Thực trạng và giải pháp phát triển sản xuất rau sạch ở các huyện ngoại thành Hà Nội

Lêi c¶m ¬n Em xin bµy tá lßng c¸m ¬n s©u s¾c ®èi víi thÇy gi¸o Hoµng V¨n §Þnh, c¸n bé gi¶ng d¹y khoa Kinh TÕ N«ng NghiÖp vµ Ph¸t TriÓn N«ng Th«n, tr­êng ®¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n Hµ Néi ®· tËn t×nh h­íng dÉn em trong suèt qu¸ tr×nh thùc tËp vµ gióp ®ì em hoµn thµnh b¶n luËn v¨n tèt nghiÖp nµy. Ch¸u còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n TS.NguyÔn §øc §ång cïng c¸c c« chó, anh chÞ trong phßng Khoa Häc §µo T¹o, ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ N«ng nghiÖp, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, em xin c¶m ¬n c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o cña khoa Kinh TÕ N«ng NghiÖp vµ Ph¸t TriÓn N«ng Th«n, tr­êng ®¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n... cïng b¹n bÌ, ng­êi th©n ®· nhiÖt t×nh gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn vµ ®ãng gãp nh÷ng ý kiÕn quý b¸u cho b¶n luËn v¨n. Sinh viªn thùc hiÖn NguyÔn ThÞ Thu Ph­¬ng Lêi më ®Çu 1.TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi. Rau xanh lµ thùc phÈm kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong b÷a ¨n hµng ngµy cña con ng­êi, ®Æc biÖt trong mét x· héi cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Thµnh phÇn rau xanh ngµy cµng chiÕm tû träng lín trong c¬ cÊu b÷a ¨n nhê mét sè ®Æc tÝnh ­u viÖt cña nã nh­ kh¶ n¨ng cung cÊp mét hµm l­îng cao c¸c Vitamin vµ chÊt kho¸ng cÇn thiÕt cho c¬ thÓ. Ngoµi ra ¨n nhiÒu rau xanh cßn cã t¸c dông h¹n chÕ mét sè bÖnh vÒ ®­êng tim m¹ch. Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y do sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt vµ sù gia t¨ng nhanh chãng cña d©n sè ®« thÞ còng nh­ c¸c khu c«ng nghiÖp lín ®· th¶i ra m«i tr­êng mét hµm l­îng lín c¸c chÊt th¶i ®éc h¹i vµ chÊt bÈn g©y « nhiÔm m«i tr­êng lµm mÊt c©n b»ng sinh th¸i ®Æc biÖt lµ ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë khu vùc phô cËn. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao vÒ sinh khèi trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp con ng­êi ®· sö dông mét sè l­îng lín vµ kh«ng hîp lý c¸c lo¹i ph©n bãn, c¸c ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt (BVTV), c¸c chÊt kÝch thÝch sinh tr­ëng vµ b¶o qu¶n n«ng s¶n... ®· g©y tÝch luü trong m«i tr­êng vµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp mét d­ l­îng lín c¸c chÊt ®éc h¹i trong ®ã nguy hiÓm nhÊt lµ trong c¸c lo¹i rau qu¶ t­¬i. Theo thèng kª cña ngµnh rau qu¶ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua, mét sè tr­êng hîp rau qu¶ ®· chøa hµm l­îng chÊt ®éc qu¸ ng­ìng cho phÐp. Mét sè ®Þa ph­¬ng ®· x¶y ra hµng ngµn tr­êng hîp ngé ®éc do ¨n ph¶i thùc phÈm chøa nhiÒu ®éc tè, cã mét sè tr­êng hîp dÉn ®Õn tö vong. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn, c«ng nghÖ s¶n xuÊt rau s¹ch hay rau an toµn ngµy cµng trë nªn phæ biÕn vµ ®· ®­îc sù ñng hé cña céng ®ång. HiÖn nay viÖc nghiªn cøu, bè trÝ, triÓn khai s¶n xuÊt rau s¹ch ë mét sè thµnh phè lín lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu cÊp thiÕt cña nÒn n«ng nghiÖp ViÖt Nam. Hµ Néi l¹i lµ vïng cã truyÒn thèng trång rau l©u ®êi, ®©y lµ vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn, x· héi thuËn lîi cho ngµnh rau ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã l¹i cã mét thÞ tr­êng tiªu thô rau qu¶ thùc phÈm réng lín. §Ó gãp phÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn vïng rau s¹ch thµnh phè Hµ Néi theo h­íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng, trªn c¬ së ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng s¶n xuÊt, t«i ®· lùa chän ®Ò tµi: “Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau s¹ch ë c¸c huyÖn ngo¹i thµnh Hµ Néi”. 2.Môc ®Ých nghiªn cøu. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng s¶n xuÊt rau s¹ch ë c¸c huyÖn ngo¹i thµnh Hµ Néi, tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau s¹ch ë ngo¹i thµnh Hµ Néi. 3.Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. - Ph­¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu qua s¸ch b¸o, c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. - Thu thËp th«ng tin tõ c¸c c¸n bé qu¶n lý, nh÷ng ng­êi am hiÓu vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh rau nãi chung vµ rau s¹ch nãi riªng. 4.KÕt cÊu luËn v¨n. Ngoµi phÇn lêi më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn, kÕt cÊu cña luËn v¨n gåm 3 phÇn: Ch­¬ng I: Nh÷ng lý luËn chung vÒ rau s¹ch vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau s¹ch. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng s¶n xuÊt rau s¹ch ë c¸c huyÖn ngo¹i thµnh Hµ Néi. Ch­¬ng III: Ph­¬ng h­íng, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau s¹ch ë c¸c huyÖn ngo¹i thµnh Hµ Néi. Ch­¬ng I Nh÷ng lý luËn chung vÒ rau s¹ch vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau s¹ch I. Kh¸i niÖm vµ ý nghÜa cña viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau s¹ch trong nÒn kinh tÕ. 1.Kh¸i niÖm vÒ rau s¹ch vµ s¶n xuÊt rau s¹ch 1.1. Kh¸i niÖm vÒ rau s¹ch Cïng víi sù tiÕn bé vÒ khoa häc kü thuËt trong c«ng nghiÖp, vÒ c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc... ngµnh N«ng nghiÖp còng ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu rùc rì. Môc tiªu ph¸t triÓn trong thÕ kû tíi, thÕ kû XXI cña ngµnh N«ng nghiÖp lµ h­íng tíi mét nÒn n«ng nghiÖp sinh th¸i bÒn v÷ng. Thøc ¨n s¹ch kh«ng cã d­ l­îng c¸c ho¸ chÊt, c©n b»ng dinh d­ìng vÒ mÆt Protein, vitamin, c¸c chÊt kho¸ng lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®ang ®­îc nh©n lo¹i hÕt søc quan t©m vµ cÇn ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu trong c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña ngµnh N«ng nghiÖp. Nghiªn cøu kh¸i niÖm rau s¹ch gióp chóng ta n¾m ®­îc b¶n chÊt cña vÊn ®Ò nµy. Theo chØ tiªu chÊt l­îng rau s¹ch do Së Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng Thµnh phè Hµ Néi ®­a ra n¨m 1996, rau s¹ch ph¶i ®¹t nh÷ng tiªu chuÈn sau: - Rau th­¬ng phÈm ph¶i ®¶m b¶o phÈm chÊt t­¬i, kh«ng dËp n¸t, hÐo óa, s¹ch ®Êt c¸t. - Hµm l­îng NO3-, kim lo¹i nÆng vµ d­ l­îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt, vi sinh vËt ë trong møc tèi thiÓu cho phÐp. - Vïng rau s¹ch ph¶i ®­îc bè trÝ trªn vïng ®Êt cã truyÒn thèng trång rau, cã tr×nh ®é kü thuËt th©m canh cao, cã ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng, c¬ së vËt chÊt kü thuËt nh­: HÖ thèng giao th«ng ®Ó vËn chuyÓn gièng ph©n bãn, s¶n phÈm ®Õn s¶n xuÊt vµ tiªu thô, hÖ thèng kªnh m­¬ng néi ®ång ®Ó cung cÊp n­íc t­íi. - Vïng rau s¹ch ph¶i kh«ng n»m trong c¸c vïng quy ho¹ch x©y dùng ®« thÞ trong t­¬ng lai vµ c¸ch ly víi khu vùc s¶n xuÊt cã nguy c¬ g©y « nhiÔm. Vïng rau s¹ch ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn vÒ m«i tr­êng nh­: Ph¶i c¸ch xa khu c«ng nghiÖp, xa ®­êng quèc lé Ýt nhÊt 100m. Trong ®Êt vµ n­íc t­íi kh«ng chøa c¸c nguyªn tè g©y ®éc h¹i cho søc khoÎ con ng­êi nh­ d­ l­îng thuèc BVTV, d­ l­îng kim lo¹i nÆng, ®ñ tiªu chuÈn vÖ sinh... Theo quan ®iÓm cña TrÇn Kh¾c Thi th× s¶n phÈm rau s¹ch khi ®¸p øng yªu cÇu sau: - S¹ch hÊp dÉn vÒ h×nh thøc: t­¬i, s¹ch bôi bÈn, kh«ng t¹p chÊt, thu ®óng ®é chÝn (khi cã chÊt l­îng cao), kh«ng cã triÖu chøng bÖnh, cã bao b× vÖ sinh hÊp dÉn. - S¹ch an toµn vÒ chÊt l­îng: Khi s¶n phÈm rau kh«ng cã chøa l­îng thuèc BVTV, l­îng NO3-, kim lo¹i nÆng vµ l­îng vi sinh vËt g©y bÖnh kh«ng v­ît qu¸ ng­ìng cho phÐp cña tæ chøc Y tÕ thÕ giíi. Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n - Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã 2 kh¸i niÖm vÒ rau s¹ch lµ rau s¹ch t­¬ng ®èi vµ rau s¹ch tuyÖt ®èi nh­ sau: - Rau s¹ch an toµn (rau s¹ch t­¬ng ®èi): lµ rau ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn vÒ d­ l­îng thuèc trõ s©u, hµm l­îng nitrat, hµm l­îng kim lo¹i nÆng vµ l­îng vi sinh vËt g©y bÖnh theo tiªu chuÈn cña tæ chøc Y tÕ thÕ giíi. - Rau s¹ch tuyÖt ®èi: Ngoµi c¸c tiªu chuÈn vÒ rau s¹ch an toµn, rau s¹ch tuyÖt ®èi cßn kh«ng ®­îc dïng thuèc trõ s©u trong canh t¸c. Nãi tãm l¹i, rau s¹ch lµ rau ®­îc s¶n xuÊt theo quy tr×nh kü thuËt riªng, ®­îc bè trÝ s¶n xuÊt t¹i nh÷ng n¬i ®ñ tiªu chuÈn vµ quan träng nhÊt lµ chÊt l­îng rau s¶n xuÊt ra ph¶i ®¶m b¶o ®­îc vÖ sinh, an toµn cho søc khoÎ con ng­êi tøc lµ c¸c hµm l­îng NO3-, d­ l­îng thuèc BVTV, hµm l­îng kim lo¹i nÆng vµ vi sinh vËt ph¶i ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn cña tæ chøc Y tÕ thÕ giíi. 1.2. Kh¸i niÖm vÒ s¶n xuÊt rau s¹ch Theo kh¸i niÖm rau s¹ch ë trªn, møc ®é s¹ch cña rau chñ yÕu phô thuéc vµo kh©u s¶n xuÊt, v× vËy cÇn cã kh¸i niÖm vÒ s¶n xuÊt rau s¹ch. S¶n xuÊt rau s¹ch lµ viÖc s¶n xuÊt ra chñng lo¹i rau ®¶m b¶o an toµn vÒ chÊt l­îng phôc vô cho nhu cÇu hµng ngµy cña con ng­êi. Theo Së Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng Hµ Néi, viÖc s¶n xuÊt rau s¹ch ph¶i tu©n thñ c¸c ®iÒu kiÖn sau: - M«i tr­êng s¶n xuÊt rau s¹ch bao gåm: ®Êt, n­íc, kh«ng khÝ kh«ng bÞ « nhiÔm do n­íc th¶i vµ chÊt th¶i cña thµnh phè, cña c¸c khu c«ng nghiÖp vµ khÝ th¶i cña xe c¬ giíi. - Ph­¬ng thøc vµ tr×nh ®é s¶n xuÊt: s¶n xuÊt ph¶i trong vïng ®­îc quy ho¹ch cã tæ chøc vµ qu¶n lý chÆt chÏ, nhÊt lµ vÒ ph©n bãn vµ thuèc trõ s©u bÖnh. Ng­êi s¶n xuÊt ph¶i cã kiÕn thøc, tù nguyÖn, tù gi¸c vµ tiÕp thu ®­îc quy tr×nh s¶n xuÊt míi. - Gièng vµ thêi vô gieo trång: Gièng cã chÊt l­îng vµ søc chèng chÞu s©u bÖnh cao, kh«ng vÞ nhiÔm s©u bÖnh. Thêi vô s¶n xuÊt trong khung thêi vô tèt nhÊt, thÝch hîp cho tõng lo¹i gièng. - §Êt trång ph¶i lµ n¬i thÝch hîp cho tõng lo¹i rau ph¸t triÓn, tèt nhÊt lµ ®Êt phï sa, thµnh phÇn c¬ giíi nhÑ, ®é pH tõ 5,5-6,8, hµm l­îng chÊt h÷u c¬ >1%, ®Êt kh«ng bÞ nhiÔm ®éc (thuèc trõ s©u, kim lo¹i nÆng). VÞ trÝ ph¶i xa khu c«ng nghiÖp, bÖnh viÖn, nghÜa trang, xa nguån chÊt th¶i vµ n­íc th¶i sinh ho¹t, xa ®­êng quèc lé Ýt nhÊt 100m trë lªn. - Nguån n­íc: Ph¶i chñ ®éng b»ng c¸c nguån n­íc cña c¸c con s«ng lín nh­: s«ng Hång, s«ng §uèng. T­íi trùc tiÕp tèt nhÊt lµ dïng n­íc giÕng khoan ®· xö lý. TuyÖt ®èi kh«ng dïng n­íc bÈn ®Ó t­íi hoÆc röa rau khi thu ho¹ch. - Ph©n bãn: CÊm dïng ph©n t­¬i ®Ó bãn hoÆc t­íi rau. ChØ dïng ph©n chuång ®· ñ hoai môc, ph©n hçn hîp h÷u c¬, kho¸ng theo tØ lÖ c©n ®èi, ph©n h÷u c¬ vi sinh. Sö dông ph©n bãn qua l¸, chÊt kÝch thÝch sinh tr­ëng ®óng liÒu l­îng vµ ®óng kü thuËt. - Phßng trõ s©u bÖnh TriÖt ®Ó thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p phßng trõ tæng hîp. TuyÖt ®èi kh«ng ®­îc sö dông thuèc BVTV ®· cÊm sö dông. ChØ dïngc¸c lo¹i thuèc Ýt ®éc h¹i, ph©n gi¶i nhanh, ®óng liÒu l­îng, ®¶m b¶o thêi gian c¸ch ly cho phÐp theo h­íng dÉn cña ngµnh BVTV. - Thu ho¹ch vµ b¶o qu¶n: Thu ho¹ch theo ®óng thêi gian ®Ó ®¶m b¶o rau cã chÊt l­îng tèt nhÊt, kh«ng hÐo óa vµ dËp n¸t. Ph©n lo¹i s¶n phÈm theo tiªu chuÈn chÊt l­îng, tæ chøc s¬ chÕ vµ tiªu thô kÞp thêi. Cã ®iÒu kiÖn chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n theo ®óng kü thuËt. 2. ý nghÜa cña viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau s¹ch ®èi víi nÒn kinh tÕ Rau lµ mét bé phËn cña nh÷ng c©y dïng lµm thùc phÈm. Bªn c¹nh nh÷ng ®ãng gãp to lín vÒ gi¸ trÞ dinh d­ìng trong c¬ cÊu b÷a ¨n cña con ng­êi rau cßn cã nhiÒu ý nghÜa quan träng vÒ mÆt kinh tÕ, x· héi. 2.1. Gi¸ trÞ dinh d­ìng. Rau lµ lo¹i thùc phÈm rÊt cÇn thiÕt trong ®êi sèng hµng ngµy vµ kh«ng thÓ thay thÕ, v× rau cã vÞ trÝ quan träng ®èi víi søc khoÎ con ng­êi. Rau cung cÊp cho c¬ thÓ nh÷ng chÊt quan träng nh­: protein, lipit, vitamin, muèi kho¸ng vµ axit h÷u c¬. §iÒu ®¸ng chó ý lµ rau cã ­u thÕ h¬n mét sè c©y trång kh¸c vÒ vitamin vµ chÊt kho¸ng. C¸c lo¹i vitamin cã trong rau nh­: vitamin A, B1, B2, C, E... chóng cã t¸c dông quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¬ thÓ, thiÕu vitamin sÏ g©y ra nhiÒu bÖnh tËt. ChÊt kho¸ng trong rau chñ yÕu lµ Ca, P, Fe... lµ nh÷ng chÊt cÇn thiÕt cÊu t¹o nªn m¸u vµ x­¬ng. C¸c chÊt kho¸ng cã t¸c dông ®iÒu hoµ, c©n b»ng kiÒm toan trong m¸u, lµm t¨ng kh¶ n¨ng ®ång ho¸ Protein. Trong rau cã khèi l­îng x¬(xenlul«) lín tuy kh«ng cã gi¸ trÞ dinh d­ìng nh­ng do cã thÓ tÝch lín, xèp do ®ã chÊt x¬ cã t¸c dông nhuËn trµng vµ t¨ng kh¶ n¨ng tiªu ho¸. §êi sèng nh©n d©n ngµy mét ®­îc n©ng cao th× yªu cÇu vÒ chñng lo¹i rau ph¶i phong phó vµ ®a d¹ng, ®ñ vÒ sè l­îng, tèt vÒ chÊt l­îng vµ an toµn ®èi víi søc khoÎ con ng­êi. ChÊt dinh d­ìng trong c©y rau rÊt phong phó nh­ng lu«n bÞ thay ®æi do ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh, gièng vµ kü thuËt trång trät... Rau lµ lo¹i c©y trång cã hµm l­îng n­íc cao th©n l¸ non mÒm nªn dÔ bÞ h­ háng. S¶n phÈm cña rau ®ßi hái ph¶i ®¶m b¶o chÊt l­îng t­¬i, tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng hµng ngµy cña nh©n d©n thµnh thÞ còng nh­ n«ng th«n. Lµ lo¹i s¶n phÈm cã khèi l­îng lín, cång kÒnh, khã vËn chuyÓn vµ l¹i dÔ h­ háng. V× vËy, viÖc tæ chøc s¶n xuÊt vµ bè trÝ s¶n xuÊt ph¶i hîp lý ®Ó võa thuËn tiÖn cho viÖc th©m canh, võa thuËn tiÖn cho viÖc chÕ biÕn, vËn chuyÓn vµ tiªu thô s¶n phÈm, ®ång thêi c«ng nghÖ sau thu ho¹ch lµ c«ng ®o¹n rÊt cÇn chó ý ®Ó duy tr× khèi l­îng vµ chÊt l­îng rau. 2.2. ý nghÜa kinh tÕ. C©y rau lµ c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, 1 ha trång rau mang l¹i thu nhËp gÊp 2-5 lÇn so víi trång lóa. Rau cã tØ suÊt hµng ho¸ lín h¬n 1 sè c©y trång kh¸c. C©y rau cã thêi gian sinh tr­ëng ng¾n, cã thÓ gieo trång nhiÒu vô trong mét n¨m, do ®ã lµm t¨ng s¶n l­îng trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch. Cã nh÷ng lo¹i nh­ c¶i canh, c¶i cñ tõ khi gieo ®Õn khi thu ho¹ch chØ 30-40 ngµy, rau c¶i b¾p 75-85 ngµy, rau gia vÞ chØ 15-20 ngµy 1 løa... cho nªn 1 n¨m cã thÓ trång ®­îc 2-3 vô, thËm chÝ 4-5 vô. C©y rau cßn lµ lo¹i c©y dÔ trång xen, trång gèi v× vËy trång rau t¹o ®iÒu kiÖn tËn dông ®Êt ®ai, n©ng cao hÖ sè dö dông ruéng ®Êt. Ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau cßn cã ý nghÜa trong viÖc më réng quan hÖ quèc tÕ, gãp phÇn t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, trªn con ®­êng CHH, H§H. Ngµnh s¶n xuÊt rau t¹o ra mÆt hµng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh­: b¾p c¶i, cµ chua, tái, ít, d­a chuét... ®ãng gãp mét phÇn ®¸ng kÓ vµo nÒn kinh tÕ chung cña ®Êt n­íc vµ më réng quan hÖ quèc tÕ. N­íc ta n»m trong vïng nhiÖt ®íi giã mïa, cã mïa ®«ng ë miÒn B¾c l¹nh thÝch hîp cho nhiÒu lo¹i rau «n ®íi, nÕu khai th¸c tèt rau vô ®«ng sÏ cã khèi l­îng rau lín ®Ó xuÊt khÈu, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng, cña vïng. Nh÷ng n¨m tr­íc thêi kú ®æi míi, xuÊt khÈu rau qu¶ ®· ®ãng vai trß quan träng trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ®Êt n­íc. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu rau cña ViÖt Nam hiÖn nay cã tíi 40 n­íc vµ khu vùc trong ®ã chñ yÕu lµ Trung Quèc, ViÔn §«ng, Nga, NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan, Singapore, óc vµ mét sè n­íc thuéc Ch©u Phi vµ B¾c ©u... Tõ nay ®Õn 2010 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ: ít cay, cµ chua, d­a chuét, hµnh t©y, nÊm mì... Trong t­¬ng lai gÇn ngµnh rau qu¶ sÏ lµ mét trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ lín vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao cña ngµnh n«ng nghiÖp sau g¹o, cµ phª, cao su vµ h¶i s¶n. S¶n xuÊt rau cßn cung cÊp nguyªn liÖu ®Ó ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp thùc phÈm nh»m t¨ng l­îng dù tr÷ gãp phÇn ®iÒu hoµ cung trªn thÞ tr­êng, æn ®Þnh gi¸ c¶. Mét sè c©y rau nh­ khoai t©y, khoai sä cã gi¸ trÞ nh­ c©y l­¬ng thùc, v× vËy trong thêi gian qua ®· gãp phÇn vµo viÖc b¶o ®¶m an ninh l­¬ng thùc cña quèc gia. S¶n xuÊt rau cßn lµ nguån cung cÊp thøc ¨n cho ch¨n nu«i, gãp phÇn ph¸t triÓn ch¨n nu«i thµnh ngµnh s¶n xuÊt chÝnh. 2.3 VÒ mÆt x· héi. Ngµnh s¶n xuÊt rau ph¸t triÓn sÏ gãp phÇn t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, s¾p xÕp lao ®éng hîp lý, më réng ngµnh nghÒ, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho n«ng d©n trong nh÷ng lóc n«ng nhµn. Trong qu¸ tr×nh th©m canh, mét sè kh©u nh­ ch¨m sãc, xíi x¸o cã thÓ sö dông lao ®éng phô cho nªn trång rau ®· tËn dông ®­îc lao ®éng vµ c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt. Mét sè c©y rau ®­îc sö dông nh­ nh÷ng c©y d­îc liÖu quý nh­: tái ta, gõng, nghÖ, tÝa t«, hµnh t©y... §Æc biÖt c©y tái ta ®­îc xem lµ lo¹i d­îc liÖu quý trong nÒn y häc cæ truyÒn cña nhiÒu n­íc. II. Sù cÇn thiÕt ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau s¹ch 1.Nguyªn nh©n g©y « nhiÔm m«i tr­êng vµ nhiÔm bÈn rau. Cïng víi møc ®é t¨ng tr­ëng nhanh cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tr×nh ®é th©m canh cao, ngµnh trång rau ®· béc lé mÆt tr¸i cña nã. ViÖc øng dông å ¹t c¸c chÊt ho¸ häc nh­ ph©n bãn, thuèc trõ s©u, c¸c c«ng nghÖ sinh häc ®· g©y « nhiÔm kh«ng chØ m«i tr­êng canh t¸c mµ cßn c¶ c¸c s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt ra. Rau xanh lµ ®èi t­îng sö dông c¸c chÊt dinh d­ìng rÊt cao so víi c¸c lo¹i c©y trång kh¸c. §iÒu ®¸ng quan t©m lµ l­îng dïng ph©n ho¸ häc, thuèc trõ s©u bÖnh trªn c©y rau Ýt ®­îc tu©n thñ nghiªm ngÆt c¸c quy tr×nh ®· khuyÕn c¸o nªn ®· g©y ra hiÖn t­îng « nhiÔm s¶n phÈm ngµy cµng gia t¨ng ë n­íc ta. VÊn ®Ò rau s¹ch ®­îc nh÷ng ng­êi nghiªn cøu, ng­êi s¶n xuÊt vµ ®«ng ®¶o nh÷ng ng­êi tiªu dïng quan t©m nhiÒu h¬n. Rau s¹ch lµ rau kh«ng chøa c¸c ®éc tè hay vi sinh vËt g©y h¹i cho c¬ thÓ, hiÖn t­îng rau bÞ « nhiÔm ë n­íc ta cÇn ®­îc x¸c ®Þnh do nh÷ng yÕu tè nµo vµ ®iÒu kiÖn ph¸t sinh tõ ®©u? Qua c¸c nghiªn cøu cña ViÖn Rau Qu¶, ViÖn B¶o vÖ Thùc vËt, Tr­êng ®¹i häc N«ng nghiÖp I vµ c¸c c¬ quan s¶n xuÊt, kh¶o nghiÖm cho thÊy cã nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh sau: 1.1. D­ l­îng thuèc ho¸ häc b¶o vÖ thùc vËt. Do c©y rau lµ lo¹i c©y chøa nhiÒu chÊt dinh d­ìng vµ t­¬ng ®èi non nªn th­êng lµ m«i tr­êng sèng lý t­ëng nhÊt cho s©u vµ vi khuÈn g©y bÖnh. S©u bÖnh g©y thiÖt h¹i trªn rau trung b×nh 10-40% s¶n l­îng. V× vËy, ®Ó b¶o vÖ thµnh qu¶ lao ®éng cña m×nh, ng­êi n«ng d©n cã xu h­íng sö dông nhiÒu thuèc trõ s©u bÖnh ho¸ häc nhÊt trªn c¸c ®èi t­îng rau qu¶. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña côc BVTV cho thÊy, ®Çu t­ BVTV vµo c©y lóa sÏ mang l¹i lîi nhuËn tõ 1,5-2 lÇn, vµo c©y rau cã thÓ trªn 5 lÇn. ChÝnh v× vËy l­îng thuèc BVTV ®­îc sö dông trong s¶n xuÊt th­êng qu¸ møc cho phÐp (biÓu 1) BiÓu 1: LiÒu l­îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt sö dông trªn rau hä thËp tù §¬n vÞ: kg ai/ha/1 lÇn phun Sè TT Lo¹i thuèc Tõ Liªm Thanh Tr× 1995 Gia L©m 1994 §«ng Anh 1995 LiÒu l­îng KhuyÕn c¸o 1994 1995 1 Wofatox 50EC 1,50 1,25 1,50 1,00 0,50 0,50 2 Monitor 70SC 2,75 1,05 1,80 1,40 1,40 0,70 3 Dipterex 90WP 1,60 1,00 0,50 0,50 0,20 0,90 4 Cidi M50ND 0,60 0,50 0,50 0,60 0,50 0,50 5 Padan 95SP 0,50 0,50 0,50 0,40 0,10 0,50 6 Sherpa 25EC 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,12 7 Sumicidin20EC 0,20 0,20 0,20 0,25 0,25 0,12 8 Polytrin 440EC 0,44 0,44 0,44 0,44 0,05 0,22 Nguån: Côc BVTV BiÓu 1 còng cho thÊy kh«ng nh÷ng liÒu l­îng thuèc BVTV th­êng ®­îc sö dông qu¸ møc (tõ 1,5-3 lÇn thËm chÝ 3-4 lÇn) so víi liÒu l­îng khuyÕn c¸o, mµ ®Æc biÖt nghiªm träng lµ viÖc sö dông rÊt phæ biÕn víi liÒu l­îng cao c¸c lo¹i thuèc ®· cÊm trªn thÞ tr­êng nh­ Wofatox, monitor, Dipterex 90WP ®Òu lµ nhãm thuèc cã ®é ®éc cao. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy hiÖn nay vÉn cã trªn 50% sè hé trång rau th­êng xuyªn sö dông thuèc Monitor. Nguy hiÓm nhÊt lµ thêi gian c¸ch ly tr­íc khi thu ho¹ch l¹i ng¾n cã khi vµi ba ngµy (biÓu 2). BiÓu 2: Sè lÇn phun thuèc trõ s©u trªn 1 sè lo¹i rau chÝnh Hµ Néi Chñng lo¹i rau Sè lÇn phun thuèc mçi vô Nång ®é(so víi nång ®é khuyÕn c¸o) T/g c¸ch ly tr­íc thu ho¹ch Vô sím ChÝnh vô Vô Muén C¶i b¾p 7-8 9-10 7-8 1,2-2 lÇn 5-7 Sóp l¬ 8-10 9-12 7-10 2-3 lÇn 3-4 Su hµo 6-7 7-8 5-6 1,5-2 lÇn 7-10 C¸c lo¹i rau c¶i 4-6 5-7 5-6 1,5-2 lÇn 3-5 Nguån: T¹p chÝ N«ng nghiÖp C«ng nghiÖp Thùc phÈm sè 11/2000 Víi viÖc sö dông kh«ng hîp lý thuèc BVTV nh­ vËy nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· g©y tÝch luü mét sè chÊt ®éc h¹i trong m«i tr­êng ®Êt n­íc, kh«ng khÝ g©y ¶nh h­ëng xÊu ®Õn m«i tr­êng vµ hÖ sinh th¸i. Ngoµi ra cßn t¹o nªn nh÷ng chñng s©u chèng thuèc, giÕt chÕt c¸c lo¹i thiªn ®Þch cã Ých. Vµ nghiªm träng nhÊt lµ ¶nh h­ëng ®Õn søc khoÎ con ng­êi, hµng n¨m ®Òu cã nhiÒu tr­êng hîp ngé ®éc do ¨n ph¶i rau cã hµm l­îng tån d­ ho¸ chÊt BVTV cao. 1.2. D­ l­îng Nitrat (NO3-) Nitrat ®­îc hÊp thô vµo c¬ thÓ ë møc b×nh th­êng kh«ng g©y ®éc, nã chØ cã h¹i khi v­ît tiªu chuÈn cho phÐp. Trong hÖ thèng tiªu ho¸, Nitrat bÞ khö thµnh nitrit (NO2-). Nitrit lµ mét trong nh÷ng chÊt chuyÓn biÕn oxyhaemoglobin, ë møc ®é cao sÏ xuÊt hiÖn triÖu chøng bÖnh lµm gi¶m h« hÊp cña tÕ bµo, ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng cña tuyÕn gi¸p, g©y ®ét biÕn ph¶n øng víi amin thµnh chÊt g©y ung th­ gäi lµ nitroamin. NO3- vµo c¬ thÓ ng­êi chñ yÕu qua nguån n­íc uèng vµ rau qu¶ thùc phÈm. Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi (WHO) vµ céng ®ång kinh tÕ ch©u ©u (EC) quy ®Þnh giíi h¹n hµm l­îng NO3- trong n­íc uèng lµ d­íi 50 mg/l. NÕu th­êng xuyªn uèng lo¹i n­íc chøa NO3- > 45 mg/l sÏ bÞ bÖnh rèi lo¹n trao ®æi chÊt, gi¶m kh¶ n¨ng kh¸ng bÖnh cña c¬ thÓ, khi ¨n th­êng xuyªn sóp rau cã hµm l­îng NO-3 tõ 80-1.300 mg/kg sÏ bÞ ngé ®éc. WHO khuyÕn c¸o hµm l­îng NO3- trong rau kh«ng ®­îc qu¸ 300 mg/kg t­¬i. BiÓu 3: Hµm l­îng Nitrat trªn mét sè lo¹i rau vµo thêi ®iÓm sö dông (1-2 ngµy sau thu ho¹ch). STT §Þa ®iÓm Hµm l­îng(mg/kg) C¶i b¾p Su hµo Hµnh t©y 1 HTX Phï §æng (Gia L©m) 876(+376) 982(+482) 180(+100) 2 HTX Mü §øc (Thuû Nguyªn) 600(+100) _ 220(+140) 3 HTX Nh­ Quúnh (Mü V¨n) 620(+120) 480(-20) _ 4 Chî Hµng Da 1.080(+580) 645(+145) 116(+36) 5 Chî Long Biªn 714(+214) 638(+138) 96(+16) (+_: chªnh lÖch so víi ng­ìng cho phÐp) Nguån: TrÇn Kh¾c Thi- ViÖn Nghiªn cøu Rau Qu¶ ë n­íc ta, theo ph©n tÝch cña ViÖn Nghiªn cøu Rau Qu¶ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ë mét sè vïng s¶n xuÊt rau chuyªn canh ven thµnh phè vµ khu c«ng nghiÖp, c¸c lo¹i rau cã hµm l­îng NO3- tån d­ cao, mét sè v­ît qu¸ ng­ìng cho phÐp, thÓ hiÖn qua biÓu 3. Nguyªn nh©n cña hiÖn tr¹ng trªn lµ do sö dông kh«ng hîp lý vÒ liÒu l­îng, tû lÖ ph©n ®¹m trong thµnh phÇn v« c¬ vµ h÷u c¬ bãn cho c©y, ph­¬ng thøc bãn ph©n kh«ng ®óng, do ch¹y theo lîi nhuËn, bãn thóc qu¸ muén s¸t thêi ®iÓm thu ho¹ch, sö dông nguån n­íc cã hµm l­îng NO3- röa tr«i cao... 1.3.Hµm l­îng kim lo¹i nÆng C¸c kim lo¹i nÆng cã s½n trong ®Êt trång hay theo nguån n­íc th¶i tõ thµnh phè, khu c«ng nghiÖp ®­îc c©y hÊp thô vµ tÝch luü dÇn vµo s¶n phÈm trong qu¸ tr×nh sinh tr­ëng. Hµm l­îng c¸c chÊt Cadimi (Cd), ch× (Pb), kÏm (Zn), thiÕc (Sn) vµ ®éc tè nh­ Aflatoxin B1, Putulin... ®­îc phÐp cã trong rau víi l­îng rÊt thÊp (0,03-10 mg/kg) song trong thùc tÕ, nhiÒu lo¹i rau ¨n l¸ ®­îc t­íi n­íc cã nhiÔm chÊt th¶i c«ng nghiÖp cã l­îng kim lo¹i nÆng cao. Ngoµi ra viÖc bãn nhiÒu l©n còng lµm t¨ng hµm l­îng kim lo¹i nÆng (mét tÊn super l©n chøa 50-170g Cd). Nh÷ng s¶n phÈm nµy kh«ng chØ g©y h¹i khi sö dông t­¬i mµ cßn ¶nh h­ëng lín trong c«ng nghiÖp ®å hép. BiÓu 4: Hµm l­îng (Mg/l) cña mét sè kim lo¹i nÆng trong n­íc t­íi ë Mai DÞch (Tõ Liªm) Nguyªn tè Kªnh t­íi ruéng rau Ao nu«i c¸ Th¸ng 1 Th¸ng 7 Th¸ng 1 Th¸ng 7 Fe 2,08 2,38 1,21 1,13 Cu 0,02 0,02 0,01 0,02 Pb 0,008 0,006 0,008 0,009 K 6,18 5,29 1,33 1,33 As 0,0022 0,0018 0,0017 0,0014 Hg 0,0002 0,0001 0,0003 1,0004 Mn 0,18 0,17 0,18 0,24 PO4 2,32 1,60 0,54 0,54 NH4 4,12 1,16 0,92 0,92 NO3 0,45 0,24 0,09 0,09 Nguån: Ph¹m B×nh QuyÒn - §Ò tµi KT 02 -07 KÕt qu¶ ph©n tÝch hµm l­îng kim lo¹i nÆng trong n­íc t­íi ruéng lóa, ao nu«i c¸ ë Mai DÞch (Tõ Liªm) cho thÊy hµm l­îng c¸c kim lo¹i nÆng, ®Æc biÖt lµ Asen(AS) trong n­íc m­¬ng t­íi rau cao h¬n h¼n so víi ruéng lóa n­íc vµ ao nu«i vµ thÓ hiÖn ë biÓu 4 1.4.KÝ sinh trïng, vi sinh vËt g©y bÖnh cho ng­êi vµ ®éng vËt Vi sinh vËt trong rau s¹ch còng lµ mét nh©n tè g©y h¹i hÕt søc nguy hiÓm cho søc khoÎ con ng­êi. Nguån g©y « nhiÔm chñ yÕu do ph­¬ng ph¸p ®æ bá chÊt th¶i hoÆc sö dông ph©n b¾c t­¬i bãn cho ®Êt. KÕt qu¶ xÐt nghiÖm trøng giun ®òa, giun tãc trong ®Êt trång rau ë hai x· Mai DÞch (Tõ Liªm) vµ Long Biªn (Gia L©m) n¬i cã tËp qu¸n sö dông ph©n bãn vµ thuèc trõ s©u kh¸c nhau cho thÊy mËt ®é trøng giun ®Æc biÖt lµ giun ®òa rÊt cao, thÓ hiÖn ë biÓu 5. BiÓu 5: MËt ®é trøng giun tãc vµ giun ®òa trong ®Êt trång rau ë Mai DÞch vµ Long Biªn §Þa ®iÓm Giun ®òa Giun tãc MËt ®é trøng/ 100g ®Êt % trøng sèng % trøng në ë tuæi nhiÔm MËt ®é trøng/ 100g ®Êt % trøng sèng Mai DÞch 27,4 59,85 24,82 3,2 81,25 Long Biªn 16,1 52,43 19,29 2,8 78,57 Nguån: Ph¹m B×nh QuyÒn - §Ò tµi KT 02 -07 Theo quy tr×nh s¶n xuÊt rau th­êng hiÖn nay th× hµm l­îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt, d­ l­îng Nitrat vµ hµm l­îng kim lo¹i nÆng, vi sinh vËt ®Òu ë møc cao. Nh­ chóng ta ®· nghiªn cøu nh÷ng d­ l­îng ho¸ chÊt trªn Ýt nhiÒu ®Òu g©y nguy hiÓm cho søc khoÎ con ng­êi nÕu chóng v­ît qu¸ ng­ìng cho phÐp, thËm chÝ cßn t¸c h¹i ®Õn m«i tr­êng vµ c©n b»ng sinh th¸i. V× vËy, viÖc t×m c¸ch h¹n chÕ d­ l­îng c¸c ho¸ chÊt ®ã lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Nh÷ng quy tr×nh s¶n xuÊt rau s¹ch ®· d­îc tiÕn hµnh thö nghiÖm ë ViÖt Nam vµ ®· thu ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ ®¸ng kÓ. VÊn ®Ò cÇn lµm hiÖn nay lµ phæ biÕn réng r·i quy tr×nh s¶n xuÊt rau s¹ch vµ gi¸o dôc ý thøc cña ng­êi s¶n xuÊt, nÕu lµm tèt th× nhÊt ®Þnh viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau s¹ch sÏ ®¹t kÕt qu¶. 2.Nhu cÇu tiªu thô rau vµ rau s¹ch trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam. 2.1.Nhu cÇu tiªu thô rau trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam Rau xanh lµ mét trong nh÷ng lo¹i c©y trång ®­îc chó ý ph¸t triÓn m¹nh ë tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Theo sè liÖu cña Tæ chøc N«ng L­¬ng ThÕ giíi (FAO) hiÖn nay cã kho¶ng 15 triÖu ha ®Êt trªn thÕ giíi ®­îc sö dông cho trång rau, bao gåm h¬n 20 chñng lo¹i rau kh¸c nhau. S¶n l­îng rau hµng n¨m toµn thÕ giíi kho¶ng 450 triÖu tÊn, 5 n­íc cã s¶n l­îng lín nhÊt lµ Trung Quèc, Ên §é, Nga, MÜ vµ NhËt B¶n. Còng theo ®¸nh gi¸ cña FAO vÒ t×nh h×nh cung cÇu th× s¶n xuÊt nh­ vËy còng míi chØ ®¸p øng ®­îc 45% nhu cÇu cÇu tiªu thô rau qu¶ t­¬i cña toµn thÕ giíi. FAO còng ®· dù b¸o vÒ nhu cÇu t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m tõ nay ®Õn n¨m 2005 lµ 3,6%. C¸c n­íc cã nhu cÇu nhËp khÈu rau lín lµ nh÷ng n­íc cã mïa ®«ng l¹nh gi¸ kh«ng s¶n xuÊt ®­îc rau nh­ c¸c n­íc: SNG, §«ng ¢u, B¾c ¢u hoÆc nh÷ng n­íc vµ khu vùc tuy ®iÒu kiÖn khÝ hËu cho phÐp nh­ng l¹i thiÕu ®Êt, thiÕu lao ®éng do bÞ thu hót vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô cao nh­ ë NhËt B¶n, Hµn Quèc, Singapore. Hµng n¨m c¸c n­íc nµy ph¶i nhËp hµng triÖu tÊn rau qu¶ c¸c lo¹i. Bªn c¹nh t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu ®èi víi mÆt hµng rau qu¶ hiÖn nay th× xu h­íng tiªu dïng trong t­¬ng lai cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi lµ t¨ng c­êng sö dông dinh d­ìng b»ng thùc vËt vµ c¸c lo¹i sinh tè kh¸c cã trong rau qu¶, l¹i cµng gãp phÇn lµm cho nhu cÇu cÇu vÒ rau qu¶ t¨ng lªn nhanh chãng. Mét sè n­íc tr­íc ®©y s¶n xuÊt nhiÒu rau qu¶ nh­ng gÇn ®©y cã xu h­íng gi¶m c¶ vÒ diÖn tÝch, s¶n l­îng vµ chñng lo¹i, ®iÒu ®ã cµng lµm cho cung vÒ rau trªn thÞ tr­êng gi¶m xuèng, cÇu ngµy cµng t¨ng lªn. T×nh h×nh trªn ®· vµ ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc ®èi víi thÞ tr­êng rau qu¶ thÕ giíi, ®ång thêi t¹o ra nh÷ng lîi thÕ cho viÖc ph¸t triÓn rau qu¶ ë n­íc ta. Nhu cÇu rau qu¶ ë ViÖt Nam còng kh«ng ngõng t¨ng m¹nh. Víi quy m« d©n sè t¨ng lªn, ®êi sèng cña ng­êi d©n còng ®­îc n©ng cao lµm cho nhu cÇu cÇu vÒ thùc phÈm ®Æc biÖt lµ rau xanh ngµy càng lớn. Nhiều cơ quan nghiên cứu về dinh dưỡng đã dự báo là sang thế kỷ 21, hầu hết các khẩu phần của con người có xu hướng giảm xuống, xong riêng khẩu phần rau vẫn ngày càng tăng. 2.2.Nhu cÇu tiªu thô rau s¹ch. Hiện nay do sự phát triển mạnh mẽ của đô thị và công nghiệp cũng như sự gia tăng lượng phân hoá học và thuốc trừ sâu trong nông nghiệp đã làm ô nhiễm môi trường, giảm chất lượng nông sản và nguy hại đến sức khỏe con người. Theo thống kê, hàng năm trên thế giới có khoảng 3 triệu vụ ngộ độc thuốc BVTV, trong đó có khoảng 220.000 vụ tử vong. Cũng theo số liệu thống kê, trong thập kỷ 80, lượng thốc trừ sâu được sử dụng ở các nước Indonesia, Pakistan, Philippin, Srilanka đã gia tăng hơn 10% hàng năm. WHO đã ước lượng rằng mỗi năm có 3% nhân lực lao động nông nghiệp ở các nước đang phát triển bị nhiễm độc thuốc trừ sâu. Ở đầu thập kỷ 80 Châu Phi mỗi năm có khoảng 11 triệu trường hợp nhiễm độc, qua các cuộc phỏng vấn có 51,3% nông dân được hỏi cho biết họ tiêu thụ rau sạch trở nên ngày càng bức thiết. Trong thế kỷ 21, khi mà nhu cầu của con người không chỉ còn là ăn ngon, món ăn đẹp mắt mà còn cần phải đảm bảo dinh dưỡng và an toàn cho sức khoẻ thì vấn đề rau sạch là đòi hỏi tất yếu. Trong những năm gần đây, các tổ chức quốc tế như FAO, WHO và các tổ chức môi trường đã cố gắng hạn chế việc sử dụng hoá chất nhân tạo vào nông nghiệp, xây dựng các quy trình sản xuất theo công nghệ sạch, công nghệ sinh học... Ở Việt Nam, nhu cầu tiêu thụ rau sạch cũng ngày càng tăng, với đối tượng khách hàng cũng rất đa dạng, từ những nhà hàng, khách sạn, cơ quan, bếp ăn tập thể, nhà trẻ đến cả bếp ăn gia đình. Có thể thấy rằng, đứng trước tình trạng ngộ độc thực phẩm nói chung cũng như ngộ độc do rau xanh gây ra nói riêng, người tiêu dùng Việt Nam đã quan tâm đúng mức hơn tới mức độ an toàn của thực phẩm. Tuy nhiên sản lượng rau sạch còn quá thấp chưa đủ để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người dân. Theo thống kê mỗi năm chúng ta phải nhập hàng ngàn tấn rau quả sạch các loại để phục vụ nhà hàng, khách sạn và sân bay quốc tế Nội Bài... Có thể nói, phát triển sản xuất rau sạch là xu thế tất yếu đáp ứng nhu cầu của người dân và của toµn xã hội. Đặc biệt khi mà nhu cầu của thế giới thay đổi, người tiêu dùng quan tâm nhiều đến chất lượng rau sản phẩm thì chúng ta cũng cần phải thay đổi công nghệ kịp thời để Việt Nam vẫn giữ được vị trí tốt trong thị trường xuất khẩu rau quả. Công nghệ sạch không những phát huy được lợi thế của nước ta là một nước gió mùa đa dạng về chủng loại rau quả mà còn là con đường đưa nền nông nghiệp Việt Nam ph¸t triển theo hướng bền vững. III. Tiªu ChuÈn vµ quy tr×nh s¶n xuÊt rau s¹ch 1.Tiªu chuÈn vÒ rau s¹ch. Sản xuất rau sạch phải tuân thủ các tiêu chuẩn và quy trình sản xuất chặt chẽ. 1.1. Tiêu chuẩn chung Rau quả sạch là loại rau quả thương phẩm đảm bảo phẩm chất, tươi, không bị dập nát, héo úa, sạch đất cát... Rau phải có hàm lượng NO3-, kim loại nặng và dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, vi sinh vật ở trong mức cho phép của Tổ chức y tế thế giới (WHO) 1.2. Ngưỡng hàm lượng NO3 -: Nitrat là nguồn đạm quan trọng của cây xanh, là nguyên liệu không thể thiếu được trong quá trình tổng hợp nên axitamin, protein và các hợp chất có đạm khác... Vì vậy có thể nói không có nitrat thì không có sự sống trên trái đất. Bón phân vào đồng ruộng, nhất là các loại phân hoá học có nitơ (N) đều bị nitrat hoá thành amoniac (NH3) là nguyên liệu cây xanh sử dụng để tạo thành protein Tuy nhiên do tình trạng sử dụng phân bón quá nhiều gây nên sự dư thừa hàm lượng NO3- trong rau quả quá cao, gây nhiều tác hại nguy hiểm cho người sử dụng. Do vậy, việc phân bón hoá học phải đúng liều, đúng kỹ thuật theo mức giới hạn cho phép. Các nước nhập khẩu rau tươi đều kiểm tra tỉ mỉ hàm lượng NO3- trước khi nhận sản phẩm theo ngưỡng tiêu chuẩn như biÓu 6. PGS. TS Tạ Thu Cúc và cộng sự nghiên cứu liều lượng nitơ (N) đến d­ lượng nitrat (NO3-) trên: hành tây, cải bắp, cà chua đông, dưa chuột xuân, dưa chuột đông, đậu cô ve leo và cà rốt có nhận xét: Trên cơ sở các biện pháp kỹ thuật tiên tiến, bón hợp lý và cân đối giữa phân hữu cơ và phân vô cơ, có liều lượng thích hợp giữa các yếu tố đa lượng NPK thì điều chỉnh dư lượng nitrat (NO3-) trong cây rau là hoàn toàn có thể thực hiện được. Biểu 6: Ngưỡng giới hạn NO3- trong rau (mg/kg t­¬i) Loại rau quả Hàm lượng NO3- Loại rau quả Hàm lượng NO3- Dưa hấu Dưa bở Ớt ngọt Măng tây Đậu ăn quả Ngô rau Cải bắp Su hào Su lơ 60 90 200 150 150 300 500 500 300 Dưa chuột Khoai tây Cà rốt Hành lá Bầu bí Cà tím Xà lách Hành tây Cà chua 250 250 250 1.600 400 400 1.500 80 100 Nguån: Dù th¶o tiªu chuÈn rau s¹ch- Bé NN&PTNT. 1.3. Ngưỡng hàm lượng kim loại nặng: Hàm lượng kim loại nặng thì thường có trong nguyên liệu khoáng dùng trong công nghiệp và chất thải các nhà máy và trong phân bón, thuốc trừ sâu. Những chất này khi thâm nhập vào cơ thể quá ngưỡng cho phép sẽ gây độc hại cho cơ thể. Nhôm có thể gây bệnh còi xương, Zn và Cd gây nôn mửa, chì gây thiếu máu, giảm hồng cÇu, đau bụng, tăng huyết áp. Asen chỉ gây hại khi ở dạng hợp chất, quá ngưỡng sẽ gây chứng khó chịu, đau bụng, ngứa, đau khớp, suy nhược... ngoài ra có thể gây tổn thương tới gan, thận hoặc làm tan máu. Thuỷ ngân trong môi trường khử giàu metan tạo thành metyl thuỷ ngân rất độc, gây rối loạn tiêu hoá, thần kinh. Có thể thấy tác hại của hàm lượng kim loại nặng quá ngưỡng cho phép trong rau quả là rất nghiêm trọng, vì vậy trong._. quá trình sản xuất rau sạch phải chú trọng tới vấn đề này. Ngưỡng cho phép về hàm lượng các kim loại nặng thể hiện ở biÓu 7. Biểu 7: Ngưỡng cho phép một số kim loại nặng và độc tố trong rau quả tươi (mg/kg) Nguyên tố Mức giới hạn (mg/kg) Cađimi (Cd) Thuỷ ngân (Hg) Asen (As) Đồng (Cu) Niken (Ni) Ch× (Pb) Kẽm (Zn) Aflatoxin Bo (B) Thiếc (Sn) Titan (Ti) / Patulin 0,03 0,06 0,2 2 3 0,6 30 0,005 1,8 200 0,3/0,05 Nguån: Côc BVTV 1.4 Ngưỡng dư lượng thuốc bảo vệ thực vật: Các loại ho¸ chất BVTV thường dùng hiện nay là nhóm Clo hữu cơ và lân hữu cơ, độc tính của hoá chất trừ sâu lân hữu cơ rất cao, có thể gây đau đầu, buồn nôn, chuột rút, liệt cơ, viêm thần kinh... và có khả năng tồn lưu kéo dài trong cơ thể. Các hoá chất trừ sâu Clo hữu cơ cũng rất nguy hiểm, làm rối loạn hệ thần kinh, tiêu hoá, tim mạch, viêm da, gây ung thư, có thể gây tử vong. Biểu 8: Ngưỡng cho phép dư lượng một số loại thuốc bảo vệ thực vật trong một số loại rau quả tươi (mg/kg) Tên thuốc Khoai tây Cải bắp Su lơ Xà lách Rau cải Cà chua Đậu tr¹ch Lindan Carbaryl Aldrin Cypermethrin Malathion Monitor 0,05 0,2 0,1 - - - 0,5 - 0,1 2 8 1 0,5 - 0,1 - 0,5 1 2 - 0,1 2 8 1 2 - - 1 3 1 2 0,5 0,1 0,5 3 1 0,1 5 - 0,5 0,5 0,2 Nguồn: Cục BVTV Hiện nay có rất nhiều chủng loại thuốc BVTV đang được sử dụng trong sản xuất ở Việt Nam, ở đây chỉ nêu ngưỡng của một số chủng loại chính thường sử dụng trong sản xuất rau (Biểu 8) 2.Tiªu chuÈn m«i tr­êng ®Ó s¶n xuÊt rau s¹ch. 2.1 Tiêu chuẩn đất Đất trồng rau phải ở địa hình cao, thoát nước thích hợp với sự sinh trưởng và phát triển của cây rau, có thành phần cơ giới nhẹ độ dày tầng đất trên 1m, tầng canh tác dày trên 15cm, nồng độ pHKCl từ 6-7, hàm lượng chất hữu cơ khá. Về vị trí phải xa đường quốc lộ ít nhất 100-200m, xa các khu công nghiệp, không bị ảnh hưởng của các nguồn nước thải thành phố. Đất phải được cày bừa kỹ làm sạch cỏ, không có các nguồn lây bệnh, đảm bảo các chỉ tiêu vệ sinh trong đất, không có dư lượng thuốc trừ sâu và kim loại nặng. 2.2 Tiêu chuẩn nước: Vùng trồng rau sạch phải chủ động tưới tiêu, nguồn nước tưới phải sạch, không có mùi hôi thối, tốt nhất là dùng nước giếng khoan đã xử lý. Trong điều kiện hiện nay có thể sử dụng nước của hệ thống sông Hồng, nước ao hồ đạt tiêu chuẩn vệ sinh dinh dưỡng. Tuyệt đối không sử dụng nguồn nước thải hoặc nguồn nước chảy qua khu vực công nghiệp và đô thị lớn để tưới cho rau sạch. Nước rửa rau phải dùng nước giếng khoan đã lọc qua bể lọc hoặc nước đã được qua xử lý. 2.3 Tiêu chuẩn không khí: Vùng rau sạch phải được bố trí trên khu vực có môi trường không khí trong sạch, cách xa khu công nghiệp sân bay và các trục đường giao thông chính. Các chỉ tiêu về môi trường không khí như lượng bụi, SO2, Pb... phải đạt tiêu chuẩn cho phép theo tiêu chuẩn môi trường Việt Nam. 3.Quy tr×nh s¶n xuÊt rau s¹ch Mỗi một loại rau quả đều có một quy trình sản xuất riêng tuỳ theo nhu cầu sinh lý của chúng, để đảm bảo tiêu chuẩn rau sạch cung cấp cho nhu cầu của thị trường cần phải thực hiện đầy đủ các quy định này. Ngoài việc đảm bảo các yếu tố môi trường đất, nước, không khí, để sản xuất rau sạch cần tuân thủ các quy định sau: 3.1. Thời vụ: Thường có các thời vụ sau: vụ Đông, vụ Xuân, vụ Đông Xuân, vụ Hè, vụ Hè Thu, vụ Thu Đông. Cần phải sản xuất nhiều chủng loại rau sạch để rải vụ và cung cấp đủ cho nhu cầu người tiêu dùng, tránh tình trạng thiếu rau ở thời kỳ giáp vụ. 3.2. Giống: Các loại rau ăn lá, hoa, thân, củ, quả, hạt... đều có thể sản xuất theo quy trình rau sạch. Tuy nhiên, mỗi loại rau thích ứng với từng loại đất và điều kiện sinh thái khác nhau. Các loại hạt giống và cây con đều phải sạch sâu bệnh, giống nhập nội phải qua kiểm dịch thực vật trước khi đưa vào sản xuất. Cần thiết phải xử lý hạt giống 100% trước khi gieo trồng. Chỉ gieo những hạt tốt và cây con tốt. 3.3 Phân bón: Tuyệt đối không được sử dụng phân tươi hoặc rác chưa qua xử lý không được sử dụng nước bẩn hoà tan phân bón qua lá và pha thuốc trừ sâu. Hạn chế sử dụng phân đạm chức gốc NO3- thời kỳ gần thu hoạch. Toàn bộ phân chuồng ủ hoại mục và dùng phân hữu cơ vi sinh để bón lót, tuỳ theo nhu cầu cụ thể của từng loại rau mà có chế độ bón lượng phân khác nhau (trung bình khoảng 10-15 tấn phân chuồng, 300kg phân hữu cơ vi sinh cho 1 ha và lượng đạm kali theo quy trình kỹ thuật từng cây, bón 30% N và 50% K, số đạm và kali còn lại dùng để bón thúc). Tuyệt đối không dùng phân chuồng chưa hoại mục để tránh sự cạnh tranh đạm giữa cây trồng và các nhóm vi sinh vật đang cần N để phân giải phân chuồng tươi. Với những loại rau có thời gian sinh trưởng ngắn (ít hơn 60 ngày) bón thúc 2 lần, thời gian sinh trưởng dài có thể bón thúc 3 lần, kết thúc bón trước lúc thu hoạch 15-20 ngày. Sử dụng phân bón lá và chất kích thích sinh trưởng ngay khi mới bén rễ. Có thể phun 3-4 lần tuỳ từng loại rau, nồng độ theo hướng dẫn của từng loại rau và từng loại chế phẩm. Nếu sử dụng phân bón lá thì giảm lượng phân bón hoá học 30-50%. 3.4. Phßng trõ s©u bÖnh. Chọn các loại thuốc có hoạt chất thấp, ít độc hại với ký sinh thiên địch, kết thúc phun thuốc hoá học trước khi thu hoạch ít nhất là 15 ngày. ­u tiên sử dụng các chế phẩm sinh học (BT), các chế phẩm thảo mộc, ký sinh thiên địch (Ong mắt đỏ...) để phòng trừ sâu bệnh. Áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp (trồng giống chống sâu bệnh, vệ sinh đồng ruộng, luân canh cây trồng...) thường xuyên kiểm tra sâu bệnh, phát hiện kịp thời, tập trung phòng trừ sớm. Chú ý xử lý sạch sâu bệnh trên cây con giống ở vườn ươm trước khi đem trồng đại trà. 3.5 Thu hoạch và bảo quản: Thu hoạch đúng thời gian theo quy trình kỹ thuật của từng loại cây để đảm bảo rau có chất lượng tốt nhất, không bị úa dập nát, bảo quản đúng theo tiêu chuẩn kỹ thuật của rau sạch. Ngoài những yêu cầu trên, khu vực trồng rau sạch còn phải bố trí trên những địa bàn có truyền thống tập quán và kinh nghiệm sản xuất lâu đời, trình độ kỹ thuật thâm canh cao, có đầy đủ cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chÊt kỹ thuật. Ngoài ra, vùng rau phải không nằm trong khu vực quy hoạch xây dựng đô thị trong tương lai và phải cách ly với các khu vực sản xuất có nguy cơ gây ô nhiễm. IV. nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau s¹ch 1.Nh÷ng nh©n tè thuéc vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn. Trong những nhân tố thuộc về điều kiện tự nhiên thì nhân tố phải kể đến đầu tiên là đất đai. Các tiêu thức của đất đai cần được phân tích đánh giá về mức độ thuận lợi hay khó khăn cho sản xuất rau sạch là: tổng diện tích đất tự nhiên, đất nông nghiệp, chất lượng đất, đặc điểm vÒ địa hình, về cao độ của đất đai. Trong đó quan trọng nhất là tiêu thức chất lượng đất. Chất lượng đất do nhiều yếu tố hình thành như nguồn gốc đất, hàm lượng các chất dinh dưỡng trong đất, độ pH, hàm lượng NO3-, dư lượng thuốc BVTV, hàm lượng kim loại nặng vi sinh vật, đó là sự kết hợp giữa tác động của con người vào đất và bản chất đất tức là sự thống nhất giữa độ phì tự nhiên và độ phì nhiêu nhân tạo. Chất lượng đất có ý nghĩa quan trọng đối với sự sinh trưởng phát triển của cây trồng, đặc biệt là đối với rau sạch. Bên cạnh đất đai thì nguồn nước cũng là yếu tố không thể thiếu đối với cây trồng. Tiêu chuẩn về đất cũng như nước phục vụ cho sản xuất rau sạch đã được trình bày ở phần III Ngoài ra các yếu tố như khí hậu, vị trí địa lý, địa hình cũng ảnh hưởng trực tiếp đến việc bố trí sản xuất, lựa chọn giống cây trồng. Có thể nói sản xuất rau sạch nói riêng cũng như sản xuất nông nghiệp nói chung luôn luôn chịu sự tác động của điều kiện tự nhiên. Để sản xuất đạt hiệu quả tốt thì cần phải biết khai thác những thuận lợi cũng như hạn chế những khó khăn do điều kiện tự nhiên gây ra. Sản xuất phải theo quy hoạch vùng, đồng thời cÇn tích cực bảo vệ và bồi dưỡng đất, bảo vệ môi trường. 2.Nh÷ng nh©n tè thuéc vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi. Vốn trong sản xuất nông nghiệp nói chung và sản xuất rau nói riêng là biểu hiện bằng tiền của các tư liệu lao động và đối tượng lao động được sử dụng vào sản xuất. Trong bất cứ quá trình sản xuất kinh doanh nào vốn cũng giữ vai trò quan trọng, nó giúp cho quá trình sản xuất được liên tục. Trong quá trình sản xuất rau sạch cũng vậy nó đòi hỏi mét l­îng vèn ®Ó ®Çu t­ vµo gièng, ph©n bãn, hÖ thèng s¶n xuÊt nh­ nhµ l­íi, xây dựng các công trình thuỷ lợi, xây dựng giếng khoan, mua sắm thiết bị kiểm tra chất lượng rau sạch, mua phương tiện vận chuyển... Nhu cầu về vốn cho sản xuất rau sạch luôn cao hơn so với rau thường, do đó để khuyến khích người nông dân, Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ cho vay vốn. Yếu tố con người cũng có ý nghĩa hết sức quan trọng ảnh hưởng tới phát triển sản xuất rau sạch. Bao gồm tập quán canh tác, tâm lý và trình độ của người lao động. Tập quán canh tác làm người sản xuất rau không sẵn sàng chấp nhận hệ thống kỹ thuật mới. Như tập quán sử dụng rác tươi của nông dân ngoại ô thành phố Hồ Chí Minh và phân bắc tươi của nông dân trồng rau ở miền Bắc là nguồn gốc của ô nhiễm sinh hoc; Khía cạnh tâm lý của người sản xuất là một nội dung quan trọng trong việc xây dựng vùng rau sạch. Họ thường rất do dự khi áp dụng các biện pháp sinh học hay canh tác và ảnh hưởng đến sản lượng. Các biện pháp sinh học hay canh tác học thường hướng tới giảm thiểu quần thể sâu hại thay vì tìm cách tiêu diệt toàn bộ, khi phun thuốc hoá học có thấy sâu chết ngay, còn dùng các biện pháp sinh học sâu chỉ bị sau 1, 2 ngày vì vậy tâm lý người nông dân sản xuất rau không tin vào các biện pháp sinh học; Trình độ của người trồng rau bao gồm trình độ văn hoá, kinh nghiệm sản xuất và hiểu biết về kỹ thuật. Do thiếu hiểu biết và chạy theo lợi nhuận, người sản xuất rau rất ít quan tâm đến dư lượng thuốc sâu hay các dư lượng hoá học khác miễn là rau bán được giá trên thị trường. Sản xuất rau sạch đòi hỏi tuân thủ một quy trình chặt chẽ vì vậy cần tổ chức bồi dưỡng, mở các lớp tập huấn kỹ thuật để nâng cao trình độ cho người nông dân. Để phát triển sản xuất rau sạch cần phải tổ chức tốt khâu tiêu thụ sản phẩm. Một khi thị trường rau sạch chưa hình thành, nói cách khác chưa tổ chức được mạng lưới cung cấp rau quả sạch cho người dân để đảm bảo chỗ tiêu thụ rau cho người sản xuất thì rất khó xây dựng thành công vùng rau sạch. Tuy nhiên, trong cùng điều kiện sản xuất rau sạch và rau thường, việc tiêu thụ rau sạch gặp nhiều khó khăn. Chi phí sản xuất rau sạch cao hơn rau thường cho nên giá rau sạch cao hơn vì vậy vấn đề tiêu thụ không thuận lợi. Thêm vào đó, do người tiêu dùng chưa phân biệt được đâu là rau sạch đâu là rau thường dẫn đến người tiêu dùng không tin tưởng vao rau sạch. Rau thường rất dễ đánh tráo với rau sạch và bán với giá rau sạch. Hậu quả là chất lượng rau sạch bị xâm hại, người tiêu dùng cứ nghĩ đó là rau sạch và vẫn sử dụng dẫn đến ảnh hưởng tới sức khoẻ. Đây là vấn đề gây ra cho người sản xuất rau sạch gặp nhiều khó khăn trong quá trình tiêu thụ. 3.Nh©n tè vÒ tæ chøc, kü thuËt. Không giống rau thường, rau sạch đòi hỏi một điều kiện sản xuất khắt khe, ứng dụng các quy trình sản xuất công nghệ cao, từ khâu chuẩn bị về đất đai, giống đến khâu chăm sóc nguồn nước tưới, phân bón sử dụng đều phải tuân thñ yêu cầu của quy trình sản xuất rau sạch. Ngay cả khâu tiêu thụ, sản phẩm đầu ra cũng cần được kiểm tra chất lượng. Người nông dân rất nhạy cảm với các tiến bộ khoa học kỹ thuật. Nếu được xem tận mắt và thấy rõ cái lợi cho gia đình thì họ sẽ có quyết tâm cao để thực hiện các tiến bộ đó. Vì vậy, bước đầu tiên trong quá trình xây dựng vùng rau sạch là chọn một số hộ nông dân tiên tiến để tổ chức trình diễn tổng hợp các biện pháp sinh học và canh tác. Cán bộ kỹ thuật được trang bị kiến thức và kinh nghiệm thực hiện các biện pháp sinh học và canh tác phải bám sát địa bàn trong giai đoạn này để một mặt cung cấp cho người tham gia trình diễn các thông tin khoa học cần thiết, mặt khác theo dõi việc thực hiện đúng các quy trình kỹ thuật đề ra. Bước trình diễn tổng hợp các biện pháp kỹ thuật mới nếu hành công sẽ tạo điều kiện cho việc mở rộng nhanh vùng rau sạch trên địa bàn. Cho đến nay việc phân tích dư lượng các loại thuốc sâu và Nitrat hoặc sự tồn tại của vi khuẩn gây bệnh trên rau còn là những động tác khá tốn kém vì phải dựa vào các thiết bị khá hiện đại. Vì vậy, việc phân tích phục vụ đánh giá, kiểm tra mức độ ô nhiễm chỉ có thể làm trên một số mẫu hạn chế và không liên tục. Đây cũng là một khó khăn lớn cho việc xây dựng các vùng rau sạch vì nếu không có phương pháp kiểm tra chính xác và liên tục thì làm sao kiểm tra được việc mua bán rau quả có mức độ ô nhiễm cao trên thị trường. V.KÕt qu¶ vÒ T×nh h×nh s¶n xuÊt rau s¹ch ë mét sè n­íc vµ ViÖt nam. 1.T×nh h×nh s¶n xuÊt rau s¹ch ë mét sè n­íc. Ở các nước phát triển công nghệ sản xuất rau sạch đã được hoàn thiện ở một trình độ cao: sản xuất rau sạch trong nhà kính, nhà lưới, trong dung dịch ®· trở nên quen thuộc. Phần lớn các loại rau quả ở các nước này đều được sản xuất theo quy trình rau sạch, vì vậy rau là nhu cầu không thể thiếu trong bữa ăn hàng ngày ở các nước này. Trong những năm gần đây, một số nước như Thái Lan, Singapore, Israel... cũng đã phát triển mạnh công nghệ sản xuất rau sạch để phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu. Các kỹ thuật sản xuất rau như trồng rau không cần đất (Soiless Culture), cung cấp dinh dưỡng qua nước tưới (Fertigation), che phủ bằng nilon (Plastic Culture) đã trở nên thông dụng ở các nước này.Ở Hà Lan hiện có 3.600 ha cây trồng không đất. Trung tâm nghiên cứu và phát triển rau Châu Á (AVRDC) đã sử dụng các hộp xốp thí nghiệm sản xuất 160 giống rau ăn quả, 39 giống rau ăn lá cho kết quả tốt. Chính phủ Malaysia còn thực hiện nhiều chính sách khuyến khích sản xuất các loại rau quả. Các loại cây này được cân nhắc lựa chọn trªn c¬ së nhu cÇu tiªu thô trong vµ ngoµi n­íc, trong ®ã bao gåm c¶ các loại rau mùa vụ và những loại rau có quanh năm. Đồng thời các cơ quan chức năng thuộc Bộ Nông nghiệp của Malalaysia còn thực hiện các dịch vụ tư vấn cho sản xuất, tư vấn tiếp thị cho các nhà quản lý. Ngoài ra để khuyến khích các dự án tổng hợp trồng trọt và chế biến rau quả trên quy mô lớn, các công ty mới ra đời được hưởng 5 năm giảm thuế. Thái Lan cũng là nước có nền sản xuất rau sạch khá phát triển ở châu Á mặc dù điều kiện đất đai tương tự nước ta nhưng kim ngạch xuất khẩu của ta chỉ bằng 2,7% kim ngạch xuất khẩu của Thái Lan (12 triệu USD/445 triệu USD). Sở dĩ đạt được kết quả cao là do Thái Lan đã nỗ lực trong việc chú trọng đầu tư trang thiết bị dây truyền công nghệ sản xuất chế biến tiên tiến đảm bảo điều kiện, phương tiện vận chuyển, kỹ thuật công nghệ sau khi thu hoạch và đặc biệt là thoả mãn các yêu cầu chất lượng theo tiêu chuẩn chất lượng của EU, Mỹ, Nhật... đặt ra đối với các thị trường phát triển. Ở Canada và Mỹ đã hình thành các Hiệp hội sản xuất rau sạch, các thành viên của tổ chức này phải thực hiện nghiêm ngặt các quy định về quy trình cũng như điều kiện sản xuất và được phép bán sản phẩm rau tại quầy với giá cao hơn. Ở Đức, Hà Lan, Bỉ có hàng ngàn cửa hàng bán “rau xanh sinh thái” và “trái cây sinh thái” để phục vụ bữa ăn hàng ngày cho người tiêu dùng. 2.T×nh h×nh s¶n xuÊt rau s¹ch ë ViÖt Nam. Sản xuất rau ở nước ta đã được phát triển từ lâu đời ở khắp các địa phương, trong những năm gần đây sản xuất rau của cả nước có xu hướng gia tăng cả về diện tích, năng suất, sản lượng. Mức độ tăng bình quân hàng năm về diện tích là 4,6%, về năng suất là 0,7%, về sản lượng là 5,1%. Nhìn chung năng suất rau tăng chậm, tuy nhiên năng suất các loại rau như bắp cải, su hào, dưa chuột, cà chua... ở các vùng sản xuất truyền thống cao hơn nhiều, cải bắp đạt 40-60 tấn/ha, cà chua đạt 20-40 tấn/ha. Hiện nay cả nước có khoảng 420.000 ha rau, sản lượng đạt 6,2 triệu tấn, năng suất bình quân đạt 150 tạ/ha, thấp hơn mức bình quân của thế giới (170 tạ/ha). Trải qua quá trình sản xuất lâu dài, nhiều vùng rau chuyên canh có truyền thống và kinh nghiệm sản xuất trong các điều kiện sinh thái khác nhau đã được hình thành. Sản xuất rau chủ yếu tập trung ở quanh các khu đô thị lớn vùng Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long, vùng Đông Nam Bộ, Đà Lạt, Sa Pa... Bình quân sản lượng rau sản xuất trên đầu người toàn quốc đạt 65kg/năm. Trong 7 vùng sinh thái nông nghiệp thì Đồng bằng sông Hồng có diện tích trồng rau lớn nhất (99.000 ha), trong đó vùng rau ngoại thành Hà Nội đóng góp phần lớn sản lượng rau trên địa bàn. Biểu 9: Diện tích, sản lượng rau của cả nước giai đoạn 1991-2000 Năm Diện tích (1000 ha) Sản lượng (1000 tấn) 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 268,5 279,3 293,3 304,5 318,2 330,0 377,0 380,0 397,4 420,0 3.214,7 3.304,9 3.484,9 3.793,8 4.145,0 4.438,0 5.278,0 5.600,0 5.885,5 6.200,0 Nguồn: Thống kê nông nghiệp VN 2001 Tập đoàn giống rau của nước ta cũng rất phong phú, hiện có đến 70 loại được trồng trên khắp đất nước. Đặc biệt vùng Đồng bằng sông Hồng có vụ rau Đông có thể trồng một số loại rau ôn đới là một trong những lợi thế của Việt Nam so với một số nước trên thế giới. Các loại rau chính ở nước ta là cải bắp, su hào, cà chua, dưa chuột, đậu, ớt, khoai tây... Phần lớn các loại rau này được sử dụng dưới dạng tươi thu hoạch theo mùa vụ, khả năng vận chuyển, bảo quản khó khăn. Hiện nay ở nước ta việc bảo quản rau quả tươi chủ yếu sử dụng kinh nghiệm cổ truyền, thủ công, chưa có thiết bị lựa chọn và xử lý rau quả tươi trước khi đưa ra thị trường. Đây cũng là một yếu tố hạn chế đối với việc phát triển mạnh diện tích rau. Tuy nhiên trong những năm vừa qua kim ngạch xuất khẩu rau quả cả nước có xu hướng gia tăng. Năm 1997 kim ngạch xuất khẩu rau quả của cả nước là 68 triệu USD. Năm 1999 đạt 104,9 triệu USD và đến năm 2000 đạt 200 triệu USD. Thị trường xuất khẩu chính là các nước Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Hồng Kông. Ngoài nhu cầu xuất khẩu, nhu cầu tiêu dïng cho nội địa cũng không ngừng tăng nhanh, đặc biệt là đối với rau sạch ở các phố lớn. Để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ngày càng cao của nhân dân trong những năm gần đây phong trào sản xuất rau sạch được quan tâm và phát triển mạnh ở một số địa phương. Đã hình thành các vùng sản xuất rau sạch xuất khẩu lớn như ở thành phố Hồ Chí Minh, Đà Lạt, Hà Nam... bước đầu đã đem lại những kết quả nhất định. Ở Hà Nội đã có nhiều cơ quan nghiên cứu và thử nghiệm sản xuất rau sạch như Trường Đại học Nông Nghiệp I, Đại học Quốc gia, Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, Viện Bảo vệ Thực vật, Viện Rau Quả Trung ương, Trung tâm Nghiên cứu Rau quả Hà Nội, Sở Khoa học Công nghệ và Môi trường Hà Nội. Nhờ vậy, những năm vừa qua đã phát triển được nhiều mô hình sản xuất rau sạch ở các xã ngoại thành. Nhìn chung, tuy năng suất rau sạch đạt thấp hơn các loại rau sản xuất bình thường nhưng chất lượng đảm bảo theo đúng yêu cầu chất lượng của rau sạch. Bước đầu đã khẳng định việc sản xuất rau sạch có thể nhân ra diện rộng ở các xã ngoại thành có điều kiện môi trường tự nhiên cho phép. Ngoài ra các cơ sở nghiên cứu như trường Đại học Nông nghiệp I, Đại học Quốc gia, Viện Nghiên cứu Rau quả, Xí nghiệp rau Cầu Diễn... đã triển khai một số mô hình rau sạch trong nhà lưới, trong dung dịch thuỷ canh để cung cấp cho các khách sạn ở Hà Nội nhưng các mô hình này không thể đáp ứng được nhu cầu rau của thị trường cả về số lượng và chủng loại, hơn nữa giá thành của rau theo mô hình này còn quá cao. Ở thành phố Hồ Chí Minh cũng đã hình thành 1 số mô hình sản xuất rau sạch ở ngoại thành như 14 ha rau sạch ở xã Tân Phú Trung huyện Củ Chi do Trung tâm Khoa học tự nhiên - Công nghệ Quốc gia và Sở Khoa học Công nghệ và Môi trường thành phố Hồ Chí Minh triển khai. Các mô hình này đã sử dụng biện pháp bón phân tập trung ngay từ đầu và chỉ dùng nhóm thuốc BVTV phân huỷ nhanh cho 20 loại rau ăn thân lá và củ. Sản phẩm sản xuất ra đều đạt tiêu chuẩn về các chỉ tiêu vệ sinh an toàn thực phẩm được người tiêu dùng chấp nhận. Hiện nay quy trình sản xuất rau sạch đang được triển khai để trồng các loại rau khác nhau như dưa leo, đậu đũa, mướp đắng... Ở Đà Lạt, dưới sự chỉ đạo của Liên hiệp khoa học Sản xuất thành phố Đà Lạt, áp dụng các phương pháp bón phân vi sinh thay phân xác mắm, dùng thuốc trừ sâu sinh học thay thuốc trừ sâu hoá học, đồng thời sử dụng các biện pháp canh tác tổng hợp với mục tiêu giảm tối thiểu lượng phân bón hoá học đã mang lại kết quả khả quan. Đến nay diện tích gieo trồng rau các loại ở Đà Lạt là 4.500 ha, sản lượng hàng năm đạt 100.000 – 120.000 tấn với nhiều chủng loại cung cấp cho thị trường trong nước và xuất khẩu. Tính đến cuối tháng 12/1995, 3.500 tấn rau sạch đã được xuất khẩu sang thị trường Singapore, Đài Loan và hiện đang chào bán sản phẩm su hào sạch tại Nhật Bản. Nhìn chung các mô hình sản xuất rau sạch ở Việt Nam bước đầu đã thụ được kết quả nhất định, đem lại hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội và hiệu quả môi trường cho người sản xuất và người tiêu dùng, đồng thời tạo ra một chuyển biến mới trong sản xuất nông nghiệp Việt Nam, góp phần nâng cao sức khoẻ cộng đồng và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên diện tích và sản lượng chưa nhiều, chưa đáp ứng đủ nhu cầu tiêu dùng của nhân dân, ngoài ra một bộ phận nhỏ người lao động chưa có ý thức tốt trong việc sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, chưa thực hiện đúng các yêu cầu kỹ thuật của sản xuất rau sạch, làm ảnh hưởng đến lòng tin của người tiêu dùng từ đó kìm hãm sản xuất phát triển. Ch­¬ng ii thùc tr¹ng s¶n xuÊt rau s¹ch ë c¸c huyÖn ngo¹i thµnh hµ néi I. §Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi cña c¸c huyÖn ngo¹i thµnh Hµ Néi ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt rau s¹ch 1.VÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn. 1.1. Vị trí địa lý Hà Nội là Thủ đô của cả nước nằm ở vị trí trung tâm vùng đồng bằng sông Hồng. Phía Bắc và phía Đông giáp các tỉnh Bắc Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, phía Tây giáp Việt Trì, phía §«ng Nam giáp Hà Nam. Hà Nội có 7 quận nội thành và 5 huyện ngoại thành, với tổng diện tích tự nhiên là: 918,46 km2. Có thể nói, với vị trí trung tâm đồng bằng sông Hồng rất thuận lợi cho Hà Nội phát triển sản xuất nông nghiệp trong đó có sản xuất rau, thêm vào đó 4 phía đều là đường bộ rất thuận tiện giao lưu buôn bán với các tỉnh lân cận và lµ nơi có nhiều trục đường quốc lộ lớn nên dễ dàng trao đổi nông sản phẩm với các tỉnh xa. 1.2 Tiềm năng về khí hậu nông nghiệp: Chế độ khí hậu đặc trưng của Hà nội là khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng ẩm. Mùa hạ có gió mùa Đông Nam, mùa đông có gió Đông Bắc lạnh. Độ ẩm trung bình năm là 81-82%, tháng cao nhất là tháng 4: 85-86% rất thuận lợi cho cây trồng. Hà Nội là khu vực có lượng bức xạ lớn, với tổng bức xạ là 130 Kcal/cm2/năm, trong đó bức xạ có khả năng quang hợp vào khoảng gần 65 Kcal/cm2/năm. Trong khoảng từ tháng 5 đến tháng 10 là thời kỳ có lượng bức xạ lớn hơn các tháng còn lại. Số giờ nắng bình quân ở Hà Nội nhiều hơn 160 giờ/năm. Nhiệt độ không khí có chiều hướng tăng. Nhiệt độ trung bình là 240C, nóng nhất là tháng 7, tháng 8 - nhiệt độ trung bình là 290C, tháng lạnh nhất là tháng 1 - nhiệt độ trung bình là 16,50C. Những loại cây trồng chính như ngô, cà chua, bắp cải, đậu cô ve có thời gian sinh trưởng nằm trong khoảng từ tháng 9 đến tháng 4 (năm sau), thuận lợi cả về nhiệt độ và thời gian ban ngày đối với quang hợp. Và đó là tiềm năng khí hậu rất thuận lợi của Hà Nội có được. Bên cạnh đó còn có một số khó khăn đối với sản xuất nông nghiệp. Hàng năm có 8-10 cơn bão đi qua, tập trung từ tháng 6 - th¸ng 10. Lượng mưa hàng năm thường từ 1500 - 1900 mm. Lượng mưa phân bố không đều thường tập trung vào tháng 7- tháng 8. Số ngày mưa từ 140 - 160 ngày/năm, lượng mưa lớn nhất là trong 24 giờ từ 200 - 400 mm, lượng mưa lớn nhất trong 1 giờ là 93,9mm. Do chế độ mưa không đều, dồn dập vào 1 thời kỳ nên rất dễ gây ngập úng. Vì vậy công tác thuỷ lợi cần được chú ý. 1.3 Thuỷ văn Hà Nội có mạng lưới sông ngòi khá dày đặc với mật độ khoảng 0.5 km/km2. Với nhiều khúc sông chảy qua như sông Hồng, ở phía Nam thành phố với các sông Đuống, sông Nhuệ, phía Bắc với sông Cầu và sông Cà Lồ. Các sông ở Hà Nội có 2 mùa rõ rệt về chế độ thuỷ văn: mùa lũ và mùa cạn. Mùa lũ cũng là mùa mưa từ tháng 6 đến tháng 10, cao nhất là vào tháng 8, lượng mưa chiếm tới 70 - 75% tổng lượng nước cả năm. Mùa cạn thường kéo dài hơn từ tháng 11 đến tháng 5 với mức nước và lưu lượng thấp nhất vào tháng 3. Đoạn sông Hồng qua Hà Nội dài 40 km, có tác dụng quan trọng về giao thông và là nguồn nước tưới quan trọng cho sản xuất nông nghiệp cấp nước cho đời sống dân cư và sản xuất công nghiệp. Tổng lượng phù sa sông Hồng rất lớn, trung bình là 94,46.106 tấn trong 1 năm. Hàm lượng phù sa tối đa có thể đạt tới: 1,4 kg/m3. Phù sa sông Hồng rất màu mỡ, độ pH từ 7,7 - 7,8 lượng đạm từ 1 kg/m3 và lượng mùn từ 2,8 - 3,5 kg/m3. Mực nước sông Hồng dao động từ 2m - 12m, trong năm có khoảng 100 ngày có mức nước trên 7m, có năm mức nước lũ lên đến 13 - 14m. Lũ sông Hồng không bao giờ đúng mùa, có năm sớm, năm muộn. Mùa lũ sông Hồng lại trùng với thời kỳ mưa rào, nước sông lên rất to, mực nước sông cao hơn mặt ruộng khoảng 6-7m. Có thể nói sông Hồng là một nguồn nước tưới giàu dinh dưỡng dồi dào cung cấp cho phát triển sản xuất rau nhưng đồng thời do đặc điểm nước sông lên rất cao nên cần có công tác thuỷ lợi phân lũ phòng tránh úng ngập gây thiệt hại cho sản xuất. Sông Đuống là con sông lớn thứ hai của Hà Nội. Đây là con sông có tác dụng điều hoà lượng nước sông Hồng và tạo điều kiện cho giao thông vận tải và nguồn cấp nước quan trọng cho sản xuất nông nghiệp. Sông Đuống là một chi lưu quan trọng của sông Hồng trong tỉ lệ nước sông Hồng vào sông Đuống khoảng 23%, dòng sông uốn khúc và chế độ thuỷ văn giống sông Hồng. Khi nước sông Hồng lên cao thì nước sông Đuống cũng dâng theo và chảy xiết, mực nước trung bình năm là 5,42m. Sông Cầu bao bọc một phần ranh giới phía Tây Bắc của Hà Nội với chiều dài khoảng 20km, lòng sông hẹp, lượng phù sa của sông kém hơn sông Hồng và sông Đuống, có mức nước trong mùa lũ từ 3 - 5m, cao nhất trên 7m, vào mùa cạn mức nước xuống thấp. Sông Cà Lồ nằm ở phía Bắc của Hà Nội, chỉ có tác dụng cung cấp nước cho ruộng ở hai bên sông. Sông Nhuệ là sông đào, bắt nguồn từ sông Hồng, chảy qua khu vực phía Tây Hà Nội. Sông Nhuệ có tác dụng trong giao thông vận tải, cấp nước cho sản xuất nông nghiệp và tiêu nước trong mùa mưa. 1.4 Đặc điểm về địa hình Đại bộ phận diện tích Hà Nội nằm trong vùng Đồng Bằng Châu thổ sông Hồng, với độ cao trung bình từ 5 - 20m so với mực nước biển. Địa hình của Hà Nội thấp dần từ Bắc xuèng Nam từ Tây sang Đông. Dạng địa hình chủ yếu là dạng địa hình đồng bằng được bồi đắp bởi các dòng sông, còn có các vùng trũng với các hồ đầm. Có thể phân chia lãnh thổ thành phố Hà Nội thành 2 vùng chính sau: Vùng đồi núi: với diện tích chiếm 10% diện tích tự nhiên, tập trung chủ yếu ở phía Tây Bắc huyện Sóc Sơn. Địa hình khá phức tạp, bao gồm các đồi thấp trên 8%, tầng đất mỏng, chỉ thích hợp để phát triển các cây trồng lâm nghiệp. Vùng đång bằng: chiếm tới 90% diện tích đất tự nhiên bao gồm toàn bộ nội thành, huyện Đông Anh, Gia Lâm, Từ Liêm, Thanh Trì và một phần phía Nam của huyện Sóc Sơn. Độ cao trung bình của vùng từ 4 - 10km nơi cao nhất khoảng 16m, và nơi thấp nhất khoảng 2m so với mực nước biển. 1.5 Tài nguyên đất Hà Nội có quỹ đất phong phú, đa dạng trong tổng diện tích 91.842,2 ha tự nhiên, đã phân ra có 5 nhóm và 19 đơn vị phân loại đất. Tính đa dạng và phong phú của tài nguyên đất cho phép phát triển nền sản xuất nông nghiệp hàng hoá khá toàn diện và bền vững. Trong số 5 nhóm, 19 đơn vị đất, nhóm phù sa chiếm tới 42.328,4 ha (61,5 % diện tích đất), phân bố hầu hết trên địa bàn các huyện Gia Lâm, Từ Liêm, Thanh Trì, một phần huyện Đông Anh. Trong đó, đất phù sa thuộc hệ thống sông Hồng vừa có quy mô diện tích lớn (91,4% diện tích nhóm) phân bố khá tập trung, vừa ít chua và hầu hết các chỉ tiêu lý, hoá học đều cao hơn đất phù sa của các sông khác. Nhóm đất x¸m bạc màu chạy từ chân núi Tam Đảo (Sóc Sơn) qua Đông Anh tiếp cận vùng phù sa sông Hồng, có diện tích 17.663,5 ha, bằng 19,23% diện tích tự nhiên. Loại đất này tuy nghèo sÐt, nghèo dinh dưỡng song phân bố hầu hết ở địa hình cao, thoát nước là điều kiện thuận lợi để gieo trồng nhiều loại cây trồng cạn. Nhóm đất đỏ vàng (đất dốc) có 8.386,3 ha phân bố tập trung ở huyện Sóc Sơn trên địa hình dốc dưới 150. Độ phì đạt mức trung bình song hầu hết có tầng canh tác mỏng. Về một số nguyên tố vi lượng dễ tiêu như Cu, Zn, B, Mo ở đất phù sa đáp ứng đủ yêu cầu của cây trồng trừ một số ít diện tích thuộc huyện Thanh Trì thiếu Mo. Đất xám bạc màu thiếu Bo và Molipđen, đất đỏ trên đá phiến sét thiếu Bo trầm trọng. Đã có tìch trạng ô nhiễm môi trường đất bởi các kim loại nặng song hàm lượng các kim loại nặng phổ biến trong đất nông nghiệp hiện nay còn thấp hơn nhiều so với mức cho phép. Riêng một số khu vực thuộc Thanh Trì, Cadimi trong đất đang xấp xỉ mức gây hại. 2.VÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi. 2.1 Tình hình phát triển kinh tế: Trong những năm gần đây thành phố Hà Nội có sự tăng trưởng tương đối nhanh về các lĩnh vực kinh tế, đặc biệt trong sản xuất nông nghiệp, riêng năm 1998 giá trị sản lượng các ngành kinh tế ngoại thành đạt 3.184 tỷ đồng, so với năm 1997 giá trị nông nghiệp tăng 3,7%, công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp tăng 15,8%, thương mại dịch vụ tăng 2,4%. Giá trị 1ha đất nông nghiệp từ 25,58 triệu đồng năm 1997 tăng lên 26,72 triệu đồng năm 1998. Đến năm 2000 GDP bình quân đầu người đạt 7,3 triệu đồng, giá trị sản xuất nông - lâm- thủy sản đạt 1.312,1 tỷ. Về cơ cấu nông nghiệp, cơ cấu kinh tế nông thôn cũng đang chuyển biến theo chiều hướng tiến bộ, diện tích các loại cây con có chất lượng cao ngày càng tăng. Trong giai đoạn 1991-1999 diện tích canh tác tăng từ 85.799 ha lên 88.000 ha, hệ số sử dụng đất tăng từ 2 lên 2,5 lÇn, cơ cấu diện tích cây lương thực chiếm 80-85%, cây thực phẩm tăng 7,6 - 8%, cây ngắn ngày khác tăng từ 7-10%, trong đó diện tích cây vụ Đông tăng từ 14.363 - 19.000 ha chiếm 43 - 45% tổng giá trị sản lượng hàng năm. Định hướng cơ cấu phát triển kinh tế của thành phố đến năm 2005 là: nông nghiệp 25%, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và thương mại dịch vụ 75%. Giá trị 1ha đất nông nghiệp từ 50- 60 triệu đồng. 2.2 Dân số và lao động Theo nguồn số liệu thống kê năm 2000, dâ._. 3.000 2.400 1.500 1.000 100 9 C¶i c¸c lo¹i 16.000 1.000 1.300 1.200 1.200 1.500 1.300 1.200 1.200 1.000 1.000 1.000 1.000 10 Cµ c¸c lo¹i 6.300 300 400 300 500 900 900 900 500 300 300 500 500 11 Rau ngãt 3.000 200 200 100 100 400 400 400 400 200 200 300 300 12 Mång t¬i, rau ®ay 4.500 100 200 200 400 500 600 800 800 400 300 100 100 13 ít c¸c lo¹i 1.400 200 200 200 200 100 100 50 50 50 50 100 100 14 Rau bÝ 2.200 - 100 200 400 400 400 200 100 - 100 150 150 15 Rau gia vÞ 1.800 200 200 200 150 150 50 100 100 100 100 200 250 16 Hµnh t©y 2.500 600 600 300 200 - - - - - - 300 500 17 Ng« rau 700 80 70 - 100 100 100 - - - 50 100 100 18 Cµ rèt 2.000 500 500 300 - - - - - - - 300 400 19 BÝ qu¶ c¸c lo¹i 3.000 - - - 200 300 1.200 1.000 - - - 100 200 20 Rau, qu¶ c¸c lo¹i 7.800 1.000 500 300 300 500 1.000 1.000 700 500 500 500 1.000 Tæng céng 126.000 11.680 11.770 9.000 8.350 10.330 10.450 9.650 8.550 9.150 11.600 13.050 13.000 2.2.C¸c biÖn ph¸p kü thuËt canh t¸c. Nghiªm tóc thùc hiÖn quy tr×nh kü thuËt s¶n xuÊt rau s¹ch do Së KHCN - MT ban hµnh, quy tr×nh phßng trõ dÞch h¹i (IPM), ®Æc biÖt l­u ý ë c¸c kh©u sau: - Bè trÝ s¶n xuÊt vµ chÕ ®é lu©n canh trªn ®Êt trång rau s¹ch. + Rau s¹ch ®­îc trång trªn c¸c vïng ®Êt ®· ®­îc quy ho¹ch cã chÊt ®Êt tèt phï hîp, vïng trång rau ph¶i xa ®­êng quèc lé, xa khu c«ng nghiÖp, bÖnh viÖn. + Bè trÝ c¬ cÊu thÝch hîp, ®¶m b¶o chÕ ®é lu©n canh: muèn cã rau thu ho¹ch quanh n¨m cÇn cã c¬ cÊu c©y trång thÝch hîp cã nhiÒu rau trong lóc gi¸p vô, cßn chÝnh vô ph¶i nhiÒu rau ngon. Bè trÝ lu©n canh gi÷a c¸c c©y rau kh¸c hä, c©y cã cïng mét lo¹i s©u bÖnh… Do vËy, cÇn trång r¶i vô quanh n¨m; sö dông gièng, c©y rau gièng cã chÊt l­îng. - Ph©n bãn cho rau s¹ch: rau lµ lo¹i c©y ng¾n ngµy nh­ng l¹i cho khèi l­îng s¶n phÈm rÊt lín, n¨ng suÊt cao do vËy c©y rau cÇn ®­îc bãn nhiÒu ph©n c¶ ph©n h÷u c¬ lÉn v« c¬. §èi víi rau s¹ch ph¶i sö dông ph©n chuång ñ hoai, ph©n h÷u c¬ vi sinh… ®Ó bãn lãt. Nh÷ng lo¹i ph©n ®· ®­îc Bé NN & PTNT c«ng nhËn cho phÐp sö dông nh­: ph©n cña XÝ nghiÖp chÕ biÕn r¸c th¶i CÇu DiÔn, ph©n h÷u c¬ vi sinh S«ng Gianh, ph©n Thiªn N«ng,… ®ång thêi cÇn bãn c©n ®èi c¸c lo¹i ph©n v« c¬ N, P, K tuú theo tõng lo¹i c©y, th× míi ®¶m b¶o ®­îc n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm rau kh«ng v­ît qu¸ møc d­ l­îng cho phÐp (®Æc biÖt lµ hµm l­îng Nitrat). - N­íc t­íi cho rau s¹ch: + Nguån n­íc t­íi: C¸c vïng b·i, vïng gÇn c¸c s«ng lín cÇn sö dông n­íc s«ng lín (s«ng Hång, s«ng §uèng…); Nh÷ng vïng trong ®ång sö dông giÕng khoan ®Ó t­íi cho rau s¹ch. §èi víi c©y trång cho qu¶ giai ®o¹n ®Çu cã thÓ sö dông n­íc m­¬ng ®Ó t­íi r·nh, riªng rau ¨n l¸ nhÊt lµ xµ l¸ch vµ rau th¬m chØ ®­îc t­íi n­íc s¹ch tõ giÕng khoan hoÆc bÓ läc. C¸c lo¹i ph©n bãn cho l¸ vµ thuèc trõ s©u ph¶i dïng n­íc s¹ch ®Ó pha. Do vËy, ph¶i khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµo sö dông giÕng khoan vµ bÓ läc ®Ó t­íi cho rau lµ tèt nhÊt. Vïng nµo mµ cã hÖ thèng m­¬ng t­íi n­íc ®· cã s½n, hîp t¸c x· tËp trung c¶i t¹o dÇn, n©ng cÊp dÉn n­íc s«ng vµo t­íi cho rau. Vïng nµo ch­a cã m­¬ng t­íi mµ gÇn c¸c con s«ng th× ph¶i x©y dùng c¸c tr¹m b¬m ®Çu mèi, x©y dùng kªnh m­¬ng dÉn n­íc t­íi tíi vïng s¶n xuÊt rau. §ång thêi, cÇn chó ý c¶i t¹o n©ng cÊp tuyÕn m­¬ng tiªu cho s©u h¬n, réng h¬n hiÖn t¹i ®¶m b¶o tiªu n­íc nhanh cho vïng trång rau s¹ch. + Ph­¬ng ph¸p t­íi: t­íi phun m­a lµ c¸ch t­íi phæ biÕn nhÊt cho nghÒ trång rau, c¸ch t­íi nµy cã thÓ lµm thay ®æi ®­îc c¶ tiÓu khÝ hËu cña v­ên rau, ®Æc biÖt khi thêi tiÕt n¾ng nãng. T­íi ngÇm lµ dïng èng dÉn cøng (nhùa hay kim lo¹i) cã ®ôc s½n lç theo kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh, ®Æt trong lßng luèng rau ë phÝa d­íi hoÆc bªn c¹nh n¬i trång rau, khi t­íi chØ cÇn b¬m n­íc vµo c¸c èng dÉn t­íi trùc tiÕp vµo gèc c©y rau. C¸ch t­íi nµy tiÕt kiÖm n­íc, gi÷ ®­îc kÕt cÊu ®Êt, phï hîp víi rau ­a nhiÖt, nh­ng cÇn ®Çu t­ lín. HiÖn nay vïng rau s¹ch ngo¹i thµnh hÇu hÕt vÉn sö dông ph­¬ng ph¸p t­íi thñ c«ng, tèn nhiÒu lao ®éng, nÕu ®Çu t­ c¸c c¸ch t­íi rau trªn sÏ t¹o thuËn lîi cho hiÖu qu¶, n¨ng xuÊt c©y trång cao h¬n, h¹n chÕ bít tÝnh mïa vô cña c©y trång (nh­ b»ng c¸ch t­íi phun m­a). - B¶o vÖ thùc vËt: ®©y lµ kh©u quan träng trong s¶n xuÊt rau s¹ch. CÇn h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt viÖc sö dông thuèc ho¸ häc tr­íc khi thu ho¹ch Ýt nhÊt 15 ngµy. KhuyÕn khÝch sö dông c¸c chÕ phÈm sinh häc, c¸c chÕ phÈm th¶o méc, kÝ sinh thiªn ®Þch ®Ó phßng trõ s©u bÖnh. ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng trõ tæng hîp (trång gièng chèng s©u bÖnh, vÖ sinh ®ång ruéng, lu©n canh c©y trång…) - Nhµ l­íi ®Ó trång rau s¹ch: §Ó chñ ®éng trong kh©u gieo trång ®¶m b¶o ®óng thêi vô, chñ ®éng phßng chèng m­a n¾ng, giã b·o hoÆc phßng chèng s©u bÖnh th× cÇn nhµ l­íi hoÆc dµn, vßm che. + §èi víi vïng s¶n xuÊt tËp trung cÇn cã nhµ l­íi ®Ó trång c¸c lo¹i rau cao cÊp, rau tr¸i vô. DiÖn tÝch tuú theo tõng vïng vµ kh¶ n¨ng ®Çu t­ (cã dù kiÕn diÖn tÝch cho tõng vïng cô thÓ ë phÇn 1) + §èi víi diÖn tÝch s¶n xuÊt rau s¹ch kh«ng tËp trung tuú theo tõng ®Þa bµn, kh¶ n¨ng ®Çu t­ mµ sö dông nhµ l­íi d¹ng vßm hoÆc dµn che ®Ó trång rau s¹ch tr¸i vô. Thùc hiÖn tèt c¸c biÖn ph¸p kü thuËt trªn chÊt ®Þnh sÏ cho n¨ng suÊt, s¶n l­îng rau s¹ch æn ®Þnh vµ ngµy cµng t¨ng cao. 3.Gi¶i ph¸p vÒ ®Çu t­ §Ó ph¸t triÓn vµ më réng s¶n xuÊt rau s¹ch ë ngo¹i thµnh Hµ Néi cÇn cã sù ®Çu t­ trªn mäi ph­¬ng diÖn nh­: vèn, tiÕn bé khoa häc kü thuËt, chÊt x¸m, th«ng tin tuyªn truyÒn… + Vèn: Dù kiÕn vèn ®Çu t­ tõ 2003 ®Õn 2005 lµ 52 tû ®ång. Trong ®ã, vèn ng©n s¸ch: 37 tû ®ång, vèn vay ­u ®·i: 15 tû ®ång. Vµ l­îng vèn dù kiÕn ®­îc ph©n kú qua c¸c n¨m ®­îc tr×nh bµy d­íi biÓu 27. BiÓu 27: Ph©n kú ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau s¹ch ngo¹i thµnh Hµ Néi N¨m DiÖn tÝch (Ha) Tæng vèn (Tû ®ång) Vèn ng©n s¸ch (Tû ®ång) Vèn vay ­u ®·i (Tû ®ång) 2003 3.000 18 13 5 2004 4.000 17 12 5 2005 7.000 17 12 5 Tæng 52 37 15 + VÒ c¬ së h¹ tÇng: trong giai ®o¹n nµy, c¸c HuyÖn ph¶i dµnh tËp trung mét l­îng vèn lín ®Ó ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng, ®Æc biÖt lµ giÕng khoan, hÖ thèng kªnh m­¬ng ®Ó dÉn n­íc s«ng vµ hÖ thèng xö lý n­íc ë c¸c con s«ng bÞ « nhiÔm ®èi víi mét sè x· ë huyÖn Thanh Tr×, Tõ Liªm. §Çu t­ c¶i t¹o, n©ng cÊp c¸c tr¹m b¬m, hÖ thèng kªnh m­¬ng cã s½n do xuèng cÊp, n¹o vÐt lßng m­¬ng ®¶m b¶o cho t­íi vµ tiªu n­íc kÞp thêi khi cã m­a lín, lò lôt. Trong thêi gian qua, diÖn tÝch rau s¹ch ®­îc t­íi b»ng n­íc giÕng khoan cßn Ýt, v× vËy cÇn cã sù hç trî vèn vay cho c¸c hé ®Ó cã thÓ ®Çu t­ ®¶m b¶o nguån n­íc t­íi rau s¹ch ®óng tiªu chuÈn. Ngoµi ra, cÇn tËp trung mét l­îng vèn ®Çu t­ cho c¶i t¹o ®Êt ë mét sè vïng bÞ « nhiÔm. Thµnh phè còng cÇn ®Çu t­ ®ång bé vÒ ®­êng ®i, ®­êng ®iÖn t¹o ®iÒu kiÖn cho vËn chuyÓn tiªu thô rau s¹ch, nhÊt lµ ë c¸c x· cã ®Þa h×nh cao. + TiÕn bé kü thuËt: ®Çu t­ x©y dùng c¸c m« h×nh tõ ®ã duy tr× vµ më réng ra ®¹i trµ, thùc hiÖn chuyÓn giao kü thuËt th«ng qua c¸c hîp ®ång kinh tÕ, hîp ®ång nghiªn cøu. §¬n vÞ cã tr¸ch nhiÖm chuyÓn giao kü thuËt c«ng nghÖ lµ c¸c Trung t©m khuyÕn n«ng HuyÖn, phßng N«ng nghiÖp vµ c¸c c¬ quan khoa häc cã liªn quan ®Õn ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt rau s¹ch. Hîp t¸c x· dÞch vô ®øng ra tæ chøc thùc hiÖn, thu hót ng­êi lao ®éng tham gia häp tiÕp thu c¸c néi dung chuyÓn giao. T¨ng c­êng ®Çu t­ cho c«ng t¸c khuyÕn n«ng, dÞch vô kü thuËt, lËp dù ¸n; §µo t¹o c¸n bé, líp ng­êi s¶n xuÊt míi cã kiÕn thøc, cã kü thuËt ®Ó s¶n xuÊt rau s¹ch. VÒ c¸c gièng míi, nhµ l­íi, t­íi phun, thuèc BVTV sinh häc, ph©n h÷u c¬ vi sinh cÇn cã sù hç trî vèn tõ phÝa Nhµ n­íc. + TÝn dông: S¶n xuÊt rau s¹ch ®ßi hái chi phÝ cao, trong khi ®ã n«ng d©n gÆp khã kh¨n ®ã lµ thiÕu vèn ®Ó s¶n xuÊt. Trong nh÷ng n¨m qua c¸c hé ®· ®­îc vay vèn tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau víi l·i suÊt t­¬ng ®èi ­u ®·i, nh­ng sè l­îng ch­a ®ñ lín ®Ó cã thÓ ®Çu t­, thñ tôc cßn r­êm rµ phøc t¹p, cho vay cßn chung chung, b×nh qu©n. Do ®ã ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy Ng©n hµng NN & PTNT vµ c¸c tæ chøc tÝn dông cÇn ph¶i cã h×nh thøc cho vay vèn nhanh gän, sè l­îng lín ®Ó ®¶m b¶o ph¸t triÓn, më réng quy m« s¶n xuÊt cña ng­êi n«ng d©n. §Æc biÖt, cÇn tranh thñ c¸c nguån vèn ë ®Þa ph­¬ng nh­ c¸c Héi n«ng d©n tËp thÓ, Héi phô n÷, Héi cùu chiÕn binh…Cã nh­ vËy, n«ng d©n míi tËp trung ®­îc vèn ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau s¹ch. 4.C¸c gi¶i ph¸p vÒ c«ng nghÖ sau thu ho¹ch 4.1.S¬ chÕ C¸c s¶n phÈm rau s¹ch tr­íc khi b¸n ®Õn ng­êi tiªu dïng cÇn ®­îc thùc hiÖn qua 2 lÇn s¬ chÕ mét mÆt nh»m gi¶m bít l­îng r¸c th¶i chuyÓn vµo thµnh phè, mÆt kh¸c lµm t¨ng gi¸ trÞ rau s¹ch, t¹o h×nh ¶nh tèt víi ng­êi tiªu dïng. - S¬ chÕ lÇn 1 (s¬ chÕ ®¬n gi¶n): ®­îc s¬ chÕ t¹i n¬i s¶n xuÊt do c¸c HTX, c¸c nhãm s¶n xuÊt thùc hiÖn: c¾t bá gèc rau, l¸ giµ, l¸ óa, röa, ®ãng thïng hoÆc sät to cã g¾n etiket tªn ®Þa chØ n¬i s¶n xuÊt, chñng lo¹i rau, s¶n l­îng c©n,… S¬ chÕ lÇn 1 nµy ®Òu ®­îc ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c diÖn tÝch s¶n xuÊt rau s¹ch kÓ c¶ tËp trung hay kh«ng tËp trung. §©y lµ mét biÖn ph¸p ®Ó g¾n tr¸ch nhiÖm gi÷a ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng. - S¬ chÕ lÇn 2 (s¬ chÕ chi tiÕt): thµnh lËp mét sè xÝ nghiÖp hoÆc c¸c ®iÓm s¬ chÕ lÇn 2: +X©y dùng xÝ nghiÖp s¬ chÕ t¹i Trung t©m kü thuËt rau qu¶, C«ng ty B¾c Hµ. Quy m« mçi xÝ nghiÖp tõ 2.000 - 3.000 m2 cã kho l¹nh c«ng suÊt 50 tÊn cã hÖ thèng vËn t¶i chuyªn chë chuyªn dông, cã c¸c lo¹i bao b×, g¾n th­¬ng hiÖu riªng cho tõng xÝ nghiÖp s¬ chÕ. + Mét sè HTX cã quy m« lín, Nhµ n­íc sÏ hç trî x©y dùng c¸c ®iÓm s¬ chÕ tËp trung. Ph­¬ng thøc s¬ chÕ lÇn 2: c¸c s¶n phÈm rau s¹ch ®· qua s¬ chÕ lÇn 1 ®­îc chuyÓn vÒ c¸c c¬ së s¬ chÕ lÇn 2: röa s¹ch, ®ãng theo c¸c lo¹i kÝch cì, bao b× theo ®¬n ®Æt hµng vµ nhu cÇu cña cöa hµng, ng­êi tiªu dïng… Cã nh·n m¸c th­¬ng hiÖu cña n¬i s¬ chÕ lÇn 1 vµ cã th­¬ng hiÖu cña n¬i s¬ chÕ lÇn 2. S¬ ®å hÖ thèng s¬ chÕ rau s¹ch C¸c s¶n phÈm rau s¹ch s¶n xuÊt t¹i vïng tËp trung ®· ®­îc s¬ chÕ lÇn 1 C¸c s¶n phÈm rau s¹ch s¶n xuÊt t¹i vïng kh«ng tËp trung ®· ®­îc s¬ chÕ lÇn 2 KiÓm tra chÊt l­îng rau s¹ch S¬ chÕ lÇn 2: ë 3 ®Þa ®iÓm - XÝ nghiÖp s¬ chÕ cña C«ng ty B¾c Hµ - XÝ nghiÖp s¬ chÕ cña TTKT Rau Qu¶ Hµ Néi - C¸c ®iÓm s¬ chÕ ë mét sè HTX quy m« lín Xe vËn chuyÓn chuyªn dông HÖ thèng Tiªu thô 4.2.ChÕ biÕn - Duy tr× vµ hç trî ®Çu t­ n©ng cÊp 2 HTX chÕ biÕn ®· cã: ë x· §«ng Xu©n - Sãc S¬n, quy m« 700 - 1.000 tÊn s¶n phÈm/n¨m vµ x· §«ng D­ - Gia L©m, quy m« 700 tÊn/ n¨m. CÇn ¸p dông c¸c thiÕt bÞ phï hîp nh»m t¨ng c«ng suÊt chÕ biÕn, phong phó ®a d¹ng chñng lo¹i s¶n phÈm chÕ biÕn, cã bao b× nh·n m¸c hÊp dÉn… - Vïng s¶n xuÊt nguyªn liÖu ph¶i ®¶m b¶o sè l­îng vµ cã nhiÒu chñng lo¹i cho chÕ biÕn. 5. C¸c gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc s¶n xuÊt, qu¶n lý, gi¸m s¸t chÊt l­îng rau s¹ch 5.1.Ph©n c«ng c¸c cÊp, ban ngµnh * Së KHCN & MT Hµ Néi: - TiÕp tôc ®Çu t­ kinh phÝ nghiªn cøu khoa häc cho viÖc nghiªn cøu rau s¹ch, ®Æc biÖt lµ gi¶i quyÕt c¬ cÊu c¸c lo¹i rau chÊt l­îng, ph©n bãn vi sinh vµ thuèc trõ s©u vi sinh. - KiÓm tra chÊt l­îng, cÊp giÊy chøng nhËn (hoÆc thu håi) cho c¸c hé s¶n xuÊt, vïng s¶n xuÊt, c¬ së s¬ chÕ, chÕ biÕn rau s¹ch, c¸c cöa hµng b¸n rau s¹ch, c¸c HTX tiªu thô rau s¹ch cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó s¶n xuÊt l­u th«ng rau s¹ch. * Së Th­¬ng m¹i Hµ Néi - Thùc hiÖn NQ 80/TTg cña Thñ t­íng chÝnh phñ chØ ®¹o c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh ký kÕt hîp ®ång tiªu thô s¶n phÈm cho n«ng d©n. - Tæ chøc thÞ tr­êng vµ hÖ thèng l­u th«ng, kinh doanh rau s¹ch: cã c¸c cöa hµng chuyªn b¸n rau s¹ch. - Tham gia x©y dùng, qu¶n lý c¸c chî ®Çu mèi b¸n rau s¹ch ë c¸c HuyÖn. * Së KÕ ho¹ch ®Çu t­ Hµ Néi H­íng dÉn vµ thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n ®Çu t­ vÒ s¶n xuÊt rau s¹ch cña c¸c HuyÖn. M« h×nh tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý rau s¹ch UBND Thµnh Phè Ban chØ ®¹o ch­¬ng tr×nh rau s¹ch C¸c Së, Ban,Ngµnh: Së TM, KHCNMT, TCVG, YtÕ, C¸c ®oµn thÓ Së NN&PTNT Hµ Néi C¸c tr­êng §H, C¬ quan nghiªn cøu UBND c¸c HuyÖn UBND c¸c X· s¶n xuÊt rau s¹ch Gi¸m s¸t quy tr×nh kü thuËt KiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm Vïng s¶n xuÊt tËp trung Vïng s¶n xuÊt kh«ng tËp trung S¬ chÕ, b¶o qu¶n, chÕ biÕn HÖ thèng Tiªu thô * Së Y tÕ Hµ Néi - Phèi hîp Së KHCN & MT th­êng xuyªn tæ chøc kiÓm tra chÊt l­îng rau s¹ch ë n¬i s¶n xuÊt vµ c¸c cöa hµng nh»m qu¶n lý chÆt chÏ vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng rau, t¹o ra sù yªn t©m cña ng­êi tiªu dïng. - Cã c¸c quy chÕ (kiÓm tra: s¶n xuÊt, s¬ chÕ b¶o qu¶n, chÊt l­îng…) ®èi víi ng­êi s¶n xuÊt. - CÇn cã sù ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm víi tõng ®¬n vÞ chøc n¨ng trong c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t vµ xö ph¹t viÖc chÊp hµnh vÖ sinh an toµn thùc phÈm. - Tæ chøc tuyªn truyÒn vÒ lîi Ých cña viÖc sö dông rau s¹ch trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng theo ch­¬ng tr×nh vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña thµnh phè. * Së Tµi chÝnh vËt gi¸ Nghiªn cøu, c©n ®èi vèn ng©n s¸ch ®Çu t­ hµng n¨m cho s¶n xuÊt. * Së V¨n ho¸ th«ng tin: phèi hîp víi Së NN & PTNT Hµ Néi ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng rau s¹ch d­íi nhiÒu h×nh thøc phong phó. * Së Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o: phæ biÕn lîi Ých cña viÖc sö dông rau s¹ch cho c¸c tr­êng häc. ChØ ®¹o c¸c tr­êng häc ký hîp ®ång víi c¸c HTX, tæ chøc, c¸ nh©n tiªu thô rau s¹ch trong c¸c tr­êng häc. * C¸c Héi vµ §oµn thÓ quÇn chóng: (Héi n«ng d©n, Héi phô n÷, §oµn TNCS HCM) theo chøc n¨ng cña tæ chøc m×nh ®Ó tham gia tuyªn truyÒn, vËn ®éng héi viªn thùc hiÖn s¶n xuÊt rau s¹ch. 5.2.Së N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n Hµ Néi * ChØ ®¹o c¸c ®¬n vÞ thuéc ngµnh. - Trung t©m khuyÕn n«ng Hµ Néi, Trung t©m kü thuËt rau qu¶ Hµ Néi: tiÕp tôc tæ chøc tËp huÊn, h­íng dÉn quy tr×nh kü thuËt s¶n xuÊt rau s¹ch, quy tr×nh qu¶n lý dÞch h¹i IPM cho n«ng d©n b»ng nhiÒu ph­¬ng ph¸p nh­: gi¶ng lý thuyÕt kÕt hîp víi c¸c h×nh ¶nh cô thÓ, xem thùc tÕ ngoµi ruéng, tuyªn truyÒn qua hÖ thèng th«ng tin truyÒn thanh cña x·, th«n. ChuyÓn giao c¸c tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt rau s¹ch. - Chi côc BVTV Hµ Néi phèi hîp víi c¸c c¬ quan c«ng an, qu¶n lý thÞ tr­êng vµ nhÊt lµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng qu¶n lý vµ kiÓm tra chÆt chÏ viÖc l­u th«ng, kinh doanh sö dông thuèc BVTV trong vïng s¶n xuÊt rau s¹ch vµ c¸c cöa hµng b¸n thuèc BVTV trªn ®Þa bµn Hµ Néi. Kiªn quyÕt vµ cã biÖn ph¸p cøng r¾n xö lý c¸c tr­êng hîp vi ph¹m ph¸p lÖnh BVTV. Tæ chøc kiÓm tra nhanh chÊt l­îng rau s¶n xuÊt vµ l­u th«ng trªn thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ vÒ d­ l­îng thuèc BVTV. * Qu¶n lý tèt viÖc kinh doanh, l­u th«ng gièng rau trªn ®Þa bµn Hµ Néi * TiÕp tôc phèi hîp víi c¸c ViÖn Nghiªn cøu, tr­êng §¹i häc tæ chøc nghiªn cøu, ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt nh»m cã c¸c gièng míi bæ sung vµo c¬ cÊu gièng ®Ó cã rau s¹ch quanh n¨m, chÊt l­îng cao. * Phèi hîp víi c¸c ngµnh cã liªn quan nghiªn cøu c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt nh­: c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t­ cho s¶n xuÊt (hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, ®iÖn n­íc, giao th«ng, kho b·i, nhµ l­íi, ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn rau s¹ch…), gi¶m thuÕ ®Êt, cã quü b¶o hé cho s¶n xuÊt, cã chÝnh s¸ch ­u ®·i cho c¸c cöa hµng tiªu thô. * Nghiªn cøu, thµnh lËp hå s¬ tr×nh UBND thµnh phè ra quyÕt ®Þnh c«ng nhËn c¸c vïng, c¸c x· trªn ®Þa bµn thµnh phè ®ñ ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn s¶n xuÊt rau s¹ch. Nh÷ng diÖn tÝch s¶n xuÊt nµy ®­îc h­ëng chÝnh s¸ch, chÕ ®é ®Çu t­ vµ c¸c chÝnh s¸ch kh¸c cña ch­¬ng tr×nh rau s¹ch. * Thµnh lËp 2 xÝ nghiÖp s¬ chÕ thuéc ®¬n vÞ trong ngµnh: Trung t©m Kü thuËt rau qu¶, C«ng ty B¾c Hµ. 5.3.§èi víi c¸c HuyÖn, X· Trªn c¬ së quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt rau s¹ch cña thµnh phè: C¸c HuyÖn - X©y dùng c¸c dù ¸n ph¸t triÓn vïng s¶n xuÊt rau s¹ch tËp trung, trong ®ã tiÕn hµnh quy ho¹ch thiÕt kÕ vµ ®Çu t­ ®ång bé tõ hÖ thèng m­¬ng m¸ng t­íi tiªu, hÖ thèng ®­êng giao th«ng, hÖ thèng ®iÖn, ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn chuyªn dïng, nhµ l­íi, nhµ vßm… - ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt tiªn tiÕn nh­: sö dông gièng míi, gièng cã chÊt l­îng cao, quanh n¨m; sö dông nilon che phñ ®Êt ¸p dông c¸c chÕ phÈm ph©n bãn vi sinh. - Thµnh lËp Ban chØ ®¹o ch­¬ng tr×nh rau s¹ch cña HuyÖn ®Ó chØ ®¹o, gi¸m s¸t s¶n xuÊt trªn ®Þa bµn, ®Æc biÖt lµ kh©u l­u th«ng vµ sö dông thuèc BVTV, ph©n bãn, nguån n­íc… C¸c x·: - G¾n viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô rau s¹ch b»ng c¸ch thµnh lËp thªm c¸c nhãm s¶n xuÊt, HTX s¶n xuÊt - tiªu thô, n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c HTX. Cã bao b× nh·n m¸c riªng cho s¶n phÈm rau s¹ch cña tõng vïng s¶n xuÊt. - Gi¸m s¸t chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn quy tr×nh s¶n xuÊt rau s¹ch t¹i c¬ së. - Thµnh lËp Ban qu¶n lý cña X·, HTX, nhãm s¶n xuÊt ®Ó kiÓm tra, gi¸m s¸t s¶n xuÊt. Më cöa hµng cung øng vËt t­ n«ng nghiÖp cña x· nh­: thuèc BVTV, ph©n bãn c¸c lo¹i… 6.Gi¶i ph¸p vÒ khuyÕn n«ng vµ ®µo t¹o c¸n bé HiÖn nay ®¹i bé phËn hé n«ng d©n s¶n xuÊt rau ch­a thùc sù hiÓu biÕt vÒ lîi Ých cña viÖc s¶n xuÊt rau s¹ch. Do ®ã c«ng t¸c khuyÕn n«ng, tuyªn truyÒn réng r·i trong n«ng d©n lµ viÖc lµm hÕt søc quan träng ®¶m b¶o cho sù s¶n xuÊt rau s¹ch ph¸t triÓn. Trong thêi gian ®Çu: Phßng n«ng nghiÖp vµ phßng khuyÕn n«ng cña c¸c HuyÖn cÇn tæ chøc tËp huÊn cho c¸n bé ë c¸c HTX, tæ chøc héi nghÞ “§Çu bê” cho c¸c hé n«ng d©n. Nªn chän mét sè hé n«ng d©n ®Ó tr×nh diÔn tæng hîp quy tr×nh canh t¸c vµ c¸c biÖn ph¸p sinh häc. C¸c hé n«ng d©n tham gia tr×nh diÔn ph¶i tu©n thñ chÆt chÏ c¸c quy tr×nh kü thuËt s¶n xuÊt rau s¹ch, mÆt kh¸c sÏ ®­îc ®Òn bï tho¶ ®¸ng nÕu n¨ng suÊt rau kh«ng ®¹t møc b×nh qu©n cña vïng. C¸n bé kü thuËt ph¶i b¸m s¸t ®Þa bµn ®Ó mét mÆt cung cÊp cho ng­êi s¶n xuÊt nh÷ng th«ng tin khoa häc cÇn thiÕt, mÆt kh¸c theo dâi viÖc thùc hiÖn ®óng quy tr×nh kü thuËt ®Ò ra. NÕu thµnh c«ng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc më réng nhanh c¸c vïng rau s¹ch. Khi c¸c vïng rau s¹ch ®· h×nh thµnh, Phßng n«ng nghiÖp vµ khuyÕn n«ng phæ biÕn réng r·i c¸c lo¹i ph©n bãn, thuèc b¶o vÖ thùc vËt. Nghiªm cÊm sö dông vµ cung øng kÞp thêi ®Çy ®ñ c¸c lo¹i ph©n bãn vµ thuèc b¶o vÖ thùc vËt ®­îc phÐp sö dông tíi ®¹i lý cña c¸c HTX hoÆc t­ nh©n. Th­êng xuyªn phæ biÕn nh÷ng kiÕn thøc vÒ c¸c tiÕn bé kü thuËt míi cho ng­êi s¶n xuÊt. 7.Gi¶i ph¸p thÞ tr­êng ThÞ tr­êng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸. ThÞ tr­êng lµ tËp hîp nh÷ng tho¶ thuËn, dùa vµo ®ã ng­êi b¸n vµ ng­êi mua chuyÓn giao ®­îc quyÒn së h÷u vÒ hµng ho¸ hay dÞch vô cho nhau. ThÞ tr­êng gi¶i quyÕt 3 vÊn ®Ò: S¶n xuÊt c¸i g×? S¶n xuÊt cho ai? Vµ s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo? Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× bÊt kú hµng ho¸ hay dÞch vô nµo còng chØ ®­îc x· héi c«ng nhËn th«ng qua thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng diÔn ra mét c¸ch kh¸ch quan d­íi t¸c ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, thÞ tr­êng cã thÓ kÝch thÝch s¶n xuÊt hay k×m h·m s¶n xuÊt. Trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung tr­íc ®©y, Nhµ n­íc bao tiªu c¸c s¶n phÈm do c¸c HTX s¶n xuÊt theo kÕ ho¹ch Nhµ n­íc giao, th× trong thêi gian qua t×nh h×nh d­êng nh­ diÔn ra theo th¸i cùc ng­îc l¹i. ThÞ tr­êng n«ng s¶n gÇn nh­ bÞ th¶ næi, ng­êi n«ng d©n ph¶i tù lo viÖc tiªu thô hµng ho¸ s¶n xuÊt ra. Nhµ n­íc ch­a thùc sù cã chÝnh s¸ch thÞ tr­êng phï hîp víi thùc tÕ. §iÒu nµy t¹o nªn nh÷ng bÊt lîi cho c¶ ng­êi n«ng d©n vµ Nhµ n­íc: ng­êi n«ng d©n chÞu sù ®iÒu tiÕt tù ph¸t cña thÞ tr­êng vµ chÞu thiÖt thßi trong trao ®æi hµng ho¸; nh÷ng môc tiªu cña Nhµ n­íc kh«ng thùc hiÖn ®­îc. Trong thêi gian qua, thÞ tr­êng rau s¹ch ë Hµ Néi còng chÞu sù chi phèi cña c¸c ®iÒu kiÖn trªn nh­: ®iÒu kiÖn trao ®æi hµng ho¸ bÊt lîi cho ng­êi n«ng d©n, ¸ch t¾c vÒ thÞ tr­êng. Do vËy, nÕu kh«ng cã gi¶i ph¸p h÷u hiÖu th× kh«ng thÓ ph¸t triÓn nhanh bÒn v÷ng vµ cã hiÖu qu¶ s¶n xuÊt rau s¹ch. V× vËy, viÖc ®Þnh h×nh vµ thùc thi mét chÝnh s¸ch thÞ tr­êng râ rµng, cã tÝnh kh¶ thi cao vµ ®¶m b¶o lîi Ých cña ng­êi n«ng d©n lµ rÊt cÇn thiÕt. HiÖn nay ng­êi tiªu dïng ch­a ph©n biÖt ®­îc rau s¹ch vµ rau th«ng th­êng. Ch­a cã c¸c cöa hµng rau s¹ch do HTX hay c¸c huyÖn më mµ chñ yÕu lµ do n«ng d©n tù tiªu thô lµ chÝnh. Trong thêi gian tíi Thµnh phè kÕt hîp víi chÝnh quyÒn c¸c HuyÖn h­íng dÉn hç trî tæ chøc m¹ng l­íi tiªu thô b»ng c¸ch x©y dùng c¸c cöa hµng, ky èt b¸n rau s¹ch ë c¸c ®Þa ®iÓm ®«ng d©n c­ do: +Tæ chøc Nhµ n­íc ®¶m nhËn +T­ nh©n cã ®iÒu kiÖn vµ tù nguyÖn tham gia +HTX tiªu thô rau s¹ch ë c¸c n¬i s¶n xuÊt rau s¹ch C¸c tæ chøc trªn sÏ ký hîp ®ång víi ng­êi s¶n xuÊt vµ thu mua, vËn chuyÓn ®­a vµo c¸c ®¹i lý, c¸c quÇy rau s¹ch ë thµnh phè, c¸c chî néi thµnh. §Ó lµm ®­îc viÖc nµy c¸c tæ chøc trªn cÇn cã ph­¬ng tiÖn chuyªn dïng gåm: Xe chuyªn dïng, c¸c khay ®ùng rau b»ng nhùa, c¸c tói ®ùng rau… C¸c n¨m sau ®ã, khi thÞ tr­êng ®· ®­îc x©y dùng th× ®¹i bé phËn rau sÏ do c¸c HTX tiªu thô, c¸c hé gia ®×nh tù tiªu thô vµ mét phÇn lµ chñ t­ nh©n. C¸c cöa hµng rau s¹ch ph¶i ®¨ng ký kinh doanh, chuyªn kinh doanh rau s¹ch, cã bao b×, nh·n hiÖu, ghi râ n¬i s¶n xuÊt vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng. Cã nh­ vËy ng­êi tiªu dïng míi tin t­ëng vµo rau s¹ch. Ng­êi b¸n hµng ph¶i am hiÓu vÒ rau s¹ch vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ng­êi tiªu dïng vÒ nh÷ng s¶n phÈm cöa hµng b¸n ra. Më réng thÞ tr­êng quèc tÕ ®ßi hái ph¶i ®Çu t­ c«ng nghiÖp chÕ biÕn rau s¹ch. Tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi, cïng víi viÖc më réng hîp t¸c liªn doanh víi n­íc ngoµi, cÇn ­u ®·i c¸c dù ¸n rau s¹ch vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn rau s¹ch xuÊt khÈu, t¨ng c­êng tiÕp thÞ quèc tÕ. PhÊn ®Êu lµm cho s¶n phÈm rau s¹ch xuÊt khÈu cã kh¶ n¨ng ®¸p øng toµn diÖn nhu cÇu cña thÞ tr­êng, trong ®ã ®Æc biÖt chó träng nh÷ng thÞ tr­êng ®ßi hái kh¾t khe nh­: NhËt B¶n, Hång K«ng, T©y ¢u vµ B¾c Mü. - Ph¸t huy vai trß cña th­¬ng nghiÖp Quèc doanh trong viÖc tiªu thô s¶n phÈm cho n«ng d©n, cã thÓ cïng hîp t¸c ®Çu t­ hoÆc bao tiªu mét phÇn s¶n phÈm lµm ra. - §a d¹ng ho¸ thµnh phÇn tham gia tiªu thô s¶n phÈm rau s¹ch nh­ng ph¶i chøng nhËn vµ kiÓm so¸t chÊt l­îng s¶n phÈm. - Trªn ®Þa bµn Hµ Néi hiÖn cã 60 chî xanh, t¹i mçi chî nµy cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng Ýt nhÊt mét quÇy b¸n rau s¹ch. §¶m b¶o rau s¶n xuÊt ra ph¶i ®­îc tiªu thô víi gi¸ c¶ phï hîp víi ng­êi tiªu dïng nh­ng vÉn kÝch thÝch ®­îc ng­êi s¶n xuÊt. Mçi quÇy b¸n rau cÇn cã kho chøa s¶n phÈm, quÇy b¸n vµ c¸c vËn dông cÇn thiÕt kh¸c. - §èi víi ng­êi tiªu dïng: cÇn t¨ng c­êng truyÒn tin, tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o n©ng cao nhËn thøc cho ng­êi tiªu dïng, b¶o hé ng­êi tiªu dïng trong tiªu dïng rau s¹ch, t¹o ra líp ng­êi tiªu dïng míi, tuyªn truyÒn sù t¸c h¹i cña rau kh«ng s¹ch vµ t¸c dông cña rau s¹ch ®èi víi søc khoÎ con ng­êi. 8. Ph¸p lý vµ chÝnh s¸ch hç trî s¶n xuÊt Sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nãi chung vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau s¹ch nãi riªng lµ kÕt qu¶ cña c¸c yÕu tè tù th©n vµ c¸c yÕu tè t¸c ®éng cña Nhµ n­íc th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, c¬ chÕ biÖn ph¸p. Hai nh©n tè nµy ®· vµ ®ang t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt rau s¹ch. Song ®Ó s¶n xuÊt rau s¹ch ph¸t triÓn m¹nh h¬n, hiÖu qu¶ h¬n, phï hîp víi yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ th× ph¶i t¹o ra nh÷ng ®éng lùc kinh tÕ quan träng. §éng lùc ®ã sÏ lµ sù khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ tiªu thô rau s¹ch tõ ®ã thóc ®Èy s¶n xuÊt rau s¹ch ph¸t triÓn. - Trong nh÷ng n¨m qua Nhµ n­íc ®· ban hµnh “Ph¸p lÖnh b¶o vÖ vµ kiÓm dÞch thùc vËt”. Bé NN & PTNT ®· ban hµnh quy ®Þnh vÒ c¸c lo¹i thuèc b¶o vÖ thùc vËt, cÊm kh«ng ®­îc sö dông hoÆc h¹n chÕ sö dông ë ViÖt Nam. Së KHCN - MT Hµ Néi ®· ban hµnh mét sè quy tr×nh kü thuËt s¶n xuÊt rau s¹ch, quy ®Þnh vÒ ®¨ng ký kinh doanh rau s¹ch. MÆc dï vËy, viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt ch­a ®­îc nghiªm tóc. Do vËy, trong thêi gian tíi Nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn triÖt ®Ó vÒ cÊm sö dông mét sè thuèc trõ s©u cã ®é ®éc cao vµ thêi gian ph©n huû chËm lµ ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt lµm c¬ së cho viÖc sö dông c¸c biÖn ph¸p sinh häc vµ canh t¸c trong phßng chèng s©u bÖnh. - HiÖn t¹i Nhµ n­íc chØ míi ban hµnh mét sè v¨n b¶n t¹m thêi quy ®Þnh mét sè chØ tiªu vÒ s¶n xuÊt, kinh doanh rau s¹ch. Do vËy Nhµ n­íc cÇn cã mét chÝnh s¸ch cô thÓ quy ®Þnh c¸ch thøc tæ chøc s¶n xuÊt vµ tiªu thô rau s¹ch. - Nhµ n­íc cÇn cã mét sè chÝnh s¸ch ®Çu t­ cho s¶n xuÊt rau s¹ch: + Nhµ n­íc ®Çu t­ 100% vèn ng©n s¸ch cho x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô vïng rau s¹ch (®­êng ®iÖn, ®­êng giao th«ng…), hç trî kinh phÝ ®Ó x©y dùng c¸c hÖ thèng t­íi tiªu hîp lý nh­: kªnh m­¬ng, c¸c hÖ thèng tr¹m b¬m, giÕng khoan. + Hç trî x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn (nhµ x­ëng, thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn…); ®Çu t­ 100% vèn ng©n s¸ch cho thiÕt bÞ kiÓm tra nhanh chÊt l­îng s¶n phÈm. + Hç trî ng©n s¸ch cho tËp huÊn kü thuËt, tiÕp thu gièng míi, øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt míi theo chÝnh s¸ch khuyÕn n«ng hiÖn hµnh, hç trî ®Çu t­ cho c«ng t¸c tuyªn truyÒn trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. + ChÝnh s¸ch hç trî cho n«ng d©n tiªu thô s¶n phÈm; trî gi¸ cho ng­êi s¶n xuÊt rau s¹ch trong giai ®o¹n ®Çu ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ t¹o ®µ cho s¶n xuÊt rau s¹ch ph¸t triÓn. Cã c¸c ®Þa ®iÓm ®Ó n«ng d©n vËn chuyÓn rau s¹ch ®Õn b¸n. + §Çu t­ ng©n s¸ch ®Ó lËp quü b¶o hiÓm cho s¶n xuÊt rau s¹ch, hç trî rñi ro trong s¶n xuÊt, 50% nguån quü do ng­êi s¶n xuÊt rau s¹ch ®ãng gãp. - ChÝnh s¸ch cho chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång: chuyÓn ruéng trång lóa, mµu… kÐm hiÖu qu¶ sang trång rau s¹ch. KhuyÕn khÝch c¸c hé n«ng d©n dån ®iÒn, ®æi thöa cho nhau ®Ó cã vïng s¶n xuÊt tËp trung. ChÝnh s¸ch gi¶m 50% thuÕ ®Êt cho vïng s¶n xuÊt rau s¹ch. - VÒ vèn tÝn dông: ®èi víi c¸c vïng s¶n xuÊt rau s¹ch víi quy m« lín theo h­íng tËp trung th× thµnh phè ph¶i hç trî l·i suÊt vay vèn ng©n hµng ®Ó mua s¾m thiÕt bÞ, vËt t­ (nhµ l­íi, thiÕt bÞ t­íi, gièng, ph©n bãn, ho¸ chÊt BCTV…). - Vèn vay ­u ®·i: Vïng s¶n xuÊt rau s¹ch tËp trung ®­îc ­u tiªn vay vèn ­u ®·i theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, ®Æc biÖt ­u tiªn vay nguån kinh phÝ tõ quü khuyÕn n«ng, quü hç trî ph¸t triÓn. - Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch më c¸c quÇy rau s¹ch vµ chÝnh s¸ch miÔn thuÕ 1 - 2 n¨m ®Çu ®èi víi c¸c quÇy b¸n rau s¹ch. KÕt LuËn vµ KiÕn NghÞ I.KÕt luËn 1. HiÖn nay, mét sè s¶n phÈm rau xanh trªn thÞ tr­êng Hµ Néi kh«ng ®¶m b¶o tiªu chuÈn theo quy ®Þnh cña Quèc tÕ vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm. Nguyªn nh©n chÝnh do m«i tr­êng bÞ « nhiÔm vµ do sö dông qu¸ nhiÒu lo¹i ph©n bãn vµ thuèc BVTV kh«ng khoa häc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Qua kÕt qu¶ ph©n tÝch cho thÊy hµm l­îng NO3- vµ mét sè kim lo¹i nÆng ®Òu v­ît so víi ng­ìng cho phÐp. §Æc biÖt mét sè lo¹i thuèc BVTV ®· bÞ cÊm sö dông nhiÒu n¨m nay vÉn cßn ph¸t hiÖn ®­îc trong s¶n phÈm rau nh­ DDT, Monitor. 2. Vïng quy ho¹ch rau s¹ch thµnh phè Hµ Néi cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn rau s¹ch vÒ ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt kü thuËt, phong tôc tËp qu¸n vµ tr×nh ®é canh t¸c truyÒn thèng cña ng­êi s¶n xuÊt…Hµm l­îng c¸c ®éc tè trong ®Êt nh­ kim lo¹i nÆng, ho¸ chÊt BVTV, chØ tiªu vÖ sinh…ë vïng quy ho¹ch rau s¹ch ®Òu d­íi ng­ìng cho phÐp ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó trång rau s¹ch. Nguån n­íc t­íi tõ c¸c con s«ng lín (s«ng Hång, s«ng §uèng, s«ng Cµ Lå…) trªn ®Þa bµn ®Òu cã thÓ dïng ®­îc cho rau s¹ch. 3. HiÖn nay ë vïng ngo¹i thµnh Hµ Néi ®· cã trªn 1.000 ha gieo trång c¸c lo¹i rau s¹ch víi n¨ng suÊt b×nh qu©n 13 tÊn/ ha, hµng n¨m ®­a ra thÞ tr­êng trªn 13.000 tÊn rau s¹ch, ®¶m b¶o tiªu chuÈn chÊt l­îng nh­ng kh«ng ®ñ cung cÊp cho thÞ tr­êng tiªu dïng. Nh­ng qua nghiªn cøu cßn cho thÊy kh¶ n¨ng ph¸t triÓn trång rau s¹ch ë Hµ Néi cßn rÊt lín, chØ tÝnh riªng ë møc ®é thÝch hîp cho c¶ rau c¹n vµ rau n­íc lµ 3.120,8 ha. V× vËy, viÖc ®Çu t­ cho quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng rau s¹ch ngo¹i thµnh Hµ Néi lµ mét nhiÖm vô cÊp thiÕt vµ hoµn toµn cã c¬ së khoa häc, ®em l¹i hiÖu qu¶ x· héi vµ m«i tr­êng cao, cã ý nghÜa b¶o vÖ n©ng cao søc khoÎ con ng­êi. DiÖn tÝch quy ho¹ch vïng rau s¹ch cho Hµ Néi ®Õn n¨m 2005 lµ 2.000 ha ®ñ cung cÊp cho nhu cÇu rau s¹ch cña ng­êi d©n Hµ Néi. II.KiÕn nghÞ 1. CÇn sím cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî cho ng­êi s¶n xuÊt trång rau s¹ch th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh khuyÕn n«ng, cho vay vèn ­u ®·i, tËp huÊn kü thuËt, ®Æc biÖt lµ t¨ng c­êng c«ng t¸c gi¸o dôc ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng v× søc khoÎ céng ®ång, th«ng qua hÖ thèng gi¸o dôc ë nhµ tr­êng vµ c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Ó tÊt c¶ mäi ng­¬× ®Òu cã ý thøc s¶n xuÊt vµ dïng rau s¹ch. 2. CÇn nghiªn cøu bæ sung hoµn chØnh thªm c¸c quy tr×nh kü thuËt cho c¸c lo¹i rau s¹ch. 3. Nhµ n­íc cÇn ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng (®­êng giao th«ng, ®­êng ®iÖn…) vµ h¹ tÇng kü thuËt (tr¹m b¬m, kªnh m­¬ng, giÕng khoan…) cho vïng s¶n xuÊt rau s¹ch. 4. CÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó qu¶n lý vµ kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc mua b¸n, sö dông c¸c lo¹i ho¸ chÊt BVTV hiÖn ®ang l­u th«ng trªn thÞ tr­êng. §ång thêi x©y dùng hÖ thèng cung øng c¸c lo¹i chÕ phÈm sinh häc, ph©n vi sinh ®Õn tõng hé s¶n xuÊt. 5. X©y dùng m¹ng l­íi tiªu thô rau s¹ch lµ hÕt søc cÇn thiÕt hiÖn nay. Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch, quy ®Þnh ®Ó qu¶n lý tõ kh©u s¶n xuÊt, bao gãi s¶n phÈm ®Õn l­u th«ng vµ tiªu chuÈn vÖ sinh n¬i tiªu thô. 6. §Ó rau s¹ch cã thÓ ph¸t triÓn réng r·i trªn ®Þa bµn thµnh phè vµ ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng ë Hµ Néi, cÇn nghiªn cøu vµ ¸p dông cã hiÖu qu¶ c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng ®ang cã xu h­íng ngµy cµng t¨ng trªn c¸c ®Þa bµn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, x©y dùng c¸c hÖ thèng xö lý chÊt th¶i cho c¸c Nhµ m¸y, XÝ nghiÖp c«ng nghiÖp, bÖnh viÖn, khu d©n c­ tËp trung tr­íc khi th¶i ra c¸c thuû vùc. Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh kinh tÕ n«ng nghiÖp. Nhµ xuÊt b¶n Thèng Kª 2002. NguyÔn Xu©n Thµnh. §¸nh gi¸ m«i tr­êng ®Êt, n­íc, ph©n bãn ®Õn s¶n xuÊt rau s¹ch vµ møc ®é thÝch nghi ®Êt ®ai vïng quy ho¹ch rau s¹ch thµnh phè Hµ Néi. LuËn ¸n TiÕn sÜ sinh häc, Hµ Néi 2002. B¸o c¸o quy ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp Hµ Néi thêi kú 2001 - 2010. ViÖn quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ n«ng nghiÖp. §Ò ¸n tæ chøc s¶n xuÊt vµ s¬ chÕ rau an toµn giai ®o¹n 2002 - 2005 trªn ®Þa bµn Hµ Néi. Së NN & PTNT Hµ Néi 2002. Nghiªn cøu kh¶ thi dù ¸n cung cÊp rau an toµn. UBND thµnh phè Hµ Néi 1999. T¹ Thu Cóc. Gi¸o tr×nh c©y rau. Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp, Hµ Néi 2000. NguyÔn V¨n M¸c, Ng« ThÞ ThuËn. HiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt rau s¹ch ë mét sè ®iÓm s¶n xuÊt HuyÖn Gia L©m - Hµ Néi. B¸o c¸o khoa häc, Hµ Néi 1995. Niªn gi¸m thèng kª Hµ Néi 1996 - 2000. TrÇn Kh¾c Thi. Kü thuËt trång rau s¹ch. Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp 2001. Bïi ThÞ Gia. Nh÷ng biÖn ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau ë HuyÖn Gia L©m, Hµ Néi. LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ, Hµ Néi 2001. Quy chÕ t¹m thêi vÒ “S¶n xuÊt rau an toµn”. Bé NN & PTNT 1998. Dù th¶o tiªu chuÈn rau s¹ch. Bé NN & PTNT Hµ Néi 1993. T¹p chÝ Th«ng tin kinh tÕ kÕ ho¹ch, sè 6/2002. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam. Héi khoa häc kinh tÕ ViÖt Nam, sè 82 - th¸ng 7/2002. T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, sè 3/2001. T¹p chÝ Tiªu chuÈn ®o l­êng chÊt l­îng, sè 10/2000. T¹p chÝ Th­¬ng nghiÖp thÞ tr­êng ViÖt Nam, th¸ng 6/2001. ._.