Thực trạng và giải pháp phát triển các tập đoàn kinh tế ở Việt Nam hiện nay

Lêi më ®Çu Bèi c¶nh quèc tÕ trong nh÷ng thËp kû cuèi cña thÕ kû 20 ®· cã nhiÒu thay ®æi lín lao, sù c¹nh tranh ngµy cµng trë nªn gay g¾t, viÖc toµn cÇu ho¸ lÜnh vùc tµi chÝnh vµ sù liªn kÕt cña c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh ®­îc t¨ng c­êng, c¸c thÞ tr­êng riªng biÖt vµ c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia ngµy cµng phô thuéc lÉn nhau, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· trë thµnh nh÷ng yÕu tè ®Æc biÖt quan träng thóc ®Èy sù hîp t¸c vµ liªn minh chiÕn l­îc gi÷a c¸c c«ng ty, dÉn ®Õn sù më réng vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c tËp ®oµn kinh tÕ. TËp ®oµn kinh tÕ trë thµnh biÓu t­îng søc m¹nh cña mét quèc gia, b¶o vÖ nÒn kinh tÕ trong níc tr­íc sù th©m nhËp cña c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c. Còng nh­ nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn trªn thÕ giíi, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· nhËn thøc râ ®­îc tÇm quan träng cña viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c tËp ®oµn kinh tÕ nÕu muèn c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi c¸c n­íc ph¸t triÓn h¬n. Víi ®Æc ®iÓm lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa, ViÖt Nam ®· chän cho m×nh h­íng ®i lµ thiÕt lËp c¸c tËp ®oµn kinh tÕ cña nhµ níc – mét d¹ng ®Æc biÖt cña m« h×nh tËp ®oµn kinh tÕ – th«ng qua qu¸ tr×nh c¶i c¸ch toµn diÖn doanh nghiÖp nhµ n­íc. H­íng ®i nµy tuy cßn cã nh÷ng h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc nh­ng b­íc ®Çu ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. ViÖt Nam ®ang tõng b­íc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, viÖc thµnh lËp c¸c tËp ®oµn kinh tÕ ngµy cµng trë thµnh yªu cÇu bøc thiÕt vµ víi lîi thÕ lµ mét n­íc ®i sau chóng ta cã thÓ häc hái ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm trong qu¸ tr×nh thµnh lËp vµ ph¸t triÓn c¸c tËp ®oµn kinh tÕ tõ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Ch­¬ng 1: C¬ së lý luËn chung vÒ tËp ®oµn kinh tÕ 1.1. kh¸i qu¸t chung vÒ tËp ®oµn kinh tÕ. 1.1.1 Kh¸i niÖm vÒ tËp ®oµn kinh tÕ. 1.1.1.1. Kh¸i niÖm HiÖn nay ch­a cã mét ®Þnh nghÜa thèng nhÊt gi÷a c¸c quèc gia vÒ tËp ®oµn kinh tÕ. Tuú theo ®iÒu kiÖn, tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, m«i tr­êng x· héi vµ hÖ thèng luËt ph¸p, tËp ®oµn kinh tÕ còng kh¸c nhau vÒ h×nh thøc tæ chøc còng nh­ tr×nh ®é vµ cÊp ®é liªn kÕt néi bé. Tuy nhiªn tùu chung l¹i, cã thÓ ®Þnh nghÜa tËp ®oµn kinh tÕ nh­ sau ®ã lµ: Tæ chøc kinh tÕ cã kÕt cÊu tæ chøc nhiÒu cÊp, nã ®¸p øng ®ßi hái cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ x· héi chñ nghÜa vµ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi ho¸. Doanh nghiÖp nßng cèt cña nã lµ nßng cèt cña tËp ®oµn, lµ thùc thÓ kinh tÕ cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, tù chñ kinh doanh, h¹ch to¸n ®éc lËp, tù chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi kÕt qu¶ kinh doanh. B»ng c¸c h×nh thøc n¾m gi÷ cæ phÇn khèng chÕ, tham gia cæ phÇn, hiÖp t¸c, doanh nghiÖp nßng cèt g¾n bã víi mét lo¹t doanh nghiÖp ë møc ®é chÆt chÏ nöa chÆt chÏ vµ liªn kÕt láng lÎo. Nh÷ng doanh nghiÖp nµy ®Òu cã t­ c¸ch ph¸p nh©n ®éc lËp. 1.1.1.2. Vai trß cña tËp ®oµn kinh tÕ Thùc tÕ cho thÊy tËp ®oµn kinh tÕ ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Vai trß ®ã ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt nh­ sau: - Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lµm t¨ng kh¶ n¨ng kinh tÕ cña c¶ tËp ®oµn vµ c¸c c«ng ty thµnh viªn, nã cho phÐp c¸c nhµ qu¶n lý kinh doanh huy ®éng ®­îc tÊt c¶ c¸c nguån lùc trong x· héi ®Ó phôc vô viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, viÖc tËp trung c¸c c«ng ty vµo trong mét ®Çu mèi lµm cho hä cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi khi c¹nh tranh víi c¸c tËp ®oµn n­íc ngoµi. - §èi víi c¸c nÒn kinh tÕ míi ph¸t triÓn nh­ - Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lµm t¨ng kh¶ n¨ng kinh tÕ cña c¶ tËp ®oµn vµ c¸c c«ng ty thµnh viªn, nã cho phÐp c¸c nhµ qu¶n lý kinh doanh huy ®éng ®­îc tÊt c¶ c¸c nguån lùc trong x· héi ®Ó phôc vô viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, viÖc tËp trung c¸c c«ng ty vµo trong mét ®Çu mèi lµm cho hä cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi khi c¹nh tranh víi c¸c tËp ®oµn n­íc ngoµi. - §èi víi c¸c nÒn kinh tÕ míi ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam, nÒn c«ng nghiÖp trong n­íc cßn manh món th× c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó chèng sù th©m nhËp mét c¸ch å ¹t cña c¸c c«ng ty khæng lå trªn thÕ giíi vµ gióp cho s¶n xuÊt trong n­íc cã thÓ ®øng v÷ng vµ tõng b­íc v­¬n ra ®­îc c¸c thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. - C¸c tËp ®oµn kinh tÕ sÏ kh¾c phôc ®­îc kh¶ n¨ng h¹n chÕ vÒ vèn cña tõng c«ng ty riªng lÎ, viÖc c¸c tËp ®oµn cã c«ng ty tµi chÝnh sÏ cho phÐp thèng nhÊt trong tÝch tô vµ tËp trung vèn; khi cã nguån vãn lín c¸c tËp ®oµn sÏ ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n cã hiÖu qu¶ cao nhÊt, tõ ®ã sÏ gãp phÇn t¨ng nguån thu vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. - TËp ®oµn kinh tÕ cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc cung cÊp trao ®æi th«ng tin vµ nh÷ng kinh nghiÖm quan träng trong tæ chøc nghiªn cøu øng dông khoa häc, c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt. Sù hîp t¸c vÒ nghiªn cøu øng dông khoa häc c«ng nghÖ trong tËp ®oµn cßn cho phÐp c¸c c«ng ty thµnh viªn cã kh¶ n¨ng nhanh chãng ®­a c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo thùc tiÔn trªn mét quy m« réng lín h¬n, n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng nghiªn cøu øng dông vµ thu håi vèn nhanh. Nhê ®ã c¸c tËp ®oµn gi¶m ®­îc hao mßn v« h×nh, sù thèng nhÊt trong viÖc nhËp c¸c thiÕt bÞ sÏ tr¸nh trïng l¾p vµ cã thÓ chØ cÇn mét sè lo¹i thiÕt bÞ trong mét d©y chuyÒn, gi¶m chi phÝ vµ tr¸nh bÞ Ðp gi¸. Sù thèng nhÊt trong tËp ®oµn sÏ gãp phÇn thóc ®Èy chuyÓn giao c«ng nghÖ ra n­íc ngoµi còng nh­ viÖc thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt mét c¸ch hîp lý. Nã lµ cÇu nèi ®Ó tiÕp thu nhanh chãng c¸c thµnh tùu khoa häc trªn thÕ giíi, lµm thu hÑp kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é gi÷a c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn, thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c nÒn kinh tÕ. - ViÖc h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn kinh tÕ sÏ lµm thay ®æi bé mÆt x· héi cho tõng ®Þa ph­¬ng hay mét quèc gia, nã gi¶i quyÕt ®­îc viÖc lµm cho mét phÇn d©n c­ t¹i khu vùc, lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyªn m«n ho¸ c¸c ngµnh nghÒ, thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c ®Æc khu kinh tÕ, c¸c khu c«ng nghiÖp vµ lµm t¨ng kh¶ n¨ng lín m¹nh cña nÒn kinh tÕ, nÒn c«ng nghiÖp trong n­íc cßn manh món th× c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó chèng sù th©m nhËp mét c¸ch å ¹t cña c¸c c«ng ty khæng lå trªn thÕ giíi vµ gióp cho s¶n xuÊt trong n­íc cã thÓ ®øng v÷ng vµ tõng b­íc v­¬n ra ®­îc c¸c thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. - C¸c tËp ®oµn kinh tÕ sÏ kh¾c phôc ®­îc kh¶ n¨ng h¹n chÕ vÒ vèn cña tõng c«ng ty riªng lÎ, viÖc c¸c tËp ®oµn cã c«ng ty tµi chÝnh sÏ cho phÐp thèng nhÊt trong tÝch tô vµ tËp trung vèn; khi cã nguån vãn lín c¸c tËp ®oµn sÏ ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n cã hiÖu qu¶ cao nhÊt, tõ ®ã sÏ gãp phÇn t¨ng nguån thu vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. - TËp ®oµn kinh tÕ cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc cung cÊp trao ®æi th«ng tin vµ nh÷ng kinh nghiÖm quan träng trong tæ chøc nghiªn cøu øng dông khoa häc, c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt. Sù hîp t¸c vÒ nghiªn cøu øng dông khoa häc c«ng nghÖ trong tËp ®oµn cßn cho phÐp c¸c c«ng ty thµnh viªn cã kh¶ n¨ng nhanh chãng ®­a c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo thùc tiÔn trªn mét quy m« réng lín h¬n, n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng nghiªn cøu øng dông vµ thu håi vèn nhanh. Nhê ®ã c¸c tËp ®oµn gi¶m ®­îc hao mßn v« h×nh, sù thèng nhÊt trong viÖc nhËp c¸c thiÕt bÞ sÏ tr¸nh trïng l¾p vµ cã thÓ chØ cÇn mét sè lo¹i thiÕt bÞ trong mét d©y chuyÒn, gi¶m chi phÝ vµ tr¸nh bÞ Ðp gi¸. Sù thèng nhÊt trong tËp ®oµn sÏ gãp phÇn thóc ®Èy chuyÓn giao c«ng nghÖ ra n­íc ngoµi còng nh­ viÖc thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt mét c¸ch hîp lý. Nã lµ cÇu nèi ®Ó tiÕp thu nhanh chãng c¸c thµnh tùu khoa häc trªn thÕ giíi, lµm thu hÑp kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é gi÷a c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn, thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c nÒn kinh tÕ. - ViÖc h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn kinh tÕ sÏ lµm thay ®æi bé mÆt x· héi cho tõng ®Þa ph­¬ng hay mét quèc gia, nã gi¶i quyÕt ®­îc viÖc lµm cho mét phÇn d©n c­ t¹i khu vùc, lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyªn m«n ho¸ c¸c ngµnh nghÒ, thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c ®Æc khu kinh tÕ, c¸c khu c«ng nghiÖp vµ lµm t¨ng kh¶ n¨ng lín m¹nh cña nÒn kinh tÕ. 1.1.2. §Æc ®iÓm h×nh thµnh tËp ®oµn kinh tÕ ë ViÖt Nam 1.1.2.1. §Æc ®iÓm vÒ c¬ cÊu tæ chøc. §Æc ®iÓm ®Çu tiªn vµ næi bËt nhÊt thÓ hiÖn ë chç c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lµ nh÷ng côm doanh nghiÖp cã mèi quan hÖ chÆt chÏ ®an xen gi÷a c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn. §Æc ®iÓm thø hai, lµ c¸c tËp ®oµn ®­îc tæ chøc trªn c¬ së tù nguyÖn , cïng cã lîi, cïng ph¸t triÓn, kh«ng ph¶i theo ph­¬ng thøc “c¸ lín nuèt c¸ bД cña c¸c n­íc t­ b¶n. C¸c tËp ®oµn kinh tÕ ra ®êi trong ®iÒu kiÖn mét mÆt lµ, gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã sù thèng nhÊt vÒ lîi Ých c¨n b¶n, mÆt kh¸c trªn thùc tÕ th× tµi s¶n cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ tµi s¶n cña c¸c doanh nghiÖp thuéc chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, thuéc c¸c ngµnh, cho nªn gi÷a c¸c doanh nghiÖp Êy cã sù kh¸c nhau vÒ lîi Ých. Do vËy, c¸c doanh nghiÖp liªn hiÖp víi nhau trªn cë së ®­îc c¸c chÝnh quyÒn c¸c cÊp vµ c¸c ngµnh h­íng dÉn b»ng chÝnh s¸ch, chØ ®¹o theo quy ho¹ch, b¾c cÇu, tæ chøc phèi hîp , tù nguyÖn liªn kÕt, cïng cã lîi, cïng ph¸t triÓn, ®ång thêi th«ng qua c¸c h×nh thøc th«n tÝnh, s¸t nhËp, mua cæ phiÕu, thÇu, thuª ®Ó giao dÞch, chuyÓn nh­îng cã båi hoµn vÒ quyÒn sö dông doanh nghiÖp hoÆc quyÒn kinh doanh. §Æc ®iÓm thø ba, lµ môc ®Ých cña viÖc thµnh lËp tËp ®oµn kinh tÕ cña nhµ n­íc, cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn vµ cña c«ng nh©n, viªn chøc vÒ c¬ b¶n lµ thèng nhÊt víi nhau. ChÝnh quyÒn c¸c cÊp c¨n cø vµo ®ßi hái kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc t¨ng c­êng liªn kÕt, hîp t¸c, lÊy dµi bï ng¾n, bæ sung lîi thÕ cho nhau, ph¸t huy tèt h¬n n÷a t¸c dông cña c¸c yÕu tè lùc l­îng s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, n©ng cao ®êi sèng c«ng nh©n viªn choc. ChÝnh quyÒn c¸c cÊp lµ ng­êi ®¹i biÓu cho quyÒn së h÷u tµi s¶n t¹i c¸c doanh nghiÖp cã vai trß quan träng trong viÖc giao dÞch quyÒn sö dông tµi s¶n trªn thÞ tr­êng. Mét lµ, c¨n cø vµo quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi ®Ó ®Þnh ra chÝnh s¸ch ngµnh nghÒ, h­íng dÉn viÖc l­u ®éng vµ ph©n phèi hîp lý tµi nguyªn, thóc ®Èy viÖc tæ choc l¹i c¸c yÕu tè s¶n xuÊt mét c¸ch hîp lý. Hai lµ, c¨n cø vµo nguyªn t¾c x¸c ®Þnh quyÒn sö dông tµi s¶n ®Ó ®Þnh ra quy t¾c qu¶n lý thÞ tr­êng, cung cÊp c¸c dÞch vô ph¸p luËt, c«ng choc qu¶n lý hµnh chÝnh, b¶o ®¶m cho giao dÞch diÔn ra b×nh th­êng. Ba lµ, cung cÊp th«ng tin, thóc ®Èy h¹ gi¸ thµnh giao dÞch, thóc ®Èy giao dÞch cã kÕt qu¶, gióp cho viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ vµ ng¹ch giao dÞch. Bèn lµ, khi cÇn thiÕt th× ding c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh, ph¸p luËt vµ kinh tÕ ®Ó ®iÒu tiÕt giao dÞch quyÒn sö dông tµi s¶n, b¶o vÖ lîi Ých cña nhµ n­íc, ng¨n chÆn c¸c hµnh vi lµm tæn h¹i ®Õn lîi Ých nhµ n­íc. 1.1.2.2. §Æc ®iÓm vÒ m« h×nh tæ chøc. - H×nh thøc thø nhÊt, lµ tËp ®oµn kinh tÕ tæng hîp nhiÒu cÊp: §©y lµ lo¹i tËp ®oµn kinh tÕ n¾m trong tay nhiÒu lÜnh vùc: khoa häc c«ng nghÖ, th­¬ng m¹i, tµi chÝnh, dÞch vô vµ lÊy vèn lµm nót liªn kÕt chñ yÕu. Chóng ®­îc tæ chøc thµnh 4 cÊp, thùc hiÖn nhÊt thÓ ho¸ kinh doanh b»ng c¸ch th«n tÝnh, s¸p nhËp, xo¸ bá t­ c¸ch ph¸p nh©n cña c¸c doanh nghiÖp cò “lËp ra tËp ®oµn kinh tÕ trong ®ã c«ng ty cã t­ c¸ch ph¸p nh©n lµm nßng cèt (tøc lµ c«ng ty mÑ) b»ng c¸ch n¾m gi­c cæ phÇn khèng chÕ, thÇu kho¸n, thuª c¸c doanh nghiÖp cã liªn quan, doanh nghiÖp nßng cèt sÏ n¾m quyÒn l·nh ®¹o ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nµy trong viÖc ®­a ra c¸c quyÕt s¸ch vÒ nh©n lùc, vËt lùc, s¶n xuÊt, cung øng, tiªu thô….biÕn chóng thµnh nh÷ng doanh nghiÖp ë cÊp d­íi trùc tiÕp (tøc lµ c«ng ty con) cña tËp ®oµn. C¸c doanh nghiÖp nµy vÉn b¶o l­u t­ c¸ch ph¸p nh©n cña chóng, tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mét c¸ch ®éc lËp t­¬ng ®èi. B»ng c¸ch tham dù cæ phÇn, doanh nghiÖp nång cèt biÕn nh÷ng doanh nghiÖp cã t­ c¸ch ph¸p nh©n nµy thµnh c¸c doanh nghiÖp ë cÊp nöa trùc tiÕp (tøc lµ c«ng ty ch¸u) cña tËp ®oµn; th«ng qua viÖc ký kÕt hîp ®ång víi nh÷ng doanh nghiÖp cã quan hÖ t­¬ng ®èi chÆt chÏ vÒ nghiÖp vô doanh nghiÖp ë cÊp nßng cèt, x©y dùng quan hÖ hiÖp t¸c víi c¸c doanh nghiÖp nµy biÕn chóng thµnh c¸c doanh nghiÖp ë cÊp láng lÎo (tøc lµ c«ng ty ch¾t cña) ” tËp ®oµn. Tãm l¹i: Lo¹i tËp ®oµn kinh tÕ nµy phÇn nhiÒu lµ c¸c tæ chøc liªn hiÖp gi÷a c¸c ph¸p nh©n doanh nghiÖp, b¶n th©n tËp ®oµn kh«ng ph¶i lµ tæ chøc ph¸p nh©n. Nã gióp ®iÒu chØnh kÕt cÊu tæ chøc doanh nghiÖp, bæ sung lîi thÕ cho nhau, sö dông hiÖu qu¶, hîp lý c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, kinh doanh ®a d¹ng, cïng cã lîi…. - H×nh thøc thø hai, lµ tËp ®oµn theo m« h×nh liªn kÕt d©y chuyÒn: Lo¹i nµy chñ yÕu lµ tæ chøc liªn hiÖp láng lÎo, lÊy s¶n xuÊt lµm nót liªn kÕt. Chóng th­êng lÊy mét doanh nghiÖp lín lµm nßng cèt cña TËp ®oµn, lÊy s¶n phÈm næi tiÕng ®éc ®¸o cña TËp ®oµn nµy lµm ®Æc tr­ng, ¸p dông h×nh thøc chuyªn m«n ho¸, hiÖp t¸c s¶n xuÊt kinh doanh thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. - H×nh thøc thø ba, lµ TËp ®oµn phèi hîp ®ång bé: Lo¹i TËp ®oµn lÊy hîp ®ång ®ång bé nhËn thÇu c«ng tr×nh lµm nót liªn kÕt. Chóng h×nh thµnh chñ yÕu dùa vµo mét sè doanh nghiÖp c«ng nghiÖp lín, ®¬n vÞ nghiªn cøu, thiÕt kÕ, lÊy viÖc liªn doanh nhËn thÇu ®ång bé h¹ng môc c«ng tr×nh lín lµm h×nh thøc chñ yÕu. D­íi sù l·nh ®¹o cña héi ®ång gi¸m ®èc, doanh nghiÖp ®Çu ®µn lo¹i lín tæ chøc thµnh c«ng ty liªn doanh thèng nhÊt, lín m¹nh, lËp ra c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cã t­ c¸ch ph¸p nh©n nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu v× lîi Ých chung. - H×nh thøc thø t­, lµ TËp ®oµn hoµ nhËp nghiªn cøu khoa häc víi s¶n xuÊt kinh doanh: LÊy liªn kÕt ph¸t triÓn kü thuËt míi lµm nót liªn kÕt. Lo¹i tËp ®oµn nµy lÊy nh÷ng ®¬n vÞ nghiªn cøu khoa häc trong cïng ngµnh hoÆc xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp lín lµm chñ thÓ, bæ sung cho nhau lîi thÕ khoa häc kü thuËt vµ vèn nh»m ph¸t triÓn s¶n phÈm kü thuËt cao tõ ®ã chÕ t¹o s¶n phÈm cã gi¸ trÞ cao, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. - H×nh thøc thø n¨m, lµ TËp ®oµn liªn kÕt m¹ng l­íi cïng ngµnh: §©y lµ h×nh thøc biÕn t­íng cña nh÷ng liªn hiÖp c¸c xÝ nghiÖp ®Æc biÖt lín cã cïng ngµnh nghÒ, nã xuÊt hiÖn khi c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch. Chóng chÝnh lµ s¶n phÈm cña sù c¶i c¸ch thÓ chÕ liªn doanh cò thµnh TËp ®oµn liªn kÕt mµng l­íi cïng ngµnh, gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu khu vùc trong ®ã chÕ ®é c«ng h÷u lµm chñ thÓ. - H×nh thøc thø s¸u, lµ TËp ®oµn theo m« h×nh cæ phÇn: Lo¹i tËp ®oµn kinh tÕ nµy lÊy c«ng ty cña nhµ n­íc cã thùc lùc rÊt m¹nh n¾m gi÷ cæ phÇn khèng chÕ lµm nßng cèt. Doanh nghiÖp nßng cèt thÓ hiÖn sù khèng chÕ cña m×nh víi doanh nghiÖp kh¸c b»ng c¸ch mua cæ phÇn hoÆc c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc, c¸c c¸ nh©n kh¸c…tù nguyÖn tham gia tËp ®oµn b»ng h×nh thøc tham dù cæ phÇn. Toµn bé TËp ®oµn lÊy tµi s¶n d­íi h×nh thøc cæ phÇn lµm nót liªn kÕt, h×nh thµnh thÓ liªn hîp c¸c ph¸p nh©n, triÓn khai ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo h×nh thøc cæ phÇn. 1.2. H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tËp ®oµn kinh tÕ 1.2.1. Nguyªn t¾c thµnh lËp tËp ®oµn kinh tÕ TËp ®oµn ®­îc thµnh lËp víi môc ®Ých t¨ng c­êng hiÖu qu¶ qu¶n lý, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, tranh thñ nh÷ng lîi thÕ vÒ quy m« vµ kÕt hîp c¸c ­u thÕ cña sù chuyªn m«n ho¸ víi ho¹t ®éng kinh doanh da d¹ng.Víi ®Æc ®iÓm nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa, ViÖt Nam ®Ò ra nguyªn t¾c thµnh lËp thµnh lËp ®oµn lµ: + Trong nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc kh«ng më cöa, kh«ng cho phÐp n­íc ngoµi hoÆc khu vùc t­ nh©n ®Çu t­ th× cã thÓ thµnh lËp mét sè tËp ®oµn ®Ó tr¸nh ®éc quyÒn vµ t¨ng chÊt l­îng s¶n phÈm, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tèt, kh«ng cho phÐp chØ lËp mét tËp ®oµn hoÆc mét tæng c«ng ty trong mét ngµnh (v× dÉn ®Õn ®éc quyÒn) + Trong nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc cã tÝnh c¹nh tranh cao (tøc lµ cho phÐp n­íc ngoµi hoÆc khu vùc t­ nh©n cïng ®Çu t­ víi doanh nghiÖp nhµ n­íc) hoÆc ngµnh, lÜnh vùc cÇn chiÕm lÜnh thÞ tr­êng n­íc ngoµi th× cã thÓ cho thµnh lËp mét tËp ®oµn doanh nghiÖp mµ nhµ n­íc gi÷ ®Þa vÞ chi phèi. + C«ng ty mÑ trong tËp ®oµn ph¶i lµ mét doanh nghiÖp lín . + ¦u tiªn lùa chän nh÷ng doanh nghiÖp thuéc nh÷ng ngµnh nghÒ, lÜnh vùc quan träng, gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Ó ph¸t triÓn thµnh c¸c tËp ®oµn doanh nghiÖp. 1.2.2. Bµi häc kinh nghiÖm vÒ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tËp ®oµn kinh tÕ cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi 1.2.2.1. M« h×nh tËp ®oµn kinh tÕ cña Hµn Quèc §Çu nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX, ®Ó thóc ®Èy nhanh chãng tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, ChÝnh phñ Hµn Quèc ®· t¨ng c­êng ®¸ng kÓ vai trß can thiÖp cña m×nh vao qu¸ tr×nh kinh tÕ. Träng ®iÓm lµ tËp trung ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ ho¸ chÊt ®ång thêi h×nh thµnh c¸c tæ hîp c«ng nghiÖp lín (th­êng gäi lµ c¸c Chaebol): Cã hai yÕu tè dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn cña Chaebol lµ vay nî n­íc ngoµi vµ nh÷ng ­u ®·i ®Æc biÖt cña chÝnh phñ. Víi nguån vèn h¹n hÑp trong n­íc chÝnh phñ Hµn Quèc ®· dùa vµo nguån vèn n­íc ngoµi vµ cÊp vèn cho mét sè doanh nghiÖp ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë Hµn Quèc thùc chÊt lµ dùa vµo “ Chñ nghÜa t­ b¶n mÖnh lÖnh”. Theo ph­¬ng thøc nµy, hÖ thèng doanh nghiÖp tù do ®­îc chÝnh phñ khuyÕn khÝch vµ chÞu sù can thiÖp gi¸n tiÕp. §iÒu ®ã cã nghi· lµ chÝnh phñ giµnh quyÒn kiÓm so¸t c¸c dù ¸n vµ h­íng c¸c Chaebol vµo thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Æc biÖt. ChÝnh phñ ®¶m b¶o viÖc thanh to¸n nî n­íc ngoµi trong tr­êng hîp doanh nghiÖp ®ã kh«ng giµnh ®­îc quyÒn vay nî tõ c¸c ng©n hµng trong n­íc. H¬n n÷a, chÝnh phñ cßn ­u ®·i gi¸ c¶, chÝnh s¸ch thu nhËp, chÝnh s¸ch thuÕ cho c¸c Chaebol. D­íi sù gióp ®ì më réng cña chÝnh phñ hÇu hÕt c¸c ng©n hµng ®Òu ®­îc lÖnh cung cÊp nhiÒu vèn h¬n n÷a cho c¸c Chaebol. Ngoµi ra , nh÷ng ­u ®·i ®Æc biÖt vÒ ngo¹i th­¬ng còng ®­îc ¸p dông, chÝnh phñ cßn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ­u ®·i kh¸c nh­, cho vay b»ng ngo¹i tÖ, trî cÊp tµi chÝnh quota xuÊt khÈu. C¬ cÊu Chaebol: Tr­íc hÕt, Chaebol lµ së h÷u gia ®×nh. HÇu hÕt c¸c Chaebol ®Òu cã nguån gèc tõ gia ®×nh quy m« nhá, trong mét ngµnh c«ng nghiÖp cô thÓ, sau nµy, khi ®· ho¹t ®éng kinh doanh trªn quy m« lín mèi quan hÖ gia ®×nh vµ theo ®¼ng cÊp vÉn ®­îc duy tr×. Mäi quyÕt ®Þnh quan träng ®Òu ®­îc chØ ®Þnh ë cÊp cao nhÊt. Mçi Chaebol ®Òu cã vai trß chi phèi c¸c thµnh viªn kh¸c trong héi ®ång chñ tÞch. Mèi quan hÖ gi÷a ng­êi qu¶n lý vµ c«ng nh©n kh«ng ph¶i lµ mèi quan hÖ giai cÊp mµ lµ “quan hÖ cha con”. QuyÒn kiÓm so¸t Chaebol ®­îc truyÒn tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. B¸o c¸o cña Uû ban bu«n b¸n c«ng b»ng Hµn Quèc cho biÕt 90% quyÒn thõa kÕ Chaebol ®­îc chuyÓn tõ cha sang con trai hoÆc anh em trai trong gia ®×nh, mÆc dï 30 Chaebol lín nhÊt Hµn Quèc ®· cã thêi gian ho¹t ®«ng vµi thËp kû. Chung Yu Yung – ng­êi s¸ng lËp Chaebol Huyndai vµ c¸c thµnh viªn gia ®×nh «ng ta kiÓm so¸t 61,4% cæ phÇn trong Huyndai. Chung Tae Soo vµ c¸c con «ng ta kiÓm so¸t 85,44% cæ phÇn cña Chaebol Hanbo. Sau khi In Hae Koo – ng­êi s¸ng lËp LG chÕt, quyÒn së h÷u vµ quyÒn kiÓm so¸t Chaebol thuéc vÒ c¸c con trai, con rÓ vµ anh em «ng ta. §Æc thï vÒ quy m« vµ ho¹t ®éng t¸c nghiÖp: TiÒm lùc cña c¸c Chaebol lín m¹nh tíi møc hä kiÓm so¸t c¶ lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi vµ nh÷ng lÜnh vùc phi kinh tÕ. §Çu thËp kû 90 cña thÕ kû 20, 30 Chaebol lín nhÊt Hµn Quèc chiÕmtíi 90% GDP Hµn Quèc. 4 Chaebol lín nhÊt lµ Huyndai, Samsung, LG, Deawoo chiÕm tíi 84% GDP vµ 60%gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña Hµn Quèc. XÐt vÒ quy m«, c¸c Chaebol kh«ng chØ g©y ¶nh h­ëng trong n­íc mµ cßn trªn ph¹m vi toµn cÇu. Ngay thêi kú ®Çu thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, nhiÒu Chaebol ®· v­¬n ra thÞ tr­êng quèc tÕ vµ kh¼ng ®Þnh vai trß vÞ trÝ cña chóng. VÝ dô Huyndai cã 45 c«ng ty chi nh¸nh ë n­íc ngoµi, tæng sè tµi s¶n 54,6 tû USD, doanh sè kinh doanh 75 tû USD, lµ mét tËp ®oµn s¶n xuÊt «t« lín nhÊt, ®ãng tµu lín nhÊt vµ lµ mét trong nh÷ng c«ng ty x©y dùng hµng ®Çu Hµn Quèc; Samsung lµ mét tËp ®oµn lín thø 12 trªn thÕ giíi, cã 140 chi nh¸nh ë n­íc ngoµi, s¶n xuÊt trªn 3000 mÆt hµng kh¸c nhau, lµ c«ng ty s¶n xuÊt chÊt b¸n dÉn, ®iÖn tö, th­¬ng m¹i, b¶o hiÓm lín nhÊt Hµn Quèc. Deawoo cã kho¶ng 1000 chi nh¸nh ë n­íc ngoµi, hiÖn chiÕm kho¶ng 10% thÞ phÇn c¸c s¶n phÈm ®iÖn tö, «t« trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vµ ph¸t triÓn m¹nh kh¾p c¸c ch©u lôc. C¸c nhµ kinh doanh Hµn Quèc quan niÖm r»ng mçi Chaebol cã Ýt chi nh¸nh mµ l¹i cã mÆt ë tÊt c¶ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp th× ph¹m vi quèc tÕ ho¸ sÏ réng h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c Chaebol cã nhiÒu chi nh¸nh mµ chØ tËp trung vµo mét sè ngµnh c«ng nghiÖp. Tãm l¹i: Ph¹m vi ho¹t ®éng cña c¸c Chaebol lµ v« cïng réng lín vµ ®a d¹ng, nã ho¹t ®éng ë mäi lÜnh vùc kinh tÕ, s¶n xuÊt, kinh doanh tõ nh÷ng s¶n phÈm nhá nhÊt nh­ c¸i kim, sîi chØ ®Õn nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp bËc cao, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö, hµng kh«ng, vò trô, ®Õn c¸c ngµnh tµi chÝnh, b¶o hiÓm… 1.2.2.2. M« h×nh tËp ®oµn kinh tÕ cña §µi Loan ë §µi Loan phÇn lín c¸c c«ng ty, tËp ®oµn cã quy m« võa vµ nhá lµ chñ yÕu, chiÕm tíi 98% vÒ sè l­îng vµ 70% lao ®éng, t¹o ra h¬n 50% GNP. Sè l­îng c¸c tËp ®oµn lín kh«ng nhiÒu nh­ng chóng còng ®· ®ãng gãp nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. §µi Loan chñ yÕu h×nh thµnh “ThÓ chÕ trung tiÓu doanh nghiÖp ” lÊy trung tiÓu doanh nghiÖp lµm trung t©m cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Nh­ vËy, thÓ chÕ doanh nghiÖp võa vµ nhá xuÊt hiÖn ë §µi Loan mang tÝnh lÞch sö tÊt yÕu, do ¶nh h­ëng cña nhiÒu yÕu tè. C¬ cÊu s¶n xuÊt trong thêi gian dµi sau chiÕn tranh ®Òu lµ lÊy lo¹i h×nh s¶n xuÊt tËp trung lao ®éng lµm chñ yÕu trong ph¸t triÓn, thÝch øng víi vèn vµ kü thuËt thÊp, thÝch hîp víi quy m« t­¬ng ®èi nhá cña §µi Loan lóc ®ã, tøc lµ kh«ng cÇn nhiÒu vèn vµ kü thuËt mµ vÉn x©y dùng ®­îc nhµ x­ëng, ®Çu t­ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. PhÇn lín c¸c xÝ nghiÖp, tËp ®oµn §µi Loan ®Òu thuéc gia téc. HiÖn nay cã kho¶ng trªn 100 xÝ nghiÖp gia téc lín, ®­îc x©y dùng trong quan hÖ huyÕt thèng. Riªng tæng doanh thu cña 4 tËp ®oµn: L©m Viªn, Hoµ TÝn, §µi Tè, T©m Quang ®· ®¹t 25.000 tû ®µi tÖ, chiÕm 1/3 tæng tµi s¶n cña 100 tËp ®oµn doanh nghiÖp lín. Thµnh c«ng cña c¸c xÝ nghiÖp, tËp ®oµn trªn lµ do hä rÊt coi träng vai trß cña viÖc x©y dùng thÓ chÕ tËp ®oµn. ThÓ chÕ nµy cã vai trß quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña tËp ®oµn. §iÓn h×nh ë §µi Loan lµ tËp ®oµn Trung C­¬ng, ®­îc h×nh thµnh tõ n¨m 1971, ¸p dông c¸ch qu¶n lý theo tinh thÇn ch÷ “¸i” kiÓu nho gia, vµ “kû luËt s¾t” kiÓu ph¸p gia ®· mang l¹i kÕt qu¶ b­íc ®Çu trong hoat ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §Æc biÖt c«ng t¸c qu¶n lý theo tinh thÇn ch÷ “¸i”, lÊy x­ëng lµm nhµ, lÊy x­ëng lµm tr­êng häc…vµ lu«n ¸p dông 4 ph­¬ng ph¸p: tinh thÇn quªn m×nh, lÊy m×nh lµm g­¬ng, quan t©m ®Õn c«ng nh©n viªn, yªu cÊp d­íi nh­ con, ®· t¹o nªn sù g¾n bã gi÷a c¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn. Tuy nhiªn ai vi ph¹m kû luËt sÏ bÞ xö ph¹t kh«ng chót n¬i tay vµ lu«n lÊy kû luËt lµm nÒn t¶ng qu¸n triÖt chÊp hµnh, nªn thóc giôc mäi ng­êi ph¶i lµm viÖc hÕt m×nh. Do vËy tËp ®oµn ®· x©y dùng ®­îc thÓ chÕ qu¶n lý linh ho¹t nh­: chÕ ®é tiÒn th­ëng ®· khuyÕn khÝch ®­îc c«ng nh©n viªn, phóc lîi ­u ®·i ®· hÊp dÉn ®­îc nh©n tµi ­u tó, t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng­êi ®Òu ®­îc h­ëng c¸c quyÒn lîi, t¹o nªn sù g¾n kÕt trªn d­íi mét c¸ch chÆt chÏ. Ph­¬ng ph¸p tù qu¶n ®­îc thùc hiÖn, tøc lµ qu¶n lý tõ d­íi lªn, kh«ng dùa vµo mÖnh lÖnh, mµ trong ph¹m vi c«ng t¸c c¸ nh©n ph¸t hiÖn ®Ò xuÊt råi t×m c¸ch gi¶i quyÕt. Nã t¹o cho con ng­êi tÝnh tù gi¸c, tù gi¶i quyÕt Ên ®Ò trong viÖc lµm rÊt cao. Qua chÕ ®é qu¶n lý cña tËp ®oµn ë §µi Loan ta thÊy ®­¬c sù duy tr× cña mèi quan hÖ gia ®×nh, huyÕt thèng rÊt chÆt chÏ. Do ®ã quyÒn lùc cña chñ tÞch tËp ®oµn bÞ h¹n chÕ nhiÒu so víi c¸c Chaebol cña Hµn Quèc. 1.2.2.3. Bµi häc rót ra víi ViÖt Nam Thø nhÊt, bµi häc kinh nghiÖm rót ra cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi muèn thµnh lËp tËp ®oµn kinh tÕ lµ nªn x©y dung ph­¬ng thøc qu¶n trÞ cho tËp ®oµn cña m×nh. Ph­¬ng ph¸p qu¶n trÞ vµ x©y dung qu¶n lý theo m« h×nh c«ng ty mÑ- c«ng ty con ph¶i phï hîp víi m«i tr­êng hoµn c¶nh cña quèc gia vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. VÒ nh©n sù qu¶n trÞ cho c«ng ty mÑ, c«ng ty con nªn sö dông thËt phï hîp, tr¸nh l·ng phÝ vµ ph©n bæ kh«ng ®óng ng­êi t¹i mçi vÞ trÝ. Thø hai, ®èi víi ViÖt Nam khi nh÷ng doanh nghiÖp mang tÝnh gia ®×nh ®· ®ñ lín ®Ó b¾t ®Çu chia sÎ quyÒn së h÷u cña hä víi c¸c nhµ ®Çu t­ kh¸c vµ ®· së h÷u nhiÒu c«ng ty con d­íi h×nh thøc mét tËp ®oµn kinh doanh, nh÷ng doanh nghiÖp nµy cÇn ph¶i ®­îc qu¶n lý chÆt chÏ b»ng c¸c quy ®Þnh vµ c¬ chÕ qu¶n trÞ doanh nghiÖp lµnh m¹nh. Thø ba, t¹i ViÖt Nam cÇn ph¶i cã sù t¸ch biÖt râ rµng gi÷a chøc n¨ng qu¶n lý vèn së h÷u cña nhµ n­íc víi c¬ chÕ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng vµ c¸c chøc n¨ng kh¸c. H¬n n÷a sù ®¹i diÖn víi t­ c¸ch chñ së h÷u phÇn vèn nhµ n­íc cÇn ®­îc coi träng vµ thùc hiÖn nhÊt qu¸n. ViÖc lùa chän Ban gi¸m ®èc vµ c¸c thµnh viªn trong Héi ®ång qu¶n trÞ nªn ®­îc tiÕn hµnh trªn n¨ng lùc thùc sù cña hä. Cuèi cïng, ViÖt Nam nªn x©y dùng hÖ thèng qu¶n trÞ doanh nghiÖp riªng cña m×nh b»ng c¸ch n©ng cao vai trß cña ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp. §Ó kiÒm chÕ kh¶ n¨ng x¶y ra sù l¹m dông quyÒn lùc cña ng­êi lao ®éng, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nªn ®­îc khuyÕn khÝch ®ãng vai trß nµo ®ã trong doanh nghiÖp sau khi ®· tiÕn hµnh t¸i c¬ cÊu vµ c¶i c¸ch hÖ thèng qu¶n trÞ c«ng ty. CH¦¥NG 2: THùC TR¹NG CñA C¸C TËP §OµN KINH TÕ ë VIÖT NAM 2.1. §Þnh h­íng ph¸t triÓn tËp ®oµn kinh tÕ ë ViÖt Nam 2.1.1. Sù cÇn thiÕt h×nh thµnh tËp ®oµn kinh tÕ Mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và chủ động hội nhập sâu rộng vào kinh tế quốc tế đang được nước ta tích cực thực hiện. Với mục tiêu đó, Việt Nam cần phải nâng cao tốc độ tăng trưởng, mở rộng kinh tế đối ngoại dựa trên việc phát huy những lợi thế so sánh vốn có nhằm tạo ra những bước đột phá về kinh tế để không chỉ tránh việc tụt hậu mà còn đuổi kịp các nước khác trong khu vực và trên thế giới. Trên thực tế, với mục tiêu và định hướng như vậy, việc hình thành và phát triển các Tập đoàn kinh tế mạnh trong một số lĩnh vực mũi nhọn của nền kinh tế là hết sức cần thiết. Sau đây là ba lý do khẳng định việc hình thành các tập đoàn kinh tế ở Việt Nam là một khẳng định cho sự phát triển của nền kinh tế thị trường có định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam cả về mặt quốc gia lẫn sức mạnh của cộng động doanh nghiệp. Thứ nhất, Hội nhập và hợp tác quốc tế là một tất yếu khách quan đòi hỏi việc tổ chức, sắp xếp lại các doanh nghiệp nhỏ bé, phân tán thành những doanh nghiệp lớn có khả năng cạnh tranh cũng như đủ mạnh để có thể trở thành đối tác với doanh nghiệp nước ngoài là chủ trương hết sức đúng đắn của Đảng và Nhà nước. Chỉ có những doanh nghiệp có nguồn vốn dồi dào, trình độ quản lý hiện đại, tiềm năng mạnh… thì mới đủ khả năng cạnh tranh với doanh nghiệp nước ngoài. Trong khi doanh nghiệp ở Việt Nam có thể đạt được những điều kiện trên là rất ít, chỉ có các tổng công ty nhà nước mới có khả năng hội tụ những yếu tố này và các tập đoàn kinh tế. Thứ hai, Việt Nam chủ trương xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tức là chấp nhận tính cạnh tranh như là một tất yếu khách quan. Cạnh tranh giữa các doanh nghiệp dẫn tới quá trình tích tụ và tập trung vốn vào sản xuất và từ đó dẫn đến hình thành các doanh nghiệp lớn. Hơn nữa, việc hình thành tập đoàn kinh tế từ những tổng công ty Nhà nước là một tất yếu cho xu thế phát triển các tập đoàn kinh tế hiện nay. Thứ ba, các tổng công ty Nhà nước phần lớn hoạt động kém hiệu quả hoặc đạt hiệu quả thấp. Phần lớn là do cơ chế hoạt động của hình thức tổng công ty gây ra (như quản lý bằng mệnh lệnh hành chính, mập mờ trong chế độ sở hữu...). Với việc chuyển từ hình thức tổng công ty thành tập đoàn kinh tế sẽ giúp cho các tổng công ty giảm bớt và loại trừ dần dần những yếu kém đã tồn tại trong một thời gian dài. Từ ba yếu tố nêu trên có thể khẳng định rằng muốn xây dựng một nền kinh tế thị trường có định hướng xã hội chủ nghĩa mang lại hiệu quả kinh tế cao thì tất yếu phải hình thành nên các tập đoàn kinh tế mạnh trong các lĩnh vực trọng yếu vì các tập đoàn kinh tế chính là biểu tượng cho sự phát triển của doanh nghiệp Việt Nam. 2.1.2. Quan ®iÓm cña §¶ng vµ ChÝnh phñ vÒ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tËp ®oµn kinh tÕ Sau h¬n 20 n¨m ®æi míi, trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung quan liªu, bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, më cöa, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, n­íc ta sÏ chÝnh thøc gia nhËp AFTA vµ t­¬ng lai kh«ng xa lµ WTO… nÒn kinh tÕ n­íc ra cÇn cã sù t¨ng tr­ëng vµ tÝch luü ®Ó ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. Do vËy, vÊn ®Ò cÊp b¸ch lµ ph¶i cã nh÷ng b­íc tiÕn míi trong ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc nãi riªng. §©y lµ qu¸ tr×nh s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc b»ng c¸ch ph©n lo¹i doanh nghiÖp ®Ó cñng cè, s¸p nhËp, hîp nhÊt, cæ phÇn hãa c¸c h×nh thøc së h÷u, gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n. ViÖc s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc theo h­íng nh­ vËy sÏ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn, më ra con ®­êng thóc ®Èy ra ®êi cña tËp ®oµn kinh tÕ. MÆt kh¸c, thùc hiÖn chiÕn l­îc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ chÊp nhËn sù c¹nh trang gay g¾t trªn toµn cÇu, ®Æc biÖt lµ c¹nh tranh víi c¸c n­íc trong khu vùc, trong khi xuÊt ph¸t ®iÓm cña n­íc ta cßn thÊp vµ viÖc giµnh ®­îc chç ®øng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cßn khã kh¨n. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ViÖt Nam cÇn ph¶i cã nh÷ng doanh nghiÖp cã quy mç rÊt lín, víi tr×nh ®é kü thuËt hiÖn ®¹i, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, cã ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÕ giíi. §¶m nhËn vai trß quan träng ®ã ph¶i lµ c¸c tËp ®oµn kinh tÕ cña ViÖt Nam. Sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng sã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®ßi hái chóng ta ph¶i xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh thùc tiÔn cña ViÖt Nam, bèi c¶nh míi cña thÕ giíi vµ khu vùc, häc hái kinh nghiÖm n­íc ngoµi mµ t×m ra ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tËp ®oµn kinh tÕ cña ViÖt Nam trªn c¬ së thÝ ®iÓm thµnh lËp tËp ®oµn kinh tÕ. V× vËy, ngµy 7/3/1994, theo QuyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ sè 90, 91/TTg vÒ “ThÝ ®iÓm thµnh lËp c¸c tËp ®oµn kinh doanh” ®Ó lµm tiÒn ®Ò nh»m ph¸t triÓn thµnh c¸c tËp ®oµn kinh tÕ sau nµy. §©y lµ sù kiÖn quan träng ®¸nh dÊu mèc trong viÖc s¾p xÕp l¹i c¸c Tæng C«ng ty vµ thÝ ®iÓm thµnh lËp c¸c tËp ®oµn kinh doanh ë n­íc ta. §©y còng lµ biÖn ph¸p hÕt søc ®óng ®¾n, nhÊt qu¸n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta nh»m ®­a ®Êt n­íc vµo “guång m¸y” cña sù ph¸t triÓn. Thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ®Õn th¸ng 2/2001 c¶ n­íc cã 17 Tæng C«ng ty 91 dã ChÝnh phñ qu¶n lý Tæng C«ng ty 90 vµ 76 Tæng C«ng ty 90 do c¸c bé qu¶n lý víi 1.392 ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp, chiÕm 24% tæng sè doanh nghiÖp c¶ n­íc, n¾m gi÷ 66% vÒ vèn, 61% vÒ lao ®éng (riªng 17 Tæng C«ng ty 91 cã 532 doanh nghiÖp thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp, chiÕm 9% sè l­îng doanh nghiÖp Nhµ n­íc, 56% tæng vèn kinh doanh, 35% lao ®éng). §a sè c¸c Tæng C«ng ty ®­îc tæ chøc l¹i tõ c¸c liªn hiÖp xÝ nghiÖp ®· ®­îc thµnh lËp theo m« h×nh cò. Thùc tÕ ho¹t ®éng cña c¸c Tæng C«ng ty thêi gian qua ®· mang l¹i mét sè kÕ qu¶ nh­: - PhÇn lín, c¸c Tæng C«ng ty ®· chñ ®éng x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn Tæng C«ng ty ®Õn n¨m 2010, chñ yÕu h­íng vµo ph¸t triÓn néi lùc lµ chÝnh. NhiÒu C«ng ty ®· x©y dùng ®­îc chiÕn l­îc ph¸t triÓn kü thuËt – c«ng nghÖ nh»m t¨ng n¨ng lùc canh tranh, h¹n chÕ ®Çu t­ dµn tr¶i. - ViÖc thµnh lËp c¸c Tæng C«ng ty t¹o ®iÒu kiÖn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô, tËp ._.