Thực trạng và giải pháp đổi mới hợp tác xã nông nghiệp theo Luật ở tỉnh Nam Định (Nông nghiệp) (110tr)

MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT HT: Hợp tác HTX: Hợp tác xã HTX NN: Hợp tác xã nông nghiệp UBND: Uỷ ban nhân dân NN&PTNT: Nông nghiệp và phát triển nông thôn BVTV: Bảo vệ thực vật XHCN: Xã Hội Chủ Nghĩa LỜI NÓI ĐẦU Ở nước ta, kinh tế hợp tác và HTX trong nông nghiệp đã có quá trình hình thành và vận động hơn 40 năm. Tuy đã có những đóng góp đáng kể vào quá trình phát triển kinh tế, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ sản xuất và đời sống, góp phần làm nên chiến thắng vĩ đại trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc. Song sau một thời gian dài hoạt động, trong giai đoạn xây dựng đất nước thời bình, mô hình HTX kiểu cũ ngày càng tỏ ra không phù hợp với đặc điểm và yêu cầu của sự phát triển kinh tế trong điều kiện mới. Đang đặt ra những yêu cầu cấp thiết phải giải quyết. Trong thời kỳ đổi mới nền kinh tế nước ta phát triển theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng XHCN. Kinh tế hợp tác mà nòng cốt là HTX đã được đổi mới căn bản về nội dung, trả về bản chất vốn có của nó, phù hợp với các quy luật khách quan quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất. Bước đầu đã góp phần quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn. Song việc đổi mới và phát triển kinh tế hợp tác vẫn còn gặp nhiều khó khăn và còn nhiều hạn chế, khuyết điểm cần phải tiếp tục hoàn thiện. Nam Định là một tỉnh trọng điểm về sản xuất lương thực ở Đồng bằng sông Hồng, là một trong những tỉnh tích cực trong việc đổi mới và phát triển HTX NN theo Luật. Trong thời gian qua kinh tế hợp tác và HTX trong nông nghiệp tỉnh Nam Định đã có bước phát triển đáng kể trong nông nghiệp, nông thôn, nâng cao đời sống của nhân dân. Tuy nhiên, trong quá trình đổi mới và phát triển HTX NN theo Luật trong tỉnh, còn bộc lộ nhiều tồn tại và yếu kém cản trở quá trình phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn tỉnh Nam Định. Đang đòi hỏi bức thiết cần phải nhanh chóng củng cố và hoàn thiện mô hình kinh tế hợp tác và HTX NN một cách phù hợp và bền vững nhằm tạo điều kiện thúc đẩy phát triển sản xuất kinh doanh theo cơ chế thị trường, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu kinh tế xã hội của tỉnh trong những năm tới. Từ tình hình thực tiễn và yêu cầu đặt ra bức thiết về tiếp tục đổi mới và phát triển kinh tế hợp tác và HTX theo Luật ở nước ta nói chung và tỉnh Nam Định nói riêng. Nên đề tài: “Thực trạng và giải pháp đổi mới HTX nông nghiệp theo Luật ở tỉnh Nam Định” đã được em chọn lµm ®Ò tµi luËn v¨n tèt nghiÖp, nhằm đưa ra một số vấn đề chủ yếu góp phần giải quyết yêu cầu đang đặt ra. Trong chuyên đề này, ngoài phần lời nói đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, thì nội dung của đề tài gồm 3 chương có mối quan hệ chặt chẽ với nhau: Chương I: Những vấn đề lý luận chung về kinh tế hợp tác và HTX trong nông nghiệp Chương II: Thực trạng đổi mới và phát triển HTX NN ở tỉnh Nam Định Chương III: Phương hướng và giải pháp tiếp tục đổi mới và phát triển HTX NN ở tỉnh Nam Định. * Mục đích nghiên cứu đề tài Vận dụng quan điểm của Chủ nghĩa Mac- LêNin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối phát triển kinh tế của Đảng ta trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn vào hoàn cảnh kinh tế cụ thể ở tỉnh Nam Định trong lĩnh vực nông nghiệp. Từ đó đề ra những phương hướng và giải pháp chủ yếu cho việc tiếp tục đổi mới và phát triển mô hình kinh tế HTX NN theo Luật ở Nam Định một cách bền vững và khoa học, thông qua việc phân tích đánh giá thực trạng đổi mới và phát triển HTX NN ở tỉnh Nam Định. * Đối tượng và phạm vi nghiên cứu + Đối tượng nghiên cứu: Chủ yếu là các HTX NN trong tỉnh Nam Định, nghiên cứu thực trạng và đề ra giải pháp nhằm tiếp tục đổi mới và phát triển HTX NN theo Luật + Phạm vi nghiên cứu: Thuộc tỉnh Nam Định + Thời gian từ năm 1996 đến nay * Phương pháp nghiên cứu Sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp duy vật lịch sử, phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp, phương pháp so sánh đối chiếu và một số phương pháp khác để nhằm nghiên cứu một cách có hệ thống những nội dung của luận văn. CHƯƠNG I: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ KINH TẾ HỢP TÁC VÀ HTX TRONG NÔNG NGHIỆP I, Bản chất, vai trò của kinh tế hợp tác và HTX trong nông nghiệp 1.Bản chất của kinh tế hợp tác và HTX trong nông nghiệp 1.1 Bản chất kinh tế hợp tác Hợp tác là sự kết hợp sức lực của những người hoặc những đơn vị, tổ chức để tạo nên sức mạnh lớn hơn, nhằm thực hiện những công việc mà mỗi người, mỗi đơn vị, tổ chức hoạt động riêng sẽ gặp khó khăn thậm chí không thực hiện được, hoặc thực hiện được nhưng hiệu quả kém hơn so với hợp tác. Hợp tác là hình thức tất yếu trong hoạt động kinh tế, lao động sản xuất của con người. HT bắt nguồn từ tính chất xã hội của hoạt động nói chung, của hoạt động kinh tế và lao động sản xuất nói riêng của con người. Do đó, sự phát triển của hợp tác gắn liền và bị quy định bởi tiến trình phát triển kinh tế xã hội của loài người. Trong lao động sản xuất, hợp tác có tác dụng kích thích, thúc đẩy phát triển kinh tế Hợp tác lao động đã có từ khi loài người xuất hiện và ngày càng phát triển. Cùng với tiến trình phát triển xã hội, phân công lao động xã hội và chuyên môn hoá ngày càng phát triển cả về chiều rộng và chiều sâu, do đó nhu cầu về hợp tác lao động ngày càng tăng, mối quan hệ hợp tác ngày càng chặt chẽ và mở rộng. Hợp tác không bị giới hạn trong phạm vi từng đơn vị, từng ngành, địa phương, trong một nước, mà còn mở rộng trên phạm vi quốc tế. Kinh tế hợp tác là một hình thức hợp tác trong lĩnh vực kinh tế trên cơ sở hợp tác tự nguyện, phối hợp, hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau giữa các chủ thể kinh tế, kết hợp tổng hợp sức mạnh của từng thành viên với ưu thế và sức mạnh của tập thể để giải quyết những vấn đề của sản xuất kinh doanh và đời sống kinh tế một cách tốt hơn, nhằm hoạt động có hiệu qủa và đem lại lợi ích cao hơn cho mỗi thành viên tham gia hợp tác. Trong lĩnh vực nông nghiệp, kinh tế hợp tác là một hình thức kinh tế mà nhờ đó các đơn vị kinh tế tự chủ (kinh tế hộ gia đình) có điều kiện phát triển. Như vậy, quan hệ kinh tế hợp tác phải được xây dựng trên nguyên tắc: Tự nguyện, bình đẳng, cùng có lợi và tính tự chủ độc lập của các thành viên tham gia. Trong nông nghiệp hợp tác là nhu cầu khách quan. Hợp tác phát triển từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ đơn ngành đến đa ngành. Trình độ xã hội hoá sản xuất càng phát triển thì nhu cầu hợp tác càng tăng, mối quan hệ hợp tác ngày càng sâu rộng, do đó tất yếu hình thành và ngày càng phát triển các hình thức kinh tế hợp tác ở trình độ cao hơn. Kinh tế hợp tác của nông dân là việc cùng chung sức, chung vốn để tiến hành một công việc, một lĩnh vực hoạt động sản xuất dịch vụ nào đó theo kế hoạch nhằm mục đích chung và mang lại lợi ích tính chất cụ thể cho các thành viên tham gia hợp tác Kinh tế hợp tác gồm các loại hình: + Kinh tế hợp tác giản đơn: như tổ, hội nghề nghiệp; tổ, nhóm hợp tác; tổ kinh tế hợp tác thường gọi tắt là “tổ hợp tác” + HTX là loại hình kinh tế hợp tác phát triển ở trình độ cao hơn loại hình kinh tế hợp tác giản đơn, là một tổ chức kinh tế do những người lao động, các đơn vị kinh tế tự chủ có nhu cầu tự nguyện góp vốn, góp sức thành lập theo quy định của pháp luật, nhằm giúp đỡ nhau cùng ph¸t triển. Phân loại theo chức năng hoạt động, tính chất trình độ xã hội hoá, quy mô và đặc điểm hình thành HTX thì gồm các loại hình HTX sau: HTX dịch vụ; HTX sản xuất kết hợp với dịch vụ; HTX sản xuất – kinh doanh ở mức độ hợp tác toàn diện. + HTX đa ngành, đa thành phần kinh tế ( hợp tác gián tiếp thông qua trao đổi trên thị trường; quan hệ hợp tác trực tiếp dựa trên cơ sở hợp đồng; hợp tác thông qua cổ phiếu hoặc trái phiếu) như mô hình hợp tác đa ngành, đa thành phần kinh tế trong ngành chè; Hiệp hội mía đường Lam Sơn – Thanh Hoá. Kinh tế hợp tác mà đỉnh cao là hợp tác xã đang là hình thức kinh tế hợp tác phổ biến ở các nước trên thế giới, đặc biệt là trong nông nghiệp, nông thôn. Nó đóng vai trò là bà đỡ tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế nông nghiệp, nông thôn phát triển, nhất là kinh tế hộ, kinh tế trang trại. 1.2 Bản chất HTX Ở nhiều nước trên thế giới, HTX đã hình thành và phát triển hơn 100 năm. Có nhiều cách định nghĩa về HTX: * Liên minh HTX quốc tế ( international cooperative alliance – ICA) được thành lập tháng 8 năm 1895 tại Luôn Đôn, vương quốc Anh, đã định nghĩa HTX như sau: “ HTX là một tổ chức tự trị của những người tự nguyện liên hiệp lại để đáp ứng các nhu cầu và nguyện vọng chung của họ về kinh tế, xã hội và văn hoá thông qua một xí nghiệp cùng sở hữu và quản lý dân chủ”. Năm 1995, định nghĩa này đã được hoàn thiện: “HTX dựa trên ý nghĩa tự cứu giúp mình, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng, công bằng và đoàn kết. Theo truyền thống của những người sáng lập ra HTX, các xã viên HTX tin tưởng vào ý nghĩa đạo đức, về tính trung thực, cởi mở, trách nhiệm xã hội và quan tâm chăm sóc người khác”. * Tổ chức lao động quốc tế ( I LO) định nghĩa HTX là sự liên kết những người đang gặp phải những khó khăn kinh tế giống nhau, tự nguyện liên kết nhau lại trên cơ sở bình đẳng quyền lợi và nghĩa vụ, sử dụng tài sản mà họ đã chuyển giao vào HTX phù hợp với các nhu cầu chung và giải quyết những khó khăn đó chủ yếu bằng sự tự chủ, tự chịu trách nhiệm và bằng cách sử dụng các chức năng kinh doanh trong tổng trong tổ chức hợp tác phục vụ cho lợi ích vật chất và tinh thần chung. * Ở Việt Nam, định nghĩa về HTX theo quyển “ Những sửa đổi cơ bản của Luật HTX năm 2003” của Nhà xuất bản tư Pháp có ghi: “ HTX là tổ chức kinh tế tập thể do các cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân (sau đây gọi chung là xã viên) có nhu cầu, lợi ích chung, tự nguyện góp vốn, góp sức lập ra theo quy định của Luật này để phát huy sức mạnh tập thể của từng xã viên tham gia HTX, cùng giúp nhau thực hiện có hiệu qủa các hoạt động sản xuất, kinh doanh và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, góp phần phát triển kinh tế xã hội của đất nước”. HTX hoạt động như một loại hình doanh nghiệp, có tư cách pháp nhân, tự chủ, tự chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ tài chính trong phạm vi vốn điều lệ, vốn tích luỹ và các nguồn vốn khác của HTX theo qui định của pháp luật Từ định nghĩa trên, ta có thể định nghĩa về HTX NN như sau: HTX NN là tổ chức kinh tế tự chủ, do nông dân và những người lao động có nhu cầu , lợi ích chung, tự nguyện cùng góp vốn, góp sức lập ra theo quy định của pháp luật để phát huy sức mạnh của tập thể và của từng xã viên nhằm giúp nhau thực hiện có hiệu quả các hoạt động dịch vụ trong lĩnh vực sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm nông, lâm nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản và kinh doanh các ngành nghề khác ở nông thôn, phục vụ cho sản xuất nông nghiệp HTX NN có tư cách pháp nhân, được mở tài khoản ở ngân hàng, tối thiểu phải có 7 xã viên trở lên; có vốn tài sản do các xã viên đóng góp và vốn tự tích luỹ của HTX. Chịu trách nhiệm đối với các khoản nợ và nghĩa vụ khác bằng toàn bộ số vốn và tài sản thuộc sở hữu của HTX; có con dấu riêng, có điều lệ tổ chức và hoạt động. Mặc dù có nhiều định nghĩa khác nhau về HTX, cũng như sự khác nhau về đặc điểm, cơ chế tổ chức, phương thức hoạt động .v.v. của các mô hình HTX ở các nước trên thế giới, song các loại hình HTX đều có một số đặc điểm chung sau đây: - HTX là một tổ chức kinh tế do các chủ thể kinh tế tự nguyện góp vốn, góp sức hình thành. Hoạt động của HTX chủ yếu nhằm mục đích phục vụ hoạt động kinh tế của các thành viên tham gia với phương châm giúp đỡ nhau (cũng là giúp đỡ chính mình ). Ngoài ra, hoạt động của HTX còn mang tính cộng đồng xã hội: tương trợ, giúp đỡ cộng đồng. Bởi vậy, lợi nhuận không phải là mục tiêu duy nhất của HTX. - Nguyên tắc cơ bản của HTX là tự nguyện, bình đẳng, cùng có lợi và quản lý dân chủ. - Ở các nước tư bản, kinh tế HT mặc dù chỉ là dòng “kinh tế phụ”, nhưng nó đặc biệt quan trọng đối với nông dân. HTX giúp đỡ các chủ trang trại nông dân tồn tại trước trước những tác động của kinh tế thị trường và ảnh hưởng của các tổ chức độc quyền lớn. Do vậy, ngoài mục tiêu kinh tế, HTX còn là loại hình kinh tế mang tính chất xã hội- nhân đạo. Từ những quy định trong Luật HTX năm 1996 và các Nghị định dưới Luật, hướng dẫn triển khai Luật HTX có thể rút ra một số đặc điểm cơ bản về HTX kiểu mới ở Việt Nam như sau: - HTX kiểu mới là tổ chức kinh tế tự chủ của những người lao động có nhu cầu, lợi ích chung tự nguyện cùng góp vốn, góp sức lập ra theo quy định của pháp luật để phát huy sức mạnh của tập thể và của từng xã viên, nhằm giúp nhau thực hiện có hiệu quả hơn các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ và cải thiện đời sống, góp phần phát triển kinh tế- xã hội của đất nước. HTX có tư cách pháp nhân, có tổ chức chặt chẽ, hạch toán độc lập, tự chịu trách nhiệm về các hoạt động của mình và được đối xử bình đẳng như các thành phần kinh tế khác. - Về nguyên tắc tổ chức hoạt động của HTX: Khi xây dựng HTX phải đảm bảo 5 nguyên tắc cơ bản: Tự nguyện gia nhập và ra khỏi HTX theo quy định của Điều lệ HTX; quản lý dân chủ và bình đẳng, mỗi xã viên đều có quyền ngang nhau trong biểu quyết (điểu này khác với công ty cổ phần); tự chịu trách nhiệm và cùng có lợi; chia lãi bảo đảm kết hợp lợi ích của xã viên với sự phát triển của HTX, của cộng đồng và do đại hội xã viên quyết định - Quan hệ sở hữu và phân phối trong HTX Khi gia nhập HTX, mỗi xã viên bắt buộc phải góp vốn theo quy định của điều lệ, vốn góp có thể nhiều hơn mức tối thiểu, nhưng không được vượt quá 30 % tổng số vốn điều lệ của HTX. Cùng với vốn góp của xã viên, vốn hoạt động của HTX còn bao gồm vốn được tích luỹ trong quá trình hoạt động và các nguồn vốn khác, như giá trị tài sản được cho, biếu tặng .v.v. phần vốn góp của xã viên thuộc sở hữu của từng thành viên. Các nguồn vốn khác thuộc sỡ hữu chung của HTX, quyền sử dụng toàn bộ tài sản thuộc về HTX. Sau khi làm xong nghĩa vụ nộp thuế, lãi của HTX được phân phối như sau: Thanh toán các khoản bù lỗ; trích lập các quỹ của HTX; chia lãi theo vốn góp và công sức đóng góp của xã viên có tính đến mức độ sử dụng dịch vụ của HTX. - Xã viên HTX: Xã viên HTX có thể là cá nhân, hoặc hộ gia đình, mỗi xã viên có thể đồng thời là thành viên của nhiều HTX, không phân biệt ngành, nghề, địa giới hành chính. Mỗi xã viên đều bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ bao gồm: Quyền làm việc, hưởng lãi, tiếp nhËn thông tin, đào tạo bồi dưỡng, hưởng phúc lợi của HTX, được phép chuyển các quyÒn lợi, nghĩa vụ của mình cho người khác và xin ra khỏi HTX. Mỗi xã viên có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ theo quy định của điều lệ như: Góp vốn vào HTX và chia sẻ mọi rủi ro của HTX theo mức vốn đóng góp. Thực hiện các cam kết kinh tế với HTX .v.v. - Quan hệ giữa HTX và xã viên: Quan hệ giữa HTX và xã viên được xây dựng chủ yếu trên cơ sở quan hệ kinh tế. Nó được xác lập từ nhu cầu phát triển sản xuất, tăng thu nhập của các thành viên HTX. HTX tôn trọng quyền độc lập tự chủ kinh tế của xã viên. Trong HTX NN, xã viên là hộ, trang trại gia đình, hoặc đại diện hộ, đó là những đơn vị kinh tế tự chủ tham gia vào HTX với trách nhiệm, nghĩa vụ và lợi ích theo điều lệ quy định. Sự hình thành và phát triển HTX NN không phá vỡ tính độc lập tự chủ của kinh tế hộ, trang trại gia đình mà tạo điều kiện cho hộ xã viên phát triển sản xuất, nâng cao đời sống. Trên cơ sở đó thúc đẩy sự phát triển của kinh tế HTX. - Điều kiện thành lập , hoạt động và giải thể HTX Khi thành lập HTX cần phải có điều lệ, phương án sản xuất – kinh doanh cụ thể có tính khả thi, được đại hội xã viên thông qua và cơ quan có trách nhiệm phê duyệt. Trong trường hợp giải thể tự nguyện theo nghị quyết đại hội xã viên, hoặc bị buộc phải giải thể theo quyết định của pháp luật, HTX phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ với cơ quan có thẩm quyền Đại hội xã viên hoặc đại hội đại biểu xã viên có quyền quyết định cao nhất đối với mọi hoạt động của HTX HTX có quyền thiết lập quan hệ hợp tác với HTX khác ở trong nước và ngoài nước, tham gia tổ chức liên minh HTX Việt Nam theo quy định của pháp luật - HTX là một tổ chức kinh tế do các thành viên có nhu cầu tự nguyện lập ra, nó không phải là một tổ chức xã hội: HTX hoạt động theo luật pháp quy định trước hết vì mục tiêu kinh tế. HTX chỉ chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ xã hội đối với các xã viên của chính HTX, không thể biến HTX thành tổ chức xã hội, hoặc buộc HTX làm nhiệm vụ như một tổ chức thành viên trong hệ thống chính trị của địa phương. 2. Vai trò của kinh tế hợp tác và HTX NN Kinh tế càng phát triển thì nhu cầu hợp tác ngày càng cao. Trong nông nghiệp, hợp tác mà nòng cốt là HTX ngày càng khảng định vai trò và chức năng của mình, HTX NN đóng vai trò là bà đỡ giúp các thành phần kinh tế trong nông nghiệp, nông thôn phát triển. HTX đảm bảo cung cấp các yếu tố đầu vào cho quá trình sản xuất, làm các khâu dịch vụ trong sản xuất nông nghiệp. Mà hộ nông dân không làm được hoặc nếu làm được thì không có hiệu quả, từ đó thúc đẩy sản xuất, nâng cao đời sống cho nông dân. Vì thế mà kinh tế hợp tác và HTX ®­îc Đảng và Nhà nước ta rất coi trọng trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn: Nghị quyết Trung Ương 5 (khoá VII) đã định hướng “ tiếp tục đổi mới các HTX theo hướng phát huy hơn nữa tiềm năng to lớn và vị trí quan trọng lâu dài của kinh tế hộ xã viên...” và đến Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ IX lại khảng định “ kinh tế tập thể phát triển với nhiều hình thức hợp tác đa dạng trong đó HTX là nòng cốt”, “ kinh tế Nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân” Trong nông nghiệp nông thôn, kinh tế hợp tác mà nòng cốt là HTX NN có vai trò sau: + Giải quyết các yếu tố đầu vào và các khâu dịch vụ cho hoạt động sản xuất nông nghiệp : HTX NN là tổ chức kinh tế tập thể của hộ nông dân, vì thế hoạt động của HTX NN có tác động to lớn, tích cực đến hoạt động sản xuất nông nghiệp của hộ nông dân. Nhờ hoạt động của HTX NN mà các yếu tố đầu vào (như vốn , giống, vật tư nông nghiệp…) và các khâu dịch vụ ( như làm đất, thuỷ lợi, điện, BVTV…) cho sản xuất nông nghiệp được cung cấp kịp thời, đầy đủ và đảm bảo chất lượng, các khâu sản xuất tiếp theo được đảm bảo làm cho hiệu quả sản xuất nông nghiệp của hộ nông dân được tăng lên. + Giải quyết đầu ra cho sản xuất nông nghiệp Trong nông nghiệp nông thôn hiện nay xảy ra hiện tượng các hộ nông dân sản xuất ra nhiều loại nông sản hàng hoá nhưng không biết tiêu thụ sản phẩm của mình như thế nào, ở đâu làm ảnh hưởng đến quá trình sản xuất kinh doanh của họ. HTX mua và bán trong điều kiện này đã thực hiện vai trò của mình rất hiệu quả, HTX đứng ra thu mua sản phẩm của hộ nông dân, sau đó đi tiêu thụ bằng nhiều cách tìm kiếm thị trường hoặc liên kết với các tổ chức, các doanh nghiệp, các công ty Nhà nước hoặc tư nhân chế biến tiêu thụ nông sản hàng hoá, giúp cho hộ nông dân tiêu thụ sản phẩm với mức lãi cao nhất. Từ đó hộ nông dân yên tâm đầu tư sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm hàng hoá, cải thiện đời sống. + HTX NN còn là nơi tiếp nhận những trợ giúp của Nhà nước tới hộ nông dân, là nơi tiếp nhận chuyển giao những tiến bộ khoa học công nghệ mới vào sản xuất cho hộ nông dân, vì vậy hoạt động của HTX có vai trò cầu nối giữa Nhà nước với hộ nông dân một cách có hiệu quả. + Trong nhiều trường hợp mà có nhiều tổ chức tham gia làm hoạt động dịch vụ nông nghiệp cho hộ nông dân thì hoạt động của HTX là đối trọng buộc các tổ chức này phải phục vụ tốt cho hộ nông dân, nông dân tránh được sự chèn ép, bị thua thiệt từ tổ chức này. Tóm lại: Hợp tác mà nòng cốt là HTX là con đường tất yếu để nông dân nước ta phát triển sản xuất, chuyển từ nền nông nghiệp sản xuất tự cung, tự cấp sang sản xuất hàng hoá theo cơ chế thị trường. Kinh tế hợp tác và HTX có vai trò thúc đẩy phát triển lực lượng sản xuất, khai thác tối đa nguồn lực trong nông nghiệp nông thôn, chuyển dịch mạnh sản xuất nông nghiệp sang sản xuất hàng hoá, hợp tác chính là chiếc cầu nối giữa hộ nông dân với Nhà nước, nối giữa nông thôn với thành thị, giữa nông nghiệp với công nghiệp có hiệu quả. 3. Nguyên tắc của kinh tế hợp tác và HTX - Nguyên tắc tự nguyện: Những người lao động trên cơ sở nhận thức về lợi ích của mình mà hoàn toàn tự nguyện gia nhập hoặc ra khỏi tổ kinh tế hợp tác. Nguyên tắc tự nguyện yêu cầu tập thể người lao động tự lựa chọn và quyết định hình thức hợp tác phù hợp với điều kiện và trình độ sản xuất của mình. Mọi cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân có đủ điều kiện theo quy định của Luật HTX, tán thành điều lệ HTX NN đều có quyền gia nhập HTX NN; xã viên có quyền ra HTX theo quy định của Điều lệ HTX NN. - Nguyên tắc dân chủ, bình đẳng và công khai: Hoạt động quản lý trong các tổ chức hợp tác phải đảm bảo dân chủ, tức phải đảm bảo quyền làm chủ của các thành viên là phù hợp với bản chất của kinh tế hợp tác, vì các tổ chức hợp tác là những tổ chức kinh tế được hình thành trên cơ sở tự nguyện và bình đẳng của các thành viên, việc phát huy quyền làm chủ của các thành viên là cơ sở để các thành viên g¾n bó với tổ chức hợp tác và tham gia tích cực vào các hoạt động sản xuất kinh doanh, cũng như việc quản lý, giám sát hoạt động của tổ chức hợp tác Xã viên có quyền tham gia quản lý, kiểm tra, giám sát HTX và có quyền ngang nhau trong biểu quyết; thực hiện công khai phương hướng sản xuất, kinh doanh, tài chính, phân phối và những vấn đề khác quy định trong điều lệ HTX. - Nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm và cùng có lợi: Lợi ích của các thành viên tham gia tổ chức hợp tác đều được đảm bảo, nói cách khác mỗi thành viên đều tìm thấy lợi ích kinh tế của mình khi gia nhập tổ chức hợp tác. Lợi ích kinh tế thiết thân là động lực, là cơ sở thúc đẩy người lao động tự nguyện tham gia các tổ chức hợp tác. Nguyên tắc cùng có lợi còn yêu cầu kết hợp hài hoà lợi ích của các thành viên với sự phát triển của tổ chức hợp tác vì sự phát triển của tổ chức hợp tác là cơ sở đảm bảo và nâng cao lợi ích kinh tế của mỗi thành viên Đối với HTX: HTX tự chủ và tự chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh; tự quyết định về phân phối thu nhập. Sau khi thực hiện xong nghĩa vụ nộp thuế và trang trải các khoản lỗ của HTX, lãi được trích một phần vào các quỹ của HTX, một phần chia theo vốn góp và công sức đóng góp của xã viên, phần còn lại chia cho xã viên theo mức độ sử dụng dịch vụ của HTX. - Ngoài ra HTX còn có nguyên tắc hợp tác và phát triển cộng đồng: xã viên phải có ý thức phát huy tinh thần xây dựng tập thể và hợp tác với nhau trong HTX ,trong cộng đồng xã hội; hợp tác giữa các HTX trong nước và ngoài nước theo quy định của pháp luật II. Đổi mới HTX trong nông nghiệp ở Việt Nam 1. Sự cần thiết đổi mới HTX trong nông nghiệp ở nước ta * Giai đoạn từ 1954 đến năm 1980: Hoà bình lặp lại năm 1954, nước ta bước vào thời kỳ xây dựng chế độ XHCN ở miền Bắc, thực hiện chế độ công hữu về tư liệu sản xuất với hai thành phần kinh tế quốc doanh và kinh tế tập thể. Lúc đó kinh tế hợp tác đồng nhất với kinh tế tập thể. Lúc đó kinh tế hợp tác đồng nhất với kinh tế tập thể. Đây là thời kỳ chuyển kinh tế hộ nông dân cá thể thành kinh tế HTX trên cơ sở tập thể hoá triệt để các tư liệu sản xuất: Đất đai, vốn đều thuộc sở hữu tập thể dưới sự điều hành trực tiếp của ban quản lý, phân phối bình quân, bao cấp đầu vào và đầu ra của sản xuất. HTX với các đặc điểm: Sở hữu lớn về ruộng đất của HTX thay cho sở hữu nhỏ của hộ nông dân cá thể về ruộng đất; nguời lao động từ chỗ làm chủ quá trình sản xuất của mình trở thành người làm công cho HTX; sức sản xuất không được giải phóng, dẫn đến hiệu quả kinh tế xã hội thấp. HTX có nguy cơ tan vỡ. * Giai đoạn từ 1981 đến 1987: Xuất phát từ thực trạng giai đoạn trên, Đảng và Nhà nước ta thận trọng, nghiêm túc xem xét phân tích đưa ra chỉ thị 100/CT (tháng 1 năm 1981) của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “ khoán sản phẩm cuối cùng đến nhóm và người lao động trong HTX nông nghiệp”. Đã đánh dấu bước tiến đầu tiên trong tư duy kinh tế, và tạo động lực quan trọng thúc đẩy quá trình đổi mới trong nông nghiệp cũng như toàn bộ nền kinh tế sau này. Chỉ thị 100 đã bước đầu giải phóng lao động nông dân, gắn trách nhiệm và lợi ích của họ với sản phẩm cuối cùng trên ruộng khoán, khuyến khích đầu tư thêm lao động, phân bón, vật tư để thu thêm nhiều sản phẩm vượt khoán. Ở đây hộ xã viên chỉ đảm nhận 3 khâu công việc ( gieo cấy, chăm sóc và thu hoạch), còn HTX đảm nhận 5 khâu công việc (làm đất, giống mạ, phân hoá học, tưới tiêu nước và phòng trừ sâu bệnh). Khoán 100 đã tạo ra không khí làm ăn mới cho nông nghiệp nông thôn, tuy nhiên nó còn bộc lộ nhiều hạn chế: Cơ chế quản lý vẫn còn bao cấp làm cho nền kinh tế nói chung và nông nghiệp nói riêng chưa thoát khỏi tình trạng trì trệ; phần thu nhập từ phân phối theo công điểm còn thấp; mức khoán không ổn định lúc đầu thấp sau cao, tệ quan liêu, mệnh lệnh và tình trạng tham ô lãng phí trong HTX tiếp tục tăng và phổ biến, nông dân chịu nhiều khoản đóng góp, tổng mức huy động gia tăng, người lao động chỉ được hưởng 10 – 20% sản lượng khoán. Vì vậy cuối năm 1983 động lực mới của chỉ thị 100 mất dần hiện tượng nông dân nợ sản phẩm HTX tăng lên và xu hướng nông dân trả lại ruộng đất HTX tăng. Nghị quyết Đại hội VI (1986) khới sướng công cuộc đổi mới nền kinh tế, tạo điều kiện cho nông nghiệp có bước phát triển toàn diện hơn. * Từ năm 1988 đến khi có Luật HTX: Trước yêu cầu đổi mới của thực tiễn, tháng 4 năm 1988 Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị khoá VI về “Đổi mới quản lý kinh tế nông nghiệp”, đây là một quyết sách có tác động trực tiếp làm chuyển biến căn bản, rất sâu rộng trong quá trình phát triển nông nghiệp, nông thôn cho đến ngày nay. Nội dung chủ yếu của Nghị quyết 10 này là: Khảng định hộ nông dân là đơn vị kinh tế tự chủ trong sản xuất kinh doanh; khoán ruộng đất lâu dài ổn định cho hộ. Đổi mới HTX nông nghiệp chuyển sang làm dịch vụ cho kinh tế hộ, HTX có nhiều hình thức phát triển từ thấp đến cao. Nếu trước đây hộ nông dân chỉ được hưởng từ 10 -20 % sản phẩm làm ra, khi thực hiện Nghị quyết 10 hộ được hưởng từ 40 -50 % sản phẩm làm ra. Vì vậy nông dân yên tâm với quyền lợi được hưởng và họ tích cực đầu tư vốn, công sức vào sản xuất. Chính vì thế mà Nghị quyết 10 đã đem lại động lực và thành tựu rất rõ rệt trong sản xuất nông nghiệp. Thể hiện sản lượng lương thực từ 16,9 triệu tấn ( năm 1989), nước ta phải nhập khẩu lương thực, năm sau tăng vọt 21 triệu tấn (năm 1990), từ đó sản lượng lương thực bình quân mỗi năm tăng 1 triệu tấn đưa nước ta trở thành nước xuất khẩu lương thực thứ 2 trên thế giới (năm 1998). Nghị quyết 10 đã khảng định kinh tế hộ là đơn vị kinh tế tự chủ đã chứng tỏ HTX kiểu cũ không còn phù hợp nhưng nhu cầu hợp tác lại không thể thiếu được. Vì vậy đổi mới HTX kiểu cũ và phát triển các loại hình HTX mới là rất cần thiết. Ngày 20/03/1996 Luật HTX được Quốc Hội khoá IX thông qua. Luật HTX được ban hành và có hiệu lực từ ngày 1/1/1997. Đây chính là cơ sở pháp lý để tiến hành đổi mới HTX. 2, Nội dung đổi mới HTX NN theo Luật HTX ở nước ta * Điều kiện để đổi mới: + Về điều kiện chủ quan: Con người và cơ sở vật chất là điều kiện tiền đề cho việc đổi mới HTX NN Khi đổi mới HTX thì nhất thiết cần phải có những cán bộ chủ chốt có trình độ, có năng lực, có tín nhiệm trong quản lý sản xuất, kinh doanh dịch vụ, có khả năng nhanh chóng thích ứng với sự phát triển kinh tế trong nền kinh tế thị trường. Có như vậy việc đổi mới HTX mới có hiệu quả, HTX mới có thể tồn tại và phát triển được. Các cán bộ này phải biết tính toán, biết học hỏi và sử dụng các nguồn lực HTX của mình để phát huy hết khả năng, đến mức tốt nhất có thể được để hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho các hộ xã viên phát triển sản xuất. Trong thực tế, nhiều HTX hiện nay khi đổi mới vẫn có nguy cơ dẫm chân tại chỗ, không phát huy được vai trò và chức năng của mình. Hoạt động kinh doanh dịch vụ không có hiệu quả, do cán bộ HTX không có năng lực và trình độ quản lý, kinh doanh dịch vụ. Một số HTX các cán bộ có trình độ,có năng lực nhưng phẩm chất đạo đức lại kém, xảy ra hiện tượng tha hoá đạo đức tham ô, làm thất thoát tài sản, lãng phí tiền của. Do đó điều kiện tiên quyết khi đổi mới HTX không chỉ có đội ngũ cán bộ có năng lực trình độ quản lý sản xuất kinh doanh mà còn phải có phẩm chất đạo đức trong sáng, trung thực. Muốn HTX hoạt động có hiệu quả thì ngoài việc cần có đội ngũ cán bộ HTX có đức ,có năng lực và trình độ, thì HTX cần phải có một lượng vốn và tài sản đủ cần thiết để hoạt động. Hiện nay, ở nông thôn nước ta nhìn chung cơ sở hạ tầng còn yếu kém, đặc biệt là ở vùng sâu và vùng xa. Ở nhiều nơi đường xá, trạm y tế, điện… còn rất khó khăn chưa đáp ứng được nhu cầu sản xuất và đời sống nhân dân. Các trang thiết bị về cơ khí, nông cụ, việc áp dụng và chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật, đưa giống mới vào sản xuất, bảo quản, chế biến sản phẩm nông sản ở khu vực nông nghiệp, nông thôn còn bất cập thiếu đồng bộ, hiệu quả chưa cao, trong đó có HTX NN. Đây chính là những khó khăn cơ bản về cơ sở vật chất trong quá trình đổi mới HTX NN. Điều này chúng ta không thể khắc phục ngay được mà cần phải dần dần từng bước để khắc phục những hạn chế này. + Về điều kiện khách quan: Các cơ chế chính sách của Đảng và Nhà nước đã tạo ra động lực thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát triển, tạo điều kiện kinh tế hộ phát triển sản xuất hàng hoá theo cơ chế thị trường. Nhưng nhu cầu hợp tác giữa các hộ là không thể thiếu được, nhằm liên kết với nhau giải quyết những công việc mà từng hộ không làm được, hoặc nếu làm được thì không có hiệu quả. Sự liên kết, sự hợp tác giữa các thành phần kinh tế nhằm khai thác có hiệu quả các tiềm năng, nguồn lực của từng đơn vị, của từng thành phần kinh tế và của cả nước. Yêu cầu bức xúc đặt ra ở khu vực nông nghiệp, nông thôn, đó là tình trạng thiếu vốn, kỹ thuật và thị trường tiêu thụ nông sản hàng hoá. Hiện tượng thiếu tập trung, thiếu lành mạnh trong quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và kinh tế hợp tác đang cản trở sự phát triển của kinh tế hợp tác trong nông nghiệp, nông thôn. Tóm lại: Điều kiện đổi mới HTX, trước hết là con người mà trực tiếp là cán bộ HTX, phải có năng lực và trình độ điều hành tổ chức sản xuất kinh doanh hoạt động HTX; vốn và cơ sở vật chất kỹ thuật cần thiết để cho HTX duy trì và phát triển. Ngoài ra cần phải có sự hướng dẫn, giúp đỡ của Đảng và Nhà nước, mà cụ thể là bằng cơ chế, bằng các chính sách tác động hỗ trợ cụ thể để tạo ra môi trường thông thoáng, phát huy sức mạnh tổng hợp giúp kinh tế HTX phát triển. * Nội dung đổi mới: Từ khi nước ta chuyển sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng XHCN, Đảng và Nhà nước ta đã khảng định kinh tế hộ nông dân là một đơn vị kinh tế tự chủ thì mô hình HTX kiểu cũ không còn phù hợp nữa, do đó cần phải đổi mới một cách căn bản về quan hệ sở hữu, quan hệ quản lý và._. quan hệ phân phối trong HTX. Nội dung đổi mới HTX diễn ra theo các hướng sau: + Đổi mới nội dung và mục đích kinh doanh của HTX: Chuyển từ chức năng sản xuất của HTX sang chức năng hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ theo yêu cầu phát triển của kinh tế hộ và kinh tế trang trại để tạo điều kiện thuận lợi cho họ phát triển sản xuất. Nội dung kinh doanh được xác định phù hợp với hướng kinh doanh cây trồng vật nuôi và nhu cầu đòi hỏi của kinh tế hộ trên từng địa bàn, đồng thời phải: Đảm bảo và đạt hiệu quả trong hoạt động kinh doanh và dịch vụ, đảm bảo không bị thua lỗ, xoá bỏ tình trạng trích quỹ để bù lỗ cho các hoạt động dịch vụ làm không có hiệu quả; HTX chỉ tổ chức kinh doanh những khâu và lĩnh vực mà hộ nông dân không làm được, hoặc làm được nhưng không có hiệu quả như : thuỷ nông, giống cây trồng, BVTV, dịch vụ làm đất…; Lợi nhuận không phải là mục tiêu mà chỉ là phương tiện để HTX tồn tại, phát triển và từ đó mới có thể hỗ trợ các thành viên trong các hoạt động kinh tế riêng của họ lâu dài, bền vững và ngày càng tốt hơn. + Đổi mới tổ chức bộ máy hợp tác xã theo hướng tinh gọn, có cơ chế hoạt động mềm dẻo, chặt chẽ, nhanh nhạy phù hợp với nội dung và quy mô kinh doanh, với tính liên kết và tính kinh doanh của nó. Nâng cao năng lực điều hành, quản lý có hiệu quả chức năng, hoạt động dịch vụ của mình. + Đổi mới về hình thức tổ chức, các thành viên tham gia: Trước kia chỉ có một kiểu HTX, nay phát triển đa dạng HTX từ thấp đến cao gồm các tổ hợp tác, HTX chuyên ngành, HTX đa ngành, HTX liên kết nông – lâm nghiệp, nông – công nghiệp - dịch vụ. Thành viên tham gia HTX trước kia là người lao động, thì hiện nay là các kinh tế tự chủ, các doanh nghiệp, các cán bộ công chức. + Đổi mới phương thức hoạt động của HTX nông nghiệp, chuyển từ cơ chế chỉ huy sản xuất và trả công theo lao động trực tiếp cho lao động xã viên sang cơ chế hợp đồng với các hộ xã viên tự chủ. Hợp đồng phải cụ thể về khối lượng, địa bàn, chất lượng, giá cả từng loại hàng hoá dịch vụ , trách nhiệm vật chất của đôi bên thể hiện quan hệ kinh tế bình đẳng giữa HTX và xã viên, giữa hai chủ thể kinh tế trong liên kết. + Đổi mới về quan hệ sở hữu HTX: Về hình thức HTX kiểu cũ chỉ có một loại hình với hình thức sở hữu tập thể: Ruộng đất và các tư liệu sản xuất khác đều thuộc sở hữu tập thể, các hộ xã viên bị mất quyền tự chủ sản xuất kinh doanh của mình. Thì nay hộ gia đình là chủ sở hữu các tư liệu sản xuất đó. Như vậy các tư liệu sản xuất, đặc biệt là ruộng đất đã có người chủ và được sử dụng hợp lý và hiệu quả hơn. + Đổi mới về quan hệ điều hành: Do quan hệ sở hữu thay đổi, vì vậy quan hệ điều hành cũng thay đổi theo. Hiện nay hộ là chủ sở hữu về tư liệu sản xuất, vì vậy hộ sẽ giữ vai trò điều hành quá trình sản xuất, HTX chỉ còn điều hành các hoạt động phục vụ phát triển kinh tế hộ gia đình, kinh tế trang trại. + Đổi mới quan hệ phân phối: Trước kia sản phẩm làm ra HTX tập trung phân phối, hiện nay sản phẩm làm ra hộ gia đình tự phân phối, HTX chỉ còn phần phối lợi nhuận thu được qua hoạt động dịch vụ đưa lại. Vì vậy muốn có nhiều lợi nhuận phân phối thì HTX phải làm tốt hoạt động dịch vụ. + Đổi mới về quan hệ sở hữu giữa Nhà nước và HTX: Quan hệ này trước kia là quan hệ bao cấp, hiện nay là quan hệ bảo hộ, tư vấn và hỗ trợ định hướng cho sự phát triển của HTX. + Gắn liền với việc đổi mới các nội dung trên là phải đào tạo lại và đào tạo mới đội ngũ cán bộ cho HTX, trước hết là chủ nhiệm HTX, trưởng ban kiểm soát và kế toán trưởng. 3,Các loại hình chuyển đổi HTX NN theo Luật * Chuyển đổi HTX cũ thành HTX mới theo Luật: Các HTX theo hình thức chuyên đổi đã thực hiện các bước chuyển đổi chủ yếu nhằm điều chỉnh những gì HTX cũ chưa phù hợp với Luật HTX: Như kiểm kê tài sản, xác định vốn góp, xây dựng điều lệ HTX, xác định phương án dịch vụ sản xuất kinh doanh… từ đó hoạt động của phần lớn các HTX đã có kết quả nhất định, đã giúp đỡ, hỗ trợ kinh tế hộ phát triển, góp phần ổn định tình hình kinh tế xã hội nông thôn. Tuy nhiên phần đông các HTX, đặc biệt là nhiều HTX trung bình, và đại bộ phận HTX yếu kém thì việc chuyển đổi có tính chất hình thức, hoạt động của HTX chưa có gì mới “bình mới rượu cũ”: Dịch vụ vẫn mang tính bao cấp, hoạt động lãi ít hoặc không có lãi, về quan hệ sở hữu vẫn là quan hệ sở hữu chung chung của tập thể, xã viên thì không góp cổ phần mới; quan hệ quản lý vẫn như cũ, cán bộ quản lý vẫn chưa được đào tạo, bồi dưỡng; quan hệ phân phối rất đơn giản hành chính bao cấp * Thành lập HTX mới Hình thức này lúc đầu được tổ chức phổ biến ở Hải Dương, Hưng Yên, sau đó nhiều tỉnh tham quan học tập về triển khai ở địa phương. Riêng ở Nam Bộ, các HTX mới thành lập chủ yếu xuất phát từ nhu cầu đích thực và tự nguyện của xã viên. Bao gồm các hình thức sau: - Thành lập HTX mới trên cơ sở đình chỉ xoá bỏ HTX cũ: Cách làm: HTX cũ đình chỉ hoạt động, kiểm kê đánh giá lại tài sản, vốn, quỹ, công nợ, chuyển các công trình tài sản dùng chung cho công cộng và công nợ HTX cũ cho xã viên quản lý và thu hồi Thành lập HTX mới ( thường gọi là HTX dịch vụ), ai góp cổ phần sẽ là xã viên. HTX loại này có những đặc điểm chủ yếu sau: Thường chỉ gồm một ít xã viên; hoạt động dịch vụ thường chỉ một khâu dịch vụ như: HTX dịch vụ thuỷ nông, HTX dịch vụ điện…, dịch vụ cho cả xã viên và nông dân trong vùng, nhưng chủ yếu là dịch vụ cho nông dân trong vùng; ban quản trị HTX trực tiếp điều hành các hoạt động, không qua các đội, các tổ trung gian. - Thành lập HTX mới độc lập với HTX cũ: Loại hình này cũng có hai nguồn hình thành: Các HTX mới thành lập từ phát triển các HT thành HTX, và HTX lập mới hoàn toàn. Loại hình HTX mới hoàn toàn được tổ chức rải rác ở các địa phương, thường là các HTX chuyên môn hoá: Chuyên làm một khâu dịch vụ như dịch vụ điện, vận chuyển ( HTX dịch vụ Cẩm Lý tỉnh Bắc Giang…); không chỉ làm dịch vụ mà đi thẳng vào chức năng sản xuất giống cây,con, hoặc trực tiếp sản xuất một số đặc trưng trong nông nghiệp như HTX sản xuất giống vật nuôi Quán Thánh thị xã Bắc Giang; HTX sản xuất tiêu thụ hoa Từ Liêm,… Các HTX mới thành lập xuất phát từ chính nhu cầu thực tế của nông dân và thị trường, nên thường rất năng động và hiệu quả . So với loại hình HTX chuyển đổi thì loại hình thành lập mới có hiệu quả hơn, do quan hệ đã có bước đổi mới mạnh mẽ, HTX này đã tác động tích cực trong dịch vụ của hộ xã viên và trong việc quản lý, tổ chức sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, HTX loại này vẫn còn một số bất hợp lý và hạn chế đang được khắc phục, củng cố và phát triển phù hợp hơn. III, §æi míi HTX n«ng nghiÖp ë mét sè nưíc trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam. 1, §«i míi HTX ë mét sè nưíc trªn thÕ giíi * N­íc Anh Anh lµ mét nưíc cã h×nh thøc tæ chøc hîp t¸c trong nÒn kinh tÕ thÞ trưêng sím nhÊt Ch©u ¢u vµ thÕ giíi, b¾t ®Çu tõ Héi nh÷ng ng­êi tiªu dïng thµnh lËp n¨m 1769 ë thÞ trÊn phe –v¬- nÝch, ®Õn n¨m 1844 ë thµnh phè R«-tr¬-de-l¬ l¹i tæ chøc ra mét kiÓu HTX tiªu dïng víi nh÷ng nguyªn t¾c mµ ®Õn nay vÉn cßn ¸p dông. N¨m 1964, do tæ chøc HTX tiªu dïng ngµy ph¸t triÓn, nhu cÇu hîp t¸c ngµy cµng t¨ng, nªn ë thµnh Man- sÐt- t¬ ®· tæ chøc ra Liªn ®oµn HTX tiªu dïng ®Çu tiªn ë Anh. Tæ chøc ho¹t ®éng cña HTX tõ thµnh phè ph¸t triÓn vÒ n«ng th«n. §Õn cuèi ®¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø nhÊt, HiÖp héi HTX ®· cã 10 triÖu hé viªn. Trong n«ng nghiÖp c¸c trang tr¹i gia ®×nh ë Anh cã ®Æc ®iÓm lµ quy m« lín h¬n c¸c nưíc T©y ©u. Do tr×nh ®é tËp trung ho¸, vµ chuyªn m«n ho¸ ruéng ®Êt ngµy t¨ng nªn sè lưîng gi¶m tõ 540.000 ha ( n¨m 1950) xuèng 250.000 ha ( n¨m 1990) víi quy m« b×nh qu©n n¨m 1950 lµ 36 ha/trang trại, n¨m 1990 lµ 72 ha/trang trại. C¸c trang tr¹i ë Anh mÆc dÇu quy m« lín nhưng vÉn tham gia vµo c¸c lo¹i h×nh HTX dÞch vô kh¸c nhau ®Ó sö dông c¸c dÞch vô kinh tÕ – kü thuËt: TÝn dông, vèn, dÞch vô kü thuËt trong s¶n xuÊt, cung øng vËt tư, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm…cã HTX hỗ trî nhau trong trång rau, ch¨n nu«i, cïng nhau mua vËt tư, b¸n s¶n phÈm trªn c¬ së duy tr× quyÒn tù chñ cña tõng trang tr¹i. * Trung Quèc Ngày 12/12/1953, Trung ương Đảng cộng sản Trung Quốc đã ra Nghị quyết “phát triển HTX NN, nhằm cải tạo quan hệ sản xuất trong nông nghiệp”. Đến tháng 1/ 1956, 70 triệu hộ nông dân và đến giữa tháng 2/1956 trên 100 triệu hộ nông dân gia nhập HTX . Tháng 11 năm 1956 Trung Quốc có 764.000 HTX sản xuất nông nghiệp thu hút 96,1% số hộ nông dân tham gia. Trong những năm đầu, các HTX đã phát huy tác dụng tích cực trong sản xuất, xây dựng cơ sở hạ tầng, cải thiện đời sống nhân dân Trung Quốc. Tuy nhiên HTX phát triển ngày càng gặp nhiều hạn chế và bất cập, không phù hợp với xu thế phát triển kinh tế. Đứng trước tình hình đó Đảng và Nhà nước Trung Quốc đã và đang đi sâu cải cách các tổ chức hợp tác, trong đó có HTX để phục vụ cho loại hình kinh doanh gia đình. Các tổ chức HT vốn có ở nông thôn Trung Quốc gồm : Tổ chức HTX khu, HTX cung tiêu và HTX tín dụng. Những năm vừa qua các tổ chức HTX này đã được thực hiện cải cách đồng bộ và đã đạt được một số thành quả: HTX cung tiêu phát triển cả về số lượng và chất lượng đến cuối tháng 9/1999 HTX cung tiêu có 28.000 HTX cơ sở, 79.800 trạm phục vụ tổng hợp cấp thôn, 70.000 điểm phục vụ, 180 triệu hộ xã viên tham gia góp vốn; HTX tín dụng có tới 80% nông dân đóng góp cổ phần, số tiền đóng góp ngày càng nhiều, nhờ khả năng kinh doanh tự chủ HTX ngày càng cao; đối với HTX khu đạt một số kết quả đáng ghi sau: Biểu 1: Tăng trưởng nông sản chủ yếu ở nông thôn Trung Quốc Tổng sản lượng (triệu tấn) Sản lượng tính theo đầu người (kg/người) 1950 1978 1997 1950 1978 1997 Lương thực Bông Cây có dầu Các loại thịt Thuỷ sản 132,13 0,69 2,97 3,38 0,91 304,77 2,17 5,22 8,6 4,65 494,17 4,60 21,57 51,52 36,01 240 1,3 5,4 6,0 1,7 319 2,3 5,5 9,0 4,9 402 3,7 17,5 41,7 29,3 (Nguồn: Niên giám thống kê Trung Quốc hàng năm. Tạp chí kinh tế nông thôn Trung Quốc số 1- 2000) * Thái Lan Thái Lan là nước có khối lượng nông sản hàng hoá xuất khẩu lớn nhất ở khu vực Đông Nam Á. Với sự hỗ trợ của các HTX NN, các hộ nông dân Thái Lan đã sản xuất ra một khối lượng lớn gạo, ngô, sắn đường, cao su, tôm xuất khẩu HTX đầu tiên xuất hiện ở Thái Lan cách đây hơn 80 năm: HTX Watchan thành lập ngày 26/2/1916 với chức năng làm dịch vụ tín dụng cung cấp vốn cho các hộ nông dân với lãi suất nhẹ nhằm tạo điều kiện giúp đỡ các hộ nông dân cần vốn tránh sự bóc lột của bọn cho vay nặng lãi. Nhận thức được rõ vị trí HTX trong nông nghiệp nông thôn, Chính phủ Thái Lan đã đưa ra nhiều chính sách khuyến khích và thúc đẩy phát triển các hình thức. HTX NN nông thôn. Hiện nay, Thái Lan có 6 loại hình HTX trong nông nghiệp với số lượng HTX và số lượng thành viên đến 1/11990. Biểu 2: Loại hình và số lượng HTX NN ở Thái Lan đến 1/1/1990 Loại hình HTX Số lượng HTX Số lượng thành viên 1, HTX NN 2,HTX ngư nghiệp 3, HTX định cư 4, HTX tiết kiệm và tín dụng 5, HTX tiêu thụ 6, HTX dịch vụ 1.367 25 95 827 417 288 955.603 hộ nông dân 6.039 hộ nông dân 22.491 hộ nông dân 1.257.154 người 756.751 người 99.263 người Tổng 3.009 3.169.311 hộ/ người HTX NN ở Thái Lan trên thực tế đã tạo điều kiện, khuyến khích các hộ nông dân thâm canh, đa dạng hoá sản xuất, góp phần tăng thu nhập cho nông dân. Hiện nay ở Thái Lan đang tiếp tục thực hiện các dự án cải tiến hoạt động, nâng cao hiệu quả của các HTX, làm tăng thêm sức sống về kinh tế cho HTX và cung cấp các dịch vụ kỹ thuật tốt hơn cho hộ nông dân xã viên bằng nhiều chương trình cụ thể như: Chương trình giáo dục xã viên HTX, chương trình cung cấp tín dụng; chương trình phát triển nuôi tôm và cá thông qua hoạt động của HTX. Nhận xét: Thông qua tình hình phát triển kinh tế HTX ở một số nước trên, ta có thể rút ra một số nhận xét về phát triển kinh tế HTX sau: - Kinh tế HT là sản phẩm tất yếu của nền nông nghiệp sản xuất hàng hoá: Từ thời kỳ bắt đầu công nghiệp hoá cho tới khi hoàn thành công nghiệp hoá và trở thành các nước công nghiệp phát triển, mạng lưới tổ chức HTX vẫn giữ vai trò tích cực trong nông nghiệp và nông thôn. HTX là hình thức thực hiện các quan hệ HT trong sản xuất, trong kinh doanh, đem lại lợi ích thiết thực cho các thành viên tham gia. - Cơ sở để hình thành và phát triển kinh tế hợp tác nói chung và HTX nói riêng trong nông nghiệp nông thôn là kinh tế hộ nông dân, trang trại gia đình. - HTX dịch vụ sản xuất nông nghiệp là loại hình tổ chức dịch vụ hợp tác kỹ thuật hỗ trợ đầu vào, đầu ra trong chu trình sản xuất của các hộ nông dân xã viên đối với những khâu công việc nào mà nông dân có nhu cầu thực sự. Vì HTX đem lại lợi ích hơn là từng hộ nông dân làm riêng rẽ, theo nguyên tắc duy trì, tôn trọng quyền làm chủ của các hộ xã viên. - Nội dung và phạm vi của các HTX dịch vụ vừa rộng rãi, vừa có có giới hạn: Rộng rãi như có thể làm nhiều khâu dịch vụ, các hộ xã viên có thể tham gia nhiều HTX khác nhau; còn hạn chế như HTX dịch vụ chỉ có thể cung cấp dịch vụ cụ thể mà hộ xã viên cần và có nhu, tự nguyện tham gia HTX dịch vụ đó - Các HTX không thể đứng đơn độc đã và ngày càng có xu hướng liên kết theo chiều dọc và chiều ngang thành các liên hiệp liên đoàn, trung tâm, trong hệ thống HTX có các tổ chức đa dạng và nhiều chức năng. 2, Đổi mới HTX trong nông nghiệp ở Việt Nam Sau khi Luật HTX đã được thông qua tháng 5- 1996, kinh tế hợp tác và HTX bước đầu đổi mới và phát huy trong nền kinh tế, song chưa ổn định và vững chắc, chưa là thành phần kinh tế đóng góp đáng kể trong việc tạo ra tổng sản phẩm xã hội ( GDP). Một số kết quả đổi mới HTX NN như sau: Tính đến thời điểm năm 1996 cả nước có 13.702 HTX NN. Sau hơn 3 năm (1997-2000) thực hiện Luật HTX, các địa phương đã rà soát, phân loại, cho phép, giải thể 6.222 HTX yếu kém, trên thực tế không còn tồn tại, số HTX thực sự chuyển đổi là 7.531 HTX. Tới tháng 6 năm 2000 cả nước đã chuyển đổi được 5.692 HTX chiếm 75,6% so với tổng số HTX hiện có, trong đó có 1.319 HTX mới được thành lập. Những công việc chính trong quá trình chuyển đổi đã làm là: - Kiểm kê, đánh giá lại tài sản của HTX cũ ( bình quân 1 HTX có 556 triệu đồng, 80% là tài sản cố định, bàn giao cho chủ quản lý cụ thể, chuyển giao cho chính quyền địa phương quản lý tài sản, cơ sở vật chất dùng chung cho cả cộng đồng dân cư; làm rõ các loại tài khoản nợ phải thu ), bình quân 1 HTX là 82,5 triệu đồng, xác nhận nợ và thu hồi công nợ trong HTX, phân bổ giá trị tài sản và vốn quỹ được kế thừa từ HTX cũ thành vốn góp của xã viên trong HTX mới - Làm rõ tiêu chuẩn xã viên và củng cố lại Ban quản lý HTX. Các HTX quy định lại tiêu chuẩn xã viên ( là hộ hay lao động trong độ tuổi), lập danh sách xã viên (ở miền Bắc và miền Trung, số xã viên HTX chiếm tỉ lệ 80%- 100%) - Tổ chức bộ máy của HTX gọn nhẹ: Ban quản trị có từ 2-3 người, ban kiểm soát từ 1-3 người, bộ máy giúp việc từ 4-6 người, chức năng nhiệm vụ của từng bộ phận hoạt động của HTX hướng chủ yếu vào dịch vụ điện, chọn giống, phân bón, BVTV, tiêu thụ sản phẩm… phù hợp với điều kiện vốn, cơ sở vật chất kỹ thuật và khả năng quản lý của cán bộ HTX và các biện pháp nâng cao hiệu quả dịch vụ của HTX. Sau khi thực hiện quyền chuyển đổi HTX theo Luật, HTX có mặt được và mặt chưa được sau: + Về mặt được: Hầu hết các HTX đã kế thừa, tiếp nhận, quản lý sử dụng các công trình thuỷ lợi, điện nước, đường giao thông, vốn, quỹ và kinh nghiệm tổ chức các dịch vụ tích luỹ được từ nhiều năm qua. Nhiều HTX chuyển đổi đã hỗ trợ, cộng với việc huy động vốn và công sức lao động của xã viên đã nâng cấp, tu bổ, xây dựng một số cơ sở hạ tầng nông thôn, nhất là trong phong trào kiên cố hoá kênh mương. Ở nước ta, số HTX làm dịch vụ thuỷ nông chiếm 95%, BVTV 62%, khuyến nông 48%, cung ứng giống cây trồng 41%, cung ứng vật tư 36%, điện 52%, làm đất 15%, tiêu thụ sản phẩm 10%. Một số HTX còn tổ chức chế biến nông sản và làm ngành nghề. Nhiều HTX ở miền Trung có vốn lớn đã cho xã viên vay lại để phát triển kinh tế gia đình. Nhiều HTX đóng vai trò tích cực trong việc tìm kiếm, hướng dẫn hộ nông dân áp dụng giống mới, áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, mùa vụ… các HTX cũng đã rà soát lại định mức thu chi của các dịch vụ, phần lớn đã giảm giá nhưng chất lượng dịch vụ vẫn được nâng cao cho xã viên. Đa số các HTX mới thành lập, xã viên tham gia tự nguyện nên có một số lượng vốn lớn (ở An Giang 50.000 – 830.000 đồng/ cổ phần, Hưng yêu 200.000 – 300.000 đồng/ cổ phần, có nơi từ 2-3 triệu đồng/ cổ phần), nhiều HTX làm tốt các dịch vụ cho xã viên như tưới, tiêu, làm đất hoặc cung ứng vật tư đã làm cho chí phí dịch vụ này giảm xuống; nhiều HTX liên kết với doanh nghiệp Nhà nước tiêu thụ tốt sản phẩm do nông dân làm ra như: HTX Bình Hoà Bắc ở Long An, vùng Lam Sơn ( Thanh Hoá)…, một số HTX ở Nam Bộ đã thu hút nông dân không có sản xuất vào dịch vụ, tạo điều kiện cho họ có việc làm và tăng thu nhập + Về mặt chưa được: Bên cạnh những kết quả đáng khích lệ đã đạt được, các HTX chuyển đổi cũng đã bộc lộ những mặt yếu kém cần khắc phục: Ở miền núi phía Bắc khi xoá bỏ HTX mà không có hình thức tổ chức khác phù hợp thay thế đã xảy ra tình trạng cơ sở vật chất- kỹ thuật quản lý không chặt chẽ, bị thất thoát, hư hỏng, xuống cấp nặng nề, sản xuất gặp nhiều khhó khăn. 20 % số HTX (1.500 HTX) chuyển đổi mang tính hình thức, chưa có sự chuyển biến rõ rệt về nội dung và phương thức hoạt động, tài sản, vốn quỹ, xã viên, phân phối chưa được xử lý theo Luật. Nhiều nơi xã viên tham gia HTX chủ yếu để giữ đất, giữ quyền lợi gắn với tài sản, vốn quỹ các HTX cũ. Đa số các HTX ( khoảng 80%) vẫn phân phối theo cách cũ, không chia lãi cho xã viên theo Luật hoặc chỉ chia tượng trưng. Lương của cán bộ chưa gắn với kết quả hoạt động của HTX. Tình trạng HTX bao cấp các hoạt động của chính quyền, đã giảm nhưng vẫn còn khá nặng nề. Việc đăng ký kinh doanh tiến hành chậm, làm HTX chậm có đủ tư cách pháp nhân để hoạt động. Nhiều HTX thiếu vốn, thiếu cán bộ. Các HTX chuyển đổi bình quân có 56 triệu đồng vốn, trong đó 80% là tài sản cố định chủ yếu là công trình thuỷ lợi, 20% là vốn lưu động. Ở miền Bắc, nợ chiếm trên 60% vốn lưu động của HTX nhưng không thu được, trong khi đó hầu hết các HTX, xã viên không góp vốn mới, hoặc chỉ góp tượng trưng từ 10 – 50 nghìn đồng/ người. Tóm lại: Phát triển kinh tế hợp tác mà nòng cốt là HTX, là xu hướng tất yếu phát triển kinh tế nói chung và kinh tế của Việt Nam nói riêng. HTX NN có vai trò to lớn trong đời sống kinh tế xã hội nông thôn, HTX phát triển sẽ làm vai trò bà đỡ cho ngành nghề ở nông thôn, các hộ nông dân, cho cả kinh tế cá thể tiểu chủ ở nông thôn phát triển. HTX chính là nơi giao lưu học hỏi kinh nghiệm của các hộ xã viên, là nơi tương trợ giúp đỡ nhau cùng phát triển. Phát triển kinh tế hợp tác và HTX là đòn bẩy phát triển kinh tế xã hội của đất nước nói chung, của vùng nông nghiệp nông thôn nói riêng trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn. Phát triển kinh tế hợp tác và HTX hạn chế độc quyền, hạn chế sự chèn ép của tư nhân trong nền kinh tế thị trường. Tuy nhiên, để HTX nông nghiệp thực sự phát huy được vai trò của mình trong nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng XHCN, thì HTX phải được hình thành và phát triển ở những nơi mà các hộ xã viên có nhu cầu thực sự, phát triển HTX phải tôn trọng quy luật khách quan, quan hệ sản xuất phải phù hợp tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất, phát triển đa dạng và phong phú các hình thức hợp tác phù hợp với điều kiện từng vùng, đặc biệt tuân thủ theo nguyên tắc: tự nguyện, quản lý dân chủ và cùng có lợi. Có như vậy HTX mới phát huy được đúng vai trò và chức năng của mình. CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG ĐỔI MỚI VÀ PHÁT TRIỂN HTX NÔNG NGHIỆP Ở TỈNH NAM ĐỊNH I, Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội của tỉnh Nam Định có ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và đổi mới HTX. 1, Đặc điểm tự nhiên 1.1, Vị trí địa lý Nam Định là một tỉnh đồng bằng Bắc Bộ, nằm ở phía Nam Châu thổ sông Hồng. Phía Bắc giáp tỉnh Hà Nam; phía Đông giáp tỉnh Thái Bình; phía Tây giáp tỉnh Ninh Bình; phía Đông nam giáp biển Đông. Nam Định là tỉnh nằm trong vùng phụ cận của tam giác tăng trưởng kinh tế Đồng Bằng sông Hồng: Hà Nội - Quảng Ninh - Hải Phòng, cách thủ đô Hà Nội 90 km về phía Nam, cách cảng Hải phòng 100 km. Giao thông vận tải của tỉnh khá thuận lợi. Tuyến đường sắt Bắc Nam chạy qua địa phận tỉnh 45 km. Quốc lộ 21 nối với quốc lộ 1; quốc lộ 10 nối liền tam giác tăng trưởng kinh tế Hà Nội - Quảng Ninh - Hải Phòng cùng với mạng lưới đường bộ đã được nhựa hoá và mạng lưới đường sông (sông Hồng, sông Đào, sông Sò…), 72 km đường biển và cảng biển Hải Thịnh đã tạo điều kiện giao lưu kinh tế của tỉnh Nam Định với các tỉnh trong nước và quốc tế. 1.2, Địa hình thổ nhưỡng + Địa hình: Tỉnh Nam Định có địa hình tương đối bằng phẳng, thấp dần theo hướng Tây Bắc - Đông Nam. Điều này tạo điều kiện đẩy mạnh thuỷ lợi hoá trong nông nghiệp, thúc đẩy phát triển nông nghiệp, nông thôn. + Thổ nhưỡng: Nhìn chung đất canh tác của tỉnh tương đối thuần chất, thuộc nhóm đất phù sa do sông Hồng bồi đắp, thành phần là đất thịt và đất thịt nhẹ, thuộc loại đất tốt thuận lợi cho thâm canh tăng năng suất, tăng thu nhập trên đơn vị diện tích canh tác 1.3, Thời tiết khí hậu Thời tiết khí hậu tỉnh Nam Định cũng như các tỉnh khác thuộc đồng bằng sông Hồng: Thuộc khụ vực nhiệt đới gió mùa rõ rệt: Mùa đông khô lạnh, mùa hè nắng nóng nhiệt độ bình quân hàng năm khoảng 240 C và thường xảy ra mưa bão. Lượng mưa trung bình hàng năm khoảng 1.550 ml, độ ẩm tương đối trung bình là 85%. Lượng mưa phân bổ không đều thường tập trung từ khoảng tháng 5 đến tháng 9, từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau khí hậu lạnh và mưa nhỏ. Điều kiện này rất thuận lợi cho việc phát triển trồng trọt và chăn nuôi, đa dạng hoá các loại cây trồng vật nuôi. Với đặc điểm tự nhiên trên thì Nam Định có điều kiện rất thuận lợi cho phát triển nông nghiệp. Với vị trí địa lý, đất đai và khí hậu thuận lợi cho phép Nam Định phát triển đa dạng hoá các loại cây trồng vật nuôi, đầu tư thâm canh tăng vụ, phát triển các loại cây trồng, vật nuôi có thế mạnh và có giá trị kinh tế cao, khai thác tối đa tiềm năng sẵn có, thúc đẩy sản xuất ra nông sản hàng hoá.. 1.4 Sự hình thành vùng sinh thái tự nhiên của tỉnh Đăc điểm về tự nhiên sinh thái của Tỉnh đã hình thành vùng sinh thái lớn đó là: Vùng Đồng Bằng Bắc sông Đào và Vùng Đồng Bằng ven biển Nam sông Đào. + Vùng Đồng Bằng Bắc sông Đào: Gồm các huyện Ý Yên, Vụ Bản, Mỹ Lộc và thành phố Nam Định. Với dân số năm 2002 là 672.752 người chiếm 34,82% dân số toàn tỉnh, diện tích là 507,25 km2 . Đặc điểm về đất đai kém màu mỡ, hầu như không được tưới tiêu phù sa, địa hình trũng lòng chảo Về kinh tế đây là vùng nông nghiệp, có tiềm năng phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và ngành nghề truyền thống + Vùng Đồng Bằng ven biển Nam sông Đào: Gồm các huyện Hải Hậu, Giao Thuỷ, Xuân Trường, Nghĩa Hưng, Nam Trực với dân số năm 2002 là 1.259.389 người chiếm 65,18 % dân số toàn tỉnh, diện tích là 1.139,82 km2, chiếm khoảng 70% diện tích toàn tỉnh. Đây là vùng địa hình bằng phẳng, đất đai được bồi dưỡng bởi hệ thống sông Hồng, sông Ninh Cơ, sông Đáy nên rất màu mỡ. Hơn nữa do hệ thống thuỷ lợi nội đồng bộ khai thác những mặt thuận lợi của chế độ thuỷ văn nên việc tưới tiêu chủ động. Ngoài ra vùng còn có 72 km bờ biển thuộc 3 huyện : Hải Hậu, Giao Thuỷ, Nghĩa Hưng với bãi bồi ven sông, ven biển có tiềm năng nuôi trồng thuỷ sản lớn Về kinh tế đây là vùng có truyền thống thâm canh lúa nước, là vùng trọng điểm lúa của tỉnh, năng suất cao, sản lượng lớn. Kinh tế biển là ngành kinh tế đầy tiềm năng và triển vọng. Vùng này cũng là vùng có nhiều làng nghề truyền thống như chế biến nông sản, đóng tầu, cơ khí… 1.5, Nhận xét chung về các điều kiện tự nhiên * Thuận lợi: - Đất đai màu mỡ, có tầng canh tác dầy, địa hình tương đối bằng phẳng, thích hợp với việc phát triển đa dạng hóa các loại cây trồng, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm cây trồng. Nam Định có khả năng mở rộng thêm diện tích cây trồng. - Điều kiện thời tiết khí hậu, thuỷ văn và nguồn nước phong phú rất thuận lợi cho việc phát triển các loại cây trồng, tăng sản lượng và tăng diện tích gieo trồng bằng cách đầu tư thâm canh tăng vụ. Đây là điều kiện thuận lợi để nâng cao chất lượng sản phẩm nông sản hàng hoá, phát triển các sản phẩm lợi thế tiêu thụ trên thị trường - Vị trí địa lý tỉnh Nam Định khá thuận lợi cho việc lưu thông sản phẩm hàng hoá nông nghiệp ra vào thị trường trong và ngoài tỉnh, thuận lợi cho việc vận chuyển các loại vật tư, máy móc, thiết bị kỹ thuật phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, nông thôn. Dễ dàng phát triển và duy trì ngành nghề dịch vụ truyền thống. * Khó khăn: - Thời tiết khí hậu diễn biến phức tạp, dịch bệnh xảy ra thường xuyên ảnh hưởng xấu đến cây trồng, vật nuôi làm giảm năng suất và sản lượng, ảnh hưởng đến đời sống nhân dân - Ruộng đất nhỏ lẻ, phân tán gây nhiều khó khăn trong việc tập trung hoá sản xuất nông nghiệp, áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật mới vào sản xuất - Thành phần cơ giới của đất khác nhau từ chất đất đến cấu tạo ảnh hưởng đến cơ cấu vùng lãnh thổ, gây ra khó khăn trong việc quy hoạch vùng sản xuất chuyên môn hóa. 2, Đăc điểm kinh tế, xã hội ảnh hưởng đến việc đổi mới HTX NN 2.1, Điều kiện xã hội, dân số và lao động Nam Định gồm 9 huyện, một thành phố và 24 phường thị trấn. Nam Định là tỉnh đông dân, dân số trung bình năm 2002 là 1.932.141 người, mật độ dân số là 1.180 người/ km2. Dâm số tập trung chủ yếu ở nông thôn 1.691.158 người chiếm 87,53 % dân số toàn tỉnh. Tỉ lệ tăng dân số tự nhiên của tỉnh năm 2002 là 0,95% so với năm 2001 thì giảm 0,05 %. Cơ cấu dân cư đồng nhất: 99,95% là người kinh, cư trú ở đồng bằng là nơi có nền văn minh lúa nước lâu đời. Dân cư Nam Định có trình độ dân trí cao, có kinh nghiệm sản xuất, rất cần cù chịu khó, rất nhanh nhạy và tiếp thu với cái mới. Đây là điều kiện hết sức thuận lợi cho quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn tỉnh theo hướng sản xuất hàng hoá. Về lao động: Nam Định là tỉnh có nguồn lao động dồi dào với 1.071,9 nghìn người (năm 2002), tăng 33,5 nghìn người so với năm 2001, tương ứng với tốc độ tăng là 3,23%. Trong đó lao động trong độ tuổi lao động là 938,6 nghìn người chiếm 87,56% nguồn lao động, tăng so với năm 2002 là 27,7 nghìn người, số người ngoài độ tuổi lao động thực tế có tham gia lao động là 133,3 nghìn người chiếm 12,44% nguồn lao động. Đối với lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế thì lao động làm việc trong ngành nông, lâm nghiệp và thuỷ sản chiếm phần lớn là 743.715 người , chiếm 77,36% tổng số lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế. Với đặc điểm tự nhiên, dân số và lao động của tỉnh Nam Định, đất chặt người đông, kinh tế phát triển chậm. Hàng năm dân số và lao động tiếp tục tăng lên, nhưng đất nông nghiệp không tăng lên mà còn bị thu hẹp lại. Tình trạng dư thừa lao động ngày càng trầm trọng cả về số lượng và thời gian lao động nông nhàn ( số người lao động trong độ tuổi có khả năng lao động có nhu cầu việc làm đang không có việc làm năm 2001 là 17,3 nghìn người, năm 2002 là 1,8 nghìn người). Dân số và lao động tỉnh Nam Định được thể hiện một phần cụ thể ở dưới biểu số 3 sau: Biểu 3:Dân số và lao động tỉnh Nam Định Đơn vị : 1.000 người Năm 2002 % 100 12,47 87,53 100 77,36 13,11 Nguồn : Niên giám thống kê tỉnh Nam Định năm 2002 số người 1.932,141 240,983 1.691,158 1.071,9 961,400 743,715 126,078 19,1 91,4 Năm 2001 % 100 12,53 87,47 100 78,19 12,78 số người 1.920,731 240,714 1.680,017 1.038,4 950,885 743,470 121,516 17,3 70.215 Năm 2000 % 100 12,49 87,51 100 78,21 12,76 số người 1.914,836 239,148. 1.675,688 1.023,5 945,091 739,167 120,368 16,9 61,059 Chỉ tiêu I, Tổng dân số - Dân số thành thị - Dân số nông thôn II, Tổng số nguồn lao động 1, Lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế. Trong đó ngành: - Nông nghiệp –lâm nghiệp – thuỷ sản - Công nghiệp và xây dựng - Dịch vụ 2, Số người trong độ tuổi lao động có khả năng lao động có nhu cầu việc làm nhưng không có việc làm 3, Số người trong độ tuổi lao động có khả năng lao động khác 2.2, Phân bố các loại cây trồng con nuôi Do điều kiện địa hình, thổ nhưỡng, tập quán canh tác đã hình thành các vùng chuyên canh từ lâu đời + Vùng lúa: Sản xuất lúa phân bổ đều khắp trong tỉnh, diện tích gieo trồng hàng năm 164.035 ha, chiếm 78,83 % diện tích gieo trồng trong năm ( 2002) + Vùng cây công nghiệp rau màu vụ đông: Diện tích phân bố tập trung ở các dải đất cao ven đường 10 của các huyện: Ý Yên, Vụ Bản, vùng đường vàng huyện Nam Trực, vùng đất ven biển Hải Hậu, Nghĩa Hưng, Giao Thuỷ. Sự phân bố cây công nghiệp như sau: Lạc tập trung ở các huyện: Ý Yên, Vụ Bản, Nam Trực, Hải Hậu, Giao Thuỷ, Nghĩa Hưng. Cói tập trung ở hai nông trường Bạch Long và Rạng Đông Đay tập trung ở các huyện Mỹ Lộc, Trực Ninh, Xuân Trường Mía tập trùng ở các huyện Nghĩa Hưng, Hải Hậu, Giao Thuỷ, Xuân Trường + Vùng cây ăn quả: Phân bố rải trên địa bàn toàn tỉnh và được trồng chủ yếu trên khu đất dân cư. Cây trồng chính là chuối, cam, chanh, quyết, bưởi, nhãn, vải… + Vùng gia súc, gia cầm: Chăn nuôi gia súc, gia cầm phân bố rộng khắp trên địa bàn toàn tỉnh với quy mô sản xuất hộ gia đình là chủ yếu. Tuy nhiên phân bố ở một số huyện tập trung hơn. Trâu, bò: Ở huyện Mỹ Lộc, Ý Yên, Vụ Bản, Nam Trực, Xuân Trường, hơn mức bình quân toàn tỉnh Lợn tập trung nhiều ở các huyện Mỹ Lộc, Nam Trực, Trực Ninh, Vụ Bản, Xuân Trường, Giao Thuỷ, Hải Hậu. Riêng lợn nái mức độ tập trung cao hơn ở Hải Hậu, Mỹ Lộc Gia cầm: Đàn gà phân bố rộng khắp trên địa bàn toàn tỉnh trong các hộ gia đình. Gà công nghiệp phân bố tập trung hơn ở vùng ngoại thành Nam Định và các huyện lỵ. Đàn vịt tập trung ở các huyện ven biển, ven sông như: Nghĩa Hưng, Hải Hậu, Giao Thuỷ, Ý Yên, Mỹ Lộc. Rừng tập trung: Phân bố thành hai vùng : ven biển Giao Thuỷ ( Cồn Lu, Cồn Ngạn) và vùn ven biển Nghĩa Hưng ( Cồn Mờ), giữa hai vùng trên có vệt rừng phi lao ven biển Hải Hậu, chủ yếu là rừng phòng hộ và rừng đặc dụng. 2.3, Cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ sản xuất nông nghiệp và kinh tế nông thôn. * Thuỷ lợi - Hệ thống thuỷ nông: Toàn tỉnh đã hình thành 69 lưu vực tưới tiêu thuộc 7 công ty khai thác công trình thuỷ lợi. Toàn bộ._.ch Hå ChÝ Minh ®· d¹y: “ C¸n bé quyÕt ®Þnh mäi c«ng viÖc, c«ng viÖc thµnh hay b¹i mét phÇn lín do n¬i t­ t­ëng ®¹o ®øc, th¸i ®é vµ lÒ lèi lµm viÖc cña c¸n bé”. Ngay tõ n¨m 1956 Ng­êi ®· kh¶ng ®Þnh “ B©y giê lµm kinh tÕ, kh«ng cã c¸n bé kh«ng lµm ®­îc”. Vai trß cña c¸n bé lµm kinh tÕ lóc ®ã ®­îc B¸c rÊt coi träng, vµ cho ®Õn nµy lêi d¹y cña B¸c vÉn cßn gi¸ trÞ rÊt lín trong c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ cña ®Êt n­íc ta. LuËt HTX n¨m 1996 ®· qui ®Þnh néi dung qu¶n lý Nhµ n­íc cña ChÝnh phñ t¹i ®iÒu 50, môc 1, kho¶n 6, trong ®ã quy ®Þnh Nhµ n­íc ph¶i hç trî ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé cho HTX. TiÕp ®ã lµ chØ thÞ 68 CT/TU còng ®· chØ ®¹o ph¶i hç trî ®µo t¹o, båi d­ìng c·n bé ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña ®éi ngò c¸n bé HTX trong qu¸ tr×nh ®æi míi HTX theo LuËt, thùc hiÖn LuËt HTX vµ chØ thÞ 68-CT/TU, tØnh Nam §Þnh ®· cã mét sè chÝnh s¸ch ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé ®Ó bæ sung vµ n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé cho c¸c HTX. C¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng chñ ®éng x©y dùng quy ho¹ch ®µo tµo båi d­ìng c¸n bé qu¶n lý vµ nghiÖp vô cho HTX. Bè trÝ ng©n s¸ch hµng n¨m hç trî 50% kinh phi ®µo t¹o, tËp huÊn båi d­ìng c¸n bé HTX. §Õn nay tØnh ®· ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o vµ båi d­ìng c¸n bé HTX, song vÒ c¬ b¶n c¸c HTX vÉn cßn thiÕu nhiÒu c¸n bé chñ chèt cã tr×nh ®é, cã n¨ng lùc trong tæ chøc vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña HTX Tõ thùc tiÔn nµy, ®ang ®Æt ra cho tØnh Nam §Þnh hiÖn nay lµ cÇn ph¶i ®µo tµo vµ båi d­ìng c¸n bé cho HTX trong n«ng nghiÖp n«ng th«n, ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®æi míi vµ ph¸t triÓn HTX ngµy mét tèt h¬n.Mµ tr­íc hÕt lµ chñ nhiÖm, kÕ to¸n tr­ëng, tr­ëng ban kiÓm so¸t HTX n«ng nghiÖp. X©y dùng ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý HTX n«ng nghiÖp ®ång bé cã ®ñ n¨ng lùc ®¶m ®­¬ng nhiªm vô - Rµ so¸t vµ cñng cè hÖ thèng c¸c trung t©m vµ tµi liÖu gi¸o tr×nh, ch­¬ng tr×nh gi¶ng d¹y vÒ HTX n«ng nghiÖp theo tiªu chuÈn chung cña c¶ n­íc vµ phï hîp víi tõng ®Þa ph­¬ng - ViÖc ®Èy m¹nh ®µo t¹o nghÒ cho lao ®éng n«ng th«n ph¶i ®­îc coi lµ ch­¬ng tr×nh quèc gia. Tr­íc m¾t cã thÓ b»ng ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ng©n s¸ch tØnh kÕt hîp víi c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n vµ ng­êi lao ®éng tù ®ãng gãp ®Ó nhanh chãng n©ng cao t×nh ®é n«ng th«n. 5,ChÝnh s¸ch ruéng ®Êt Xuất phát từ vị trí của ruộng đất. Đất đai là cơ sở tự nhiên, là tiền đề đầu tiên của mọi quá trình sản xuất. Đất đai tham gia vào mọi qúa trình sản xuất của xã hội, tuy nhiên tuỳ theo từng ngành cụ thể mà vai trò của nó có sự khác nhau. Trong nông nghiệp đất đai tham gia với tư các là yếu tố sản xuất tích cực của sản xuất, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là tư liệu sản xuất chủ yếu không thể thay thế được, ruộng đất là sản phẩm của tự nhiên, nó có trước lao động, nó vừa là đối tượng lao động, vừa là tư liệu lao động, ruộng đất thì có hạn nhưng sức sản xuất của ruộng đất là không có giới hạn, nếu biết sử dụng hợp lý thì ruộng đất có chất lượng ngày càng tốt hơn. Nam định là một tỉnh đông dân mật độ dân số 1.180 người/km2, bình quân diện tích đất nông nghiệp khoảng là 0,055ha/người. Vì vậy, tỉnh Nam Định cần có biện pháp sử dụng đầy đủ và hợp lý đất nông nghiệp: - Thực hiện đánh giá đất đai theo số lượng, chất lượng và các điều kiện gắn với đất đai làm cơ sở khoa học cho việc phân loại, bố trí quy hoạch sử dụng đất theo hướng khai thác lợi thế từng vùng từng địa bàn. - Đẩy mạnh thâm canh nông nghiệp, đồng thời tích cực mở rộng diện tích bằng cách khai hoang tăng vụ đưa diện tích đất nông nghiệp chưa sử dụng vào sản xuất, tỉnh Nam Định hiện nay còn khoảng 17.106 ha đất chưa sử dụng, có nhiều bãi đất ở ven nạch, sông, đầm phá chưa sử dụng. Thâm canh là con đường kinh doanh chủ yếu của sản xuất nông nghiệp vì do đất đai có hạn, để tạo ra nhiều sản phẩm con người phải khai thác sức sản xuất của đất đai bằng con đường thâm canh, đó là con đường phát triển nông nghiệp hàng hoá theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn. Muốn thực hiện thâm canh có hiệu quả phải: Hoàn thiện quy hoạch vùng kinh tế nông nghiệp, thay đổi cơ cấu sản xuất; Tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật cho nông nghiệp; áp dụng các tiến bộ khoa học công nghệ mới và sản xuất; phải mở rộng liên doanh liên kết để tạo điều kiện thực hiện thâm canh. Cùng với quá trình thâm canh thì cần phải coi trọng mở rộng diện tích bằng cách khai hoang và tăng vụ. Để khai hoang có hiệu quả cần phải giải quyết một số vấn đề như phải quy hoạch vùng đất mới khai hoang; xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, phù hợp với vùng đất mới như thuỷ lợi, giống…;nắm vững được quy luật tự nhiên trên cơ sở đó thực hiện chế độ kinh doanh và biện pháp kỹ thuật thích hợp; coi trọng cải tạo và bảo vệ môi trường, thực hiện phương châm khai hoang đến đâu thâm canh ngay đến đó để thực hiện tạo nguồn sản phẩm, lâu dài tốt lên. Về tăng vụ ta cần phải chú ý thực hiện khâu tổ chức bảo quản và chế biến các sản phẩm tăng vụ. - Thúc đây quá trình tập trung đất khuyến khích thực hiện phương thức ai giỏi nghề gì làm nghề đó có như vậy mới đẩy mạnh được sản xuất phân công lại lao động nông nghiệp theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá. - KhuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hé n«ng d©n “ dån ®iÒn, ®æi thöa”; ®ång thêi cÇn tuyªn truyÒn ¸p dông mét số kinh nghiÖm cña mét sè ®Þa ph­¬ng vÒ dån ®iÒn ®æi thöa ®Ó h¹n chÕ t×nh tr¹ng manh món ruéng ®Êt, t¹o ®iÒu kiÖn c¬ giíi ho¸ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Cïng víi qu¸ tr×nh trªn cÇn ®Èy m¹nh viÖc më mang ngµnh nghÒ, t¹o c¸c nhu cÇu hîp t¸c míi. - Nhµ n­íc giao ®Êt kh«ng thu tiÒn vµ cÊp giÊy chøng nhËn nhanh chãng vÒ quyÒn sö dông ®Êt cho HTX n«ng nghiÖp ®Ó x©y dùng trô së, nhµ kho, lµm c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh. - Hé n«ng d©n ®­îc dïng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt ®Ó gãp vèn vµo HTX - §èi víi c¸c HTX tr­íc ®©y tù ph¶i ®Çu t­ khai ph¸ lµm mÆt b»ng khi tiÕn hµnh chÝnh s¸ch cho thuª ®Êt, cÇn ph¶i tr¶ l¹i chi phÝ ®ã cho HTX, t¨ng vèn kinh doanh . - Làm tốt công tác quản lý Nhà nước đối với đất: Đảm bảo quyền quản lý đất tối cao của Nhà nước đối với đất đai; Đảm bảo đất có chủ quản lý cụ thể; đất trở thành hàng hoá; Nhà nước phải tiến hành sửa đổi bổ sung một số quyền của Nhà nước, quyền của các tổ chức đối với đất đai ( Thể chế hoá nghĩa vụ quyền lợi sử dụng đất: quyền chuyển đổi, quyền chuyển nhượng, quyền cho thuê, quyền thừa kế, quyền thế chấp, quyền góp vốn liên doanh). 6, ChÝnh s¸ch tµi chÝnh – TÝn dông * ChÝnh s¸ch thuÕ Do thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña HTX n«ng nghiÖp hiÖn nay cßn h¹n hÑp. Ho¹t ®éng cung øng vËt, chÕ biÕn tiªu thô s¶n phÈm ®ang lµ nhu cÇu lín cña hé, song phÇn lín HTX ®Òu ch­a ®¸p øng ®­îc. H¬n n÷a trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng HTX lµm gÆp nhiÒu khã kh¨n trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh. MÆt kh¸c, ho¹t ®éng cña HTX kh«ng ph¶i hoµn toµn v× môc tiªu lîi nhuËn, mµ chñ yÕu phôc vô cho kinh tÕ hé x· viªn ph¸t triÓn. Bëi vËy ChÝnh phñ nªn miÔn thuÕ cho c¸c HTX n«ng nghiÖp lµm ho¹t ®éng dÞch vô gåm cung øng vËt t­ s¶n xuÊt, chÕ biÕn, tiªu thô… phôc vô chã s¶n xuÊt vµ ®êi sèng hé x· viªn. - MiÔn thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp trong h¹n ®iÒn cho hé n«ng d©n - MiÔn c¸c lo¹i thuÕ ®èi víi c¸c HTX n«ng, l©m, diªm nghiÖp míi chuyÓn ®æi hoÆc míi thµnh lËp trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, t¨ng tÝch luü vèn cho HTX (Míi chØ gi¶m tiÒn thuÕ 50% trong 2 n¨m) * ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ®èi víi c¸n bé x· viªn HTX - §èi víi lao ®éng vµ x· viªn trùc tiÕp lao ®éng trong c¸c HTX thùc hiÖn BHXH b¾t buéc - §èi víi nh÷ng c¸n bé, x· viªn kh¸c cña HTX th× t¹o ®iÒu kiÖn cho hä tham gia BHXH tù nguyÖn theo nhu cÇu. * ChÝnh s¸ch xö lý nî tån ®éng cũ trong c¸c HTX n«ng nghiÖp TiÕp tôc thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh 146/2001 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ xö lý nî tån ®äng trong c¸c HTX n«ng nghiÖp tõ n¨m 1996 trë vÒ tr­íc. CÇn cã chÝnh s¸ch bæ sung cho phÐp xo¸ bá c¸c kho¶n nî qu¸ l©u cña HTX yÕu kÐm bao gåm c¶ nî ng©n hµng, nî thuÕ n«ng nghiÖp, nî c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ nî c¸c ®èi t­îng kh¸c, trªn c¬ së xem xÐt kü, lµm râ tõng tr­êng hîp cô thÓ, thùc sù HTX kh«ng cßn kh¶ n¨ng, thanh to¸n. §ång thêi cã ph­¬ng ¸n thÝch hîp cÊp bï, gi¶m vèn t­¬ng øng cho c¸c chñ nî cña HTX §ång thêi c¸c HTX nµy còng cÇn ph¶i xem xÐt xo¸ nî cho hé x· viªn ®èi víi nh÷ng kho¶n nî liªn quan ®Õn kho¶n nî mµ Nhµ n­íc ®· xo¸ nî cho HTX * ChÝnh s¸ch vèn - Víi c¸c HTX ®· ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh cÇn ®­îc vay vèn ng©n hµng theo NghÞ ®Þnh sè 15/CP cña ChÝnh phñ, cßn nh÷ng HTX kh«ng cã ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m thÕ chÊp th× ®­îc vay vèn theo c¬ chÕ vay vèn qua quü b¶o l·nh tÝn dông - Ngoµi viÖc cho vay cã ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o thÕ chÊp, cÇn ph¶i cho vay theo dù ¸n ®Çu t­ kinh doanh. T¨ng møc vay vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ thñ tôc cho vay vèn ®Ó hé n«ng d©n vµ c¸c HTX tiÕp cËn ®­îc vèn nhanh chãng ®­a vµo s¶n xuÊt. - C¸c Bé, Ngµnh h­íng dÉn ®Ó HTX ®­îc vay vèn theo tinh thÇn NghÞ ®Þnh 15/N§-CP cña ChÝnh phñ tõ c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n quèc gia. HTX ®­îc lµm chñ mét sè dù ¸n ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®Ó tiÕp nhËn vµ sö dông vèn - Së n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n phèi hîp víi ng©n hµng nhµ n­íc TØnh h­íng dÉn c¸c HTX cã ®ñ ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng tÝn dông trong néi bé HTX, t¨ng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn vµ cung øng vèn cho c¸c hé x· viªn, gi¶m t×nh tr¹ng vay nÆng l·i - T¹o ®iÒu kiÖn, khuyÕn khÝch cho c¸c thµnh viªn gãp vèn b»ng nhiÒu h×nh thøc kÓ c¶ b»ng tµi s¶n, ®Êt ®ai… ®Ó t¨ng thªm nguån vèn kinh doanh cho HTX. C«ng khai c¸c kho¶n ®ãng gãp cña c¸c hé x· viªn. 7, Gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch khuyÕn n«ng, khoa häc vµ c«ng nghÖ Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, viÖc øng dông c¸c tiÕn bé vµ khoa häc c«ng nghÖ cã vai trß hÕt søc to lín. Nã lµ ®éng lùc trùc tiÕp thóc ®Èy nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ tiÕn lªn s¶n xuÊt lín, hiÖn ®¹i. C¨n cø vµo t×nh h×nh nghiªn cøu vµ øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, n«ng th«n tØnh Nam §Þnh. C¨n cø vµo yªu cÇu nhiÖm vô ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ giai ®o¹n 2001-2010 cÇn ph¶i qu¸n triÖt ChØ thÞ cña Bé chÝnh trÞ sè 63- CT/TU vÒ ®Èy m¹nh nghiªn cøu, øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ phôc vô c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp,n«ng th«n nh»m t¹o lªn nh÷ng b­íc ®ét ph¸ c¶ vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §Ó thùc hiÖn th¾ng lîi môc tiªu nµy, tØnh Nam §Þnh cÇn ph¶i t¨ng c­êng nghiªn cøu, ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc míi nhÊt, n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o båi d­ìng c¸n bé t¹i chç cung cÊp kÞp thêi c¸c qui tr×nh s¶n xuÊt míi tiªn tiÕn vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §ång thêi cÇn ph¶i thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch hç trî sau: - MiÔn, gi¶m thuÕ cho c¸c ho¹t ®éng øng dông tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp - MiÔn, gi¶m mét phÇn hoÆc toµn bé chi phÝ ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé lµm nhiÖm vô tuyªn truyÒn, øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Õn n«ng d©n - T¨ng c­êng ®µo t¹o, båi d­ìng ®éi ngò c¸n bé HTX vÒ kiÕn thøc khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Ó triÓn khai cã hiÖu qu¶ c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ ë n«ng th«n. Cã nh­ vËy vai trß trë thµnh chiÕc cÇu nèi gi÷a c¬ quan nghiªn cøu khoa häc víi n«ng d©n cña HTX míi ph¸t huy hiÖu qu¶ - KhuyÕn khÝch ¸p dông ®a d¹ng c¸c h×nh th­c, biÖn ph¸p chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ phï hîp víi t©m lý vµ tr×nh ®ä cña n«ng d©n. - T¨ng c­êng ho¹t ®éng cña c¸c trung t©m khuyÕn n«ng trong viÖc h­íng dÉn vµ phæ biÕn sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p canh t¸c míi ®Õn hé n«ng d©n th«ng qua c¸c HTX. 8, Gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch thÞ tr­êng Đặc điểm về thị trường nông nghiệp Việt Nam nói chung và thị trường tỉnh Nam Định nói riêng là: Hệ thống thị trường nói chung hình thành phát triển chưa đồng bộ, thị trường nông nghiệp còn bị chia cắt giữa các vùng, chưa thể hiện được tính thống nhất trong cả nước do cơ sở hạ tầng còm kém mà trước hết là giao thông hàng hoá khó lưu thông giữa các vùng, do tâm lý tự cung tự cấp của người sản xuất và người tiêu dùng, hậu quả của cơ chế bao cấp chưa khắc phục hết; thị trường khu vực nông thôn rộng lớn nhưng còn hoang sơ sức mua thấp; thị trường xuất khẩu các loại nông sản của nước ta ngày càng được mở rộng ra nhiều nước trên thế giới. Song thị trường xuất khẩu vẫn còn gặp nhiều khó khăn vì thị trường xuất khẩu chưa ổn định, một số thị trường lớn giàu tiềm năng đòi hỏi sản phẩm chất lượng cao ta chưa đáp ứng được, sản xuất còn ít, công nghệ sản xuất và chế biến sản phẩm thấp làm sức cạnh tranh sản phẩm kém C¨n cø vµo thùc tr¹ng chÊt l­îng n«ng s¶n cña Nam §Þnh vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh của chóng trªn thÞ tr­êng tØnh , c¶ n­íc vµ quèc tÕ; c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm vµ tr×nh ®é s¶n xuÊt hµng ho¸ tØnh Nam §Þnh; c¨n cø vµo thùc tr¹ng ¶nh h­ëng cña thÞ tr­êng ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp tØnh Nam §Þnh hiÖn nay. §Ó ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi vµ ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX nhµm thóc ®Èy sù ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸, cÇn ph¶i thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p sau: - Nhanh chóng hình thành các yếu tố thị trường đồng bộ bao gồm thị trường các yếu tố đầu vào của sản xuất nông nghiệp và thị trường nông sản. Đối với thị trường yếu tố đầu vào của sản xuất nông nghiệp cần phải: Thị trường vốn hướng hoàn thiện thực hiện đơn giản hoá thủ tục cho vay, với lãi suất vay và cơ cấu vốn vay hợp lý trong các tổ chức tín dụng, thực hiện cho vay đến từng hộ nông dân nhưng đồng thời bản thân hộ nông dân cũng phải đòi hỏi nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh có khả hoàn trả vốn tốt và phát triển được, nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ cán bộ của hệ thống tín dụng nông nghiệp để thực hiện tốt nhiệm vụ vừa cho vay nhưng lại thu hồi được vốn. Đối với thị trường dịch vụ đầu tư kỹ thuật cần phải đẩy mạnh công tác kkhuyến nông để triển khai tiến bộ công nghệ mới vào sản xuất, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia vào thị trường này, Nhà nước cần điều chỉnh linh hoạt việc xuất nhập khẩu và phân phối các loại vật tư nông nghiệp phục vụ sản xuất một cách hợp lý để tránh tình trạng tăng hoặc giảm giá một cách đột biến ảnh hưởng đến sản xuất. Đối với thị trường nông sản: là nhân tố ảnh hưởng quyết định đến việc xác định và thực hiện phương hướng sản xuất kinh doanh cho ngành, vùng của doanh nghiệp hướng chuyên môn hoá. Cần phải: Tăng cường khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường thế giới bằng cách sản xuất những sản phẩm có lợi thế và trình độ công nghệ sản xuất chế biến cao; chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp phù hợp với nhu cầu thị trường; thực hiện giao lưu hàng hoá giữa các vùng giữa các địa phương trong cả nước; cung ứng sản phẩm phù hợp với thị hiếu tiêu dùng trong nước và phải hướng dẫn thị hiếu người tiêu dùng, những sản phẩm đã được phổ biến trên thị trường quốc tê; Phát huy sức mạnh của mối liên kết 4 nhà Nhà khoa học, nhà nông, nhà doanh nghiệp và Nhà nước đồng thời coi trọng vai trò của tư thương trong việc lưu thông hàng hoá nông sản . Ngoài ra cần phải có một số biện pháp sau: - Nhµ n­íc, tØnh cÇn ph¶i t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh h×nh thµnh ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng: Gåm c¶ thÞ tr­êng ®Çu vµo, thÞ tr­êng ®Çu ra, thÞ tr­êng ®Þa ph­¬ng, thÞ tr­êng thèng nhÊt c¶ n­íc vµ thÞ tr­êng quèc tª - CÇn ®Çu t­ cho viÖc h×nh thµnh hÖ thèng c¸c c¬ quan nghiªn cøu, dù b¸o, n¾m b¾t nhu cÇu thÞ tr­êng n«ng s¶n trong vµ ngoµi n­íc ®Ó lµm nhiÖm vô t­ vÊn, cung cÊp th«ng tin vÒ gi¸ c¶ thÞ tr­êng n«ng s¶n gióp hç trî cho hé n«ng d©n h×nh thµnh kh¶ n¨ng thãi quen s¶n xuÊt hµng ho¸. - Ph¸t triÓn m¹ng l­íi chî n«ng th«n, c¸c trung t©m triÓn l·m giíi thiÖu n«ng s¶n hµng ho¸, ®Æc biÖt lµ ph¸t triÓn ®a d¹ng h×nh thøc tiªu thô n«ng s¶n. Tr­íc hÕt ph¸t hy vai trß cña HTX lµm dÞch vô tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸ cho kinh tÕ hé, kinh tÕ trang tr¹i. 9, Gi¶i ph¸p x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho HTX TØnh Nam §Þnh trong nh÷ng n¨m qua m¹ng l­íi giao th«ng vµ thuû lîi ph¸t triÓn kh¸ m¹nh t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc l­u th«ng hµng ho¸ vµ dÞch vô gi÷a c¸c vïng, phôc vô tèt cho s¶n xuÊt kinh doanh. Tuy nhiªn, t×nh tr¹ng nh÷ng c«ng tr×nh giao th«ng vµ thuû lîi kÐm phÈm chÊt, xuèng cÊp vÉn cßn nhiÒu, ®Æc biÖt lµ vïng n«ng th«n, ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n. §ßi hái tØnh Nam §Þnh cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p hç trî cho viÖc n©ng cÊp, cñng cè vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng t¹o ®iÒu kiÖn cho HTX ho¹t ®éng tèt qua ®ã thóc ®Èy n«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn: - Tr­íc m¾t cÇn ph¶i ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë nh÷ng c«ng tr×nh träng ®iÓm ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt ®êi sèng nh©n d©n, ­u tiªn cho c¸c c«ng tr×nh vèn ®Çu t­ thÊp nh­ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cao - §èi víi nh÷ng c«ng tr×nh lín ®ßi hái vèn ®Çu t­ lín cÇn ph¶i huy ®éng b»ng nhiÒu nguån vèn, trong ®ã cÇn ph¶i cã sù ®Çu t­ lín cña Nhµ n­íc vÒ vèn vµ kü thu©t §èi víi c«ng tr×nh trong ph¹m vi x·, th«n th× cÇn huy ®éng vèn ë trong d©n lµ chÝnh, nh­ng m¹ng l­íi c¬ së h¹ tÇng nµy ph¶i n»m trong m¹ng l­íi khÐp kÝn ®ång bé víi m¹ng l­íi c¬ së h¹ tÇng cÊp tØnh, huyÖn t¹o nªn sù thèng nhÊt. - TiÕp tôc thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî c¸c HTX x©y dùng c¬ së nh­ c«ng tr×nh thuû lîi, n­íc s¹ch, x©y dùng kho l¹nh ®Ó b¶o qu¶n, c¬ së chÕ biÕn. - Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c phßng chèng thiªn tai, chó ý ®Çu t­ x©y dùng c¶i t¹o x©y dùng hÖ thèng ®ª s«ng ®ª biÓn phßng lò. 10,Giải pháp mở rộng, phát triển các ngành nghề nông thôn và các dịch vụ khác ngoài kinh doanh dịch vụ nông nghiệp của HTX. Từ thực tế HTX NN trên cả nước nói chung và tỉnh Nam Định nói riêng cho thấy về lâu dài, nếu các HTX chỉ tập chung vào kinh doanh các hoạt động dịch vụ mà chủ yếu là các dịch vụ nông nghiệp, không phát triển mạnh mẽ các ngành nghề khác thì đến một lúc nào đó thì HTX NN sẽ gặp bế tắc, không có khả năng và triển vọng phát triển được, chỉ giữ được vốn quỹ và duy trì được sự hoạt động để tồn tại Trong điều kiện quỹ đất có hạn, tỷ lệ nông sản hàng hoá thấp, yêu cầu về dịch vụ nông nghiệp sẽ bị hạn chế, nhu cầu về dịch vụ cho nông nghiệp bị giới hạn. Trong các năm tới, khả năng chuyển đổi cây trồng vật nuôi trong các hộ nông dân còn chậm và hạn chế, nếu có chuyển biến tích cực thì các dịch vụ cho các hộ nông dân vẫn có giới hạn. Vì thế, yêu cầu cấp bách nhất đang đặt ra cho nông nghiệp nông thôn Việt Nam nói chung và tỉnh Nam Định nói riêng là chuyển dịch cơ cấu lao động chủ yếu bằng cách phát triển ngành nghề kể cả những ngành nghề không gắn trực tiếp với sản xuất nông nghiệp. Ở Nam Định có nhiều ngành nghề truyền thống, tiền năng phát triển các ngành nghề vẫn còn nhiều như nuôi trồng thuỷ sản, đánh bắt hải sản, sơ chế… Các HTX sản xuất kinh doanh đa ngành sẽ đa dạng nguồn thu nhập, chia sẻ rủi ro hỗ trợ hộ nông dân tham gia sản xuất đa ngành nghề, phân công lại lao động trong từng hộ, tăng nguồn thu nhập. Các ngành nghề phát triển, các HTX mới có điều kiện hỗ trợ cho sản xuất nông nghiệp. 11, T¨ng c­êng mèi liªn kÕt hîp t¸c gi÷a HTX c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, tr­íc hÕt lµ kinh tÕ Nhµ n­íc. Sù t¸c ®éng cña sù liªn kÕt hîp t¸c nµy chñ yÕu th«ng qua c¸c hÖ thèng thuû n«ng, giao th«ng, cung cÊp ®iÖn, cung cÊp tÝn dông, khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, b¶o vÖ thùc vËt, thó y, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm. Trong mèi quan hÖ nµy, HTX ®ãng vai trß lµ ng­êi ®¹i diÖn, lµ cÇu nèi gi÷a kinh tÕ Nhµ n­íc vµ kinh tÕ hé. Mét mÆt, HTX thùc hiÖn viÖc tiÕp nhËn sù hç trî cña Nhµ n­íc, thùc hiÖn triÓn khai c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n cã liªn quan ®Õn kinh tÕ hé. MÆt kh¸c, HTX t¹o ®iÒu kiÖn gióp cho doanh nghiÖp Nhµ n­íc më réng pham vi ho¹t ®éng phôc vô trùc tiÕp cã hiÖu qu¶ ®Õn hé n«ng d©n. V× vËy, tuú ®iÒu kiÖn cô thÓ cÇn ph¶i thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ liªn kÕt hîp t¸c gi÷a HTX vµ hé n«ng d©n víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc, trong ®ã doanh nghiÖp Nhµ n­íc vÉn gi÷ vai trß nßng cèt. Thùc hiÖn quyÕt ®Þnh sè 80 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸ th«ng qua hîp ®ång - Liªn kÕt víi c¸c c¸c c«ng ty ®¬n vÞ s¶n xuÊt ®Ó lµm ®¹i lý, hoÆc hîp ®ång kinh doanh cung cÊp vËt t­ n«ng nghiÖp, tiªu thô s¶n phÈm - Liªn kÕt víi c¸c c¬ quan sù nghiÖp khoa häc, c¸ nh©n më líp d¹y nghÒ cho x· viªn 12, Gi¶i ph¸p ®æi míi, t¨ng c­êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng, qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi HTX n«ng nghiÖp HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX trong n«ng nghiÖp ®­îc tæ chøc tõ Trung ­¬ng ®Õn cÊp huyÖn: Vô chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, phßng chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n tØnh , phßng chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n huyÖn lµ nh÷ng c¬ quan tham m­u cho bé, së vµ UBND huyÖn thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, hiÖn nay ho¹t ®éng cña hÖ thèng nµy cßn thiÒu sù phèi hîp chÆt chÏ, hiÖu lùc ch­a cao. ë cÊp huyÖn, sè c¸n bé theo dâi th­êng lµ kiªm nghiÖm, c¸n bé võa thiÕu võa yÕu l¹i võa thiÕu n¨ng lùc. V× vËy cÇn bè trÝ ®ñ lùc l­îng c¸n bé thùc hiÖn tèt nhiÖm vô nµy: - §èi víi phßng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n c¸c huyÖn, thÞ nªn cã tõ 1 ®Õn 2 c¸n bé chuyªn tr¸ch vÒ kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX NN - T¨ng c­êng n¨ng lùc qu¶n lý Nhµ n­íc cña c¸n bé chuyªn m«n ë cÊp huyÖn, tØnh, t¨ng c­êng ph­¬ng tiÖn, cã ch­¬ng tr×nh néi dung vµ kinh phÝ ®Ó ho¹t ®éng. Hai ngµnh n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n vµ tµi chÝnh vËt gi¸ phèi hîp thùc hiÖn tèt qu¶n lý nhµ n­íc vÒ c«ng t¸c tµi chÝnh- kÕ to¸n ®èi víi HTX n«ng nghiÖp. - T¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o c¬ b¶n, tËp huÊn, båi d­ìng c¸n bé qu¶n lý HTX th­êng xuyªn ë cÊp huyÖn, ë cÊp tØnh vµ huyÖn - Th­êng xuyªn s¬ kÕt tæng kÕt ( ë huyÖn hµng vô, tØnh hµng n¨m) ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ph¸t triÓn kinh tÕ HTX. Cïng víi hÖ thèng bé m¸y qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c, HTX, cÇn t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, sù phèi hîp tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc x· héi nh­: Héi ®ång phô n÷, Héi cùu chiÕn binh… trong viÖc tuyªn truyÒn vËn ®éng gióp ®ì ph¸t triÓn HTX phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn vµ nhu cÇu n«ng d©n ë tõng ®Þa ph­¬ng. - C¸c ngµnh, c¸c cÊp tõ tØnh ®Õn x· cã ch­¬ng tr×nh vµ kÕ ho¹ch cô thÓ ph¸t triÓn HTX, ®Æc biÖt lµ gióp c¸c HTX yÕu kÐm gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n, tõng b­íc cñng cè v­¬n lªn tho¸t khái t×nh tr¹ng yÕu kÐm. C¸c huyÖn, x· cÇn x©y dùng mét ch­¬ng tr×nh sím gi¶i quyÕt c¸c HTX yÕu, kÐm. 13, Một số kiến nghị của tỉnh đối với Đảng và Nhà nước ta Tõ thùc tr¹ng kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX ë tØnh Nam §Þnh, cã thÓ nªu lªn mét sè kiÕn nghÞ chñ yÕu ®èi víi §¶ng vµ Nhµ n­íc sau: * Kiến nghÞ vÒ nghiªn cøu söa ®æi, bæ sung LuËt HTX vµ c¸c v¨n b¶n d­íi luËt cho phï hîp víi yªu cÇu thùc tiÔn + Quèc héi nhanh chãng nghiªn cøu, söa ®æi bæ sung LuËt HTX cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ cña kinh tÕ hîp t¸c. + ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh thay c¸c NghÞ ®Þnh tr­íc ®©y, b¶o ®¶m cô thÓ ho¸ LuËt HTX ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn h¬n. + §Ò nghÞ Ban kinh tÕ Trung ­¬ng, Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n tæ chøc héi nghÞ tọa ®µm víi c¸c ®Þa ph­¬ng vÒ bæ sung, söa ®æi LuËt HTX vµ ®iÒu lÖ mÉu HTX n«ng nghiÖp. + VÒ LuËt HTX: ViÖc söa ®æi, bæ sung LuËt h­íng vµo néi dung - Hå s¬ vµ ®iÒu kiÖn ®¨ng ký kinh doanh cña HTX ( ®iÒu 1 vµ ®iÒu 6) cÇn söa ®æi cho ®¬n gi¶n vµ th«ng tho¸ng h¬n so víi luËt doanh nghiÖp. - Ph¶i cã chÕ ®Þnh trong luËt HTX vÒ tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n­íc ®èi víi Liªn minh HTX; vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n, c¬ cÊu tæ chøc, tµi chÝnh cña Liªn minh HTX. + C¸c v¨n b¶n d­íi luËt cÇn söa ®æi, bæ sung nh­: - ChÝnh phñ nªn ban hµnh mét NghÞ ®Þnh vÒ ®iÒu lÖ Liªn minh HTX thay cho quyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ nh­ hiÖn nay - §iÒu lÖ mÉu cÇn ®­îc söa ®æi, bæ sung cho phï hîp víi LuËt HTX sau khi söa ®æi, bæ sung. * VÒ qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi HTX + Cñng cè, kiÖn toµn hÖ thèng tæ chøc bé m¸y qu¶n lý HTX trùc thuéc ngµnh tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng ( cÊp huyÖn), b¶o ®¶m ®ñ sè l­îng c¸n bé theo quy m« qu¶n lý, tiÕp tôc ®µo t¹o, båi d­ìng n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé qu¶n lý c¸c cÊp. + T¨ng c­êng kiÓm tra, thµnh tra viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ HTX vµ chÕ tµi ®ñ m¹nh, xö lý nghiªm nh÷ng tr­êng hîp vi ph¹m trong qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi HTX ë c¸c ngµnh, c¸c cÊp. + ChÝnh phñ quy ®Þnh mèi quan hÖ tr¸ch nhiÖm gi÷a Nhµ n­íc ®èi víi c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng vµ Liªn minh HTX trong qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi HTX * Mét sè kiÕn nghÞ vÒ chÝnh s¸ch + VÒ chÝnh s¸ch c¸n bé - Nhµ n­íc cÇn h­íng dÉn møc tiÒn l­¬ng c¬ b¶n cho c¸n bé qu¶n lý HTX -Cã chÝnh s¸ch c¸n bé chñ chèt HTX n«ng nghiÖp trÝch tiÒn l­¬ng ®ãng b¶o hiÓm - Nhµ n­íc hç trî kinh phÝ ®µo t¹o, tËp huÊn cho c¸n bé HTX n«ng nghiÖp th­êng kú. - Cô thÓ ho¸ NghÞ quyÕt cña Bé chÝnh trÞ : “ Cã c¬ chÕ ®Ó nh©n d©n lùa chän bÇu nh÷ng ng­êi cã n¨ng lùc, kinh nghiÖm, phÈm chÊt tèt, tham gia qu¶n lý c¸c tæ chøc kinh tÕ hîp t¸c” - Cã chÝnh s¸ch thu hót c¸n bé kü thuËt, qu¶n lý vÒ c«ng t¸c t¹i HTX n«ng nghiÖp. + VÒ chÝnh s¸ch tÝn dông - Cho phÐp HTX n«ng nghiÖp lµm tÝn dông néi bé, vµ c¸c HTX cã ®iÒu kiÖn lµm tÝn dông nh­ Quü tÝn dông nh©n d©n. - §Ò nghÞ cho phÐp HTX n«ng nghiÖp ®­îc lµm chñ c¸c dù ¸n ë c¬ së trong c¸c ch­¬ng tr×nh quèc gia nh­ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, giai quyÕt viÖc lµm, vay vèn tõ c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n cña nhµ n­íc nh­ c¸c doanh nghiÖp kh¸c. - T¹o ®iÒu kiÖn cho HTX ®­îc vay tÝn dông b×nh th­êng. §Ó c¸c HTX ®­îc vay vèn ng©n hµng mµ kh«ng cÇn sù b¶o ®¶m vÒ tµi s¶n. Nhµ n­íc cÇn tæ chøc quü b¶o l·nh vay vèn cho HTX. Quü nµy h×nh thµnh ë cÊp tØnh, cã chi nh¸nh ë cÊp huyÖn vµ giao cho quü hç trî ph¸t triÓn cña tØnh trùc tiÕp qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh + ChÝnh s¸ch thuÕ - MiÔn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi c¸c ho¹t ®éng dÞch vô kü thuËt hç trî x· viªn nh­ lµm ®Êt, lµm thuû lîi, B¶o vÖ thùc vËt, tiªu thô s¶n phÈm - MiÔn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®èi víi cac ho¹t ®éng dÞch vô trong néi bé x· viªn HTX - Kh«ng chØ miÔn tiÒn thuª ®Êt chuyªn dïng cho c¸c HTX ë miÒn nói nh­ Th«ng t­ 44/1999/ TT-BTC mµ cÇn miÔn cho tÊt c¶ c¸c HTX ë n«ng th«n, v× diÖn tÝch ®Êt chuyªn dïng cña c¸c HTX nµy cßn nhá. + ChÝnh s¸ch xóc tiÕn liªn doanh liªn kÕt - CÇn nghiªn cøu s¾p xÕp l¹i hÖ thèng dÞch vô n«ng nghiÖp, cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc liªn doanh liªn kÕt víi HTX n«ng nghiÖp t¹o thµnh hÖ thèng dÞch vô v÷ng ch¾c phôc vô ®Õn hé n«ng d©n vµ tiªu thô s¶n phÈm - VÒ liªn minh c¸c HTX ®Ò nghÞ Nhµ n­íc cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®ể liªn minh tæ chøc c¸ ho¹t ®éng theo ®óng chøc n¨ng nhiÖm vô * VÒ tæ chøc thùc hiÖn CÇn cã c¸c ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng phèi hîp chØ ®¹o gi÷a ngµnh vµ cÊp. Vai trß chñ yÕu lµ ë cÊp qu¶n lý HTX trùc tiÕp, song ngµnh n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n cÇn cã ch­¬ng tr×nh dù ¸n chØ ®¹o ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX tõ cÊp Trung ­¬ng ®Õn c¬ së, ®¶m b¶o sù ®ång bé vµ n©ng cao hiÖu qu¶ chØ ®¹o. KẾT LUẬN Kinh tế hợp tác mà đỉnh cao là HTX là sản phẩm tất yếu củ nền nông nghiệp sản xuất hàng hoá. Ở các nước phát triển, từ thời kỳ bắt đầu công nghiệp hoá cho tới khi hoàn thành công nghiệp hoá và trở thành các nước công nghiệp phát triển, mạng lưới tổ chức HTX vẫn giữ vai trò tích cực và không thể thiếu được trong nông nghiệp, nông thôn. Ở Việt Nam, kinh tế hợp tác mà nòng cốt là HTX đã tồn tại và phát triển hơn 40 năm qua. Tuy có những bước phát triển thăng trầm khác nhau, có lúc tỏ ra phát triển kém hiệu qua trì trệ cản trở sự phát triển kinh tế của đất nước trong thời kỳ kế hoạch hoá tập trung bao cấp. Song luôn được Đảng và Nhà nước ta khảng định vai trò và ý nghĩa to lớn của kinh tế hợp tác mà nòng cốt là HTX trong nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng XHCN. Việc đổi mới và phát triển kinh tế hợp tác và HTX ở nước ta nói chung và Nam Định nói riêng là phù hợp với qui luật khách quan và rất cần thiết khi chuyển từ nền kinh tế sản xuất tự cung, tự cấp chuyển sang sản xuất hàng hoá. Từ yêu cầu đặt ra bức xúc đó, chuyên đề này được viết để cố gắng làm rõ về sự cần thiết phải đổi mới và phát triển kinh tế hợp tác, HTX ở nước ta nói chung và Nam Định nói riêng, phân tích, đánh giá thực trạng HTX NN tỉnh Nam Định từ đó rút những mặt được, những mặt được của quá trình đổi mới và phát triển HTX NN ở Nam Định, đưa ra những giải pháp cần tiếp tục đổi mới và phát triển HTX NN tỉnh Nam Định trong những năm tới. Trong quá trình viết đề tài được sự hướng dẫn tận tình của Thầy Hoàng Văn Định, cùng các chú, cô ở phòng chính sách nông nghiệp Sở NN & PTNT tỉnh Nam Định. Qua đây em gửi lời cảm ơn đến tất cả mọi người đã giúp em hoàn thành chuyên đề này Do lĩnh vực nghiên cứu khá rộng, phức tạp và trình độ có hạn nên chuyên đề này không tránh khỏi những thiếu sót. Vậy em rất mong đươc sự đóng góp ý kiến của các thầy cô để cho chuyên đề này được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn ! DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Báo cáo tổng kết 4 năm đổi mới tổ chức quản lý HTX NN theo Luật giai đoạn (1997 – 2000) của Sở NN & PTNT tỉnh Nam Định . 2. Báo cáo tổng kết 3 năm đổi mới tổ chức quản lý HTX NN theo Luật giai đoạn (2001 -2003) của Sở NN & PTNT tỉnh Nam Định. 3. Báo cáo thống kê HTX NN tỉnh Nam Định vụ mùa năm 2003 của Sở NN & PTNT tỉnh Nam Định. 4. “Các nguyên tắc cơ bản của kinh tế HT và vấn đề vận dụng trong lĩnh vực nông nghiệp”_PGS.TS. Hoàng Quốc Việt_Tạp chí Kinh tế & phát triển số 57 năm 2002 5. “Một số vấn đề cần quan tâm khi chuyển đổi và xây dựng mới HTX NN nước ta” _ TS.Nguyễn Tiến Mạnh_Tạp chí hoạt động khoa hoc số 8/2001. 6. “Mấy vấn đề lý luận và thực tiễn về kinh tế HT nước ta hiện nay_Phạm Thị Cần_Tạp chí Nghiên cứu- Trao đổi số 16 (8-2000). 7. Niên giám thống kê tỉnh Nam Định năm 2002 8. Giáo trình kinh tế nông nghiệp _ Bộ môn kinh tế nông nghiệp trường ĐHKTQD. 9. Luật HTX _Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia năm 1997. 10. Kinh tế HT trong nông nghiệp ở nuớc ta hiện nay_Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Hà Nội năm 2002. 11. Lý luận về HTX qúa trình phát triển HTX NN ở nước Việt Nam_Nhà xuất bản nông nghiệp. 12. Những sửa đổi cơ bản của Luật HTX năm 2003_Nhà xuất bản tư pháp 58-60 Trần Phú. 13. Nghị quyết Đại Hội lần thứ IX. 14. Nghị Định số 15/NĐ – CP ngày 21/2/1997 của Chính phủ về “Chính sách khuyến khích phát triển HTX”. 15. Nghị Định số 16/NĐ-CP ngày 21/2/1997 của Chính phủ về “ Chuyển đổi đăng ký HTX và tổ chức hoạt động của Liên hiệp HTX”. 16. Nghị Định số 43/NĐ-CP ngày 29/3/1997 của Chính phủ ban hành điều lệ mẫu HTX NN. 17.Văn kiện Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương khoá IX. Nhà xuất bản chính trị quốc gia, năm2002. 18.NghÞ quyÕt Trung ­¬ng V bµn vÒ c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n. th¸ng 2 n¨m 2002. ._.