Thực trạng và giải pháp để thu hút và quản lý vốn đầu tư nước ngoài qua thị trường chứng khoán

Lêi c¶m ¬n VÊn ®Ò “Thu hót vµ qu¶n lý vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n” lµ mét vÊn ®Ò míi mÎ vµ kh«ng hÒ ®¬n gi¶n, ®Æc biÖt lµ ®èi víi mét sinh viªn cßn ngåi trªn ghÕ gi¶ng ®­êng. NÕu kh«ng cã sù quan t©m gióp ®ì cña thÇy c« vµ b¹n bÌ, kho¸ luËn nµy sÏ kh«ng thÓ ®­îc hoµn thiÖn vÒ c¶ lý luËn vµ thùc tiÔn. Tr­íc hÕt, t«i xin göi tíi TiÕn sÜ NguyÔn §øc Dþ lßng c¶m phôc vµ biÕt ¬n ch©n thµnh nhÊt v× sù tËn t×nh chØ b¶o vµ nh÷ng gîi ý quý b¸u cña thÇy trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kho¸ luËn nµy. T«i còng xin ®­îc bµy tá lßng biÕt ¬n tíi: Khoa Kinh tÕ Ngo¹i Th­¬ng, tr­êng §¹i Häc Ngo¹i Th­¬ng ®· cho phÐp vµ t¹o ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian cho t«i hoµn thµnh ®Ò tµi t©m huyÕt nµy; Th¹c sü NguyÔn Thanh H­¬ng (Trung t©m nghiªn cøu vµ båi d­ìng nghiÖp vô chøng kho¸n) vµ Th¹c sü NguyÔn Vò Quang Trung (Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc) ®· nhiÖt t×nh cung cÊp tµi liÖu vµ sè liÖu cËp nhËt cho qu¸ tr×nh nghiªn cøu. T«i còng xin ®­îc c¸m ¬n gia ®×nh, toµn thÓ thÇy c« vµ b¹n bÌ v× sù cæ vò tinh thÇn vµ nh÷ng lêi gãp ý ch©n thµnh trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Hµ Néi, th¸ng 12 n¨m 2003 TrÞnh Kh¾c Toµn Môc lôc Môc lôc B¶ng biÓu BiÓu ®å 1 - Chu chuyÓn vèn vµo c¸c thÞ tr­êng míi næi 17 BiÓu ®å 2 - Dßng vèn rßng vµo 5 n­íc bÞ khñng ho¶ng 18 BiÓu ®å 3 - Giíi h¹n n¾m gi÷ cæ phiÕu cña ng­êi n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n Hµn Quèc thêi ®iÓm tr­íc vµ sau khñng ho¶ng 27 BiÓu ®å 4 - Tæng quan kinh tÕ vÜ m« ViÖt Nam 1992-2002 44 BiÓu ®å 5 - T×nh h×nh tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ 1991 - 1999 44 BiÓu ®å 6 - T¨ng tr­ëng kinh tÕ giai ®o¹n 1998-2002 45 BiÓu ®å 7 - T×nh h×nh nî qu¸ h¹n ng©n hµng 1994 - 1999 47 BiÓu ®å 9 - Khèi l­îng vµ gi¸ trÞ tr¸i phiÕu giao dÞch theo th¸ng 49 BiÓu ®å 10 - C¬ cÊu vèn vµo rßng 1995 - 1999 51 B¶ng 1 - C¸c dßng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp trong khu vùc APEC tr­íc vµ sau khñng ho¶ng 15 B¶ng 2 - Tû lÖ tham gia n¾m gi÷ chøng kho¸n ë c¸c thÞ tr­êng 20 B¶ng 3 - §Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n Hµn Quèc 25 B¶ng 4 - Sè l­îng nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i KSE 27 B¶ng 5 - Tû lÖ n¾m gi÷ cæ phiÕu cña ng­êi n­íc ngoµi 54 t¹i thêi ®iÓm niªm yÕt 54 B¶ng 6 - T×nh h×nh giao dÞch cæ phiÕu trªn TTCK cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 2002 55 B¶ng 7 - T×nh h×nh n¾m gi÷ cæ phiÕu cña ng­êi n­íc ngoµi t¹i c¸c c«ng ty niªm yÕt ®Õn thêi ®iÓm th¸ng 12/2002 58 B¶ng 8 – Dù ¸n ®Çu t­ cña ViÖt Nam Fund 77 B¶ng 9 – Dù ¸n ®Çu t­ cña Beta Vietnam Fund 78 B¶ng 10 – Dù ¸n ®Çu t­ cña Quü VEIL 79 B¶ng ch÷ viÕt t¾t TTCK : ThÞ tr­êng Chøng Kho¸n CTCK : C«ng ty Chøng Kho¸n UBCKNN : Uû Ban Chøng Kho¸n Nhµ N­íc TTGDCK : Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n §TNN : §Çu t­ n­íc ngoµi REE : C«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh SAM : C«ng ty cæ phÇn c¸p vµ thiÕt bÞ viÔn th«ng HAP : C«ng ty cæ phÇn giÊy H¶i Phßng TMS : C«ng ty cæ phÇn giao nhËn vµ kho vËn Ngo¹i Th­¬ng LAF : C«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu Long An SGH : C«ng ty cæ phÇn kh¸ch s¹n Sµi Gßn CAN : C«ng ty cæ phÇn ®å hép H¹ Long DPC : C«ng ty cæ phÇn nhùa §µ N½ng BBC : C«ng ty cæ phÇn b¸nh kÑo Biªn Hoµ TRI : C«ng ty cæ phÇn n­íc gi¶i kh¸t Sµi Gßn GIL : C«ng ty cæ phÇn SXKD vµ XNK B×nh Th¹nh BTC : C«ng ty cæ phÇn c¬ khÝ vµ x©y dùng B×nh TriÖu BPC : C«ng ty cæ phÇn bao b× BØm S¬n AGF : C«ng ty xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n An Giang BT6 : C«ng ty cæ phÇn Bª T«ng 620 Ch©u Thíi GMD : C«ng ty cæ phÇn §¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn SAV : C«ng ty cæ phÇn hîp t¸c kinh tÕ vµ XNK Savimex TS4 : C«ng ty cæ phÇn Thuû S¶n sè 4 KHA : C«ng ty cæ phÇn XNK Kh¸nh Héi HAS : C«ng ty cæ phÇn x©y l¾p b­u ®iÖn Hµ Néi VTC : C«ng ty cæ phÇn viÔn th«ng VTC Lêi më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Thµnh lËp thÞ tr­êng chøng kho¸n (TTCK) ViÖt Nam lµ mét chñ tr­¬ng ®óng ®¾n vµ kÞp thêi cña ChÝnh Phñ nh»m më ra mét kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n phôc vô cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, thÞ tr­êng tµi chÝnh cña ViÖt Nam ®ang ®­îc ®Æt d­íi søc Ðp më cöa ®Ó ®ãn nhËn nh÷ng dßng chu chuyÓn vèn trªn thÕ giíi vµ TTCK còng kh«ng n»m ngoµi trµo l­u ®ã. ViÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK kh«ng chØ phï hîp xu thÕ quèc tÕ ho¸ thÞ tr­êng tµi chÝnh mµ cßn lµ nhu cÇu néi t¹i cña nÒn kinh tÕ hiÖn ®ang phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo nguån vèn vay vµ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Tuy nhiªn, tõ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh – tiÒn tÖ diÔn ra trong khu vùc n¨m 1997, ta cã thÓ thÊy dßng vèn vµo qua TTCK lu«n tiÒm Èn nh÷ng rñi ro. Thùc tÕ ®· chøng minh, víi tÝnh chÊt nh¹y c¶m víi nh÷ng biÕn ®éng, nguån vèn §TNN qua TTCK cã thÓ bÞ ®µo tho¸t rÊt nhanh khi xuÊt hiÖn nh÷ng dÊu hiÖu bÊt lîi cña nÒn tµi chÝnh. HËu qu¶ cña t×nh tr¹ng nµy lµ sù ®æ vì cña TTCK dÉn tíi khñng ho¶ng kinh tÕ vµ x· héi trÇm träng. ë ViÖt Nam, TTCK ®· ®i vµo ho¹t ®éng ®­îc gÇn ba n¨m, mét thêi gian ch­a dµi nh­ng mèi quan t©m cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo TTCK ViÖt Nam ngµy mét t¨ng vµ mét sè nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· quyÕt ®Þnh ®Çu t­. Tuy míi chØ ë giai ®o¹n ph¸t triÓn s¬ khai nh­ sù tham gia cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo TTCK ViÖt Nam ®· ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i cã sù ®iÒu chØnh kÞp thêi ®Ó ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña ho¹t ®éng ®Çu t­ nµy. Tuy nhiªn, nhËn thøc vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK cßn ch­a thèng nhÊt. Cã hai quan ®iÓm vÒ vÊn ®Ò nµy: quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng cÇn ph¶i tù do ho¸ TTCK ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi n­íc ngoµi ®Çu t­, quan ®iÓm thø hai, ng­îc l¹i, lo ng¹i viÖc tham gia cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ g©y ra bÊt æn cho TTCK ViÖt Nam cßn non trÎ. Trong bèi c¶nh ®ã, chóng ta cÇn ph¶i nh×n nhËn thËt kh¸ch quan vÒ vÊn ®Ò nµy. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ nªu trªn, kho¸ luËn nµy ®­a ra c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña ho¹t ®éng thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK, kh¶o s¸t t×nh h×nh thùc tiÔn cña mét sè TTCK c¸c n­íc, ®¸nh gi¸ nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng tíi ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK ViÖt Nam ®Ó tõ ®ã ®­a ra nh÷ng gîi ý vµ gi¶i ph¸p thËt kh¸ch quan ®Ó kh«ng nh÷ng thu hót hiÖu qu¶ mµ cßn qu¶n lý bÒn v÷ng nguån vèn nµy. 2. §¸nh gi¸ nh÷ng ®Ò tµi qu¸ khø VÊn ®Ò thu hót vµ qu¶n lý vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK vµ b¶n th©n TTCK cßn lµ mét kh¸i niÖm kh¸ míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam nªn nh÷ng nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy cßn ch­a nhiÒu. Thùc tÕ ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn TTCK ViÖt Nam còng ch­a ph¸t triÓn ®Õn mét møc ®é mµ ë ®ã nh÷ng ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm cña ho¹t ®éng nµy ®­îc béc lé mét c¸ch râ rµng. Do ®ã, nh÷ng ®Ò tµi gÇn ®©y chñ yÕu d­íi gãc ®é ¸p dông kinh nghiÖm thùc tiÔn cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµo thùc tÕ cña TTCK ViÖt Nam. 3. Môc ®Ých nghiªn cøu cña kho¸ luËn Nh­ ®· nªu râ trong tiªu ®Ò cña kho¸ luËn, kho¸ luËn nµy tËp trung vµo gi¶i quyÕt hai vÊn ®Ò chÝnh: thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK ViÖt Nam vµ qu¶n lý nguån vèn nµy phôc vô môc ®Ých ph¸t triÓn bÒn v÷ng. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu Kho¸ luËn sö dông ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng cïng nh÷ng ph­¬ng ph¸p cô thÓ nh­: ph©n tÝch tæng hîp, thèng kª, so s¸nh, ®¸nh gi¸… ®Ó phôc vô cho môc ®Ých nghiªn cøu. 5. Ph¹m vi, ®èi t­îng nghiªn cøu §Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK lµ mét vÊn ®Ò míi mÎ vµ t­¬ng ®èi réng bëi TTCK lµ mét ®Þnh chÕ trong thÞ tr­êng tµi chÝnh nãi chung vµ ho¹t ®éng ®Çu t­ nµy lu«n n»m trong mèi t­¬ng quan víi nh÷ng nguån vèn kh¸c. Trong khu«n khæ h¹n hÑp cña kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy, ng­êi viÕt chØ tËp trung nghiªn cøu ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK chÝnh thøc (Së giao dÞch chøng kho¸n). 6. Néi dung nghiªn cøu Bè côc cña kho¸ luËn gåm 85 trang, ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, ®Ò tµi gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I : Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ thu hót vµ qu¶n lý vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n. Ch­¬ng II : Bµi häc kinh nghiÖm mang tÝnh quèc tÕ vÒ thu hót vµ qu¶n lý dßng vèn ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Ch­¬ng III : Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ®Ó thu hót vµ qu¶n lý vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n. 7. Nh÷ng ®ãng gãp míi cña ®Ò tµi TTCK lµ mét lÜnh vùc biÕn ®éng theo tõng giê, tõng phót. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Æt ra cho TTCK chØ cã ý nghÜa thùc tÕ khi b¸m s¸t ®­îc t×nh h×nh ph¸t triÓn cña TTCK. ý thøc ®­îc ®iÒu nµy, kho¸ luËn nµy kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc ®óc kÕt kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Ó ¸p dông vµo ViÖt Nam mµ cè g¾ng ph©n tÝch ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK ViÖt Nam ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i nh»m ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi cao nhÊt. Kh«ng chØ dõng l¹i ë nh÷ng gi¶i ph¸p chung chung, kho¸ luËn m¹nh d¹n tËp trung vµo gi¶i ph¸p ph¸t triÓn quü ®Çu t­ chøng kho¸n nh­ lµ mét ph­¬ng h­íng mang tÝnh ®ét ph¸ ®Ó thu hót vµ qu¶n lý vèn §TNN trªn TTCK ViÖt Nam trong thêi gian tíi. 8. Cam kÕt vÒ tÝnh trung thùc cña ®Ò tµi T¸c gi¶ xin ®¶m b¶o tÝnh trung thùc vÒ häc thuËt cña kho¸ luËn, nh÷ng chç trÝch dÉn ®· ®­îc chØ râ. T¸c gi¶ sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm hoµn toµn vÒ tÝnh trung thùc cña kho¸ luËn nµy. Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ kinh nghiÖm thùc tiÔn vµ tµi liÖu nghiªn cøu, kho¸ luËn kh«ng tr¸nh khái cßn nhiÒu s¬ suÊt. T¸c gi¶ kÝnh mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®Ó cã thÓ ®i s©u nghiªn cøu h¬n n÷a trong lÜnh vùc nµy. Ch­¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ thu hót vµ qu¶n lý vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n 1. Kh¸i niÖm chu chuyÓn vèn qua thÞ tr­êng chøng kho¸n Trong thÕ kû XIX, chñ nghÜa t­ b¶n ë giai ®o¹n c¹nh tranh tù do víi ®Æc ®iÓm ®iÓn h×nh lµ luång xuÊt khÈu hµng ho¸ sang nh÷ng quèc gia kÐm ph¸t triÓn h¬n. Cuèi thÕ kû 19 ®Çu thÕ kû 20, víi sù h×nh thµnh cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn, trong nÒn kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa xuÊt hiÖn thªm mét h×nh thøc xuÊt khÈu míi – xuÊt khÈu t­ b¶n. Cïng víi thêi gian, xuÊt khÈu t­ b¶n ®· bæ sung cho xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ ngµy cµng ph¸t triÓn kh«ng ngõng, t¹o nªn nh÷ng dßng lu©n chuyÓn vèn trªn thÕ giíi. Nh÷ng dßng vèn nµy ®­îc t¹o ra chñ yÕu d­íi h×nh thøc hîp t¸c ®Çu t­ quèc tÕ – mét h×nh thøc kinh tÕ trong ®ã nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi (tæ chøc hoÆc c¸ nh©n) ®­a vèn b»ng tiÒn hoÆc bÊt kú h×nh thøc gi¸ trÞ nµo vµo n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh thu lîi nhuËn hoÆc ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu vÒ kinh tÕ x· héi Gi¸o tr×nh “Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ: lý thuyÕt vµ thùc tiÔn”, NXB Hµ Néi 1997, TrÇn Xu©n D©n, Vò ChÝ Léc. . Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi c¸c nÒn kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng phô thuéc lÉn nhau trong xu h­íng quèc tÕ ho¸ vµ toµn cÇu ho¸, nh÷ng dßng vèn ch¶y vµo vµ ra mét quèc gia ngµy cµng cã nhiÒu h×nh thøc phøc t¹p víi nh÷ng biÕn ®éng khã l­êng g©y ra nh÷ng ¶nh h­ëng kh¸c nhau ®èi víi nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ mét nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn. Bëi vËy, viÖc hiÓu ®óng ®¾n cÊu thµnh cña c¸c dßng vèn cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña mét quèc gia. C¸c nhµ kinh tÕ häc ®Òu thèng nhÊt vÒ mét sè thµnh phÇn sau ®©y cña dßng vèn vµo mét quèc gia ®ang ph¸t triÓn. 1.1 §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) FDI (Foreign Direct Investment) lµ mét h×nh thøc ®Çu t­ mµ chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ãng gãp mét sè vèn ®ñ lín vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt hoÆc dÞch vô, cho phÐp hä trùc tiÕp tham gia ®iÒu hµnh ®èi t­îng bá vèn ®Çu t­ Gi¸o tr×nh “Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ: Lý thuyÕt vµ thùc tiÔn”, NXB Hµ Néi 1997, T« Xu©n D©n, Vò ChÝ Léc. Tr. 58 . Trong thËp kû 90, luång vèn FDI trªn thÕ giíi t¨ng m¹nh tõ møc d­íi 30 tû USD vµo n¨m 1990 lªn tíi trªn 120 tû USD vµo n¨m 1998 trë thµnh mét nguån tµi trî vèn chñ yÕu t¹o nªn sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn International Business, Donald A. Ball, Wendell H. McCulloch, Boston IRWIN 1993 . Nh×n chung, sù ph¸t triÓn cña dßng vèn FDI trªn thÕ giíi nh­ vËy lµ nhê nh÷ng thÕ m¹nh riªng cã. Thø nhÊt, FDI mÆc dï vÉn chÞu sù chi phèi cña ChÝnh phñ nh­ng cã phÇn Ýt lÖ thuéc vµo mèi quan hÖ chÝnh trÞ gi÷a c¸c quèc gia. Thø hai, bªn n­íc ngoµi trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh thu lîi nhuËn nªn tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n vµ hiÖu qu¶ cña sè vèn ®Çu t­ th­êng cao. Thø ba, do bªn n­íc ngoµi trùc tiÕp qu¶n lý s¶n xuÊt nªn cã thÓ lùa chän kü thuËt, c«ng nghÖ thÝch hîp, n©ng cao dÇn tr×nh ®é qu¶n lý vµ c«ng nghÖ cña n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­. Tuy nhiªn, FDI còng cã mét sè h¹n chÕ nh­: chÊt l­îng cña nguån vèn ®Çu t­, c¶n trë ®Çu t­ trong n­íc, kiÓm so¸t thÞ tr­êng trong n­íc cña ng­êi n­íc ngoµi... HiÖn t¹i c¸c nhµ kinh tÕ th­êng chia FDI ra lµm 2 lo¹i: a. §Çu t­ c¬ b¶n (green-field investment) International Business, Donald A. Ball, Wendell H. McCulloch, Boston IRWIN 1993 : lµ h×nh thøc theo ®ã nhµ ®Çu t­ ®Çu t­ l­îng vèn cña m×nh ®Ó x©y dùng míi c¸c c¬ së kinh doanh, s¶n xuÊt t¹i c¸c quèc gia tiÕp nhËn ®Çu t­. HiÖn nay, ë ViÖt Nam ®· xuÊt hiÖn h×nh thøc FDI nµy (gåm c¸c h×nh thøc: hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh BBC, doanh nghiÖp liªn doanh, doanh nghiÖp 100% vèn §TNN, c¸c dù ¸n B-T, B-O-T, B-T-O) vµ ®­îc ®iÒu chØnh bëi LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. b. §Çu t­ d­íi d¹ng s¸t nhËp vµ mua l¹i (Mergers and Acquisition – M&A): lµ mua l¹i mét mét phÇn hoÆc toµn bé mét doanh nghiÖp hiÖn cã t¹i n­íc tiÕp nhËn vµ tham gia (hoÆc n¾m quyÒn) qu¶n lý doanh nghiÖp ®ã. Trong tr­êng hîp nµy, nÕu ®èi t­îng mua l¹i lµ mét doanh nghiÖp niªm yÕt trªn TTCK th× râ rµng viÖc ®Çu t­ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua TTCK. Trªn thùc tÕ, sè l­îng c¸c vô s¸t nhËp vµ mua l¹i M&A ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ tõ møc 16.000 vô vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 90 lªn h¬n 26.000 vô vµo nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû International Business, Donald A. Ball, Wendell H. McCulloch, Boston IRWIN 1993 . 1.2 TÝn dông quèc tÕ TÝn dông quèc tÕ lµ h×nh thøc ®Çu t­ d­íi d¹ng cho vay kiÕm lêi th«ng qua l·i suÊt tiÒn vay. H×nh thøc nµy ®­îc sö dông kh¸ phæ biÕn v× nh÷ng lîi Ých ®èi víi c¶ chñ ®Çu t­ vµ n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ Gi¸o tr×nh “Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ: lý thuyÕt vµ thùc tiÔn”, s¸ch ®· dÉn. Tr. 59 . Thø nhÊt, vèn vay chñ yÕu d­íi d¹ng tiÒn tÖ, dÔ trë thµnh c¸c ph­¬ng tiÖn ®Çu t­ kh¸c. Thø hai, n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ toµn quyÒn chñ ®éng sö dông vèn ®Çu t­ cho môc ®Ých riªng cña m×nh. Thø ba, chñ ®Çu t­ cã thu nhËp æn ®Þnh, th«ng qua l·i suÊt cña sè tiÒn cho vay, kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Thø t­, nhiÒu n­íc chñ ®Çu t­ th«ng qua h×nh thøc nµy ®· trãi buéc c¸c n­íc tiÕp nhËn vèn vµo vßng ¶nh h­ëng cña m×nh. Tuy nhiªn, dßng vèn ®Çu t­ qua tÝn dông quèc tÕ cã mét sè nh­îc ®iÓm lín lµ hiÖu qu¶ sö dông vèn th­êng thÊp do chñ ®Çu t­ kh«ng trùc tiÕp tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh; nÕu sö dông vèn kh«ng hiÖu qu¶ dÔ ®Ó l¹i g¸nh nÆng nî nÇn cho n­íc nhËn ®Çu t­; dßng vèn chÞu sù chi phèi bëi quan hÖ chÝnh trÞ gi÷a bªn ®i vay vµ bªn cho vay. 1.3 Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) ODA (Official Development Aid) lµ luång vèn ®­îc t¹o ra tõ viÖn trî cña c¸c quèc gia ph¸t triÓn cho c¸c quèc gia ®ang, kÐm ph¸t triÓn th«ng qua kªnh chÝnh thøc gi÷a c¸c chÝnh phñ Gi¸o tr×nh “Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ: lý thuyÕt vµ thùc tiÔn”, s¸ch ®·n dÉn. . H×nh thøc vèn nµy ®­îc c¸c chÝnh phñ quan t©m bëi tÝnh chÊt cña nã: cho kh«ng hoÆc vay ­u ®·i, thêi gian ©n h¹n vµ ®¸o h¹n dµi… Tuy nhiªn, nh­îc ®iÓm lín nhÊt cña h×nh thøc nµy lµ sù ¸p ®Æt cña c¸c quèc gia viÖn trî víi c¸c quèc gia nhËn vèn. 1.4 §Çu t­ gi¸n tiÕp (FPI) 1.4.1 Kh¸i niÖm FPI (Foreign Portfolio Investment) lµ h×nh thøc ®Çu t­ quèc tÕ, trong ®ã chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ ®­îc gãp vèn ë møc tèi ®a nµo ®ã d­íi h×nh thøc mua cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp n­íc së t¹i mµ kh«ng tham gia ®iÒu hµnh trùc tiÕp ®èi t­îng mµ hä bá vèn ®Çu t­ Gi¸o tr×nh “Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ: lý thuyÕt vµ thùc tiÔn”, s¸ch ®·n dÉn. . §Æc ®iÓm næi bËt cña luång vèn nµy lµ chñ ®Çu t­ bÞ khèng chÕ ë tû lÖ gãp vèn tèi ®a, th«ng th­êng chÝnh phñ c¸c n­íc qui ®Þnh møc trÇn tû lÖ n¾m gi÷ cæ phiÕu cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn TTCK, vÝ dô: Hµn Quèc cho phÐp ng­êi n­íc ngoµi ®Çu t­ víi møc trÇn lµ 10% vµ sau ®ã n©ng lªn 55% sè cæ phiÕu cña mét c«ng ty (1992). ë Th¸i Lan, tû lÖ nµy lµ 25%; Ên §é lµ 24%; §µi Loan lµ 10% “ThÞ tr­êng chøng kho¸n vµ c«ng ty cæ phÇn”, NXB ChÝnh trÞ quèc gia 2001, Bïi Nguyªn Hoµn, tr. 52-77 . Chñ ®Çu t­ kh«ng trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña c«ng ty mµ thu lîi nhuËn th«ng qua cæ tøc (thu nhËp cña cæ phiÕu ho¨c tr¸i phiÕu). FPI ®· vµ ®ang ®ãng mét vai trß quan träng trong hÇu kh¾p c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn còng nh­ ®ang ph¸t triÓn, chñ yÕu lµ do nh÷ng ­u ®iÓm: ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, hä kh«ng ph¶i chÞu nhiÒu thiÖt h¹i khi cã sù cè kinh doanh x¶y ra do vèn ®Çu t­ nhá, chñ yÕu d­íi h×nh thøc cæ phiÕu, tr¸i phiÕu nªn cã thÓ chuyÓn nh­îng kÞp thêi ®Ó thu håi vèn khi cã biÕn ®éng; ®èi víi n­íc nhËn ®Çu t­, ®©y lµ mét nguån tµi trî dµi h¹n vµ linh ho¹t cho nÒn kinh tÕ, quèc gia nhËn ®Çu t­ hoµn toµn chñ ®éng trong viÖc sö dông vèn ®Çu t­ theo ý ®å cña m×nh. Tuy nhiªn, nh­îc ®iÓm cña dßng vèn nµy thÓ hiÖn ë sù h¹n chÕ trong thu hót vèn ®Çu t­ do phÇn vèn ®ãng gãp cña chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi bÞ h¹n chÕ vÒ møc tèi ®a. VÊn ®Ò nµy chøa ®ùng nh÷ng m©u thuÉn néi t¹i. Mét mÆt, quèc gia ph¶i më cöa TTCK, khuyÕn khÝch thu hót dßng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ. MÆt kh¸c, nÕu më cöa qu¸ møc TTCK ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¸c quèc gia tiÕp nhËn vèn ®Çu t­ sÏ ®øng tr­íc nguy c¬ x¶y ra t×nh tr¹ng tho¸i lui vèn ®Çu t­ khi nÒn kinh tÕ cã nh÷ng biÕn ®éng xÊu dÉn tíi khñng ho¶ng kinh tÕ, tµi chÝnh… Trong nh÷ng ch­¬ng sau, chóng ta sÏ bµn tíi nh÷ng ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy. 1.4.2 FPI trong mèi quan hÖ víi nh÷ng luång vèn kh¸c Nh×n chung, c¬ cÊu nguån vèn vµo mét quèc gia cã thÓ ®­îc kh¸i qu¸t theo s¬ ®å d­íi ®©y: C¬ cÊu nguån vèn vµo Vay th­¬ng m¹i Dµi vµ ng¾n h¹n Kh«ng tham gia qu¶n lý. Kh«ng chuyÓn giao c«ng nghÖ. PhÇn ng¾n h¹n dÔ ®ét biÕn. FDI Dµi h¹n. Trùc tiÕp tham gia qu¶n lý. Cã chuyÓn giao c«ng nghÖ. Khã ®ét biÕn. FPI Ng¾n h¹n Kh«ng tham gia qu¶n lý. Kh«ng chuyÓn giao c«ng nghÖ. DÔ ®ét biÕn. ODA Gi÷a c¸c chÝnh phñ. NhiÒu ®iÒu kiÖn ­u ®·i NhiÒu ®iÒu kiÖn ¸p ®Æt. Nh­ vËy ®Çu t­ gi¸n tiÕp - ®Çu t­ theo danh môc chøng kho¸n (FPI) lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña tæng luång vèn chu chuyÓn vµo vµ ra cña mét quèc gia. XÐt vÒ b¶n chÊt, ®iÒu kh¸c nhau lín nhÊt gi÷a FDI vµ FPI chÝnh lµ ë chç cã hay kh«ng tham gia qu¶n lý doanh nghiÖp vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ. Tuy nhiªn, khi “l­îng” FPI ®¹t ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh th× sÏ chuyÓn biÕn vÒ “chÊt”: khi n¾m trong tay mét sè cæ phiÕu ®ñ lín, nhµ ®Çu t­ sÏ cã thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh qu¶n lý doanh nghiÖp, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ FPI trë nªn æn ®Þnh h¬n (nhµ ®Çu t­ khã rót vèn khái doanh nghiÖp). §iÓm ®Ó l­îng FPI biÕn thµnh FDI cã thÓ kh¸c nhau do c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ë tõng n­íc Ên ®Þnh dùa vµo ®iÓu kiÖn cô thÓ vÒ kinh tÕ, tr×nh ®é qu¶n lý, tËp qu¸n kinh doanh ë n­íc ®ã. Trong xu h­íng nhÊt thÓ ho¸ vµ quèc tÕ ho¸ cña nÒn tµi chÝnh thÕ giíi, vµ d­íi søc Ðp kh«i phôc luång ®Çu t­ sau khñng ho¶ng tµi chÝnh, chÝnh phñ mét sè quèc gia nh­ Hµn Quèc vµ Th¸i Lan ®Òu cã xu h­íng tù do ho¸ TTCK, b·i bá giíi h¹n vµ më réng tû lÖ së h÷u cæ phiÕu cña ng­êi n­íc ngoµi t¹i c¸c c«ng ty niªm yÕt lªn 100%. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy râ r»ng, trong thêi gian tíi, ranh giíi ph©n biÖt gi÷a FPI vµ FDI ngµy cµng mê nh¹t vµ TTCK sÏ trë thµnh mét kªnh dÉn vèn tèi quan träng ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. §Ó ®ãn ®Çu xu h­íng nµy, chóng ta cÇn hiÓu râ c¸ch thøc mµ luång vèn FPI chu chuyÓn vµo mét quèc gia ®ang ph¸t triÓn. 2. C¸c m« h×nh ph©n tÝch nguån FPI vµo mét quèc gia ®ang ph¸t triÓn C¸c nhµ kinh tÕ ®Òu thèng nhÊt ë mét quan ®iÓm: cã mét mèi liªn hÖ mËt thiÕt gi÷a dßng vèn ®Çu t­ ch¶y vµo mét nÒn kinh tÕ vµ sù ph¸t triÓn cña b¶n th©n nÒn kinh tÕ ®ã. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ: liÖu dßng vèn dåi dµo ch¶y vµo mét quèc gia quyÕt ®Þnh sù thÞnh v­îng cña b¶n th©n quèc gia ®ã hay ng­îc l¹i, sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®· t¹o ra nh÷ng triÓn väng hÊp dÉn thu hót nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Cã hai m« h×nh th­êng ®­îc sö dông ®Ó gi¶i thÝch t¹i sao luång vèn ®Çu t­ tõ c¸c n­íc giÇu cã l¹i ®­îc chuyÓn sang c¸c n­íc nghÌo – m« h×nh ®Çu t­ (m« h×nh “kÐo”) vµ m« h×nh thanh kho¶n ®Çu t­ (m« h×nh “®Èy”). Sù kh¸c nhau gi÷a hai m« h×nh nµy phô thuéc vµo nguån gèc hay môc tiªu cña vèn ®Çu t­. 2.1 M« h×nh ®Çu t­ - m« h×nh “kÐo” - lµ m« h×nh ®­îc sö dông rÊt phæ biÕn trong nhiÒu thËp kû qua. M« h×nh nµy xuÊt ph¸t tõ viÖc ph©n tÝch t©m lý th«ng th­êng cña nhµ ®Çu t­. Nhµ ®Çu t­ lu«n ®¸nh gi¸ vµ t×m kiÕm c¸c c¬ héi ®Çu t­ trong n­íc còng nh­ n­íc ngoµi. Khi thÊy r»ng c¬ héi ®Çu t­ vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t¹o ra lîi tøc cao h¬n, nhµ ®Çu t­ sÏ quyÕt ®Þnh ®Çu t­. Trong tr­êng hîp nµy, triÓn väng t¨ng tr­ëng cao lµ tiÒn ®Ò dÉn tíi quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vèn. Nh­ vËy, vèn ®Çu t­ sÏ chuyÓn vµo vµ l­u t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nÕu chÝnh phñ nh÷ng n­íc nµy tiÕn hµnh nh÷ng c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ nh»m c¶i thiÖn c¬ cÊu, n©ng cao tèc ®é t¨ng tr­ëng, gi¶m c¸c rñi ro trong m«i tr­êng ®Çu t­. §Ó t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn, nh÷ng c¶i c¸ch chÝnh s¸ch th­êng ®­îc c¸c quèc gia ph¸t triÓn vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ nh­ Ng©n hµng thÕ giíi (WB) hay Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) yªu cÇu bao gåm: t­ nh©n ho¸, tù do ho¸ thÞ tr­êng, c¶i tæ hÖ thèng ng©n hµng - tµi chÝnh, thuÕ, qu¶n trÞ doanh nghiÖp, khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. M« h×nh nµy ®­îc c«ng nhËn réng r·i vµ sö dông phæ biÕn bëi c¸c n­íc lín nh­ Mü, NhËt, c¸c n­íc thuéc EU, vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ nh­ WB, IMF… bëi lÏ nã phï hîp víi c¸ch thøc mµ c¸c n­íc vµ tæ chøc nµy thuyÕt phôc, ®Æt ®iÒu kiÖn víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nÕu c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn muèn nhËn vèn ®Çu t­ hoÆc c¸c kho¶n vay ­u ®·i. 2.2 M« h×nh thanh kho¶n ®Çu t­ – m« h×nh “®Èy” – tËp trung Ýt h¬n vµo c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ b¶n ®Þa vµ tËp trung nhiÒu h¬n vµo nh÷ng thay ®æi vÒ tÝnh thanh kho¶n tiÒn tÖ, tµi chÝnh ë c¸c thÞ tr­êng ph¸t triÓn. M« h×nh nµy cho r»ng khi thÞ tr­êng ®Çu t­ truyÒn thèng ®· b·o hoµ, nghÜa lµ nhµ ®Çu t­ cã qu¸ nhiÒ1 tiÒn ®Óï®Çu t­, v­ît qu¸ kh¶ n¨ng tiÕp nhËn cña c¸c thÞ trêng ph¸t triÓn víi møc rñi ro thÊp, hä sÏ ph¶i t×m kiÕm c¬ héi ®Çu t­ cã møc ®é rñi ro cao h¬n. Tr­íc tiªn, vèn cã thÓ chuyÓn vµo c¸c dù ¸n ®Çu t­ rñi ro cao t¹i b¶n th©n c¸c thÞ tr­êng ph¸t triÓn, nh­ng ®Õn mét thêi ®iÓm nµo ®ã cã nh÷ng biÕn ®éng vÒ tÝnh thanh kho¶n tiÒn vµ tµi s¶n tµi chÝnh néi ®Þa, hoÆc thay ®æi c¬ cÊu tµi chÝnh trong n­íc sÏ khiÕn nhµ ®Çu t­ ph¶i t×m kiÕm c¸c c¬ héi ®Çu t­ bªn ngoµi, c¸c thÞ tr­êng rñi ro cao h¬n t¹i nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn. Sau khi c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn ®­îc nhËn c¸c kho¶n ®Çu t­ nµy, kinh tÕ sÏ b¾t ®Çu t¨ng tr­ëng, thÊt nghiÖp sÏ gi¶m, c¬ së h¹ tÇng ®­îc ®Çu t­ vµ n©ng cÊp. Nãi c¸c kh¸c, trong tr­êng hîp nµy, ®Çu t­ lµ tiÒn ®Ò dÉn tíi t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong n­íc. Hai m« h×nh “kÐo” vµ “®Èy” cung cÊp cho chóng ta nh÷ng hiÓu biÕt t­êng tËn vÒ nguån gèc vµ tÝnh chÊt cña c¸c luång vèn vµo vµ t¸c ®éng cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ. N¾m v÷ng qui luËt chu chuyÓn cña dßng vèn vµo sÏ gióp chóng ta cã nh÷ng biÖn ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó thu hót hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, trong ®ã cã vèn FPI. Tuy nhiªn, thu hót vèn míi chØ lµ mét mÆt cña vÊn ®Ò. §i kÌm víi viÖc thu hót vèn ph¶i lµ c«ng t¸c qu¶n lý nguån vèn vµo bëi mçi nguån vèn ®Òu lu«n ®i kÌm nhiÒu rñi ro. ViÖc x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng lîi Ých vµ rñi ro cña dßng chu chuyÓn vèn vµo cã thÓ gióp chóng ta dù ®o¸n ®­îc nh÷ng dÊu hiÖu tho¸i lui vèn ®Çu t­ nh»m môc ®Ých ng¨n ngõa khñng ho¶ng. 3. T¸c ®éng cña dßng chu chuyÓn vèn ®èi víi nÒn kinh tÕ 3.1 Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cña dßng lu©n chuyÓn vèn vµo Cã thÓ tãm t¾t c¸c lîi Ých cña dßng lu©n chuyÓn vèn (bao gåm c¶ vèn FDI vµ FPI) nh­ sau: Dßng vèn qua biªn giíi ®· lµm t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ trong viÖc ph©n phèi toµn cÇu c¸c kho¶n tÝch luü vµ sö dông c¸c nguån lùc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt trong ph¹m vi mét quèc gia, tõ ®ã t¹o nªn hiÖu qu¶ ph©n phèi vèn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, viÖc më cöa cho dßng vèn ®Çu t­ gãp phÇn t¨ng nhanh tû lÖ vèn trªn ®Çu ng­êi, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, ph¸t hiÖn vµ ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh kinh tÕ cã tiÒm n¨ng. FPI cã thÓ lµm t¨ng kh¶ n¨ng thanh kho¶n vµ hiÖu suÊt cña thÞ tr­êng vèn néi ®Þa, cho phÐp c¸c nguån lùc ®­îc sö dông theo c¸ch linh ho¹t vµ hiÖu qu¶ nhÊt. Qu¸ tr×nh nµy diÔn ra nh­ sau: luång vèn ®Çu t­ cña c¸c nhµ ®Çu t­ ®æ vµo TTCK, lµm t¨ng tÝnh thanh kho¶n cña thÞ tr­êng. TÝnh thanh kho¶n cao lµ mét yÕu tè quan träng khiÕn cho TTCK trë nªn hÊp dÉn, thu hót ®­îc nhiÒu nhµ ®Çu t­ tham gia. Khi thÞ tr­êng vèn ph¸t triÓn, tÝnh thanh kho¶n t¨ng, rñi ro thanh to¸n còng gi¶m xuèng, c¸c kho¶n ®Çu t­ dµi h¹n còng hÊp dÉn h¬n cho phÐp nhµ ®Çu t­ lùa chän ®Çu t­ chøng kho¸n nh­ lµ h×nh thøc hÊp dÉn h¬n göi tiÕt kiÖm ng©n hµng, tõ ®ã vèn cho nÒn kinh tÕ ®­îc t¨ng c­êng víi møc chi phÝ thÊp h¬n vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt theo ®ã còng ®­îc ph¸t triÓn. FDI cã ý nghÜa h¬n ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn do nhµ ®Çu t­ trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh, mang l¹i lîi Ých rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c quèc gia kÐm ph¸t triÓn víi nh÷ng quèc gia ph¸t triÓn th«ng qua c¸c ho¹t ®éng: Giíi thiÖu c¸c kü thuËt s¶n xuÊt míi, TiÕp cËn c«ng nghÖ míi, T¹o ra ¸p lùc tÝch cùc c¹nh tranh lµnh m¹nh trªn thÞ tr­êng, vµ T¨ng c­êng hiÖu qu¶ qu¶n trÞ c«ng ty. Dßng vèn vµo mét quèc gia khiÕn cho c¸c ®Þnh chÕ, c¸c c¬ quan tµi chÝnh cña mét quèc gia ph¶i ho¹t ®éng tÝch cùc vµ hiÖu qu¶ h¬n, kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é ®Ó b¾t kÞp víi søc Ðp c¹nh tranh víi c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh n­íc ngoµi vµ theo kÞp yªu cÇu qu¶n lý dßng vèn lu«n biÕn ®éng. §iÒu nµy còng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c ®Þnh chÕ hç trî trªn thÞ tr­êng nh­ c¸c tæ chøc kÕ to¸n, kiÓm to¸n, thu thËp vµ cung cÊp th«ng tin. Dßng lu©n chuyÓn vèn còng gióp ®a d¹ng ho¸ ®Çu t­, cung cÊp cho c¸c nhµ ®Çu t­ nhiÒu ph­¬ng tiÖn cã thÓ lùa chän ®Ó b¶o vÖ nguån vèn cña m×nh, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc gi÷ c¸c danh môc ®Çu t­ cã ®­îc lîi nhuËn víi møc rñi ro thÊp nhÊt, víi ®iÒu kiÖn lµ chi phÝ lu«n ®­îc c¾t gi¶m d­íi søc Ðp cña thÞ tr­êng ®­îc quèc tÕ ho¸. Dßng lu©n chuyÓn vèn yªu cÇu c¸c nÒn kinh tÕ ph¶i x©y dùng vµ duy tr× mét hÖ thèng chÝnh s¸ch tèt, cã kh¶ n¨ng dù ®o¸n tr­íc, minh b¹ch, c«ng b»ng vµ thùc thi tèt, t¹o ra t©m lý tin cËy cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc. 3.2 Rñi ro cña dßng lu©n chuyÓn vèn Nh÷ng cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh diÔn ra liªn tiÕp trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· chøng tá r»ng ngoµi nh÷ng lîi Ých to lín, dßng chu chuyÓn vèn lu«n tiÒm Èn nh÷ng rñi ro. Tõ thùc tiÔn khñng ho¶ng cã thÓ nªu lªn nh÷ng rñi ro c¬ b¶n sau: Rñi ro th¸o lui vèn víi quy m« lín Rñi ro ®Çu t­ kh«ng sinh lêi Rñi ro vÜ m« liªn quan ®Õn dßng vèn lín ®Çu t­ vµo trong n­íc 3.2.1 Rñi ro th¸o lui vèn víi qui m« lín §©y lµ nh÷ng rñi ro dÔ thÊy nhÊt x¶y ra khi c¸c nhµ ®Çu t­ rót sè l­îng lín vèn mét c¸ch ®ét ngét. Tµi kho¶n vèn ®­îc tù do ®em l¹i hiÖu qu¶ trong thu hót nguån vèn vµ ®ång thêi còng lµm n¶y sinh nguy c¬ nguån vèn bÞ ®µo tho¸t mét c¸ch kh«ng thÓ kiÓm so¸t næi. ViÖc ®µo tho¸t vèn x¶y ra do t©m lý tiªu cùc cña nhµ ®Çu t­. T©m lý nµy xuÊt hiÖn vµ l©y lan rÊt nhanh theo ph¶n øng d©y chuyÒn nhÊt lµ khi th«ng tin kh«ng minh b¹ch, dÉn ®Õn t×nh tr¹nh ®¸nh gi¸ sai triÓn väng ®Çu t­. Ng­êi ta gäi ®©y lµ t©m lý “bÇy ®µn” hay cßn gäi lµ “hiÖu øng free-rider” “How the stockmarket works”, John M.Dalton, New York Institute of Finance, 1993. . NÕu t×nh h×nh nghiªm träng cã thÓ kÐo theo nh÷ng nguy c¬ lín h¬n g©y mÊt æn ®Þnh vÒ gi¸ chøng kho¸n, tû gi¸ hèi ®o¸i, ¸p lùc thanh to¸n tr¶ nî ngo¹i tÖ vµ sôt gi¸ c¸c tµi s¶n kh¸c. T©m lý nµy còng cã thÓ x¶y ra ë qui m« réng lín h¬n, gi÷a thÞ tr­êng c¸c quèc gia trong khu vùc vµ gi÷a c¸c hÖ thèng tµi chÝnh trªn thÕ giíi. Khi c¸c nhµ ®Çu t­ rót vèn t¹i mét quèc gia, kh¶ n¨ng nh÷ng nhµ ®Çu t­ kh¸c còng quyÕt ®Þnh rót vèn t¹i mét thÞ tr­êng tµi chÝnh cã nh÷ng ®iÓm t­¬ng ®ång lµ rÊt lín. Khñng ho¶ng sÏ lan nhanh nÕu nhµ ®Çu t­ kh«ng cã ®ñ th«ng tin ®Ó ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c m«i tr­êng ®Çu t­ cña c¸c quèc gia trong cïng mét khu vùc. §Æc biÖt, sù tho¸i lui vèn sÏ dÔ dµng x¶y ra ®ång lo¹t trªn nhiÒu thÞ tr­êng khi luång vèn ®Çu t­ bÞ thao tóng bëi mét vµi tæ chøc tµi chÝnh liªn quèc gia. Nh÷ng yÕu tè cã thÓ t¹o ra t©m lý muèn tho¸i lui ®Çu t­ bao gåm: tû gi¸, kh¶ n¨ng quy tr× c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ, t×nh tr¹ng hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng vµ doanh nghiÖp, bÊt æn vÒ chÝnh trÞ… Nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña viÖc rót vèn ®ét ngét sÏ phô thuéc mét phÇn vµo c¬ cÊu ®Çu t­ cña nÒn kinh tÕ, tÝnh chÊt hÖ thèng tû gi¸ vµ n¨ng lùc cña hÖ thèng tµi chÝnh. Dßng vèn cã nguy c¬ rñi ro cao nhÊt lµ vay nî ng¾n h¹n. Nî ng¾n h¹n lu«n g©y ¸p lùc thanh to¸n lªn hÖ thèng ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. Khi kh«ng t×m ®­îc nguån thanh to¸n nhanh sÏ dÉn ®Õn mÊt kh¶ n¨ng tr¶ nî vµ ph¸ s¶n ®ång lo¹t. Lo¹i tµi s¶n ®Çu t­ thø hai cã rñi ro cao vÒ thÊt tho¸t vèn lµ c¸c cæ phiÕu. So víi nî ng¾n h¹n, nhµ ®Çu t­ cÇn nhiÒu thêi gian h¬n ®Ó b¸n l¹i cæ phiÕu khi hä muèn rót vèn ®Çu t­. Trong tr­êng hîp nhµ ®Çu t­ b¸n tèng b¸n th¸o chøng kho¸n, hä ph¶i chÞu thua thiÖt, tuy nhiªn hËu qu¶ tai h¹i h¬n lµ viÖc b¸n å ¹t sÏ lµm TTCK sôp ®æ, g©y thiÖt h¹i cho c¸c nhµ ®Çu t­ kh¸c vµ ®Ó l¹i hËu qu¶ t©m lý l©u dµi. Vèn ®Çu t­ FDI víi nh÷ng tÝnh chÊt cña nã khiÕn cho c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng thÓ ngay mét lóc rót toµn bé ra khái nÒn kinh tÕ khi cã nh÷ng biÕn ®éng. Tuy nhiªn, luång FDI khi ®· bÞ th¸o lui khái mét quèc gia sÏ lµm sôp ®æ hoµn toµn m«i tr­êng ®Çu t­, khiÕn cho nh÷ng quèc gia tiÕp nhËn vèn rÊt chËt vËt trong viÖc kh«i phôc lßng tin cña nhµ ®Çu t­ quèc tÕ. HËu qu¶ ph¸t sinh tõ viÖc th¸o lui vèn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo n¨ng lùc cña hÖ thèng tµi chÝnh. Mét hÖ thèng tµi chÝnh cã kh¶ n¨ng thanh kho¶n cao, dù tr÷ ngo¹i tÖ dåi dµo cã thÓ chèng chäi víi viÖc thiÕu hôt vèn nh­ thÞ tr­êng tµi chÝnh Hong Kong trong thêi kú Khñng ho¶ng 1997. Ng­îc l¹i, nÒn tµi chÝnh thiÕu thùc lùc sÏ nhanh chãng sa vµo khñng ho¶ng. Kh«ng ®ñ dù tr÷ ngo¹i tÖ, thùc lùc yÕu cïng víi nÒn tµi chÝnh kh«ng lµnh m¹nh: chÊt l­îng tµi s¶n thÊp, c¸c kho¶n ®Çu t­ kh«ng hiÖu qu¶, dù tr÷ ngo¹i tÖ máng, nî ngo¹i tÖ cao khiÕn cho Ng©n hµng trung ­¬ng Th¸i Lan kh«ng ®ñ søc chèng l¹i giíi ®Çu c¬ tiÒn tÖ ®Ó duy tr× tû gi¸, ph¶i th¶ næi tû gi¸ ®ång Baht, dÉn ®Õn khñng ho¶ng kinh tÕ nghiªm träng. 3.2.2 Rñi ro ®Çu t­ kh«ng sinh lêi Do nhiÒu nguyªn nh©n, chñ yÕu lµ do qu¶n lý yÕu kÐm cña n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ hoÆc m«i tr­êng ®Çu t­ kh«ng minh b¹ch dÉn ®Õn quyÕt ®Þnh ®Çu t­ sai lÇm, khiÕn cho ph©n bæ vèn kh«ng hiÖu qu¶, ®Çu t­ kh«ng sinh lêi. Mét sè khu vùc kinh tÕ hÊp thô vèn qu¸ nhiÒu trong khi mét sè khu vùc l¹i thiÕu vèn trÇm träng dÉn ®Õn mÊt c©n ®èi vÒ ®Çu t­, suy gi¶m tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. NÕu t×nh h×nh nghiªm träng, hÖ thèng ng©n hµng mÊt kh¶ n¨ng cung cÊp tÝn dông vµ TTCK sÏ bÞ ®×nh trÖ. Rñi ro ®Çu t­ kh«ng sinh lêi x¶y ra vµ trë nªn trÇm träng khi cã nh÷ng nh©n tè sau: Qu¶n lý c«ng ty vµ c«ng khai tµi chÝnh kh«ng hiÖu qu¶. C¸c quy luËt thÞ tr­êng kh«ng ®­îc t«n träng. ThiÕu tÝnh c¹nh tranh trong khu vùc tµi chÝnh Kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn vµ kiÓm so¸t rñi ro cña hÖ thèng tµi chÝnh kÐm. C¸c nguyªn t¾c qu¶n lý._. tµi chÝnh kh«ng ®ñ hiÖu lùc. Can thiÖp th« b¹o cña Nhµ n­íc t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn ph©n bæ nguån lùc. 3.2.3 Rñi ro vÜ m« liªn quan ®Õn dßng vèn ®Çu t­ vµo Dßng vèn lín ®æ vµo nÒn kinh tÕ cã thÓ g©y mÊt c©n b»ng ë tÇm vÜ m«, ®Æc biÖt khi c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« kh«ng nhÊt qu¸n vµ h­íng tíi nh÷ng môc tiªu m©u thuÉn nhau. Nguy c¬ phæ biÕn lµ khèi l­îng vèn vµo bÊt hîp lý dÉn ®Õn nh÷ng bÊt æn vÒ tû gi¸, ph¸ vì c©n b»ng tµi kho¶n vèn vµ lµm tÝch tô nî n­íc ngoµi. Dßng vèn lín ®æ vµo khiÕn cho l­îng cung tiÒn t¨ng lªn, lµm tû gi¸ sôt gi¶m. Nç lùc k×m chÕ l­îng cung tiÒn ®Ó gi÷ æn ®Þnh tû gi¸ kh«ng hiÖu qu¶ l¾m v× can thiÖp chÝnh s¸ch tiÒn tÖ sÏ duy tr× l·i suÊt ë møc cao, tiÕp tôc thu hót vèn tõ n­íc ngoµi, vèn l¹i ®æ vµo nhiÒu h¬n. Còng cÇn l­u ý r»ng ng©n hµng trung ­¬ng sÏ rÊt tèn kÐm ®Ó duy tr× c¸c can thiÖp b»ng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Vèn ®æ vµo còng cã thÓ lµm gia t¨ng l¹m ph¸t, ®Æc biÖt khi tû gi¸ ®­îc gi÷ cè ®Þnh. L¹m ph¸t cao dÉn ®Õn: Ph¶i ®iÒu chØnh gi¸ vÒ sau, lµm cho tµi s¶n tµi chÝnh mÊt gi¸ dÇn, gi¶m n¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c tæ chøc vµ gi¶m kh¶ n¨ng cung cÊp vèn cho nh÷ng khu vùc hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ. DÉn ®Õn sù ®iÒu chØnh gi¸ m¹nh mÏ ngay lËp tøc, g©y suy tho¸i nghiªm träng vµ kÐo dµi sù bÊt æn trong ngµnh tµi chÝnh. Møc l¹m ph¸t cao vÒ gi¸ hµng tiªu dïng vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt lµm cÇu trong n­íc suy gi¶m, chÊt l­îng tµi s¶n tµi chÝnh còng suy gi¶m vµ kÐo theo mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n. §ã lµ ch­a kÓ ®Õn c¸c t¸c ®éng lµm mÐo mã c¸c th«ng tin tµi chÝnh ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­. 4. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi viÖc thu hót vµ qu¶n lý vèn ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n Cã mét thùc tÕ lµ viÖc thu hót vèn ®Çu t­ qua TTCK ®ang trë thµnh mét vÊn ®Ò mang tÝnh cÊp b¸ch ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. Dßng vèn FDI vµo c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn ®ang ch÷ng l¹i do trong bèi c¶nh hiÖn nay, c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn ph¶i c¹nh tranh lÉn nhau vµ c¹nh tranh víi chÝnh c¸c quèc gia ph¸t triÓn ®Ó thu hót dßng FDI. Víi xu h­íng ®ã, viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK lµ m«t xu thÕ tÊt yÕu cña c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn ®Ó huy ®éng ®­îc nguån vèn ph¸t triÓn kinh tÕ. Trªn thùc tÕ, TTCK ®· vµ ®ang trë thµnh mét kªnh dÉn vèn quan träng t¹i c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, bªn c¹nh nh÷ng lîi Ých to lín, cã thÓ thÊy TTCK cña tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Òu lu«n tiÒm Èn nh÷ng rñi ro. §Ó h¹n chÕ ®­îc nh÷ng rñi ro ®ã, song song víi viÖc t¹o ®iÒu kiÖn kh«ng ngõng ®Ó ph¸t triÓn TTCK, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cÇn hoµn thiÖn khung ph¸p lý ®Ó qu¶n lý dßng vèn ch¶y vµo TTCK, kiÒm chÕ dßng vèn qu¸ lín ®æ vµo cã thÓ lµm mÐo mã c¬ cÊu kinh tÕ vµ ng¨n chÆn dßng vèn th¸o lui ®ét ngét g©y ra khñng ho¶ng. Thùc tÕ nªu trªn ®Æt ra mét nhu cÇu bøc thiÕt ph¶i nghiªn cøu kü thùc tr¹ng cña TTCK ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ dßng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK trong giai ®o¹n ph¸t triÓn ban ®Çu. Cã mét thùc tÕ râ rµng lµ do xu h­íng tµi chÝnh thÕ giíi vµ do nhu cÇu néi t¹i, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam kh«ng thÓ ph¸t triÓn m¹nh nÕu kh«ng thu hót vèn qua TTCK. Tuy nhiªn, TTCK vµ nhÊt lµ ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK vÉn cßn lµ mét kh¸i niÖm míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam. Do vËy, ®Ó cã thÓ sö dông c«ng cô TTCK thu hót vèn §TNN mét c¸ch hiÖu qu¶ phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, chóng ta ph¶i cïng mét lóc gi¶i quyÕt c¶ hai nhiÖm vô: thu hót dßng vèn §TNN qua TTCK vµ qu¶n lý dßng vèn ®ã mét c¸ch hîp lý. §©y còng chÝnh lµ néi dung träng t©m cña toµn bé kho¸ luËn nµy. Trong ch­¬ng nµy vµ nh÷ng ch­¬ng tiÕp theo, kho¸ luËn nµy sÏ tËp trung ph©n tÝch TTCK ViÖt Nam vµ t×nh h×nh thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK ®Ó tõ ®ã t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó thu hót vµ qu¶n lý vèn mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. Trong ch­¬ng ®Çu tiªn nµy, chóng ta ®· bµn kü vÒ b¶n chÊt, lîi Ých vµ nh÷ng rñi ro cña viÖc huy ®éng vèn ®Çu t­ th«ng qua TTCK. Râ rµng, ng­êi ta sÏ kh«ng thÓ ®Ó TTCK vËn hµnh theo mét qui luËt kiÓu nh­ “bµn tay v« h×nh” bëi c¸i gi¸ ph¶i tr¶ sÏ lµ nh÷ng cuéc khñng ho¶ng kh«ng thÓ kiÓm so¸t næi. Chóng ta còng ®Òu thèng nhÊt vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th«ng qua TTCK t¹i c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam. Tuy nhiªn, c¸c biÖn ph¸p, h×nh thøc qu¶n lý vµ hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p nµy vÉn cßn ph¶i c©n nh¾c, kh«ng thÓ ¸p ®Æt mét c¸ch cøng nh¾c mét hÖ thèng kiÓm so¸t duy nhÊt cho mäi thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh ®Çy biÕn ®éng. Do TTCK ViÖt Nam cßn ë giai ®o¹n ph¸t triÓn s¬ khai, sÏ rÊt cã Ých nÕu chóng ta h­íng sù nghiªn cøu vµo mét sè TTCK cña c¸c n­íc ®i tr­íc trong khu vùc, ®Æc biÖt lµ nh÷ng quèc gia ®· tr¶i qua c¬n b·o khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1997. Trong ch­¬ng tiÕp theo, chóng ta sÏ ®iÓm qua t×nh h×nh chu chuyÓn vèn trªn ph¹m vi thÕ giíi, tiÕp thu nh÷ng bµi häc ®¾t gi¸ tõ n¨m quèc gia chÞu ¶nh h­ëng nÆng nÒ cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh 1997. Do ®ã, ch­¬ng II cã tªn gäi: “Bµi häc kinh nghiÖm mang tÝnh quèc tÕ vÒ thu hót vµ qu¶n lý dßng vèn ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n”. Ch­¬ng II Bµi häc Kinh nghiÖm mang tÝnh quèc tÕ vÒ thu hót vµ qu¶n lý dßng vèn ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n I. Vµi nÐt vÒ t×nh h×nh chu chuyÓn vèn trªn thÕ giíi 1. Chu chuyÓn vèn vµo c¸c n­íc thuéc khèi APEC Nh÷ng ­u ®iÓm kÝch thÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña dßng vèn vµo mét quèc gia lµ lý do lµm cho ho¹t ®éng lu©n chuyÓn vèn diÔn ra rÊt s«i ®éng, ®Æc biÖt lµ trong thêi kú tiÒn Khñng ho¶ng 1997. B¶ng 1 - C¸c dßng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp trong khu vùc APEC tr­íc vµ sau khñng ho¶ng 1993 1994 1995 1996 1997 1998 Vèn ch¶y ra ngoµi khu vùc (A) C¸c n­íc ph¸t triÓn §Çu t­ trùc tiÕp -107,7 -112,3 -137,0 -133,3 -164,2 -186,3 §Çu t­ gi¸n tiÕp -228,4 -155,2 -192,2 -246,4 -169,7 -233,2 C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn §Çu t­ trùc tiÕp -11,9 -14,1 -17,8 -20,6 -22,2 -18,5 §Çu t­ gi¸n tiÕp -12,6 -14,7 -17,1 -23,6 -21,3 22,7 Vèn ch¶y vµo khu vùc (B) C¸c n­íc ph¸t triÓn §Çu t­ trùc tiÕp 63,8 63,7 85,5 106,0 134,1 219,4 §Çu t­ gi¸n tiÕp 158,6 234,1 319,0 478,0 505,4 362,1 C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn §Çu t­ trùc tiÕp 49,9 71,3 75,4 87,0 99,9 84,0 §Çu t­ gi¸n tiÕp 57,5 31,5 18,9 66,8 82,2 12,1 Vèn ch¶y vµo rßng (A+B) C¸c n­íc ph¸t triÓn §Çu t­ trùc tiÕp -43,9 -48,6 -51,5 -27,3 -30,1 33,1 §Çu t­ gi¸n tiÕp -69,8 78,9 126,9 213,6 335,6 128,8 C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn §Çu t­ trùc tiÕp 38,0 57,2 57,6 66,5 77,7 65,5 §Çu t­ gi¸n tiÕp 44,9 16,8 1,8 43,3 60,9 -10,6 (Nguån: Thèng kª IMF vÒ c¸n c©n thanh to¸n - §/v: Tû USD) B¶ng 1 ph¶n ¸nh t×nh h×nh chu chuyÓn vèn t¹i c¸c n­íc thuéc khèi APEC, kh«ng kÓ ViÖt Nam, Hång K«ng vµ Bruney trong thêi gian tr­íc vµ sau Khñng ho¶ng 1997. C¸c n­íc ph¸t triÓn th­êng ®­îc coi lµ c¸c n­íc ‘xuÊt siªu’ t­ b¶n. Tuy nhiªn, theo b¶ng trªn, t×nh tr¹ng “xuÊt siªu” chØ x¶y ra ®èi víi vèn ®Çu t­ trùc tiÕp (FDI). Trªn thùc tÕ, c¸c n­íc ph¸t triÓn nhËn ®­îc rÊt nhiÒu vèn ®Çu t­ tõ nguån gi¸n tiÕp (FPI). §èi víi c¸c n­íc nµy, dßng FPI ph¸t triÓn lµ do hä cã nÒn kinh tÕ m¹nh vµ æn ®Þnh, TTCK ph¸t triÓn, c¬ së h¹ tÇng kü thuËt cho viÖc thanh to¸n vµ trao ®æi th«ng tin tèt. ChÝnh nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy gióp hä tËn dông ®­îc rÊt nhiÒu nguån lùc cña thÕ giíi. Còng cã thÓ ®­a ra nhËn ®Þnh lµ nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn, dßng vèn FPI vµo cµng t¨ng cao, thay thÕ cho vèn FDI. 2. Chu chuyÓn vèn vµo c¸c thÞ tr­êng míi næi Trong hµng thËp kû cho ®Õn tr­íc cuéc Khñng ho¶ng 1997, dßng vèn n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo c¸c thÞ tr­êng míi mæi liªn tôc t¨ng nhanh, tõ 1990 ®Õn 1996 t¨ng h¬n gÊp 4 lÇn (tõ kho¶ng 55 tû lªn trªn 200 tû ®«-la – biÓu ®å 1). VÒ quy m« cña dßng vèn vµo, tæng nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th«ng th­êng gi÷ ë møc trªn d­íi 3% GDP. Dßng vèn nµy ®· ®ãng vai trß quan träng vµo sù ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn trong giai ®o¹n nµy. Nguån: IMF, Economics Outlook 1999, Page 92 BiÓu ®å 1 - Chu chuyÓn vèn vµo c¸c thÞ tr­êng míi næi VÒ c¬ cÊu cña dßng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, nguån ®Çu t­ trùc tiÕp (FDI) t¨ng tr­ëng nhanh, æn ®Þnh vµ cã gi¸ trÞ cao nhÊt. Trong thêi kú khñng ho¶ng, nguån FDI cã ch÷ng l¹i nh­ng kh«ng gi¶m ®ét ngét. Bªn c¹nh ®ã, nguån vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp (FPI) còng ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß cña m×nh, t¨ng nhanh qua c¸c n¨m, nh­ng kh«ng æn ®Þnh b»ng nguån FDI, thÓ hiÖn râ nhÊt ë sù t¨ng ®ét biÕn vµo thêi kú tiÒn Khñng ho¶ng vµ sôt gi¶m m¹nh trong thêi gian c¸c thÞ tr­êng míi næi gÆp khñng ho¶ng n¨m 1997. Trong 3 nguån vèn (FDI, FPI vµ vèn vay ng©n hµng), nguån vèn vay ng©n hµng cã ®é nh¹y c¶m cao nhÊt, lu«n ®¶o chiÒu khi cã khñng ho¶ng, ®Æc biÖt lµ qua nh÷ng cuéc khñng ho¶ng lín nh­ khñng ho¶ng 1994 t¹i Mexico, 1997 t¹i Ch©u ¸. (biÓu ®å 1) 3. Chu chuyÓn vèn qua n¨m n­íc bÞ khñng ho¶ng ë Ch©u ¸ Cã thÓ kh¼ng ®Þnh: n¨m n­íc khñng ho¶ng ë Ch©u ¸ (Hµn Quèc, Malaysia, Th¸i Lan, Indonesia vµ Philipin) ®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc thu hót c¸c nguån vèn tõ bªn ngoµi ®Ó phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh×n l¹i lÞch sö, vµo nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90, t¹i nh÷ng quèc gia ®ang ph¸t triÓn, tèc ®é t¨ng tr­ëng cao bËc nhÊt thÕ giíi, l·i suÊt gi¶m, c¸c c¬ héi kinh doanh thu l·i cao vµ danh môc ®Çu t­ ®a d¹ng lµ nh÷ng lîi thÕ t¹o ra luång vèn vµo rÊt lín, t¹o ra sù bïng næ tÝn dông. Nguån: IMF, Economics Outlook 1999, p.92 (5 n­íc bao gåm: Hµn Quèc, Malaysia, Thailand, Indonesia vµ Philipin) BiÓu ®å 2 - Dßng vèn rßng vµo 5 n­íc bÞ khñng ho¶ng Qua BiÓu ®å 2, cã thÓ thÊy xu h­íng c¸c nguån vèn ®Çu t­ gia t¨ng liªn tôc t¹i tÊt c¶ c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã nguån FDI lu«n cã gi¸ trÞ cao nhÊt. Bªn c¹nh ®ã, nguån vèn FPI còng ®· thÓ hiÖn tÇm quan träng cña m×nh, gia t¨ng ®¸ng kÓ qua c¸c n¨m. VÒ c¬ cÊu thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, tõ biÓu ®å 2 so s¸nh víi biÓu ®å 1, ta thÊy møc ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn GDP t¹i c¸c quèc gia nµy cao h¬n nhiÒu so víi møc b×nh qu©n cña c¸c thÞ tr­êng míi næi, t¨ng tõ møc 4% GDP trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû lªn 6% GDP trong nh÷ng n¨m tr­íc khñng ho¶ng. Víi nguån vèn vµo t¨ng m¹nh trong mét thêi gian ng¾n, c¸c n­íc nµy khã cã thÓ tr¸nh khái nh÷ng rñi ro. H¬n n÷a, trong mét thêi gian dµi, nguån vèn vµo chñ yÕu d­íi h×nh thøc vay qua hÖ thèng ng©n hµng (trong ®ã mét phÇn lín lµ vay ng¾n h¹n) vµ FPI (hai nguån vèn rÊt dÔ ®æi chiÒu khi nÒn kinh tÕ gÆp khã kh¨n). Trong khi dßng vèn FDI t¨ng t­¬ng ®èi æn ®Þnh th× dßng FPI t¨ng ®ét biÕn, tõ møc rÊt nhá vµo ®Çu thËp kû 90, tèc ®é t¨ng FPI ®· gÊp ®«i tèc ®é t¨ng FDI trong nh÷ng n¨m 1995-1996. ChÝnh c¬ cÊu nguån vèn vµo bÊt hîp lý nµy ®· lµm trÇm träng thªm cuéc Khñng ho¶ng 1997. C¬ cÊu kinh tÕ yÕu kÐm vµ viÖc bu«ng láng qu¶n lý vèn ®Çu t­ ®· dÉn ®Õn viÖc vèn ®Çu t­ bÞ ®æ vµo c¸c lÜnh vùc cã tÝnh ®Çu c¬ cao vµ tÝnh thanh kho¶n thÊp nh­ bÊt ®éng s¶n. Cã thÓ nãi c¸c quèc gia nhËn vèn ®· ®i vay ngo¹i hèi ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n cã thêi h¹n dµi vµ thu l·i b»ng ®ång b¶n tÖ v× c¸c dù ¸n nµy n»m trong c¸c ngµnh kh«ng cã tÝnh thanh kho¶n, mét mÆt lµm cho nÒn kinh tÕ kÐm linh ho¹t, mÆt kh¸c qu¸ ph¸t triÓn cung trong c¸c ngµnh kÐm hiÖu qu¶ nµy vµ dÉn ®Õn viÖc c¸c nhµ ®Çu t­ lo sî mÊt vèn ®· ®ång lo¹t ®iÒu chØnh danh môc ®Çu t­, t¹o ra lµn sãng ng­îc rót vèn ®Çu t­, lµm ®×nh trÖ ph¸t triÓn kinh tÕ. Do nÒn kinh tÕ ch­a thËt sù v÷ng ch¾c, t×nh tr¹ng nÒn kinh tÕ ‘bong bãng’ víi c¬ chÕ qu¶n lý láng lÎo vµ thiÕu hiÖu qu¶, cïng víi thiÕu tÝnh minh b¹ch trong chÝnh s¸ch vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý thiÕu kinh nghiÖm, trong thêi kú khñng ho¶ng, nguån vèn ®¶o chiÒu víi møc ®µo tho¸t 2% GDP n¨m 1997 vµ 7% n¨m 1998. Møc ®µo tho¸t vèn nµy ®Æt c¸c n­íc Ch©u ¸ khñng ho¶ng vµo t×nh tr¹ng rÊt khã kh¨n: lßng tin cña c«ng chóng gi¶m, ®ång néi tÖ mÊt gi¸, møc ®Çu t­ toµn x· héi gi¶m, ¶nh h­ëng ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ. PhÇn vèn vay ng©n hµng bÞ rót ra nhanh nhÊt, tõ møc vµo 32 tû USD n¨m 1996 ®Õn møc ra 44,5 tû USD n¨m 1997 (kho¶ng 6% GDP), tiÕp theo lµ FPI. §iÒu ®¸ng nãi lµ c¶ n¨m n­íc trªn ®Òu ®· cè g¾ng ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp nh»m thu hót vµ qu¶n lý luång vèn ®Çu t­ vµo ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. Trong ®ã, c¸c biÖn ph¸p trùc tiÕp ®­îc ¸p dông mét c¸ch phæ biÕn nh»m kiÓm so¸t tû lÖ n¾m gi÷ tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu cña ng­êi n­íc ngoµi trong c¸c c«ng ty vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh ng©n hµng. HÇu hÕt c¸c quèc gia ®Òu thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t theo h­íng: ban ®Çu h¹n chÕ møc n¾m gi÷ chøng kho¸n cña ng­êi n­íc ngoµi ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, sau ®ã tuú thuéc vµo møc ®é ph¸t triÓn TTCK mµ níi láng dÇn c¸c qui ®Þnh h¹n chÕ, tiÕn tíi më cöa hoµn toµn TTCK cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. (xem b¶ng 2) B¶ng 2 - Tû lÖ tham gia n¾m gi÷ chøng kho¸n ë c¸c thÞ tr­êng Tªn n­íc Thµnh lËp TTCK Tû lÖ n¾m gi÷ chøng kho¸n tèi ®a Tr­íc 1998(*) HiÖn nay (2000) NhËt B¶n 1878 49% 49% Indonesia 49% 100% (ng©n hµng 49%) Malaysia Sau 1965 30% - 49% 100% Philipin 7/1992 25% - 40% 100% Singapore 24/3/1973 49% 100%(ng©n hµng 40%; b¸o chÝ 49%) Th¸i Lan 1975 49% 100% §µi Loan 20% Tæ chøc: 30%; c¸ nh©n: 15%) Hµn Quèc 3/3/1956 10% - 55% 100%(®iÖn, thÐp 30%) (*) Tr­íc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Nguån: T¹p chÝ Ng©n hµng sè 1, 2 n¨m 2000 BiÖn ph¸p qu¶n lý nguån vèn vµo qua TTCK cã thÓ lµ chÆt chÏ (VD: Hµn Quèc) hoÆc t­¬ng ®èi “cëi më” (VD: Th¸i Lan), song cã thÓ thÊy r»ng c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh ®¬n lÎ nÕu kh«ng ®­îc phèi hîp chung trong tæng thÓ c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý th× hiÖu qu¶ sÏ yÕu, thËm chÝ sÏ kh«ng cã t¸c dông. Cã mét thùc tÕ lµ: c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t vèn qua TTCK cña Hµn Quèc vµ Th¸i Lan còng chÝnh lµ nh÷ng biÖn ph¸p mµ chóng ta ®ang ¸p dông trong thêi kú ph¸t triÓn ban ®Çu cña TTCK ViÖt Nam. Do ®ã, sÏ rÊt cã Ých cho c«ng t¸c thu hót vµ qu¶n lý vèn §TNN qua TTCK khi chóng ta cïng xem xÐt kinh nghiÖm cña hai quèc gia nµy vµ kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia kh¸c bÞ khñng ho¶ng. II. Kinh nghiÖm thu hót vµ qu¶n lý vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cña mét sè quèc gia cô thÓ 1. Hµn Quèc Tõ khi sù ph¸t triÓn cña Hµn Quèc ®­îc hç trî b»ng quyÒn nî n­íc ngoµi sau chiÕn tranh TriÒu Tiªn, ChÝnh phñ Hµn Quèc rÊt cÈn träng trong viÖc më cöa thÞ tr­êng tµi chÝnh cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nh÷ng lý do cña chÝnh phñ Hµn Quèc ®­a ra nh»m tõ chèi c¸c nhµ ®Çu t­ bao gåm: (i) khã kh¨n trong viÖc qu¶n lý cung øng tiÒn tÖ, (ii) bÊt æn ®Þnh cña TTCK, (iii) thiÕu tÝnh c¹nh tranh cña ngµnh c«ng nghiÖp tµi chÝnh vµ (iv) bÊt æn ®Þnh trong viÖc së h÷u c¸c c«ng ty trong n­íc. Tuy nhiªn, d­íi søc Ðp c¹nh tranh quèc tÕ, chÝnh phñ kh«ng thÓ tr× ho·n l©u h¬n n÷a viÖc më cöa thÞ tr­êng do viÖc më cöa cã thÓ lµm t¨ng tÝnh c¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng ty n­íc ngoµi vµ c¸c c«ng ty trong n­íc, ®iÒu nµy cã thÓ t¨ng c­êng vµ ph¸t triÓn h¬n nÒn kinh tÕ quèc gia. Ngoµi ra, víi danh nghÜa hç trî lÉn nhau, Hµn Quèc ph¶i më cöa thÞ tr­êng cña m×nh do sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Þnh h­íng xuÊt khÈu lu«n phô thuéc nhiÒu vµo n­íc ngoµi. D­íi ¸p lùc tù do ho¸ ®Ó ph¸t triÓn, chÝnh phñ Hµn Quèc c«ng bè mét kÕ ho¹ch dµi h¹n nh»m quèc tÕ ho¸ thÞ tr­êng tµi chÝnh vµo th¸ng 1 n¨m 1981. KÓ tõ ®ã, c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n nh»m quèc tÕ ho¸ bao gåm tù do ho¸ tû gi¸ hèi ®o¸i vµ giao dÞch th­¬ng m¹i, b¾t ®Çu ®­îc thóc ®Èy nhanh. Vµo th¸ng 11 n¨m 1988, Hµn Quèc tu©n theo 8 ®iÒu kho¶n cña Quü tiÒn tÖ quèc tÕ IMF. ViÖc tù do ho¸ khu vùc tµi chÝnh vµ l·i suÊt ®· ®¹t ®­îc møc ®é ®¸ng kÓ. TTCK còng ®· kh¸ ph¸t triÓn. Th¸ng 12 n¨m 1988, chÝnh phñ Hµn Quèc c«ng bè kÕ ho¹ch gi÷a kú nh»m quèc tÕ ho¸ thÞ tr­êng tµi chÝnh (1989-1992) ph¶n ¸nh nh÷ng thay ®æi vÒ m«i tr­êng ®Çu t­. Theo kÕ ho¹ch gi÷a kú, ChÝnh phñ ph¸t triÓn viÖc më réng gi¸n tiÕp thÞ tr­êng vèn vµ c¸c quü ®Çu t­ cho ng­êi n­íc ngoµi. C¸c nguån vèn trong n­íc vµ viÖc b¶o hiÓm cho c¸c chøng kho¸n liªn quan ®Õn nguån vèn ë n­íc ngoµi ®­îc ®Èy m¹nh. Víi viÖc më cöa ngµnh c«ng nghiÖp chøng kho¸n, c¸c c«ng ty chøng kho¸n n­íc ngoµi ®· ®­îc cho phÐp ®Æt v¨n phßng chi nh¸nh vµ thµnh lËp c¸c c«ng ty chøng kho¸n liªn doanh tõ n¨m 1991. Ng­êi n­íc ngoµi ®­îc phÐp mua vµ b¸n cæ phiÕu trùc tiÕp trªn TTCK Hµn Quèc tõ n¨m 1993. Tõ th¸ng 7 n¨m 1993, chÝnh phñ ®· c«ng bè kÕ ho¹ch gi÷a kú lÇn thø 3 vÒ viÖc tù do ho¸ thÞ tr­êng tµi chÝnh. Néi dung chÝnh cña kÕ ho¹ch lµ më cöa dÇn ngµnh c«ng nghiÖp chøng kho¸n. Theo kÕ ho¹ch nµy, ®Çu tiªn, thÞ tr­êng cæ phiÕu sÏ ®­îc më cöa dÇn cho ng­êi n­íc ngoµi, tiÕp ®Õn lµ më cöa thÞ tr­êng tr¸i phiÕu vµo n¨m 1997. ViÖc kinh doanh tÝn th¸c chøng kho¸n vµ kinh doanh t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n còng ®­îc më cöa dÇn cho ng­êi n­íc ngoµi. Theo kÕ ho¹ch nµy, kh¸i niÖm vÒ ng­êi n­íc ngoµi ®­îc quy ®Þnh râ rµng vµ chÆt chÏ. Theo ®ã, c¸c ®Þnh chÕ n­íc ngoµi, lµ c¸c tæ chøc ®­îc thµnh lËp kh«ng d­íi mét n¨m ë Hµn Quèc vµ c¸c c¸ nh©n ®Çu t­ n­íc ngoµi, lµ ng­êi ®Þnh c­ ë Hµn Quèc kh«ng d­íi hai n¨m vµ liªn tôc ®­îc coi nh­ lµ c«ng d©n Hµn Quèc. Nh÷ng ng­êi kh¸c ®­îc coi nh­ lµ ng­êi n­íc ngoµi tuyÖt ®èi vµ ph¶i tu©n theo c¸c giíi h¹n ®Çu t­ ®èi víi ng­êi n­íc ngoµi Nguån: B¸o c¸o “ThÞ tr­êng chøng kho¸n Hµn Quèc”, Uû Ban Chøng Kho¸n Nhµ n­íc 1999, m· sè E1-0021/1999, tr.63. . VÒ giíi h¹n ®Çu t­, nãi chung, tæ chøc n­íc ngoµi kh«ng ®­îc phÐp së h÷u qu¸ 15% tæng sè cæ phiÕu ®ang l­u hµnh cña mét c«ng ty Hµn Quèc (kh«ng qu¸ 10% cña c¸c c«ng ty ®¹i chóng nh­ POSCO vµ KEPCO) trªn thÞ tr­êng cæ phiÕu. C¸c con sè nµy sÏ ®­îc thay ®æi thµnh 18% vµ 12% t­¬ng øng tõ th¸ng 4 n¨m 1996. Sù h¹n chÕ ®Çu t­ cña c¸ nh©n n­íc ngoµi ®­îc cè ®Þnh ë 3% còng sÏ ®­îc n©ng lªn 4% vµo th¸ng 4 n¨m 1996. Tuy vËy, c¸ nh©n n­íc ngoµi cã thÓ n¾m gi÷ ®Õn 15% cæ phiÕu cña c«ng ty cã bªn n­íc ngoµi tham gia víi l­îng cæ phiÕu do ng­êi n­íc ngoµi n¾m gi÷ d­íi 50%. NÕu phÇn n¾m gi÷ cña bªn n­íc ngoµi cña mét c«ng ty cã ng­êi n­íc ngoµi tham gia tõ 50% trë lªn, c«ng ty ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh giíi h¹n cho phÐp nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi tham gia b»ng c¸ch th«ng b¸o cho Uû ban gi¸m s¸t chøng kho¸n. Ngoµi ra cã mét sè tr­êng hîp ng­êi n­íc ngoµi cã thÓ mua cæ phiÕu néi ®Þa v­ît qu¸ giíi h¹n cña hä. Cô thÓ nh­ sau: Trong tr­êng hîp ®Çu t­ trùc tiÕp. Trong tr­êng hîp ®Þnh chÕ ký göi n­íc ngoµi lµ ng­êi ph¸t hµnh cæ phiÕu ký göi b¶o l·nh, mua c¸c cæ phiÕu ký göi b¶o l·nh. Trong tr­êng hîp ng­êi kh«ng ph¶i ng­êi n­íc ngoµi trë thµnh ng­êi n­íc ngoµi. Trong tr­êng hîp ng­êi n­íc ngoµi ®­îc coi nh­ c«ng d©n Hµn Quèc trë thµnh ng­êi n­íc ngoµi kh«ng ®­îc coi nh­ c«ng d©n Hµn Quèc. Trong tr­êng hîp tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi kh«ng ®­îc b¶o ®¶m, ®­îc ph¸t hµnh bëi c¸c c«ng ty quy m« võa vµ nhá, ®­îc chuyÓn ®æi. Trong tr­êng hîp thùc hiÖn c¸c quyÒn cña c¸c cæ ®«ng. Trong tr­êng hîp lµ quµ tÆng hoÆc thõa kÕ. Ngoµi ra, mét nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi c¸ thÓ khi ®Çu t­ qu¸ møc 3% (4%) do nh÷ng tr­êng hîp ngo¹i lÖ ®· nªu trªn, ph¶i b¸n sè l­îng v­ît qu¸ cña m×nh trong vßng 3 th¸ng theo mét sè quy ®Þnh cña Uû ban gi¸m s¸t chøng kho¸n Hµn Quèc Nguån: B¸o c¸o “ThÞ tr­êng chøng kho¸n Hµn Quèc”, Uû Ban Chøng Kho¸n Nhµ n­íc 1999, m· sè E1-0021/1999, tr.62. . VÒ qui ®Þnh giao dÞch trªn TTCK ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi: ng­êi n­íc ngoµi kh«ng ®­îc giao dÞch c¸c cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty niªm yÕt bªn ngoµi Së giao dÞch Hµn Quèc (KSE), tuy vËy, vÉn cã mét sè tr­êng hîp ngo¹i lÖ. Cæ phiÕu l« lÎ sÏ ®­îc giao dÞch gi÷a c¸c c¸ nh©n n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng OTC, víi ®iÒu kiÖn ph¶i th«ng qua m«i giíi cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n trong n­íc. Giao dÞch ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së chªnh lÖch gi¸ theo tÝnh chÊt phæ th«ng cña cæ phiÕu. Hoa hång m«i giíi cho nh÷ng ng­êi n­íc ngoµi ®­îc giíi h¹n ë møc 6% gièng nh­ hoa hång ®èi víi nhµ ®Çu t­ trong n­íc. VÒ lÜnh vùc ®Çu t­ tr¸i phiÕu, ng­êi n­íc ngoµi vÉn ch­a ®­îc phÐp ®Çu t­ trõ mét sè tr¸i phiÕu nhÊt ®Þnh. Ng­êi n­íc ngoµi cã thÓ mua c¸c tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi, kh«ng ®­îc b¶o ®¶m, ®­îc ph¸t hµnh bëi c«ng ty niªm yÕt nhá hoÆc c¸c c«ng ty c«ng céng hay c¸c tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®­îc ph¸t hµnh bëi c¸c c«ng ty c«ng céng hoÆc chÝnh phñ víi møc l·i suÊt coupon kh«ng cao h¬n l·i suÊt quèc tÕ. VÒ giíi h¹n ®Çu t­ tr¸i phiÕu, ng­êi n­íc ngoµi kh«ng ®­îc phÐp n¾m gi÷ h¬n 30% tr¸i phiÕu cña mét c«ng ty nhá ph¸t hµnh, kh«ng ®­îc phÐp n¾m gi÷ h¬n 15% tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh cæ phiÕu cña mét c«ng ty, mét c¸ nh©n n­íc ngoµi kh«ng ®­îc phÐp n¾m gi÷ h¬n 5% tæng l­îng tr¸i phiÕu ph¸t hµnh cña mét c«ng ty hoÆc mét tæ chøc. C¸c giíi h¹n giao dÞch vµ mua tr¸i phiÕu còng t­¬ng tù gièng nh­ cæ phiÕu. VÒ thñ tôc ®Çu t­, mäi ng­êi n­íc ngoµi muèn ®Çu t­ vµo cæ phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu Hµn Quèc cÇn ph¶i ®¨ng ký víi Uû ban gi¸m s¸t chøng kho¸n Hµn Quèc ®Ó ®­îc cÊp thÎ ®Çu t­ cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã m· sè. C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ tù m×nh lµm viÖc nµy hoÆc cö ®¹i diÖn th­êng tró t¹i Hµn Quèc lµm thay. Khi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· ®¨ng ký, hä cã thÓ göi tiÒn cña m×nh cho c¸c ng©n hµng néi ®Þa hoÆc c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®Ó mua cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng. C¸c tæ chøc ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc miÔn viÖc ký th¸c tiÒn ®¶m b¶o khi ®Æt lÖnh. C¸c cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi mua ph¶i ®­îc gi÷ t¹i Trung t©m l­u ký chøng kho¸n hoÆc gi÷ t¹i mét ®Þnh chÕ ký göi mµ hä tù chän. C¸c trung t©m l­u gi÷ th­êng lµ c¸c ng©n hµng trong n­íc, bao gåm c¶ c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi ë Hµn Quèc. Ng­êi n­íc ngoµi cã thÓ tù do thu håi vÒ n­íc tiÒn cña hä tõ Hµn Quèc khi hä b¸n c¸c chøng kho¸n néi ®Þa. C¸c giíi h¹n ®Çu t­ sÏ ®­îc c«ng bè bëi Uû ban gi¸m s¸t chøng kho¸n Hµn Quèc Nguån: B¸o c¸o “ThÞ tr­êng chøng kho¸n Hµn Quèc” ®· dÉn. . Trong tr­êng hîp mét sè cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty rÊt phæ biÕn trong c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c cæ phiÕu chÊt l­îng cao nµy, nh÷ng ng­êi n­íc ngoµi cÇn ®Æt lÖnh s¬ bé ®Ó mua cæ phiÕu c«ng ty trªn thÞ tr­êng. ChØ cã nh÷ng ng­êi n­íc ngoµi ®· qua ®­îc lÖnh s¬ bé th× míi cã thÓ ®Æt lÖnh chÝnh thøc ®Ó mua cæ phiÕu trªn Së giao dÞch. Sè liÖu thèng kª chÝnh thøc vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi (®¬n vÞ: ng­êi, ngµn cæ phiÕu, %, triÖu USD) N¨m Sè l­îng ®¨ng ký ®Çu t­ Sè l­îng cæ phiÕu ®­îc mua bëi ng­êi n­íc ngoµi Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi §Þnh chÕ C¸ nh©n (A) (A) / cæ phiÕu niªm yÕt Luång vµo Luång ra 1992 895 677 220.220 4,07 2.735,5 662,5 1993 1.653 1.092 503.310 8,74 7.636,8 1.935,7 1994 2.111 1.316 634.850 9,22 8.596,1 6.685,7 1995 2.766 1.520 760.231 10,02 10.114,1 7.813,2 Nguån: B¸o c¸o “HÖ thèng thÞ tr­êng chøng kho¸n Hµn Quèc”, Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc, m· sè: E1-0021/1999 B¶ng 3 - §Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n Hµn Quèc Tõ b¶ng 3, ta thÊy chÝnh phñ Hµn Quèc kiÓm so¸t nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK mét c¸ch t­¬ng ®èi chÆt chÏ, ban ®Çu cho phÐp nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi së h÷u mét tû lÖ cæ phÇn thÝch hîp trong c¸c c«ng ty niªm yÕt sau ®ã míi t¨ng dÇn lªn. C¸c quy ®Þnh nµy thay ®æi g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng vµ th«ng qua c¸c quyÕt s¸ch míi cña chÝnh phñ theo tõng giai ®o¹n. Cã thÓ tãm t¾t sù thay ®æi cña c¸c quy ®Þnh vÒ qu¶n lý ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ sau Nguån: B¸o c¸o “ThÞ tr­êng chøng kho¸n Hµn Quèc”, ®· dÉn, tr. 65. : Tõ n¨m 1985-1987: chÝnh phñ cho phÐp ng­êi n­íc ngoµi ®Çu t­ gi¸n tiÕp vµo chøng kho¸n quü tÝn th¸c. Th¸ng 12-1998, hoµn chØnh kÕ ho¹ch vÒ më cöa thÞ tr­êng vèn. Theo kÕ ho¹ch nµy, b¾t ®Çu tõ th¸ng 12-1992, ng­êi n­íc ngoµi ®­îc phÐp së h÷u 10% sè cæ phiÕu cña mét c«ng ty chøng kho¸n trong n­íc. N¨m 1992, cho phÐp ng­êi n­íc ngoµi ®Çu t­ trùc tiÕp víi møc trÇn lµ 10% vµ sau ®ã tû lÖ nµy ®­îc n©ng lªn 55% sè cæ phiÕu cña mét c«ng ty. N¨m 1998, bá møc trÇn nµy (lý do cña viÖc xo¸ bá møc trÇn nµy lµ chÝnh phñ Hµn Quèc muèn t¨ng c­êng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi sau Khñng ho¶ng 1997). Tr­êng hîp ®Æc biÖt cña hai c«ng ty KEPCO vµ POSCO: së h÷u cña tÊt c¶ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng v­ît qu¸ 30% sè cæ phiÕu vµ giíi h¹n ®èi víi nhµ ®Çu t­ riªng lÎ lµ 3%. ViÖc thay ®æi tû lÖ n¾m gi÷ cæ phiÕu cña ng­êi n­íc ngoµi trªn TTCK Hµn Quèc ®­îc thÓ hiÖn qua biÓu ®å sau: Nguån: BiÓu ®å 3 - Giíi h¹n n¾m gi÷ cæ phiÕu cña ng­êi n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n Hµn Quèc thêi ®iÓm tr­íc vµ sau khñng ho¶ng ViÖc qu¶n lý chÆt chÏ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trong giai ®o¹n ®Çu ®· khiÕn cho TTCK cña Hµn Quèc ph¸t triÓn kh¸ æn ®Þnh trong thêi gian ®Çu. TTCK ®· lµm tèt vai trß cung cÊp nguån vèn quan träng cho sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tuy nhiªn, vµo thêi kú tiÒn khñng ho¶ng, d­íi ¸p lùc tù do ho¸ ®Ó c¹nh tranh, chÝnh phñ Hµn Quèc ®· níi láng h¬n n÷a c¸c qui ®Þnh h¹n chÕ ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi (biÓu ®å 3). Víi chÝnh s¸ch ngµy cµng trë nªn th«ng tho¸ng céng víi nh÷ng ­u thÕ cña TTCK Hµn Quèc, sè l­îng nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ trong giai ®o¹n 1992-1999: B¶ng 4 - Sè l­îng nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i KSE (§¬n vÞ tÝnh: Nhµ ®Çu t­) N¨m Mü Anh NhËt §µi Loan C¸c n­íc kh¸c Tæng sè 1992 499 327 110 266 380 1.592 1999 3.592 918 733 530 3.419 9.273 Nguån: T¹p chÝ Ng©n hµng sè 1, 2 n¨m 2000 Tuy nhiªn, víi luång vèn vµo ngµy cµng t¨ng nhanh, víi c¬ cÊu kh«ng c©n ®èi gi÷a FDI vµ FPI céng víi mét c¬ chÕ qu¶n lý kh«ng theo kÞp ®µ t¨ng tr­ëng cña ®Çu t­, Hµn Quèc ®· kh«ng tr¸nh khái bÞ tæn th­¬ng nÆng nÒ bëi lµn sãng Khñng ho¶ng 1997. Tõ tr­êng hîp cña Hµn Quèc, cÇn thÊy r»ng, nghiªn cøu TTCK cña mét quèc gia kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng tµi chÝnh nãi chung cña quèc gia ®ã. Nh÷ng chÝnh s¸ch qu¶n lý vèn §TNN th«ng qua TTCK sÏ béc lé nh÷ng khiÕm khuyÕt khi nÒn tµi chÝnh bÞ ®e do¹ bëi nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc tõ bªn ngoµi. TTCK dï ®· ®­îc tæ chøc chÆt chÏ vµ ho¹t ®éng cã bµi b¶n ®· kh«ng kÞp ph¶n øng tr­íc biÕn ®éng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh khu vùc, sôp ®æ theo hiÖu øng “®«-mi-n«” dÉn ®Õn sù khñng ho¶ng cña c¶ nÒn tµi chÝnh vµ kinh tÕ, ®Ó l¹i hËu qu¶ kinh tÕ – x· héi nÆng nÒ vµ l©u dµi. Cuéc khñng ho¶ng 1997 ®· ®Ó l¹i mét bµi häc mµ bÊt cø quèc gia nµo còng lu«n ph¶i c©n nh¾c khi thu hót vèn §TNN qua TTCK: bÊt kú TTCK nµo còng lu«n tiÒm Èn nh÷ng rñi ro vµ viÖc ng¨n chÆn rñi ro hÖ thèng lu«n ph¶i ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu. Còng tõ kinh nghiÖm cña Hµn Quèc cho thÊy nh÷ng quyÕt s¸ch ®èi víi TTCK chØ ph¸t huy t¸c dông khi cã sù ®èi chiÕu vµ ®iÒu chØnh phï hîp víi nh÷ng chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ nh÷ng biÖn ph¸p vÜ m« kh¸c cña mét quèc gia. Dßng vèn FPI vµo mét quèc gia lu«n chÞu sù chi phèi bëi c¸c dßng vèn kh¸c. Nãi c¸ch kh¸c, chÝnh s¸ch thu hót vèn FPI cña mét quèc gia lu«n ph¶i ®Æt trong sù c©n ®èi vµ ®iÒu chØnh víi chÝnh s¸ch thu hót vèn vay vµ vèn FDI. Do vËy, ®Ó nhËn ra nh÷ng lç hæng trong nh÷ng chÝnh s¸ch kiÓm so¸t luång vèn vµo th«ng qua TTCK - nguyªn nh©n dÉn tíi Khñng ho¶ng 1997 - ta cÇn nghiªn cøu kü h¬n thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ cña c¸c quèc gia bÞ khñng ho¶ng cïng víi nh÷ng chÝnh s¸ch tµi chÝnh ®­îc ¸p dông t¹i nh÷ng quèc gia nµy, tiªu biÓu lµ Indonesia vµ Th¸i Lan. 2. Indonesia Indonesia ®· ®¹t ®­îc møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao trong giai ®o¹n 1970 - 1997 tr­íc khi khñng ho¶ng bïng næ (tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP cña Indonesia trung b×nh ®¹t 6,8%/n¨m) Nguån: IMF, Country Report, 1999, . T×nh tr¹ng nghÌo ®ãi gi¶m vµ l¹m ph¸p ®­îc gi÷ ë møc võa ph¶i. So víi Hµn Quèc, tµi kho¶n vèn cña Indonesia ®· ®­îc tù do ho¸ sím h¬n rÊt nhiÒu (1978) vµ kÓ tõ ®ã, Indonesia ®· ¸p dông chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t. Khi Indonesia tù do ho¸ tµi kho¶n vèn cña m×nh, mét dßng vèn lín ®· ®­îc thu hót trong nöa ®Çu nh÷ng n¨m 90 gãp phÇn t¹o ra sù t¨ng tr­ëng nhanh cña nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, thêi kú vµng son ®· chÊm døt vµo gi÷a n¨m 1997, khñng ho¶ng tiÒn tÖ næ ra ®· kÐo møc t¨ng tr­ëng cña ®Êt n­íc nµy trë l¹i nh÷ng n¨m 70. Trong nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn ban ®Çu, Indonesia tËp trung x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cña ®Êt n­íc. Trong khi tiÕt kiÖm trong n­íc cßn Ýt, ®Ó tµi trî cho nh÷ng dù ¸n dµi h¹n nµy, nguån ®Çu t­ ®­îc lÊy tõ c¸c tæ chøc quèc tÕ ®a ph­¬ng, c¸c chÝnh phñ n­íc ngoµi vµ c¸c nhµ cho vay t­ nh©n quèc tÕ. T¨ng tr­ëng nhanh trong ho¹t ®éng cña khu vùc t­ nh©n còng lµm t¨ng dßng vèn ®æ vµo. §Çu t­ vµo khu vùc t­ nh©n cã thêi gian ®¸o h¹n ng¾n h¬n, dÉn ®Õn nî ng¾n h¹n t¨ng nhanh. Sù t¨ng vät c¸c kho¶n ®Çu t­ ng¾n h¹n lµm t¨ng rñi ro tho¸i lui ®Çu t­ cña c¸c dßng vèn ®æ vµo, gãp phÇn g©y nªn cuéc khñng ho¶ng 1997. Vµo thËp kû 70 vµ 80, hÇu hÕt dßng vèn vµo d­íi h×nh thøc ODA. Tõ cuèi nh÷ng n¨m 80 ®Õn nay, c¬ cÊu dßng vèn ®· chuyÓn theo h­íng tû träng vèn t­ nh©n ngµy cµng t¨ng t­¬ng øng víi vai trß ngµy cµng t¨ng cña khu vùc t­ nh©n trong nÒn kinh tÕ Indonesia. Dßng vèn ®æ vµo Indonesia ®· t¨ng nhanh trong giai ®o¹n tõ 1990 ®Õn 1996. §iÒu nµy lµ do xuÊt hiÖn nh÷ng kho¶n vay kh«ng chÝnh thøc trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh qu¶n lý vay th­¬ng m¹i ®· cã nh÷ng thay ®æi nh­ sau: Xo¸ bá nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi c¸c kho¶n vay th­¬ng m¹i b»ng ngo¹i tÖ cña c¸c ng©n hµng n¨m 1989. Cho phÐp sö dông c«ng cô SWAP cña ng©n hµng trung ­¬ng n¨m 1994-1995 L·i suÊt trong n­íc t¨ng cao so víi l·i suÊt bªn ngoµi. Sè d­ c¸c kho¶n vay t­ nh©n ®· thay ®æi tõ møc cho vay 0,1 tû ®«-la n¨m 1989 sang møc ®i vay 0,5 tû ®«-la n¨m 1990 vµ con sè nµy dÇn lªn tíi møc 0,89 tû vµo n¨m 1991. §Õn n¨m 1992 tæng sè vèn ®i vay gi¶m cßn 0,3 tû ®«-la. Sè vèn ®i vay cña khu vùc t­ nh©n vµ cña doanh nghiÖp nhµ n­íc gi¶m xuèng vµo n¨m 1993, c¸c ng©n hµng còng Ýt vay n­íc ngoµi h¬n. Tõ n¨m 1994 ®Õn n¨m 1996, tû lÖ l·i suÊt gia t¨ng lµm cho dßng vèn ®æ vµo Indonesia t¨ng lªn ®Õn 2,6 tû vµo n¨m 1996. FPI t¨ng tõ 0,4 tû ®«-la n¨m 1989 lªn møc 2 tû ®«-la n¨m 1990 nh­ng sau ®ã gi¶m xuèng 1 tû ®«-la trong 2 n¨m 1991 - 1992 Nguån: “EAST ASIA: the road to recovery”, The World Bank 1998, Washington D.C. . FPI cã xu h­íng gia t¨ng nhê nh÷ng biÖn ph¸p chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ ®èi víi thÞ tr­êng vèn vµ nhê cã l·i suÊt t¨ng lªn. Trong giai ®o¹n ®Çu, FPI t¨ng lªn vµo 1990 chñ yÕu lµ nhê sù ®iÒu chØnh c¸c b¶n ph¸p quy thÞ tr­êng vèn. Sau n¨m 1990, dßng FPI vµo Indonesia kh«ng ngõng t¨ng lªn ®¹t møc tèi ®a vµo cuèi n¨m 1996 tr­íc khi ®i xuèng vµo n¨m 1997. N¨m 1997, sau nh÷ng biÕn ®éng lín trªn Së giao dÞch chøng kho¸n Jakarta, dßng vèn FPI ®· suy gi¶m hÕt søc nhanh chãng do c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· b¸n tèng b¸n th¸o c¸c tµi s¶n cña m×nh. Gi÷ tû träng lín nhÊt trong dßng vèn t­ nh©n lµ FDI. Dßng vèn FDI ®æ vµo Indonesia t¨ng lªn nhiÒu vµo nöa sau thËp kû 80 vµ t¨ng m¹nh vµo nh÷ng n¨m 90. §©y lµ kÕt qu¶ cña viÖc Indonesia thùc hiÖn tù do ho¸ c¬ chÕ ®Çu t­ cña m×nh vµo th¸ng 4 n¨m 1985. N¨m 1989, tæng FDI vµo Indonesia dõng ë møc 0,68 tû ®«-la ®Õn n¨m 1990 ®· t¨ng 1,1 tû vµ ®¹t møc 6,1 tû n¨m 1996, nh­ng ®Õn n¨m 1998, dßng vèn FDI vµo Indonesia ®· chuyÓn h­íng, sè vèn FDI rót ra khái Indonesia lªn tíi 1,26 tû. §iÒu nµy cho thÊy, FDI chØ ®­îc thu hót k._.g ý nghÜa l©u dµi vµ s©u réng ®Ó thu hót sù chó ý cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, khuyÕn khÝch hä ®Çu t­ vµo TTCK ViÖt Nam. V× vËy, c¬ chÕ cung cÊp th«ng tin cña TTCK ViÖt Nam cÇn tËp trung c¶i thiÖn nh÷ng ®iÓm sau: KhuyÕn khÝch, thËm chÝ b¾t buéc c¸c c«ng ty niªm yÕt c«ng bè c¸c b¶n b¸o c¸o ®Þnh kú hµng th¸ng, hµng quÝ vµ nh÷ng b¶n c¸o b¹ch b»ng tiÕng Anh. Yªu cÇu c¸c c«ng ty cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ, kÞp thêi vµ chÝnh x¸c nh÷ng nguån th«ng tin liªn quan ®Õn t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña c«ng ty cÇn ®­îc diÔn gi¶i râ rµng, cã sù ®èi chiÕu víi c¸c tiªu chuÈn kÕ to¸n quèc tÕ ®Ó ng­êi n­íc ngoµi cã thÓ hiÓu ®­îc mét c¸ch dÔ dµng. UBCKNN vµ TTGDCK cÇn gÊp rót n©ng cÊp vµ hoµn thiÖn trang Web cña m×nh b»ng c¶ hai thø tiÕng ViÖt vµ tiÕng Anh, thªm mét sè thø tiÕng th«ng dông kh¸c ®Ó tiÕp cËn víi bé phËn réng h¬n nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. CÇn n©ng cao chÊt l­îng vµ tÝnh kÞp thêi cña c¸c th«ng tin ®¨ng t¶i trªn nh÷ng trang Web nµy. §iÒu nµy sÏ lµm gi¶m thiÓu chi phÝ tiÕp cËn th«ng tin cña nh÷ng ng­êi n­íc ngoµi quan t©m nh­ng ch­a cã ®iÒu kiÖn t×m hiÓu cÆn kÏ TTCK ViÖt Nam. T¨ng c­êng tæ chøc c¸c héi nghÞ, héi th¶o quèc tÕ ®Çu t­ vµo TTCK ViÖt Nam t¹o ra nh÷ng diÔn ®µn trao ®æi lý luËn vµ kinh nghiÖm thùc tÕ, chia sÎ th«ng tin vµ t¹o c¬ héi qu¶ng b¸ TTCK ra thÕ giíi. 2.4 Gi¶m chi phÝ giao dÞch Qui ®Þnh c¸c thµnh viªn l­u ký n­íc ngoµi ®· ®­îc cÊp phÐp ph¶i tæ chøc khai tr­¬ng ho¹t ®éng phôc vô kh¸ch hµng, tr¸nh t×nh tr¹ng chØ cã mét thµnh viªn ho¹t ®éng nh­ hiÖn nay. Thµnh viªn nµo ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp mµ kh«ng khai tr­¬ng ho¹t ®éng trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh th× sÏ bÞ thu håi giÊy phÐp. ViÖc cã nhiÒu thµnh viªn l­u ký n­íc ngoµi ho¹t ®éng sÏ t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh vµ nhiÒu sù lùa chän h¬n cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Cho phÐp nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc më tµi kho¶n giao dÞch t¹i CTCK trong n­íc ®Ó gi¶m bít kh©u trung gian. §©y cã thÓ coi lµ mét gi¶i ph¸p mang tÝnh ®ét ph¸, v× nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ ®­îc h­ëng mét møc phÝ phôc vô thÊp cña c¸c c«ng ty trong n­íc, t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh thùc sù. §Ó thùc hiÖn ®­îc gi¶i ph¸p nµy ®ßi hái ph¶i söa ®æi l¹i c¸c qui ®Þnh hiÖn hµnh vÒ giao dÞch, thanh to¸n bï trõ, qu¶n lý ngo¹i hèi… liªn quan ®Õn ®Çu t­ n­íc ngoµi, vµ ph¶i cã c¬ chÕ phèi hîp gi÷a CTCK víi ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc phÐp kinh doanh ngo¹i tÖ trong viÖc xö lý nguån tiÒn vµo vµ ra cña nhµ ®Çu t­. 2.5 Nh÷ng kiÕn nghÞ vÒ chÝnh s¸ch ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo TTCK ViÖt Nam Thùc tr¹ng ho¹t ®éng thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK ViÖt Nam võa qua ®Æt ra mét nhu cÇu bøc thiÕt trong viÖc chØnh söa c¸c qui ®Þnh cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc chøng kho¸n nh»m x©y dùng tÝnh ®ång bé, thèng nhÊt gi÷a c¸c qui ®Þnh nhµ n­íc còng nh­ t¹o sù th«ng tho¸ng h¬n vÒ m«i tr­êng ®Çu t­, ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o ®­îc sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, h¹n chÕ ®­îc t×nh tr¹ng ®Çu c¬, lòng ®o¹n cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, t¹o ra sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña TTCK ViÖt nam. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®ã, mét sè gi¶i ph¸p sau ®©y cÇn ®­îc c©n nh¾c: C¸c c¬ quan qu¶n lý liªn quan ®Õn TTCK nh­ Bé KÕ ho¹ch §Çu t­, Bé tµi chÝnh, Ng©n hµng nhµ n­íc vµ UBCKNN ph¶i h×nh thµnh mét c¬ chÕ phèi hîp, trong ®ã cã viÖc trao ®æi th«ng tin, phèi hîp x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c ®Ò ¸n tæng thÓ vÒ thu hót vµ qu¶n lý vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng, gióp chÝnh phñ trong viÖc ®iÒu tiÕt vÜ m« vµ kiÓm so¸t ®­îc rñi ro. VÒ viÖc tham gia mua chøng kho¸n cña tæ chøc ph¸t hµnh cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, cÇn qui ®Þnh thèng nhÊt gi÷a tû lÖ mua cæ phiÕu ®ang l­u hµnh cña tæ chøc niªm yÕt (20%) vµ tû lÖ n¾m gi÷ cæ phiÕu cña tæ chøc ph¸t hµnh (®ang ®­îc qui ®Þnh lµ 30%). Sù thèng nhÊt nµy sÏ gi¶i to¶ nh÷ng khã kh¨n kh«ng cÇn thiÕt ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. VÒ qui ®Þnh h¹n chÕ chuyÓn nh­îng cæ phiÕu cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, theo qui ®Þnh hiÖn hµnh t¹i quyÕt ®Þnh 145/1999/Q§-TTg cña thñ t­íng vµ quyÕt ®Þnh 228/Q§-NHNN5 cña Ng©n hµng nhµ n­íc th× viÖc chuyÓn nh­îng cæ phiÕu cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ ®­îc thùc hiÖn sau mét thêi gian t­¬ng ®èi dµi lµ ch­a hîp lý. Theo chóng t«i, chØ nªn h¹n chÕ chuyÓn nh­îng cæ phiÕu ®èi víi nh÷ng nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi n¾m gi÷ mét l­îng lín cæ phiÕu, cã thÓ lµ ë møc tèi ®a 3% ®èi víi c¸ nh©n vµ 7% ®èi víi tæ chøc, ®ång thêi h¹n chÕ nh÷ng nhµ ®Çu t­ nµy chuyÓn nh­îng cæ phiÕu trong thêi gian tèi ®a lµ 1 n¨m kÓ tõ ngµy së h÷u cæ phiÕu. VÒ møc ®é tham gia cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, hiÖn nay xu h­íng c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã tæ chøc (quÜ ®Çu t­, c«ng ty tµi chÝnh…) ®Çu t­ vµo ViÖt Nam ®ang t¨ng lªn, th«ng th­êng c¸c nhµ ®Çu t­ nµy mong muèn së h÷u mét tû lÖ cæ phiÕu t­¬ng ®èi lín trong c¸c c«ng ty cæ phÇn. ViÖc thËn träng qu¸ tr×nh thu hót vèn ®Çu t­ ban ®Çu lµ cÇn thiÕt, song nÕu qui ®Þnh tû lÖ thÊp qu¸ sÏ lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t­ cã tiÒm lùc lín. Theo t×nh h×nh thùc tÕ cña thÞ tr­êng, tû lÖ së h÷u cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi hîp lý nhÊt hiÖn nay lµ 5% sè cæ phiÕu ®èi víi nhµ ®Çu t­ lµ c¸ nh©n vµ 10% sè cæ phiÕu ®èi víi nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc vµ tæng sè cæ phiÕu ®­îc së h÷u cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®èi víi mét tæ chøc ph¸t hµnh chøng kho¸n lµ 30%. Trong t­¬ng lai, khi TTCK ®· ph¸t triÓn m¹nh, æn ®Þnh, ®Ó thu hót nh÷ng nguån vèn c¸n thiÕt cho ®Çu t­ vµ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ, ®ång thêi còng t¹o sù c¹nh tranh lµnh m¹nh khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña c¸c nhµ ®Çu t­ néi ®Þa, cã thÓ cho phÐp nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi n¾m gi÷ ®Õn 100% sè cæ phiÕu cña mét c«ng ty niªm yÕt trong nh÷ng lÜnh vùc phï hîp víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Trong lÜnh vùc kinh doanh chøng kho¸n, theo qui ®Þnh hiÖn nay tû lÖ gãp vèn tèi ®a 30% cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ qu¸ thÊp, nhÊt lµ ®èi víi ngµnh kinh doanh rñi ro cao nh­ chøng kho¸n. Tû lÖ hîp lý nhÊt trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ bªn n­íc ngoµi gãp tèi ®a 49% vèn liªn doanh. Tû lÖ nµy võa khuyÕn khÝch ®­îc ®Çu t­ n­íc ngoµi võa ®¶m b¶o sù kiÓm so¸t cña phÝa ViÖt Nam. Trong t­¬ng lai, khi TTCK ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh, cÇn më réng tû lÖ së h÷u cña c¸c CTCK n­íc ngoµi trong CTCK liªn doanh phï hîp víi LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, t¹o sù nhÊt qu¸n trong chiÕn l­îc thu hót ®Çu t­. 3. H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn quü ®Çu t­ chøng kho¸n vµ c«ng ty qu¶n lý quü ®Çu t­ chøng kho¸n - mét lèi tho¸t cho t×nh tr¹ng khã kh¨n trong thu hót vèn ®Çu t­ qua TTCK ViÖt Nam Nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn, TTCK ViÖt Nam cßn cã nhiÒu biÓu hiÖn thiÕu chuyªn nghiÖp nh­ c«ng t¸c thu thËp vµ qu¶ng b¸ th«ng tin ®Õn nhµ ®Çu t­ ch­a chuyªn nghiÖp; c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng nhÊt qu¸n; c¸c hÖ thèng bæ trî nh­ hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i, trung t©m l­u ký chøng kho¸n vµ c¸c CTCK cßn ë trong t×nh tr¹ng yÕu kÐm. ChÝnh nh÷ng h¹n chÕ nµy ®· khiÕn cho nh÷ng nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi mÊt mét thêi gian dµi t×m hiÓu tr­íc khi ra ®­îc quyÕt ®Þnh ®Çu t­, g©y t©m lý e ng¹i ®èi víi nhµ ®Çu t­ tiÒm n¨ng. Bëi vËy, ®Ó khai th«ng luång vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK tÊt yÕu ph¶i kh¾c phôc tÝnh thiÕu chuyªn nghiÖp cña TTCK ViÖt Nam. §Ó n©ng cao tÝnh chuyªn nghiÖp cña TTCK ViÖt Nam, cã thÓ ®­a ra nhiÒu gi¶i ph¸p ë tÇm vÜ m« (hoµn thiÖn chÝnh s¸ch, c¶i tæ hÖ thèng ng©n hµng – tµi chÝnh, giao l­u häc hái kinh nghiÖp ë cÊp qu¶n lý…) hoÆc ë tÇm vi m« (n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô cña c¸c CTCK, t¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o, n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô m«i giíi, kÕ to¸n, kiÓm to¸n ®Ó phï hîp víi nh÷ng tiªu chuÈn quèc tÕ). Tuy nhiªn, sau khi nghiªn cøu kü thùc tr¹ng TTCK ViÖt Nam, chóng t«i thÊy r»ng mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó nhanh chãng n©ng cao tÝnh chuyªn nghiÖp cña TTCK ViÖt Nam lµ khuyÕn khÝch h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng quÜ ®Çu t­ vµ c«ng ty qu¶n lý quÜ - nh÷ng nhµ ®Çu t­ chuyªn nghiÖp trªn TTCK. T¹i c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn trªn thÕ giíi, ng­êi ta coi viÖc tån t¹i nh÷ng quÜ ®Çu t­ cã uy tÝn lµ dÊu hiÖu kh¼ng ®Þnh tÝnh chuyªn nghiÖp cña TTCK. Trªn thùc tÕ, lo¹i h×nh quÜ ®Çu t­ ®· xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam víi nh÷ng c¸i tªn kh¸ quen thuéc nh­ VEIL, MEF, VietnamFund, Beta Fund vµ gÇn ®©y nhÊt lµ quü VietFund. Sù tham gia ®Çu t­ cña nh÷ng quÜ nµy, tuy míi chØ ë giai ®o¹n th¨m dß nh­ng ®· ®em l¹i nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ vµ quan träng h¬n lµ ®em l¹i mét phong c¸ch lµm viÖc chuyªn nghiÖp. §Ó lµm râ thªm tÇm quan träng cña quü ®Çu t­ ®èi víi TTCK, chóng ta sÏ ®i s©u t×m hiÓu kh¸i niÖm cña quü ®Çu t­. 3.1 Kh¸i niÖm quü ®Çu t­ Kh¸i niÖm quü ®Çu t­ ®èi víi TTCK ViÖt Nam nãi riªng vµ ®èi víi thÞ tr­êng tµi chÝnh nãi chung lµ mét kh¸i niÖm t­¬ng ®èi míi mÎ. Quü ®Çu t­ lµ mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian phi ng©n hµng thu hót tiÒn nhµn rçi tõ c¸c nguån kh¸c nhau ®Ó ®Çu t­ vµo cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, tiÒn tÖ hay c¸c lo¹i tµi s¶n kh¸c. TÊt c¶ c¸c kho¶n ®Çu t­ nµy ®Òu ®­îc qu¶n lý chuyªn nghiÖp, chÆt chÏ bëi c¸c c«ng ty qu¶n lý quü, ng©n hµng gi¸m s¸t vµ c¬ quan thÈm quyÒn kh¸c. Gi¸o tr×nh “Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n”, TT Nghiªn cøu vµ båi d­ìng nghiÖp vô chøng kho¸n, NXB ChÝnh trÞ quèc gia 2002, TS. §µo Lª Minh (chñ biªn) 3.2 H×nh thøc quü ®Çu t­ HiÖn nay trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu lo¹i h×nh quü ®Çu t­ nh­ quü ®Çu t­ m¹o hiÓm, quü hç t­¬ng, quü uû th¸c ®Çu t­… C¸c quü ®Çu t­ cã thÓ ®­îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau, nÕu c¨n cø vµo tÝnh thanh kho¶n, quü ®Çu t­ ®­îc ph©n chia thµnh hai lo¹i: quü ®ãng vµ quü më. Quü ®ãng lµ h×nh thøc quü ph¸t hµnh chøng chØ quü mét lÇn (hoÆc nhiÒu lÇn ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau). Nh»m t¹o tÝnh thanh kho¶n cho lo¹i quü nµy, sau khi kÕt thóc viÖc huy ®éng vèn (hay ®ãng quü), c¸c chøng chØ quü sÏ ®­îc niªm yÕt trªn TTCK. Tæng vèn huy ®éng cña quü cè ®Þnh vµ kh«ng biÕn ®æi trong suèt thêi gian quü ho¹t ®éng. H×nh thøc quü ®ãng nµy míi ®­îc ¸p dông ë ViÖt Nam víi sù ra ®êi cña Quü ®Çu t­ VietFund. H×nh thøc thø hai lµ quü më. Kh¸c víi quü ®ãng, tæng vèn cña quü më biÕn ®éng theo tõng ngµy giao dÞch cã tÝnh chÊt ®Æc thï cña nã lµ nhµ ®Çu t­ ®­îc quyÒn b¸n l¹i chøng chØ quü ®Çu t­ cho quü, vµ quü ph¶i mua l¹i c¸c chøng chØ theo gi¸ trÞ thuÇn vµo thêi ®iÓm giao dÞch. §èi víi h×nh thøc quü nµy, c¸c giao dÞch mua b¸n chøng chØ quü ®­îc thùc hiÖn trùc tiÕp víi víi c«ng ty qu¶n lý quü vµ chøng chØ quü kh«ng ®­îc niªm yÕt trªn TTCK. Do ®ßi hái tÝnh thanh kho¶n cao, ®ång nghÜa víi sù ph¸t triÓn cao cña hÖ thèng tµi chÝnh, nªn h×nh thøc quü nµy chØ tån t¹i ë c¸c n­íc cã nÒn tµi chÝnh ph¸t triÓn nh­ ch©u ©u, Mü, Canada… mµ ch­a cã mÆt t¹i ViÖt Nam. 3.3 Lîi Ých cña quü ®Çu t­ §èi víi nhµ ®Çu t­, quü ®Çu t­ cã mét t¸c dông v« cïng quan träng. Ng­êi ®Çu t­ dï bÊt cø d¹ng nµo khi ®· tham gia vµo TTCK ®Òu ph¶i th«ng qua vµ ®­îc hç trî bëi nh÷ng nhµ m«i giíi chøng kho¸n. Tuy nhiªn, dï ®­îc th«ng tin vµ t­ vÊn tíi ®©u ch¨ng n÷a, nhµ ®Çu t­ vÉn ®­îc xem lµ ng­êi tù quyÕt ®Þnh tèi hËu vµ do ®ã hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña hä xÐt cho cïng lµ lÖ thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn vµ phÈm chÊt c¸ nh©n. TTCK l¹i lµ tËp hîp cña nhiÒu s¶n phÈm, ®a ngµnh, cho nªn khã cã thÓ n¾m ®­îc chiÒu h­íng chuyÓn biÕn cña thÞ tr­êng. Trong hoµn c¶nh nµy mét ®Þnh chÕ rÊt tiÖn lîi nh­ quü ®Çu t­ cã thÓ gióp c¸c nhµ ®Çu t­, nhÊt lµ nh÷ng nhµ ®Çu t­ nhá, ®Çu t­ tèt nhÊt vµo TTCK. Lîi Ých quan träng nhÊt cña quü lµ kh¶ n¨ng ®a d¹ng ho¸ ®Çu t­. Mét c¸ nh©n víi sè vèn h¹n chÕ, khã cã thÓ ®a d¹ng ho¸ tèi ­u danh môc ®Çu t­ cña m×nh. Tuy nhiªn, b»ng ph­¬ng thøc kÕt hîp vèn cïng víi nhiÒu ng­êi kh¸c vµo quü ®Çu t­, c¸ nh©n ®ã sÏ cã ®iÒu kiÖn chia phÇn lîi trong mét tËp hîp c¸c chøng kho¸n ®­îc ®a d¹ng ho¸ mét c¸ch tèi ®a. Lîi Ých kh¸c do quü ®Çu t­ mang l¹i lµ tr×nh ®é qu¶n lý chuyªn nghiÖp. NhiÒu nhµ ®Çu t­ nhá hoÆc ë møc trung b×nh khã ®¹t hiÖu n¨ng qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ cña m×nh mét c¸ch kh«n ngoan nhÊt, hä còng kh«ng cã kh¶ n¨ng hoÆc thÊy kh«ng cßn cã lîi nÕu ph¶i tr¶ c¸c kho¶n phÝ cÇn thiÕt ®Ó thuª sù qu¶n lý chuyªn nghiÖp cho m×nh. B»ng c¸ch chung vèn vµo quü ®Çu t­, nh÷ng c¸ nh©n nµy cã thÓ an t©m sÏ ®­îc c¸c nhµ ®iÒu hµnh chuyªn nghiÖp (c¸c c«ng ty qu¶n lý quü) qu¶n lý ®Çu t­ cña m×nh, víi mét chi phÝ võa ph¶i cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. Mét ®iÓm næi bËt n÷a lµ phÇn vèn gãp vµo quü ®Çu t­ cã tÝnh thanh kho¶n. §iÒu nµy cã nghÜa lµ nÕu nhµ ®Çu t­ muèn rót lui khái tæ chøc ®Çu t­ nµy, hä cã thÓ b¸n l¹i tµi s¶n cña hä víi mét gi¸ ph¶i ch¨ng ®Ó chuyÓn thµnh tiÒn mÆt trong thêi gian ng¾n. XÐt ë gãc ®é hç trî doanh nghiÖp, viÖc quü ®Çu t­ ra ®êi vµ trùc tiÕp sö dông vèn huy ®éng tõ c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc ®Çu t­ vµo c¸c doanh nghiÖp (niªm yÕt vµ ch­a niªm yÕt), gióp t¹o ra mét nguån vèn rÎ, n¨ng ®éng cho c¸c doanh nghiÖp víi sù ®¸nh gi¸ chuyªn nghiÖp cña c«ng ty qu¶n lý quü. Tõ ®ã, c¸c quü ®Çu t­ sÏ t¹o ra mét dßng ®Çu t­ gãp phÇn t¹o ra kh¶ n¨ng t¨ng tr­ëng cho c¸c doanh nghiÖp. XÐt vÒ mÆt thÞ tr­êng, quü ®Çu t­ kh«ng chØ ®em l¹i phong c¸ch ho¹t ®éng chuyªn nghiÖp, n©ng cao uy tÝn cho TTCK d­íi con m¾t cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi mµ b¶n th©n quü ®Çu t­ chÝnh lµ nguån cung vèn khæng lå qua TTCK. Theo «ng Don Lam, gi¸m ®èc ®iÒu hµnh cña c«ng ty VinaCapital Asset Management (VinaCapital), ®¬n vÞ qu¶n lý quü Vietnam Opportunities Fund (VOF) võa ®i vµo ho¹t ®éng ë ViÖt Nam, th× tæng sè vèn mµ c¸c c«ng ty qu¶n lý quü n¾m lªn tíi 6.000 tû USD. H·y t­ëng t­îng r»ng, chØ cÇn cã thÓ thu hót ®­îc 1% trong sè ®ã ®Çu t­ vµo ViÖt Nam th«i th× sè tiÒn ®Çu t­ ®· lµ 60 tû USD, ®ñ ®Ó thay ®æi toµn bé côc diÖn cña TTCK ViÖt Nam. 3.4 T×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c quü ®Çu t­ chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam C¸c quü ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam tõ kh¸ l©u. TÝnh ®Õn nay, ë ViÖt Nam ®· cã sù hiÖn diÖn vµ ho¹t ®éng cña c¸c quü ®Çu t­ sau: Beta Vietnam & Beta Mekong Vietnam Lazard Fund Templeton Vietnam Fund Vietnam Fund Vietnam Enterprise Investment Limited Vietnam Opportunities Fund (VOF) C«ng ty liªn doanh qu¶n lý quÜ ®Çu t­ chøng kho¸n ViÖt Nam (VietFund) D­íi ®©y, chóng t«i xin ®­îc ®Ò cËp ®Õn néi dung ho¹t ®éng cña mét sè quü tiªu biÓu. 3.3.1 Vietnam Fund §©y lµ quü ®Çu t­ do C«ng ty qu¶n lý quü Vietnam Fund Management qu¶n lý víi sè vèn ban ®Çu lµ 100 triÖu USD, sau rót xuèng cßn 42 triÖu USD. Quü ®­îc thµnh lËp 10/1991 vµ ®­îc niªm yÕt trªn TTCK Ailen. §©y lµ quü ®Çu t­ ra ®êi sím nhÊt ®Ó ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, ®Çu t­ vµo mét sè dù ¸n cô thÓ sau: Dù ¸n LÜnh vùc ho¹t ®éng VF-CGZ Du lÞch Ng©n hµng ¸ Ch©u (ACB) Ng©n hµng C«ng ty Huy Hoµng S¶n xuÊt Anglo Vietnam Sugar L­¬ng thùc - thùc phÈm Dragon Properties Asia BÊt ®éng s¶n Viet Hoa Construction BÊt ®éng s¶n Hunsan Co S¶n xuÊt VP Bank Ng©n hµng Agravina L­¬ng thùc - thùc phÈm B¶ng 8 – Dù ¸n ®Çu t­ cña ViÖt Nam Fund HiÖn nay Vietnam Fund s¾p hÕt thêi h¹n ho¹t ®éng, c«ng viÖc chñ yÕu cña hä b©y giê lµ lµm thñ tôc b¸n c¸c dù ¸n ®Çu t­ tr­íc ®©y ®Ó ®ãng quü vµ kh«ng tiÕp tôc ho¹t ®éng. 3.3.2 Beta Vietnam & Beta Mekong Vietnam (Beta Vietnam Fund) Quü do c«ng ty qu¶n lý quü Indochina Asset Management (ICAM) qu¶n lý. Quü thµnh lËp 9/1993 víi sè vèn ban ®Çu lµ 47,2 triÖu USD. T¹i ViÖt Nam, Beta Vietnamt Fund cã mét sè dù ¸n ®Çu t­ sau: Dù ¸n LÜnh vùc Mekong Leisure Gi¶i trÝ International School Gi¸o dôc Indotel Ltd Kh¸ch s¹n Vietnam Frontier Fund §Çu t­ RIM Tech C«ng nghÖ th«ng tin Apex International May mÆc Bio Asia C«ng nghÖ sinh häc Vietnam Industrial Investment ThÐp Tecobest International VËn t¶i Indochina Juice Thùc phÈm Dalat Golf Club Gi¶i trÝ Anzoil NL 4 DÇu khÝ Phan Thiet Golf Club Gi¶i trÝ B¶ng 9 – Dù ¸n ®Çu t­ cña Beta Vietnam Fund HiÖn t¹i Beta Vietnam Fund ®· s¾p hÕt thêi h¹n ho¹t ®éng vµ ®ang tiÕn hµnh thñ tôc b¸n c¸c dù ¸n ®Çu t­ tr­íc ®©y vµ kh«ng cßn tham gia c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ míi. 3.3.3 Templeton Vietnam Fund TVF do c«ng ty qu¶n lý quü Templeton Fund Management qu¶n lý, ®­îc thµnh lËp vµo 9/1994 víi thêi h¹n ho¹t ®éng lµ 10 n¨m. Sè vèn ban ®Çu lµ 90,6 triÖu USD. §Õn thêi ®iÓm n¨m 2002, quü nµy ®· quyÕt ®Þnh rót vèn khái ViÖt Nam do chØ ®Çu t­ ®­îc kho¶ng 20% vèn vµo hai dù ¸n t¹i Hµ Néi lµ kh¸ch s¹n Metropole vµ khu c¨n hé Mayfair. 3.3.4 Vietnam Enterprise Investment Ltd (VEIL) VEIL do c«ng ty qu¶n lý quü Dragon Capital qu¶n lý. Quü ®­îc thµnh lËp vµo th¸ng 7 n¨m 1995 víi sè vèn ban ®Çu lµ 16,5 triÖu USD. §Õn nay, VEIL ®· huy ®éng ®­îc tæng céng 75 triÖu USD vµ ®· ®Çu t­ vµo h¬n 20 dù ¸n víi tæng sè tiÒn kho¶ng 45 triÖu USD. Trong sè c¸c dù ¸n ®Çu t­, ®· cã 7 c«ng ty ®­îc niªm yÕt trªn TTCK ViÖt Nam vµ hai c«ng ty niªn yÕt t¹i TTCK n­íc ngoµi. Cô thÓ: Dù ¸n LÜnh vùc Hanoi Lake View C¨n hé cho thuª Halong Canfoco §å hép VP Bank Ng©n hµng ACB Ng©n hµng Saigon Commercial Bank Ng©n hµng Vietnam Industrial Investment ThÐp REE Corporation C¬ ®iÖn l¹nh Lafoco ChÕ biÕn h¹t ®iÒu Norco Tiles VËt liÖu x©y dùng Silk Road System PhÇn mÒm tin häc Glass Egg Digital Media C«ng nghÖ kü thuËt sè Thanh My ThiÕt bÞ néi thÊt Vinh Tien Paper GiÊy PD Office Building V¨n phßng cho thuª Duc Hanh Co. X©y dùng h¹ tÇng Viet Trung Cement S¶n xuÊt xi m¨ng Tribeco Níc gi¶i kh¸t Bibica B¸nh kÑo Transimex VËn t¶i Gilimex DÞch vô Beta Vietnam Fund Quü ®Çu t­ B¶ng 10 – Dù ¸n ®Çu t­ cña Quü VEIL 3.3.5 Vietnam Opportunities Fund (VOF) VOF lµ mét d¹ng quü më (open-ended fund) ®­îc ®Æt d­íi sù qu¶n lý cña c«ng ty Vina Capital Asset Management Ltd (VinaCapital). Quy m« cña quü hiÖn nay lµ 10 triÖu USD vµ dù kiÕn sÏ t¨ng lªn 50 triÖu USD trong vßng 3 n¨m. Bèn cæ ®«ng chÝnh cña Quü hiÖn nay lµ Quü ®Çu t­ Millennium Parters (Mü), Deustche Bank Securities (§øc), Sun Wah Group vµ Pacific Alliance Group (Hång K«ng). VOF hiÖn ®­îc niªm yÕt trªn TTCK London ë Anh. T¹i ViÖt Nam, mäi ho¹t ®éng ®Çu t­ cña quü nµy ®Òu th«ng qua c«ng ty qu¶n lý quü Vina Capital, c«ng ty nµy ®­îc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng tõ th¸ng 9/2003. §èi t­îng chñ yÕu cña quü ®Çu t­ nµy lµ c¸c c«ng ty cã vèn n­íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng kh«ng tèt t¹i ViÖt Nam: VOF sÏ gióp nh÷ng c«ng ty nµy c¬ cÊu l¹i ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ vµ ph¸t triÓn lªn, sau ®ã sÏ b¸n l¹i hoÆc ®­a lªn niªm yÕt trªn TTCK. §èi t­îng thø hai lµ c¸c c«ng ty cæ phÇn ho¸ vµ c¸c c«ng ty cæ phÇn t­ nh©n trong n­íc: VOF sÏ tham gia gãp vèn víi tû lÖ lín (10% trë lªn) ®Ó cïng tham gia c«ng t¸c qu¶n trÞ vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp, kh«ng ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp mµ tû lÖ ®Çu t­ qu¸ nhá. 3.3.6 VietFund (VFM) VietFund lµ quü ®Çu t­ do c«ng ty liªn doanh qu¶n lý quü VietFund Management Ltd qu¶n lý quü. C«ng ty nµy ®­îc thµnh lËp 15/7/2003 gi÷a bªn ViÖt Nam lµ ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn Sµi Gßn Th­¬ng TÝn vµ bªn n­íc ngoµi lµ c«ng ty Dragon Capital Management Ltd cña Anh. C«ng ty cã tæng vèn ®Çu t­: 16 tû ®ång, vèn ph¸p ®Þnh 8 tû ®ång; thêi h¹n ho¹t ®éng 30 n¨m; ph¹m vi ho¹t ®éng bao gåm qu¶n lý quü ®Çu t­ chøng kho¸n vµ t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n. Ngay trong lÔ ra m¾t (ngµy 28/8/2003), VFM ®· ký kÕt c¸c hîp t¸c tho¶ thuËn chän ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam lµm ng©n hµng gi¸m s¸t vµ chän c«ng ty kiÓm to¸n Ernst & Young ViÖt Nam lµm ®¬n vÞ kiÓm to¸n ®éc lËp. VFM ®· ký hîp ®ång nhËn qu¶n lý 50 tû ®ång vèn uû th¸c ®Çu t­ ®Çu tiªn tõ ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn Sµi Gßn Th­¬ng TÝn (Sacombank), ®èi t¸c chiÕm 70% vèn trong c«ng ty VFM. HiÖn t¹i, VFM ®ang triÓn khai chiÕn dÞch ®iÒu tra thÞ tr­êng tõ b¾c vµo nam ®Ó ph©n lo¹i ®èi t­îng ®Çu t­, kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña c¸c nhµ ®Çu t­ tiÒm n¨ng ®Ó tõ ®ã cã kÕ ho¹ch huy ®éng vèn phï hîp. 3.5 Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn quü ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam Cã thÓ nãi, tuy míi chØ ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam mét thêi gian ch­a dµi nh­ng c¸c quü ®Çu t­ ®· ®em l¹i bÇu kh«ng khÝ míi cho thÞ tr­êng vèn nãi chung vµ TTCK non trÎ cña ViÖt Nam nãi riªng. D­ luËn vµ nhiÒu nhµ kinh tÕ ®Òu ®ång t×nh r»ng, sù xuÊt hiÖn vµ ho¹t ®éng cña quü ®Çu t­ vµ nh÷ng c«ng ty qu¶n lý quÜ sÏ t¹o ra mét c¬ héi míi cho TTCK ViÖt Nam hiÖn ®ang kh¸ ¶m ®¹m. V× vËy, ®i t×m gi¶i ph¸p ph¸t triÓn quü ®Çu t­ n­íc ngoµi còng chÝnh lµ ®i t×m gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò thu hót vèn cho TTCK. Trong khu«n khæ h¹n hÑp cña mét luËn v¨n, chóng t«i xin ®­îc ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n sau: Hoµn thiÖn kh¸i niÖm vµ nhËn thøc vÒ quü ®Çu t­ ë ViÖt Nam Ph¸t triÓn nh÷ng quü ®Çu t­ d¹ng ®ãng. §©y lµ h×nh thøc phï hîp nhÊt víi ®iÒu kiÖn cña hÖ thèng tµi chÝnh ViÖt Nam hiÖn nay v× kh«ng ®ßi hái tÝnh thanh kho¶n cao vµ cã ®é an toµn cao. §èi víi c«ng ty qu¶n lý quü, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i dµnh ­u tiªn cho viÖc lËp mét c«ng ty qu¶n lý vèn trong n­íc hoµn toµn. Mét c«ng ty liªn doanh víi sù tham gia cña ®èi t¸c n­íc ngoµi ®· cã kinh nghiÖm ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh doanh ®Çy míi mÎ nµy sÏ t¹o ra ®éng lùc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c ®Þnh chÕ nµy. X©y dùng nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ thuÕ ®Ó khuyÕn khÝch vµ thóc ®Èy quü ®Çu t­ ph¸t triÓn. Cô thÓ nh­: cã chÝnh s¸ch ­u ®·i thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ VAT ®èi víi c«ng ty qu¶n lý quü vµ b¶n th©n quü; kh«ng ®¸nh thuÕ thu nhËp ®èi víi nh÷ng nhµ ®Çu t­ tham gia ®Ç t­ th«ng qua viÖc mua chøng chØ cña quü ®Çu t­; cã c¬ chÕ ­u ®·i thuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n­íc ngoµi ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. T¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o c¸c nhµ ph©n tÝch vµ qu¶n lý chøng kho¸n chuyªn nghiÖp. C¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch liªn quan tíi ho¹t ®éng cña quü ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam, n©ng cÊp c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt vÒ TTCK nãi chung vµ c«ng ty qu¶n lý quÜ lªn thµnh luËt vÒ chøng kho¸n vµ TTCK. Víi nh÷ng gi¶i ph¸p nµy, hi väng trong thêi gian tíi, hi väng r»ng sÏ cã thªm nhiÒu quÜ ®Çu t­ ®­îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, gãp phÇn n©ng cao kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn TTCK ViÖt Nam. KÕt luËn Thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK ®Ó bæ sung cho c¸c nguån vèn kh¸c, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc lµ mét chñ tr­¬ng lín cña ChÝnh phñ vµ lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh cÊp b¸ch trong thêi gian tíi ®Æc biÖt lµ trong bèi c¶nh nguån vèn FDI ®ang cã dÊu hiÖu ch÷ng l¹i. Tuy nhiªn, b¶n th©n TTCK vµ viÖc thu hót vèn qua TTCK lu«n cã hai mÆt: mét mÆt, nguån vèn ®Çu t­ qua TTCK víi nh÷ng ­u ®iÓm næi tréi lµ nguån bæ sung vèn hiÖu qu¶ cho nh÷ng quèc gia ®ang ph¸t triÓn lu«n thiÕu vèn nh­ ViÖt Nam; mÆt kh¸c, nguån vèn nµy lu«n tiÒm Èn nh÷ng rñi ro mµ nÕu kh«ng phßng ngõa sÏ trë thµnh nguyªn nh©n g©y khñng ho¶ng. Trong ph¹m vi h¹n hÑp cña mét kho¸ luËn tèt nghiÖp vµ trong hoµn c¶nh nh÷ng kinh nghiÖm thùc tÕ cña TTCK ViÖt Nam vÒ thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a nhiÒu, ng­êi viÕt ®· cè g¾ng ph©n tÝch vµ ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó dung hoµ hai mÆt m©u thuÉn nãi trªn. Kho¸ luËn ®· b¾t ®Çu tõ viÖc lµm râ mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ kh¸i niÖm vµ m« h×nh thu hót vèn FPI, tËp trung ph©n tÝch hai m« h×nh “kÐo” vµ “®Èy” nh»m gi¶i thÝch râ nguån gèc vµ tÝnh chÊt cña luång vèn vµo qua TTCK. Trªn c¬ së ®ã, kho¸ luËn ®· ph©n tÝch t×nh h×nh chu chuyÓn vèn qua TTCK cña mét sè quèc gia bÞ ¶nh h­ëng bëi cuéc khñng ho¶ng 1997 vµ tõ ®ã rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cho TTCK ViÖt Nam. Träng t©m cña kho¸ luËn nµy lµ viÖc ph©n tÝch t×nh h×nh thuËn lîi vµ khã kh¨n trong thu hót vµ qu¶n lý vèn §TNN qua TTCK ViÖt Nam tõ gãc ®é kh¸ch quan cña nhµ §TNN nh»m ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p thu hót vµ qu¶n lý vèn mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ thiÕt thùc nhÊt. XuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm mang tÝnh quèc tÕ vµ b¸m s¸t t×nh h×nh ph¸t triÓn liªn tôc cña TTCK ViÖt Nam, theo ý kiÕn chñ quan cña ng­êi viÕt, kho¸ luËn nµy ®· ®Ò cËp t­¬ng ®èi chi tiÕt nh÷ng ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p nh»m kh«ng chØ thu hót hiÖu qu¶ mµ cßn qu¶ lý bÒn v÷ng vèn §TNN qua TTCK ViÖt Nam. Tuy nhiªn, do h¹n chÕ vÒ tµi liÖu còng nh­ kinh nghiÖm thùc tÕ, kho¸ luËn nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. Ng­êi viÕt xin hoan nghªnh mäi ý kiÕn ph¶n b¸c, gãp ý, phª b×nh vµ ®¸nh gi¸ ®Ó ®Ò tµi nµy cã thÓ hoµn thiÖn h¬n vµ nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ò ra trong kho¸ luËn nµy cã ®iÒu kiÖn ¸p dông vµo thùc tiÔn ho¹t ®éng cña TTCK ViÖt Nam. Khi kho¸ luËn nµy hoµn thµnh còng lµ lóc TTCK ViÖt Nam, sau mét thêi gian ¶m ®¹m, ®· cã nhiÒu dÊu hiÖu kh¶ quan víi sù ho¹t ®éng kh¸ s«i næi cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, sù xuÊt hiÖn cña nh÷ng quü ®Çu t­ vµ c«ng ty qu¶n lý quü ®Çu t­ nh­ VietFund. Mét tÝn hiÖu vui n÷a tõ gãc ®é vÜ m« lµ sau nhiÒu th¸ng chê ®îi, cuèi cïng nghÞ ®Þnh 144/2003/N§-CP thay thÕ NghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP ®· ®­îc Thñ t­íng chÝnh phñ ký ban hµnh víi nhiÒu söa ®æi hîp lý vµ nh÷ng qui ®Þnh míi vÒ quü ®Çu t­. Hi väng ®©y cã thÓ lµ ®éng lùc míi gióp TTCK håi phôc mét c¸ch bÒn v÷ng. §©y còng chÝnh lµ thêi ®iÓm ®Ó ph¸t triÓn nghiªn cøu s©u h¬n vÒ vÊn ®Ò thu hót vµ qu¶n lý vèn §TNN qua TTCK nh»m ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña c«ng t¸c nµy trong thêi gian tíi. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh tham kh¶o Gi¸o tr×nh “ThÞ tr­êng chøng kho¸n”, Tr­êng §¹i Häc Ngo¹i Th­¬ng, PGS. §inh Xu©n Tr×nh, TS. NguyÔn ThÞ Quy, NXB Gi¸o dôc, 1998. Gi¸o tr×nh “Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n”, TS. §µo Lª Minh chñ biªn, Trung t©m nghiªn cøu vµ båi d­ìng nghiÖp vô chøng kho¸n, NXB ChÝnh trÞ Quèc Gia, 2002. Gi¸o tr×nh “Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ: lý thuyÕt vµ thùc tiÔn”, GS-TS T« Xu©n D©n, TS. Vò ChÝ Léc, NXB Hµ Néi, 1997. Gi¸o tr×nh “ThÞ tr­êng chøng kho¸n”, Lª Hoµng Nga, NguyÔn ThÞ Mïi, Lª ThÞ TuyÕt Hoa, Häc ViÖn Ng©n Hµng, NXB Thèng Kª, 2001. Gi¸o tr×nh “ThÞ tr­êng chøng kho¸n”, B¹ch §øc HiÓn, NguyÔn C«ng NghiÖp, NguyÔn ThÞ Mïi, NXB Tµi ChÝnh, 2000. Gi¸o tr×nh “Kinh tÕ quèc tÕ”, TS. NguyÔn ThÞ B»ng; NXB Tµi chÝnh 2002. S¸ch tham kh¶o TiÕng ViÖt “H×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam trong bèi c¶nh cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ë Ch©u ¸”, Lª V¨n Ch©u, TrÇn Cao Nguyªn; NXB Thèng Kª, 1999. “ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam – m« h×nh vµ b­íc ®i”, TS. NguyÔn S¬n, TS. NguyÔn Quèc ViÖt; NXB ChÝnh trÞ Quèc Gia, 2000. “ChiÕn l­îc ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n”, Warren Buffett, Minh §øc (biªn so¹n); NXB Thèng Kª, 1998. “Së giao dÞch chøng kho¸n ViÖt Nam, m« h×nh vµ b­íc ®i”, TrÇn §¾c Sinh; NXB TP. Hå ChÝ Minh, 2002. “ThÞ tr­êng chøng kho¸n vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi h×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam”, TS. TrÇn ThÞ Minh Ch©u; NXB ChÝnh TrÞ Quèc Gia, 2000. “Suy ngÉm l¹i sù thÇn kú §«ng ¸”, Joseph Stiglitz, Shahid Yusuf, Takatoshi Ito, s¸ch dÞch; NXB ChÝnh TrÞ Quèc Gia, 2002. “ThÞ tr­êng chøng kho¸n”, Benard J. Foley, §ç Lª Chi (biªn dÞch); NXB Tµi chÝnh, 1995. “ThÞ tr­êng chøng kho¸n vµ c«ng ty cæ phÇn”, Bïi Nguyªn Hoµn; NXB ChÝnh TrÞ Quèc Gia, 2001. “Niªn gi¸m thèng kª”, NXB Thèng Kª, 2000, 2001, 2002. TiÕng Anh “Modern Investment Theory”, Robert A. Haugen, Prentice Hall, Inc. 1990. “How the stockmarket works”, John M. Dalton, N.Y Institute of Finance, 1993 “East Asia: the road to recovery”, The World Bank 1998, Washington D.C. “International Business”, Donald A. Ball, Wendell H. McCulloch, Boston IRWIN, 1993. “Foreign Portfolio Investment in Emerging Equity Markets”, Helsinki: WIDER, 1990. Tµi liÖu nghiªn cøu B¸o c¸o “ThÞ tr­êng chøng kho¸n Hµn Quèc”, Uû Ban Chøng Kho¸n Nhµ n­íc 1999, m· sè E1-0021/1999, tr.62. “ThÞ tr­êng vèn”, Bé tµi chÝnh n­íc Céng Hoµ Indonesia, Th­ viÖn Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc, m· sè E1-0015. “LuËt chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n Th¸i Lan”, Th­ viÖn Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc, m· sè E1-0027. “B¸o c¸o kh¶o s¸t vÒ c«ng t¸c thanh tra, gi¸m s¸t thÞ tr­êng chøng kho¸n Th¸i Lan”, Th­ viÖn Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc, m· sè E1-0055. “B¸o c¸o kh¶o s¸t vÒ c«ng t¸c thanh tra, gi¸m s¸t thÞ tr­êng chøng kho¸n Hµn Quèc”, Th­ viÖn Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc, m· sè E1-0054. Ên phÈm xuÊt b¶n “Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n TP. Hå ChÝ Minh”, 2002. T¹p chÝ “§Çu t­ chøng kho¸n” c¸c sè ra n¨m 2002, 2003. T¹p chÝ “Ng©n hµng” sè 1,2 n¨m 2000. C¸c ®Ò tµi nghiªn cøu “ChÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p kÝch cÇu cho thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam”, M· sè UB.02.02, ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp bé, Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc, TS. NguyÔn S¬n, Vô ph¸t triÓn thÞ tr­êng, 2002. “Sù tham gia cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam”, M· sè 20-UBCK-2000, ®Ò tµi khoa häc cÊp c¬ së, Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc, NguyÔn ThÞ Liªn Hoa, 2000. “Nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam”, Bïi Nguyªn Hoµn, Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc, 12/1999. “ChiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010”, m· sè 08-UBCK-2000, TS. TrÇn Cao Nguyªn, ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp bé, Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc, 2000. “ThÞ tr­êng chøng kho¸n víi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ Ch©u ¸, bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam”, m· sè CK-99-01, TS. §µo Lª Minh, Trung t©m nghiªn cøu vµ båi d­ìng nghiÖp vô chøng kho¸n, 2001. C¸c v¨n b¶n ph¸p lý NghÞ ®Þnh sè 48/N§-CP ngµy 11-7-1998 cña ChÝnh phñ vÒ Chøng kho¸n vµ ThÞ tr­êng chøng kho¸n. NghÞ ®Þnh sè 63/1998/N§-CP ngµy 17-8-1998 cña ChÝnh phñ vÒ Qu¶n lý ngo¹i hèi. QuyÕt ®Þnh sè 04/1998/Q§-UBCK3 ngµy 13-10-1998 cña Chñ tÞch Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc ban hµnh Quy chÕ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña C«ng ty chøng kho¸n. Th«ng t­ sè 169/1998/TC-BTC ngµy 22-12-1998 cña Bé Tµi chÝnh vÒ nép thuÕ ®èi víi tæ chøc n­íc ngoµi thµnh lËp theo ph¸p luËt n­íc ngoµi cã tham gia ®Çu t­ chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam. QuyÕt ®Þnh sè 139/1999/Q§-TTg ngµy 10-6-1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ tû lÖ tham gia cña bªn n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. QuyÕt ®Þnh sè 145/1999/Q§-TTg ngµy 28-6-1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ ban hµnh Quy chÕ b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. QuyÕt ®Þnh sè 127/1999/Q§-BTC ngµy 22-10-1999 cña Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh Ban hµnh biÓu møc thu phÝ, lÖ phÝ ®èi víi ho¹t ®éng thÞ tr­êng chøng kho¸n. Th«ng t­ sè 132/1999/TT-BTC ngµy 15-11-1999 cña Bé Tµi chÝnh h­íng dÉn b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Th«ng t­ sè 01/1999/TT-UBCK1 ngµy 30-12-1999 cña Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc h­íng dÉn QuyÕt ®Þnh 139/1999/Q§-TTg ngµy 10-6-1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ tû lÖ tham gia cña bªn n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. QuyÕt ®Þnh sè 39/2000/Q§-TTg ngµy 27-3-2000 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ quy ®Þnh t¹m thêi ­u ®·i vÒ thuÕ ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n. NghÞ ®Þnh sè 24/2000/N§-CP ngµy 31-7-2000 cña ChÝnh phñ Quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt §Çu t­ N­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Th«ng t­ sè 04/2001/TT-NHNN ngµy 18-5-2001 cña Ng©n hµng Nhµ n­íc h­íng dÉn vÒ Qu¶n lý ngo¹i hèi ®èi víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ bªn n­íc ngoµi tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. C«ng v¨n sè 4708/TC-TCT ngµy 23-5-2001 cña Bé Tµi chÝnh h­íng dÉn chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi ®Çu t­ chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam. C¸c website ._.