Tài liệu Thực trạng và giải pháp để nâng cao hiệu quả của đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam: ... Ebook Thực trạng và giải pháp để nâng cao hiệu quả của đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam
26 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1149 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Thực trạng và giải pháp để nâng cao hiệu quả của đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi më ®Çu
Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ®ßi hái ph¶i cã nguån nh©n lùc , vèn vµ tµi nguyªn . §èi víi ViÖt Nam , c¶ hai nguån lùc tµi chÝnh vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Òu rÊt h¹n chÕ nªn nguån lùc con ngêi ®¬ng nhiªn ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh .So víi c¸c níc l¸ng giÒng chóng ta cã lîi thÕ ®«ng d©n , tuy nhiªn nÕu kh«ng ®îc qua ®µo t¹o th× d©n ®«ng sÏ lµ g¸nh nÆng d©n sè cßn nÕu ®îc qua ®µo t¹o chu ®¸o th× ®ã sÏ lµ nguån nh©n lùc lµnh nghÒ ,cã t¸c ®éng trùc tiÕp lªn tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cña quèc gia. Mét ®éi ngò nh©n lùc lµnh nghÒ vµ ®ång bé còng t¹o nªn søc hÊp dÉn to lín ®Ó thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam . V× thÕ b¸o c¸o chÝnh trÞ ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn 8 ®· chØ râ : “ Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu , ph¬ng híng chung trong nhiÒu n¨m tíi lµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®¸p øng yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ”. B¸o c¸o chÝnh trÞ ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn 9 còng nªu : “Ph¶i t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 níc ta c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp theo híng hiÖn ®¹i. Con ®êng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cña níc ta cã thÓ vµ cÇn rót ng¾n thêi gian . Thùc tÕ cho thÊy, sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè , nhiÒu ®iÒu kiÖn nhng chñ yÕu nhÊt vÉn lµ phô thuéc vµo con ngêi .§iÒu kh¼ng ®Þnh trªn l¹i cµng ®óng víi hoµn c¶nh níc ta trong giai ®o¹n c¸ch m¹ng ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. So s¸nh c¸c nguån lùc víi t c¸ch lµ ®iÒu kiÖn , tiÒn ®Ò ®Ó ph¸t triÓn ®Êt níc vµ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ th× nguån nh©n lùc cã vai trß quyÕt ®Þnh . Do vËy , h¬n bÊt cø nguån lùc nµo kh¸c ,nguån nh©n lùc ph¶i chiÕm mét vÞ trÝ trung t©m trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi níc ta . §©y lµ nguån lùc cña mäi nguån lùc , lµ nh©n tè quan träng bËc nhÊt ®Ó ®a níc ta nhanh chãng trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn . Do vËy , khai th¸c ,sö dông vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ vÊn ®Ò quan träng gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Muèn cã ®îc mét nguån nh©n lùc cã chÊt lîng tèt , chóng ta ph¶i cã nh÷ng ho¹t ®éng tÝch cùc ®Ó n©ng cao chÊt lîng nguån nh©n lùc níc nhµ ,tríc hÕt ph¶i b¾t ®Çu tõ viÖc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Gi¸o dôc, ®µo t¹o vµ båi dìng lµ trang bÞ kiÕn thøc truyÒn thô kinh nghiÖm, h×nh thµnh kü n¨ng kü x¶o trong ho¹t ®éng , h×nh thµnh nªn phÈm chÊt chÝnh trÞ, t tëng , ®¹o ®øc vµ t©m lý , t¹o nªn nh÷ng mÉu h×nh con ngêi ®Æc trng vµ t¬ng øng víi mçi x· héi nhÊt ®Þnh , t¹o ra n¨ng lùc hµnh ®éng cho mçi con ngêi Néi dung cña gi¸o dôc , ®µo t¹o quy ®Þnh néi dung cña c¸c phÈm chÊt t©m lý t tëng , ®¹o ®øc vµ ®Þnh híng sù ph¸t triÓn cña mçi nh©n c¸ch . Chóng ta ®ang ®Æt con ngêi vµo vÞ trÝ trung t©m v× khi con ngêi ë ®óng vÞ trÝ cña nã th× nã míi ph¸t huy hÕt tiÒm lùc ®ang ngñ yªn cña ViÖt Nam . §ã lµ mét chiÕn lîc ®óng ®¾n cña níc ta hiÖn nay .Muèn lµm ®îc ®iÒu ®ã chóng ta cÇn ph¶i nghiªn cøu thùc tr¹ng mét c¸ch chÝnh x¸c ®Ó ®Ò ra gi¶i ph¸p hîp lý, ®Ó lµm sao n©ng cao hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. §©y lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng ®èi víi níc ta hiÖn nay, do ®ã em chän ®Ò tµi "Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ®µo t¹o vµ sö dông nguån nh©n lùc phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam"
Néi dung
I. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ lý luËn.
1. C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ g×.
C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®èi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph¬ng tiÖn vµ ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ, t¹o ra n¨ng xuÊt x· héi cao.
Chóng ta ®i theo con ®êng x· héi chñ nghÜa do ®ã ta cÇn quan t©m ®Õn néi dung c¬ b¶n cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam. §ã lµ ta ph¶i ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi trªn c¬ së thùc hiÖn c¬ khÝ ho¸ nÒn s¶n xuÊt x· héi vµ ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i; chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ theo híng hiÖn ®¹i ho¸, hîp lý ho¸ vµ hiÖu qu¶ cao; thiÕt lËp quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
2. Vai trß cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam.
Tõ thËp niªn 60 cña thÕ kû XX, §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam ®· ®Ò ra ®êng lèi c«ng nghiÖp ho¸ vµ coi c«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô trung t©m xuyªn suèt thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa héi. Ph©n tÝch nh÷ng t¸c dông c¬ b¶n cña c«ng nghiÖp ho¸ ®èi víi nÒn kinh tÕ ®Êt níc hiÖn nay cµng lµm râ ý nghÜa vai trß trung t©m cña c«ng nghiÖp ho¸.
C«ng nghiÖp ho¸ ë níc ta tríc hÕt lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn môc tiªu x©y dùng nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. §ã lµ mét qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nh»m c¶i tiÕn mét x· héi n«ng nghiÖp thµnh mét x· héi c«ng nghiÖp, g¾n víi viÖc h×nh thµnh tõng bíc quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, ngµycµng thÓ hiÖn ®Çy ®ñ h¬n b¶n chÊt u viÖt cña chÕ ®é x· héi míi x· héi chñ nghÜa.
Níc ta ®i lªn chñ nghÜa x· héi víi xuÊt ph¸t ®iÓm lµ nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu, b×nh qu©n ruéng ®Êt thÊp, 80% d©n c n«ng th«n cã møc thu nhËp rÊt thÊp søc mua h¹n chÕ. V× vËy c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt kü thuËt cÇn thiÕt vÒ con ngêi vµ khoa häc - c«ng nghÖ, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nh»m huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc ®Ó kh«ng ngõng t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng trëng nhanh, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cho nh©n d©n, thùc hiÖn c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi, b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i trêng sinh th¸i.
Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ t¹o ra c¬ së vËt chÊt ®Ó lµm biÕn ®æi vÒ chÊt lùc lîng s¶n xuÊt, nhê ®ã mµ n©ng cao vai trß cña con ngêi lao ®éng - nh©n tè trung t©m cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa, t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc.
NÒn kinh tÕ t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn nhê thµnh tùu c«ng nghiÖp ho¸ mang l¹i, lµ c¬ së kinh tÕ ®Ó cñng cè vµ ph¸t triÓn khèi liªn minh v÷ng ch¾c gi÷a giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ ®éi ngò tri thøc trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa. §Æc biÖt lµ gãp phÇn t¨ng cêng quyÒn lùc, søc m¹nh vµ hiÖu qu¶ cña bé m¸y qu¶n lý kinh tÕ nhµ níc.
Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ v÷ng m¹nh trªn c¬ ë ®ã mµ thùc hiÖn tèt sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ.
Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ thóc ®Èy sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn, thóc ®Èy qu¸ tr×nh quy ho¹ch vông l·nh thæ hîp lý theo híng chuyªn canh tËp chung lµm cho quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c vïng, c¸c miÒn trë nªn thèng nhÊt cao h¬n.
C«ng nghiÖp ho¸ kh«ng nh÷ng cã t¸c dông thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng trëng ph¸t triÓn cao mµ cßn t¹o tiÒn dÒ vËt chÊt ®Ó x©y dùng, ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn quèc phßng an ninh. Sù nghiÖp quèc phßng vµ an ninh g¾n liÒn víi sù nghiÖp ph¸t triÓn v¨n ho¸, kinh tÕ x· héi.
Thµnh tùu c«ng nghiÖp ho¸ t¹o ra tiÒn ®Ò kin tÕ cho sù ph¸t triÓn ®ång bé vÒ kinh tÕ - chÝnh trÞ, v¨n ho¸ x· héi, quèc phßng vµ an ninh. Thµnh c«ng cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù th¾ng lîi cña con ®êng x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng vµ nh©n d©n ta ®· lùa chän. ChÝnh v× vËy mµ c«ng nghiÖp ho¸ kinh tÕ ®îc coi lµ nhiÖm vô träng t©m trong suèt thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi.
3. Lý luËn nguån nh©n lùc.
Ngµy nay khi vai trß cña nguån nh©n lùc ®ang ngµy cµng ®îc thõa nhËn nh mét yÕu tè quan träng bªn c¹nh vèn vµ c«ng nghÖ cho mäi sù t¨ng trëng th× mét trong nh÷ng yªu cÇu ®Ó hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc còng nh thÕ giíi lµ ph¶i cã ®îc mét nguån nh©n lùc cã ®ñ søc ®¸p øng ®ù¬c nh÷ng yªu cÇu cña tr×nh ®é ph¸t triÓn cña khu vùc, cña thÕ giíi, cña thêi ®¹i.
Nguån nh©n lùc lµ toµn bé nh÷ng ngêi lao ®éng ®ang cã kh¶ n¨ng tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh lao ®éng vµ c¸c thÕ hÖ n«id tiÕp sÏ phôc vô cho x· héi.
Nguån nh©n lùc víi t c¸ch lµ mét yÕu tè cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi lµ kh¶ n¨ng lao ®éng c¶ x· héi ®îc hiÓu theo nghÜa hÑp h¬n, bao gåm nhãm d©n c trong ®é tuæi lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng. Víi c¸ch hiÓu nµy nguån nh©n lùc t¬ng ®¬ng víi nguån lao ®éng.
Nguån nh©n lùc cßn cã thÓ hiÓu lµ tæng hîp c¸ nh©n nh÷ng con ngêi cô thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng, lµ tæng thÓ c¸c yÕu tè vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn ®îc huy ®éng vµo qu¸ tr×nh lao ®éng. Víi c¸ch hiÓu nµy nguån nh©n lùc bao gåm nh÷ng ngêi tõ giíi h¹n díi ®é tuæi lao ®éng trë lªn.
Nguån nh©n lùc ®îc xem xÐt trªn gi¸c ®é sè lîng vµ chÊt lîng. Sè lîng nguån nh©n lùc ®îc biÓu hiÖn th«ng qua chØ tiªu quy m« vµ tèc ®é t¨ng nguån nh©n lùc. C¸c chØ tiªu nµy cã quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c chØ tiªu quy m« vµ tèc ®é t¨ng d©n sè. Quy m« d©n sè cµng lín, tèc ®é t¨ng d©n sè cµng cao th× dÉn ®Õn quy m« vµ tèc ®é t¨ng nguån nh©n lùc cµng lín vµ ngîc l¹i. Tuy nhiªn, mèi quan hÖ d©n sè vµ nguån nh©n lùc ®îc biÓu hiÖn sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh (v× ®Õn lóc ®ã con ngêi muèn ph¸t triÓn ®Çy ®ñ, míi cã kh¶ n¨ng lao ®éng).
Khi tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, con ngêi ®ãng vai trß chñ ®éng, lµ chñ thÓ s¸ng t¹o vµ chi phèi toµn bé qu¸ tr×nh ®ã, híng nã tíi môc tiªu nhÊt ®Þnh. V× vËy, nguån nh©n lùc kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sè lîng lao ®éng ®· cã vµ sÏ cã mµ nã cßn ph¶i bao gåm mét tæng thÓ c¸c yÕu tè thÓ lùc, trÝ lùc, kü n¨ng lµm viÖc, th¸i ®é vµ phong c¸ch lµm viÖc... tÊt c¶ c¸c yÕu tè ®ã ngµy nay ®Òu thuéc vÒ chÊt lîng nguån nh©n lùc vµ ®îc ®¸nh gi¸ lµ mét chØ tiªu tæng hîp lµ v¨n ho¸ lao ®éng. Ngo¶i ra, khi xem xÐt nguån nh©n lùc, c¬ cÊu cña lao ®éng - bao gåm c¶ c¬ cÊu ®µo t¹o vµ c¬ cÊu ngµnh nghÒ còng lµ mét chØ tiªu rÊt quan träng.
Còng gièng nh c¸c nguån lùc kh¸c, sè lîng vµ ®Æc biÖt lµ chÊt lîng nguån nh©n lùc ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc t¹o ra cña c¶i vËt chÊt vµ tinh thÇn cho x· héi.
§Ó ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ nhu cÇu sö dông lao ®éng, nh÷ng ngêi lao ®éng ph¶i ®îc ®µo t¹o, ph©n bæ vµ sö dông theo c¬ cÊu hîp lý, ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ cao trong sö dông. Mét quèc gia cã lùc lîng lao ®éng ®«ng ®¶o, nhng nÕu ph©n bæ kh«ng hîp lý gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng, c¬ cÊu ®µo t¹o kh«ng phï hîp víi nhu cÇu sö dông th× lùc lîng lao ®éng ®«ng ®¶o ®ã kh«ng nh÷ng kh«ng trë thµnh nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn mµ nhiÒu khi cßn lµ g¸nh nÆng c¶n trë sù ph¸t triÓn.
4. Vai trß cña nguån nh©n lùc víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ víi nÒn kinh tÕ tri thøc ë níc ta.
Ngµy nay, tríc sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ th«ng tin, sù giao lu trÝ tuÖ vµ t tëng liªn minh kinh tÕ gi÷a c¸c khu vùc trªn thÕ giíi. Sù ra ®êi cña nhiÒu c«ng ty xuyªn quèc gia ®· t¹o ra tèc ®é y¨ng trëng cha tõng thÊy. T×nh h×nh ®ã ®· dÉn ®Õn sù quèc tÕ ho¸ kinh tÕ thÕ giíi, g©y nªn nh÷ng ®¶o lén vÒ chÝnh trÞ x· héi s©u s¾c mang tÝnh toµn cÇu vµ ®ang ®i ®Õn thiÕt lËp mét trËt tù thÕ giíi míi. Trong bèi c¶nh ®ã khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng ®ang næi lªn lµ khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt. Mét trong nh÷ng yÕu tè chñ chèt thøc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ nhanh chãng lµ vai trß cña nguån nh©n lùc.
NÒn kinh tÕ tri thøc lµ kinh tÕ dùa trªn c¸c trô cét chñ yÕu lµ c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ vËt liÖu míi... §Ó cã ®îc nÒn kinh tÕ tri thøc cÇn ph¶i x©y dùng c¬ së h¹ tÇng v÷ng ch¾c ®Ó ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin; ®ång thêi ph¶i ®Çu t cho ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o hay nãi c¸ch kh¸c ph¶i ®Çu t cho ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. C¸c níc muèn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc cÇn ph¶i ®Çu t cho ph¸t triÓn con ngêi mµ cèt lâi lµ ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, ®Æc biÖt lµ ®µu t ph¸t triÓn nh©n tµi. Nhµ kinh tÕ häc ngêi Mü, «ng Garry Becker- ngêi ®îc gi¶i thëng Nobel vÒ kinh tÕ n¨m 1992, ®· kh¼ng ®Þnh: " kh«ng cã ®Çu t nµo mang l¹i nguån lîi lín nh ®Çu t cho gi¸o dôc" (Nguån: The Economist 17/10/1992). Nhê cã sù ®Çu t cho ph¸t triÓn nguån nh©n lùc mµ nhiÒu níc chØ trong mét thêi gian ng¾n ®· nhanh chãng trë thµnh níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn.
ViÖt Nam lµ níc ®ang ph¸t triÓn cã lùc lîng s¶n xuÊt ë tr×nh ®é thÊp, nÒn kinh tÕ tri thøc ®èi víi ViÖt Nam lµ kh¸i niÖm hoµn toµn míi mÎ. Do vËy, cã ý kiÕn cho r»ng nÒn kinh tÕ tri thøc ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay qu¸ xa vµ kh«ng hiÖn thùc; cho r»ng ViÖt Nam ph¶i x©y dùng xong c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó lµm tiÒn ®Ò cho kinh tÕ tri thøc ra ®êi vµ ph¸t triÓn, kinh tÕ tri thøc kh«ng chØ bao gåm c¸c ngµnh míi xuÊt hiÖn dùa trªn c«ng nghÖ cao, mµ cßn c¶ c¸c ngµnh truyÒn thèng ®ùoc c¶i t¹o bµng khoa häc c«ng nghÖ cao. Do ®ã kh«ng nªn chê cho ®Õn khi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ kÕt thóc míi tiÕn hµnh x©y dùng kinh tÕ tri thøc, mµ ngay trong giai ®o¹n nµy, ®Ó ph¸t triÓn vµ theo kÞp c¸c níc trªn thÕ giíi, chóng ta ph¶i ®ång thêi ph¶i quan t©m tíi nh÷ng lÜnh vùc mµ chóng ta cã thÓ tiÕp cËn.
§èi víi ViÖt Nam, mét ®Êt níc n«ng nghiÖp, râ rµng chóng ta kh«ng thÓ x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc nh c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Thùc ra ®ã lµ sù tiÕp tôc qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ë mét tr×nh ®é cao h¬n, dùa trªn chÊt x¸m cña con ngêi. MÆt kh¸c do xuÊt ph¸t ®iÓm cña lùc lîng s¶n xuÊt cña ta thÊp, mµ tiÕp cËn kinh tÕ tri thøc ë ViÖt Nam ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam, tøc mang nh÷ng ®Æc thï cña m×nh. Do ®ã viÖc x¸c ®Þnh néi dung c¸c ngµnh kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ con ngêi ®Ó tiÕp cËn kinh tÕ tri thøc trë thµnh nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu cña mäi cÊp, mäi ngµnh, nhÊt lµ c¸c cÊp ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc. Trong viÖc chuÈn bÞ Êy viÖc nghiªn cøu thùc tr¹ng m¹nh, yÕu vµ t×m ra gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ quan träng vµ cÊp b¸ch nhÊt trong giai ®o¹n hiÖn nay.
Theo kinh nghiÖm cña nhiÒu níc th× nÕu chØ cã lùc lîng lao ®éng ®«ng vµ rÎ th× kh«ng thÓ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, mµ ®ßi hái ph¶i cã mét ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao. ChÝnh nhê lùc lîng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao mµ NhËt B¶n vµ c¸c níc Nics (c¸c níc c«ng nghiªpj míi) vËn hµnh cã hiÖu qu¶ c«ng nghÖ nhËp khÈu hiÖn ®¹i, s¶n xuÊt ra nhiÒu mÆt hµng cã søc c¹nh tranh cao víi c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn trªn thÕ giíi.
§Ó ®¶m thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, ph¶i båi dìng vµ ph¸t huy nh©n tè con ngêi. Víi t c¸ch lµ môc tiªu vµ ®éng lùc ph¸t triÓn, con ngêi cã vai tr× to lín kh«ng nh÷ng trong ®êi s«ng kinh tÕ mµ con trong lÜnh vùc ho¹t ®éng kh¸c. Bëi vËy ph¶i quan t©m, n©ng cao chÊt lîng con ngêi, kh«ng chØ víi t c¸ch lµ ngêi lao ®éng s¶n xuÊt, mµ víi t c¸ch lµ c«ng d©n trong x· héi, mét c¸ nh©n trong tËp thÓ, mét thµnh viªn trong céng ®ång nh©n lo¹i... Kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÕu kh«ng cã ®éi ngò ®«ng ®¶o nh÷ng c«ng nh©n lµnh nghÒ, nh÷ng nhµ khoa häc kü thuËt tµi n¨ng, giái chuyªn m«n nghiÖp vô, nh÷ng nhµ doanh nghiÖp th¸o v¸t, nh÷ng nhµ l·nh ®¹o, qu¶n lý tËn tuþ, biÕt nh×n xa tr«ng réng.
Vµo nh÷ng n¨m 80, quan ®iÓm ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®· trë thµnh vÊn ®Ò quan t©m ®Æc biÖt ë Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng. Con ngêi ®îc coi lµ yÕu tè quan träng nhÊt cña sù ph¸t triÓn. Trong thêi ®¹i míi, muèn gi¶i quyÕt hµi hoµ c¸c yÕu tè cung vµ cÇu cã liªn quan ®Õn chiÕn lîc oh¸t triÓn nguån nh©n lùc th× cÇn xem xÐt khÝa c¹nh nguån nh©n lùc theo quan hÖ mét phÝa. Ph¶i thÊy ®îc vai trß s¶n xuÊt cña nguån lµ vÊn ®Ò cèt lâi cña häc thuyÕt vèn con ngêi. Vµ vai trß s¶n xuÊt cña nguån nh©n lùc cã quan hÖ chÆt chÏ víi vai trß tiªu dïng ®îc thÓ hiÖn b»ng chÊt lîng cuéc sèng. C¬ chÕ nèi liÒn hai vai trß lµ tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng tham gia c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ thu nhËp ®Çu t trë l¹i ®Ó n©ng cao møc sèng cña con ngêi t¹o nªn kh¶ n¨ng n©ng cao møc sèng cho toµn x· héi vµ lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng... C¸c níc nghÌo ë Ch©u ¸ ®Òu nhËn thøc do tèc ®é t¨ng d©n sè qu¸ nhanh nhiÒu quèc gia coi viÖc gi¶m ®ãi nghÌo cßn quan träng h¬n c¶ gi¸o dôc, ®ã lµ mét thiÖt h¹i to lín.
ViÖt Nam ®ang híng tíi mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc víi môc tiªu b¶o ®¶m cho d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng bµng v¨n minh, an ninh quèc gia vµ sù bÒn v÷ng cña m«i trêng. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam chØ cã thÓ ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng nhanh, HiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao khi nÒn kinh tÕ Êy thùc sù dùa trªn c¬ së c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸, trong ®ã ph¶i lÊy viÖc ph¸t huy nguån lùc con ngêi lµm yÕu c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
II. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ®µo t¹o vµ sö dông nguån nh©n lùc phôc vô cho sô nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam.
Thùc tr¹ng nguån nh©n lùc níc ta.
a. Sè lîng (quy m«) Nguån nh©n lùc ViÖt Nam.
Quy m« nguån nh©n lùc ViÖt Nam.
ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng níc ®«ng d©n, d©n sè víi quy m« d©n sè ®øng thø hai §«ng Nam ¸ vµ thø mêi ba trªn thÕ giíi. Mét ®Êt níc víi c¬ cÊu d©n sè trÎ víi sè ngêi trong ®é tuæi 16 - 34 chiÕm 60% trong tæng sè 35,9 triÖu ngêi lao ®éng: Nguån bæ sung hµng n¨m lµ 3% - tøc kho¶ng 1,24 triÖu ngêi. Theo tæng ®iÒu tra d©n sè ngµy 1-4-1999, quy m« d©n sè níc ta lµ 76,3 triÖu ngêi vµ dù tÝnh ®Õn n¨m 2010 quy m« d©n sè níc ta kho¶ng 95 triÖu vµ sè ngêi trong ®é tuæi lao ®éng gÇn 58 triÖu, chiÕm 60,7% d©n sè . Dù b¸o thêi kú 2001 ®Õn 2010 cÇn t¹o thªm chç lµm viÖc míi cho kho¶ng 11 - 12 triÖu lao ®éng (cha kÓ sè lao ®éng tån ®äng c¸c n¨m chuyÓn sang), b×nh qu©n mçi n¨m ph¶i t¹o thªm 1,1 ®Õn 1,2 triÖu chç lµm viÖc míi. TÝnh ®Õn 1/7/2000, tæng lùc lîng lao ®éng c¶ níc cã 38.643.089 ngêi, so víi kÕt qu¶ ®iÒu tra t¹i thêi ®iÓm 1/7/1996 t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 975.645 ngêi, víi tèc ®é t¨ng 2,7% mét n¨m, trong khi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng hµng n¨m cña thêi kú nµy lµ 1,5% mét n¨m.
Quy m« nguån nh©n lùc qua ®µo t¹o cña ViÖt Nam vµ viÖc sö dông nguån nh©n lùc nµy.
ViÖt Nam tuy cã lùc lîng lao ®éng dåi dµo nhng lùc lîng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o thùc tÕ l¹i thiÕu, ®ã lµ m©u thuÉn vÒ quy m« cña nguån nh©n lùc níc ta, chóng ta võa thõa võa thiÕu nguån nh©n lùc.
HiÖn nay ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc trong c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc thuéc c¸c bé, c¸c ngµnh ë c¸c c¬ quan trung ¬ng cã 129763 ngêi, trong ®ã cã 74% c«ng chøc cã tr×nh ®é tõ ®¹i häc trë lªn.
b. VÒ chÊt lîng nguån nh©n lùc ViÖt Nam.
Theo sè liÖu ®iÒu tra lao ®éng viÖc lµm tõ n¨m 1996 – 1999 th× ®èi víi 35,866 – 37,784 triÖu ngêi lao ®éng trong c¶ níc , sè ngêi lao ®éng cha biÕt ch÷ vÉn cßn tíi 5,75% n¨m 1996, 5,10% n¨m 1997, 3,84%n¨m 1998 vµ 4,10% n¨m 1999
Trong sè ngêi cha biÕt ch÷ , cã vïng chiÕm tû lÖ cao nh ®ång b»ng s«ng Cöu Long ( vïng chiÕm 21% lao ®éng c¶ níc ) n¨m 1999 cßn tíi 33% , vïng ®«ng B¾c ( vïng chiÕm 15% lao ®éng c¶ níc) cßn tíi 19%.....
Trong sè ngêi biÕt ch÷ , vÉn cßn nhiÒu ngêi cha tèt nghiÖp cÊp I .N¨m 1996 cã 20,92 , n¨m 1997 cã 20,26%n¨m 1998 cã 18,50% vµ n¨m 1999 cßn18,00%. Sè ngêi tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc chØ cã 13– 14% c¸c n¨m 1996-1997 vµ 16- 17% n¨m 1998, 1999
Nh×n chung tr×nh ®é v¨n ho¸ cña ngêi lao ®éng ®· kh¸ h¬n sau 10 n¨m , sè ngêi biÕt ch÷ n©ng lªn tõ 84% n¨m 1989 lªn 96% n¨m 1999. Sè ngêi biÕt ch÷ nhng cha tèt nghiÖp cÊp I còng gi¶m dÇn, tuy cßn chËm , líp häc b×nh qu©n cña ngêi lao ®éng ®· t¨ng tõ 3,3/12n¨m 1997 lªn líp 7,4/12n¨m1999
Bªn c¹nh ®ã chØ sè HDI cña ViÖt Nam n¨m 2000 xÕp thø 100/171 níc .Qua “ ®iÒu tra lao ®éng - viÖc lµm ë ViÖt Nam ” c¸c n¨m 1996 – 1999 cho thÊy : lùc lîng lao ®éng kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n – kü thuËt chiÕm trong tæng sè lùc lîng lao ®éng ®îc ®iÒu tra ( 35,8 – 37,7 triÖu ngêi ) ngµy cµng gi¶m qua c¸c n¨m . Cô thÓ nh sau :
N¨m
Lùc lîng lao ®éng kh«ng cã tr×nh ®é/ tæng sè lao ®éng
1996
87,69%
1997
87,71%
1998
86,69%
1999
86,13%
2000
80 – 82%
Tuy nhiªn ë nhiÒu vïng sè lao ®éng kh«ng cã tr×nh ®é, chuyªn m«n kü thuËt cßn chiÕm tû lÖ kh¸ cao : n¨m1999 sè kh«ng cã chuyªn m«n nghiÖp vô ë vïng T©y B¾c lµ 92,36% ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ91,7%
Sè lao ®éng cã chuyªn m«n ngµy cµng t¨ng mÆc dï kh«ng cao. N¨m 1996 lµ 12,31%, n¨m 1997 : 12,29% n¨m 1998: 13,31% n¨m 1999 : 13,87% vµ ®Õn n¨m 2000 lµ 18 – 20%
VÒ trÝ lùc vµ thÓ lùc.
Ngêi ViÖt Nam cã truyÒn thèng cÇn cï, th«ng minh, ham häc hái, CÇu tiÕn bé, cã ý chÝ vµ tinh thÇn tù lùc tù cêng d©n téc ph¸t triÓn kh¸ vÒ thÓ lùc, trÝ lùc, cã tÝnh c¬ ®éng cao cã thÓ tiÕp thu nhanh kiÕn thøc khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, cã thÓ nãi ®©y lµ mét trong sè c¸c lîi thÕ so s¸nh cña ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp.
B¶ng: mét sè chØ tiªu vÒ søc khoÎ, y tÕ cña c¸c níc ASEAN.
ChØ tiªu
Thêi gian
ViÖt Nam
Brun©y
In®«nªxia
Malaixia
Philippin
Th¸i Lan
Xingapo
Tuæi thä b×nh qu©n
1992
63,4
74
62
70,4
64,4
68,7
74,2
Cung cÊp calo b×nh qu©n/ngêi
1988-1990
2220
2860
2610
2670
2340
2280
3210
Tû lÖ cung cÊp calo/ngêi so víi nhu cÇu tèi thiÓu(%)
1988-1990
102
_
112
124
108
100
144
Tû lÖ ®îc dÞch vô y tÕ(%)
1985-1990
90
96
80
90
75
70
100
Tû lÖ ®îc dïng níc s¹ch(%)
1988-1991
27
95
51
72
82
76
100
Nguån: chØ sè vµ chØ tiªu ph¸t triÓn con ngêi. NXB Thèng Kª. Hµ Néi 1995.
Qua b¶ng trªn ta thÊy: c¸c chØ sè cña ViÖt Nam lu«n lu«n ë møc thÊp, cã nh÷ng chØ sè ë møc thÊp nhÊt trong khu vùc. Nh÷ng chØ tiªu liªn quan vµ ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn sù ph¸t triÓn thÓ chÊt, thÓ lùc cña ngêi lao ®éng ViÖt Nam rÊt thÊp: Cung cÊp cao b×nh qu©n ®Çu ngêi chØ cã 2220 calo, thÊp nhÊt trong khu vùc. VÒ tû lÖ cung cÊp calo b×nh qu©n ®Çu ngêi so víi nhu cÇu b×nh qu©n tèi thiÓu, ViÖt Nam chØ cao h¬n Th¸i Lan (100%), In®«nªxa (122%), Xingapo (144%), Philippin (108%), Malaixia (124%). Mét lo¹t c¸c chØ tiªu kh¸c liªn quan ®Õn y tÕ, ch¨m sãc søc khoÎ cña ViÖt Nam còng cßn ë møc thÊp, ®iÒu ®ã lý gi¶i phÇn nµo sù h¹n chÕ vÒ mÆt thÓ lùc cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam. Cho ®Õn nay thÓ lùc cña ngêi lao ®éng ViÖt Nam cßn cha ®¸p øng ®îc nh÷ng yªu cÇu cña nÒn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lín vµ á ®©y ®· béc lé mét trong nh÷ng yÕu ®iÓm c¬ b¶n cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam.
Nh÷ng mÆt m¹nh tõ tríc ®Õn nay cña ngêi lao ®éng ViÖt Nam vÉn ®îc nh¾c ®Õn lµ: cã truyÒn thèng lao ®éng cÇn cï, cã tinh thÇn vîy khã vµ ®oµn kÕt cao, th«ng minh s¸ng t¹o, cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t vµ øng dông khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i, cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi nhiÒu t×nh huèng phøc t¹p. Nhng thùc tÕ còng cho thÊy nh÷ng ®iÓm yÕu kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn lµ tr×nh ®é kü thuËt, tay nghÒ, kü n¨ng tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm qu¶n ký cña ngêi VÖt Nam cßn rÊt thÊp, cha kÓ nh÷ng t¸c h¹i cña thãi quen vµ t©m lý cña ngêi s¶n xuÊt nhá.
Kh¶ n¨ng t duy cña lao ®éng níc ta.
Nguån nh©n lùc ViÖt Nam víi xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp, tríc yªu cÇu lín cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ tá ra bÊt cËp. Tõ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp, phong c¸ch t duy con ngêi ViÖt Nam cßn mang nÆng tÝnh chÊt s¶n xuÊt nhá, thñ c«ng, l¹c hËu. S¶n xuÊt vµ qu¶n lý b»ng kinh nghiÖm theo kiÓu trùc gi¸c, lÊy th©m niªn c«ng t¸c, cô thÕ nghÒ nghiÖp vµ lßng trung thµnh ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lao ®éng vµ ph©n chia thu nhËp. Lao ®égn cha ®îc ®µo t¹o vµ rÌn luyÖn trong m«i trêng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nªn hiÖu xuÊt lao ®éng cha ®îc ®Ò cao vµ ®¸nh gi¸ ®óng møc. Khi tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®îc th©m nhËp vµ chuyÓn giao vµo ViÖt Nam th× m©u thuÉn gi÷a tr×nh ®é hiÖn ®¹i cña trang thiÕt bÞ kü thuËt - c«ng nghÖ víi tr×nh ®é l¹c hËu cña ngêi sö dông xuÊt hiÖn. Ngêi qu¶n lý ngêi sö dông c«ng nghÖ th× kh«ng thÓ tiÕp thu, cµng kh«ng thÓ khai th¸c cã hiÖu qu¶ c«ng nghÖ, nªn gi¶m hiÖu xuÊt cña vèn ®Çu t.
HiÖn nay, c«ng nghÖ ViÖt Nam ë møc trung b×nh kÐm. Trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, hÖ thèng m¸y mãc thiÕt bÞ l¹c hËu tõ 2 ®Õn 4 thÕ hÖ so víi thÕ giíi. C¸c chØ tiªu chñ yÕu cÒ tiªu hao nguyªn, nhiªn, vËt liÖu g¸p 1,5 ®Õn 2 lÇn møc chung cña thÕ giíi, gi¸ thµnh s¶n phÈm cao, n¨ng suÊt lao ®éng c«ng nghiÖp chØ ®¹t 30% møc trung b×nh cña thÕ giíi ( theo sè liÖu b¸o c¸o cu¶ GS ®Æng h÷u t¹i héi c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ toµn quèc ngµy 12/2/1995). Sè nh©n c«ng cã tr×nh ®é bËc 4 trë lªn chØ b»ng 1/3 tæng sè c«ng nh©n kü thuËt, c«ng nh©n cã tr×nh ®é b¹c 7 chØ cã 4000 ngêi nµ ®a phÇn tuæi ®· cao. ThiÕu c«ng nh©n kü thuËt, ®Æc biÖt lµ c«ng nh©n bËc cao lµ nh©n tè trùc tiÕp ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ, lµm gi¶m hiÖu xuÊt sö dông cña thiÕt bÞ c«ng nghÖ.
HiÖn nay c¸c nhµ c«ng nghÖ, c«ng tr×nh s, kü s thùc hµnh níc ta rÊt thiÕu, nhÊt lµ c¸n bé ë c¸c ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin, vi ®iÖn tö sinh häc, tù ®éng ho¸ s¶n xuÊt... Sè c¸n bé khoa häc thuéc c¸c ngµnh kü thuËt liªn quan ®Õn c«ng nghÖ chØ chiÕm 11% tæng c¸n bé trong c¬ chÕ kinh tÕ cò nªn kinh nghiÖm, n¨ng lùc s¸ng t¹o thùc tiÔn, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o c«ng nghÖ yÕu.
Sù l¹c hËu, non yÕu vÒ tr×nh ®é cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam so víi nh©n lùc trong khu vùc vµ thÕ giíi.
Tr×nh ®é lao ®éng kü thuËt níc ta võa yÕu, võa thiÕu, võa bÊt hîp lý vÒ c¬ cÊu ®µo t¹o, võa ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Tr×nh ®é non kÐm, l¹c hËu vÒ khoa häc c«ng nghÖ, t¸c phong lao déng, kû luËt, sù thiÕu hiÓu biÕt vÒ kinh tÕ thÞ trêng, tÝnh tõ chÞu tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n thÊp ¶nh hëng ®Õn c¹nh tranh cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam khi hoµ nhËp vµo thÞ trêng nh©n lùc tiªn tiÕn cña thÕ giíi.
HiÖn nay, nguån nh©n lùc ®åi dµo, gi¸ nh©n c«ng rÎ, vÒ l©u dµi kh«ng thÓ lµ lîi thÕ ph¶t triÓn ViÖt Nam, V× lîi thÕ nh©n c«ng rÎ trªn thÕ giíi ®ang dÇn mÊt ®i vµ thay vµo ®ã lµ tr×nh ®é trÝ tuÖ cao ®ång ®Òu cña nh©n c«ng.
Trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, tr×nh ®é, n¨ng lùc cña c¸c bé ®èi t¸c, sù s¾c s¶o mÒm dÎo, nh¹y bÐn, linh ho¹t trong ngo¹i giao cña c¸n bé ¶nh hëng rÊt ®Õn lîi Ých cña nh÷ng quèc gia. §Ó gi¶m ®îc nh÷ng bÊt lîi, t¹o ra sù t¬ng ®ång trong hoµ nhËp, c¹nh tranh víi thÞ trêng nh©n lùc khu vùc vµ thÕ giíi, ngêi lao ®éng ViÖt Nam ph¶i ®îc trang bÞ c¸c kiÕn thøc chuyªn m«n nghÒ nghiÖp, ngo¹i ng÷, lao ®éng, kû luËt, t¸c phong lao ®éng vµ nhËn thøc ®óng ®¾n mèi quan hÖ chñ - thî trong nÒn kinh tÕ thÞ ûêng, ph¶i hiÓu biÕt ®îc phong tôc tËp qu¸n, ®Æc ®iÓm cña c¸c níc b¹n tong cïng thÞ trßng lao ®éng.
Trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi lao ®éng ViÖt Nam còng béc lé nh÷ng nhîc ®iÓm l¹c hËu vÒ tr×nh ®é kü thuËt - c«ng nghÖ, kû luËt vµ thãi quen lao ®éng. N¨ng lùc qu¶n lý kinh tÕ yÕu kÐm, tÝnh tuú tiÖn cña ngêi s¶n xuÊt nhá, ý thøc d©n téc, ý thøc céng ®ång cha cao t¹o nªn bÊt lîi vµ thua thiÖt vÒ kinh tÕ cho phÝa ViÖt Nam.
c. C¬ cÊu ®µo t¹o nguån nh©n lùc níc ta.
CÊu tróc ®µo t¹o nguån nh©n lùc níc ta kh«ng hîp lý c¶ vÒ c¬ cÊu c¸c lo¹i lao ®éng vµ c¬ cÊu ®Çu t ng©n s¸ch gi÷a c¸c bËc häc. Trong thêi gian võa qua, mÆc dï nhµ níc ®· rÊt nç lùc ®iÒu chØnh thùc tr¹ng trªn nhng hiÖu qua mang l¹i cha cao. Khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh hiÖn cã 86% lao ®éng ®ang lµm viÖc nhng chØ cã 2% ®îc ®µo t¹o díi c¸c h×nh thøc. H¬n n÷a, ng©n s¸ch chi cho gi¸o dôc cña chóng ta cßn qu¸ thÊp. MÆc dï cã t¨ng h¬n thêi kú tríc nhng trong c¸c n¨m tõ 1990 ®Õn 1992 ng©n s¸ch dµnh cho gi¸o dôc chØ chiÕm 10-11% trong tæng ng©n s¸ch nhµ níc. So víi c¸c níc trong khu vùc th× sù ®Çu t nµy cña chóng ta cßn kÐm xa. Ch¼ng h¹n ng©n s¸ch dµnh cho gi¸o dôc cña Xinhgapo lµ 23%, cña Malaixia lµ 20%... sè häc sinh trung häc (kÓ c¶ trung häc chuyªn nghiÖp) ChiÕm 1/4 tæng sè häc sinh, sinh viªn c¶ níc nhng chØ ®îc ®Çu t 8-9% ng©n s¸ch gi¸o dôc, trong khi ®ã sè sinh viªn ®¹i häc chiÕm gÇn 7% tæng sè häc sinh nhng l¹i ®îc ®Çu t 15% ng©n s¸ch. §iÒu nµy lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù bÊt cËp trong hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o hiÑen nay (sè liÖu tõ "Th«ng tin tµi chÝnh" - sè 3 th¸ng2/1998).
CÊu tróc ®µo t¹o cña lùc lîng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o vèn ®· rÊt bÊt hîp lý l¹i cµng bÊt hîp lý h¬n. N¨m 1996, cÊu tróc ®µo t¹o lµ 1-1, 7-2,4 (tøc lµ øng 1 lao ®éng cã tr×nh ®é cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn th× cã 1,7 lao ®éng cã tr×nh ®é trung häc chuyªn nghiÖp vµ 2,4 lao ®éng cã tr×nh ®é s¬ cÊp/häcnghÒ/c«ng nh©n kü thuËt); n¨m 2000 cÊu tróc nµy lµ 1-1,2-1,7 trong khi môc tiªu cña NghÞ quyÕt Trung ¬ng ®Ò ra lµ 1-4-10 ("Th«ng tin thÞ trêng lao ®éng", ).
d. Ph©n bè nguån lùc cña níc ta.
Nguån nh©n lùc níc ta ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, gi÷a c¸c vïng trong c¶ níc vµ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Thùc tÕ nµy ngµy cµng ®îc ®iÒu chØnh cho phï hîp víi thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi níc ta.
Theo ngµnh.
VÒ c¬ b¶n, níc ta lµ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu. ChÝnh v× vËy lùc lîng lao ®éng chñ yÕu tËp trung trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt truyÒn thèng lµ n«ng - l©m - ng nghiÖp. Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc, sù ph©n bè trªn sÏ cã sù chuyÓn dÞch theo híng gi¶m dÇn lùc lîng lao ®éng trong lÜnh vùc n«ng - l©m - ng nghiÖp vµ t¨ng dÇn trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô. N¨m 2000 cã sù chuyÓn dÞch râ rÖt so víi n¨m 1996 theo híng: gi¶m cá vÒ sè lîng lao ®éng vµ tû lÖ lao ®éng lµm viÖc lµm viÖc trong nhãm ngµnh c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô. N¨m 1996 cã 32.601.918 ngêi lµm viÖc trong c¸c ngµnh n«ng, l©m, ng nghiÖp, chiÕm 69,80% so víi tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n nãi chung, ®Õn n¨m 2000 gi¶m xuèng cßn 22.669.907 ngêi, chiÕm 62,56%, trong khi ®ã, lao ®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng t¨ng tõ 3.566.513 ngêi (n¨m 1996) t¨ng lªn 4.743.795 ngêi (n¨m 2000) vµ tû lÖ so tæng sè ®· t¨ng tõ 10,55% lªn 13,15%; lao ®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh dÞch vô còng t¨ng nhanh c¶ vÒ sè lîng vµ tû lÖ: tõ 6.643.564 ngêi lªn 8.791.950 ngêi vµ tõ 19,65% lªn 24,29% (TS. Tr¬ng V¨n Phóc- thùc tr¹ng lùc lîng lao ®éng ë ViÖt Nam giai ®o¹n 1996-2000 vµ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt viÖc lµm giai ®o¹n 2001-2005).
Theo khu vùc.
Còng gièng nh c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh¸c trªn thÕ giíi, lùc lîng lao ®éng níc ta hiÖn nay chñ yÕu tËp trung ë khu vùc n«ng th«n vµ rÊt Ýt ë khu vùc thµnh thÞ vµ ngµy cµng cã xu híng t¨ng dÇn ë khu vùc thµnh thÞ, gi¶m dÇn ë khu vùc n«ng th«n. N¨m 1996, lùc lîng lao ®éng khu vùc thµnh thÞ chØ chiÕm 19,06% tæng lùc lîng lao ®éng c¶ níc, n¨m 2000 ®· t¨ng lªn 22,56%; trong khi tû lÖ lùc lîng lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n gi¶m ®îc tõ 80,94% xuèng cßn 77,44%. Dù b¸o trong nh÷ng n¨m tíi, tû lÖ lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ cßn tiÕp tôc t¨ng nhanh h¬n cïng víi sù ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸.
Sù ph©n bè lùc lîng ®· qua ®µo t¹o tõ s¬ cÊp/häc nghÒ trë lªn còng nh tõ c«ng nh©n kü thuËt cã b»ng trë lªn chñ yÕu tËp trung ë khu vùc thµnh thÞ, ®Æc biÖt lµ c¸c khu ®« thÞ träng ®iÓm. Lùc lîng lao ®éng ë n«ng th«n chiÕm 77,44% nhng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o tõ s¬ cÊp/häc nghÒ trë lªn chØ chiÕm 46,26% trong tæng sè la._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 12091.doc