Thực trạng và giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu thuỷ sản sang thị trường EU

Lêi më ®Çu ViÖt Nam lµ mét quèc gia ven biÓn ë §«ng Nam Á. Víi bê biÓn dµi 3260 km vµ vïng néi thuû, l·nh h¶i réng lín, ViÖt Nam cã mét vÞ trÝ rÊt thuËn lîi cho viÖc khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n. Bªn c¹nh ®ã, nguån lîi thuû s¶n cña ViÖt Nam rÊt ®a d¹ng, phong phó vµ cã nhiÒu loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, §¶ng vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· rÊt chó träng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu nh»m t¨ng thu ngo¹i tÖ, gãp phÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam. Trong thêi gian qua, s¶n phÈm thuû s¶n ViÖt Nam ®· cã mÆt ë nhiÒu thÞ tr­êng trªn thÕ giíi nh­ EU, MÜ, NhËt B¶n, Hµn Quèc, Trung Quèc... tuy nhiªn sè l­îng còng nh­ kim ng¹ch xuÊt khÈu cßn h¹n chÕ, ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng nguån lîi thuû s¶n cña ®Êt n­íc. §Æc biÖt, trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi ViÖt Nam chÝnh thøc gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO, c¬ héi më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu ®èi víi s¶n phÈm ViÖt Nam lµ rÊt lín, nh­ng khã kh¨n, th¸ch thøc còng rÊt nhiÒu. §Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu thuû s¶n trong thêi gian tíi, Thuû s¶n ViÖt Nam kh«ng nh÷ng cÇn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng quen thuéc, mµ cßn cÇn t×m kiÕm nh÷ng thÞ tr­êng míi. Trong ®Ò tµi nµy, em xin nghiªn cøu: “Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ tr­êng EU”. Em lùa chän thÞ tr­êng EU v× ®©y lµ mét thÞ tr­êng réng lín vµ khã tÝnh, nÕu s¶n phÈm thuû s¶n ViÖt Nam cã thÓ v­ît qua nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe cña thÞ tr­êng nµy th× c¬ héi ®Ó th©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng kh¸c trªn thÕ giíi lµ rÊt lín. Tuy nhiªn do gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n vÒ mÆt th«ng tin vµ thêi gian cã h¹n, ®Ò tµi míi chØ mang tÝnh chÊt tæng hîp th«ng tin, ph©n tÝch cßn ch­a ®­îc s©u vµ bµi b¶n, gi¶i ph¸p ®­a ra cã thÓ ch­a thùc sù cô thÓ vµ ch­a mang tÝnh kh¶ thi. Mong thÇy, c« gãp ý thªm gióp em hoµn thµnh tèt ®Ò tµi nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU THUỶ SẢN VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG EU I. C¬ së lÝ luËn xuÊt khÈu ViÖt Nam 1. Kh¸i niÖm xuÊt khÈu Xuất khẩu là hoạt động trao đổi hàng hoá, dịch vụ cho quốc gia khác trên cơ sở dùng tiền tệ làm phương tiện thanh toán với nguyên tắc ngang giá. Tiền tệ ở đây có thể là ngoại tệ của một quốc gia hoặc đối với cả hai quốc gia. Mục đích của xuất khẩu là khai thác lợi thế của từng quốc gia trong phân công lao động quốc tế, nhằm mang lại lợi ích cho quốc gia tham gia vào hoạt động xuất khẩu. 2. Vai trß cña xuÊt khÈu thuû s¶n víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam 2.1 T¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Tr­íc hÕt, cho ®Õn nay chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän cña ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m qua, ngµnh ®· ®ãng gãp mét l­îng gi¸ trÞ lín trong tæng gi¸ trÞ GDP cña c¶ n­íc. Theo sè liÖu cña tæng côc thèng kª th× GDP cña ngµnh thuû s¶n trong giai ®o¹n 1995-2003 t¨ng tõ 6.664 tØ ®ång lªn 24.125 tØ ®ång vµ tÝnh hÕt n¨m 2006 ®¹t 32.363 tØ ®ång. Trong ®ã gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ®ãng gãp vµo tæng GDP cña ngµnh t­¬ng ®èi lín. TÝnh trung b×nh h»ng n¨m gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 10.5%. Trong giai ®o¹n 1991-2000 kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ­íc ®¹t 1478.6 triÖu USD, th× giai ®o¹n 2001-2006 ®¹t 12.73 tØ USD. 2.2 XuÊt khÈu thuý s¶n gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn Ngµnh thuû s¶n cã tèc ®é t¨ng tr­ëng t­¬ng ®­¬ng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp x©y dùng vµ dÞch vô. §iÒu ®ã chøng tá ngµnh thuû s¶n ®ang chuyÓn tõ s¶n xuÊt mang nÆng tÝnh n«ng nghiÖp sang s¶n xuÊt kinh doanh theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. XuÊt khÈu thuû s¶n ®­îc chän lµm h­íng ®ét ph¸ cho ph¸t triÓn ngµnh kinh tÕ thuû s¶n- lµ yÕu tè quan träng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n. 2.3 Më réng quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1980, ngµnh thuû s¶n ®· ®i ®Çu trong c¶ n­íc vÒ më réng quan hÖ th­¬ng m¹i sang c¸c khu vùc, thÞ tr­êng míi trªn thÕ giíi. N¨m 1996, ngµnh thuû s¶n chØ th­¬ng m¹i víi 30 n­íc vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi. §Õn n¨m 2001, quan hÖ nµy ®· ®­îc më réng ra 60 n­íc vµ vïng l·nh thæ, n¨m 2003 lµ 75 n­íc vµ vïng l·nh thæ. §èi víi c¸c n­íc vµ vïng l·nh thæ cã quan hÖ th­¬ng m¹i, ngµnh thuû s¶n ®· t¹o dùng ®­îc uy tÝn lín. Nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh­ MÜ vµ c¸c n­íc trong khèi EU ®· chÊp nhËn lµm b¹n hµng lín vµ th­êng xuyªn cña ngµnh. N¨m 2003 xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam vµo 4 thÞ tr­êng chÝnh lµ MÜ, NhËt B¶n, EU vµ Trung Quèc chiÕm trªn 75% tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch, phÇn cßn l¹i tr¶i réng h¬n 60 n­íc vµ vïng l·nh thæ. 2.4 T¹o viÖc lµm, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n Ngµnh thuû s¶n víi sù ph¸t triÓn nhanh cña m×nh ®· t¹o ra hµng lo¹t viÖc lµm vµ thu hót l­îng lao ®éng ®«ng ®¶o tham gia vµo tÊt c¶ c«ng ®o¹n s¶n xuÊt, lµm gi¶m søc Ðp cho n¹n thiÕu viÖc lµm trªn c¶ n­íc. Sè lao ®éng cña ngµnh thuû s¶n t¨ng liªn tôc tõ 3.12 triÖu ng­êi(n¨m 1996) lªn 3.8 triÖu ng­êi n¨m 2001. Nh­ vËy mçi n¨m t¨ng thªm h¬n 100000 ng­êi. TØ lÖ t¨ng b×nh qu©n sè lao ®éng th­êng xuyªn cña ngµnh thuû s¶n lµ 2.4%/n¨m , cao h¬n møc t¨ng b×nh qu©n cña c¶ n­íc (2%/n¨m). II- Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU 1. ThÞ tr­êng EU c¬ héi vµ th¸ch thøc 1.1 C¬ héi ViÖt Nam ®· b×nh th­êng ho¸ quan hÖ ngo¹i giao víi Céng ®ång ch©u ¢u tõ n¨m 1990. HiÖp ®Þnh hîp t¸c EU vµo ngµy 17-7-1995, t¹o c¬ héi thóc ®Èy sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ mèi quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c thµnh viªn vµ c¶ céng ®ång trªn mäi lÜnh vùc. HiÖn nay ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi ( WTO ), c¬ héi hîp t¸c víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®­îc më réng, tuy nhiªn thÞ tr­êng EU vÉn lµ thÞ tr­êng chiÕn l­îc cña xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam, bëi v× hîp t¸c víi EU, chóng ta sÏ cã rÊt nhiÒu c¬ héi trªn thÞ tr­êng nµy. §ã lµ : Thø nhÊt, vÒ dung l­îng thÞ tr­êng : tr­íc ®©y EU chØ bao gåm 15 quèc gia nh­ng ®Õn ngµy 1/5/2004, khi EU kÕt n¹p thªm 10 n­íc lµm thµnh viªn th× ®©y thù sù trë thµnh mét thÞ tr­êng víi dung l­îng kh¸ lín vµ chøa ®ùng nhiÒu c¬ héi cho thuû s¶n ViÖt Nam. Nh­ vËy ®Õn cuèi n¨m 2006, EU lµ mét liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ bao gåm 25 n­íc thµnh viªn víi diÖn tÝch t¨ng thªm 23% ( so víi thêi ®iÓm cã 15 thµnh viªn) tøc lµ tõ 3.217.800km2 lªn 3.966.800 km2. D©n sè t¨ng thªm 20%tõ 380 triÖu lªn 455 triÖu ng­êi, tÝnh theo tØ lÖ so víi d©n sè thÕ giíi th× d©n sè EU15 b»ng 6.1%, cßn EU25 b»ng 7.3%. EU ngµy nay ®· trë thµnh liªn minh giµu cã. Theo C¬ quan thèng kª Ch©u ¢u (Eurostat) , EU lµ mét thùc thÓ kinh tÕ lín nhÊt vµ mét trong nh÷ng thùc thÓ chÝnh trÞ lín nhÊt thÕ giíi, víi GDP ®¹t kho¶ng 15 ngh×n tØ USD (n¨m 2006), EU hiÖn nay chiÕm kho¶ng 1/3 GDP toµn cÇu. Thø hai, vÒ nhu cÇu víi hµng thuû s¶n : thÞ tr­êng EU lµ thÞ tr­êng cã nhu cÇu lín vÒ s¶n phÈm thuû s¶n. §©y lµ mÆt hµng EU lu«n ph¶i nhËp siªu v× s¶n xuÊt trong nø¬c kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu néi ®Þa. Trong nh÷ng n¨m qua, Liªn minh Ch©u ¢u lµ khu vùc thÞ tr­êng nhËp khÈu thuû s¶n vµ n«ng s¶n nhÊt thÕ giíi. Sè liÖu cña EC cho biÕt, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n vµ thuû s¶n cña EU lµ 33 tØ USD nh­ng nhËp khÈu hai lo¹i ngµnh hµng nµy ®¹t ®Õn 51,6tØ USD. Tèc ®é t¨ng tr­ëng nhËp khÈu n«ng s¶n vµ thuû s¶n ®¹t 8%/ n¨m, riªng c¸ t¨ng tr­ëng trung b×nh h»ng n¨m tõ 2000- 2005 lµ 4,4%vµ thñy s¶n chÕ biÕn lµ 4,8%. XuÊt khÈu thuû s¶n vµo EU lµ c¬ héi cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn Thø ba, trong nh÷ng n¨m qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tÝch ®¸ng kÓ víi tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu m¹nh mÏ. Nh÷ng kÕt qu¶ ®ã ®· t¹o ra mét vÞ thÕ míi cña thuû s¶n ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ, tõ chç thuû s¶n ViÖt Nam kh«ng cã chç ®øng trong danh s¸ch c¸c n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n, th× nay ViÖt Nam lu«n cã mÆt trong top 10 n­íc dÉn ®Çu vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n thÕ giíi. Cïng víi sù t¨ng tr­ëng chung cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n c¶ n­íc, ho¹t ®äng xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU còng ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. Bªn c¹nh ®ã, xÐt vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng EU ta thÊy : hµng thuû s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng Eu cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi hµng cña Th¸i Lan trªn khÝa c¹nh gi¸, v× hµng t«m cña ViÖt Nam ®­a vµo EU ®­îc h­ëng møc thuÕ nhËp khÈu lµ 4%, trong khi ®ã Th¸i Lan ph¶i chôi møc thuÕ lµ 14%, gÊp 3,5 lÇn ViÖt Nam.ChÝnh v× møc thuÕ nhËp khÈu cao ®¸nh vµo thuû s¶n Th¸i Lan ( b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ 7/1999 ) nªn khèi l­îng thuû s¶n cña Th¸i Lan ®­a vµo EU gi¶m sót rÊt nhiÒu ( vÝ dô nh­ s¶n l­îng t«m cña Th¸i Lan xuÊt khÈu vµo EU ®· gi¶m tõ møc 32.866 tÊn n¨m 1999 xuèng cßn 5.180 tÊn vµo n¨m 2003), do vËy còng ®em l¹i nhiÒu c¬ héi cho hµng thuû s¶n ViÖt Nam. Thø t­, ViÖt Nam còng cã nh÷ng c¬ héi khi EU ®· ®­a ra luËt míi xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ tr­êng EU vµo ®Çu n¨m 2006. LuËt míi vÒ nhËp khÈu n«ng s¶n vµ thuû s¶n vµo EU chØ lµ sù hîp nhÊt c¸c quy ®Þnh vµ chÝnh s¸ch mmät c¸ch hµi hoµ theo quy chuÈn cña liªn minh. C¸c quy chuÈn ¸p dông cho liªn minh còng ®­îc ¸p dông cho tõng n­íc trong 25 thµnh viªn EU. LuËt míi kh«ng g©y khã kh¨n hay gióp ®ì bÊt k× n­íc xuÊt khÈu nµo còng kh«ng ph¶i ®Ó h¹n chÕ mÆt hµng thuû s¶n vµo liªn minh mµ nh»m vµo môc ®Ých b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng hiÖu qu¶ h¬n. Ph­¬ng ch©m cña luËt thùc phÈm míi cña EU lµ an toµn tõ n«ng tr¹i ®Õn bµn ¨n. §iÒu nµy cã nghÜa an toµn vÖ sinh ph¶i ®­îc ®¶m b¶o tõ khi b¾t ®Çu quy tr×nh t¹o ra s¶n phÈm ®Õn bµn ¨n cña ng­êi tiªu dïng. §Ó thùc hiÖn ph­¬ng ch©m nµy, EU ®u¨ ra quy ®Þnh vÒ truy xuÊt xuÊt xø, tøc lµ mäi ®Çu vµo t¹o nªn s¶n phÈm ph¶i cã xuÊt xø râ rµng vµ ph¶i ®­îc thÓ hiÖn trªn nh÷ng chøng tõ thuéc quy tr×nh. Truy xuÊt xuÊt xø nguån gèc ®­îc yªu cÇu ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã mÆt hµng xuÊt khÈu vµo EU tõ ®Çu n¨m 2006. Tuy nhiªn, do ViÖt Nam cã tÝnh chÊt ®Æc thï vÒ quy tr×nh s¶n xuÊt nªn quy ®Þnh nµy ®­îc b¾t ®Çu trÔ h¬n, sau n¨m 2008. Do vËy, chóng ta sÏ cã thêi gian ®Ó chuÈn bÞ còng nh­ ®Ó ¸p dông c¸c quy tr×nh s¶n xuÊt vµ c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lÝ míi ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ tr­êng nµy. 1.2 Th¸ch thøc Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi mµ thÞ tr­êng EU ®em l¹i, khi hîp t¸c víi thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng nµy, xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam còng ph¶i ®èi mÆt víi rÊt nhiÒu th¸ch thøc, ®ã lµ : Tr­íc hÕt, ta thÊy rµo c¶n th­¬ng m¹i cña EU kh¸ phøc t¹p vµ r¾c rèi víi nhiÒu quy ®Þnh, yªu cÇu kh¾t khe, do vËy ®ßi hái chóng ta cÇn ph¶i t×m hiÓu kÜ th× míi cã thÓ thóc ®Èy xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy.Bªn c¹nh ®ã, trong n¨m tíi ®©y, c¸c quy ®Þnh cña EU ®èi víi hµng thuû s¶n nhËp khÈu vµo EU, trong ®ã cã s¶n phÈm thuû s¶n ViÖt Nam sÏ cßn chÆt chÏ vµ phøc t¹p h¬n. §Æc biÖt lµ vÊn ®Ò liªn quan ®Õn d¸n nh·n h÷u c¬, ®Õn s¶n phÈm sinh häc vµ ®Æc biÖt lµ truy suÊt nguån gèc s¶n phÈm. Trong khi ®ã ®©y l¹i chÝnh lµ nh÷ng yÕu ®iÓm cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam mµ ®Õn nay vÇn ch­a thùc sù ®¸p øng ®­îc. Thø hai, ng­êi tiªu dïng EU sÏ ngµy cµng yªu cÇu cao h¬n ®èi víi c¸c s¶n phÈm mµ hä tiªu dïng ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò vÖ sinh an toµn thùc phÈm. §èi víi mÆt hµng thuû s¶n th× ®©y l¹i cµng lµ yªu cÇu thiÕt yÕu. Bªn c¹nh ®ã, nh­ chóng ta biÕt, c¸c quy ®Þnh cña Eu liªn quan ®Õn chÊt kh¸ng sinh, c¸c ho¸ chÊt, chÊt phô gia ,...bÞ cÊm, h¹n chÕ sö dông ngµy cµng chÆt chÏ, danh môc c¸c chÊt nµy cña EU ®ang ngµy cµng dµi ra, do vËy víi t×nh h×nh kiÓm tra VSATTP cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam còng nh­ viÖc kiÓm so¸t d­ l­îng chÊt kh¸ng sinh trong hµng thuû s¶n ViÖt Nam nh­ hiÖn nay th× ®©y còng lµ mét trong nh÷ng th¸ch thøc lín cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam. Thø ba, vÊn ®Ò liªn quan ®Õn bao gãi vµ mÉu m· s¶n phÈm. HiÖn nay, EU còng còng cã nhiÒu quy ®Þnh liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy. Trong nh÷ng n¨m s¾p tíi, vÊn ®Ò bao gãi vµ mÉu m· s¶n phÈm sÏ ®­îc EU rÊt quan t©m v× ®©y lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng. Tuy nhiªn c¸c doanh nghiÖp thuû s¶n ViÖt Nam l¹i ch­a thùc sù quan t©m ®Ðn vÊn ®Ò nµy, do vËy khi nã trë thµnh mét yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi hµng thuû s¶n xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU th× ®©y còng trë thµnh mét trong nh÷ng th¸ch thøc lín cña ViÖt Nam. C¬ héi nhiÒu, th¸ch thøc th× còng kh«ng Ýt, do vËy ®Ó cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ tr­êng EU th× c¸c Bé, ngµnh, c¸c doanh nghiÖp, cïng víi céng ®ång ng­ d©n ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó liªn kÕt nhau l¹i, t×m ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh, ®­a hµng thuû s¶n ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU ngµy cµng nhiÒu vµ thuËn lîi h¬n. 2. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU 2.1 Kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU n¨m 2001-2006 Trong c¸c n¨m qua, kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU ngµy cµng t¨ng vÒ c¶ s¶n l­îng lÉn gi¸ trÞ, ®iÒu ®ã gãp phÇn gióp cho ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam v­ît qua nhiÒu khã kh¨n khi mµ viÖc xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng MÜ gÆp ph¶i nhiÒu trë ng¹i. Kim ng¹ch xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU trong nh÷ng n¨m qua thÓ hiÖn th«ng qua b¶ng sè liÖu sau : B¶ng 1 : Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU 2001 - 2006 STT N¨m 2001 2002 2003 2004 2005 2006 1 KNXK hµng ho¸ sang EU (tû USD) 3,002 3,162 3,852 4,971 5,369 6,913 2 KNXK thuû s¶n ( tû USD ) 1,778 2,023 2,200 2,397 2,739 3,364 3 KNXK thuû s¶n sang EU ( triÖu USD) 106,716 84,404 127,240 243,938 436,731 723,505 4 % t¨ng so víi n¨m tr­íc 7,9 -20,9 50,75 91,71 79,03 66,37 5 Khèi l­îng ( tÊn ) 26.659 28.613 38.187 73.459 110.911 219.967 6 Tû träng (3) trong (1) % 3,55 2,67 4,46 4,91 8,13 10,47 7 Tû träng (3) trong (2) % 6,00 4,17 5,78 10,17 15,94 21,60 ( Nguån : - T¹p chÝ th­¬ng m¹i thuû s¶n c¸c sè n¨m 2001-2007 - Tæng côc thèng kª ) Qua b¶ng sè liÖu ta cã thÓ thÊy : Thø nhÊt, vÒ tèc ®é t¨ng tr­ëng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ tr­êng EU liªn tôc t¨ng. ChØ riªng trong n¨m 2002, ho¹t ®éng xuÊt khÈu bÞ ch÷ng l¹i vµ cã xu h­íng gi¶m sót. §ã lµ v× sau khi EU t¨ng c­êng liÓm tra d­ l­îng chÊt kh¸ng sinh vµ h¹ thÊp ng­ìng ph¸t hiÖn d­ l­îng c¸c chÊt nµy trong s¶n phÈm thuû s¶n, chóng ta ®· gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Quy ®Þnh vÒ kiÓm tra thó y ®èi víi thÞt gia sóc, gia cÇm, thuû s¶n ®· thùc sù trë thµnh rµo c¶n lín nhÊt ®èi víi hµng thuû s¶n ViÖt Nam, 72 l« hµng sau khi kiÓm tra vµ ph¸t hiÖn chøa mét l­îng chÊt kh¸ng sinh v­ît qu¸ møc mµ EU cho phÐp, ®· bÞ tr¶ l¹i hoÆc tiªu huû ngay t¹i chç. Sù viÖ nµy ®· thùc sù ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam trong n¨m nµy. Tuy nhiªn víi sù cè g¾ng tõ phÝa c¸c ban ngµnh còng nh­ c¸c doanh nghiÖp, tõ n¨m 2003, t×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n sang EU ®· cã dÊu hiÖu phôc håi. N¨m 2003, kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam sang EU ®¹t 127,240 triÖu USD, sang n¨m 2004 lµ 243,938 triÖu USD, n¨m 2005 lµ 436,731 triÖu USD chiÕm gÇn 16% kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n c¶ n­íc, vµ ®Æc biÖt lµ ®Õn n¨m 2006, kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam vµo EU ®· ®¹t con sè kû lôc : 723,505 triÖu USD. §iÒu ®¸ng chó ý lµ tèc ®é t¨ng tr­ëng cña xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam sang thÞ tr­êng nµy lµ rÊt ®¸ng kinh ng¹c. Trong c¸c n¨m gÇn ®©y, chØ cã n¨m 2002 lµ kim ng¹ch gi¶m h¬n 20%, cßn tõ ®ã ®Õn nay, kim ng¹ch nµy kh«ng nh÷ng lu«n t¨ng mµ cßn t¨ng víi tû lÖ rÊt cao. §Æc biÖt lµ n¨m 2004, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· t¨ng tíi 91,71% so víi n¨m 2003, n¨m 2005 t¨ng 79,03% so víi n¨m 2004. §©y lµ nh÷ng con sè rÊt Ên t­îng vµ mét phÇn nµo còng nãi lªn kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng EU cña c¸c s¶n phÈm thuû s¶n ViÖt Nam. Thø hai, vÒ vai trß cña xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ tr­êng EU trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ sang thÞ tr­êng nµy. Hµng thñy s¶n hiÖn lµ mÆt hµng cã kim ng¹ch ®øng thø t­ trong sè c¸c mÆt hµng ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU ( gåm : ngµnh da giµy, may mÆc, n«ng s¶n ). Tû träng xuÊt khÈu thñy s¶n trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ sang thÞ tr­êng EU liªn tôc t¨ng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. NÕu n¨m 2001, xuÊt khÈu thuû s¶n sang EU míi chØ chiÕm 3,55% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ th× ®Õn n¨m 2006, con sè nµy ®· t¨ng lªn 10,47%. Thuû s¶n ®· vµ ®ang trë thµnh mét trong nh÷ng mÆt hµng träng yÕu mµ ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU. Thø ba, vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang EU so víi kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m qua, thÞ tr­êng EU ®· vµ ®ang trë thµnh mét thÞ tr­êng rÊt quan träng trong c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam. §Æc biÖt lµ trong n¨m 2006 th× thÞ tr­êng EU ®· trë thµnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n lín thø 2 cña ViÖt Nam, v­ît qua MÜ vµ chØ ®øng su NhËt B¶n, chiÕm tû träng lín trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n c¶ n­íc ( t­¬ng ®­¬ng víi 723,505 triÖu USD, t¨ng kho¶ng 66,4% so víi n¨m 2005 ) B¶ng 2 : Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam theo thÞ tr­êng 2001 – 2006 ( §¬n vÞ : TriÖu USD ) STT ThÞ tr­êng 2001 2002 2003 2004 2005 2006 1 Mü 489,035 655,655 782,238 592,824 633,985 664,340 2 NhËt B¶n 465,901 537,968 582,902 754,946 754,946 842,614 3 EU 106,716 84,404 127,240 243,938 436,731 723,505 4 Trung Quèc ( c¶ Hång K«ng) 316,719 302,261 147,786 131,198 131,198 145,573 5 ASEAN 64,930 79,529 73,080 165,681 165,681 150,961 6 N­íc kh¸c 334,185 363,005 503,448 470,413 470,413 821,298 ( Nguån : Tæng hîp tõ t¹p chÝ Th­¬ng m¹i thuû s¶n c¸c n¨m 2001-2007) XuÊt khÈu thuû s¶n sang EU ®· trë thµnh mét trong ba ch©n kiÒng v÷ng ch¾c cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam. NÕu nh­ tr­íc ®©y, chØ cã NhËt B¶n vµ MÜ th× ®Õn nay EU ®ang næi lªn víi vai trß ngµy cµng quan träng. Tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy ®ang ngµy cµng t¨ng. NÕu nh­ n¨m 2001 míi chØ chiÕm 6% ttáng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¶ n­íc th× ®Õn n¨m 2004 ®· chiÕm 10,17%, n¨m 2005 chiÕm 15,94%, vµ n¨m 2006, xuÊt khÈu thuû s¶n sang EU chiÕm 21,6%, ®©y lµ mét trong nh÷ng thµnh tÝch ®¸ng kÓ cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam trong n¨m 2006 nµy. Nh­ vËy ta thÊy, quan hÖ thuû s¶n gi÷a ViÖt Nam vµ EU ®ang ngµy cµng t¨ng c¶ vÒ sè l­îng vµ gi¸ trÞ, ®ång thêi c¸c doanh nghiÖp thuû s¶n còng ®· vµ ®ang tiÕp cËn ®­îc víi thÞ tr­êng réng lín nµy ®Ó cã thÓ ph¸t huy ®­îc tiÒm n¨ng còng nh­ thÕ m¹nh cña m×nh. 2.2 C¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh cña thuû s¶n ViÖt Nam trong khèi EU Nh×n chung, thuû s¶n cña ViÖt Nam ®­îc xuÊt khÈu sang hÇu hÕt c¸c n­íc thµnh viªn EU, trong ®ã cã 8 thÞ tr­êng chÝnh, ®¹t tû träng kh¸ lín trong tæng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang khèi thÞ tr­êng nµy  ThÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam trong khèi EU n¨m 2006 Trong khèi EU, c¸c quèc gia nh­ BØ, Italia, Anh, §øc vµ Hµ Lan lµ nh÷ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam.Trong ®ã BØ vµ Italia lµ hai thÞ tr­êng nhËp khÈu t«m chÝnh cña thÞ tr­êng ViÖt Nam t¹i EU, chiÕm 53% tæng l­îng hµng xuÊt sang thÞ tr­êng nµy vµo n¨m 2006. ViÖt Nam n»m trong tèp 10 n­íc cung cÊp t«m hµng ®Çu cña BØ víi 4% thÞ phÇn nhËp khÈu. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta còng ®øng ë vÞ trÝ thø 9 trong sè c¸c nhµ xuÊt khÈu thuû s¶n sang Anh. §øc lµ thÞ tr­êng lín thø 2 rong khèi EU ®èi víi xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam. Sau khi gi¶m m¹nh vµo n¨m 2001, xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam sang §øc ®· phôc håi dÇn vµo c¸c n¨m sau ®ã, ®øng thø 3 trong khèi EU vµo n¨m 2003, vµ v­ît lªn ë vÞ trÝ thø 2 tõ n¨m 2004 ®Õn nay. C¸c s¶n phÈm thuû s¶n chÝnh xuÊt khÈu sang §øc lµ c¸ philª ®«ng l¹nh, nhuyÔn thÓ ch©n ®Çu, nhuyÔn thÓ vµ thuû s¶n cã vá. Trong nh÷ng n¨m qua, thuû s¶n ViÖt Nam chØ xuÊt hiÖn ë møc ®é hÕt søc khiªm tèn trªn thÞ tr­êng §«ng ¢u. Trong vµi n¨m gÇn ®©y, ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam ®· cã nhiÒu ®éng th¸i tÝch cùc th©m nhËp thÞ tr­êng c¸c thµnh viªn míi cña EU ë khu vùc nµy, ®Æc biÖt lµ ë BaLan vµ ®· cã nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu. 2.3 C¬ cÊu c¸c mÆt hµng thuû s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU: Nh×n chung, c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu vµo EU lµ kh¸ ®a d¹ng víi nhiÒu chñng lo¹i. Tuy nhiªn còng cÇn chó ý mét vÊn ®Ò lµ kh¸ch hµng EU rÊt khã tÝnh vÒ mÉu m· vµ thÞ hiÕu. ChØ khi c¸c yÕu tè chÊt l­îng ®­îc ®¶m b¶o,c¸ch tr×nh bµy s¶n phÈm vµ gi¸ c¶ hÊp dÉn th× s¶n phÈm míi cã c¬ héi ®­îc b¸n ë ch©u ¢u. Tuy c¬ cÊu c¸c mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU cã sù thay ®æi qua c¸c n¨m, nh­ng trong tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm mµ chóng ta xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU th× mÆt hµng c¸ t­¬i, c¸ ®«ng l¹nh vÉn lu«n chiÕm tØ lÖ cao. N¨m 2006, xuÊt khÈu c¸ t­¬i vµ c¸ ®«ng l¹nh chiÕm 71,5% tæng gi¸ trÞ thuû s¶n xuÊt khÈu , cßn hµng kh« vÉn chiÕm tû lÖ thÊp nhÊt lµ 0,2%. B¶ng 3 : C¬ cÊu c¸c mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU n¨m 2006 STT S¶n phÈm Khèi l­îng (tÊn) Gi¸ trÞ (triÖu USD) 1 T«m ®«ng l¹nh 21.265 154,3 2 C¸ t­¬i/®«ng l¹nh : Trong ®ã - C¸ da tr¬n - C¸ ngõ 179.374 123.212 14.045 517,476 343,427 33,085 3 Mùc vµ b¹ch tuéc ®«ng l¹nh 18.976 50,178 4 Hµng kh« 352 1,451 ( Nguån : T¹p chÝ th­¬ng m¹i Thuû s¶n th¸ng 2/2007 ) 3. §¸nh gi¸ t×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU 3.1 Nh÷ng mÆt ®¹t ®­îc Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c doanh nghiÖp thuû s¶n cña ViÖt Nam ®· nhËn thÊy ®­îc tÇm quan träng còng nh­ nh÷ng c¬ héi to lín mµ thÞ tr­êng EU mang l¹i nªn ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ tr­êng EU ngµy cµng ®­îc ®Èy m¹nh. Theo c¸c sè liÖu thèng kª ®· ph©n tÝch ë trªn, ta thÊy kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ tr­êng nµy liªn tôc t¨ng trong nh÷ng n¨m qua. Cã thÓ nãi tèc ®é t¨ng tr­ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ tr­êng EU t¨ng nhanh ch­a tõng thÊy. §Õn n¨m 2006, thÞ tr­êng EU ®· trë thµnh thÞ tr­êng lín thø 2 sau NhËt B¶n. Bªn c¹nh ®ã, chÊt l­îng hµng thuû s¶n ViÖt Nam ®ang ngµy cµng ®­îc cñng cè vµ chiÕm ®­îc lßng tin cña ng­êi tiªu dïng ch©u ¢u. §Ó ®¸p øng ®­îc ®iÒu nµy, Bé Thuû s¶n ®ang tiÕp tôc hç trî c¸c doanh nghiÖp n©ng cÊp ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, ®¶m b¶o 100% doanh nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu ®¹t tiªu chuÈn ngµnh vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm. Ngoµi ra, nh÷ng nç lùc cña ViÖt Nam trong kiÓm so¸t d­ l­îng chÊt kh¸ng sinh trong hµng thuû s¶n xuÊt khÈu lµ rÊt ®¸ng ghi nhËn. Trong nh÷ng n¨m tr­íc ®©y, tû lÖ nhiÔm d­ l­îng chÊt kh¸ng sinh, ho¸ chÊt bÞ cÊm trong c¸ nu«i kh¸ cao, t×nh tr¹ng b¬m chÝch t¹p chÊt vµo t«m ch­a ®­îc xö lý mét c¸ch triÖt ®Ó ®· dÉn ®Õn nhiÒu bÊt lîi cho cac s¶n phÈm thuû s¶n ViÖt Nam tr­íc rµo c¶n “ kÜ thuËt” cña n­íc nhËp khÈu. HiÖn nay, víi viÖc t¨ng c­êng kiÓm tra hµng thuû s¶n xuÊt khÈu vµo Hoa Kú vµ Canada ( kiÓm so¸t 100% c¸c l« hµng thuéc 3 nhãm s¶n phÈm thÞt cua ghÑ, t«m vµ c¸ da tr¬n víi 4 chØ tiªu kh¸ng sinh, thêi gian tèi thiÓu lµ 4 th¸ng ), ViÖt Nam ®· cñng cè v÷ng ch¾c niÒm tin vÒ chÊt l­îng hµng thuû s¶n cho tÊt c¶ c¸c thÞ tr­êng, kÓ c¶ thÞ tr­êng khã tÝnh nhÊt EU. NhËn thøc ®­îc ®Çy ®ñ tÇm quan träng cña viÖc ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn vÒ an toµn thùc phÈm ®èi víi hµng thuû s¶n xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· chñ ®éng ¸p dông c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm vµ vÊn ®Ò VSATTP. Ngoµi ra, hiªn nay do c¸c hé n«ng d©n, ng­ d©n còng ®ang ®æi míi c¸ch thøc s¶n xuÊt, chuyÓn tõ s¶n xuÊt th« s¬, n¨ng suÊt thÊp sang th©m canh hiÖn ®¹i, vµ ®ang tiÕp cËn víi c¸c tiªu chuÈn thÕ giíi nh­ MSC, SQF, GAP.., nu«i sinh th¸i, th©n thiÖn víi m«i tr­êng...tõng b­íc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, v­ît qua c¸c yªu cÇu kh¾t khe cña thÞ tr­êng EU. Bªn c¹nh ®ã, viÖc EU ngµy cµng c«ng nhËn thªm nhiÒu doanh nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®­îc phÐp xuÊt khÈu sang EU chÝnh lµ mét trong nh÷ng b»ng chøng chøng tá r»ng hµng thuû s¶n ViÖt Nam ®ang ngµy cµng ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu cña thÞ tr­êng nµy. 3.2 Nh÷ng mÆt ch­a ®¹t ®­îc Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu chóng ta ®¹t ®­îc trong nh÷ng n¨m qua, viÖc xuÊt khÈu hµng thuû s¶n ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU vÉn cßn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò Tr­íc hÕt vÉn lµ vÊn ®Ò VSATTP cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam. Tuy ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh nh­ng ®©y vÉn lµ mét trong nh÷ng ®iÓm yÕu nhÊt cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam. ViÖc ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn cña EU vÒ d­ l­îng kh¸ng sinh qóa khã kh¨n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. VÝ dô nh­ yªu cÇu vÒ l­îng chologramphenicol, trong khi ng­êi d©n ViÖt Nam vÉn cã thãi quen sö dông thuèc cã hµm l­îng chologramphenicol 0,4% nhá trùc tiÕp vµo m¾t nh­ mét lo¹i thuèc röa m¾t kh«ng ®éc h¹i, th× EU l¹i ®ßi hái d­ l­îng chologramphenicol trong thuû s¶n ph¶i ®¹t møc ®é gÇn nh­ kh«ng tuyÖt ®èi. Bªn c¹nh quy tr×nh kiÓm tra chÊt l­îng hµng thuû s¶n ViÖt Nam chñ yÕu vÉn dùa trªn c¬ së nhËn biÕt c¶m quan bªn ngoµi s¶n phÈm nªn kh«ng ®¸nh gia ®­îc chÊt l­îng s¶n phÈm, chø ch­a nãi ®Õn vÊn ®Ò x¸c ®Þnh ®­îc s¶n phÈm ®ã cã chøa ho¸ chÊt hay chÊt kh¸ng sinh bÞ cÊm hay kh«ng. Ngay c¸c thiÕt bÞ kiÓm tra hiÖn ®¹i hiÖn nay cña ViÖt Nam còng cã sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é víi c¸c thiÕt bÞ kiÓm tra cña EU. Do vËy nhiÒu l« hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang EU vÉn bÞ tr¶ vÒ hay bÞ tiªu huû t¹i chç do chøa mét l­îng c¸c ho¸ chÊt v­ît qu¸ møc cho phÐp. Bªn c¹nh ®ã, vÊn ®Ò VSATTP ®èi víi hµng thuû s¶n ViÖt Nam ch­a ®­îc æn ®Þnh, cßn mang tÝnh thêi vô vµ thÊt th­êng.Theo b¸o c¸o cña Trung t©m kiÓm tra chÊt l­îng vµ vÖ sinh thuû s¶n, tõ th¸ng 8/2001- ®Õn 3/4/2002, tçng sè l« hµng ViÖt Nam bÞ EU c¶nh c¸o ph¸t hiÖn d­ l­îng kh¸ng sinh lµ 52 l«. TÝnh riªng 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002, gÝa trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n vµo EU gi¶m ®Õn 50% so víi cïng k× n¨m 2001. §©y lµ ®iÒu ch­a tõng x¶y ra. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, Bé vµ c¸c doanh nghiÖp ®· cè g¾ng ®Ó kh¾c phôc vÊn ®Ò nµy. Nhê vËy, sang n¨m 2003 sè l« hµng bÞ ph¸t hiÖn ®· gi¶m xuèng cßn 10 l«. Nh­ng sang n¨m 2004 vµ ®Çu n¨m 2005 t×nh h×nh vi ph¹m c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam trë thµnh vÊn ®Ò næi cém. N¨m 2004 sè l« hµng bÞ ph¸t hiÖn nhiÔm kh¸ng sing l¹i t¨ng lªn 24 l« vµ ®Õn th¸ng 9/2005 ®· lµ 46 l«. ChÝnh v× vËy Bé thuû s¶n ®· ph¶i th¾t chÆt kiÓm tra chÊt l­îng hµng thuû s¶n xuÊt khÈu ®ång thêi ban hµnh c¸c quy ®Þnh míi vÒ ho¸ chÊt, kh¸ng sinh cÊm vµ h¹n chÕ trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh mÆt hµng nµy cho phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña thÞ tr­êng EU, nhê ®ã ®Õn cuèi n¨m 2005 th× kh«ng cßn l« hµng nµo bÞ c¶nh c¸o. Qua ®ã thÊy râ ®­îc tÝnh bÊp bªnh trong viÖc tu©n thñ c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn vÊn ®Ò VSATTP cña c¸c doanh nghiÖp còng nh­ cña c¸c hé nu«i trång thuû s¶n .Tuy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vÊn ®Ò nµy ®· thùc sù ®­îc c¸c doanh nghiÖp quan t©m, nh­ng còng míi chØ cã c¸c doanh nghiÖp lín míi cã thÓ ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña EU, cßn rÊt nhiÒu doanh nghiÖp cña thuû s¶n ViÖt Nam ch­a ®¸p øng ®­îc vÊn ®Ò nµy Mét vÊn ®Ò khã kh¨n n÷a mµ thñy s¶n ViÖt Nam cßn gÆp ph¶i ®ã lµ nh÷ng yªu cÇu vÒ m«i tr­êng cña EU ®èi víi viÖc s¶n xuÊt vµ kinh doanh thuû s¶n. TÝnh cho ®Õn nay, sè l­îng c¸c doanh nghiÖp thuû s¶n ViÖt Nam ¸p dông hÖ thèng ISO 14000 ®ang dõng l¹i ë con sè hÕt søc h¹n chÕ. Do ®ã cã thÓ nãi ®©y còng lµ mét trong nh÷ng th¸ch thøc mµ c¸c doanh nghiÖp thuû s¶n cña ViÖt Nam ®ang cè g¾ng v­ît qua ViÖc ®¸p øng c¸c quy ®Þnh cña EU vÒ bao b× hµng ho¸ còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng ®iÓm yÕu cña ViÖt Nam. HiÖn nay, rÊt Ýt doanh nghiÖp thuû s¶n cña ViÖt Nam cã ®­îc c¸c th«ng tin vÒ quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn vµ bao b× cña EU liªn quan ®Õn m«i tr­êng nh­ quy ®Þnh vÒ nguyªn liÖu sö dông ®Ó s¶n xuÊt bao b×, ®é ph©n huû vµ kh¶ n¨ng t¸i chÕ, nh×n chung c¸c doanh nghiÖp thuû s¶n cña chung ta hiÖn nay th­êng cung cÊp bao b× hµng ho¸ theo yªu cÇu cña nhµ nhËp khÈu chø kh«ng cÇn biÕt tiªu chuÈn vÒ bao b× nh­ thÕ nµo. Bªn c¹nh ®ã mét yªu ®iÓm n÷a cña thñy s¶n ViÖt Nam lµ vÊn ®Ò truy nguyªn nguån gèc s¶n phÈm.§Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu nµy th× chóng ta ph¶i ¸p dông c¸c d©y chuyÒn nu«i trång chÕ biÕn vµ cung cÊp thuû s¶n mét c¸ch hÖ thèng. Cã vËy, khi sö dông mét s¶n phÈm thuû s¶n nµo ®ã mµ ®Æc biÖt khi cã vÊn ®Ò x¶y ra th× ng­êi tiªu dïng cã thÓ biÕt ®­îc s¶n phÈm ®ã cã xuÊt xø tõ ®©u, ®­îc s¶n xuÊt theo d©y truyÒn c«ng nghÖ nµo, ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn g×, thËm chÝ lµ nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ®ã lµ ë ®©u, ®­îc nu«i b»ng thøc ¨n g×....Do vËy ®©y còng lµ mét th¸ch thøc rÊt lín ®èi víi hµng thuû s¶n ViÖt Nam khi mµ EU quy ®Þnh ®©y lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc ®èi víi mäi s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng nµy 3.3 Nguyªn nh©n Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam lµ do mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu sau: Thø nhÊt, do ngµnh thuû s¶n cña ViÖt Nam vÉn cßn ë tr×nh ®é thÊp, s¶n xuÊt vÉn mang tÝnh chÊt nhá lÎ thiÕu tËp chung. T×nh tr¹ng s¶n xuÊt manh món víi nh÷ng thãi quen cña ng­êi s¶n xuÊt nhá, kÜ n¨ng l¹c hËu vÉn cßn tån t¹i phæ biÕn. Nguån lîi thuû s¶n ®ang ngµy cµng suy kiÖt, kh¶ n¨ng t¸i t¹o thÊp, trong khi ®ã viÖc ®¸nh b¾t xa bê vÉn cßn lµ ®iÓm yÕu cña ngµnh. §èi víi c¸c s¶n phÈm thñy s¶n nu«i trång, mÆc dï ®· cã nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh nh­ng do ph¸t triÓn tù ph¸t nªn thiÕu bÒn v÷ng, lu«n tiÒm Èn nguy c¬ bïng ph¸t dÞch bÖnh, nguy c¬ « nhiÔm m«i tr­êng. Khi t×nh tr¹nh ®ã x¶y ra th× ng­êi nu«i trång l¹i kh«ng ngÇn ng¹i sö dông c¸c chÊt kh¸ng sinh, c¸c ho¸ chÊt bÞ cÊm ®Ó ch÷a bÖnh còng nh­ ®Ó t¨ng träng s¶n phÈm. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do ng­êi d©n kh«ng cã kiÕn thøc vÒ vÊn ®Ò : d­ l­îng chÊt kh¸ng sinh, t¹p chÊt trong thuû s¶n, còng nh­ kiÕn thøc vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng vµ nguån lîi thuû h¶i s¶n. Bªn c¹nh ®ã, viÖc kiÓm soat d­ l­îng chÊt kh¸ng sinh trong hµng thuû s¶n ViÖt Nam cßn theo lèi ch÷a bÖnh chø kh«ng ph¶i lµ phßng bÖnh. Tøc lµ chØ khi nµo vÊn ®Ò nµy næi lªn vµ bÞ c¸c n­íc nhËp khÈu lªn tiÕng th× chóng ta míi b¾t ®Çu ®i t×m nguyªn nh©n vµ t×m c¸ch kh¾c phôc, chø ch­a thùc sù cã mét c¸ch qu¶n lý khoa häc nµo cho vÊn ®Ò nµy. Thø hai, ta thÊy trong nh÷ng n¨m tr­íc ®©y, c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt ®Õn xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam ®­îc tiÕn hµnh gÇn nh­ ®éc lËp víi nhau. C¸c doanh nghiÖp kh«ng cã mèi liªn hÖ nµo chÆt chÏ víi c¸c nhµ cung øng nguyªn liÖu ®Çu vµo, ®èi víi c¸c hé gai ®×nh nu«i trßng thuû s¶n vµ ®èi víi c¸c ng­ d©n ®¸nh b¾t thuû h¶i s¶n. Do vËy kh«ng t¹o ®­îc sù sù nhÊt qu¸n trong viÖc kiÓm tra , kiÓm so¸t tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh nµy. Do vËy vÊn ®Ò chÊt l­îng hµng thuû s¶n còng kh«ng ®­îc kiÓm so¸t mét c¸ch hÖ thèng tõ kh©u mua nguyªn liÖu, ®Õn kh©u b¶o qu¶n chÕ biÕn..., v× vËy nã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn hµng thuû s¶n ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, víi thùc tr¹ng nh­ vËy, chóng ta còng kh«ng thÓ thiÕt lËp ®­îc c¸c tµi liÖu cÇn thiÕt cho c«ng viÖc ruy suÊt nguån gèc hay khi gÆp tr­êng hîp bÞ kiÖn b¸n ph¸ gi¸ sau nµy. Thø ba, hÖ thèng tæ chøc vµ c¸n bé lµm c«ng t¸c qu¶n lý VSATTP cßn thiÕu, ph©n t¸n vµ chuyªn m«n nghiÖp vô cßn thÊp. Mét sè n¬i cßn ch­a cã c¸n bé hoÆc cã rÊt Ýt c¸n bé. Ch­a cã thanh tra chuyªn ngµnh vÒ chÊt l­îng, vÖ sinh an toµn thuû s¶n. Bªn c¹nh ®ã, trang thiÕt bÞ phôc vô c«ng t¸c kiÓm tra gi¸m s¸t chÊt l­îng vÖ sinh an toµn cßn thiÕu, kÐm chÊt l­îng. Nguån kinh phÝ cßn ch­a ®¸p øng ®ñ cho c«ng t¸c kiÓm tra, hÖ thèng th«ng tin vÒ qu¶n lý chÊt l­îng VSATTP cßn ch­a ®Çy ®ñ, kÞp thêi. Thø t­, lµ nguyªn nh©n xuÊt ph¸t tõ b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp. Trong thêi gian qua, c¸c doanh nghiÖp thuû s¶n c._.