Thực trạng quản lý hoạt động dạy học cá thể hóa ở các trường tiểu học quận 10 Thành phố Hồ Chí Minh

Trước tiên, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Tổ chức Thành ủy, Ban Điều hành Chương trình 500 thạc sĩ - tiến sĩ Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện cho chúng tôi tham dự lớp Cao học chuyên ngành Quản lí Giáo dục. Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng Sau đại học, Khoa Tâm lí – Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho chúng tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn. Tôi xin tỏ lòng biết ơn quí thầy cô đã tận tình giảng dạy, chỉ dẫn cho chúng tôi những tri thức, kinh nghiệm, bài học quí báu. Đặc biệt, xin tỏ lòng tri ân sâu sắc đến Tiến sĩ Trần Thị Thu Mai, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn các anh, chị học viên lớp Cao học khóa 20, chuyên ngành Quản lí Giáo dục của Thành ủy đã chia sẻ tinh thần, tình cảm cho tôi trong suốt khóa học. Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10, Ban giám hiệu và giáo viên các trường tiểu học Điện Biên, Dương Minh Châu, Lê Đình Chinh, Hoàng Diệu, Thiên Hộ Dương, Trương Định, Bắc Hải, Hồ Thị Kỷ, Nguyễn Chí Thanh, Võ Trường Toản, Quận 10 đã tạo mọi điều kiện, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, viết luận văn. Dù bản thân đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu và thực hiện, nhưng chắc chắn luận văn vẫn còn những hạn chế, thiếu sót. Kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quí thầy cô và các bạn đồng nghiệp. Tp. Hồ Chí Minh, tháng 04 năm 2011 Đặng Thị Tuyết Lan DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT - CBQL : cán bộ quản lí - CQG : chuẩn quốc gia - KT, KN : kiến thức, kĩ năng - CSVC : cơ sở vật chất - DHCTH : dạy học cá thể hóa - ĐDDH : đồ dùng dạy học - GAĐT : giáo án điện tử - GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo - GDTH : giáo dục tiểu học - GV : giáo viên - GVTH : giáo viên tiểu học - K : Khá - KTH : không thực hiện - KTX : không thường xuyên - HS : học sinh - HSTH : học sinh tiểu học - PHHS : phụ huynh học sinh - PPDH : phương pháp dạy học - Tp.HCM : Thành phố Hồ Chí Minh - Tốt : Tốt - TB : Trung bình - TX : thường xuyên - SGK : sách giáo khoa - X : trung bình - Y : Yếu MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài 1.1 Bước sang thế kỉ XXI, trong xu thế toàn cầu hóa, cuộc cách mạng khoa học công nghệ tiếp tục phát triển mạnh mẽ làm cơ sở cho sự phát triển của nền kinh tế tri thức. Điều này đòi hỏi các quốc gia muốn phát triển bền vững phải quan tâm đến việc đào tạo nguồn nhân lực có trình độ cao mới đáp ứng được sự thay đổi đó. Từ năm 1994, UNESCO đã chỉ rõ: “Không có một sự thành đạt và tiến bộ nào có thể tách khỏi sự tiến bộ và thành đạt trong lĩnh vực giáo dục của quốc gia đó. Và những quốc gia nào coi nhẹ giáo dục hoặc không đủ tri thức và khả năng cần thiết để làm giáo dục một cách có hiệu quả thì số phận của quốc gia đó xem như đã an bài và điều đó còn tồi tệ hơn cả sự phá sản”. Chính vì vậy, để hội nhập sâu rộng, tiếp cận và hòa nhập vào xu thế toàn cầu hóa, nước ta phải đổi mới toàn diện, trong đó việc đổi mới giáo dục là một nhiệm vụ quan trọng, đang được Đảng và Nhà nước quán triệt sâu sắc. Đại hội lần thứ X của Đảng khẳng định: “Giáo dục và đào tạo cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và động lực thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa”. Nhiệm vụ to lớn nói trên đặt ra yêu cầu cho ngành GD&ĐT là phải nâng cao chất lượng toàn diện, trong đó việc đổi mới nội dung, PPDH, đổi mới quản lí,... là hết sức cần thiết, cấp bách nhằm “xây dựng một thế hệ người Việt Nam mới, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, đủ sức tiếp thu và vận dụng sáng tạo nền khoa học công nghệ tiên tiến vào sự nghiệp phát triển nước nhà”. 1.2 Luận điểm “trẻ em cùng lứa tuổi thì cùng trình độ nhận thức” không còn phù hợp trong giai đoạn hiện nay. Thực tế cho thấy, HS cùng học một lớp nhưng năng lực của chúng chênh lệch khá nhiều do đặc điểm tâm sinh lí và do hoàn cảnh sống, đặc biệt là hoàn cảnh gia đình rất khác nhau. Vì vậy, việc DHCTH nhằm phát triển từng cá nhân HS cần phải được coi trọng. 1.3 Quán triệt sâu sắc quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước “Giáo dục và đào tạo có sứ mạng đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện” và “Giáo dục vừa đáp ứng yêu cầu xã hội, vừa thỏa mãn nhu cầu phát triển của mỗi cá nhân, mang đến niềm vui học tập cho mỗi người và tiến tới một xã hội học tập”, từ năm học 2008 – 2009 Sở GD&ĐT Tp.HCM đã triển khai “Dạy học cá thể” đến CBQL và GV các bậc học phổ thông của thành phố nhằm thực hiện sâu rộng chủ trương đổi mới nhà trường, đổi mới PPDH và cụ thể hóa quan điểm “dạy học lấy HS làm trung tâm”, giúp mỗi HS có thể phát huy hết khả năng của mình. Vấn đề này được các trường hưởng ứng thực hiện sâu rộng, tuy nhiên vẫn đang trong giai đoạn triển khai bước đầu. 1.4 Trong hệ thống giáo dục quốc dân, tiểu học là bậc học nền tảng. Đây chính là “cái gốc” để cho những “chủ nhân tương lai của đất nước” có thể vươn xa, góp phần xây dựng đất nước Việt Nam “sánh vai với các cường quốc năm châu”. Nhận thức được tầm quan trọng của bậc học nền tảng, GDTH coi DHCTH là cốt lõi của việc đổi mới PPDH, góp phần đào tạo đội ngũ người lao động tương lai năng động, sáng tạo, thích ứng với sự phát triển xã hội. Tuy nhiên, muốn có sự chuyển biến tích cực trong hoạt động dạy học nói chung và hoạt động DHCTH nói riêng, không những GV phải đổi mới PPDH, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của từng HS mà các nhà quản lí giáo dục cũng cần phải làm tốt vài trò quản lí của mình. Trên thực tế, vấn đề thực hiện đại trà DHCTH trong trường tiểu học còn khá mới mẻ và công tác quản lí các hoạt động trong nhà trường, trong đó có hoạt động DHCTH còn lúng túng và chưa được quan tâm đúng mức. 1.5 Trong lĩnh vực nghiên cứu, vấn đề hoạt động DHCTH và quản lí hoạt động DHCTH chưa được triển khai nghiên cứu nhiều, đặc biệt là ở bậc tiểu học. Xuất phát từ những lí do và sự phân tích ở trên, cùng với kinh nghiệm qua 10 năm dạy tiểu học, tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Thực trạng quản lí hoạt động dạy học cá thể hóa ở các trường tiểu học Quận 10 Thành phố Hồ Chí Minh” với mong muốn góp phần nhỏ bé của mình vào việc nâng cao chất lượng dạy học ở bậc tiểu học. 2. Mục đích nghiên cứu Khảo sát thực trạng công tác quản lí hoạt động DHCTH ở các trường tiểu học Quận 10, Tp.HCM, để đề xuất một số biện pháp quản lí nhằm cải thiện kết quả hoạt động DHCTH và chất lượng dạy học của các trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1 Khách thể nghiên cứu Công tác quản lí hoạt động dạy học ở các trường tiểu học Quận 10, Tp.HCM. 3.2 Đối tượng nghiên cứu Thực trạng quản lí hoạt động DHCTH ở các trường tiểu học Quận 10, Tp.HCM. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động DHCTH được chỉ đạo thực hiện đều khắp ở các trường tiểu học Quận 10, Tp.HCM nhưng công tác quản lí hoạt động DHCTH ở các trường tiểu học Quận 10 chưa khoa học, vẫn còn những hạn chế và hiệu quả chưa cao. Khi đánh giá đúng thực trạng công tác quản lí hoạt động DHCTH và xác định được các biện pháp quản lí một cách phù hợp, sẽ góp phần cải thiện hoạt động DHCTH ở các trường tiểu học Quận 10, Tp.HCM. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1 Nghiên cứu cơ sở lí luận về công tác quản lí hoạt động DHCTH ở trường tiểu học. 5.2 Khảo sát thực trạng công tác quản lí hoạt động DHCTH ở các trường tiểu học Quận 10, Tp.HCM. 5.3 Đề xuất một số biện pháp quản lí nâng cao kết quả hoạt động DHCTH ở các trường tiểu học Quận 10, Tp.HCM. 6. Phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1 Phạm vi nội dung nghiên cứu Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu công tác quản lí hoạt động DHCTH của GV ở các trường tiểu học Quận 10, Tp.HCM, không nghiên cứu công tác quản lí hoạt động học tập của HS và các hoạt động giáo dục khác. 6.2 Phạm vi khách thể khảo sát Lãnh đạo và chuyên viên Phòng GD&ĐT; CBQL, GV trường tiểu học. 6.3 Phạm vi địa điểm nghiên cứu 10 trường tiểu học công lập Quận 10, Tp.HCM. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1 Phương pháp luận nghiên cứu 7.1.1 Quan điểm hệ thống – cấu trúc Xem xét đối tượng nghiên cứu trong mối quan hệ về nhiều mặt: mục tiêu, nội dung, biện pháp quản lí, chủ thể quản lí, đối tượng quản lí,… các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động DHCTH cho HS tiểu học. 7.1.2 Quan điểm hoạt động – nhân cách Nhân cách của HS tiểu học được hình thành và phát triển thông qua các hoạt động. Công tác quản lí hoạt động DHCTH cần xem xét tình hình thực tế việc tổ chức cho từng HS hoạt động nhằm phát huy năng lực của các em. 7.1.3 Quan điểm lịch sử – logic Xem xét vấn đề quản lí hoạt động DHCTH đặt trong hoàn cảnh với quản lí hoạt động DHCTH trước đó để xem xét nguyên nhân, diễn biến kết quả đạt được. 7.1.4 Quan điểm thực tiễn Xem xét thực trạng, đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động DHCTH cần đặt trong tình hình hiện tại của lớp học, cấp học ở địa phương trong bối cảnh cụ thể. 7.2 Phương pháp nghiên cứu 7.2.1 Phương pháp nghiên cứu lí luận  Mục đích Xây dựng hệ thống cơ sở lí luận về công tác quản lí hoạt động DHCTH ở trường tiểu học.  Cách thức thực hiện - Thu thập tài liệu, đọc sách, tham khảo các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài. - Nghiên cứu các văn bản về chủ chương chính sách của Đảng, Nhà nước và của ngành giáo dục. - Phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, trừu tượng hóa những vấn đề lí luận liên quan đến đề tài. - Xây dựng các khái niệm công cụ. 7.2.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1 Phương pháp thăm dò bằng phiếu  Mục đích Thu thập số liệu để đánh giá thực trạng công tác quản lí hoạt động DHCTH, trên cơ sở đó đề ra biện pháp quản lí.  Cách thức thực hiện Sử dụng phiếu thăm dò ý kiến gồm các câu hỏi kín và các câu hỏi mở đối với lãnh đạo và chuyên viên Phòng GD&ĐT Quận 10; CBQL, GV ở các trường tiểu học Quận 10, Tp.HCM. 7.2.2.2 Phương pháp quan sát  Mục đích Nắm bắt thực trạng DHCTH và cách đánh giá của CBQL về cách thực hiện DHCTH của GV ở các trường tiểu học Quận 10, Tp.HCM.  Cách thức thực hiện - Dự họp hội đồng chuyên môn và hội đồng sư phạm các trường tiểu học Quận 10, Tp.HCM. - Tham dự các chuyên đề DHCTH của các trường, cụm trường hay Phòng GD&ĐT Quận 10, Tp.HCM tổ chức. - Quan sát hoạt động DHCTH của GV và HS ở các tiết học trên lớp cùng với CBQL nhà trường. 7.2.2.3 Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động  Mục đích Tìm hiểu kết quả (mặt đạt được, mặt hạn chế) của hoạt động DHCTH và công tác quản lí hoạt động DHCTH ở các trường tiểu học Quận 10, Tp.HCM.  Cách thức thực hiện - Nghiên cứu các Báo cáo tổng kết của các trường tiểu học Quận 10, Phòng GD&ĐT Quận 10, Tp.HCM. - Tìm hiểu kế hoạch bài dạy, sổ sách của GV; tập vở, bài kiểm tra của HS. 7.2.3 Phương pháp toán thống kê  Mục đích Xử lí số liệu điều tra, phân tích kết quả nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng và định hướng nâng cao hiệu quả công tác quản lí hoạt động DHCTH ở các trường tiểu học Quận 10, Tp.HCM.  Cách thức thực hiện Sử dụng phần mềm SPSS for windows để xử lí số liệu, tính tần số xuất hiện, tỉ lệ phần trăm, giá trị trung bình và độ lệch chuẩn các nội dung trong phiếu thăm dò ý kiến. Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CÁ THỂ HÓA 1.1 Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1 Ngoài nước Ngay từ thời cộng sản nguyên thủy – thời kì thấp kém nhất của xã hội loài người – giáo dục cũng đã xuất hiện và trong giáo dục, con người đã chú ý đến vấn đề giáo dục cá thể. Thời đó, chưa có trường lớp, giáo dục vẫn còn mang tính chất truyền đạt kinh nghiệm thực tế: “Trẻ em cùng sống với người lớn trong lao động và sinh hoạt. Trong quá trình chung sống ấy mà người lớn dạy bảo, truyền thụ sự hiểu biết của mình cho trẻ em một cách trực tiếp – đây chính là hình thức giáo dục cá nhân” [39]. Từ đó cho đến nay vấn đề này vẫn được quan tâm. Chúng ta có thể biết đến một số tư tưởng sau đây: Trong thời kì chiếm hữu nô lệ, ở phương Tây, giáo dục Aten cổ đại bắt đầu xuất hiện: “Thầy dạy trực tiếp cho trò theo hình thức dạy học cá nhân.” [39]. Arixtốt (384 - 322 trước CN), một nhà triết học, giáo dục lớn của Hi Lạp, đã cho rằng: “Muốn giáo dục con người phải xuất phát từ đặc điểm tự nhiên và nhu cầu phát triển của trẻ. Nếu không tuân thủ qui luật tự nhiên này sẽ dẫn đến sự áp đặt giáo dục hoặc bỏ lỡ thời cơ phát triển của trẻ” [39]. Ông quan niệm trẻ em phát triển qua các thời kì, mỗi thời kì lứa tuổi có những đặc điểm phát triển riêng về sinh lí và tâm lí nên phải có nội dung, phương pháp và hình thức giáo dục thích hợp. Ở phương Đông, thời kì phong kiến, trong quá trình dạy học, Khổng Tử (551 - 479 trước CN) luôn xuất phát từ đặc điểm của người học để đặt ra yêu cầu và nội dung giáo dục vừa sức. Tùy trình độ học trò mà ông dạy cho mỗi người một cách khác nhau, không đồng loạt. Do đó ông có hàng trăm học trò giỏi. Khổng Tử là người quán triệt rất cao nguyên tắc cá thể hóa đối tượng trong dạy học và giáo dục. Trong thời kì tích lũy tư bản chủ nghĩa, Lốccơ (1632 - 1704) cho rằng cơ sở khoa học của giáo dục trẻ em là đặc điểm cá nhân của trẻ em, đó là phải tìm ra những phẩm chất khác của trẻ vì rằng muốn giáo dục trẻ phải làm sao thích ứng được với những cá tính của trẻ. Còn Ruxô (1712 - 1778) truyền lại tư tưởng giáo dục tiến bộ: không được áp đặt giáo dục mà giáo dục đúng đắn là phải tuân theo đòi hỏi tự nhiên của trẻ em, phải làm cho trẻ em được tự do phát triển mọi mặt của nhân cách. Trong thời kì tư bản chủ nghĩa, Pétxtalôdi (1746 - 1827) cho rằng mục đích giáo dục là làm phát triển mọi tiềm năng tự nhiên ở con người, xuất phát từ đặc điểm cá nhân của trẻ em, thầy không được “đè nén” sự phát triển tự nhiên của HS. Trong thời kì đế quốc chủ nghĩa ở Tây Âu, một trong những đặc điểm của nhà trường mới là việc giảng dạy cần dựa vào sự hoạt động cá nhân và hứng thú của trẻ (dùng phương pháp tích cực và tự do để trẻ tiếp nhận tri thức). Theo Diwây (1859 - 1952) – người có ảnh hưởng lớn đến nền giáo dục thực dụng – giáo dục phải xuất phát từ hứng thú và kinh nghiệm thực tế của trẻ em, trong quá trình giáo dục phải chú ý đến trẻ em và tổ chức dạy học phải xuất phát từ những hứng thú của trẻ. Trong thời kì Xô Viết, Cơrúpxcaia (1869 - 1939) nhấn mạnh quá trình giáo dục phải căn cứ vào đặc điểm đối tượng: đặc điểm tâm sinh lí và kinh nghiệm sống của trẻ để giáo dục. Còn Ph.Mayao, Tổng giám đốc UNESCO cũng nói: “Vai trò của giáo dục không phải chỉ là tích tụ tri thức mà là thức tỉnh tiềm năng sáng tạo to lớn trong mỗi con người”. Như vậy, vấn đề dạy học cá thể đã có nguồn gốc từ xa xưa trong lịch sử phát triển giáo dục của loài người. Ứng với mỗi giai đoạn phát triển của lịch sử thì vấn đề này được thể hiện ở các hình thức tổ chức khác nhau. Tuy nhiên tất cả đều nhắm đến mục tiêu giúp trẻ phát triển một cách tự nhiên và toàn diện. 1.1.2 Trong nước Dạy học cá thể cũng đã xuất hiện trong nền giáo dục nước ta từ lâu. Dạy học cá thể có vai trò và được quan tâm ở mức độ khác nhau trong các giai đoạn lịch sử và ngày càng được quan tâm đúng mức. Trong thời kì phong kiến, các thầy đồ mở lớp dạy học tại nhà đã chú ý đến việc dạy học cho từng cá nhân vì đó là lớp học với những trình độ môn sinh chênh lệch rất đáng kể. Chủ tịch Hồ Chí Minh là một người rất quan tâm đến giáo dục, đến sự phát triển toàn diện từng cá nhân con người. Bác đã khẳng định trong thư gửi cho các GV ngày 5 - 10 - 1946: “Kể từ nay chúng ta xây dựng một nền giáo dục của Việt Nam, cho người Việt Nam, một nền giáo dục làm phát triển tiềm năng vốn có trong lòng HS”. Bác luôn luôn khuyên các thầy cô giáo khi dạy học phải căn cứ vào đặc điểm của từng đối tượng, tôn trọng đặc điểm người học. Người nói: “Vì trình độ người học không đồng đều nhau, cần có tài liệu thích hợp cho từng hạng. Tài liệu không thích hợp thì học không có lợi gì”, hoặc “Bài giảng cần chuẩn bị tốt và cần chọn những bài thích hợp cho HS”. Tác giả Nguyễn Bá Kim – Vũ Dương Thụy trong cuốn “Những nghiên cứu phát triển lí luận dạy học môn toán” đã bàn về nguồn gốc của dạy học phân hóa. Các nhà giáo dục học Hà Thế Ngữ – Đặng Vũ Hoạt cho thấy: “Nếu quan tâm dạy học phân hóa, chú ý đầy đủ, đúng mức và kịp thời đến đặc điểm cá nhân, đến trình độ của từng loại đối tượng thì sẽ tạo được cơ sở thuận lợi cho việc dạy học đồng loạt theo trình độ chung của lớp. Ngược lại, việc dạy học đồng loạt nếu tiến hành tốt sẽ tạo được điều kiện nâng cao trình độ của từng loại đối tượng và của từng HS” [31]. Nguyên Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Đặng Huỳnh Mai cũng nhấn mạnh: “Điều quan trọng là phải biết trẻ có cái gì, cần cái gì, từ đó giáo viên bám sát mục tiêu cấp học, lớp học, môn học mà tác động đến từng đối tượng. Nếu thầy cô giáo hết lòng thương yêu các em, giúp đỡ từng em thì các em sẽ đạt tiến bộ nhất định”. “Sự đổi mới phương pháp chẳng qua là trả lại bản chất của quá trình giáo dục, tức là sự quan tâm của thầy cô giáo đối với từng đứa trẻ. Và đây cũng chính là vì số phận của mỗi con người” [19]. Theo tác giả Hồ Thiệu Hùng [21] phương pháp Kumon với triết lí “đóng giày theo chân” với chìa khóa của sự thành công là xác định được đúng xuất phát điểm của mỗi HS về môn học (chân), từ đó thiết kế một hệ thống bài tập tuần tự, vừa sức (giày) để HS làm mỗi ngày. Phương pháp này đem lại nhiều lợi ích trước mắt và lâu dài. Lợi ích trước mắt là giải quyết kịp thời các trường hợp HS theo không kịp trình độ chung ở một vài môn học công cụ (Toán, tiếng Việt,...) trước khi các em này phải ở lại lớp. Lợi ích lâu dài là HS biết cách học, hứng thú học tập và trở nên tự tin. Tác giả Phạm Tất Dong khi nghiên cứu về vấn đề dạy học phân hóa và hướng nghiệp, cho rằng: “Hướng nghiệp là một nhiệm vụ mang đầy tinh thần trách nhiệm của nhà giáo, của CBQL trước từng HS. Trong quá trình hướng nghiệp, người ta phải nghiên cứu HS để phát hiện ra những tài năng, những thiên hướng phát triển khác nhau giữa chúng, dự báo sự phát triển nhân cách của từng HS trong tương lai, từ đó tư vấn cho từng em về nghề mà nó nên chọn”. “Nhà trường phải có khả năng vẽ lên bức tranh rõ nét về năng lực của từng HS, giúp các em đối chiếu được những đặc điểm tâm - sinh lí của riêng mình với những yêu cầu về người lao động mà một nghề cụ thể đang đặt ra” [11]. Trong cuốn “Giáo dục và Đào tạo Tp. Hồ Chí Minh hội nhập các nền giáo dục tiên tiến”, tác giả Huỳnh Công Minh – giám đốc Sở GD&ĐT Tp.HCM – đề cập đến vấn đề nhận thức, điều kiện DHCTH và định hướng phát triển nhà trường DHCTH ở Tp.HCM trong giai đoạn hiện nay. Trả lời phỏng vấn Báo Phụ nữ Tp.HCM (9/7/2010) về vấn đề giáo dục hiện nay, nhà nghiên cứu giáo dục Hồ Ngọc Đại chia sẻ: “Mục đích đúng của giáo dục là phải tạo ra những con người bình thường, sống bình thường trong xã hội đương thời, họ tự do và sáng tạo; không li kì, không huyền hoặc, không lừa bịp, giáo dục có nhiệm vụ tôn trọng từng bản thể, không được phép cào bằng và đồng hóa cá nhân”. Ông cho rằng giáo dục phải lấy hạnh phúc và sự phát triển tự nhiên của trẻ em làm mục tiêu. Theo ông mỗi HS sẽ là một người duy nhất trong xã hội, các em phải khác nhau nên giáo dục tôn trọng suy nghĩ tự do và cá tính khác biệt. Ở góc độ quản lí giáo dục, vấn đề DHCTH được Sở GD&ĐT Tp.HCM triển khai ở các cấp học từ năm 2008 và đã được thực hiện ở từng trường phổ thông trong Thành phố. Vấn đề về quản lí hoạt động dạy học nói chung được bàn đến trong các đề tài: “Thực trạng về công tác quản lí việc dạy và học ở trường tiểu học của một số Phòng GD&ĐT quận (huyện) tại Tp.HCM” (Luận văn Thạc sĩ của Huỳnh Thị Kim Trang) [43]; “Quản lí hoạt động giảng dạy trong các trường tiểu học của Thành phố Mỹ Tho Tỉnh Tiền Giang” (Luận văn Thạc sĩ của Nguyễn Thanh Bình) [1]; “Thực trạng quản lí hoạt động giảng dạy ở các trường tiểu học Thành phố Cà Mau” (Luận văn Thạc sĩ của Mai Văn Lợi) [25]. Các công trình nghiên cứu này đã đề cập đến việc quản lí hoạt động giảng dạy của CBQL các trường tiểu học và đưa ra các biện pháp chung nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở các trường. Như vậy, vấn đề quản lí hoạt động dạy học đã được nhiều người nghiên cứu. Tuy nhiên, DHCTH là một vấn đề mới được triển khai rộng khắp chỉ trong vài năm gần đây và với nguồn tài liệu thu thập được, chúng tôi nhận thấy chưa có tác giả nào đề cập và đi sâu nghiên cứu quản lí hoạt động DHCTH ở phạm vi Tp.HCM. Chính vì thế, trong luận văn này, chúng tôi tìm hiểu thực trạng quản lí hoạt động DHCTH ở các trường tiểu học Quận 10, Tp.HCM, từ đó đề xuất một số biện pháp quản lí mang tính khả thi để góp phần thực hiện thành công DHCTH trong nhà trường tiểu học. 1.2 Hoạt động dạy học cá thể hóa 1.2.1 Khái niệm hoạt động DHCTH 1.2.1.1 Hoạt động dạy học Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Hoạt động là sự tương tác giữa chủ thể và đối tượng nhằm biến đổi đối tượng theo mục tiêu mà chủ thể đặt ra. Quá trình chủ thể tác động vào đối tượng nhằm tạo ra sản phẩm” [35]. Hoạt động dạy học bao gồm hoạt động dạy của GV và hoạt động học của HS. Ở đây chúng tôi chỉ đề cập đến hoạt động dạy của GV. Hoạt động dạy là sự truyền thụ những tri thức khoa học, những kĩ năng và phương pháp hành động [30]. Hoạt động dạy là hoạt động lãnh đạo, tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức – học tập của HS, giúp HS tìm tòi, khám phá tri thức, qua đó thực hiện có hiệu quả chức năng học của bản thân [33]. Như vậy, hoạt động dạy được hiểu là quá trình người GV truyền thụ những tri thức khoa học cho HS, là hoạt động lãnh đạo, tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức – học tập của HS nhằm giúp các em tự giác, tích cực, chủ động lĩnh hội hệ thống tri thức khoa học, kỹ năng, kỹ xảo, phát triển năng lực nhận thức, năng lực hành động, hình thành thế giới quan khoa học và những phẩm chất của nhân cách. Để thực hiện tốt hoạt động giữ vai trò chủ đạo này, người GV cần am hiểu tâm sinh lí HS, có kiến thức khoa học và phương pháp sư phạm vững vàng bởi vì dạy hướng đến học, dạy thúc đẩy học và làm cho học thành công. 1.2.1.2 Hoạt động dạy học truyền thống Theo tác giả Hồ Thiệu Hùng [21], dạy học truyền thống tổ chức trường lớp, biên soạn chương trình và tổ chức dạy học dựa vào một luận điểm là trẻ em cùng lứa tuổi thì cùng trình độ nhận thức (dạy học số đông). Mỗi khối lớp chỉ biên soạn một bộ SGK. Mỗi tiết học được sử dụng để truyền đạt một đơn vị kiến thức nhất định có trong SGK. Từng môn học đều được quy định số tiết dạy trong tuần mà GV không có quyền thay đổi; mọi HS trong một lớp vào cùng thời điểm đều được học (nghe thầy cô trình bày, giải thích, hướng dẫn luyện tập,...) giống nhau về nội dung được quy định cho lớp đó. Dạy học truyền thống có ưu điểm giúp tiết kiệm tiền bạc, nhân sự, công sức cho người quản lí giáo dục và GV. Tuy nhiên, trong thực tế luận điểm trẻ em cùng lứa tuổi thì cùng trình độ nhận thức không phải lúc nào cũng đúng. Thực hiện một cách máy móc luận điểm đó khiến cho HS có khi học phải "chờ nhau" để được học xong một bài. HS cùng một lớp học theo cùng một thời khóa biểu và một bản phân phối chương trình, dù khả năng tiếp thu của từng em là khác nhau, khả năng tiếp thu của mỗi em trong môn học này là khác với khả năng tiếp thu của chính em đó trong môn học kia. Từ đó dẫn đến tất cả HS trong một lớp, dù trình độ cao thấp khác nhau, dù nhận thức nhanh chậm khác nhau đều phải tiếp thu hết khối lượng kiến thức SGK biên soạn cho một năm học. Kiểu dạy học truyền thống ở nhà trường Việt Nam thường tiếp cận dạy học hướng vào hoạt động dạy của GV hơn là hướng vào hoạt động học của HS nên có nhiều hạn chế trong việc phát huy tính tích cực, độc lập sáng tạo của HS [22]. Theo tác giả Phạm Đình Thực: Đặc điểm của các lối dạy học cũ là có sự mất cân đối rõ rệt giữa hoạt động dạy của GV và hoạt động học của HS. Trong đó: - GV thường chỉ truyền đạt, giảng giải theo các tài liệu đã có sẵn trong SGK, sách GV. Vì vậy, GV thường làm việc một cách máy móc và ít quan tâm đến việc phát huy khả năng sáng tạo của HS. - HS học tập thụ động, chủ yếu chỉ nghe giảng, ghi nhớ rồi làm bài theo mẫu. Do đó HS ít hứng thú học tập, nội dung các hoạt động học tập thường nghèo nàn, đơn điệu, các năng lực vốn có của cá nhân các em ít có cơ hội phát triển. - GV là người duy nhất có quyền đánh giá kết quả học tập của HS. HS ít khi được tự đánh giá mình và đánh giá lẫn nhau. Tiêu chuẩn đánh giá HS là kết quả ghi nhớ, tái hiện lại những điều GV đã giảng [42]. Rõ ràng, nếu chỉ tổ chức dạy học theo kiểu truyền thống (thầy giảng - trò nghe, thầy đọc - trò chép), đề cao vai trò của GV sẽ khó tạo ra được nguồn nhân lực năng động, sáng tạo, có khả năng học suốt đời,… đáp ứng yêu cầu phát triển xã hội. 1.2.1.3 Hoạt động DHCTH “DHCTH” xuất phát từ “dạy học phân hóa”. Dạy học phân hóa chỉ việc dạy học theo đối tượng HS. Dạy học phân hóa có hai dạng: - Việc dạy học được phân hóa về mặt tổ chức dưới hình thức lớp chuyên, lớp chọn, phân ban,.. được gọi là hình thức phân hóa ngoài. - Việc dạy học được phân hóa thích hợp trong một lớp học thống nhất với cùng một kế hoạch học tập, cùng một chương trình, cùng một bộ SGK được gọi là hình thức phân hóa trong (phân hóa nội tại) [36]. Tác giả Phạm Tất Dong cho rằng: Một nền giáo dục hiện đại và tiến bộ trên thế giới phải là nền giáo dục thực hiện dạy học phân hoá. Dạy học phân hoá bao gồm nhiều hình thức, nhiều cách làm, nhiều nội dung khác nhau mà ta thường được nghe nói như phân ban, phân luồng, dạy học tự chọn [11]. Tác giả Nguyễn Bá Kim – Vũ Dương Thụy quan niệm: Dạy học phân hóa xuất phát từ sự biện chứng của thống nhất và phân hóa, từ yêu cầu đảm bảo thực hiện tốt các mục đích dạy học đối với tất cả mọi HS, đồng thời khuyến khích phát triển tối đa những khả năng của cá nhân. Trong dạy học phân hóa, người GV cần tính tới đặc điểm của cá nhân HS, chú ý tới từng đối tượng hay từng loại đối tượng về trình độ kiến thức kĩ năng, kĩ xảo đã đạt; về khả năng tiếp thu, nhu cầu luyện tập về sở thích, hứng thú và khuynh hướng nghề nghiệp… để tích cực hóa hoạt động học tập [23]. Trong điều kiện lớp học còn quá đông như hiện nay không thể thực hiện triệt để yêu cầu cá thể hóa dạy học đến từng HS, mà chỉ có thể hướng tới từng nhóm HS có những đặc điểm chung về năng lực để phân hóa dạy học. Trên thực tế, lâu nay thường chỉ phân hóa nội dung theo 3 nhóm cơ bản: yếu kém, trung bình và khá giỏi, trong đó coi nhóm trung bình là nhóm cơ bản để thực hiện các yêu cầu và tiến độ của chương trình bắt buộc đối với cả nước, còn đối với nhóm khác thường chỉ có thêm một số hình thức bổ sung bằng các giờ phụ đạo, ôn tập, hướng dẫn học thêm ngoại khóa vv. Hiệu quả của cách cá thể hóa này không cao [17]. Quan điểm sư phạm tiến bộ của thế giới ngày nay là “dạy học lấy HS làm trung tâm”. Phương pháp giảng dạy lấy HS làm trung tâm là phương pháp khuyến khích HS tự học hỏi, tự phát huy sáng kiến, GV đóng vai trò hướng dẫn. Do đó, yêu cầu người dạy phải quan tâm đặc biệt đến người học trên nhiều phương diện khác nhau trong quá trình dạy học, từ đó GV mới có thể chọn lọc được những PPDH phù hợp, động viên được HS hứng thú, ham thích tìm tòi học tập ở mức độ tốt nhất. DHCTH là cốt lõi của việc đổi mới PPDH chuyển từ dạy học số đông sang dạy học từng HS, cụ thể hóa quan điểm “dạy học lấy HS làm trung tâm” hay “dạy học tích cực” nhằm phát huy một cách tối ưu năng lực của từng em. DHCTH là cách tổ chức quá trình dạy học theo hướng lựa chọn nội dung, phương pháp, yêu cầu, tiến độ sao cho phù hợp với những đặc điểm tâm sinh lí, trình độ nhận thức, năng lực tiếp thu của từng cá thể HS để đạt được hiệu quả dạy học cao nhất [17]. Tác giả Huỳnh Công Minh cho rằng: “Dạy học cá thể là dạy cho từng HS. Dù trong lớp học có nhiều HS, nhưng người GV luôn quan tâm đến từng HS một, có những biện pháp phù hợp tác động đến từng HS trong quá trình dạy học.” hay “Dạy học cá thể là quá trình hợp tác giữa GV với HS, kích thích, động viên từng HS tích cực, chủ động trong học tập.” [27] Như vậy, khái niệm dạy học cá thể hóa chứa đựng các yếu tố: 1. DHCTH được hiểu là hình thức phân hóa trong (phân hóa nội tại) nhưng ở mức độ cụ thể hơn: GV không chỉ tổ chức hoạt động học tập cho từng nhóm đối tượng mà cần chú ý đến từng cá nhân HS, “đáp ứng được năng lực tiếp thu riêng của từng HS, khiến cho mọi HS trên cơ sở đảm bảo hoàn thành yêu cầu, nội dung tối thiểu của chương trình nhà nước, có điều kiện phát huy hết năng lực, sở trường và hứng thú trong học tập để đạt tới những kết quả tối đa” [17]. 2. DHCTH là cốt lõi của việc đổi mới PPDH chuyển từ dạy học số đông sang dạy học từng HS, cụ thể hóa quan điểm “dạy học lấy HS làm trung tâm”, “dạy học tích cực” nhằm phát huy một cách tối ưu năng lực của từng em. 1.2.2 Những tư tưởng chủ đạo về DHCTH Khi tổ chức hoạt động DHCTH, GV cần quan tâm đến các luận điểm sau: - Nếu việc dạy học được cá thể hóa và được phân hóa vừa sức với từng HS, thì động cơ học tập, sự phát triển những năng lực nhận thức và những chỉ số tốt của việc học tập của HS sẽ đảm bảo ở mức độ cao. - Nếu việc học tập cá thể phù hợp đúng đắn với những quá trình hoạt động nhóm thì động cơ học tập, sự hình thành những phẩm chất tích cực của nhân cách và những chỉ số tốt của sự học tập của HS sẽ được bảo đảm ở mức cao. Ở đây: + Tất cả HS sẽ tham gia tích cực vào quá trình dạy học. + Hoạt động của từng HS sẽ được tích cực ủng hộ không những bởi GV mà bởi cả tập thể lớp [13]. - Yêu cầu xã hội đối với HS vừa có sự giống nhau với những đặc điểm cơ bản của người lao động trong xã hội xã hội chủ nghĩa; vừa có sự khác nhau về trình độ phát triển, về khuynh hướng, tài năng. - HS một lớp học vừa có sự giống nhau, vừa có sự khác nhau về trình độ phát triển nhân cách, trong đó sự giống nhau là cơ bản. Chính vì sự giống nhau, ta mới có thể dạy HS trong một lớp học thống nhất. - Những điểm khác nhau giữa các HS có thể có tác động khác nhau đối với quá trình dạy học: một số có tác động tích cực, một số có tác động ngăn trở và một số ._.hầu như không ảnh hưởng gì tới quá trình dạy học. - Sự giống nhau và khác nhau về trình độ phát triển nhân cách từng người đòi hỏi một quá trình dạy học thống nhất cùng với những biện pháp phân hóa nội tại (một sự phân hóa thích hợp trong một lớp học thống nhất cùng với một kế hoạch học tập, cùng một chương trình, cùng một bộ SGK). - Sự hiểu biết của GV về từng HS là một điều kiện thiết yếu bảo đảm hiệu quả DHCTH. - DHCTH cần được xây dựng thành một kế hoạch lâu dài, có hệ thống, có mục đích. 1.2.3 Vai trò của hoạt động DHCTH Hoạt động DHCTH được tổ chức tốt sẽ giúp nền giáo dục nước ta tiếp cận được với các nền giáo dục tiên tiến trên thế giới, đặc biệt nó giúp HS phát triển toàn diện nhân cách, thích nghi với xã hội hiện đại bởi vì những lí do sau: - DHCTH là một xu hướng tiến bộ của xã hội hiện đại. Người học có quyền đòi hỏi được học theo nhu cầu, năng lực cá nhân. - DHCTH tôn trọng tính độc lập, óc sáng tạo và sự tự tin trong việc tiếp nhận các kênh thông tin trong học tập của HS. Chính vì vậy, sẽ không có bất kì một sự áp đặt nào của GV lên việc học tập của HS. Hoạt động của GV chỉ mang tính định hướng để các em tự tìm tòi, chiếm lĩnh tri thức nhằm phát triển cá nhân. - DHCTH sẽ tạo ra động lực học tập (ham thích, hứng thú tìm tòi) cho HS, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển tối đa tư chất và năng lực của HS có năng khiếu. - DHCTH giúp loại trừ tình trạng quá tải đối với HS. Hiện nay, nội dung chương trình học vẫn còn nặng nề, ôm đồm nhiều kiến thức khiến một bộ phận HS chán học do khả năng tiếp thu kém. DHCTH giúp HS yếu kém nắm bắt những kiến thức cơ bản nhất với một số lượng bài tập phù hợp. Điều này giúp các em tự tin, “mỗi ngày đến trường là một ngày vui” vì được học vừa sức. - DHCTH giúp GV chủ động hơn trong tiết dạy, được linh hoạt tổ chức các hoạt động trong tiết học với việc lựa chọn nội dung, PPDH hợp lí phù hợp với trình độ HS của lớp. - DHCTH giúp HS chuẩn bị tốt cho sự chọn lựa nghề nghiệp trong tương lai vì HS khám phá ra những năng lực và hạn chế của bản thân. Tóm lại, không ai có thể phủ nhận vai trò của DHCTH đối với sự phát triển của nền giáo dục nước ta hiện nay. Thực hiện tốt việc tổ chức DHCTH ở các trường phổ thông sẽ đáp ứng được yêu cầu của xã hội về nguồn nhân lực trong tương lai. 1.2.4 Điều kiện DHCTH Hoạt động DHCTH có đạt được hiệu quả hay không phụ thuộc vào rất nhiều điều kiện mà ngành GD&ĐT cần quan tâm đáp ứng. Trong đó, để GV có thể thực hiện tốt hoạt động DHCTH, chúng ta cần có những điều kiện cơ bản sau: 1.2.4.1 Đổi mới đào tạo sư phạm Đổi mới đào tạo sư phạm từ “dạy số đông”, áp đặt, nặng lý thuyết sang “dạy cá thể” gợi mở, hợp tác trong dạy và học, giảm lý thuyết, tăng thực hành [27]. Đào tạo sư phạm phải chú ý đến năng lực của người thầy thích ứng được với sự đổi mới của nền giáo dục nước nhà, nhằm bắt kịp xu hướng phát triển giáo dục trên thế giới, nâng cao khả năng tự học, khả năng học tập suốt đời thông qua hệ thống đào tạo theo tín chỉ và các PPDH hiện đại. 1.2.4.2 Đổi mới nội dung chương trình Sự phát triển như vũ bão của khoa học kĩ thuật, công nghệ thông tin đòi hỏi GV phải đổi mới mạnh mẽ từ dạy học sang dạy cách học. Chính vì vậy, nội dung chương trình cần xây dựng tạo điều kiện cho HS ham thích, tìm tòi tự học và học tập suốt đời. Đổi mới từ nội dung chương trình đến cơ chế làm SGK. SGK phải thực hiện theo hướng tích hợp, ít môn học nhưng phong phú, lý giải được những vấn đề sinh động của cuộc sống [27]. Nội dung chương trình tiểu học phải được xây dựng theo hướng tạo không gian mở cho GV sáng tạo, tạo điều kiện tốt cho GV thực hiện hoạt động DHCTH nhằm đáp ứng khả năng nhận thức đa dạng, phong phú của mọi đối tượng HS. Hiện nay chúng ta chỉ có một bộ SGK tiểu học dùng cho toàn quốc. Trong tương lai, cần biên soạn nhiều bộ SGK xoay quanh nội dung chương trình hoàn thiện do Bộ GD&ĐT ban hành, sẽ giúp GV chủ động, linh hoạt, sáng tạo trong việc thực hiện hoạt động DHCTH. 1.2.4.3 Đổi mới CSVC và thiết bị dạy học  Giảm sĩ số lớp học: Hiện nay, sĩ số HS đang là một vấn đề nan giải ở các trường tiểu học thuộc các thành phố lớn. Do tốc độ đô thị hóa nhanh chóng kéo theo một lực lượng lao động nhập cư đông làm cho số lượng HS các trường tiểu học đều quá tải. Giảm sĩ số HS trong lớp xuống còn không quá 30 em, HS được học tập 2 buổi / ngày là những việc cần thực hiện nhằm đảm bảo cho việc DHCTH có tính khả thi.  Đổi mới CSVC và thiết bị dạy học - Trường học cần được nâng cấp và mở rộng xây mới khang trang, sạch đẹp, thoáng mát nhằm giảm bớt áp lực về sĩ số HS. - DHCTH đòi hỏi GV phải tiếp cận với hình thức và PPDH hiện đại, tích cực. Điều này có quan hệ mật thiết với hệ thống trang thiết bị dạy học hiện đại, đầy đủ. Đặc biệt thiết bị học tập được trang bị đủ cho từng HS [27]. 1.2.4.4 Đổi mới thi cử và công tác quản lí nhà trường  Đổi mới thi cử, kiểm tra, đánh giá HS - Giảm những kỳ thi chung nặng nề, tổ chức thi nhẹ nhàng, giảm áp lực cho HS nhưng vẫn đánh giá đúng kết quả giảng dạy, học tập. - Đề kiểm tra phải phân loại được từng đối tượng HS. Đây là cơ sở cho việc điều chỉnh hoạt động DHCTH trong từng giai đoạn học tập của HS. - Nâng cao vai trò của GV trong đánh giá HS, định chuẩn cụ thể, tập huấn GV đánh giá HS, có biện pháp giám sát khoa học [27].  Đổi mới công tác quản lí nhà trường - Đổi mới thiết chế nhà trường (đổi mới PPDH, sĩ số dưới 30 HS, HS học tập và hoạt động 2 buổi / ngày, điều kiện CSVC cho HS tự học,… đáp ứng yêu cầu DHCTH) và hiện đại hóa nhà trường (thiết bị dạy học hiện đại, các lực lượng trong trường tiểu học am hiểu về DHCTH, làm việc khoa học, chuyên nghiệp,…). - Xây dựng kế hoạch cụ thể quản lí hoạt động DHCTH của GV, kế hoạch phải mang tính chiến lược, có lộ trình thực hiện rõ ràng. - Khuyến khích, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho GV thực hiện tốt hoạt động DHCTH. - Giao quyền cho GV đánh giá HS, khuyến khích GV đánh giá HS trong từng tiết dạy thay vì chỉ đánh giá theo qui định hành chính của Ngành. 1.2.4.5 Đổi mới hoạt động của người GV GV phải đổi mới quan điểm sư phạm, quan niệm về quan hệ thầy trò, về trách nhiệm của GV trong quá trình giáo dục. - Quan điểm sư phạm là dân chủ, hướng về cá thể thay cho sự áp đặt với số đông. - Quan hệ thầy trò là quan hệ hợp tác trao đổi lắng nghe, thay cho sự truyền thụ một chiều. - Trách nhiệm của GV là quyết định cho kết quả quá trình dạy học, GV phải đánh giá được từng HS về sở trường, sở đoản để có biện pháp giáo dục phù hợp trong từng giờ dạy [27]. 1.2.5 Yêu cầu hoạt động của GVTH trong hoạt động DHCTH 1.2.5.1 Đặc điểm lao động sư phạm của người GVTH Lao động sư phạm của người GVTH mang đầy đủ các đặc điểm lao động của người thầy giáo. Hoạt động của người GVTH gồm có: hoạt động dạy, hoạt động giáo dục, hoạt động tự hoàn thiện chuyên môn, nghiệp vụ và hoạt động xã hội. - Đối tượng lao động trực tiếp của người GVTH là những trẻ em có độ tuổi từ 6 - 11 tuổi. GV cần có tình thương yêu, lòng tin và sự tôn trọng đối với trẻ em; sự công bằng, dân chủ, lạc quan, tế nhị trong cách cư xử, mềm dẻo nhưng lại cương quyết; các kĩ năng làm việc đối với trẻ;… - Nghề dạy học là nghề lao động trí óc chuyên nghiệp. Vì thế người GVTH không chỉ làm việc ở trên lớp mà cả ở gia đình, không chỉ trong giờ hành chính mà ngoài giờ hành chính; nghề đòi hỏi tự học suốt đời. - Nghề yêu cầu về phẩm chất và năng lực rất cao ở người GVTH. Vì GV dạy học và giáo dục bằng chính nhân cách của mình. Nhân cách càng hoàn hảo thì sản phẩm (nhân cách HS) làm ra càng hoàn thiện. Như vậy công cụ chủ yếu của lao động nhà giáo nằm chính trong bản thân GV. - Nghề tái sản xuất, mở rộng sức lao động xã hội. - GVTH phải giảng dạy nhiều môn học. Đây chính là điểm khác biệt lớn giữa GVTH và GV các bậc học khác. - Nghề đòi hỏi tính khoa học, tính nghệ thuật và tính sáng tạo. 1.2.5.2 Yêu cầu hoạt động của GV trong DHCTH Hoạt động DHCTH là một hoạt động đòi hỏi người GV phải có năng lực và phẩm chất tốt. Đổi mới hoạt động GV là yêu cầu quan trọng nhất vì đó là hoạt động trực tiếp quyết định kết quả của quá trình dạy học, đồng thời GV có khả năng góp phần cải thiện các nhược điểm của các điều kiện DHCTH khác. Theo tác giả Huỳnh Công Minh, yêu cầu DHCTH của người GV trong nhà trường được xác định như sau:  Am hiểu nội dung chương trình giáo dục kết hợp với mục tiêu đào tạo, nắm chắc yêu cầu trọng tâm bài giảng kết hợp với việc hệ thống toàn bộ chương trình. - GVTH không chỉ nắm vững nội dung chương trình của khối lớp mình giảng dạy mà còn phải nắm vững nội dung chương trình của cả 5 khối lớp bên cạnh việc nhận thức đúng mục tiêu bậc học. - Nội dung chương trình được xây dựng theo hướng tích hợp, đồng tâm dựa trên chuẩn KT, KN. Do đó GV cần xây dựng mục tiêu cụ thể cho từng đối tượng HS bên cạnh mục tiêu chung của từng tiết dạy. - Từ nội dung chương trình qui định, GV chủ động lựa chọn nội dung tri thức phù hợp với đối tượng HS và điều kiện cụ thể của lớp để phát triển năng lực HS, không nhất thiết phải phụ thuộc hoàn toàn vào SGK và sách GV. - GV thường xuyên học tập, nghiên cứu, không ngừng nâng cao kiến thức bởi vì ngày nay nội dung giáo dục được thể hiện ở phạm vi rất rộng không chỉ ở trong SGK mà còn ở trong thư viện, báo đài, mạng Internet, thực tế cuộc sống,…  Biên soạn, thiết kế giờ dạy, tổ chức HS học tập, rèn luyện và thực hành hiệu quả trong điều kiện của lớp học và thiết bị dạy học có được. - GVTH cần linh hoạt, sáng tạo trong việc thực hiện khoán chương trình. Đây cũng chính là một thuận lợi để GV thực hiện hoạt động DHCTH. - GVTH phải sử dụng tốt phương tiện thông tin hiện đại, mạnh dạn biên soạn tài liệu giảng dạy sát với từng đối tượng HS, từng nội dung bài dạy theo điều kiện dạy học của nhà trường, đồng thời phải biết tổ chức cho HS hoạt động tích cực, tự học, dạy cho các em cách học. Muốn vậy, GV phải thường xuyên thực hành, tích lũy kinh nghiệm và tư duy về đặc điểm của cá nhân HS.  Nắm chắc tình hình HS về tâm lý, hoàn cảnh và khả năng tiếp thu, thực hành bài học của từng HS. Hoạt động DHCTH khó có thể đạt hiệu quả tốt nếu người GV tiểu học không quan tâm đến cá tính và năng lực của từng HS. Chỉ có “thấu hiểu” từng em bằng cách thường xuyên gần gũi, quan sát tìm hiểu và lắng nghe HS, GV mới lựa chọn được cách thức tác động thích hợp. 1.2.6 Một số đặc điểm tâm lí của HSTH 1.2.6.1 Tiền đề của sự phát triển tâm lí HSTH Theo tác giả Bùi Văn Huệ [20], tiền đề của sự phát triển tâm lí HSTH bao gồm: - Đặc điểm thể chất: + Thể lực phát triển tương đối đồng đều, bộ xương đang cứng dần nhưng còn nhiều mô, sụn (GV cần quan tâm đến tư thế đi, đứng, ngồi, chạy nhảy của các em đề phòng cong, vẹo, gù xương ở trẻ; tránh để các em mang xách những vật quá nặng, ngồi viết lâu, làm những việc tỉ mỉ gây mệt mỏi cho các em). + Hệ thần kinh đang ở thời kì phát triển mạnh, tuy nhiên khả năng kìm hãm của hệ thần kinh còn yếu nên các em dễ bị kích thích, do đó các em rất hiếu động, dễ khóc, dễ cười (GV cần giúp trẻ hình thành tính tự chủ, sự kiên trì; không nạt nộ để tránh làm tổn thương tình cảm, hệ thần kinh của các em). + Tim các em đập nhanh, hệ tuần hoàn chưa hoàn chỉnh (GV tránh gây cho các em xúc động mạnh, tiêu cực, tránh quát mắng, dọa nạt trẻ). - Đặc điểm của cuộc sống nhà trường: Gia nhập cuộc sống nhà trường, các em phải tiến hành hoạt động học – hoạt động chủ đạo có vai trò quan trọng trong sự phát triển tâm lí của các em. Việc tổ chức hoạt động học của các em được tiến hành bằng phương pháp nhà trường. Nhờ phương pháp này, trẻ em lĩnh hội được cách làm việc trí óc, trẻ phải tự làm ra sản phẩm giáo dục, trẻ phải làm hết sức nhưng không quá sức, trẻ cảm nhận được niềm vui trong học tập. 1.2.6.2 Một số đặc điểm tâm lí của HSTH Cũng theo tác giả Bùi Văn Huệ [20], tâm lí của HSTH có một số đặc điểm sau: - Đặc điểm của các quá trình nhận thức: + Tri giác: HS tri giác mang tính chất tổng thể, ít đi vào chi tiết và mang tính không chủ động; khó phân biệt chính xác sự giống nhau hay khác nhau giữa các sự vật (trong giáo dục GV cần vận dụng: “Trăm nghe không bằng một thấy, trăm thấy không bằng một làm”). + Trí nhớ: Ở HSTH cả ghi nhớ có chủ định và không chủ định đều phát triển mạnh (GV cần hướng dẫn các em biết ghi nhớ có ý nghĩa để tránh các em học vẹt). + Tưởng tượng: Tưởng tượng của các em đã phát triển và phong phú hơn so với tuổi mẫu giáo nhưng còn tản mạn, ít có tổ chức. Hình ảnh tưởng tượng còn đơn giản, hay thay đổi, chưa bền vững (GV sử dụng hiệu quả ĐDDH, tài liệu học tập, ngôn ngữ và cử chỉ điệu bộ của bản thân). + Tư duy: Tư duy của HS chuyển dần từ tính cụ thể trực quan sang tính trừu tượng, khái quát. HS đã biết phân loại và phân hạng trong nhận thức (GV cần bảo đảm tính trực quan nhưng không lạm dụng, dạy HS biết phân tích, tổng hợp, so sánh và suy luận). - Đặc điểm nhân cách của HS tiểu học: + Tính cách: Các em thường dễ bị tác động bởi những kích thích bên trong và bên ngoài nên dễ có hành vi bột phát; hồn nhiên nên rất cả tin (GV nên tận dụng niềm tin này để giáo dục HS: làm đúng mẫu, lời nói đi đôi với việc làm). + Tự đánh giá và đánh giá: HS tự đánh giá theo cảm tính, chưa biết căn cứ vào chuẩn để đánh giá nên thích GV cho điểm cao, coi thầy cô là thần tượng, nhờ thầy cô phân xử đúng sai; bước đầu biết đánh giá người khác (dạy HS biết đánh giá và tự đánh giá đúng mức là nhiệm vụ rất quan trọng của GV). + Tình cảm: HS rất dễ xúc động, sống bằng tình cảm, tình cảm dễ nảy sinh nhưng chưa bền vững; tình cảm trí tuệ đang hình thành và phát triển (GV giáo dục tình cảm thông qua hình ảnh trực quan, văn học, nghệ thuật, sinh hoạt tập thể, tình cảm bản thân mình). Ngày nay, sống trong xã hội có nhiều thay đổi, ngoài đặc điểm chung của lứa tuổi, mỗi HSTH có sự phát triển cá nhân khác nhau do các em còn chịu sự tác động mạnh mẽ từ môi trường sống và hoàn cảnh gia đình vốn có nhiều sự chênh lệch. 1.2.7 Chuẩn chương trình tiểu học với định hướng DHCTH Chuẩn KT, KN là các yêu cầu cơ bản, tối thiểu về KT, KN của môn học, hoạt động giáo dục mà HS cần phải và có thể đạt được. Chuẩn KT, KN được cụ thể hóa ở các chủ đề của môn học theo từng lớp, ở các lĩnh vực học tập cho từng lớp và cho cả cấp học. Yêu cầu về thái độ được xác định cho từng lớp và cho cả cấp học. Chuẩn KT, KN là cơ sở để biên soạn SGK, quản lí dạy học, đánh giá kết quả giáo dục ở từng môn học và hoạt động giáo dục bảo đảm tính thống nhất, tính khả thi của Chương trình Tiểu học; bảo đảm chất lượng và hiệu quả của quá trình giáo dục ở tiểu học [8]. Bộ GD&ĐT đã có những văn bản hướng dẫn thực hiện chương trình, SGK và chỉ đạo bảo đảm cho việc dạy học ở tiểu học đạt mục tiêu đề ra, góp phần khắc phục tình trạng “quá tải” trong giảng dạy, tạo điều kiện dạy học phù hợp với đối tượng HS khác nhau:  Công văn số 896/BGDĐT-GDTH ngày 13 - 2 - 2006 về Hướng dẫn điều chỉnh việc dạy và học cho HS tiểu học.  Công văn số 9832/BGDĐT-GDTH ngày 1- 9 - 2006 về Hướng dẫn thực hiện chương trình các môn học lớp 1, 2, 3, 4, 5.  Bộ tài liệu Hướng dẫn thực hiện Chuẩn KT, KN các môn học ở tiểu học. Bộ tài liệu này được soạn theo kế hoạch dạy học qui định và theo SGK các lớp đang được sử dụng trong các trường tiểu học trên toàn quốc và được soạn theo từng khối lớp, trong đó có từng môn cụ thể. Mỗi bài học, tài liệu đưa ra 2 nội dung chính: Yêu cầu cần đạt và Ghi chú cho từng bài học. - Nội dung Yêu cầu cần đạt về KT, KN đối với từng bài học được hiểu là Chuẩn (cơ bản, tối thiểu) đòi hỏi toàn bộ HS phải đạt được. - Nội dung Ghi chú thường giải thích rõ thêm về yêu cầu cần đạt ở mức cao hơn đối với HS khá, giỏi - Riêng với HS yếu, kém, GV cần có biện pháp dạy học thích hợp nhằm tạo điều kiện cho đối tượng này từng bước đạt Chuẩn qui định. Bộ tài liệu Hướng dẫn thực hiện Chuẩn KT, KN các môn học ở tiểu học có thể được coi là cơ sở pháp lí cho công tác quản lí, chỉ đạo việc dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS ở từng lớp, đồng thời định hướng cho GV chủ động, linh hoạt trong việc thực hiện chương trình các môn học. Công văn số 896/BGDĐT-GDTH, số 9832/BGDĐT-GDTH và bộ tài liệu Hướng dẫn thực hiện Chuẩn KT, KN các môn học ở tiểu học phần nào giúp GV định hướng trong việc tổ chức hoạt động DHCTH. Tuy nhiên, những văn bản này mới chỉ định hướng phân hóa HS ở 3 mức độ: giỏi - khá, trung bình, yếu - kém. 1.2.8 Hình thức và phương pháp tổ chức hoạt động DHCTH ở trường tiểu học 1.2.8.1 Hình thức tổ chức hoạt động DHCTH Hình thức tổ chức dạy học là cách tiến hành tổ chức hoạt động dạy - học theo chế độ và trật tự nhất định nhằm thực hiện các nhiệm vụ dạy - học của nhà trường [17]. Hình thức tổ chức DHCTH được hiểu là cách tổ chức, sắp xếp hoạt động DHCTH theo một trật tự và chế độ nhất định nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ phát triển tối đa năng lực của mỗi cá nhân HS. Theo phần giới hạn đề tài, chúng tôi chỉ đề cập đến hoạt động DHCTH trong hình thức dạy học theo lớp học với việc tổ chức dạy học toàn lớp, nhóm và cá nhân. Hình thức tổ chức dạy học ngày càng được đổi mới. Nếu trước đây, tiết học chỉ được diễn ra trên lớp học thì hiện nay, tiết học có thể được thực hiện ở cả ngoài lớp học, ngoài trường học,… Hình thức tổ chức dạy học theo lớp học có những đặc điểm cơ bản sau: - Hoạt động dạy học được tiến hành chung cho toàn lớp với số lượng HS nhất định và có cùng độ tuổi, trình độ nhận thức gần như nhau, đảm bảo cho hoạt động giảng dạy tiến hành phù hợp với năng lực học tập chung của cả lớp. - Hoạt động dạy học được tiến hành theo từng bài học với thời gian và địa điểm nhất định. Nội dung bài học được chọn lọc, sắp xếp một cách khoa học và được thực hiện kế tiếp nhau theo một chương trình cụ thể trên cơ sở đặc điểm tâm sinh lí, trình độ nhận thức của HS. - Trên lớp, GV trực tiếp tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức của HS cả lớp, đồng thời chú ý đến đặc điểm riêng của từng HS. Hình thức tổ chức dạy học theo lớp học đã được áp dụng rộng rãi ở nhiều nước từ trước cho đến nay. Bên cạnh những ưu điểm đáng ghi nhận, hình thức dạy học này vẫn còn những nhược điểm. GV cần khai thác tốt các ưu điểm, phối hợp nhuần nhuyễn hình thức dạy học cá nhân, nhóm, tập thể khi lên lớp, đặc biệt chú ý đến từng cá nhân nhằm đạt hiệu quả tốt trong việc tổ chức hoạt động DHCTH. 1.2.8.2 Phương pháp tổ chức hoạt động DHCTH PPDH là cách thức hoạt động phối hợp thống nhất giữa GV và HS trong quá trình dạy học được tiến hành dưới vai trò chủ đạo của GV nhằm thực hiện tối ưu mục tiêu và các nhiệm vụ dạy học. Trong quá trình dạy học, GV có thể sử dụng nhiều phương pháp khác nhau: phương pháp truyền thống (thuyết trình, đàm thoại, trực quan, thực hành,…), phương pháp hiện đại (giải quyết vấn đề, nhóm, dự án,…). Mỗi phương pháp đều có ưu – nhược điểm riêng. Nhiệm vụ của người GV là phải biết phối hợp nhịp nhàng, hợp lý các phương pháp, để giúp người học lĩnh hội được kiến thức một cách đầy đủ và chính xác. GV luôn phải đổi mới PPDH theo phương châm: GV định hướng, tổ chức, hướng dẫn, HS tự giác, tích cực, sáng tạo chiếm lĩnh tri thức. Các phương pháp nhắm tới việc bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyên kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui hứng thú học tập cho HS. Khi tổ chức hoạt động DHCTH, bên cạnh việc phối hợp hiệu quả các PPDH, GV cần tập trung nghiên cứu và áp dụng thành công PPDH theo nhóm nhỏ và dạy học từng cá nhân HS. Đây là những phương pháp chủ đạo trong hoạt động DHCTH.  Dạy học theo nhóm nhỏ - Khái niệm dạy học theo nhóm nhỏ: Theo A.T. Francisco (1993): “Học tập nhóm là một phương pháp học tập mà theo phương pháp đó HS trong nhóm trao đổi, giúp đỡ, và hợp tác với nhau trong học tập”. - Đặc điểm của nhóm nhỏ là HS dễ trao đổi, cảm thông, thân thiện và dễ thống nhất ý kiến. Vì có không gian an toàn nên HS tự tin, nhóm nhỏ dễ thuyết phục nhau, dễ thể hiện quan điểm của mình. - Tầm quan trọng trong tổ chức chia nhóm: Ngay từ khi lập kế hoạch bài dạy GV đã phải lựa chọn kiểu nhóm, dự kiến chia nhóm trong các phần của tiết dạy cho phù hợp với số lượng HS, chủ đề bài học, đặc điểm của HS. - Cách thành lập nhóm có thể ngẫu nhiên, hoặc tùy theo tiêu chuẩn của GV như: nhóm nhiều trình độ, cùng trình độ, cùng sở thích, hay cùng nhu cầu học tập,… Cấu trúc của nhóm có thể được giữ nguyên hoặc thay đổi trong quá trình dạy học (từ 2 – 7 HS). Tuy nhiên, nhóm 4 HS là hợp lý và lý tưởng nhất vì theo tâm lí học, trong cùng một lúc, mỗi người chỉ tập trung phân phối chú ý vào 3 đối tượng. - Vai trò của các thành viên trong nhóm: + Vai trò của nhóm trưởng:  Chuẩn bị nội dung: Nhóm trưởng xác định mục tiêu của phần thảo luận nhóm, hướng dẫn các thành viên chuẩn bị tài liệu; cung cấp tư liệu cho từng nhóm viên; phân công nhiệm vụ cho từng người, bố trí chỗ ngồi hợp lý để các nhóm viên trình bày nội dung của mình.  Khởi động buổi thảo luận: Nhóm trưởng cần tạo bầu không khí bằng cách vào đề một cách sinh động (chân tình, thoải mái).  Trong buổi thảo luận: Nhóm trưởng điều động mọi thành viên tham gia tích cực vào buổi thảo luận bằng cách khuyến khích, đảm bảo an toàn cho HS rụt rè, khéo ngăn chặn những HS nói nhiều, theo dõi quan sát phản ứng của từng người để điều chỉnh buổi thảo luận; khai thác nội dung bằng cách bản thân hay nhờ HS khác đặt câu hỏi kích thích tư duy của mọi người; phát hiện những khác biệt, mâu thuẫn trong các phát biểu; nối kết những ý rời rạc thành một hệ thống. + Vai trò của thư ký nhóm: Ghi chép kết quả công việc của nhóm trong và sau khi đạt được sự đồng tình của cả nhóm. + Vai trò của báo cáo viên: Trình bày kết quả công việc, thường luân phiên để rèn kỹ năng nói chuyện trước đám đông của HS. + Các thành viên khác trong nhóm có trách nhiệm tham gia tích cực và các hoạt động của nhóm. - Các bước tiến hành hoạt động nhóm: + Bước 1: Sau khi chia nhóm, GV giới thiệu nội dung và cung cấp một số thông tin để định hướng cho hoạt động nhóm. Nên giới thiệu mục tiêu và nội dung theo cách nhìn của GV để họ có thể hiểu ngay yêu cầu và lý do cho hoạt động của họ. Sau đó đề ra nhiệm vụ cụ thể cho các nhóm. + Bước 2: Thảo luận nhóm (từng nhóm ngồi từng cụm với nhau để dễ dàng trao đổi ý kiến, để GV dễ dàng quan sát, động viên hoặc gợi ý nếu cần trong quá trình hoạt động của nhóm; mỗi nhóm có nhiệm vụ thu thập các ý kiến trong nhóm để báo cáo trước lớp). + Bước 3: Thảo luận lớp (các nhóm báo cáo trước lớp, nếu cần các nhóm có thể thảo luận với nhau để đi đến kết luận). + Bước 4: GV tổng kết và khái quát kết quả bài học. - Vai trò, nhiệm vụ của GV khi các nhóm nhỏ làm việc: + GV là người tổ chức, hướng dẫn các hoạt động, người cố vấn, gợi mở, khuyến khích và hỗ trợ việc học của HS. + Các kỹ năng sư phạm mở rộng hơn: các kỹ năng có liên quan tới việc đưa ra các hình thức hoạt động, hướng dẫn, hỗ trợ HS thực hiện hoạt động và phát triển kỹ năng phản ánh, trình bày các quan điểm của mình. + Chia nhóm hợp lý; sắp xếp bàn ghế phù hợp với hoạt động nhóm. + Giao việc (nhóm khác nhiệm vụ) hoặc ghi lên bảng lớp (nhóm cùng nhiệm vụ), xác định thời gian hoạt động cụ thể: từ 3 đến 7 phút. + Kiểm tra hoạt động từng nhóm, phát huy vai trò trưởng nhóm. + Xây dựng câu hỏi mở (khuyến khích hoạt động HS) và đóng (kiểm tra sự nắm vững kiến thức của HS) hợp lý. + Đi khắp các nhóm theo dõi công việc nhằm xem các nhóm có tìm ra cách giải quyết hợp lý nhất hay không; tìm những sai lầm mà các nhóm mắc phải, sai lầm điển hình, sai lầm chưa được sửa chữa. + Đặt câu hỏi bổ sung, nhắc lại các ý kiến, nhấn mạnh các khái niệm, ý quan trọng hay tóm tắt, liên kết các báo cáo của nhóm trong nội dung bài học. + Nếu có nhóm nào đó gặp khó khăn GV có thể tham gia vào với tư cách chỉ đạo thảo luận nhằm giải quyết khó khăn đó. + Lựa chọn nhóm trọng tâm – trình bày và nhóm bổ sung. + Không nói trước toàn lớp trong khi các nhóm đang hoạt động. - Ưu điểm và hạn chế của PPDH theo nhóm nhỏ: + Ưu điểm:  Các thành viên cùng có cơ hội tham gia chia sẻ ý kiến và kinh nghiệm.  Có thể thay đổi cấu trúc của các nhóm, tạo cơ hội cho các thành viên có dịp trao đổi nhiều người với nhau.  Tạo cơ hội để hội họp các ý kiến và quan điểm khác nhau, giúp quá trình giải quyết vấn đề.  Xây dựng ý thức làm việc theo nhóm. Những ưu điểm của phương pháp này giúp từng cá nhân HS phát huy tốt năng lực bản thân. Sự khác nhau giữa việc GV nói cho HS yếu nghe và HS giỏi nói cho HS yếu nghe: là trình độ GV bao giờ cũng cao, kiến thức hàn lâm, kinh điển, trừu tượng nên gây khó hiểu cho HS. Nhưng nếu để HS giỏi sử dụng ngôn ngữ và văn phong hợp với trình độ của HS yếu thì sẽ giúp HS yếu dễ hiểu hơn. + Khuyết điểm:  Một hoặc hai thành viên của nhóm có thể trội hơn thì các thành viên khác có thể bị co lại và bớt tham gia vào hoạt động của nhóm.  Phương pháp này tốn nhiều thời gian hơn để có sự tham gia của tất cả các thành viên.  Không phù hợp với lớp đông HS (số GV / số HS trong lớp: 1 / 25 là hợp lí).  Dạy học cá nhân - Dạy học cá nhân là dạy từng HS. Phương pháp này đòi hỏi GV phải chuẩn bị nhiệm vụ học tập sao cho tất cả HS đều làm việc phù hợp với khả năng từng em, yêu cầu các em giải quyết một cách độc lập. - Các cách tiến hành dạy học cá nhân: + GV đối xử cá biệt ngay trên những giờ học dựa trên trình độ phát triển chung như giao nhiệm vụ phù hợp với từng loại đối tượng, khuyến khích học sinh yếu, kém, hòa nhập khi các em tỏ ý muốn trả lời câu hỏi, phân hóa việc giúp đỡ, kiểm tra và đánh giá HS. + Ra bài tập có phân hóa hoặc ra thêm bài tập để đào sâu, nâng cao HS khá, giỏi. + Phân hóa sự giúp đỡ của GV, HS yếu được giúp đỡ nhiều hơn HS khá, giỏi. + Tác động qua lại giữa các HS, lấy chỗ mạnh của HS này điều chỉnh nhận thức HS khác. + Phân hóa bài tập về nhà theo số lượng bài tập, theo nội dung bài tập, theo yêu cầu về tính độc lập. Ra riêng bài tập cho từng đối tượng HS yếu, hòa nhập, khá, giỏi,... - Ưu điểm và hạn chế của PPDH cá nhân: + Ưu điểm:  Tất cả HS đều được làm việc theo đúng khả năng bản thân.  Giúp HS tự tin hơn vì tự mình có thể giải quyết nhiệm vụ học tập.  Phát huy tối đa năng lực từng cá nhân HS. + Khuyết điểm:  GV tốn nhiều thời gian để xây dựng kế hoạch tiết dạy đảm bảo cho từng HS được làm việc.  Đòi hỏi sĩ số HS trong một lớp dưới 30 em. 1.3 Quản lí hoạt động dạy học cá thể hóa 1.3.1 Khái niệm quản lí DHCTH 1.3.1.1 Quản lí giáo dục, quản lí nhà trường  Quản lí Trong mọi hoạt động, quản lí có vai trò quan trọng. Theo F.Taylor: “Quản lí là biết được chính xác điều bạn muốn người khác làm, và sau đó hiểu được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất”. Theo H.Fayol: “Quản lí nghĩa là dự kiến, tổ chức, lãnh đạo, phối hợp và kiểm tra”. Quản lí là hoạt động hay tác động có định hướng có chủ đích của chủ thể quan lí (người quản lí) đến khách thể quản lí (người bị quản lí) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức. Các hình thức chức năng quản lí bao gồm chủ yếu: kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo hoặc lãnh đạo và kiểm tra [17]. Từ các định nghĩa trên, ta có thể thấy được điểm chung quản lí là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu mà cơ quan, tổ chức đề ra.  Quản lí giáo dục Đối với hoạt động giáo dục, quản lí lại càng có vị trí quan trọng. Tác giả Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: “Quản lí giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp qui luật của chủ thể quản lí (hệ giáo dục) nhằm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lí giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học, giáo dục thề hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất” [34]. Quản lí giáo dục là sự tác động liên tục có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý (người quản lí, tổ chức quản lí) lên đối tượng giáo dục và khách thể quản lí giáo dục về mặt chính trị, văn hóa, xã hội, kinh tế,… bằng một hệ thống các luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phương pháp, các biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho sự phát triển của đối tượng. Quản lí giáo dục trong xã hội ta hiện nay là hướng tới việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Ở cấp độ nhân cách, quản lí giáo dục là quản lí sự hình thành và phát triển nhân cách.  Quản lí nhà trường Nhà trường có nhiệm vụ tổ chức giảng dạy, học tập và các hoạt động giáo dục đạt chất lượng theo mục tiêu, chương trình giáo dục từng bậc học do Bộ trưởng Bộ GD&ĐT ban hành nhằm phát triển sự nghiệp giáo dục của đất nước. Do đó, việc quản lí nhà trường là vấn đề được nhiều người quan tâm. Tác giả Trần Tuấn Lộ cho rằng: “Quản lí trường học là sự quản lí của Hiệu trưởng trường đó đối với toàn bộ những con người, những hoạt động, những tổ chức và những phương tiện vật chất, kĩ thuật, tài chính của trường để đạt cho được mục tiêu của sự giáo dục (và đào tạo) HS loại trường đó” [24]. Tác giả Phạm Viết Vượng lí giải: “Quản lí nhà trường là hoạt động của các cơ quan quản lí nhằm tập hợp và tổ chức các hoạt động của GV, HS và các lực lượng giáo dục khác, huy động tối đa các nguồn lực giáo dục và đào tạo trong nhà trường” [47]. Quản lí nhà trường là thực hiện hoạt động quản lí giáo dục trong tổ chức nhà trường. Hoạt động quản lí nhà trường do chủ thể quản lí nhà trường thực hiện, bao gồm các hoạt động quản lí bên trong nhà trường như: quản lí GV; quản lí HS; quản lí quá trình dạy học, giáo dục; quản lí CSVC, trang thiết bị trường học; quản lí tài chính trường học; quản lí lớp học như nhiệm vụ GV; quản lí quan hệ giữa nhà trường và cộng đồng xã hội. Hoạt động quản lí nhà trường chịu tác động của những chủ thể quản ._.oạch bồi dưỡng GV về DHCTH một cách cụ thể d. Giới thiệu và cung cấp tài liệu về DHCTH cho GV e. Tạo điều kiện cho GV tiếp cận và sử dụng thành thạo các phương tiện dạy học hiện đại phục vụ tốt hoạt động DHCTH f. Tổ chức chuyên đề, hội giảng ứng dụng các phương pháp dạy học mới trong DHCTH thường xuyên g. GV học nâng cao trình độ chuyên môn, tin học, ngoại ngữ h. Quản lí việc tự học, tự bồi dưỡng của GV Câu 11: Để thực hiện hoạt động DHCTH đạt hiệu quả, Quí thầy cô có những kiến nghị gì đối với các cấp quản lí? d. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo: .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. e. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh: .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. f. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10: .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. g. Đối với Trường tiểu học nơi Quí thầy cô đang công tác: .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của Quí thầy cô! Phụ lục 3: PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN CBQL PHÒNG GD&ĐT (LẦN 1) Để giúp chúng tôi tìm hiểu đúng thực trạng công tác quản lí hoạt động dạy học cá thể hóa (DHCTH) ở các trường tiểu học Quận 10, Thành phố Hồ Chí Minh và góp phần nâng cao chất lượng quản lí đối với hoạt động DHCTH của giáo viên (GV), xin Quí thầy cô vui lòng cho biết ý kiến của mình bằng cách đánh dấu (x) vào ô trống hoặc điền vào chỗ trống sau mỗi câu hỏi. Câu 1: Theo Quí thầy cô, nội dung quản lí hoạt động DHCTH trong trường tiểu học là quản lí những vấn đề gì? Các nội dung này có tầm quan trọng như thế nào? TT Nội dung quản lí hoạt động dạy học cá thể hóa Mức độ nhận thức Rất quan trọng Quan trọng Không quan trọng 1 Quản lí việc phân công giảng dạy cho GV đáp ứng DHCTH 2 Quản lí việc thực hiện chương trình phù hợp với DHCTH 3 Quản lí việc lập kế hoạch bài dạy và chuẩn bị giờ lên lớp theo hướng cá thể hóa 4 Quản lí việc tổ chức hoạt động trên lớp theo hướng DHCTH 5 Quản lí việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo hướng phân loại đối tượng HS 6 Quản lí việc sinh hoạt chuyên môn, dự giờ và rút kinh nghiệm đáp ứng DHCTH 7 Quản lí cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học phục vụ hoạt động DHCTH 8 Quản lí công tác bồi dưỡng đội ngũ GV đáp ứng yêu cầu DHCTH Nội dung quản lí khác: ..................................................................................... .................................................................................................................................. Câu 2: Theo Quí thầy cô, các biện pháp quản lí hoạt động DHCTH của cán bộ quản lí các trường tiểu học Quận 10 hiện nay là gì? (Xin vui lòng ghi theo thứ tự ưu tiên) 1. ............................................................................................................................ .................................................................................................................................. 2. ............................................................................................................................ .................................................................................................................................. 3. ............................................................................................................................ .................................................................................................................................. 4. ............................................................................................................................ .................................................................................................................................. 5. ............................................................................................................................ .................................................................................................................................. Câu 3: Theo Quí thầy cô, những ưu điểm và hạn chế về biện pháp quản lí hoạt động DHCTH của cán bộ quản lí các trường tiểu học Quận 10 hiện nay là gì? a. Ưu điểm: .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. b. Hạn chế: .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. c. Nguyên nhân: .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. Câu 4: Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10 hay bản thân Quí thầy cô là cán bộ phụ trách sẽ có những biện pháp gì để giúp cán bộ quản lí các trường tiểu học quản lí tốt hoạt động DHCTH? .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của Quí thầy cô! Phụ lục 4: PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN CBQL PHÒNG GD&ĐT, CBQL VÀ GV TRƯỜNG TIỂU HỌC (LẦN 2) Để ứng dụng các biện pháp quản lí hoạt động dạy học cá thể hóa (DHCTH) ở các trường tiểu học Quận 10, Thành phố Hồ Chí Minh có hiệu quả, xin Quí thầy cô vui lòng đánh giá về mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp sau đây bằng cách đánh dấu (x) vào các cột và dòng tương ứng. TT Biện pháp Mức độ cần thiết Mức độ khả thi Rất cần thiết Cần thiết Chưa cần thiết Rất khả thi Khả thi Chưa khả thi 1 Giảm sĩ số học sinh trong lớp học  Dưới 30 HS / lớp  Dưới 35 HS / lớp 2 Xây dựng, phát triển và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, đội ngũ cán bộ quản lí nhà trường theo yêu cầu DHCTH  Đào tạo sư phạm đáp ứng yêu cầu DHCTH  Nâng cao tầm nhìn, nhận thức của CBQL và GV về DHCTH  Bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ thường xuyên cho GV đáp ứng yêu cầu DHCTH  Tạo điều kiện cho CBQL và GV tham quan, học tập về tổ chức hoạt động DHCTH trong thành phố và nước ngoài 3 Đổi mới nội dung chương trình đáp ứng yêu cầu DHCTH  Giao quyền chủ động cho GV trong việc thực hiện chương trình  Đổi mới nội dung chương trình theo hướng tinh giản và tích hợp, phù hợp nhận thức và phát huy tốt năng lực của HS  Vận dụng sáng tạo nội dung SGK phù hợp với việc tổ chức hoạt động DHCTH  Tổ chức buổi 2 theo hình thức câu lạc bộ TT Biện pháp Rất cần thiết Cần thiết Chưa cần thiết Rất khả thi Khả thi Chưa khả thi 4 Quản lí hoạt động DHCTH của GV  Quản lí việc thực hiện chương trình phù hợp với DHCTH  Quản lí việc lập kế hoạch bài dạy, chuẩn bị giờ lên lớp theo hướng DHCTH  Quản lí việc tổ chức hoạt động trên lớp theo hướng DHCTH  Quản lí việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo hướng phân loại đối tượng HS 5 Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, điều kiện phục vụ DHCTH  Xây dựng và nâng cấp trường, lớp  Đầu tư đủ trang thiết bị dạy học hiện đại đáp ứng yêu cầu DHCTH  Trang bị đủ đồ dùng dạy học cho GV và HS  Tổ chức hiệu quả phong trào làm ĐDDH phục vụ hoạt động DHCTH 6 Tăng cường công tác kiểm tra chuyên môn và kiểm định chất lượng giáo dục  Kiểm tra chuyên môn 1 học kì / lần  Kiểm định chất lượng giáo dục 1 năm học / lần  Thi đua, khen thưởng, kịp thời nhân điển hình các lớp thực hiện tốt DHCTH 7 Tuyên truyền, nâng cao nhận thức của PHHS về DHCTH, thiết lập tốt mối quan hệ GV – PHHS  Tổ chức báo cáo chuyên đề về DHCTH cho PHHS  Thường xuyên trao đổi với phụ huynh về việc học tập của từng HS (thông qua email, điện thoại, sổ liên lạc hay gặp gỡ trực tiếp,…) Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của Quí thầy cô! Phụ lục 5: PHIẾU DỰ GIỜ Tên bài dạy: Số 6 Môn: Toán Lớp: Một 2 Sĩ số: 29 Trường: Hoàng Diệu Quận 10 Thời gian Theo dõi và ghi chép bài giảng Nhận xét 9 giờ 20 9 giờ 23  Bài cũ: - GV treo bảng phụ: 1  2, 5  3, 4  4. 1HS lên điền. HS nhận xét bằng cách giơ tay. - Chúng ta đã học các số nào? 1HS trả lời, lên bảng sắp 5 số (1 - 5) theo thứ tự.  Bài mới: - GV giới thiệu bài: Số 6. 3HS nhắc lại. - GV dán tranh. Có mấy bạn chơi trong vòng tròn? 2HS trả lời. Có 1 bạn chạy đến xin chơi, vậy có bao nhiêu bạn chơi? 2HS trả lời. - Chưa tổ chức cho cả lớp làm việc. 9 giờ 35 9 giờ 45 9 giờ 55 10 giờ 5 - GV dán tranh cây cam. Có mấy quả cam? 1HS trả lời. GV viết 5 vào ô trống. GV dán thêm 1 quả. 1HS trả lời, lên điền 1. Có tất cả bao nhiêu quả trên cây? 1HS trả lời, GV điền 6. GV chốt 5 thêm 1 là 6. 15HS nhắc lại, cả lớp nhắc lại 2 lần. - GV dán số 6. GV hướng dẫn cách viết: Điểm đặt bút ta viết một nét cong đến điểm dừng bút theo chiều kim đồng hồ. - 1HS đếm dãy số 1 - 5, lên gắn thêm số 6. 5HS, 3 nhóm HS, cả lớp đọc dãy số. - 2HS vừa chỉ vừa đếm ngược. - Số 6 là số liền sau của số mấy? 1HS trả lời. - 1HS cho cả lớp chơi trò chơi thổi bong bóng (1 hơi đến 6 hơi, nổ). - GV hướng dẫn viết số 6. Cả lớp viết bảng con, 1HS giơ bảng làm mẫu. Cả lớp viết 6 số 6, 2HS giơ bảng làm mẫu 2 cách viết số 6, HS nhận xét 2 cách viết đó. - GV dán 5 quả táo. 1HS nêu. Cô thêm 1 quả táo (dán), 6 gồm 5 và 1 hay 6 gồm 1 và 5 (vừa nói vừa chỉ 2 lần). 3HS nhắc lại. - GV dán 6 con kiến. 1HS điền số. Có mấy con kiến đen? 1HS trả lời: 4. Có mấy con kiến vàng? 1HS trả lời: 2. Vậy bạn nào nói được 6 gồm…? 1HS trả lời. - GV dán 6 bút chì (3 đen, 3 xanh). 1HS điền số. Nhóm đôi thảo luận 6 gồm …? 1HS trả lời. - GV chốt lại cả 3 hình 6 gồm… - Luyện tập: Nhóm 5 làm việc cá nhân xếp xuôi, xếp ngược từ 1 đến 6. Các nhóm khác làm việc cá nhân BT3/26, đổi sách dò lỗi. Sau đó nhóm trưởng lấy rổ đựng các bài toán điền dấu và cá nhân làm, ai làm đúng nhận hoa cam, làm sai nhận hoa vàng (nhóm trưởng kiểm tra). GV thu rổ. 1HS nhóm 5 đọc xuôi, đọc ngược dãy số (1 - 6).  Củng cố, dặn dò: - GV nhận xét tiết học. - Ngược chiều kim đồng hồ. - Một số HS chưa viết xong 6 số 6 như yêu cầu. - GV quan tâm nhiều đến nhóm 5 (nhóm yếu) nên chưa quản lí được các nhóm khác làm việc. Quận 10, ngày 17 tháng 9 năm 2010 Người dự giờ Đặng Thị Tuyết Lan Phụ lục 6: PHIẾU DỰ GIỜ Tên bài dạy: Trả bài văn tả cảnh Môn: Tập làm văn (GAĐT) Lớp: Năm 4 Sĩ số: 34 Trường: Võ Trường Toản Quận 10 Thời gian Theo dõi và ghi chép bài giảng Nhận xét 9 giờ 14 9 giờ 21 9 giờ 30 9 giờ 35 9 giờ 40 9 giờ 42 10 giờ 10 giờ 3  Bài mới: - GV giới thiệu bài. - 3HS giơ bảng nhóm ghi 3 đề bài các em đã làm ở tiết trước. Cả lớp vừa hát vừa tìm chỗ ngồi thích hợp với đề bài mình đã làm (HS ngồi theo đề). GV xếp chỗ ngồi cho các HS gặp khó khăn trong môn Tập làm văn. - GV nhận xét chung: + GV thống kê điểm số: 4 giỏi, 20 khá, 8 trung bình, 2 chưa đạt. + Nhận xét chung bài làm cả lớp. - GV hướng dẫn HS phân tích đề: + 1HS đọc đề tả cảnh buổi sáng. GV hỏi từng câu: Đề yêu cầu bạn tả gì? Nếu tả buổi sáng trong công viên bạn sẽ quan sát và tả những cảnh vật nào? Từng HS trả lời. + Tiến hành tương tự cho đề tả cơn mưa, tả ngôi trường. - Sửa lỗi chung: + GV phát phiếu bài tập: Nhóm khá giỏi phiếu màu xanh, nhóm trung bình phiếu màu hồng. + HS thảo luận nhóm để sửa lỗi trong phiếu. + BT1: mỗi câu 3HS sửa. + BT2: HS nêu cách sửa, GV đưa 1 bài sửa của HS lên máy chiếu, HS nhận xét. + BT3: 2HS nêu cách sửa. - Sửa lỗi bài cá nhân: GV trả bài cho HS. Nêu yêu cầu: Các bạn sửa cách dùng từ, đặt câu, bạn nào không có lỗi sai viết lại một đoạn cho hay hơn, lỗi chính tả về nhà sửa. HS làm việc cá nhân. - Một HS đọc bài văn hay. HS nhận xét.  Củng cố, dặn dò: - GV nhận xét tiết học. - Chuẩn bị: Luyện tập làm đơn. - Sửa quá nhanh. - Một số HS chưa thực hiện xong như yêu cầu. Quận 10, ngày 8 tháng 10 năm 2010 Người dự giờ Đặng Thị Tuyết Lan Nhóm: ....................................... PHIẾU HỌC TẬP (màu xanh) 1. Các câu văn sau dùng từ chưa phù hợp, diễn đạt chưa rõ ràng. Em hãy sửa lại để câu văn sau hay hơn: - Hạt mưa long lanh như những bình pha lê. Sửa lại: .................................................................................................................. .................................................................................................................................. - (…) Kế bên hội trường, trông nó rất đẹp, bên dưới những chú cá đang tung tăng bơi lội. Sửa lại: .................................................................................................................. .................................................................................................................................. - Lâu lâu, một chú chim bay bay vụt lên từ một thửa ruộng nào đó, như chú lo mải mê mổ thóc nên đã ngủ lại trong một bụi lúa nào đó. Sửa lại: .................................................................................................................. .................................................................................................................................. 2. Em có nhận xét gì về cách dùng dấu câu trong đoạn văn sau? Em hãy giúp bạn bổ sung và sửa lại dấu câu cho đúng: - Ở sân trường hai cây phượng to, cao, cứng cáp và tỏa bóng râm cho khoảng sân trường rộng , gần đến hè vào cuối kì thi cuối cùng hoa phượng nở đỏ rực từng chùm , ở khoảng sân trường rộng là sân khấu cao hơn mặt sân trường một mét. 3. Đọc đoạn văn sau và cho biết đoạn văn này có điểm gì chưa hay? Em hãy sửa lại để đoạn văn hay hơn: - Dưới sân là hai cây phượng cao, to, rắn chắc. Khi hoa phượng nở là chúng em biết là sắp tới mùa hè. Trên hòn non bộ là các loài cây như lan, dương xỉ, bon sai…, dưới nước, năm, sáu chú cá vàng tung tăng bơi lội. Nhóm: ....................................... PHIẾU HỌC TẬP (màu hồng) 1. Các câu văn sau dùng từ chưa phù hợp, diễn đạt chưa rõ ràng. Em hãy sửa lại để câu văn sau hay hơn: - Hạt mưa long lanh như những bình pha lê. Sửa lại: .................................................................................................................. .................................................................................................................................. - (…) Kế bên hội trường, trông nó rất đẹp, bên dưới những chú cá đang tung tăng bơi lội. Sửa lại: .................................................................................................................. .................................................................................................................................. - Lâu lâu, một chú chim bay bay vụt lên từ một thửa ruộng nào đó, như chú lo mải mê mổ thóc nên đã ngủ lại trong một bụi lúa nào đó. Sửa lại: .................................................................................................................. .................................................................................................................................. 2. Em có nhận xét gì về cách dùng dấu câu trong đoạn văn sau? Em hãy giúp bạn bổ sung và sửa lại dấu câu cho đúng: - Ở sân trường hai cây phượng to, cao, cứng cáp và tỏa bóng râm cho khoảng sân trường rộng, gần đến hè vào cuối kì thi cuối cùng hoa phượng nở đỏ rực từng chùm, ở khoảng sân trường rộng là sân khấu cao hơn mặt sân trường một mét. 3. Đọc đoạn văn sau và cho biết đoạn văn này có điểm gì chưa hay? Em hãy sửa lại để đoạn văn hay hơn: - Dưới sân là hai cây phượng cao, to, rắn chắc. Khi hoa phượng nở là chúng em biết là sắp tới mùa hè. Trên hòn non bộ là các loài cây như lan, dương xỉ, bon sai…, dưới nước, năm, sáu chú cá vàng tung tăng bơi lội. Phụ lục 7: ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN 10 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO Độc lập – Tự do – Hạnh phúc CHUYÊN ĐỀ DẠY HỌC CÁ THỂ MÔN HỌC VẦN – KHỐI 1 I. ĐẶT VẤN ĐỀ: Dạy học theo hướng cá thể hóa là một hình thức dạy học tích cực. Đây là một hình thức giảng dạy nhằm cung cấp các kiến thức và kĩ năng luyện tập phù hợp với trình độ của học sinh, phát huy tính tích cực, sự năng động ở tất cả các đối tượng học sinh. Tuy nhiên, hình thức dạy học theo hướng cá thể hóa đối tượng học sinh vẫn còn mới mẻ đối với giáo viên. Một số giáo viên còn lúng túng, chưa mạnh dạn thực hiện cách giảng dạy này. Vì thế, để có thể trao đổi kinh nghiệm về cách tổ chức các hoạt động trong tiết dạy học cũng như cách lựa chọn nội dung như thế nào cho phù hợp, đó chính là lí do khối Một thực hiện chuyên đề “Dạy học cá thể theo đối tượng học sinh”. II. THỰC TRẠNG GIẢNG DẠY HIỆN NAY Ở KHỐI LỚP: 1. Thuận lợi: - Phần lớn giáo viên khối Một dạy lâu năm, nắm khá vững vàng nội dung chương trình, các yêu cầu kiến thức và kĩ năng cơ bản của từng bài dạy. - Đa số giáo viên đã nắm và thực hiện khá tốt các hình thức giảng dạy theo hướng tích cực, biết tổ chức các hoạt động học trong tiết học nhằm giúp học sinh tự tìm hiểu và nắm các kiến thức của bài học. - Tất cả các giáo viên đã nắm và phân loại trình độ các đối tượng học sinh ngay từ đầu năm học. 2. Tồn tại: - Hầu hết các giáo viên chưa nắm được hình thức tổ chức tiết học theo hướng cá thể hóa học sinh. - Giáo viên chưa mạnh dạn thực hiện nội dung văn bản 896 trong việc giảng dạy theo sự phân hóa, còn bám sát nhiều các bài tập sách giáo khoa để giao việc cho tất cả các đối tượng học sinh nên dẫn đến việc tình trạng học sinh trung bình, yếu không theo kịp thời gian so với các đối tượng khá, giỏi hay không thể phát huy khả năng sáng tạo, phát triển tư duy đối với những học sinh có năng khiếu về môn Tiếng Việt. III. NHỮNG GIẢI PHÁP ĐỂ THỰC HIỆN DẠY HỌC CÁ THỂ HÓA THEO ĐỐI TƯỢNG HỌC SINH: 1. Phân loại đối tượng học sinh: - Đây là việc làm rất quan trọng đối với người giáo viên chủ nhiệm. Người giáo viên phải thu thập thông tin từ lớp dưới, thông qua khảo sát về tình hình học sinh mới vô học (đã qua lớp mẫu giáo, đã biết chữ cái,…) và quan trọng hơn hết đó là quá trình giảng dạy học sinh trong 2 – 3 tuần đầu để phân loại đối tượng học sinh. Cụ thể có thể phân thành 3 nhóm đối tượng như sau: + Nhóm học sinh đã biết đọc viết (Giỏi). + Nhóm học sinh chỉ mới biết đọc hoặc viết. + Nhóm học sinh chưa nắm hết âm vần. - Sau khi đã xác định được cụ thể các đối tượng học sinh thì người giáo viên cần khéo léo phân chia nhóm bằng cách tổ chức trò chơi “Bão thổi” để giúp học sinh có những biểu tượng giống nhau tập trung thành nhóm. Với cách tạo nhóm như thế này sẽ giúp các em không có sự phân biệt khá giỏi và yếu mà trái lại tạo cho các em sự tự tin hơn, mạnh dạn hơn khi thực hiện các yêu cầu của giáo viên. 2. Chuẩn bị nội dung thực hiện trong tiết dạy: Để thực hiện tiết dạy theo hình thức cá thể hóa đối tượng học sinh có hiệu quả người giáo viên cần chú ý các vấn đề sau: - Nắm vững mục tiêu về kiến thức và kĩ năng bài học. - Xác định mục tiêu kiến thức và kĩ năng của mỗi bài tập để củng cố kiến thức hay rèn kĩ năng cho học sinh. - Xác định các nội dung bài tập có tính chất phân hóa học sinh để lựa chọn cho phù hợp với từng đối tượng. Nội dung phân hóa có thể là theo hệ thống các bài tập trong một tiết hoặc có thể là phân hóa trong từng câu của mỗi bài tập. + Đối với các bài tập có nội dung kiến thức trùng nhau và khá nhiều thì giáo viên có thể lựa chọn sao cho phù hợp với trình độ học sinh và thời gian học sinh thực hiện. + Đối với các bài tập có nội dung kiến thức dễ dàng với học sinh khá giỏi thì giáo viên có thể thay thế một bài tập khác hơi nâng cao kiến thức nhưng cũng phải đảm bảo từ nội dung kiến thức cơ bản đã học. 3. Tổ chức các hoạt động trong một tiết dạy: Đây cũng là một vấn đề khá nan giải đối với người giáo viên vì trong cùng một thời gian, người giáo viên phải tổ chức cho 3 nhóm học sinh thực hiện với các nội dung bài tập khác nhau. Nếu xử lí không khéo thì giáo viên sẽ mất khá nhiều thời gian cũng như hiệu quả tiết học không đạt được như ý muốn. Tổ chuyên môn khối Một chúng tôi đã đề ra các biện pháp để tổ chức hoạt động như sau: - Người giáo viên phải chuẩn bị nội dung đọc, viết, nội dung luyện nói cho từng nhóm đối tượng. - Yêu cầu học sinh ngồi theo nhóm trình độ (dựa vào biểu tượng mà giáo viên đã phát cho mỗi học sinh vào đầu tiết học). - Yêu cầu tất cả học sinh của các nhóm phải tuân thủ theo sự điều động của giáo viên và mỗi nhóm cần có một nhóm trưởng nhanh nhẹn, hoạt động, có thể điều khiển được các bạn trong nhóm hoạt động theo yêu cầu của cô. - Giáo viên sẽ quan sát từng nhóm để có thể phát hiện ra những lỗi sai phổ biến (nhất là đối với nhóm trung bình yếu) hay phát hiện những cách làm hay, ngắn gọn, chính xác (nhất là nhóm giỏi) để có thể lưu ý học sinh thấy lỗi sai để khắc phục. - Sau mỗi bài tập, giáo viên cũng cần chốt các kiến thức, kĩ năng cơ bản trước toàn thể lớp.  Ví dụ minh họa: Tiết Học vần: eo - ao Tiết học này đã được khối Một chúng tôi xây dựng hệ thống nội dung bài theo hướng phân hóa từng bài. Cụ thể: Câu Trung bình – Yếu Khá Giỏi 1 Đọc các từ - Đọc tiếng, từ mang vần vừa học theo thứ tự. - Ghép câu thành 2 câu thơ theo thứ tự của bài thơ. - Đọc tiếng, từ mang vần vừa học không theo thứ tự. - Ghép câu thành cả bài thơ. - Đọc tiếng, từ, câu mang vần vừa học không theo thứ tự. - Ghép từ thành câu, ghép câu thành bài thơ. 2 Viết - Học sinh viết từng vần, từng từ, có thể viết 1 dòng. - Yêu cầu viết đúng. - Học sinh viết 2 vần, 2 từ, có thể viết 1 – 2 dòng. - Yêu cầu viết đúng, rõ ràng. - Học sinh viết vần cả 1 dòng, viết từ cả 1 dòng, có thể viết 1 – 2 dòng, có thể viết thêm nếu đã viết xong. - Yêu cầu viết đẹp, rõ, nhanh. 3 Luyện nói - Học sinh nói câu đơn giản theo từng chủ đề, có thể chỉ thực hiện 1 – 2 chủ đề có gợi ý của giáo viên. - Học sinh nói câu theo 1, 2, 3 chủ đề. - Học sinh nói câu theo hết các chủ đề. Trò chơi củng cố - Học sinh xếp từ cho sẵn theo nhóm vần. - Đọc các từ vừa ghép được. - Học sinh thi đua tự tìm từ và ghép (từ bên ngoài). - Đọc các từ vừa viết. - Học sinh tự tìm từ mang vần vừa học (từ bên ngoài). Có thể tìm 1 cụm từ hay 1 câu. - Đọc và nhận xét từ của nhóm 2. IV. BÀI HỌC KINH NGHIỆM: Tóm lại, với một vài kinh nghiệm chúng tôi đã trình bày ở trên sẽ phần nào giúp cho giáo viên thực hiện được một tiết dạy theo hướng cá thể hóa một cách dễ dàng và đạt hiệu quả. Mỗi thành viên tiếp tục học hỏi lẫn nhau và học hỏi ở các đồng nghiệp khác để có thể thực hiện hình thức giảng dạy theo đối tượng học sinh một cách có hiệu quả để giúp học sinh nắm vững kiến thức để học tiếp tục ở các lớp trên. BAN NỘI DUNG ._.