Thực trạng phát triển của ngành mía đường trên địa bàn Thanh Hóa

PHẦN MỞ ĐẦU I. Lý do chän ®Ò tµi MÝa lµ c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ®èi víi nhiÒu n­íc trong khu vùc nhiÖt ®íi giã mïa Èm. Nã kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh b»ng viÖc thâa m·n nhu cÇu cung cÊp nguyªn liÖu cho ngµnh c«ng nghiÖp ®­êng, phôc vô nhu cÇu đường trong n­íc và đường cßn lµ mÆt hµng xuÊt khÈu quan träng. Ở n­íc ta mÝa lµ c©y trång cung cÊp nguån nguyªn liÖu chÝnh cho ngµnh c«ng nghiÖp ®­êng trong giai ®o¹n hiÖn nay còng nh­ sau nµy. Ngoµi ra c¸c phô phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp ®­êng cßn lµ nguån nguyªn liÖu quÝ b¸u cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp giÊy, bia, r­îu, cån. Khi ®êi sèng nh©n d©n ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn, c¸c ngµnh s¶n xuÊt b¸nh kÑo, hãa chÊt ngµy cµng gia t¨ng nhu cÇu vÒ ®­êng còng nh­ giÊy, bia, cån .. còng t¨ng lªn th× ph¸t triÓn ngµnh trång vµ chÕ biÕn mÝa kh«ng nh÷ng ®¸p øng nhu cÇu vÒ nguån nguyªn liÖu mµ cßn gãp phÇn l«i cuèn lùc l­îng lín lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n tham gia vµo c¸c c«ng viÖc nh­ trång mÝa, thu mua nguyªn liÖu, lµm c«ng nh©n trong c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt giÊy, b¸nh kÑo, bia…NhÊt lµ khi c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn ®­îc ®Æt t¹i vïng nguyªn liÖu th× hiÖu qu¶ kinh tÕ sÏ t¨ng lªn nhiÒu khi mµ chi phÝ vận chuyÓn nguyªn liÖu ®­îc gi¶m xuèng ë møc tèi ®a, gi¸ tiÒn c«ng c«ng nh©n rÎ. MÝa lµ lo¹i c©y kháe, cã kh¶ n¨ng thÝch nghi cao víi nhiÒu lo¹i ®Êt tõ lo¹i ®Êt b·i ven s«ng, cho ®Õn ®Êt pherarÝt ë vïng ®åi thÊp cho ®Õn ®Êt phï sa trong ®ª.v.v. V× vËy nã gãp phÇn khai th¸c tèt h¬n tiÒm n¨ng ®Êt ®ai ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng nhÊt lµ nh÷ng vïng ®åi träc vèn bÞ bá hoang hoÆc trång c¸c lo¹i c©y hiÖu qu¶ thÊp. MÝa ®­îc trång réng r·i ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng ë n­íc ta nh­ c¸c tØnh ®ång b»ng s«ng Hång, ®ång b»ng Cöu Long, Thanh Hãa, NghÖ An, §ång Nai… Trong ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp trong giai ®o¹n míi hiÖn nay, §¶ng vµ nhµ n­íc x¸c ®Þnh “ CÇn thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång” “ h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn canh c©y c«ng nghiÖp g¾n liÒn víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn ” nh»m khai th¸c tèt h¬n tiÒm n¨ng kinh tÕ - tù nhiªn - x· héi vèn cã cña mçi vïng, t¹o ra khèi l­îng n«ng s¶n hµng hãa lín ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc vµ phôc vô cho xuÊt khÈu, t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ®ång thêi c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng cho ng­êi n«ng d©n. Tõ chñ tr­¬ng nµy hµng lo¹t c¸c lo¹i c©y trång hµng hãa ®­îc ph¸t triÓn thµnh nh÷ng vïng chuyªn canh cã qui m« lín nh­ ®Ëu, l¹c, mÝa, cµ phª, d©u t»m, hoa qu¶ c¸c lo¹i. Trong c¸c lo¹i c©y trång ®ã c©y mÝa lµ lo¹i c©y trång ®­îc chó träng bëi tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ b¶o vÖ tµi nguyªn ®Êt kh¸ tèt. Riªng Thanh Hãa mét tØnh d©n c­ ®«ng ®óc, ®Êt ®ai ®a d¹ng, khÝ hËu rÊt thÝch hîp víi c©y mÝa. C©y mÝa cã mÆt ë Thanh hãa tõ l©u ®êi víi nhiÒu gièng mÝa ngon. Tuy nhiªn ngµnh trång mÝa ë Thanh Hãa tr­íc ®©y chØ ®­îc xem nh­ lµ lo¹i c©y trång dïng lµm n­íc uèng gi¶i kh¸t, Ðp lÊy mËt. Tõ sau khi cã chñ tr­¬ng chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, mÝa míi trë thµnh lo¹i c©y hµng hãa ®­îc chó träng ph¸t triÓn vµ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, gi¶i quyÕt ®­îc nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi nh­ viÖc lµm, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng, chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu c©y trång. Thanh Hãa trë thµnh vïng trång mÝa quan träng cña c¶ n­íc. Theo dßng c¬ chÕ thÞ tr­êng trong thêi gian gÇn ®©y s¶n phÈm ®­êng cña ViÖt Nam bÞ c¹nh tranh gay g¾t víi ®­êng cña c¸c n­íc trong khu vùc, h¬n n÷a do chưa cã sù qui ho¹ch khoa häc nªn diÖn tÝch, n¨ng suÊt, s¶n l­îng mÝa cña ViÖt Nam còng nh­ cña Thanh Hãa th­êng kh«ng æn ®Þnh. Tr­íc thùc tr¹ng ®ã viÖc nghiªn cøu, ®Ênh gi¸ ®óng thùc tr¹ng cña ngµnh trång mÝa Thanh Hãa trong nhiÒu n¨m qua ®Ó x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng, t×m ra c¸c mÆt m¹nh, mÆt yÕu cña ngµnh nµy tõ kh©u trång, chÕ biÕn, tiªu thô lµ vÊn ®Ò bøc thiÕt võa cã ý nghÜa khoa häc, võa cã ý nghÜa thùc tÕ. Tõ ®ã nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi tØnh nhµ nãi chung vµ c©y mÝa nãi riªng . Trªn c¬ së cña nh÷ng suy nghÜ trªn t«i chän ®Ò tµi “Thùc tr¹ng ph¸t triÓn cña ngành mÝa ®­êng trªn ®Þa bµn Thanh Hãa” ®Ó nghiªn cøu trong luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu LuËn v¨n nµy nghiªn cøu nh»m môc ®Ých ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ph¸t triÓn vµ ph©n bè cña c©y mÝa trªn ®Þa bµn tØnh Thanh Hãa. §ång thêi nghiªn cøu vÒ t×nh h×nh sản xuất ®­êng, c¸c phô phÈm cña qui tr×nh chÕ biÕn mÝa ë mét sè nhµ m¸y mÝa ®­êng trªn ®Þa bµn Thanh Hãa nh­ Lam S¬n, ViÖt §µi, N«ng Cèng. Ngoµi ra ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p thiÕt thùc ®èi víi s¶n xuÊt mÝa vµ mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt, nhµ quy ho¹ch, nhµ kinh doanh c©y mÝa vµ c¸c s¶n phÈm tõ c©y mÝa trªn ®Þa bµn tØnh Thanh hãa trong thêi gian tíi. Víi môc ®Ých ®ã nhiÖm vô chÝnh cña ®Ò tµi bao gåm cô thÓ nh­ sau: 1.Ph©n tÝch ®­îc mèi qua hÖ kinh tÕ - x· héi trong viÖc ph¸t triÓn ngµnh trång vµ chÕ biÕn mÝa cña c¶ n­íc nãi chung vµ Thanh Hãa nãi riªng. 2. §¸nh gi¸ ®­îc thùc tr¹ng cña ngµnh trång vµ chÕ biÕn mÝa trªn ®i¹ bµn Thanh Hãa, mèi quan hÖ gi÷a ngµnh trång mÝa vµ chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm tõ c©y mÝa. 3. Ph­¬ng h­íng vµ môc tiªu ph¸t triÓn cña ngµnh trång vµ chÕ biÕn mÝa trong nh÷ng n¨m tíi. 4. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p kinh tÕ chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh h¬n n÷a sù ph¸t triÓn cña c©y mÝa trªn ®Þa bµn Thanh Hãa. 3. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài là tình hình sản xuất mía và chế biến đường trên địa bàn Thanh Hóa, mà tập trung chính vào nhà máy đường Lam Sơn và Việt Đài. 4. Quan ®iÓm nghiªn cøu 4.1. Quan ®iÓm l·nh thæ Trong luËn v¨n nµy, còng nh­ mäi nghiªn cøu ®Þa lý nãi chung, ®Òu g¾n víi mét l·nh thæ cô thÓ. §Æc biÖt kÕt hîp sù ph©n hãa kh«ng gian còng nh­ viÖc tæ chøc hîp lý mèi liªn hÖ gi÷a s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn trªn l·nh thæ lµ biÖn ph¸p quan träng n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. 4.2. Quan ®iÓm tæng hîp Quan ®iÓm tæng hîp sÏ thÓ hiÖn ®­îc rÊt râ viÖc xem xÐt thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn trong mèi liªn hÖ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c yÕu tè tµi nguyªn, m«i tr­êng vµ thÞ tr­êng tiªu thô, c«ng nghÖ chÕ biÕn . 4.3. Quan ®iÓm lÞch sö Quan ®iÓm lÞch sö nh»m hiÓu râ h¬n thùc tr¹ng ph¸t triÓn tõ nh÷ng ph©n tÝch lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, ®ång thêi nhËn ®Þnh vÒ ­u thÕ ph¸t triÓn cña c©y mÝa tr­íc nh÷ng biÕn ®éng míi cña sù thay ®æi c«ng nghÖ míi vµ thÞ tr­êng. 4.4. Quan ®iÓm kinh tÕ Quan ®iÓm nµy ®­îc thÓ hiÖn trong sù ph©n tÝch c¸c chØ tiªu kinh tÕ nh»m ®¸nh gi¸ tæng hîp hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c©y mÝa so víi c¸c lo¹i c©y trång kh¸c, hiÖu qu¶ cña c¸c qu¸ tr×nh c«ng nghÖ chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm tõ mÝa. Tõ ®ã xem xÐt lîi Ých cña ng­êi n«ng d©n khi chuyÓn ®æi tõ c¸c c©y trång kh¸c sang trång mÝa ë Thanh hãa. 5. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó ®¶m b¶o tÝnh khoa häc vµ tÝnh l« gÝc, tÝnh thùc tiÔn luËn v¨n sÏ sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu sau. 5.1. Ph­¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu, phân tích, thống kê. Đây là phương pháp thông dụng của bất cứ nghiên cứu địa lý nào. Bởi nền sản xuất được biểu hiện bằng các con số.Để đánh giá chính xác các sự vật hiện tượng, người nghiên cứu phải thu thập, thống kê được các số liệu liên quan phân tích đánh giá nó trên quan điểm tổng hợp. 5.2. Ph­¬ng ph¸p so s¸nh, liªn hÖ Trong trình nghiên cứu, khi đưa ra các nhận định cần có sự so sánh, liên hệ giữa địa phương nghiên cứu và các địa phương khác trong cả nước để có cái nhìn tổng thể sự phát triển. 5.3. Ph­¬ng ph¸p thùc ®Þa Đây là phương pháp chủ đạo của bất cứ nghiên cứu địa lý nào.Có đi thực địa thì mới có nhận định chính xác khách quan về sự phát triển, cập nhật thông tin. 5.4. Phương pháp dự báo Dùng phương pháp này để dự báo xu hương biến đổi trong sản xuất và chế biến từ đó làm cơ sở cho việc đề ra các giải pháp phát triển Ch­¬ng I C¬ së lý luËn VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI I. KHÁI QUÁT chung vÒ liªn kÕt n«ng c«ng nghiÖp I.1. Quan niÖm vÒ liªn kÕt n«ng c«ng nghiÖp I.1.1. Định nghĩa liªn kÕt n«ng c«ng nghiÖp N«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt gắn liền với sự xuất hiện của loài người, g¾n bã chÆt chÏ víi sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi. Trong nhÞp ®é ph¸t triÓn hiÖn nay cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt, còng gièng nh­ c¸c ngµnh kh¸c, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng đã và đang h­íng tíi mét nÒn s¶n xuÊt hµnh hãa víi sù tham gia cña nhiÒu ngµnh kh«ng chØ trong mét vïng, mµ thËm chÝ cã qui m« quèc tÕ. §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¶i lµm ra ®­îc khèi l­îng s¶n phÈm nhiÒu, c¸c s¶n phÈm cã gi¸ thµnh h¹, chÊt l­îng cao ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng.Muèn lµm ®­îc nh­ vËy th× s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¶i “ b¾t ch­íc” lèi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, ph¶i liªn kÕt víi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp và các ngành sản xuất khác ,më réng qui m« s¶n xuÊt. NÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i ngµy nay hoµn toµn cã kh¶ n¨ng cho phÐp s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã thÓ lµm ®­îc ®iÒu ®ã. VËy cã thÓ ®­îc hiÓu r»ng : Liªn kÕt n«ng- c«ng nhiÖp lµ h×nh thøc liªn hîp c¸c xÝ nghiÖp n«ng- c«ng nghiÖp- dÞch vô( phôc vô s¶n xuÊt) ®¶m b¶o trªn c¬ së kÕ ho¹ch hãa vµ có thể đạt được trình độ liên kết cao, tÝnh liªn tôc cña qu¸ tr×nh c«ng nghÖ tõ kh©u s¶n xuÊt nguyªn liÖu( n«ng nghiÖp) ®Õn kh©u s¶n xuÊt ra s¶n phÈm cuèi cïng (c«ng nghiÖp) vµ ®­a ra thÞ tr­êng tiªu thô ( dịch vụ) trong chu tr×nh s¶n xuÊt khÐp kÝn.Tõng kh©u tuy cã chøc n¨ng kh¸c nhau, nh­ng d©y truyÒn s¶n xuÊt ®­îc diÔn ra liªn tôc, t¸c ®éng lÉn nhau, phô thuéc nhau nh»m môc ®Ých cuèi cïng lµ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Qua ®ã cã thÓ thÊy r»ng liªn kÕt n«ng c«ng nghiÖp lµ hÖ thèng phøc t¹p, bao gåm nhiÒu mèi liªn hÖ vÒ s¶n xuÊt, kinh tÕ –kü thuËt gi÷a c¸c ngµnh vµ c¸c d¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kh¸c nhau cña n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp mµ trung t©m cña nã lµ n«ng nghiÖp nh»m n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng n«ng nghiÖp, gi¶m nhÑ lao ®éng thñ c«ng trong n«ng nghiÖp, lµm phong phó vµ gia t¨ng gi¸ trÞ cña c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp. §©y lµ chu tr×nh s¶n xuÊt hoµn thiÖn vµ khÐp kÝn tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm. Thùc hiÖn liªn kÕt n«ng c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ thùc tiÔn rÊt cao -Tr­íc hÕt cã thÓ kh¼ng ®Þnh thùc hiÖn liªn kÕt n«ng- c«ng nghiÖp chÝnh lµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp n«ng th«n. - Liªn kÕt n«ng- c«ng nghiÖp lµ h×nh thøc tæ chøc cã hiÖu lùc tèt nhÊt ®Ó kh«ng ngõng tËp trung hãa, chuyªn m«n hãa, vµ c«ng nghiÖp hãa c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Cho phÐp më ra c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp xÝch l¹i gÇn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp . Lµ ph­¬ng thøc tèt nhÊt, ®¶m b¶o sù ph©n c«ng lao ®éng theo ngµnh vµ theo l·nh thæ hîp lý.T¹o ®iÒu kiÖn sö dông hîp lý nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn trªn tõng vïng l·nh thæ kh¸c biÖt.§¨c biÖt thùc hiÖn liªn kÕt n«ng- c«ng nghiÖp sÏ më ra c¬ héi lín ®Ó gi¶i phãng søc lao ®éng thñ c«ng trong n«ng nghiÖp, n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng, taä ra sù phong phó vµ gia t¨ng gi¸ trÞ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, tõ ®ã mµ t¨ng c­êng tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng. Tõ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña n«ng nghiÖp, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng n«ng nghiÖp t¨ng lªn gãp phÇn thay ®æi bé mÆt n«ng th«n thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp, c¬ cÊu kinh tÕ ®Êt n­íc theo h­íng hiÖn ®¹i hãa. I.2. Nh÷ng c¬ së kh¸ch quan ®­a ®Õn sù xuÊt hiÖn cña liªn kÕt n«ng c«ng nghiÖp I.2.1. C¸c tiÒn ®Ò kinh tÕ- x· héi cña liªn kÕt n«ng c«ng nghiÖp Nh©n lo¹i b­íc vµo thÕ kû XXI víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i. D­íi sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i n¨ng xuÊt lao ®éng x· héi t¨ng cao,tr×nh ®é s¶n xuÊt x· héi ®­îc n©ng lªn ë møc ch­a tõng cã, tÝnh chÊt chuyªn m«n hãa ngµy cµng thÓ hiÖn râ nÐt h¬n.§iÒu ®ã ®ßi hái c¸c ngµnh kinh tÕ x· héi nhÊt lµ n«ng nghiÖp cÇn ph¶i t¨ng c­êng c¸c mèi liªn hÖ vµ hoµn thiÖn h¬n c¸c mèi quan hÖ. Trªn c¬ së ®ã t¹o ra c¸c h×nh thøc míi cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. LÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ cña x· héi loµi ng­êi ®· chøng minh r»ng: c¬ së ®Çu tiªn xuÊt hiÖn mèi liªn kÕt n«ng- c«ng nghiÖp chÝnh lµ, sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Tr­íc ®©y khi loµi ng­êi míi xuÊt hiÖn th× s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ ho¹t ®éng kinh tÕ duy nhÊt. Tr­íc khi x¶y ra cuéc ph©n c«ng lao ®éng lÇn thø nhÊt, trång trät lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt x· héi c¬ b¶n víi viÖc tù cung tù cÊp khÐp kÝn. Cuéc ph©n c«ng lao ®éng lÇn 1 diÔn ra ®· t¸ch ch¨n nu«i ra khái trång trät vµ sau ®ã t¸ch tiÓu thñ c«ng nghiÖp ra khái n«ng nghiÖp trë thµnh ngµnh ®éc lËp. Cuéc ph©n c«ng lao ®éng lÇn thø hai g¾n víi sù ph¸t triÓn cña nÒn ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ ®· t¹o ra hµng lo¹t c¸c ngµnh kinh tÕ ®éc lËp nh­ c«ng nghiÖp, th­¬ng m¹i.. vµ l¹i kÕ tiÕp t¹o ra sù ph©n c«ng lao ®éng ë quy m« lín h¬n trong ph¹m vi tõng ngµnh, tõng n­íc vµ toµn cÇu. Xu h­íng ph©n c«ng lao ®éng chuyªn m«n hãa ngµy cµng s©u s¾c thÓ hiÖn ë sù ph©n chia c¸c qu¸ tr×nh c«ng nghÖ vµ tæ chøc s¶n xuÊt VÝ dô: Khi lùc l­îng s¶n xuÊt trong x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn lín m¹nh, nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp hãa ®· ®­îc t¸ch h¼n ra, nh­ ngµnh c¬ khÝ n«ng nghiÖp, c¸c ngµnh chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp t¸ch ra thµnh ngµnh ®éc lËp :c«ng nghiÖp chÕ biÕn.Hay ngµnh chÕ t¹o c¬ khÝ trång trät, chÕ t¹o c¬ khÝ ch¨n nu«i. ChÝnh sù t¸ch riªng c¸c ngµnh s¶n xuÊt chuyªn m«n hãa s©u( chuyªn m«n hãa hÑp) do yªu cÇu cña t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt ®· dÉn ®Õn chç ph¶i tËp trung c¸c xÝ nghiÖp chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt nhá thµnh c¸c xÝ nghiÖp chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt cã quy m« lín ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu s¶n phÈm hµng hãa, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh. ChÝnh ph©n c«ng lao ®éng ®· t¹o ra nÒn s¶n xuÊt chuyªn m«n hãa, tËp trung hãa vµ x· héi hãa s¶n xuÊt, t¨ng c­êng kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh. §iÒu quan träng h¬n c¶ lµ ë chç n¨ng suÊt lao ®éng x· héi ®· t¨ng lªn gÊp nhiÒu lÇn so víi nÒn s¶n xuÊt tr­íc ®ã. N¨ng suÊt lao ®éng x· héi, hay tr×nh ®é ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, kh«ng ®­îc x¸c ®Þnh b»ng tr×nh ®é lao ®éng trong mét ngµnh hay mét vµi ngµnh s¶n xuÊt riªng biÖt, mµ ®óng h¬n lµ b»ng møc ®é mËt thiÕt vµ sù hoµn h¶o cña c¸c mèi liªn hÖ kinh tÕ, kü thuËt vµ c«ng nghiÖp gi÷a c¸c xÝ nghiÖp chuyªn m«n hãa vµ c¸c ngµnh mµ chóng kh«ng thÓ tù cung cÊp ®­îc tÊt c¶ c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt cÇn thiÕt, vµ do ®ã nã quyÕt ®Þnh phÇn lín c¸c kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c xÝ nghiÖp, c¸c ngµnh kh¸c nhau. ChÝnh v× vËy mµ cÇn thiÕt ph¶i thiÕt lËp c¸c mèi liªn hÖ chÆt chÏ vµ t­¬ng ®èi æn ®Þnh gi÷a c¸c xÝ nghiÖp chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt. §iÒu ®ã dÉn ®Õn sù hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a xÝ nghiÖp chuyªn m«n hãa. VËy chuyªn m«n hãa vµ hîp t¸c hãa s¶n xuÊt lµ hai mÆt cña qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi, chóng t¸ch rêi nhau vÒ s¶n xuÊt nh­ng l¹i quy ®Þnh lÉn nhau, phô thuéc lÉn nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Chuyªn m«n hãa cµng s©u th× hîp t¸c hãa cµng réng, c¸c mèi liªn hÖ kinh tÕ- kü thuËt-s¶n xuÊt ngµy cµng chÆt chÏ, ®ßi hái viÖc tæ chøc l·nh thæ s¶n xuÊt cµng lín. Cïng víi viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh x· héi hãa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i ®ßi hái ph¶i cã sù liªn kÕt gi÷a hai ngµnh s¶n xuÊt( n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp) víi nhau “ Liªn kÕt n«ng nghiÖp víi c«ng nghiÖp ph¶n ¶nh mét trong nh÷ng tÝnh quy luËt quan träng nhÊt cña sù ph¸t triÓn thèng nhÊt kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xu©t” [-T­ duy kinh tÕ vµ c¬ cÊu kinh tÕ c«ng n«ng nghiÖp- Trang 5],Tuy nhiªn viÖc liªn kÕt nµy trong giai ®o¹n ®Çu cña chñ nghÜa t­ b¶n kh«ng ph¶i diÔn ra ë tÊt c¶ c¸c ngµnh c¸c lÜnh vùc cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp mµ chØ ë c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt cã liªn quan ®Õn c«ng nghiÖp chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp. Vµ ®ång thêi viÖc liªn kÕt nµy còng rÊt khã kh¨n. Bëi v× trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa ®· lµm t¨ng thªm nh÷ng ®èi kh¸ng vÒ mÆt x· héi gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. §ång thêi ngµy cµng t¸ch n«ng nghiÖp ra khái c«ng nghiÖp. C¸c xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp vµ c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp ®Òu lµ cña t­ nh©n. ChØ ®Õn khi xuÊt hiÖn c¸c c«ng ty t­ b¶n ®éc quyÒn th× viÖc hîp t¸c vµ liªn kÕt nµy míi trë nªn thuËn lîi h¬n .V× lóc nµy c¸c tËp ®oµn hay c¸c «ng chñ t­ b¶n n«ng nghiÖp ®ñ m¹nh hä cã thÓ mua c¸c nhµ m¸y c«ng nghiÖp phôc vô cho viÖc s¶n xuÊt m¸y mãc phôc vô n«ng nghiÖp vµ chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, biÕn c¸c xÝ nghiÖp tr­íc kia chØ cã chøc n¨ng s¶n xuÊt mét hoÆc mét sè s¶n phÈm n«ng nghiÖp thµnh mét liªn hîp s¶n xuÊt n«ng- c«ng - th­¬ng nghiÖp khÐp kÝn. ViÖc t¸ch ra hµng lo¹t c¸c d¹ng s¶n xuÊt ,c¸c ngµnh thuéc ngµnh c«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt t­ liÖu s¶n xuÊt, chÕ biÕn, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn, tiªu thô n«ng s¶n, lµ do yªu cÇu ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt ngµy cµng cao,®ßi hái ph©n c«ng chuyªn m«n hãa ngµy cµng s©u s¾c, tû mû h¬n, vÝ dô nh­ tõ ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n chung thµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a, ®å hép, b¸nh kÑo, v.v hay ngay trong kh©u tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp còng cã thÓ t¸ch ra ngµnh vËn t¶i, kho hµng, dông cô ñ l¹nh, kiÓm nghiÖm s¶n phÈm, kiÓm nghiÖm chÊt l­îng s¶n phÈm, hay c«ng nghiÖp c¬ khÝ thµnh c¬ khÝ chÕ t¹o c«ng cô thiÕt bÞ n«ng nghiÖp, c¬ khÝ chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc, thó ý… Nh­ vËy râ rµng trªn c¬ së ph©n c«ng lao ®éng x· héi, c¸c ngµnh vµ c¸c d¹ng ho¹t ®éng x· héi ®­îc t¸ch ra, sau ®ã th× c¸c mèi liªn hÖ chÆt chÆt chÏ gi÷a c¸c ngµnh vµ c¸c d¹ng ho¹t ®éng cã liªn quan ®­îc h×nh thµnh. Mçi ngµnh mçi d¹ng ho¹t ®éng riªng biÖt chØ cã thÓ ho¹t ®éng ®­îc víi ®iÒu kiÖn cã c¸c ngµnh kh¸c hç trî cho nã. TÊt c¶ c¸c ngµnh vµ d¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt x· héi ®Òu n»m trong mét mèi quan hÖ tæng thÓ. ViÖc ®¶m b¶o c¸c mèi liªn hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c xÝ nghiÖp chÝnh lµ thùc hiÖn c¸c giai ®o¹n kÕ tiÕp nhau cña cïng mét qu¸ tr×nh c«ng nghÖ nh­ng l¹i bÞ ph©n t¸n qu¶n lý theo c¸c ngµnh kh¸c nhau rÊt phøc t¹p. Sù thay ®æi cña ngµnh nµy sÏ kÐo theo sù thay ®æi cña ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. Qua ®ã cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt cïng víi sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ®· t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ -x· héi cho liªn kÕt n«ng-c«ng nghiÖp h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. I.2.2. Tiền đề vËt chÊt cña liªn kÕt n«ng c«ng nghiÖp lµ c«ng nghiÖp hãa n«ng nghiÖp C«ng nghiÖp hãa n«ng nghiÖp lµ viÖc ®­a n«ng nghiÖp lªn c¬ së c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i b»ng c¸ch thay ®æi c¬ së vËt chÊt kü thuËt, quy tr×nh c«ng nghÖ, tæ chøc vµ qu¶n lý n«ng nghiÖp. “ c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng hãa lín, g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ thÞ tr­êng, thùc hiÖn c¬ khÝ hãa, ®iÖn khÝ hãa, thñy lîi hãa, øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ, tr­íc hÕt lµ c«ng nghÖ sinh häc, ®­a thiÕt bÞ kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo c¸c kh©u s¶n xuÊt n«ng nghiÖpnh»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶, søc c¹nh cña n«ng s¶n hµng hãa trªn thÞ tr­êng” [Con ®­êng c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp n«ng th«n ë ViÖt N¹m- Trang 31] S¶n xuÊt n«ng nghiÖp vèn dÜ lµ ngµnh s¶n xuÊt phô thuéc nhiÒu vµo tù nhiªn, víi ®Êt ®ai lµ t­ liÖu s¶n xuÊt chÝnh, vËt nu«i c©y trång lµ ®èi t­îng lao ®éng chÝnh. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp vèn sö dông nhiÒu lao ®éng, nhÊt lµ lao ®éng thñ c«ng , nªn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, n¨ng suÊt vËt nu«i c©y trång thÊp, gi¸ trÞ s¶n phÈm ch­a cao, s¶n l­îng vËt nu«i c©y trång bÊp bªnh. Cho nªn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp muèn ph¸t triÓn cho n¨ng xuÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ cao ®¸p øng ®­îc nh÷ng nhu cÇu ngµy cµng cao cña thÞ tr­êng, ®ång thêi gi¶m nhÑ ®­îc c­êng ®é lao ®éng ch©n tay, gi¶m thiÓu sù phô thuéc vµo tù nhiªn th× kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c ngoµi viÖc ®­a m¸y mãc vµ c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, hay cßn nãi cÇn thùc hiÖn c¬ giíi hãa, hãa häc hãa, ®iÖn khÝ hãa, thñy lîi hãa, sinh häc hãa trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.§­a c¸c ho¹t ®éng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tiÕn l¹i gÇn c¸c ho¹t ®éng cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. XÐt ë khÝa c¹nh kh¸c ta thÊy b¶n th©n ngµnh n«ng nghiÖp kh«ng thÓ tù m×nh ®æi míi c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ c«ng nghÖ, kh«ng cã kh¶ n¨ng t¨ng tr­ëng ®ñ nhanh m¹nh ®Ó t¹o thªm nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho n«ng d©n, do ®ã ph¶i cã t¸c ®éng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, cã nh­ vËy míi ph¸ vì ®­îc tr¹ng th¸i l¹c hËu tr× trÖ cña nÒn n«ng nghiÖp tù cÊp tù tóc, t¹o nªn khèi l­îng n«ng s¶n hµng hóa lớn. Khi cã sù hç trî cña c«ng nghiÖp cho n«ng nghiÖp vÒ vèn, m¸y mãc thiÕt bÞ, tiÕn bé khoa häc kü thuËt v .v th× n¨ng suÊt lao ®éng n«ng nghiÖp t¨ng râ rÖt, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng n«ng nghiÖp t¨ng lªn, ®êi sèng d©n c­ ®­îc c¶i thiÖn. §iÒu nµy thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong khu vùc n«ng nghiÖp, c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt truyÒn thèng cã n¨ng suÊt thÊp gi¶m, thay thÕ vµo ®ã lµ c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt cã n¨ng suÊt cao ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng. Tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn m«n hãa trong n«ng nghiÖp. MÆt kh¸c khi ®­a m¸y mãc vµ c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, th× søc lao ®éng ch©n tay gi¶m, lµm d­ d«i mét lùc l­îng lín lao ®éng trong khu vùc n«ng nghiÖp, vÊn ®Ò viÖc lµm ë khu vùc n«ng th«n trë nªn khã kh¨n. H¬n n÷a khi n¨ng suÊt lao ®éng n«ng nghiÖp t¨ng lªn thóc ®Èy c¸c nhu cÇu vÒ giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c, dÞch vô.. nh÷ng vÊn ®Ò trªn t¹o ra nhu cÇu cÇn ®­a c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp vÒ khu vùc n«ng th«n, nh­ c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp nhÑ, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng,®Ó võa tiªu thô s¶n phÈm t¹i chç võa gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, võa t¹o viÖc lµm, thay ®æi bé mÆt n«ng th«n. H¬n n÷a ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ t¨ng tû cña c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n ®· qua chÕ biÕn, g¾n s¶n xuÊt víi thÞ tr­êng, c¶i thiÖn bé mÆt n«ng th«n theo h­íng ®« thÞ hãa. Muèn lµm ®­îc ®iÒu ®ã th× ph¶i cã hÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, m¹ng l­íi giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c kh¸ hoµn thiÖn th× míi ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu míi cña s¶n xuÊt. Khi ho¹t ®éng c«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn, thu nhËp cña lao ®éng c«ng nghiÖp t¨ng lªn sÏ thu hót lùc l­îng lín lao ®éng tõ n«ng nghiÖp tham gia vµo lÜnh vùc nµy, gi¶m tû lÖ lao ®éng c«ng nghiÖp. Nhê lao ®éng n«ng nghiÖp ®­îc gi¶m bít nªn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp b¾t buéc vµ cã ®iÒu kiÖn t¨ng n¨ng suÊt, quy m« s¶n xuÊt, t¨ng thu nhËp cho n«ng d©n. Tõ ®ã mµ t¨ng tiÕt kiÖm t¸i ®Çu t­ vµo n«ng nghiÖp vµ c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp n«ng th«n, kÝch thÝch c«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn. Cã thÓ nãi r»ng gi÷a ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã mèi qua hÖ kh¸ chÆt chÏ trªn nhiÒu lÜnh vùc. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ thÞ tr­êng tiªu thô c¬ b¶n s¶n phÈm cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ, s¶n xuÊt ph©n bãn, n¨ng l­îng,c«ng nghÖ sinh häc.§ång thêi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ nguån cung cÊp nguyªn liÖu chÝnh cho ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Ng­îc l¹i nhê cã sù hç trî cña c«ng nghiÖp th× n«ng nghiÖp míi cã thÓ cho n¨ng suÊt, chÊt l­îng hiÖu qu¶ cao, gi¸ trÞ s¶n phÈm t¨ng lªn, s¶n phÈm n«ng nghiÖp lóc nµy míi cã thÓ ®­îc xem lµ lo¹i n«ng s¶n hµng hãa cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, søc lao ®éng ch©n tay gi¶m, thu nhËp cña ng­êi n«ng d©n ®­îc c¶i thiÖn, bé mÆt n«ng th«n ngµy cµng ®­îc thay ®æi theo h­íng hiÖn ®¹i. Thùc hiÖn mèi liªn kÕt n«ng c«ng nghiÖp chÝnh lµ thùc hiÖn qúa tr×nh c«ng nghiÖp hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n. §Ó t¹o nªn mèi liªn kÕt n«ng c«ng nghiÖp chÆt chÏ. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp cÇn t¨ng c­êng tËn dông nh÷ng thÕ m¹nh cña c«ng nghiÖp, khoa häc kü thuËt trong c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó mang l¹i khèi l­îng n«ng s¶n hµng hãa lín cã tÝnh c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng. Ng­îc l¹i, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp liªn quan còng cÇn ph¶i n¾m ch¾c xu thÕ ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp ®Ó võa ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng, võa ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng æn ®Þnh cã hiÖu quả. C¬ së vËt chÊt cã vai trß v« cïng quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tr­íc ®©y ë ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghi·, khu vùc n«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt qu¸ l¹c hËu so víi khu vùc c«ng nghiÖp. Tõ ®ã, cã sù kh«ng phï hîp gi÷a h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn l¹c hËu, tr×nh ®é x· héi hãa s¶n xuÊt kh¸c nhau gi÷a hai khu vùc kinh tÕ träng yÕu nµy. D­íi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, liªn kÕt n«ng- c«ng nghiÖp ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së cñng cè vµ ph¸t triÓn mèi quan hÖ kinh tÕ, chÝnh trÞ gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi÷a giai cÊp c«ng nh©n vµ giai cÊp n«ng d©n. Sù liªn kÕt n«ng- c«ng nghiÖp nµy tån t¹i trªn c¬ së cña chÕ ®é c«ng h÷u. Từ khi quá tr×nh c«ng nghiÖp hãa ra ®êi, nã kh«ng chØ biÕn nÒn s¶n xuÊt x· héi dùa trªn lao ®éng thñ c«ng thµnh lao ®éng thµnh m¸y mãc, ®­a tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo mäi nghµnh kinh tÕ, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh mµ cßn tao ra nh÷ng h×nh thøc míi trong qu¶n lý s¶n xuÊt x· héi. ViÖc ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp trªn c¬ së c«ng nghiÖp ®· t¹o ra tiÒn ®Ò cho c«ng nghiÖp hãa n«ng nghiÖp thùc sù biÕn ®æi tËn gèc nghµnh, tõ chç lµ s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm thiÕt yÕu cho ngµnh s¶n xuÊt hµng hãa, (tù cÊp tù tóc) thµnh ngµnh c«ng nghiÖp- n«ng nghiÖp. “Công nghiệp hóa nông nghiệp không chỉ thúc đẩy việc trang bị kỹ thuật đối với toàn bộ ngành sản xuất nông nghiệp, nó còn có tác dụng một cách sâu rộng vào nông nghiệp ở chỗ nó dần dần biến sản xuất nông nghiệp thành kiểu sản xuất công nghiệp”[ Marx, Engels, Lê nin, về phân công lao động xã hội- trang 23] Nh­ vËy ta cã thÓ kÕt luËn r»ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa n«ng nghiÖp chÝnh lµ c¬ së vËt chÊt cho sù ra ®êi liªn kÕt n«ng- c«ng nghiÖp. Liên hợp nông công nghiệp ra đời là kết quả của quá trình phân công lao động xã hội ngày càng trở nên sâu sắc. I.2.3. Chu trình năng lượng sản xuất và việc liên kết nông công nghiệp Điều kiện để làm xuất hiện sự liên kết nông công nghiệp (một hình thức tổ chức mới về chất của sản xuất nông nghiệp) là một việc làm sâu sắc chuyên môn hóa và nâng cao trình độ tập trung hóa sản xuất. Tức là liên kết nông- công nghiệp tạo ra một nhóm chu trình năng lượng sản xuất. Nhà địa lý Xô viết N.N.Kôlôxôvxki năm 1947 đã đưa ra định nghĩa về chu trình năng lượng như sau : “Chu trình năng lượng sản xuất là tổng hợp các quá trình sản xuất quy định lẫn nhau, tồn tại một cách ổn định, nó xuất hiện tác động lẫn nhau xung quanh một quá trình cơ bản trong một vùng kinh tế, trên cơ sở sử dụng hợp lý một dạng nguyên liệu năng lượng nhất định.” Từ định nghĩa trên có thể thấy rằng chu trình năng lượng được hình thành dựa trên những mối liên hệ phụ thuộc về mặt công nghệ của các quá trình sản xuât từ khi bắt đầu khai thác nguyên liệu cơ bản và việc sử dụng năng lượng thông qua quá trình chế biến công nghiệp cho đến khi thu được những sản phẩm cuối cùng. Tùy theo điều kiện phục vụ cho sản xuất mà chu trình năng lượng sản xuất có thể đầy đủ hay không đầy đủ. Năm 1947 dựa vào kinh nghiệm và thực tiễn tổ chức lực lượng sản xuất theo lãnh thổ N. N. Kôlôxôpxki lần đầu tiên đưa ra 8 chu trình năng lượng sản xuất, Đó là các chu trình : Luyện kim đen, luyện kim màu, hóa năng lượng dầu, tổng hợp chu trình năng lượng công nghiệp thủy điện, tổng hợp chu trình công nghiệp chế biến, chu trình năng lượng rừng, tổng hợp chu trình nông công nghiệp, chu trình nông công nghiệp thủy lợi, cải tạo đất. Năm 1968 Yu.G.Xauskin và nhiều nhà khoa học Xô viết đã mở rộng và phát triển thành 19 chu trình. Trong đó các nhà khoa học đã phân tích kỹ hơn các chu trình nông - công nghiệp, cho rằng có thể gọi những chu trình này là sinh thủy nhiệt với ngụ ý, chúng dựa vào đất đai như là tư liệu sản xuất chủ yếu và các quá trình sinh học. Năng lượng là đặc điểm của chu trình. Chu trình sinh thủy nhiệt phát triển nhờ sự kết hợp hai yếu tố nhiệt và ẩm. Trong đó một số chu trình nhiệt ẩm phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên, một số khác trong quá trình sản xuất đã thay đổi bởi các biện pháp nhân tạo. Vậy chu trình nông công nghiệp là chu trình sản xuất và chế biến một loại nguyên liệu nông nghiệp nhất định. Bất cứ một chu trình nông công nghiệp nào cũng bao gồm một quá trình sản xuất chính và một quá trình sản xuất phụ. Quá trình sản xuất chính là nòng cốt của chu trình, nó quyết định nội dung cơ bản của hướng sản xuất và đóng vai trò chủ đạo của chu trình. Quá trình sản xuất chính bao gồm một hay một số giai đoạn sản xuất nguyên liệu và một số giai đoạn chế biến công nghiệp nguyên liệu đó các giai đoạn sản xuất nguyên liệu gồm các khâu sản xuất hạt giống, vườn ươm, cây con, và cả giai đoạn sản xuất nguyên liệu. Giai đoạn chế biến công nghiệp tiếp theo gồm một số giai đoạn kế tiếp nhau về mặt công nghệ đến một qui mô phát triển nào đó. Xuất hiện tại điểm nối giữa nông nghiệp và công nghiệp chế biến, liên hợp nông - công nghiệp gồm các xí nghiệp và tổ chức nông nghiệp công nghiệp, phục vụ có mối liên hệ sản xuất mật thiết với nhau thuộc các chu trình nông – công nghiệp khác nhau trên một lãnh thổ nhất định, do các điều kiên tự nhiên, kinh tế nhất định quyết định. Liên kết nông- công nghiệp phải gồm các chu trình nông - công nghiệp, trước hết là các chu trình hình thành trên cơ sở chuyên môn hóa sản xuất nông nghiệp và quyết định tính chất sản xuất một lãnh thổ nào đó, bởi vì nguyên liệu cho các xí nghiệp chế biến công nghiệp thường là kết quả (sản phẩm tươi sống) của nông nghiệp.Vì vậy có thể hiểu, liên hợp nông - công nghiệp là tập hợp các xí nghiệp, tổ chức nông - công nghiệp - dịch vụ liên quan và kết hợp chặt chẽ với nhau về mặt lãnh thổ được hình thành xung quanh các chu trình nông - công nghiệp ổn định trên một lãnh thổ nào đó, đảm bảo sản xuất có hiệu quả nhất các sản phẩm có nguồn gốc nông nghiệp nhằm sử dụng đầy đủ và có hiệu quả các điều kiện sản xuất sẵn có cũng như áp dụng rộng rãi các quy trình kỹ thuật mới nhất vào sản xuất.Từ đó hạ giá thành sản phẩm, tăng cường khả năng cạnh tranh của sản phẩm nông nghiệp trên thị trường. Tóm lại, chu trình nông -công nghiệp chính là mối liên hệ kỹ thuật để hình thành liên kết nông công nghiệp. I.3. Nội dung và hình thức thể hiện liên kết nông công nghiệp I.3.1. Nội dung Bản chất của liên kết nông- công nghiệp là tập hợp các ngành, các dạng hoạt động tạo nên sự thống nhất về chức năng sản xuất và tiêu thụ nông phẩm cuối cùng trên cơ sở công nghiệp. Nó ra đời trên cơ sở xuất hiện nền đại công nghiệp, và trong mối quan hệ nông - công nghiệp này công nghiệp luôn đóng vai trò chủ đạo. Liên kết nông- công nghiệp được hoạt động có kế hoạch với chu trình sản xuất tương đối khép kín và hoàn chỉnh. Thực chất của liên kết nông công là các mối liên hệ về sản xuất, kinh tế- kinh tế, thương mại giữa các ngành và các dạng hoạt động khác nhau, chuyên môn hóa sản xuất ra nông phẩm hàng hóa. Mối liên hệ sản xuất: Mối liên hệ này được biểu hiện bằng việc trao đổi vật chất giữa các ngành sản xuất với nhau. Sản phẩm của ngành này là công cụ, tư liệu sản xuất của ngành kia trong một giây truyền sản xuất khép kín để tạo ra sản phẩm cho xã hội . Nông nghiệp cung cấp nguyên liệu cho ngành công nghiệp chế biến. Công nghiệp lại cung cấp cho nông nghiệp các công cụ sản xuất và tư liệu sản xuất như máy cày, máy kéo, thuốc trừ sâu, phân bón..để cuối cùng tạo ra sản phẩm là lương thực, thực phẩm đã qua chế biến cung cấp cho người tiêu dùng. Mối liên hệ này được hình thành là kết quả._. tất yếu của hoạt động sản xuất và trao đổi của quá trình phân công lao động xã hội.Nó được biểu hiện cụ thể ở giá thành sản phẩm, ở kế hoạch hóa, ở hệ thống đòn bẩy kinh tế của sản xuất nông nghiệp và công nghiệp. Ngoài ra nó còn bao gồm cả các giai đoạn của quá trình tái sản xuất mở rộng. Thông qua các mối quan hệ này nó còn làm thay đổi cả những mối quan hệ xã hội giữa sản xuất với sản xuất, giữa con người với con người, con người với môi trường tự nhiên. Mối liên hệ về kinh tế: Là mối liên hệ tất yếu của quá trình sản xuất. Nó thể hiện ở mối liên hệ giữa các cơ sở. xí nghiệp của liên hợp sản xuất thông qua giá thành sản phẩm. Giá thành sản phẩm cơ bản nói lên được chất lượng của sản phẩm được sản xuất ra, một liên hợp sản xuất thực hiện được mối liên kết này tức là trong lĩnh vực tổ chức sản xuất liên kết nông công nghiệp đã được thực hiện ở mức độ cao hơn.Đã xuất hiện một yêu cầu cao hơn chung cho từng khâu sản xuất thông qua giá thành sản phẩm cuối cùng .Trong điều kiện của nền kinh tế thị trường c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp chÕ biÕn không chỉ hoạt động mà cần ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng æn ®Þnh, cã hiÖu qu¶, tËn dông ®­îc tèi ®a c«ng suÊt thiÕt kÕ vµ hiÖu xuÊt lµm viÖc cña m¸y mãc, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, th× nhu cÇu vÒ nguån nguyªn liÖu kh«ng chØ ®ñ mµ cÇn æn ®Þnh, th­êng xuyªn. ChÝnh v× vËy gi÷a vïng s¶n xuÊt nguyªn liÖu vµ c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp chÕ biÕn cÇn cã mèi liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau.Nhµ m¸y chÕ biÕn lµ ®Çu ra cho s¶n phÈm cña n«ng nghiÖp, cßn n«ng nghiÖp lµ nguån cung cÊp nguyªn liÖu cho nhµ m¸y. Sù ph¸t triÓn cña c¶ hai bªn phô thuéc chÆt chÏ vµo nhau, nó thể hiện ở quyền lợi kinh tế của những người trực tiếp tham gia sản xuất ở cả hai ngành. Tuy nhiên một liên hợp sản xuất mới chỉ dừng lại ở mối liên hệ về sản xuất và kinh tế thì chưa thể gọi là mối liên kết nông công nghiệp hoàn chỉnh, vì chưa thể đánh giá được chất lượng sản phẩm và khả năng sản xuất và tái sản xuất của liên hợp đó. Mối liên hệ về kỹ thuật: Đây là mối liên hệ quan trọng trong quá trình sản xuất ra sản phẩm.Yếu tố kỹ thuật sẽ quyết định tới chất lượng sản phẩm, và nói lên được khả năng phát triển sản xuất của liên hợp đó. Trong từng giai đoạn sản xuất khác nhau lại có những mối quạn hệ khăng khít khác nhau trên cơ sở có chung một qui trình kỹ thuật thống nhất. Khi đã xuất hiện mối liên hệ kỹ thuật trong sản xuất có nghĩa là tổ hợp sản xuất đó đã thực hiện tương đối đầy đủ những đặc trưng của liên kết nông công nghiệp. Kỹ thuật sản xuất càng hiện đại thì đòi hỏi tiến độ sản xuất ngày càng cao, là cơ sở quan trọng nâng cao hiệu quả kinh tế. Nhu vậy trong quá trình sản xuất đã tạo ra sự gắn bó chặt chẽ giữa các khâu sán xuất. Mối liên hệ quản lý: Thể hiện ở sự đề ra kế hoạch sản xuất đối với từng bộ phận sản xuất, nhưng lại phải được đặt trong một sự thống nhất của một liên hợp, thể hiện ở trình đọ tổ chức sản xuất, quản lý về mặt hành chính, phân phối lưu thông sản phẩm. Tổ chức hợp lý việc sử dụng lao động, sử dụng ngày công và phân bố ngày công hợp lý trong sản xuất. Mối liên hệ này xuất hiện ở mọi đơn vị sản xuất, dù đơn vị đó kinh doanh trên lĩnh vực nào, các mối liên hệ trên đến đâu. Song hiệu qủa của mối liên hệ này được đánh giá qua ba mối liên hệ nêu trên .Một đơn vị sản xuất thực hiện tốt môi liên hệ quản lý giữa sản xuất nông nghiệp – công nghiệp sẽ cho hiệu quả sản xuất cao. Như vậy Qua phân tích chúng tôi thấy liên kết công - nông nghiệp là hình thức sản xuất dược áp dụng phổ biến trong sản xuất chế biến nông sản. Nhưng trong thực tế mức độ hoàn thiện của mối liên kết này còn rất khác nhau. Có mối liên kết đơn giản chí thực hiện được một, hai liên hệ sản xuất, cũng có môí liên kết hoàn chỉnh hoạt động có hiệu quả (thực hiện đầy đủ cả bốn mối liên hệ). Mối liên kết nông – công nghiệp hoàn chỉnh thường xuất hiện ở những doanh nghiệp sản xuất lớn. Mặc dù liên kết nông- công nghiệp còn tồn tại nhiều mức độ khác nhau. Nhưng có những đặc diểm chung là sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên - lao động, vốn đầu tư. Khối lượng sản phẩm sản xuất ra cao hơn về số lượng cững như chất lượng so với những đơn vị không thực hiện được mối liên kết này. Đặc biệt sự hao hụt trong sản xuất sẽ giảm, có thể sản xuất ra nhiều sản phẩm phụ có giá trị tiêu dùng mà nếu không có mối liên hệ này sẽ không thể tận dụng sản xuất được. Trên cơ sở đó nâng cao hiệu quả kinh tế, tăng thu nhập cho người dân và điều quan trọng là rút ngắn được khoảng cách giữa thành thị và nông thôn. Với những ưu điểm nổi bật của liên kết nông- công nghiệp, ngày nay hình thức sản xuất này không chỉ thực hiện trong phạm vi một vùng nhỏ, một quốc gia mà nó đã được áp dụng đối với nhiều quốc gia trên thế giới với hệ thống máy móc sản xuất hiện đại. I.3.2. Hình thức thể hiện của liên kết nông- công nghiệp: Dựa vào đặc điểm sản xuất cụ thể của từng quốc gia, một số tác giả đã đưa ra các hìng thức thể hiện khác nhau: * Theo các tác giả Bunga ri, có những hình thức thể hiện sau đây: - Nông trường quốc doanh - Tổ hợp nông- công nghiệp (APK) - Xí nghiệp liên hợp nông công nghiệp - Tổ hợp khoa học sản xuất (NPK) - Xí nghiệp liên hợp tác xã. Dựa vào đặc trưng của liên kết nông- công nghiêp và tên gọi của các hình thức thể hiện mà các tác giả đã nêu, ta có thể nhìn nhận được mức độ liên kết nông- công nghiệp trong từng hình thức. Nông trường quốc doanh- nhà máy: Thể hiện liên kết nông- công nghiệp ở mức độ chưa cao. Vì dù đã có mối liên hệ sản xuất giữa nông nghiệp và công nghiệp nhưng mối liên hệ ngoại vùng để tạo giá trị hàng hóa cho sản phẩm còn thấp. Tổ hợp nông- công nghiệp, xí nghiệp liên hợp, tổ hợp khoa học sản xuất: Là các hình thức thể hiện mối liên kết nông- công nghiệp hoàn chỉnh vì nó đã xuất hiện nhiếu cơ sở sản xuất có liên hệ chặt chẽ với nhau trong quá trình làm ra sản phẩm và đưa sản phẩm đến tay người tiêu dùng. Xí nghiệp liên hợp tác xã: Mối liên kết nông- công nghiệp đã tương đối hoàn thiện, nhưng lãnh thổ sản xuất hình thức này còn hẹp. *Theo các tác giả Liên xô (cũ) có ba hình thức thể hiện: Xí nghiệp nông- công nghiệp Nhà máy liên hợp nông công nghiệp Liên hợp nông- công nghiệp Trong ba hình thức mà các tác giả Liên xô (cũ) đã nêu ra, ta thấy: Mức độ liên kết nông- công nghiệp ở hai hình thức sau là cao hơn vì quy mô san xuất và khả năng sản xuất là lớn hơn. I.4. Kết hợp nông- công nghiệp ở việt nam I.4.1.Những tiền đề khách quan của sự ra đời liên kết nông – công nghiệp ở việt nam Mặc dù có những bứơc nhảy vọt trong phát triển kinh tế; đặc biệt ở sự cải tiến , nâng cao kỹ thuật trong sản xuất, nhưng chúng ta vẫn có thể nói rằng Việt Nam là một nước nông nghiệp. Vị trí của nông nghiệp trong nền kinh tế quốc dân vẫn là quan trọng. Song khác với trước đây, nền nông nghiệp lạc hậu đã dần dần chuyển biến thành một nền nông nghiệp tiên tiến. Sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam đã có một số mặt hàng được thị trường thế giới chấp nhận. Để có được điều đó các sản phẩm nông nghiệp của ta phải đạt được tất cả chuẩn về mẫu mã, chất lượng, giá thành. Đặc biệt trong những thập kỷ gần đây, với một nền kinh tế mở,nông nghiệp của Việt Nam cũng có nhiều cơ hội để giao lưu với các nước có nền nông nghiệp tiên tiến tạo được sự kích thích mạnh mẽ cho quá trình phát triển sản xuất nông nghiệp. Trên đồng ruộng Việt Nam đã xuất hiện máy cày, bừa, làm cỏ, gieo hạt với kỹ thuật tiên tiến vừa tiết kiệm nhân lực vừa cho năng xuất lao động cao. Chúng ta cũng đã tạo được sự thay đổi, nâng cao phẩm chất của giống cây trồng, lựa chọn những loại phân bón ít gây hại nhất cho cây trồngv.v. để phục vụ cho sản xuất nông nghiệp. Tỷ trọng các nông sản qua chế biến chiếm tỷ lệ ngày càng cao trong cơ cấu sản phẩm nông nghiệp. Ngoài ra, để được sự hỗ trợ về vốn sản xuất, Việt Nam đã có những dụ án nước ngoài, các tổ chức nước ngoài đầu tư như: liên doanh nuôi trồng thủy, hải sản, liên doanh trồng cà phê, cao su, chè... Tất cả những việc làm trên đã tạo ra sự gắn bó chặt chẽ giũa sản xuất nông nghiệp và công nghiệp. Mà trước hết là lĩnh vực cung cấp tư liệu sản xuất phục vụ nông nghiệp, chế biến các sản phẩm nông nghiệp. Các nhà máy sản xuất máy móc phục vụ nông nghiệp đã được thành lập để đáp ứng nhu cầu trang bị máy móc cho quá trình sản xuất nông nghiệp.Do đó trình độ thâm canh, chuyên canh, năng suất vật nuôi cây trồng, giá trị các sản phẩm nông nghiệp tăng cao, kéo theo đó thu nhập của người nông dân cũng được tăng lên. Như vậy: Mục tiêu phát triển xã hội, nâng cao đời sống nhân dân, cải thiện điều kiện sống và làm việc của người nông dân là tiền đề khách quan cho sự hình thành liên kết nông- công nghiệp ở Việt Nam. I.4.2. Kết hợp nông nghiệp với công nghiệp là một trong những con đường tất yếu để phát triển kinh tế ở nước ta Công nghiệp và nông nghiệp là hai ngành sản xuất vật chất cơ bản của xã hội. Hai ngành đều có một quá trình ra đời hình thành và phát triển hết sức phong phú. Chủ nghĩa tư bản ra đời với tiền đề vật chất của nó là nền công nghiệp tư bản chủ nghĩa, thực hiện cuộc cách mạng lớn trong lịch sử và từ đó hình thành mối quan hệ chặt chẽ giữa nông nghiệp và công nghiệp tư bản chủ nghĩa. Với những nước có nền kinh tế chậm phát triển, nông nghiệp lạc hậu, công nghiệp nhỏ bé thì mối quan hệ này cũng mới trong quá trình định hình, lại chịu tác động phức tạp nếu có các dự án đầu tư của nước ngoài. Trước đây, khi phê phán tính chất hạn chế của chủ nghĩa tư bản, Mác đã dự kiến đến khả năng và tất yếu phải kết hợp hai ngành đó lại với nhau dưới chế độ xã hội chủ nghĩa : “Phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa hoàn toàn cắt đứt mối liên hệ cũ gắn bó nông nghiệp với công trường thủ công khi hai ngành này còn trong thời kỳ ấu trĩ, nhưng đồng thời nó lại tạo ra điều kiện vật chất cho sự tổng hợp mới cao hơn, nghĩa là sự kết hợp công nghiệp với nông nghiệp trên cơ sở phát triển của mỗi ngành đã đạt được trong thời kỳ hai ngành còn hoàn toàn tách rời nhau”. Dưới ánh sáng của chủ nghĩa Mác – lênin, xuất phát từ thực tiễn của đất nước ta và dược vào kinh nghiệm của các nước xã hội chủ nghĩa, Đảng ta đã khẳng định luận điểm có thể và phải kết hợp ngay từ đầu giữa công nghiệp và nông nghiệp xã hội chủ nghĩa. “Nông nghiệp chỉ có thể tạo tạo ra giá trị thặng dư, tạo ra sản phẩm hàng hóa cho xã hội dưới sự tác động tích cực của công nghiệp trong mối quan hệ không phải chỉ có dựa vào nhau mà là tạo tiền đề lẫn nhau, ràng buộc lẫn nhau trong một cơ cấu kinh tế mới của chủ nghĩa xã hội”. Nền nông nghiệp đang được công nghiệp hóa , hiện đại hóa; sản xuất nông nghiệp ở nước ta trong những năm qua đã đạt được những thành tựu to lớn: Các vùng nông nghiệp chuyên môn hóa được hình thành và phát triển, nguồn sản phẩm xuất khẩu đã góp phần quan trọng trong việc tạo ngoại tệ cho đất nước. Những thành quả đáng ghi nhận đó không phải ngẫu nhiên mà có, điều này càng thể hiện rõ vai trò quản lý, chỉ đạo của Đảng và nhà nước trong sản xuất. Ngoài ra về kỹ thuật, một điều không thể thiếu là sự tham gia tích cực của ngành công nghiệp, đặc biệt là ngành công nghiệp chế biến và sản xuất máy móc phục vụ cho sản xuất nông nghiệp. Chính sụ tác động có hiệu quả của công nghiệp đối với nông nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển nôngnghiệp. Sản phẩm nông nghiệp của nước ta có thể tham gia cạnh tranh với các sản phẩm nông nghiệp trên thị trường thế giới, mang lại nguồn thu ngoại tệ đáng kể cho đất nước và cải thiện chất lượng cuộc sống của dân cư nông thôn nước ta. Ngược lại để đáp ứng nhu cầu của sản xuất nông nghiệp, công nghiệp ngày càng được thúc đẩy sản xuất. Vậy là để hình thành và phát triển một nền kinh tế toàn diện, vai trò của ngành nông nghiệp và công nghiệp đều được thể hiện rõ ràng. Đặc biệt trong nền kinh tế Việt Nam ở giai đoạn hiện nay sự liên kết đó là vô cùng quan trọng.Ta có thể khẳng định rằng chỉ có thực hiện liên kết công- nông nghiệp đạt tới trình độ cao thì mới đưa nền kinh tế, cụ thể là sản xuất nông nghiệp đạt được kết quả cao. I.4.3.Thực trạng về liên kết nông- công nghệp và các hình thức kết hợp ở Việt Nam Trong điều kiện của nền kinh tế thị trường như hiện nay, đòi hỏi phải có những hình thức kết hợp mới phù hợp giữa sản xuất nông nghiêp và công nghiệp. Trong nông nghiệp có nhiều hình thức sở hữu, nhưng chủ yếu là sở hữu tập thể và tư nhân. Riêng đất đai ( tư liệu sản xuất chình trong nông nghiệp ) vẫn là sở hữu Nhà nước là chính, nhưng đồng thời cũng xuất hiện một số hình thức sở hữu hỗn hợp , sở hữu của tư bản nước ngoài v.v.Vì vậy bên cạnh những thuận lợi vốn có khi có cơ sở công hữu về tư liệu sản xuất thì cũng có không ít khó khăn do tồn tại các hình thức sở hữu khác nhau. Ở thập kỉ 80, các nông trường sát nhập lại là kết quả của tập trung hóa sản xuất trong nông nghiệp: Tập trung hóa đất đai, tạo ra quy mô sản xuất với khối luợng lớn.Nhưng cũng trong bối cảnh này đòi hỏi sự liên kết với công nghiệp chế biến và hình thành các xí nghiệp nông- công nghiệp. Trong thực tế nền kinh tế hiện nay của nước ta, việc liên kết giữa nông nghiệp và công nghiệp vẫn chưa đạt kết quả toàn diện .Ví dụ : Sự ra đời của các tổ chức trồng và chế biến cao su ở miền Đông Nam Bộ là hình thức kết hợp giữa nông trường quốc doanh trồng cây cao su với các cơ sở chế biến mủ cao su. Các sản phẩm mủ cao su được sơ chể sau đó lại phải chuyển đến đơn vị sản xuất khác mới chế biến đuợc sản phẩm cao su thành phẩm. Ở vùng nông thôn, các sản phẩm nông nghiệp khá phong phú, song để chế biến và bảo quản đảm bảo chất lượng còn rất khó khăn; thường xuyên xuất hiện mất cân đối giũa nguồn nguyên liệu được cung ứng, công xuất và công nghệ chế biến nhỏ bé, lạc hậu. Công nghiệp phục vụ nông nghiệp, nông thôn vẫn ở giai đoạn chưa phát triển, quy mô con rất nhỏ bé, trình độ kỹ thuật lac hậu , chủ yếu tập trung ở hình thức khai thác tài nguyên. Điều đó dẫn đến sản phẩm làm ra với mẫu mã, chất lượng kém, giá thành lại cao nên khả năng cạnh tranh với thi trường thế giới còn thấp. Bứơc ra khỏi thực tế đó, một số doanh nghiệp đã thể hiện dược khả năng của mình trong cơ chế thị trường. Đó là các doanh nghiệp đã thực hiện rất hiệu quả mối liên kết nông – công nghiệp trong sản xuất: Lợi nhuận trong sản xuất, kinh doanh tăng, sản phẩm có khả năng xuất khẩu. Mối liên kết này rõ nết hơn đối với các doanh nghiệp trồng và chế biến cây công nghiệp như: chè, cà phê, mía…Các doanh nghiệp chế biến chè, cà phê đã thực hiện nhiều công đoạn sản xuất để thu được các sản phẩm cuối cùng với chất lượng cao, đa dạng về chủng loại ( chè đen, chè xanh, cà phê đen, cà phê hòa tan…) trên nguồn nguyên liệu đã lấy từ các đơn vị sản xuất nông nghiệp như Công ty chè – cà phê Văn Hưng (Yên Bái), công ty chè Yên Bái, Công ty cà phê Buôn Mê Thuột… Hiệp hội Mía Đường Lam Sơn- Thanh Hóa được đánh giá là điểm sáng trong thời kỳ công nghiệp hóa , hiện đại hóa nông nghiệp. Doanh nghiệp nay đã tạo được động lực tích cực và có hiệu quả của công nghiệpchế biến vào vùng sản xuất nguyên liệu, tạo ra sự liên kết kinh tế vững giũa công nghiệp với nông nghiệp, nông thôn và nông dân. Đây cũng là mô hình thể hiện khá rõ vai trò chủ đạo của kinh tế quốc doanh trong cơ chế thị trường trên địa bàn nông thôn thời kỳ công nghiệp hóa và hiện đại hóa. Ở nông trường quốc doanh Sông Hậu lại giải quyết vấn đề đầu tiên là cơ sở hạ tầng. Nông trường cũng đã rất quan tâm đến sự liên kết giữa khoa học kỹ thuật và sản xuất, coi trọng tất cả các khâu của quy trình thâm canh với những giải pháp và hướng đi đúng đắn, sản xuất kinh doanh của nông trường và phát triển, đạt hiệu quả kinh tế ngày càng cao. Mô hình kinh doanh tổng hợp của Nông trường đã tạo tiền đề cho một mô hình sản xuất khép kín: “Sản xuất lúa – chế biến đánh bóng gạo - xuất khẩu gạo - nhập vật tư nông nghiệp –sản xuất lúa hàng hóa và lúa giống” . Có thể nói đây là một mô hình thực hiện mối liên kết chặt chẽ nông- công- thương trên địa bàn nông thôn . Như vậy : Chúng ta thấy rằng mặc dù do thực tế của nền kinh tế nước ta còn gặp nhiều khó khăn. Song với khả năng vươn lên, một số đơn vị sản xuất (những đơn vị thực hiện bước phát triển tất yếu đối với nền kinh tế của mình ) sẽ làm ăn có lãi, đời sống công nhân, nông dân được cải thiện. Qua phân tích trên ta thấy rõ trong hình thức liên kết nông – công nghiệp nước ta kinh tế quốc doanh đóng vai trò chủ đạo trong cơ chế thị trường trên địa bàn nông thôn trong thời kỳ công nghiêp hóa và hiện đại hóa. Kết quả là quá trình thúc đẩy sự phát triển của kinh tế địa phương, tạo cơ sở để liên kết nông -công nghiệp trên lãnh thổ. Ngày nay đất nước ta đang ở trong thời kỳ công nghiệp hóa nông thôn. Sự liên kết nông- công nghiệp cũng đã được thể hiện rõ ràng.Tuy mức độ kết hợp của từng ngành, từng lãnh thổ khác nhau, phụ thuộc vào nguồn lực phát triển cụ thể. Nhưng điều quan trọng là nền kinh tế nước ta đã xuất hiện sự liên kết nông – công nghiệp, tạo tiền đề phát triển một nền sản xuất hiện đại, trình độ kỹ thuật cao. II. Kh¸i qu¸t chung vÒ c©y mÝa vµ mét sè nÐt vÒ s¶n xuÊt mÝa ®­êng thÕ giíi vµ ViÖt Nam trong thêi gian qua II.1. Mét sè nÐt vÒ c©y mÝa II.1.1 Nguån gèc c©y mÝa vµ lÞch sö ph¸t triÓn Theo nhiÒu tµi liÖu cho r»ng c©y mÝa cã tõ c¸ch ®©y hµng v¹n n¨m . C©y mÝa cã nguån gèc ë vïng nhiÖt ®íi. HiÖn nay cã hai trung t©m ph¸t sinh c©y mÝa, ®ã lµ ®¶o Niu Ghi Nª( n»m ë phÝa ®«ng quÇn ®¶o In®«nªxia) vµ Ấn §é. Ở c¸c trung t©m nµy ,mÝa ®­îc trång tõ thêi cæ , sau lan dÇn ra toµn bé khu vùc §«ng Nam Á vµ ch©u §¹i d­¬ng. Sau thÕ kû XVI nhê ®­êng biÓn ph¸t triÓn mÝa ®­îc ng­êi ch©u ¢u ®­a sang trång ë ch©u Phi vµ ch©u Mü. Ngµy nay mÝa ®­îc trång trªn toµn bé vßng ®ai nhiÖt ®íi cña tr¸i ®Êt, trong ph¹m vi tõ vÜ tuyÕn 33 0B ®Õn vÜ tuyÕn 30 0N. Ấn §é vµ Trung Quèc lµ hai n­íc cã lÞch sö trång mÝa l©u ®êi nhÊt.Ở Trung Quèc mÝa ®­îc trång tõ tr­íc thÕ kû IV tr­íc c«ng nguyªn. NghÒ trång mÝa ®­îc truyÒn tõ Trung Quèc sang c¸c n­íc Philippin,NhËt B¶n, In®«nªxia; tõ Ấn §é sang Iran, Ai CËp, T©y Ban Nha…C©y mÝa ®­îc ®­a vào trång ë c¸c n­íc ven §Þa Trung H¶i vµo kho¶ng ®Çu thÕ kû thø XIII .Trong chuyÕn v­ît biÓn lÇn thø hai Crixtèp C«l«ng míi ®­a c©y mÝa vµo ch©u Mü, ®Çu tiªn trång ë ®¶o Xanto Đômig«(nay là nước cộng hòa Đôminica), sau ®ã míi tíi Mªhic« (1502) , Braxin (1533), Cuba(1650). Trong thÕ kû XVI, ®­êng mÝa lµ nguån hµng trao ®æi quan träng gi÷a c¸c n­íc Nam Mü vµ thÞ tr­êng ch©u ¢u. Cuèi thÕ kû XVIII A.S Marggraf gi¸m ®èc viÖn Hµn L©m khoa häc Berlin kh¸m ph¸ ra nguån ®­êng míi tõ c©y cñ c¶i ®­êng, vµ tõ ®©y ®­êng mÝa vµ ®­êng cñ c¶i cïng song song ph¸t triÓn. Ở ViÖt Nam c©y mÝa ®· cã tõ l©u ®êi. Có lẽ do nằm trong vòng đai nhiệt đới gió mùa, nên trên đường di chuyển cây mía đã xâm nhập vào nước ta. MÝa nguyªn thñy ®­îc trång ë kh¾p c¶ n­íc, lµ c©y trång quen thuéc trong v­ên gia ®×nh.C¸c vïng trång mÝa næi tiÕng c¶ n­íc lµ Quãng Ngãi, Phó Yên, BÕn Tre. GÇn ®©y ph¸t triÓn mạnh ë c¸c tØnh ®ång b»ng Cöu Long , miÒn Trung, Phó Yên.Nguån nguyªn liÖu chÕ biÕn ra đường ë n­íc ta vÉn duy nhÊt lµ c©y mÝa. II.1.2. §Æc ®iÓm sinh th¸i cña c©y mÝa II.1.2.1.KhÝ hËu MÝa lµ lo¹i c©y nhiÖt ®íi nªn ®ßi hái ®iÒu kiÖn nhiÖt Èm rÊt cao + NhiÖt ®é: NhiÖt ®é b×nh qu©n thÝch hîp cho sù sinh tr­ëng cña c©y mÝa lµ 15-260C. Gièng mÝa nhiÖt ®íi sinh tr­ëng chËm khi nhiÖt ®é d­íi 210C vµ ngõng sinh tr­ëng ë nhiÖt ®é 130C , d­íi 50C c©y bÞ chÕt. Nh÷ng gièng mÝa ¸ nhiÖt ®íi tuy chÞu rÐt tèt h¬n nh­ng nhiÖt ®é thÝch hîp còng gièng nh­ mÝa nhiÖt ®íi. Thêi kú n¶y mÇm mÝa cÇn nhiÖt ®é trªn 15 0C , tèt nhÊt ë 26-330C . MÝa n¶y mÇm kÐm ë nhiÖt ®é 40OC. Lóc nµy cÇn lÊp ®Çy hom mÝa. MÝa chØ v­¬n cao khi nhiÖt ®é trung b×nh t¨ng lªn trªn 20OC , møc t¨ng khèi l­îng cña th©n c©yë nhiÖt ®é 25OC sÏ gÊp 4 lÇn ë nhiÖt ®é21Oc. NhiÖt ®é thÝch hîp nhÊt cho mÝa v­¬n cao lµ 28-35OC Thêi kú mÝa chÝn cÇn nhiÖt ®é d­íi 30OC vµ biªn ®é nhiÖt gi÷a ngµy vµ ®ªm kh¸ lín. Sù dao ®éng biªn dé nhiÖt gi÷a ngµy vµ ®ªm cã liªn quan rÊt lín tíi tû lÖ ®­êng trong mÝa. Sù dao ®éng cµng cao tû lÖ tÝch lòy ®­êng trong mÝa cµng lín. Giíi h¹n nhiÖt ®é thÝch hîp cho thêi kú mÝa chÝn lµ 14-25 OC, v× vËy tû lÖ ®­êng trong c©y mÝa th­êng ®¹t ë møc cao nhÊt cho c¸c vïng cã khÝ hËu lôc ®Þa vµ vïng cao + Ánh s¸ng: MÝa lµ c©y nh¹y c¶m víi ¸nh s¸ngvµ ®ßi hái cao vÒ ¸nh s¸ng. ThiÕu ¸nh s¸ng mÝa ph¸t triÓn vãng c©y, hµm l­îng ®­êng thÊp. MÝa cÇn thêi gian chiÕu s¸ng tèi thiÓu trong n¨m lµ1200 h, tốt nhÊt lµ trªn 2000 giê. Quang hîp cña c©y mÝa tû lÖ thuËn víi cường ®é vµ ®é dµi chiếu s¸ng. Sù hót n­íc, hót phân còng chÞu t¸c ®éng cña ¸nh s¸ng. M©y che, nhËt thực lµm gi¶m sù hót n­íc cña mÝa. ThiÕu ¸nh s¸ng, c©y hót ph©n kÐm, do ®ã bãn ph©n ®¹m, kali còng nh­ ph©n l©n chØ hiÖu qu¶ khi ¸nh s¸ng ®Çy ®ñ. Ngµy dµi cã t¸c dông tốt đối với thêi k× sinh tr­ëng, ph¸t triÓn vµ v­¬n cao của c©y mÝa. V× vËy, ë vïng nhiÖt ®ới vµ ¸ nhiÖt ®íi mÝa v­¬n cao m¹nh nhÊt khi b¾t ®Çu mïa hÌ cã ®é dµi ngµy t¨ng lªn. ChÝnh v× vËy, nã lµ nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt, chÊt l­îng cũng nh­ s¶n l­îng mÝa. +§é Èm: MÝa lµ c©y cÇn nhiÒu n­íc nh­ng sî óng n­íc. MÝa cã thÓ ph¸t triÓn tèt ë những n¬i cã l­îng m­a lµ 1500mm/ n¨m, tøc tæng l­îng m­a ph¶I tõ 2000-2500 mm. Giai ®o¹n sinh tr­ëng, mÝa yªu cÇu 100-170 mm/ th¸ng, khi chÝn cÇn kh« r¸o, mÝa thu ho¹ch sau mét thêi gian kh« r¸o kho¶ng 2 th¸ng sÏ cho tØ lÖ ®­êng cao. §©y lµ ®Æc ®iÓm quan träng ®èi víi c©y mÝa ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c thu ho¹ch vµ chÕ biÕn cã hiÖu qu¶ cao. ChÝnh tõ ®Æc ®iÓm nµy mµ c¸c n­íc n»m trong vïng kh« h¹n nh­ng vÉn trång mÝa tèt, cßn nh÷ng vïng m­a nhiÒu vµ ph©n bè ®Òu trong n¨m th× viÖc trång mÝa kh«ng kinh tÕ v× tû lÖ ®­êng thÊp. Tïy thêi kú mÝa cÇn ®é Èm kh¸c nhau. Thêi kú mÝa nÈy mÇm cÇn ®é Èm trong ®Êt lµ 65% Thêi kú mÝa ph¸t triÓn lãng v­¬n cao cÇn Èm ®é ®¸t lµ 75-80% Thêi kú mÝa chÝn cÇn Èm ®é ®Êt d­íi 70% + Giã b·o lµm c©y ®æ dÉn đến gi¶m n¨ng xuÊt, gi¶m phÈm chất cña mÝa. ChÝnh v× vËy giã còng lµ dÊu hiÖu quan träng trong c«ng t¸c dù b¸o lªn kÕ ho¹ch thu ho¹ch vµ chÕ biÕn lµm sao tèn Ýt chi phÝ mµ gi¸ trÞ s¶n xuÊt còng nh­ phÈm chÊt cña mÝa nguyªn liÖu vÉn cao. + §é cao: §é cao cã liªn quan ®Õn c­êng ®é chiÕu s¸ng còng nh­ møc chªnh lÖch nhiÖt ®é gi÷a ngµy vµ ®ªm, do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng tÝch tr÷ ®­êng trong mÝa, ®iÒu ®ã ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c kh©u trong qui tr×nh chÕ biÕn. Giíi h¹n vÒ ®é cao cho c©y mÝa sinh trưởng vµ ph¸t triÓn ë vùng xÝch ®¹o lµ 1600m, ë vïng nhiÖt ®íi lµ 700-800 m.. II.1.2.2 §Êt trồng MÝa lµ lo¹i c©y c«ng nghiÖp kháe, dÔ tÝnh, kh«ng kÐn ®Êt,vËy cã thÓ trồng mÝa trªn nhiÒu lo¹i ®Êt kh¸c nhau, tõ 70% sÐt ®Õn 70% c¸t.§Êt thÝch hîp nhÊt cho mÝa lµ nh÷ng lo¹i ®Êt xèp, tÇng canh t¸c s©u, cã ®é ph× cao,gi÷ ẩm tèt vµ dÔ tho¸t n­íc. Cã thÓ trång mÝa cã kªt qu¶ trªn c¶ nh÷ng n¬i ®Êt sÐt rÊt nÆng còng nh­ trªn ®Êt than bïn, ®Êt hoµn toµn c¸t, ®Êt chua mÆn, ®Êt ®åi, kh« h¹n Ýt mµu mì. Yªu cÇu tèi thiÓu víi ®Êt trång lµ cã ®é s©u, ®é tho¸ng nhÊt ®Þnh, ®é PH kh«ng v­ît qu¸ giíi h¹n tõ 4-9, ®é PH thÝch hîp lµ5,5-7,5 . §é dèc ®Þa h×nh kh«ng v­ît qu¸ 15O , ®Êt kh«ng ngËp óng th­êng xuyªn . Nh÷ng vïng ®Êt ®ai b»ng ph¼ng c¬ giíi vËn t¶i t­¬ng ®èi thuËn lîi ®Òu cã thÓ bè trÝ trång mÝa.Ngoµi ra ng­êi ta cã thÓ canh t¸c mÝa ë c¶ nh÷ng vïng gß ®åi cã ®é dèc kh«ng lín l¾m ë vïng trung du miÒn nói.Tuy nhiªn ë nh÷ng vïng ®Þa bµn nµy cÇn bè trÝ c¸c r·nh mÝa theo c¸c ®­êng ®ång møc ®Ó tr¸nh sãi mßn ®Êt Ngµnh trång mÝa chØ cã thÓ cho hiÖuqu¶ kinh tÕ cao khi h×nh thµnh nh÷ng vïng chuyªn canh cã qui m« lín. II.1.3. Qui tr×nh s¶n xuÊt vµ thêi vô trång mÝa MÝa lµ lo¹i c©y rÔ chïm, ¨n réng, thÝch hîp víi chÕ ®é cµy s©u tõ 35-45 cm, bõa kü ®¹t ®é mịn cña ®Êt ®Õn 1,5cm, ®Êt cã nhiÒu bét.Sau khi lµm ®©t sach tiÕn hµnh r¹ch hµng r·nh ®Ó ®Æt hom mÝa. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c r·nh cã thÓ tõ 0,8-1,1m, ®é s©u cña r·nh 25-30cm, ®é réng cña r·nh 30cm tïy theo lo¹i ®Êt vµ gièng mÝa.Tr­íc khi tiÕn hµnh trång cÇn bãn ph©n lãt cho mÝa. Trung b×nh mçi ha cÇn bãn 5-8 t¹ v«i, 10-15 tÊn ph©n chuång, 6-8 t¹ ph©n l©n,1.2 t¹ ph©n ®¹m, 80 kg kali, 1,2-1,3 tÊn ph©n h÷u c¬ vi sinh, 30-40 kg thuèc Basuzin 1h ®Ó phßng s©u ®ôc th©n.Sau khi ®Æt hom th× ph¶i dïng ®Êt bét ®Ó lÊp hom. Sau khi mÝa ®Î nh¸nh kho¶ng 6-7 l¸ thËt th× tiÕn hµnh bãn thóc ph©n ®ît 1 kÕt hîp víi lµm cá cho mÝa. Khi mÝa ®· ®Î nh¸nh xong vµ b¾t ®Çu v­¬n lãng tiÕn hµnh bãn thóc ®ît 2. LÇn nµy bãn ph©n kÕt hîp víi cµy trung canh, lµm cá, vun gèc, tØa bít c©y v« hiÖu ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho bé rÔ mÝa ph¸t triÓn. Trong qu¸ tr×nh sinh tr­ëng cÇn t¹o cho v­ên mÝa th«ng tho¸ng ®Ó c¸c lãng mÝa cã thÓ v­¬n cao. + Thêi vô: MÝa ®­îc trång b»ng ngän vµ gäi lµ hom mÝa. Tõ hom mÝa c¸c mÇm non mäc lªn vµ ph¸t triÓn thµnh c©y mÝa. Lµ lo¹i c©y sèng nhiÒu n¨m nªn trång lÇn ®Çu tiªn kho¶ng11-13 th¸ng míi cho thu ho¹ch. Sau khi chÆt hÕt mÝa c©yng­êi ta l¹i bãn ph©n ®Ó mÝa gèc mäc mÇm vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn vô thø hai. Tuy nhiªn c¸c vô sau n¨ng suÊt ngµy cµng gi¶m, v× vËy c¸c n«ng tr­êng th­êng tiÕn hµnh trång l¹i sau 2-3 vô thu ho¹ch.Năng suất mía gốc và thời gian lưu gốc phụ thuộc vào giống mía, chất đất, điều kiện thời tiết lúc thu hoạch, trình độ kỹ thuật canh tá.Thường nhiệm kỳ kinh tế của cây mía kéo dài 3-5 năm nên phải đặc biệt chú ý đến chọn giống, làm đất, thời vụ.. Tùy theo thêi gian hanh kh« mµ viÖc trång vµ thu ho¹ch mÝa ë mçi vïng cã sù kh¸c nhau. Thêi vô trång vµ thu ho¹ch mÝa trong n¨m th­êng gåm c¸c thêi gian nh­ sau: -Vô ®«ng xu©n: Th­êng b¾t ®Çu tõ th¸ng 11 n¨m tr­íc ®Õn th¸ng 3 n¨m sau, ®©y lµ vô chÝnh. Thêi vô gieo trång kÐo dµi kho¶ng 5 th¸ng nh­ng tèt nhÊt lµ vµo th¸ng 11 hoÆc 12 n¨m tr­íc vµ thu ho¹ch vµo th¸ng 3-4 cña n¨m sau - Vô mÝa hÌ: Th­êng trång tõ cuèi th¸ng 4 ®Õn cuèi th¸ng 5 nÕu cÇn cã thÓ kÐo dµi thªm mét Ýt. V× trång vµo ®Çu mïa m­a nªn ®é Èm vµ nhiÖt ®é cao rất thuËn lîi cho viÖc n¶y mÇm. Nh­ng vô nµy cã mét sè nh­îc ®iÓm lµ ®Õn gÇn gi÷a mïa m­a lµ thêi kú mÝa b¾t ®Çu v­¬n lãng nªn kh«ng tËn dông ®­îc toµn bé thêi gian chiÕu s¸ng, v× vËy ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng suÊt, ®Æc biÖt ®Õn th¸ng 11 mÝa ®· ra hoa lµ ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng mÝa. -Vô thu: Th­êng trång tõ th¸ng 9 n¨m tr­íc vµ thu ho¹ch vµo th¸ng 10 n¨m sau. Thêi gian sinh tr­ëng 13-15 th¸ng. ¦u ®iÓm cña vô thu lµ n¨ng suÊt cao gÊp r­ìi mÝa ®«ng xu©n, thêi gian mÝa chÝn sím nªn n©ng cao ®­îc tû lÖ ®­êng ®Çu vô Nh­ vËy th­êng cã ba vô mÝa, vô ®«ng xu©n lµ vô chÝnh. ViÖc nghiªn cøu c¬ cÊu mïa vô cña vïng mÝa nguyªn liÖu lµ rÊt quan träng, nh»m cung cÊp ®Çy ®ñ æn ®Þnh liªn tôc nguån nguyªn liÖu cho c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn ®­êng, gi¶m bít tÝnh thêi vô trong chÕ biÕn, t¹o viÖc lµm ®Òu đặn trong n¨m cho ng­êi lao ®éng.Hơn nữa bố trí thời vụ trồng và thu hoạch sao cho thời kỳ mía vươn lóng trùng hợp với các tháng có nhiệt độ cao. Lượng mưa lớn, ánh sáng nhiều là biện pháp quan trọng và rẻ tiền nhất để đạt năng suất cao chất lượng mía tốt. + Thu ho¹ch :CÇn tiÕn hµnh thu ho¹ch mÝa khi mÝa ®¹t ®é chÝn cÇn thiết ( 10-12 th¸ng ®èi víi c¸c gièng mÝa chÝn sím, 12-14 th¸ng ®èi víi c¸c gièng mÝa chÝn muén). Khi mÝa chÝn th× mÝa chuyÓn sang mµu vµng, l¸ ng¾n, l¸ gÇn ngän xÕp khÝt nhau Khi chÆt mÝa cần chÆt s¸t mÆt ®Êt tr¸nh lµm dËp gèc ¶nh h­ëng ®Õn viÖc n¶y mÇm cña vô sau. Sau khi chÆt, mÝa ph¶i ®­îc vËn chuyÓn vÒ nhµ m¸y ®Ó chÕ biÕn ngay, kh«ng ®Ó qu¸ 48 giê, v× nÕu kh«ng sÏ lµm hao hôt mét l­îng ®­êng trong mÝa rÊt lín. Trung bình sau khi chặt cứ mỗi ngày lượng đường kết tinh trong mía giảm 0.21%, cá biệt có giống mía giảm tới 0.57%. Trong thời gian này nhiệt độ càng cao tốc độ suy giảm đường càng lớn. §©y lµ kh©u rÊt quan träng v× nÕu viÖc thu ho¹ch vµ vËn chuyÓn kh«ng chó ý, c©y mÝa bÞ dËp n¸t th× ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng s¶n xuÊt. Vïng nguyªn liÖu réng, l¹i n»m xa nhµ m¸y, nÕu kh«ng cã kÕ ho¹ch ®èn chÆt hîp lý,vËn chuyÓn chËm th× ¶nh h­ëng ®Õn l­îng ®­êng n»m trong mÝa, sÏ g©y l·ng phÝ lín. ChÝnh v× vËy yÕu tè vËn t¶i ®ãng vai trß quan träng trong kh©u thu ho¹ch. II.1.4. Gi¸ trÞ kinh tÕ cña c©y mÝa MÝa lµ c©y c«ng nghiÖp lÊy ®­êng quan träng cña ngµnh c«ng nghiÖp ®­êng.§­êng lµ mét lo¹i thùc phÈm cÇn cã trong c¬ cÊu b÷a ¨n hµng ngµy cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi, còng nh­ lµ lo¹i nguyªn liÖu quan träng cña nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nhÑ vµ hµng tiªu dïng nh­ b¸nh kÑo… VÒ mÆt kinh tÕ chóng ta nhËn thÊy trong th©n mÝa chøa kho¶ng 80-90% n­íc dÞch, trong dịch ®ã chøa kho¶ng 16-18% ®­êng. Vµo thêi kú mÝa chÝn giµ ng­êi ta thu ho¹ch mÝa råi ®em Ðp lÊy n­íc. Tõ n­íc dÞch mÝa ®­îc chÕ läc vµ c« ®Æc thµnh ®­êng. Cã hai ph­¬ng ph¸p chÕ biÕn. NÕu chÕ biÕn b»ng thñ c«ng th× cã c¸c d¹ng ®­êng ®en, mËt,®­êng hoa mai…NÕu chÕ biÕn qua c¸c nhµ may sau khi läc vµ b»ng ph­¬ng ph¸p ly t©m, sÏ ®­îc c¸c lo¹i ®­êng kÕt tinh, tinh khiÕt. Ngoµi s¶n phÈm chÝnh lµ ®­êng nh÷ng phô phÈm chÝnh cña c©y mÝa bao gåm: +B· mÝa chiÕm 25-30% träng l­îng mÝa ®em Ðp. Trong b· mÝa chøa trung b×nh 49% lµ n­íc, 48% lµ x¬ ( trong ®ã chøa 45- 55% xenlul«) 2,5% lµ chÊt hßa tan( ®­êng) B· mÝa cã thÓ dïng ngay ®Ó lµm nhiªn liÖu ®èt lß, hoÆc lµm bét giÊy, Ðp thµnh v¸n dïng trong kiÕn tróc, cao h¬n n÷a tõ b· tõ b· mÝa lµm ra Furfural lµ nguyªn cho ngµnh sîi tæng hîp. Trong tương lai khi mà rừng ngày càng giảm nguồn nguyên liệu làm bột giấy, làm sợi từ cây rừng giảm đi thì mía là nguyên liệu quan trọng để thay thế. +MËt gØ chiÕm 3-5% träng l­îng ®em Ðp. Thµnh phÈm mËt gØ trung b×nh chøa 20% n­íc, ®­êng s¸ccaro 35%, ®­êng khö 20%, tro 15%, protein 5%, s¸p 1%, bét 4% träng l­îng riªng. Tõ mËt gØ cho lªn men ch­ng cÊt r­îu Rhums, s¶n xuÊt men c¸c lo¹i. Mét tÊn mËt gØ cho mét tÊn men kh« hoÆc c¸c lo¹i axÝt a xetÝc, hoÆc cã thÓ s¶n xuÊt ®­îc 300 lÝt tinh dÇu vµ 3800 l r­îu.Từ một tấn mía tốt người ta có thể sản xuất ra 35-50 lít cồn 96o, một ha với kỹ thuật sản xuất hiện đại của thế kỷ 21 có thể sản xuất 7000-8000 lít cồn để làm nhiên liệu. Vì vậy khi mà nguồn nhiên liệu lỏng ngày càng cạn kiệt thì người ta đã nghĩ đến việc thay thế năng lượng của thế kỷ 21 là lấy từ mía. +Bïn läc chiÕm 1,5-3% träng l­îng mÝa ®em Ðp. §©y lµ s¶n phÈm cÆn b· cßn l¹i sau khi chÕ biÕn ®­êng. Trong bïn läc chøa 0.5% N, 1.6% p2o5, 0.4% k2o, 3% Protein th« vµ mét l­îng lín chÊt h÷u c¬. Tõ bïn läc cã thÓ rót ra s¸p mÝa ®Ó s¶n xuÊt nhùa xªrin lµm s¬n, xi ®¸nh giÇy,…Sau khi lÊy s¸p bïn läc dïng lµm ph©n bãn rất tốt Theo ­íc tÝnh gi¸ trÞ c¸c s¶n phÈm phô phÈm cßn cao h¬n 2-3 lÇn s¶n phÈm chÝnh lµ ®­êng. Ngoài ra mía còn là loại cây có tác dụng bảo vệ đất rất tốt. Mía thường trồng từ tháng 10 đến tháng 2 hàn._.iệt thòi lớn cho nông dân, hơn nữa ảnh hưởng đến nguyên liệu hoạt động của nhà máy.Để góp phần giải quyết khó khăn trên, cần có kế hoạch đầu tư xây dựng dài hơi về giao thông vùng mía, xây dựng các tuyến giao thông mới ở vùng sâu, vùng xa. Củng cố, nâng cấp hệ thống cầu cống dọc theo các tuyến giao thông, ưu tiên cho vùng sâu trước, nhất là các tuyến giao thông nội vùng vùng mía. Để thuận tiện cho việc vận chuyển mía một cách thuận tiện nhanh chóng, có thể đầu tư cho các hộ có diện tích mía lớn mua ô tô Tóm lại để ổn định và phát triển vùng nguyên liệu mía, đáp ứng đủ yều cầu nguyên liệu cho các nhà máy hoạt động hết và tăng công suất thì việc đề ra các giải pháp hợp lý là điều cần thiết. Bằng trình độ và thời gian có hạn, trên cơ sở kinh nghiệm thành công của Lam Sơn chúng tôi xin mạnh đề ra một số giải pháp cơ bản : -Rà soát quy hoạch quỹ đất, qui hoach đất đai cho vùng trồng mía chi tiết dài hơi. -Đầu tư xây dựng cơ chế chính sách thích hợp, giá thu mua hợp lý, nhà máy và người nông dân cùng có lợi. Khuyến khích người trồng mía sản xuất nguyên liệu. -Tạo mối quan hệ chặt chẽ với người nông dân. Tăng cường công tác chỉ đạo của chính quyền địa phương các cấp và các ngành liên quan để tháo gỡ những khó khăn thúc đấy sản xuất kinh doanh . -Nâng cao trình độ cho lao động vùng mía. - Đưa tiến bộ mới vào sản xuât ,chuyển giao khoa học kỹ thuật kinh nghiệm trồng mía cho nông dân, Chuyển đổi cơ cấu giống, đưa giống mía cao vào sản xuất. - Giải quyết vấn đề nước tưới. - Xây dựng cơ sở hạ tầng vùng mía. Trên thực tế mỗi vùng có giải pháp khác nhau. Đối với vùng cung cấp nguyên liệu cho nhà máy chế biến đường Lam Sơn, do đã đi vào ổn định, nên cần đẩy mạnh các giải pháp về nâng cao trình độ cho người trồng mía, chuyển đổi cơ cấu giống, tạo mối quan hệ chặt chẽ với nông dân. Còn vùng mía cung cấp nguyên liệu cho nhà máy đường Nông Cống và Việt Đài do chưa ổn định nguồn nguyên liệu nên cần đẩy mạnh các giải pháp song song trong đó chú trọng vào các giải pháp khuyến khích người nông dân trồng mía và mở rộng diện tích. Song đứng trước thực tế Thanh Hóa theo chúng tôi như vậy là khá khả thi. Nếu vận dụng được thì chắc chắn sẽ mang lại hiệu quả cao. II.2. gi¶i ph¸p vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn Đối với sản xuất nông nghiệp hiện đại, sản xuất- chế biến –tiêu thụ là một quá trình liên hoàn . Thiếu đi một khâu trong quá trình đó thì sản xuất không mang lại hiệu quả như mong muốn.và tự thân nó không thể đi lên sản xuất hàng hóa được.Ba yếu tố quan trọng trong quá trình tái sản xuất là : Công nghệ kỹ thuật-vốn- thị trường . Trong đó yếu tố công nghệ kỹ thuật sản xuất là khâu cơ bản quyết định chất lượng sản phẩm, giá thành, khả năng cạnh tranh trên thị trường. Mục đích phát triển công nghiệp chế biến nhằm nâng cao tỷ xuất thu hồi đường, chất lượng đường cao, tận dụng được nguồn phế thải, giảm giá thành sản phẩm, nâng cao hiệu quả sản phẩm tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường, bảo vệ lợi ích của công nghiệp chế biến và lợi ích của người trồng mía cũng như hiệu quả của vốn đầu tư. Tuy nhiên phát triển công nghiệp chế biến ở qui mô nào, vị trí đặt ở đâu, công nghệ ra sao, hoạt động như thế nào là vấn đề lớn đặt ra không những cho Thanh Hóa mà cho cả nước nói chung trong ngành mía đường, nhằm phát huy hiệu quả cao nhất. Trên thực tế phát triển công nghiệp chế biến mía đường hiện nay ở Thanh hóa, như phần trên đã phân tích cho thấy: Khả năng phát triển chế biến mía đường là rất lớn. Với ba nhà máy tổng công suất 15.5000tấn mía cây/ ngày như hiện nay thì khả năng đảm bảo tiêu thụ hết lượng mía cây cho nông dân là rất khả quan.Khi năng suất mía tăng lên 80 tấn/ha trong tương lai với diện tích mía theo qui hoạch thì chỉ cần đầu tư mở rộng nhà máy hiện tại vẫn đảm bảo tiêu thụ hết sản phẩm cho nông dân, thậm chí có thể thu mua thêm nguyên liệu cho các vùng lân cận. Vấn đề đặt ra cho công nghiệp chế biến mía đường Thanh Hóa hiện nay không phải là xây dựng thêm các nhà máy chế biến như một số vùng khác trong nước, mà làm thế nào để nâng cao được hiệu xuất máy móc thiết bị và nâng cao chất lượng sản phẩm, hạ giá thành, tận dụng sản phẩm phụ phẩm sau đường. Đứng dưới góc độ địa lý chúng tôi xin mạnh dạn đề xuất một số giải pháp sau,: II.3. C¸c gi¶i ph¸p vÒ kü thuËt + Thành lập một viện nghiên cứu mía đường phía bắc ngay tại Thanh Hóa Thanh Hóa là tỉnh có diện tích sản lượng mía đường lớn nhất cả nước, có thể coi đây là vùng trọng điểm mía đường của cả nước. Nhưng ở khu vực phía bắc chưa có viện nghiên cứu mía đường để nghiên cứu các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp chế biến đường, công nghệ chế biến các sản phẩm sau đường.Thành lập được viện nghiên cứu này không những nâng cao được công nghệ chế biến cho các nhà máy hiện tại mà còn là nơi đào tạo cán bộ khoa học kỹ thuật công nghệ nghành đường để từng bước thực hiện công nghiệp hóa hiện đại hóa ngành mía đường đưa sản phẩm đường nước ta cạnh tranh với sản phẩm đường trong khu vực. Điều này rất cần thiết nhất là khi chúng ta gia nhập WTO, APTA, lúc này hàng rào thuế quan hoàn toàn bị phá bỏ, không còn bảo hộ của nhà nước, hàng hóa các nước tràn vào ồ ạt, giá rẻ hơn chúng ta hiện tại, chất lượng lại cao hơn. Vì vậy không có cách nào khác chúng ta phải nâng cao chất lượng sản phẩm, tạo ra các loại sản phẩm hàng hóa phong phú từ mía. + Hoàn chỉnh đồng bộ dần hệ thống các cơ sở chế biến, nhất là các dây truyền chế biến các sản phẩm sau đường.Thực hiện đa dạng hóa các sản phẩm. Sử dụng ngay các sản phẩm chế biến từ mía làm nguyên nhiên liệu phục vụ sản xuất đường. Trong ba nhà máy chế biến đường hiện nay ở Thanh Hóa, chỉ có Lam Sơn là tương đối ổn định. Sản xuất đã được cấp chứng nhận ISO9002. Chất lượng sản phẩm khá cao có thể cạnh tranh với đường khu vực.Lam sơn cũng đã xây dựng được các dây truyền sản xuất sau đường như sản xuất cồn, bia, phân bón. Vấn đề của Lam Sơn là giá cả đường còn cao. Năm 1995-1996 nhà máy đường Lam Sơn đầu tư trên 500 tỷ đồng nâng cấp thiết bị công nghệ. nâng cấp đưa giây truyền công nghệ ly tâm cao của Ốtxtrâylia vào sản xuất, kết quả sản lượng đường tăng rõ rệt, nhất là chất lượng sản phẩm nâng cao. Nhà máy đã sản xuất được những tấn đường trắng tinh luyện đầu tiên đủ tiêu chuẩn xuất khẩu. Hao phí sản xuất giảm rất nhiều. Ngoài ra bằng việcđầu tư hơn 500 tỷ đồng xây dựng dây truyền sản xuất cồn xuất khẩu công xuất 2.5 triệu lít /năm, cồn thực phẩm 2 triệu lít /năm và 200 tấn/năm CO2 từ mật rỉ phế thải, 20.000tấn/năm phân vi sinh từ bùn lọc, 5000 tấn/ năm bánh kẹo. khiến mức tổng doanh thu của nhà máy ngày càng tăng từ năm1996- 2002 sản lượng đường tăng 29 lần doanh số tăng 92.5 lần đạt >1000 tỷ đồng, nộp ngân sách >10 tỷ đồng,vốn tích lũy của công ty tăng 7 lần, mức thu nhập của CBNV tăng gấp 12 lần đạt trung bình 1.600.000-2.000.000 đồng/người/ tháng.Thị trường tiêu thụ sản phẩm mở rộng ra khắp các tỉnh thành trong cả nước. Xuất lô hàng 3000tấn sang Inđônê xia. Điều này càng khẳng định sự cần thiết phải khẩn trương nâng cấp các trang thiết bị sản xuất hiện đại cho các nhà máy. Vậy đối với Lam Sơn cần phải hạ giá thành sản phẩm.Nâng cao công nghệ của các dây truyền chế biến các sản phẩm sau đường.Đa dạng hóa các hoạt động sản xuất, kinh doanh, tăng cường khả năng cạnh tranh tiến tới hội nhập thị trường mía đường thế giới. Đối với Việt Đài và Nông Cống, công nghệ sản xuất còn khá hiện đại đáp ứng được yêu cầu phát triển trước mắt, nên vấn đề đặt ra cho các nhà máy này hiện nay là - Phát huy nội lực sẵn có để vươn lên.Tăng cường trình độ năng lực quản lý, áp dụng phương thức quản lý hiện đại, nhằm giảm đến mức tối đa hao phí lao động, chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, góp phần hạ giá thành sản phẩm. -Tự động toàn bộ quá trình sản xuất hóa.Tăng cường đầu tư xây dựng các dây truyền chế biến các sản phẩm sau đường, để vừa tận dụng được nguồn nguyên nhiên liệu phế thải, vừa giải quyết đảm bảo vệ sinh môi trường, vừa tạo được khối lượng sản phẩm hàng hóa phong phú cho xã hội, tăng nguồn thu cho nhà máy. Đặc biệt với dây truyền chế biến phân vi sinh từ bùn lọc và chất phế thải bã mía, công ty có thể tự túc được nguồn phân bón giảm sự phụ thuộc vào biến động của thị trường phân bón.Hoặc sử dụng cồn thay thế một phần xăng dầu trong quá trình sản xuất.Sử dụng ngay nguồn bã mía phế thải làm năng lượng đốt lò tiết kiệm hàng triệu đồng tiền điện hàng vụ ép. Để giải quyết vấn đề nguồn vốn đầu tư có thể tăng cường kêu gọi đầu tư nước ngoài, liên kết với các doanh nghiệp khác trong nước, cổ phần hóa các doanh nghiệp.Thông qua các mối liên kết đó chúng ta vừa có thể đẩy mạnh sản xuất, vừa có thể tiếp cận với công nghệ sản xuất và phương thức quản lý hiện đại, vừa giúp chúng ta đẩy nhanh quá trình hoàn thiện lãnh thổ sản xuất nông công nghiệp trồng và chế biến mía hiện đại phù hợp với xu thế phát triển của thế giới, mở ra thị trường rộng lớn mới mẻ. Còn về lâu dài các công ty phải thường xuyên cải tiến, đầu tư nâng cao trang thiết bị công nghệ hiện đại, xây dựng được định mức kinh tế kỹ thuật, để vừa thúc đẩy sản xuất phát triển vừa nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường trong nước và khu vực. Việc làm này vô cùng cần thiết nhất là khi chúng ta hội nhập nền kinh tế quốc tế, gia nhập WTO, APTA. +Cần coi trọng chiến lược con người. Chăm lo đào tạo đội ngũ cán bộ giỏi, công nhân lành nghề và tập trung phát triển con người về mọi mặt. Không có người lao động giỏi, có chuyên môn kỹ thuật giỏi thì không thể điều hành máy móc hiện đại, và điều đó dẫn đến không có chất lượng sản phẩm cao. Đây là qui luật chung của nền sản xuất xã hội .Để đáp ứng yêu cầu sản xuất ngày càng cao,sản xuất hoàn toàn tự động hóa, các nhà máy đường luôn cần có chiến lược đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực.Quan tâm đến đội ngũ cán bộ có trình độ và năng lực cao, vì đây là lực lượng nòng cốt trong nghiên cứu khoa học tạo ra những sáng tạo trong sản xuất mà lại gắn liền với thực tế.Trong chiến lược con người các nhà máy đường cần có chính sách đãi ngộ tốt để thu hút tuyển dụng cán bộ giỏi được đào tạo cơ bản, có trình độ cao về nhà máy, nhất là cán bộ trong các lĩnh vực: kỹ thuật tự động hóa,nông nghiệp, tài chính, quản trị kinh doanh, makéttinh, tin học..Phối hợp với các trường đại học Bách Khoa, Nông nghiệp, trong nước đào tạo nâng cao trình độ cho cán bộ, kỹ sư, công nhân lao động của nhà máy.Có những chính sách động viên khuyến khích nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ cải tiến kỹ thuật đối với cán bộ công nhân viên toàn nhà máy.Thực tế Lam Sơn mỗi năm đầu tư hơn 2-3 tỷ đồng cho công tác đào tạo với phương châm “ từng bước tri thức hóa đội ngũ lao động đi liền với từng bước đổi mới thiết bị và công nghệ sản xuất”nên hiện nay công ty có đội ngũ cán bộ lao động có trình độ có năng lực và khá năng động trong sản xuất kinh doanh, góp phần không nhỏ trong sự thành công của nhà máy. Trong chiến lược con người nên chăng các nhà máy không những bồi dưỡng nâng cao trình độ cho đội ngũ lao động hôm nay mà cần cho cả những mai sau bằng chính thế hệ trẻ con em lao động tại nhà máy.Ưu tiên tuyển dụng con em CBCNV nhà máy đã qua đào tạo các chuyên ngành cần thiết. Việc làm này sẽ khiến cho hầu hết CBCNV nhà máy yên tâm sản xuất công tác, có ý thức xây dựng giữ gìn bảo vệ nhà máy.Vì họ xây dựng, giữ gìn, bảo vệ hôm nay chính là cho con cháu họ mai sau. II.2.2. Giải pháp về thương hiệu sản phẩm, thị trường tiêu thụ. Trong quá trình phát triển của các nhà máy chế biến đường, vốn-thị trường tiêu thụ là các vấn đề thời sự nóng bỏng.Các yếu tố này luôn song hành trong việc lỗ lãi của nhà máy.Đây thực sự là gánh nặng đối với các nhà máy đã hoàn toàn vứt bỏ bao cấp, bảo trợ.Các nhà máy chế biến đường Việt Nam nói chung nhìn chung vẫn còn tư tưởng trông chờ, ỷ lại nhà nước, nhất là vấn đề về vốn đầu tư và tiêu thụ sản phẩm. Khi chúng ta gia nhập WTO, vấn đề bảo trợ ưu đãi hoàn toàn chấm dứt, vì vậy việc phá sản là đương nhiên nếu không tự vươn lên.Nên chiến lược thị trường cần được đặt lên hàng đầu đối với các nhà máy. Tăng cường tìm kiếm thị trường mới, củng cố thị trường truyền thống của nhà máy.Ở đây cần có đội ngũ makéttinh giỏi.Có thể thông qua việc xây dựng mạnh lưới hệ thống các cửa hàng dịch vụ bán và giới thiệu sản phẩm để chào hàng và mở rộng thị trường trong cả nước. Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, việc xây dựng cho được thương hiệu sản phẩm của nhà máy là vấn đề quan trọng. Muốn xây dựng được thương hiệu sản phẩm, ngoài các thủ tục hành chính pháp lý như đăng ký bản quyền.. thì việc giữ cho được và nâng cao chất lượng sản phẩm là vấn đề hàng đầu.Ngoài ra để quảng cáo thương hiệu sản phẩm, nên có sự điều chỉnh giá cả hợp lý đối với các mối hàng lớn, lâu dài, vừa giảm giá đối với các mạng lưới tiêu thụ nhỏ lẻ II.2.3 Giải pháp về nguồn nguyên liệu. + Tạo mối quan hệ chặt chẽ giữa nhà máy với vùng nguyên liệu. Từ thực tế nhà máy đường Lam Sơn cho thấy có tạo được mối quan hệ chặt chẽ với dân thì mới đảm bảo được nguồn nguyên liệu.Tức là phải dựa vào dân, giúp nông dân và cùng nông dân xóa đói giảm ngèo vươn lên làm giàu. Nông dân mà giàu thì nhà máy mới đứng vững và phát triển.Nhà máy có phát triển thì mới có thực lực để giúp nông dân làm giàu. “Nông dân đẻ ra nguyên liệu cho nhà máysống”- [ Lê văn Tam-chủ tịch hiệp hội mía đường Việt Nam]. Đây là mối quan hệ hữu cơ giữa nông nghiệp và công nghiệp.Vùng có điều kiện làm mía thường ban đầu dân rất nghèo, độc canh cây lúa hoặc cây sắn là chính. Vì vậy khi chuyển sang làm mía dân sẽ thiếu lương thực, vậy nhà máy phải có biện pháp giúp nông dân có lương thực. Dân thiếu vốn thì giúp vốn, thiếu kỹ thuật phải hướng dẫn họ kỹ thuật..Nhà máy sẽ đảm bảo thu mua hết mía cho nông dân thông qua các hợp đồng theo quyết định 80 của Chính phủ. Để tạo nên mối quan hệ chặt chẽ với người trồng mía như trong kỳ họp thứ 2 quốc hội khóa IX Thủ tướng Phan Văn Khải cho rằng “ Cách làm có hiệu quả nhất là liên kết chặt chẽ trên cơ sở điều hòa lợi ích thõa đáng giữa các cơ sở sản xuất quốc doanh với nông dân” .Ngoài ra các nhà máy cần có các biện pháp giúp đỡ nông dân các địa phương xây dựng cơ sở vật chất hạ tầng như: giao thông, điện, nước trường học, bệnh viện…tạo nên mối quan hệ gắn bó giữa nhà máy với các địa phương. Có như vậy mới tạo cho người dân thấy lợi ích của người dân gắn liền với lợi ích nhà máy. Hơn nữa chính cán bộ công nhân viên( CBCNV) nhà máy cũng sinh sống trên các địa phương vùng mía, nơi nhà máy đứng chân. Có hỗ trợ các địa phương xây dựng cơ sở hạ tầng thì bản thân CBNV nhà máy cũng được hưởng phúc lợi xã hội do nhà máy mang lại, mà bản thân các nhà máy không phải đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng xây dựng các dịch vụ xã hội, phải trả lương cho bộ phận cán bộ lao động gián tiếp này.Điều này sẽ tạo tâm lý yên tâm làm việc cho CBNV nhà máy khi mà chất lượng các hoạt động của cuộc sống được đảm bảo.Lam Sơn đã chi hàng tỷ đồng cho việc xây dựng trường học, bệnh viện, đường xá, nhà tình nghĩa… cho dân cư vùng mía, 80 tỷ đồng dầu tư cho người làm mía vay để sản xuất, hàng trăm tấn gạo hỗ trợ nông dân thiếu đói trong buổi ban đầu. Kết quả hiện nay Lam Sơn là một trong những nhà máy có nguồn nguyên liệu dồi dào.Điều này càng chứng tỏ các nhà máy chế biến muốn tồn tại và phát triển thì phải tạo mối quan hệ gắn bó với nông dân. II.2.4.Giải pháp khác +Cần tổ chức lại các đơn vị thành viên hạch toán độc lập. Thành lập công ty cổ phần mía đường là giải pháp có hiệu quả nhất trong giai đoạn hiện nay Các nhà máy chế biến mía đường khi đã phát triển mạnh, ở qui mô lớn thì bao giờ cũng sẽ có nhiều bộ phận phục vụ mục đích sản xuất chính là đường, và phát triển lên thành xí nghiệp..Các xí nghiệp thành viên có liên quan đến nhau trong quá trình sản xuất. Ví dụ xí nghiệp vận tải, xí nghiệp sản xuất đường, xí nghiệp sản xuất phân bón, xí nghiệp cồn…Tùy theo nhiệm vụ sản xuất mà xí nghiệp này có qui mô khác nhau.Để nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh, chủ động sáng tạo, tự chịu trách nhiệm trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ của nhà máy, thì cần tách các xí nghiệp này ra thành các đơn vị thành viên hạch toán độc lập. Từng bước thực hiện mô hình công ty mẹ, công ty con. Các công ty tự chịu trách nhiệm sản xuất kinh doanh của mình Trên thực tế phát triển của các nhà máy đường nước ta và nhìn ra một số nước xung quanh chúng ta thấy để tránh tình trạng ỷ lại vào nhà nước, giảm bớt gánh nặng nợ nần cho chính phủ, các nhà máy đường của Thanh Hóa cũng nên thực hiện cổ phần hóa nhà máy. Lam Sơn đã thực hiện cổ phần hóa và làm ăn có hiệu quả, là mô hình cho cả nước học tập rút kinh nghiệm. Việt Đài cũng đã có cổ phần hóa, còn Nông Cống đang trong bước đường đi lên cũng nên phát triển theo hướng này.Có thành lập được công ty cổ phần, hình thành hiệp hội mía đường thì nguồn vốn phát triển sản xuất mới được giải quyết, nội lực của nhà máy mới phát huy một cách có hiệu quả, người làm mía và người làm đường mới gắn kết làm một. Các thành viên trong hiệp hội mới có thể chia sẻ rủi ro với nhau trong khi gặp bất trắc về tiêu thụ đường hay rủi ro thiên tai, giúp đỡ nhau trong quá trình phát triển. Tạo điều kiện cho người làm mía được mua cổ phần của nhà máy. Tóm lại: Để phát triển công nghiệp chế biến mía đường ở Thanh Hóa vấn đề nổi lên là cần tăng cường đầu tư nâng cấp các cơ sở chế biến hiện có theo hướng hiện đại hóa đuổi kịp thế giới, xây dựng thêm các dây truyền chế biến các sản phẩm sau đường, tăng cường mối liên kết giữa nhà máy với vùng nguyên liệu, đầu tư xây dựng viện nghiên cứu mía đường tầm cỡ quốc gia, chú ý tăng cường trình độ cho đội ngũ CBNV nhà máy, có chính sách để thu hút các kỹ sư giỏi về nhà máy,tổ chức lại hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh theo hướng cổ phần hóa, hình thành các đơn vị thành viên hạch toán độc lập, xây dựng cho được mạng lưới tiêu thụ sản phẩm ở các địa phương trong nước và tìm kiếm đối tác ở thị trường nước ngoài. Với các giải pháp trên chắc chắn các nhà máy đường sẽ thuận lợi hơn trong quá trình phát triển, sản xuất sẽ có hiệu quả hơn. Trong đó quan trọng nhất là chất lượng sản phẩm sẽ tăng lên, sản phẩm hàng hóa đa dạng hơn, nguồn thu sẽ dồi dào, thị trường tiêu thụ sẽ mở rộng. Đó chính là yếu tố để nhà máy tồn tại và phát triển tránh được bước ngập của các nhà máy đường nước ta trong giai đoạn hiện nay. III. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ III.1. KÕt luËn Công nghiệp hóa hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn là chủ trương lớn của Đảng ta, đồng thời là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Thực hiện chủ trương này Đảng ta đã đề ra định hướng quan trọng trong chiến lược phát triển nông nghiệp đất nước là “ cần hình thành các vùng chuyên canh cây công nghiệp gắn liền với công nghiệp chế biến”.Việc thực hiện định hướng này sẽ tạo ra bước chuyển dịch lớn về cơ cấu cây trồng trong nông nghiệp, tạo ra khối lượng sản phẩm hàng hóa lớn, giá trị sản phẩm hàng hóa nông nghiệp được nâng cao đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu, tạo việc làm cho lực lượng lớn lao động nông nghiệp, thu nhập lao động nông nghiệp cải thiện, bộ mặt nông thôn thay đổi theo hướng tích cực. Tuy nhiên vấn đề đặt ra cho các tổ chức lãnh thổ nông nghiệp là: Vùng chuyên canh cây công nghiệp và các cơ sở chế biến sẽ phát triển ở qui mô nào, hướng phát triển ra sao để đạt hiệu quả cao nhất trong xu thế hội nhập hiện nay của đất nước. Là một tỉnh có diện tích lãnh thổ rộng lớn, vị trí địa lý, đất đai khí hậu thuận lợi cho việc hình thành vùng chuyên canh mía có qui mô lớn, năng suất cao.Nguồn lao động dồi dào, cần cù, có truyền thống trồng và chế biến mía từ lâu đời.Thực hiện chủ trương phát triển của Đảng và Nhà nước Thanh Hóa đã hình thành một vùng trồng và chế biến mía có qui mô tương đối lớn trong nước. Trong điều kiện và thời gian nghiên cứu có hạn chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu về “ thực trạng của ngành trồng và chế biến mía trên địa bàn Thanh Hóa” . Trên cơ sở đó mạnh dạn đưa ra một số giải pháp mang tính khả thi tư vấn cho địa phương trong quá trình phát triển. Qua quá trình nghiên cứu chúng tôi có thể đưa ra một số kết luận sau về ngành trồng và chế biến mía Thanh Hóa: Đây là ngành kinh tế nông nghiệp có vai trò quan trọng trong cơ cấu knh tế của tỉnh.Là một trong những vùng mía trọng điểm của cả nước. Đặc biệt ngành này thể hiện rõ mối liên kết nông công nghiệp được hình thành ở mức độ cao.Điều này thể hiện ở chỗ hai giai đoạn phát triển sản xuất chính có mối quan hệ chặt chẽ với nhau làm cơ sở nền tảng cùng thúc đẩy nhau phát triển.Ngoài ra để tạo nên mối liên kết nông công nghiệp chặt chẽ ngành mía đường cũng đã tạo nên được mối liên hệ kinh tế- kỹ thuật-quản lý chặt chẽ giữa các ngành liên quan với nhau. Sẵn có lợi thế về điều kiện tự nhiên, cùng với các biện pháp chính sách phát triển hợp lý trong thời gian qua diện tích, năng suất, sản lượng mía của Thanh Hóa không ngừng tăng lên cả về số lượng và chất lượng. Tuy nhiên do trình độ thâm canh áp dụng khoa học kỹ thuật chưa cao, đầu tư cho cây mía còn hạn chế, mối quan hệ với công nghiệp chế biến chưa chặt chẽ nên diện tích mía chưa ổn định, năng suất hạn chế. Diện tích mía các địa phương còn manh mún nên chi phí cho vận chuyển mía cao, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế của cây mía. So với các địa phương khác trong cả nước công nghiệp chế biến mía Thanh Hóa khá phát triển. Công nghệ chế biến cũng khá hiện đại, phần lớn quá trình chế biến đã được tự động hóa .Vì vậy sản lượng đường mật và một số sản phẩm sau đường đạt sản lượng khá cao.Tuy vậy công nghiệp chế biến mía đường Thanh Hóa vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu sản xuất ,sức cạnh tranh của sản phẩm còn thấp,các sản phẩm sau đường còn hạn chế.Chưa chủ động được trong việc tiêu thụ sản phẩm.Trừ Lam Sơn các nhà máy đường khác chưa xây dựng được thương hiệu sản phẩm. Bước đầu ngành mía đường đã tạo nên được mối liên kết nông công nghiệp giữa trồng và chế biến mía, song mối liên hệ này lúc này lúc khác vẫn chưa chặt chẽ. Để đẩy mạnh hơn nữa sự phát triển của ngành mía đường, đưa ngành này thực sự là ngành kinh tế chủ chốt của tỉnh chúng tôi đã mạnh dạn đưa ra một số giải pháp như đã trình bày trên, song để thực hiện được các giải pháp đó chúng tôi mạnh dạn đưa ra một số kiến nghị sau đối với các ngành và các cấp Đối với Nhà nước: Phải làm tốt công tác dự báo giá cả mía đường trong và ngoài nước. Hiệp hội mía đường cần tính toán chặt chẽ cân đối cung cầu về sản xuất và tiêu dùng đường trong từng vùng và từng thời điểm cụ thể.trên cơ sở đó cung cấp thông tin cho chủ động trong sản xuất và xuất nhập khẩu đường.Nắm sát diễn biến của thị trường trong nước và thế giới, phân tích trình chính phủ để có biện pháp kịp thời tránh bị động.Tăng cường chống nhập lậu đường.Nắm chắc kiểm soát lượng đường tồn kho của các doanh nghiệp để khi cần có yêu cầu bình ổn giá cả. Để đảm bảo lợi ích người trồng mía nhà nước cần can thiệp kịp thời và hỗ trợ khi có sự biến động về giá giảm liên tục trong thời gian tối thiểu 30 ngày với mức giảm ít nhất 20% so với trước khi biến động. Đối với các cấp chính quyền địa phương: Cần tạo mọi điều kiện thuận lợi dồn điền đổi thửa cho nông dân và công nhân vùng mía để tạo điều kiện thâm canh và đưa cơ giới hóa vào sản xuất có hiệu quả cao. Phát triển mạnh kinh tế hộ gia đình.Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy , ban ngành trong tỉnh. Sở NN&PTNT tham mưu cho tỉnh hàng năm tổ chức các hội nghị rút kinh nghiệm sản xuất, học tập mô hình mới, tuyên dương các điển hình tiên tiến trong việc nâng cao năng suất, chất lượng mía Đối với các nhà máy: Đẩy nhanh tốc độ cổ phần hóa, tạo điều kiện cho các đơn vị thành viên hoạt động hạch toán độc lập.Áp dụng tiêu chuẩn quản lý chất lượng theo mã số, mã vạch.Đầu tư nâng cao công nghệ chế biến, nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng mạng lưới tiêu thụ, xây dựng cho được thương hiệu sản phẩm. Đảm bảo bằng mọi giá thu mua toàn bộ nguyên liệu cho dân, chịu trách nhiệm mọi nhu cầu vật tư, thâm canh, cải tiến kỹ thuật khi người sản xuất có nhu cầu.Tạo điều kiện cho người trồng mía được mua cổ phần của nhà máy. Đối với người trồng mía:Cần có ý thức trách nhiệm trong việc thực hiện các hợp đồng kinh tế đã ký kết. Trong điều kiện và thời gian có hạn, chắc chắn những nghiên cứu của tôi còn nhiều thiếu sót, tôi mong nhận được ý kiến đóng góp quí báu của thầy cô, bạn bè để tôi có thể hoàn thiện hơn công trình nghiên cứu của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn. Hà nội, ngµy 25 th¸ng 8 n¨m 2005 BẢNG: 2 TRỒNG 1 HA MÍA ĐEM LẠI HIỆU QUẢ Chỉ tiêu Bình quân mức khá ở thế giới Bình quân mức khá ở việt nam NS mía cây Đường saccarô Thành phần năng lượng Mật rỉ Ngọn, đot, lá non Thức ăn gia súc Bã mía (nguyên liệu c.n. giấy, ván ép…Lá, rác, gốc (phân hưu cơ) 80 tấn 9,2 3,0 20 22,0 39,0 50 tấn 5,5 3,0 12 14 24,0 BẢNG 3: VẾ KHẢ NĂNG TỔNG HỢP NĂNG LƯỢNG MẶT TRỜI RA NĂNG LƯỢNG THỰC PHẨM TRÊN MỖI ĐƠN VỊ DIỆN TÍCH CHO THẤY Loại cây Khả năng tổng hợp năng lượng mặt trời (triệu calo /ha /năm) Cây mía Khoai tây Ngô, lúa mì 15,0 3,0 5,0 Bảng biến động diện tích mía phân theo huyện thị thành phố 1995 1997 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Tổng Số 7532 15480 29698 28770 27823 28728 32000 31421 Quốc doanh 1660 3800 4440 5050 5100 5525 5604 5594 Huyện, thị, thành phố 5872 11680 25258 23720 22723 23203 26396 25827 Thành phố Thanh Hóa 3 - 1 1 - - - 6 Thị xã Sầm Sơn - - 1 - 3 - 2 Thị xã Bỉm sơn 23 124 300 314 366 2398 448 395 Huyện Thọ Xuân 1412 1500 4097 2885 2576 2827 2834 2534 Huyện Đông Sơn 50 62 43 49 48 63 65 81 Huyện Nông Cống 77 100 651 476 420 437 501 510 Huyện Triệu Sơn 546 486 878 964 995 938 1230 1276 Huyện Quảng Xương 57 50 119 110 132 91 74 94 Huyện Hà Trung 210 536 787 868 829 925 1096 1020 Huyện Nga Sơn 30 54 54 34 30 32 44 71 Huyện Yên Định 145 186 623 721 633 665 669 552 Huyện Thiệu Hóa 46 25 39 36 37 27 44 54 Huyện Hoằng Hóa 50 51 54 38 20 20 27 20 Huyện Hậu Lộc 25 92 46 41 11 16 18 27 HUyện Tĩnh Gia 26 20 261 260 190 142 144 150 Huyện Vĩnh Lộc 120 301 250 189 186 210 276 311 Huyện thạch Thành 624 3486 4663 4670 4216 3504 4408 4618 HUyện Cẩm Thủy 136 652 2350 1816 1953 1653 1936 1830 Huyện Ngọc Lạc 1684 2470 4893 4741 4644 5085 5381 4932 Huyện Lang Chánh 22 137 284 181 117 231 254 331 Huyện Như Xuân 4 - 1038 990 1055 875 1632 1489 Huyện Như Thanh 7 200 1913 2235 2194 2633 2667 2913 Huyện Thường Xuân 426 864 1611 1742 1700 1956 2196 2152 Huyện Bá Thước 120 275 278 335 345 439 419 422 Huyện Quan Hóa 13 9 25 - 26 13 16 17 Huyện Quan Sơn 8 - - 23 - 20 17 20 Huyện Mường Lát 8 - - - - - - - Bảng biến động sản lượng mía phân theo huyện thị giai đoạn 1995-2004  Năm 1995 1997 1999 2000 2001 2002 2003 Ước 2004 Tổng Số 397457 878894 1653742 1639 890 1558 088 1 613 940 1726642 1750 942 Quốc doanh 74700 216600 253080 310 574 301 920 353 048 330 093 344 031 Huyện, thị, thành phố 322775 662294 1400662 1329 315 1256 168 1 260 892 1396549 1406 911 Thành phố Thanh Hóa 126 - 59 59 - - - 363 Thị xã Sầm Sơn - - - 57 - 165 - 121 Thị xã Bỉm sơn 1219 7440 15900 16 799 19 398 12 174 24 868 22 120 Huyện Thọ Xuân 96016 90000 237216 167 330 154 560 169 927 170 040 154 574 Huyện Đông Sơn 2550 2480 2236 2 597 2 880 3 339 4 318 5 387 Huyện Nông Cống 3465 4500 31899 27 370 16 380 19 752 22 250 25 500 Huyện Triệu Sơn 28392 28188 48290 53 984 55 918 54 029 68 850 71 456 Huyện Quảng Xương 2736 2500 6057 5665 7 920 4 687 4 048 5 170 Huyện Hà Trung 10626 31624 42892 47 740 45 874 50 875 50 762 47 430 Huyện Nga Sơn 1500 2700 3434 2 159 1 860 2 032 2 679 4 331 Huyện Yên Định 6380 11160 35386 49 028 43 171 45 287 42 900 35 797 Huyện Thiệu Hóa 2320 1250 2551 2 376 2 461 1 787 2 649 3 283 Huyện Hoằng Hóa 2150 2550 2808 1 995 1 180 1 056 1 417 1 120 Huyện Hậu Lộc 1050 4600 2530 2 996 627 904 992 1 509 HUyện Tĩnh Gia 1170 960 14616 14 690 10 450 7 938 5 845 6 750 Huyện Vĩnh Lộc 5532 17157 13500 10 395 10 502 11 550 14 389 17 105 Huyện thạch Thành 33696 195440 252734 256 850 212 486 158 381 190 612 212 428 HUyện Cẩm Thủy 6800 36512 131130 101 696 109 759 92 899 101 659 100 650 Huyện Ngọc Lạc 91273 143260 281837 270 237 267 030 291 472 304 626 281 124 Huyện Lang Chánh 990 6576 15393 9 955 6 494 12 797 12 056 17 047 Huyện Như Xuân 184 - 53146 50 985 53 805 45 325 87 188 83 384 Huyện Như Thanh 322 10000 102346 119 796 118 476 135 073 143 150 164 585 Huyện Thường Xuân 18318 50112 88605 95 810 95 200 107 971 119 023 120 512 Huyện Bá Thước 4800 12925 15012 18 425 18 285 20 765 20 525 23 168 Huyện Quan Hóa 520 360 10850 - 1 352 677 830 927 Huyện Quan Sơn 320 - - 1 021 - 1 030 873 1 070 Huyện Mường Lát 320 - - - - - - - Bảng 12: Bảng biến động về năng suất mía phân theo huyện thị qua các năm ( Đơn vị : Tấn/ ha)  Năm 1995 1999 2002 2003 Tổng Số 52.7 55.7 56.1  53.9  Quốc doanh 45 57 58.9 64 Huyện, thị, thành phố 54.9 55.5 53 54 Thành phố Thanh Hóa 42 59 - - Thị xã Sầm Sơn  - -  - - Thị xã Bỉm sơn 53 53 56 53 Huyện Thọ Xuân 68 57.9 60 60 Huyện Đông Sơn 51 52 66 53 Huyện Nông Cống 45 49 44 45 Huyện Triệu Sơn 52 55 55 57 Huyện Quảng Xương 48 50.9 54 51 Huyện Hà Trung 50.6 54.5 46 55 Huyện Nga Sơn 50 63.6 60 64 Huyện Yên Định 44 56.8 64 68 Huyện Thiệu Hóa 50.4 65.4 60 66 Huyện Hoằng Hóa 43 52 52 53 Huyện Hậu Lộc 42 55 55 57 HUyện Tĩnh Gia 45 56 40 56 Huyện Vĩnh Lộc 46.1 54 52 55 Huyện thạch Thành 54 54.2 43 45 HUyện Cẩm Thủy 50 55.8 52 56 Huyện Ngọc Lạc 54.2 57.6 56 57 Huyện Lang Chánh 45 54.2 47 55 Huyện Như Xuân 46 51.2 53 52 Huyện Như Thanh 46 53.5 53 51 Huyện Thường Xuân 43 55 54 55 Huyện Bá Thước 40 54 48 47 Huyện Quan Hóa 40 43.4 51 52 Huyện Quan Sơn 40 51 52 Huyện Mường Lát - ._.