Thực trạng Kế toán chi phí sản xuất & tính giá thành sản phẩm ở Công ty Xây lắp 524

CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHẢI HOÀN THIỆN HẠCH TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM XÂY LẮP Những vấn đề lý luận chung về chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp Đặc điểm của hoạt động xây lắp Xây dựng cơ bản là một ngành sản xuất vật chất độc lập mang tính chất công nghiệp có chức năng tái sản xuất tài sản cố định cho nền kinh tế quốc dân. Nó tạo nên cơ sở vật chất cho xã hội, tăng tiềm lực kinh tế của đất nước. Vì vậy một bộ phận lớn thu nhập quốc dân nói chung và tích luỹ nói riêng cùng với vốn đầu tư, tài trợ của nước ngoài được sử dụng trong lĩnh vực này. So với các ngành sản xuất vật chất khác xây dựng cơ bản có những có những đặc điểm riêng biệt như sau: - Tình hình và điều kiện sản xuất trong xây lắp thiếu tính ổn định, luôn luôn biến đổi theo địa điểm và giai đoạn xấy lắp. Cụ thể: con người và công cụ lao động luôn phải di chuyển từ công trình này đến công trình khác. Các phương án xây lắp về mặt kỹ thuật và tổ chức sản xuất cũng luôn phải thay đổi cho phù hợp với từng công trình và địa điểm xây lắp. Đây là một khó khăn trong việc tổ chức sản xuất làm nảy sinh nhiều chi phí cho khâu di chuyển lực lượng sản xuất, cho việc xây dựng công trình tạm phục vụ thi công công trình. Do đó đòi hỏi các đơn vị xây dựng phải tăng cường tính cơ động, linh hoạt và gọn nhẹ về mặt trang thiết bị, lựa chọn các hình thức tổ chức sản xuất phù hợp, tận dụng tối đa lực lượng xây dựng tại chỗ để có thể giảm các chi phí có liên quan đến di chuyển nhân lực, vật lực cần thiết cho sản xuất xây lắp. Mặt khác, cũng đòi hỏi phải phát triển rộng khắp trên lãnh thổ nước ta các loại hình dịch vụ phục vụ cho sản xuất xây lắp như: dịch vụ cho thuê máy thi công xây dựng, dịch vụ vận tải... - Chu kỳ sản xuất (thời gian xây lắp đối với công trình) tương đối dài, công trình thường có giá trị lớn làm cho vốn đầu tư xây lắp chậm luân chuyển. Các tổ chức này dễ gặp phả rủi ro ngẫu nhiên theo thời gian vì công trình xây lắp xong dễ bị hao mòn vô hình do sự tiến bộ của khoa học công nghệ. Ngoài ra, doanh nghiệp xây lắp còn phải chịu trách nhiệm trước chủ đầu tư về thiết kế, kỹ thuật và chất lượng công trình cũng như mức độ thẩm mỹ. Vì vậy, ngoài việc tổ chức bộ phận giám sát thi công, bộ phận kiểm tra kỹ thuật, đánh giá chất lượng để thực hiện công việc kiểm tra, quản lý kỹ thuật và chất lượng xây lắp công trình thì con mắt thẩm mỹ của người thiết kế hay sự tinh tế của người giám sát thi công là điều hết sức quan trọng giúp cho công trình có thể hoàn thành theo đúng tiến độ, đảm bảo cả về mặt chất lượng lẫn thẩm mỹ để phù hợp với thời gian sử dụng lâu dài của sản phẩm xây lắp, tạo được uy tín đối với khách hàng. Thêm vào đó doanh nghiệp xây lắp cũng cần phải chú ý đến nhân tố thời gian khi lựa chọn phương án thi công để xây dựng tiến độ thi công hợp lý nhất, đem lại hiệu quả cao nhất trong công việc. - Hoạt động sản xuất xây lắp thường được tiến hành theo đơn đặt hàng đối với mỗi công trình thông qua hình thức ký kết hợp đồng sau khi trúng thầu hoặc được chỉ định thầu vì sản phẩm xây lắp rất đa dạng, có tính cá biệt cao và chi phí lớn. Trong hầu hết các ngành sản xuất vật chất khác người ta có thể tự thiết kế và sản xuất hàng loạt các sản phẩm để bán nhưng đối với xây lắp thì ngược lại: rất ít khi người ta đầu tư làm sẵn công trình nào đó để bán, điều này dẫn đến yêu cầu là phải xác định được giá của sản phẩm xây lắp trước khi nó được tạo ra và hình thức giao nhận thầu trở nên phổ biến trong ngành xây lắp. Các tổ chức xây lắp muốn thắng thầu cần phải có uy tín về chất lượng công trình xây dựng, đảm bảo được tiến độ thi công đồng thời phải tích luỹ nhiều kinh nghiệm cho những trường hợp xây lắp cụ thể, tính toán cẩn thận khi tham gia dự thầu. - Sản phẩm xây lắp được tiêu thụ theo giá khoán với tổng công ty hoặc giá thoả thuận với chủ đầu tư từ trước do đó tính chất hàng hoá của sản phẩm không thể hiện rõ. - Sản xuất xây lắp phải tiến hành ngoài trời nên chịu ảnh hưởng rất lớn của thời tiết, khí hậu và còn chịu nhiều tác động của địa chất công trình nên công tác quản lý và sử dụng tài sản, vật tư cho công trình rất phức tạp. ảnh hưởng của thời tiết thường làm gián đoạn quá trình thi công, năng lực sản xuất của doanh nghiệp xây lắp không được sử dụng điều hoà cho cả bốn quí gây khó khăn cho việc lựa chọn trình tự thi công. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp xây lắp phải lập tiến độ thi công hợp lý để tránh thời tiết xấu, áp dụng kết cấu lắp ghép làm sẵn trong xưởng một cách hợp lý để giảm bớt thời gian thi công tại hiện trường, áp dụng cơ giới hoá hợp lý và đặc biệt chú ý đến việc cải thiện điều kiện làm việc của công nhân để nâng cao hiệu quả sử dụng lao động. Cần phải tính đến nhân tố rủi ro vì thời tiết, có mức giá thích hợp đối với từng loại công trình, từng địa điểm thi công, từng vùng lãnh thổ khi tham gia dự thầu. Ngoài ra tốc độ phát triển kỹ thuật xây lắp thường chậm hơn so với cá ngành khác. Nền đại công nghiệp cơ khí hoá ở các ngành khác đã xuất hiện từ thế kỷ 18 thì ở ngành xây lắp mới xuất hiện đầu thế kỷ 20. Các đặc điểm trên đã tác động đến mọi khâu của sản xuất kinh doanh xây lắp từ khâu tổ chức sản xuất, tình tự của hoạt động sản xuất kinh doanh, tổ chức cung ứng vật tư, cơ cấu nguồn vốn, chế độ thanh toán chế độ kiểm tra chất lượng xây lắp công trình, chính sách đối với người lao động, việc hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm. Chính vì vậy mà doanh nghiệp xây lắp cần phải có đội ngũ lãnh đạo giàu kinh nghiệm, hiểu biết sâu sắc về vấn đề này và đội ngũ cán bộ kỹ thuật năng động, sáng tạo, đội ngũ công nhân lành nghề để đưa doanh nghiệp phát triển tạo được vị trí xứng đáng trên thương trường. II. Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm xây lắp 1. Chi phí sản xuất xây lắp Quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp xây lắp là quá trình biến đổi một cánh có ý thức, có mục đích các yếu tố đầu vào như: vật liệu xây dựng, vật liệu kết cấu, sức lao động... để tạo nên công trình nhất định. Để hoạt động sản xuất kinh doanh được thực hiện bất kỳ doanh nghiệp nào cũng cần đủ ba yếu tố cơ bản là: lao động, tư liệu lao động và đối tượng lao động. Sự tham gia của các yếu tố sản xuất vào quá trình sản xuất kinh doanh của doanhnghiệp có sự khác nhau và hình thành các khoản chi phí tương ứng. Các chi phí mà doanh nghiệp chi ra cấu thành nên giá trị sản phẩm nói chung và sản phẩm xây lắp nói riêng bao gồm ba bộ phận: C+V+M Trong đó C: là toàn bộ giá trị tư liệu sản xuất đã tiêu hao trong quá trình tạo ra sản phẩm (với sản phẩm xây lắp đó là: chi phí nguyên vật liệu, công cụ dụng cụ, khấu hao tài sản cố định... dùng cho hoạt động xây lắp ). Bộ phận này được gọi là chi phí về lao động vật hoá. V: là chi phí tiền lương, tiền công phải trả cho người lao động tham gia vào quá trình sản xuất tạo ra sản phẩm. Nó được gọi là hao phí lao động sống cần thiết. M: là gí trị mới do lao động sống tạo ra trong quá trình hoạt động tạo ra giá trị của sản phẩm (kể cả các khoản tính theo tiền lương) Trong điều kiện nền sản xuất hàng hóa ngày càng phát triển, các quy luật của nền kinh tế thị trường đã phát huy đựơc vai trò, tác dụng của nó đặc biệt là quy luật giá trị và chi phí sản xuất của doanh nghiệp được biểu hiện thông qua công cụ tiền tệ. Như vậy ta có thể nói rằng: Chi phí sản xuất là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ chi phí về lao động sống và lao động vật hoá cần thiết phát sinh trong quá trình sản xuất ra sản phẩm. Và chi phí sản xuất xây lắp cũng không nằm ngoài khái niệm này. Hiện nay nền kinh tế thị trường với các quy luật vốn có của nó đã và đang tác động đến hoạt động của hầu hết các doanh nghiệp. Cạnh tranh là quy luật tất yếu cho sự tồn tại của doanh nghiệp mà doanh nghiệp xây lắp cũng không nằm ngoài sự chi phối của nó. Một trong những vũ khí lợi hại sử dụng trong cạnh tranh là giá thành sản phẩm. Do đó, phấn đấu hạ giá thành, nâng cao chất lượng sản phẩm là mục tiêu của bất cứ doanh nghiệp nào. Ttong việc tính toán, đánh giá chính xác chi phí sản xuất chẳng những là yếu tố khách quan mà còn là yếu tố hết sức quan trọng trong việc cung cấp những thông tin cần thiết cho yêu cầu của quản lý. Chính vì lý do này mà người ta tiến hành phân loại chi phí sản xuất để có thể quản lý chi phí tốt hơn theo đúng nội dung, bản chất của chi phí góp phần nâng cao tính chi tiết của các thông tin chi phí phục vụ đắc lực cho công tác quản lý lập kế hoạch, đồng thời tạo ra cơ sở tin cậy cho việc phấn đấu giảm chi phí nâng cao hiệu quả kinh tế của chi phí. Sau đây là một số cách phân loại chi phí: a/ Phân loại theo nội dung kinh tế của các khoản chi phí. Theo cách phân loại này chi phí sản xuất được chia thành: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: gồm giá trị của vật liệu chính, vật liệu phụ được sử dụng để tạo ra sản phẩm xây lắp. Trong đó: Vật liệu chính như: gạch, vôi, cát, xi măng, sắt... Vật liệu phụ như: dàn giáo, cốt pha, sơn, ve... Chiphí nhân công: là toàn bộ tiền công, tiền lương và các khoản phải trả cho người lao động (gồm cả lao động của doanh nghiệp và lao động thuê ngoài) Chi phí khấu hao tài sản cố định. Chi phí dịch vụ mua ngoài: tiền điện, nước, điện thoại... Chi phí bằng tiền khác: bao gồm các chi phí cần thiết khác phát sinh trong quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp như: tiền công tác phí, chi phí tiếp khách... Cách phân loại này có tác dụng rất lớn trong quản lý chi phí sản xuất. Nó cho biết kết cấu của từng yếu tố chi phí trong tổng chi phí sản xuất để phân tích, đánh giá tình hình thực hiẹn dự toán chi phí sản xuất, lập báo cáo sản xuất theo từng yếu tố ở bảng thuyết minh báo cáo tài chính. Nó còn là cơ sở để lập dự toán chi phí sản xuất, lập kế hoạch cung ứng vật tư, kế hoạch về tiền lương... b/ Theo phương pháp tập hợp chi phí: gồm 2 loại Chi phí trực tiếp: là những chi phí sản xuất có quan hệ trực tiếp đối với việc sản xuất ra một loại sản phẩm hay một công việc nhất định. Nói cách khác đó là các khoản chi phí phản ánh trực tiếp (có thể ghi trực tiếp) cho các đối tượng tập hợp chi phí trên cơ sở của chứng từ gốc. Ví dụ: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp Chi phí gián tiếp: là các khoản chi có liên quan đến việc sản xuất ra nhiều loại sản phẩm, nhiều công việc (nhiều đối tượng tập hợp chi phí) nên cần phải tính toán để phân bổ cho các đối tượng có liên quan theo một tiêu thức nào đó. Cách phân loại chi phí này có thể giúp kế toán xác định phương pháp kế toán tập hợp và phân bổ chi phí cho các đối tượng một cách đúng đắn và hợp lý. c/ Theo mối quan hệ với khối lượng sản phẩm: chi phí sản xuất được chia làm 3 loại: Chi phí biến đổi (biến phí): là các khoản chi phí biến đổi tỷ lệ thuận với khối lượng sản phẩm như: chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công... Biến phí có đặc điểm: Tổng biến phí sẽ thay đổi khi sản lượng thay đổi nhưng biến phí trong một đơn vị sản phẩm vẫn giữ nguyên. Chi phí cố định (định phí): là các khoản chi không thay đổi khi sản lượng thay đổi. Định phí có đặc điểm: + Tổng định phí giữ nguyên khi sản lượng thay đổi trong phạm vi phù hợp. + Định phí trong một đơn vị sản phẩm thay đổi khi sản lượng thay đổi. - Chi phí hỗn hợp: là các khoản chi mang tính chất tương đối, giúp chủ doanh nghiệp có cách thức tác động hợp lý đối với cơ cấu chi phí của doanh nghiệp giúp doanh nghiệp thực hiện việc phân tích tình hình tiết kiệm chi phí sản xuất để có biện pháp giảm chi phí trên một đơn vị sản phẩm và tránh lãng phí. d/ Phân loại theo các khoản mục chi phí được tính vào giá thành. - Chi phí nguyên vật liệu: là toàn bộ chi phí tính đến hiện trường của sản phẩm xây lắp của các loại vật liệu bao gồm: + Vật liệu xây dựng: xi măng, cát , sỏi, gạch... + Vật liệu kết cấu: sắt, thép... + Vật liệu luân chuyển: dàn giáo, cốp pha... + Giá trị thiết bị gắn liền với vật kiến trúc: thiết bị vệ sinh, thiết bị chiếu sáng... + Vật liệu khác - Chi phí nhân công: là toàn bộ chi phí về tiền lương, tiền công lao động, các khoản phụ cấp phải trả cho công nhân trực tiếp sản xuất xây lắp và công nhân phục vụ tham gia xây dựng công trình. - Chi phí sử dụng máy thi công: là toàn bộ chi phí dùng cho máy thi công để xây dựng công trình bao gồm: + Tiền lương, các khoản phụ cấp trả cho công nhân điều khiển và phục vụ máy thi công. + Chi phí nguyên, nhiên vật liệu dùng cho máy thi công. + Chi phí công cụ, dụng cụ cho máy thi công. + Chi phí khấu hao hoặc tiền thuê máy thi công. + Chi phí sửa chữa thường xuyên, sửa chữa lớn máy thi công. + Chi phí dịch vụ mua ngoài và các khoản chi bằng tiền khác dùng cho hoạt động của máy. - Chi phí sản xuất chung: phản ánh toàn bộ chi phí phát sinh liên quan đến hoạt động chung của đội, công trường xây dựng. + Tiền lương, các khoản phụ cấp trả cho nhân viên quản lý đội xây dựng. + Các khoản trích bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), kinh phí công đoàn (KPCĐ) tính trên tiền lương trả cho nhân viên quản lý đội xây dựng, công nhân trực tiếp sản xuất xây lắp, công nhân điều khiển và phục vụ máy thi công biên chế của doanh nghiệp. + Chi phí phục vụ nhân công: chi phí điện nước sinh hoạt. + Chi phí khấu hao, sửa chữa thường xuyên dụng cụ thi công, chi phí hàng rào, mô hình hướng dẫn. + Chi phí khác. Phân loại chi phí theo cách này giúp cho doanh nghiệp có thể dự toán chi phí độc lập cho từng đối tượng xây lắp và theo từng khoản mục chi phí. Việc phân loại chi phí sản xuất theo các tiêu thức khác nhau cho phép hiểu cặn kẽ hơn nội dung và tính chất của chi phí, vị trí của chi phí khi sản xuất ra sản phẩm, mức độ và phạm vi quan hệ của mỗi loại đối với quá trình sản xuất. Từ đó có thể đáp ứng được nhu cầu thông tin đa dạng của nhà quản lý và các đối tượng quan tâm. Sử dụng phương pháp phân loại nào là phụ thuộc vào điều kiện sản xuất của từng doanh nghiệp và phụ thuộc vào từng quan điểm của mỗi nhà quản trị. 2. Giá thành sản phẩm xây lắp Giá thành sản phẩm: là biểu hiện bằng tiền của tổng số hao phí về lao động sống và lao động vật hoá có liên quan đến khối lượng công việc, sản phẩm hay lao vụ đã hoàn thành. Giá thành sản phẩm được tính toán xác định theo từng sản phẩm, dịch vụ cụ thể đã hoàn thành (theo từng đối tượng tính giá thành) và chỉ tính cho những sản phẩm, dịch vụ đã hoàn thành toàn bộ quy trình sản xuất tức là thành phẩm hoặc hoàn thành một số giai đoạn công nghệ sản xuất nhất định tức là nửa thành phẩm Xét về mặt hạch toán và theo quá trình kinh doanh của doanh nghiệp giá thành sản phẩm, dịch vụ bao gồm: - Giá thành thực tế sản xuất của sản phẩm, dịch vụ là toàn bộ chi phí của yếu tố tạo ra sản phẩm (chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung) và được sử dụng tính giá khi nhập, xuất kho thành phẩm. Công thức tính: Giá thành thực tế của sản phẩm sản xuất = Chi phí sản xuất dở dang đầu kỳ + Chi phí sản xuất phát sinh trong kỳ - Chi phí sản xuất dở dang cuối kỳ Giá thành của sản phẩm xây lắp được phân thành các loại sau: - Giá thành dự toán: Là tổng chi phí dự toán để hoàn thành khối lượng xây lắp công trình. Giá thành này được xác định trên cơ sở các định mức quy định của Nhà nước và khung giá quy định cho từng vùng, từng miền theo từng thời kỳ được tính như sau: Giá thành dự toán = Giá trị dự toán - Lợi nhuận địng mức Trong đó: + Giá trị dự toán: Là tổng chi phí dự toán để hoàn thành khối lượng xây lắp. Đó là cơ sở để lập kế hoạch khối lượng công tác xây lắp và được xác định theo định mức và giá quy định áp dụng theo từng vùng lãnh thổ, địa phương do cấp thẩm quyền ban hành. + Giá thành kế hoạch: Là loại giá thành được xây dựng xuất phát từ điều kiện cụ thể của doanh nghiễp trên cơ sở các biện pháp thi công và các định mức, đơn giá được áp dụng trong doanh nghiệp. Giá thành kế hoạch thường được xây dựng thấp hơn giá thành dự toán và phần chênh lệch này được gọi là mức hạ giá thành dự toán Giá thành kế hoạch = Giá thành dự toán - Mức hạ giá thành dự toán + Giá thành thực tế: phản ánh toàn bộ chi phí thực tế để hoàn thành bàn giao khối lượng xây lắp mà doanh nghiệp đã nhận thầu thi công. Giá thành này bao gồm toàn bộ các chi phí theo định mức, vượt định mức hay thấp hơn định mức và các khoản bội chi về vật tư, tiền vốn trong quá trình sản xuất được tính vào gía thành nó được xác định vào cuối kỳ sản xuất xây lắp và được hạch toán theo sổ sách kế toán. B. Nhiệm vụ của kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm Việc tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm một cách hợp lý, chính xác nhằm xác định cho được chi phí thực tế phát sinh để cung cấp những thông tin cần thiết phục vụ cho quá trình sản xuất kinh doanh. Ta biết rằng: Hạch toán kế toán là khoa học thu nhận, xử lý và cung cấp thông tinvề tài sản, sự vận động của tài sản trong đơn vị, là công cụ quan trọng phục vụ công tác điều hành và quản lý toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Do đó hạch toán nghiệp vụ chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm có nhiệm vụ sau: Căn cứ vào đặc điểm sản phẩm xây lắp xác định đối tượng tập hợp chi phí sản xuất, đối tượng tính giá thành sản phẩm, vận dụng các phương pháp tập hợp và phân bổ chi phí, phương pháp tính giá thành sản phẩm phù hợp với đặc điểm sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Tổ chức ghi chép, phản ánh một cách đầy đủ, kịp thời, chính xác mọi chi phí sản xuất thực tế phát sinh trong quá trình thi công xây lắp theo từng nơiphát sinh chi phí, từng đối tượng phải chịu chi phí theo nội dung kinh tế và công dụng của chi phí. Tham gia việc xây dựng các chỉ tiêu hạch toán nội bộ vàgiao các chỉ tiêu đó cho bộ phận sản xuất. Xác định giá trị sản phẩm xây lắp dở dang cuối kỳ và tính giá thành thực tế khối lượng công tác xây lắp hay coong việc đã hoàn thành trong kỳ một cách chính xác để kiểm tra việc thực hiện dự toán chi phí sản xuất và kế hoạch giá thành sản phẩm. Hướng dẫn, kiểm tra các bộ phận có liên quan đến tính toán phân loại chi phí nhằm phục vụ cho tạp hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm được nhanh chóng khoa học. Lập báo cáo về chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm. Phân tích tình hình thực hiện kế hoạch giá thành sản phẩm phát hiện mọi khả năng tiềm tàng để phấn đấu hạ thấp giá thành sản phẩm. xác định kết quả sản xuất và kinh doanh của từng kỳ kế toán một cách chính xác. I. Nội dung tổ chức công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất 1. Nguyên tắc hạch toán sản xuất và giá thành sản phẩm xây lắp Cũng giống như các doanh nghiệp sản xuất khác, đối với doanh nghiệp xây lắp việc hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp cũng tuân theo chế độ tài chính và chế độ kế toán hiện hành, cụ thể là: Giá thành sản phẩm xây lắp được kết chuyển từ bên có TK 154-chi phí sản xuất kinh doanh dở dang (TK154.1-xây lắp ) chỉ bao gồm chi phí trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sử dụng máy thi công, chi phí sản xuất chung. Đối với chi phí sản xuất chung chỉ bao gồm một bộ phận của chi phí chung phát sinh ở đội xây dựng, công trường xây dựng. Không được hạch toán vào giá thành sản xuất sản phẩm xây lắp những chi phí sau: Chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí hoạt động tài chính, chi phí bất thường, chi phí sự nghiệp. 2. Đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất Đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất là phạm vi giới hạn để tập hợp các chi phí sản xuất phát sinh nhằm đáp ứng yêu cầu kiểm tra, giám sát chi phí và yêu cầu tính giá thành sản phẩm. Như vậy thực chất của việc xác định đối tượng tập hợp chi phí sản xuất là việc xác định nơi các chi phí đã phát sinh và nơi gánh chịu chi phí. Tuỳ theo cơ cấu tổ chức sản xuất, trình độ quản lý sản xuất kinh doanh và yêu cầu hạch toán kinh doanh, quy trình công nghệ sản xuất chế tạo sản phẩm của doanh nghiệp là đơn giản hay phức tạp mà đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất có thể là từng sản phẩm, từng đơn ssặt hàng, toàn bộ quy trình công nghệ hay từng quy trình công nghệ, từng phân xưởng, tổ đội sản xuất ... Đối với doanh nghiệp xây lắp do đặc điểm của sản phẩm xây lắp là đơn chiếc đặc trưng kỹ thuật thi công tổ chức sản xuất riêng phức tạp, quá trình thi công chia nhiều giai đoạn nên đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất thường được xác định là từng công trình, hạng mục công trình hay theo từng đơn đặt hàng. 3. Phương pháp tập hợp chi phí sản xuất Có hai phương pháp tập hợp chi phí sản xuất: *Phương pháp tập hợp trực tiếp: Phương pháp tập hợp trực tiếp áp dụng đối với những chi phí sản xuất có liên qaun trực tiếp đến từng đối tượng tập hợp chi phí riêng biệt (công trình, hạng mục công trình...) thì tập hợp chi phí đó, gọi là phương pháp tập hợp thực tiếp, phương pháp này thường được áp dụng trong các doanh nghiệp xây lắp vì đây là cách tập hợp trực tiếp chính xác nhất đồng thời lại theo dõi được motọ cách trực tiếp các chi phí có liên quan tới các đối tượng cần theo dõi. Hơn nữa nó tạo điều kiện cho kế toán tính giá thành và người quản lý đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Theo phương pháp này thì chi phí phát sinhtheo công trình, hạng mục công trình nào thì tập hợp cho công trình, hạng mục công trình đó. *Phương pháp tập hợp (phân bổ) gián tiếp Phương pháp tập hợp phân bổ gián tiếp được áp dụng khi một loại chi phí có liên quan đến nhiều đôí tượng tập hợp chi phí sản xuất, không thể tập hợp trực tiếp cho từng đối tượng. Sau khi tập hợp toàn bộ chi phí này kế toán lựa chọn tiêu chuẩn phù hợp để tiến hành phân bổ chi phí cho các đối tượng liên quan theo công thức: åc Ci= ´ Ti å Ti Trong đó åc là hệ số phân bổ å Ti Ci : là chi phí sản xuất phân bổ cho đối tượng i. åc : là tổng chi phí sản xuất đã tập hợp cần phân bổ. Ti : là đại lượng của tiêu chuẩn dùng để phân bổ cho đối tượng i. å Ti: là tổng đại lượng của tiêu chuẩn dùng để phân bổ. Tiêu chuẩn phân bổ thường sử dụng là: Chi phí sản xuất, chi phí kế hoạch, chi phí định mức, chi phí nguyên vật liệu chính, khối lượng sản xuất. Trong các doanhnghiệp xây lắp phương pháp này ít được áp dụng. 4. Hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán sử dụng: *Hệ thống chứng từ Trong doanh nghiệp xây lắp đối tượng tập hợp chi phí sản xuất là từng công trình, hạng mục công tình hoặc theo từng đơn đặt hàng. Kế toán trưởng tổ chức việc lập chứng từ hạch toán ban đầu cho từng đối tượng tập hợp chi phí. Đối với vật tư thì chứng từ gốc là phiếu nhập kho, phiếu xuất kho, thẻ kho, với chi phí khấu hao tài sản cố định là bảng phân bổ và trích khấu hao TSCĐ, phiếu thu, phiếu chi... *Tài khoản kế toán sử dụng: Theo quy định hiện hành để hạch toán hàng tồn kho trong xây lắp kế toán chỉ áp dụng phương pháp kê khai thường xuyên do đó mà tài khoản kế toán sử dụng là: TK 621-“chi phí nguyên vật liệu trực tiếp”: Dùng để phản ánh các chi phí nguyên vật liệu thực tế phát sinh để sản xuất sản phẩm xây dựng hay lắp đặt các công trình. TK 621 được mở chi tiết cho từng công trình, hạng mục công trình. TK 622-“chi phí nhân công trực tiếp”: Dùng để phản ánh các khoản lương phải trả cho công nhân trực tiếp xây lắp, công nhân phục vụ xây lắp, công nhân vận chuyển bốc dỡ vật liệu. TK này được mở chi tiết cho từng công trình, hạng mục công trình. TK 623-“chi phí sử dụng máy thi công”: Dùng để tập hợp và phân bổ chi phí sử dụng máy thi công phục vụ trực tiếp cho hoạt đỗng công trình. TK 623 có 6 TK cấp 2: TK623.1-“chi phí nhân công”, TK623.4 ”chi phí khấu hao máy thi công”, TK623.7 “ chi phí dịch vụ”, TK623.8 “chi phí tiền khác”. Tài khoản 623 chỉ được sử dụng để hạch toán chi phí sử dụng xe, máy thi công đối với doanh nghiệp xây lắp thực hiện xây lắp công trình theo phương thức thi công hỗn hợp vừa thủ công vừa bằng máy. Trường hợp doanh nghiệp thực hiện xây lắp công trình theo phương pháp hoàn toàn bằng máy thì không sử dụng TK 623 mà doanh nghiệp hạch toán trực tiếp vào TK621,622,627. TK 627-“chi phí sản xuất chung”: Dùng để phản ánh những chi phí phục vụ xây lắp tại các độivà các bộ phận sản xuất kinh doanh trong doanh nghiệp xây lắp. TK 627 được mở chi tiết theo từng bộ phận xây lắp. TK627 có 5 TK cấp 2: TK 627.1 “chi phí nhân viên phân xưởng”, TK 627.2 “chi phí vật liệu”, TK 637.3 “chi phí dụgn cụ sản xuất”, TK627.4 “chi phí khấu hao TSCĐ”, TK627.8 “chi phí dịch vụ mua ngoài”. TK 154-“chi phí sản xuất kinh doanh dở dang”: Dùng để tập hợp chi phí sản xuất kinh doanh phục vụ cho việc tính giá thành sản phẩm xây lắp. Chi phí sản xuất kinh doanh phục vụ hạch toán trên TK 154 được chi tiết theo địa điểm phát sinh chi phí: Đội sản xuất, công trường, công trình. Phản ánh trên TK 154 gồm những chi phí sau: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân côngtrực tiếp, chi phí sử dụng máy thi công, chi phí sản xuất chung. TK 154 có 4 TK cấp 2: TK154.1 “xây lắp”, TK154.2 “sản phẩm khác”, TK 154.3 “dịch vụ”, TK 154.4 “chi phí bảo hành xây lắp” 5. Phương pháp kế toán tập hợp chi phí sản xuất a. Kế toán tập hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Trong xây lắp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp bao gồm: Chi phí thực tế về vật liệu phụ và các cấu kiện, các bộ phận kết cấu công trình sử dụng trong quá trình xây lắp công tình, hạng mục công trình. Nó không bao gồm giá trị vật liệu, nhiên liệu sử dụngmáy thi công và vật liệusử dụng cho quản lý đội, công trình. Chi phí vật liểutực tiếp còn bao gồm cả các chi phí cốp pha, đà giáo, công cụ dụng cụ được sửdụng nhiều lần. Vật liệu sử dụng cho công tình, hạng mục công trình nào thì tính trực tiếp cho công trình, hạng mục công trình đó. Trường hợp không tách riêng được thì phải tiến hành phân bổ cho từng công trình, hạng mục công trình theo định mức tiêu hao vật liệu, hoặc theo khối lượng thực hiện. Để tập hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp kế toán sử dụng TK 621-“chi phí nguyên vật liệu trực tiếp. ( Sơ đồ 1 ) b. Kế toán tập hợp chi phí nhân công trực tiếp: Chi phí nhân công trực tiếp trong xây lắp bao gồm tiền lương chính, phụ cấp lương và lương phụ của công nhân trực tiếp xây lắp theo đơn giá xây dựng cơ bản. Nó không bao gồm các khoản BHYT, BHXH, KPCĐ trích trên tiền lương của công nhân xây lắp, tiền lương phải trả cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật, nhân viên quản lý đội và tiền lương của nhân viên bảo vên máy thi công. Để tập hợp chi phí nhân công trực tiếp kế toán sử dụng TK622 được tập hợp riêng theo từng công trình, hạng mục công trình. ( Sơ đồ 2 ) c. Kế toán tập hợp chi phí sử dụng máy thi công: Chi phí sử dụng máy thi công là toàn bộ chi phí trực tiếp phát sinhtrong quá trình sử dụng máy thi công để thực hiện công việc xây lắp bằng máy theo phương pháp thi công hỗn hợp vừa thủ công vừa bằng máy chi phí máy thi công gồm những khoản sau: Chi phí nhân công: Lương chính, lương phụ, phụ cấp phải trả công nhân trực tiếp điều khiển máy thi công. Chi phí vật liệu: Nhiên liệu, vật liệu dùng cho máy thi công Chi phí dụng cụ sản xuất dùng cho máy thi công Chi phí dụng cụ sản xuất mua ngoài dùng cho máy thi công Chi phí khấu hao xe, máy thi công Chi phí bằng tiền khác cho xe, máy thi công Để tập hợp và phân bổ chi phí sử dụng máy thi công kế toán sử dụng TK 623. ( Sơ đồ ) d. Kế toán tập hợp chi phí sản xuất chung: chi phí sản xuất chung trong từng đọi xây lắp bao gồm lương nhân viên quản lý đội thi công. Các khoản trích BHXH, BHYT, KPCĐ tính theo tỷ lệ quy định trên tổng tiền lương của công nhân trực tiếp xây lắp, nhân viên quản lý đội, nhân viên kỹ thuật, kế toán đội thi công. Chi phí vật liệu, công cụ dùng quản lý đội. Chi phí khấu hao tài sản cố định không phải là máy thi công sử dụng ở đội, chi phí dịch vụ mua ngoài. C. Kế toán tính giá thành sản phẩm xây lắp I. Đối tượng tính giá thành và kỳ tính giá thành *Đối tượng tính giá thành: Là các loại sản phẩm, công việc lao vụ do doanh nghiệp sản xuất và thực hiện đòi hỏi phải tính được tổng giá thành sản phẩmvà giá thành đơn vị. Căn cứ vào tổ chức đặc điểm sản xuất, quy trình công nghệ sản xuất chế tạo sản phẩm, đặc điểm sản phẩm, yêu cầu trình độ quản lý... mà kế toán giá thành phải xácđịnh đối tượng tính giá thành cho phù hợp với thực tế của doanh nghiệp, với đặc điểm riêng của mìnhnên các doanh nghiệp xây lắp thường có đối tượng tính giá thành là từng công trình, hạng mục công trình hoặc khối lượng xây lắp hoàn thành bàn giao. Xác định đối tượng tính giá thành phù hợp với điều kiện cụ thể của doanh nghiệp giúp ch kế toán mở sổ kế toán bảng tính giá thành theo từnh đối tượng một cách trung thực hợp lý, kiểm tra tình hình thực hiện kế hoặch giá thành. *Kỳ tính giá thành: là thời kỳ bộ phận kế toán giá thành cần tiến hành công việc tính giá cho các đối tượng tính giá thành. Trong doanh nghiệp xây lắp cho sản xuất có tính đơn chiếc, chu kỳ sản xuất dài, sản phẩm chỉ hoàn thành khi kết thúc chu kỳ sản xuất nên kỳ tính giá thành có thể là tháng nhưng thông thường là vào cuối mỗi quý hoặc khi công trình bàn giao. II. Mối quan hệ giữa đối tượng tập hợp chi phí và đối tượng tính giá thành: Đối tượng tập hợp chi phí sản xuất và đối tượng tính giá thành là hai đối tượng khác nhau nhưng có mối quan hệchặt chẽ với nhau, điều đó thể hiện số liệu chi phí sản xuất đã tập hự được trong cơ sở để tính giá thành snr phẩmcho từng đối tượngtính giá thành có liên quan. Mặt khác một đối tượng kế toántập hợp chi phí sản xuất có thể bao gồm nhiều đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất. Cũng có thể trong một doanh nghiệp một đối tượng tập hợp chi phí sản xuất, có thể trùng với một đối tượng tính giá thành. III. Đánh giá sản phẩm dở dang trong doanh nghiệp xây lắp: Sản phẩm dở dang là khối lướngản phẩm, công việc còn đang trong quá trình sản xuất, gia công, chế biến trên các giai đoạn của quy trình công nghệ hoặc đã hoàn thành một vài quy trình chế biến nhưng vẫn còn phải gia công chế biến tiếp mới trở thành sản phẩm. Sản phẩm dở dang trong các doanh nghiệp xây lắp có thể là công trình, hạng mục công trìnhdở dang chưa hoàn thnàh, khối lượng xây lắp thi công dở dang trong kỳ chưa được bên chủ đầu tư nghiệm thu chấp nhận thanh toán. Đánh giá sản phẩmdở dang là xác định phần chi phí sản xuất mà sản phẩm dở dang cuối kỳ phải chịu. Muốn đánh giá sản phẩm dở dang một cách chính xác thì trước hết phải kiểm kê chính xác khói lượng xây lắp hoàn thành trong kỳ đồng thời phải xácđịnh đúng đắn mức độ hoàn thành khối lượng sản phẩm so vơí khối lượng xây lắp hoàn thành theo quy ước từng giai đoạn thi công để xác định khối lượng xây lắp dở dang, phát hiện những tổn thẩttong quá trình thi công Khi đánh giá sản phẩm làm dở kế toán cần kết hợp chặt chẽ với bộ phận kỹ thuật, bộ phận lao động để xác định mứcđộ hoàn thành của khối lượng sản phẩm dở dang một cách chính xác. Trong các doanh nghiệp xây lắp thường áp dụng một trong những phương pháp đánh giá sau đây: *Phương pháp đánh giá sản phẩm dở dang theo chi phí dự toán Theo phương pháp này chi phí thực tế của khối lượng xây lắp dở dang cuối kỳ được tính như sau Ch._.