Thực trạng & GP nâng cao hiệu quả của đào tạo & sử dụng nguồn nhân lực phục vụ cho sự nghiệp Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa ở Việt Nam

Lêi më ®Çu Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®ßi hái ph¶i cã nguån nh©n lùc , vèn vµ tµi nguyªn . §èi víi ViÖt Nam , c¶ hai nguån lùc tµi chÝnh vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Òu rÊt h¹n chÕ nªn nguån lùc con ng­êi ®­¬ng nhiªn ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh .So víi c¸c n­íc l¸ng giÒng chóng ta cã lîi thÕ ®«ng d©n , tuy nhiªn nÕu kh«ng ®­îc qua ®µo t¹o th× d©n ®«ng sÏ lµ g¸nh nÆng d©n sè cßn nÕu ®­îc qua ®µo t¹o chu ®¸o th× ®ã sÏ lµ nguån nh©n lùc lµnh nghÒ ,cã t¸c ®éng trùc tiÕp lªn tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña quèc gia. Mét ®éi ngò nh©n lùc lµnh nghÒ vµ ®ång bé còng t¹o nªn søc hÊp dÉn to lín ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam . V× thÕ b¸o c¸o chÝnh trÞ ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn 8 ®· chØ râ : “ Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu , ph­¬ng h­íng chung trong nhiÒu n¨m tíi lµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®¸p øng yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ”. B¸o c¸o chÝnh trÞ ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn 9 còng nªu : “Ph¶i t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i. Con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cña n­íc ta cã thÓ vµ cÇn rót ng¾n thêi gian . Thùc tÕ cho thÊy, sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè , nhiÒu ®iÒu kiÖn nh­ng chñ yÕu nhÊt vÉn lµ phô thuéc vµo con ng­êi .§iÒu kh¼ng ®Þnh trªn l¹i cµng ®óng víi hoµn c¶nh n­íc ta trong giai ®o¹n c¸ch m¹ng ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. So s¸nh c¸c nguån lùc víi t­ c¸ch lµ ®iÒu kiÖn , tiÒn ®Ò ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc vµ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ th× nguån nh©n lùc cã vai trß quyÕt ®Þnh . Do vËy , h¬n bÊt cø nguån lùc nµo kh¸c ,nguån nh©n lùc ph¶i chiÕm mét vÞ trÝ trung t©m trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi n­íc ta . §©y lµ nguån lùc cña mäi nguån lùc , lµ nh©n tè quan träng bËc nhÊt ®Ó ®­a n­íc ta nhanh chãng trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn . Do vËy , khai th¸c ,sö dông vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ vÊn ®Ò quan träng gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Muèn cã ®­îc mét nguån nh©n lùc cã chÊt l­îng tèt , chóng ta ph¶i cã nh÷ng ho¹t ®éng tÝch cùc ®Ó n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc n­íc nhµ ,tr­íc hÕt ph¶i b¾t ®Çu tõ viÖc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Gi¸o dôc, ®µo t¹o vµ båi d­ìng lµ trang bÞ kiÕn thøc truyÒn thô kinh nghiÖm, h×nh thµnh kü n¨ng kü x¶o trong ho¹t ®éng , h×nh thµnh nªn phÈm chÊt chÝnh trÞ, t­ t­ëng , ®¹o ®øc vµ t©m lý , t¹o nªn nh÷ng mÉu h×nh con ng­êi ®Æc tr­ng vµ t­¬ng øng víi mçi x· héi nhÊt ®Þnh , t¹o ra n¨ng lùc hµnh ®éng cho mçi con ng­êi Néi dung cña gi¸o dôc , ®µo t¹o quy ®Þnh néi dung cña c¸c phÈm chÊt t©m lý t­ t­ëng , ®¹o ®øc vµ ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn cña mçi nh©n c¸ch . Chóng ta ®ang ®Æt con ng­êi vµo vÞ trÝ trung t©m v× khi con ng­êi ë ®óng vÞ trÝ cña nã th× nã míi ph¸t huy hÕt tiÒm lùc ®ang ngñ yªn cña ViÖt Nam . §ã lµ mét chiÕn l­îc ®óng ®¾n cña n­íc ta hiÖn nay .Muèn lµm ®­îc ®iÒu ®ã chóng ta cÇn ph¶i nghiªn cøu thùc tr¹ng mét c¸ch chÝnh x¸c ®Ó ®Ò ra gi¶i ph¸p hîp lý, ®Ó lµm sao n©ng cao hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. §©y lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng ®èi víi n­íc ta hiÖn nay, do ®ã em chän ®Ò tµi "Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ®µo t¹o vµ sö dông nguån nh©n lùc phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam" Néi dung I. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ lý luËn. 1. C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ g×. C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®èi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph­¬ng tiÖn vµ ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ, t¹o ra n¨ng xuÊt x· héi cao. Chóng ta ®i theo con ®­êng x· héi chñ nghÜa do ®ã ta cÇn quan t©m ®Õn néi dung c¬ b¶n cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam. §ã lµ ta ph¶i ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi trªn c¬ së thùc hiÖn c¬ khÝ ho¸ nÒn s¶n xuÊt x· héi vµ ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i; chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng hiÖn ®¹i ho¸, hîp lý ho¸ vµ hiÖu qu¶ cao; thiÕt lËp quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. 2. Vai trß cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam. Tõ thËp niªn 60 cña thÕ kû XX, §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam ®· ®Ò ra ®­êng lèi c«ng nghiÖp ho¸ vµ coi c«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô trung t©m xuyªn suèt thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa héi. Ph©n tÝch nh÷ng t¸c dông c¬ b¶n cña c«ng nghiÖp ho¸ ®èi víi nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc hiÖn nay cµng lµm râ ý nghÜa vai trß trung t©m cña c«ng nghiÖp ho¸. C«ng nghiÖp ho¸ ë n­íc ta tr­íc hÕt lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn môc tiªu x©y dùng nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. §ã lµ mét qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nh»m c¶i tiÕn mét x· héi n«ng nghiÖp thµnh mét x· héi c«ng nghiÖp, g¾n víi viÖc h×nh thµnh tõng b­íc quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, ngµycµng thÓ hiÖn ®Çy ®ñ h¬n b¶n chÊt ­u viÖt cña chÕ ®é x· héi míi x· héi chñ nghÜa. N­íc ta ®i lªn chñ nghÜa x· héi víi xuÊt ph¸t ®iÓm lµ nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu, b×nh qu©n ruéng ®Êt thÊp, 80% d©n c­ n«ng th«n cã møc thu nhËp rÊt thÊp søc mua h¹n chÕ. V× vËy c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt kü thuËt cÇn thiÕt vÒ con ng­êi vµ khoa häc - c«ng nghÖ, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nh»m huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc ®Ó kh«ng ngõng t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cho nh©n d©n, thùc hiÖn c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi, b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng sinh th¸i. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ t¹o ra c¬ së vËt chÊt ®Ó lµm biÕn ®æi vÒ chÊt lùc l­îng s¶n xuÊt, nhê ®ã mµ n©ng cao vai trß cña con ng­êi lao ®éng - nh©n tè trung t©m cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa, t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. NÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn nhê thµnh tùu c«ng nghiÖp ho¸ mang l¹i, lµ c¬ së kinh tÕ ®Ó cñng cè vµ ph¸t triÓn khèi liªn minh v÷ng ch¾c gi÷a giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ ®éi ngò tri thøc trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa. §Æc biÖt lµ gãp phÇn t¨ng c­êng quyÒn lùc, søc m¹nh vµ hiÖu qu¶ cña bé m¸y qu¶n lý kinh tÕ nhµ n­íc. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ v÷ng m¹nh trªn c¬ ë ®ã mµ thùc hiÖn tèt sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ. Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ thóc ®Èy sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn, thóc ®Èy qu¸ tr×nh quy ho¹ch vông l·nh thæ hîp lý theo h­íng chuyªn canh tËp chung lµm cho quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c vïng, c¸c miÒn trë nªn thèng nhÊt cao h¬n. C«ng nghiÖp ho¸ kh«ng nh÷ng cã t¸c dông thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng ph¸t triÓn cao mµ cßn t¹o tiÒn dÒ vËt chÊt ®Ó x©y dùng, ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn quèc phßng an ninh. Sù nghiÖp quèc phßng vµ an ninh g¾n liÒn víi sù nghiÖp ph¸t triÓn v¨n ho¸, kinh tÕ x· héi. Thµnh tùu c«ng nghiÖp ho¸ t¹o ra tiÒn ®Ò kin tÕ cho sù ph¸t triÓn ®ång bé vÒ kinh tÕ - chÝnh trÞ, v¨n ho¸ x· héi, quèc phßng vµ an ninh. Thµnh c«ng cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù th¾ng lîi cña con ®­êng x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng vµ nh©n d©n ta ®· lùa chän. ChÝnh v× vËy mµ c«ng nghiÖp ho¸ kinh tÕ ®­îc coi lµ nhiÖm vô träng t©m trong suèt thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. 3. Lý luËn nguån nh©n lùc. Ngµy nay khi vai trß cña nguån nh©n lùc ®ang ngµy cµng ®­îc thõa nhËn nh­ mét yÕu tè quan träng bªn c¹nh vèn vµ c«ng nghÖ cho mäi sù t¨ng tr­ëng th× mét trong nh÷ng yªu cÇu ®Ó hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc còng nh­ thÕ giíi lµ ph¶i cã ®­îc mét nguån nh©n lùc cã ®ñ søc ®¸p øng ®ù¬c nh÷ng yªu cÇu cña tr×nh ®é ph¸t triÓn cña khu vùc, cña thÕ giíi, cña thêi ®¹i. Nguån nh©n lùc lµ toµn bé nh÷ng ng­êi lao ®éng ®ang cã kh¶ n¨ng tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh lao ®éng vµ c¸c thÕ hÖ n«id tiÕp sÏ phôc vô cho x· héi. Nguån nh©n lùc víi t­ c¸ch lµ mét yÕu tè cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi lµ kh¶ n¨ng lao ®éng c¶ x· héi ®­îc hiÓu theo nghÜa hÑp h¬n, bao gåm nhãm d©n c­ trong ®é tuæi lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng. Víi c¸ch hiÓu nµy nguån nh©n lùc t­¬ng ®­¬ng víi nguån lao ®éng. Nguån nh©n lùc cßn cã thÓ hiÓu lµ tæng hîp c¸ nh©n nh÷ng con ng­êi cô thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng, lµ tæng thÓ c¸c yÕu tè vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn ®­îc huy ®éng vµo qu¸ tr×nh lao ®éng. Víi c¸ch hiÓu nµy nguån nh©n lùc bao gåm nh÷ng ng­êi tõ giíi h¹n d­íi ®é tuæi lao ®éng trë lªn. Nguån nh©n lùc ®­îc xem xÐt trªn gi¸c ®é sè l­îng vµ chÊt l­îng. Sè l­îng nguån nh©n lùc ®­îc biÓu hiÖn th«ng qua chØ tiªu quy m« vµ tèc ®é t¨ng nguån nh©n lùc. C¸c chØ tiªu nµy cã quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c chØ tiªu quy m« vµ tèc ®é t¨ng d©n sè. Quy m« d©n sè cµng lín, tèc ®é t¨ng d©n sè cµng cao th× dÉn ®Õn quy m« vµ tèc ®é t¨ng nguån nh©n lùc cµng lín vµ ng­îc l¹i. Tuy nhiªn, mèi quan hÖ d©n sè vµ nguån nh©n lùc ®­îc biÓu hiÖn sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh (v× ®Õn lóc ®ã con ng­êi muèn ph¸t triÓn ®Çy ®ñ, míi cã kh¶ n¨ng lao ®éng). Khi tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, con ng­êi ®ãng vai trß chñ ®éng, lµ chñ thÓ s¸ng t¹o vµ chi phèi toµn bé qu¸ tr×nh ®ã, h­íng nã tíi môc tiªu nhÊt ®Þnh. V× vËy, nguån nh©n lùc kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sè l­îng lao ®éng ®· cã vµ sÏ cã mµ nã cßn ph¶i bao gåm mét tæng thÓ c¸c yÕu tè thÓ lùc, trÝ lùc, kü n¨ng lµm viÖc, th¸i ®é vµ phong c¸ch lµm viÖc... tÊt c¶ c¸c yÕu tè ®ã ngµy nay ®Òu thuéc vÒ chÊt l­îng nguån nh©n lùc vµ ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét chØ tiªu tæng hîp lµ v¨n ho¸ lao ®éng. Ngo¶i ra, khi xem xÐt nguån nh©n lùc, c¬ cÊu cña lao ®éng - bao gåm c¶ c¬ cÊu ®µo t¹o vµ c¬ cÊu ngµnh nghÒ còng lµ mét chØ tiªu rÊt quan träng. Còng gièng nh­ c¸c nguån lùc kh¸c, sè l­îng vµ ®Æc biÖt lµ chÊt l­îng nguån nh©n lùc ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc t¹o ra cña c¶i vËt chÊt vµ tinh thÇn cho x· héi. §Ó ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ nhu cÇu sö dông lao ®éng, nh÷ng ng­êi lao ®éng ph¶i ®­îc ®µo t¹o, ph©n bæ vµ sö dông theo c¬ cÊu hîp lý, ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ cao trong sö dông. Mét quèc gia cã lùc l­îng lao ®éng ®«ng ®¶o, nh­ng nÕu ph©n bæ kh«ng hîp lý gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng, c¬ cÊu ®µo t¹o kh«ng phï hîp víi nhu cÇu sö dông th× lùc l­îng lao ®éng ®«ng ®¶o ®ã kh«ng nh÷ng kh«ng trë thµnh nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn mµ nhiÒu khi cßn lµ g¸nh nÆng c¶n trë sù ph¸t triÓn. 4. Vai trß cña nguån nh©n lùc víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ víi nÒn kinh tÕ tri thøc ë n­íc ta. Ngµy nay, tr­íc sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ th«ng tin, sù giao l­u trÝ tuÖ vµ t­ t­ëng liªn minh kinh tÕ gi÷a c¸c khu vùc trªn thÕ giíi. Sù ra ®êi cña nhiÒu c«ng ty xuyªn quèc gia ®· t¹o ra tèc ®é y¨ng tr­ëng ch­a tõng thÊy. T×nh h×nh ®ã ®· dÉn ®Õn sù quèc tÕ ho¸ kinh tÕ thÕ giíi, g©y nªn nh÷ng ®¶o lén vÒ chÝnh trÞ x· héi s©u s¾c mang tÝnh toµn cÇu vµ ®ang ®i ®Õn thiÕt lËp mét trËt tù thÕ giíi míi. Trong bèi c¶nh ®ã khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng ®ang næi lªn lµ khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt. Mét trong nh÷ng yÕu tè chñ chèt thøc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh chãng lµ vai trß cña nguån nh©n lùc. NÒn kinh tÕ tri thøc lµ kinh tÕ dùa trªn c¸c trô cét chñ yÕu lµ c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ vËt liÖu míi... §Ó cã ®­îc nÒn kinh tÕ tri thøc cÇn ph¶i x©y dùng c¬ së h¹ tÇng v÷ng ch¾c ®Ó ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin; ®ång thêi ph¶i ®Çu t­ cho ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o hay nãi c¸ch kh¸c ph¶i ®Çu t­ cho ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. C¸c n­íc muèn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc cÇn ph¶i ®Çu t­ cho ph¸t triÓn con ng­êi mµ cèt lâi lµ ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, ®Æc biÖt lµ ®µu t­ ph¸t triÓn nh©n tµi. Nhµ kinh tÕ häc ng­êi Mü, «ng Garry Becker- ng­êi ®­îc gi¶i th­ëng Nobel vÒ kinh tÕ n¨m 1992, ®· kh¼ng ®Þnh: " kh«ng cã ®Çu t­ nµo mang l¹i nguån lîi lín nh­ ®Çu t­ cho gi¸o dôc" (Nguån: The Economist 17/10/1992). Nhê cã sù ®Çu t­ cho ph¸t triÓn nguån nh©n lùc mµ nhiÒu n­íc chØ trong mét thêi gian ng¾n ®· nhanh chãng trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. ViÖt Nam lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn cã lùc l­îng s¶n xuÊt ë tr×nh ®é thÊp, nÒn kinh tÕ tri thøc ®èi víi ViÖt Nam lµ kh¸i niÖm hoµn toµn míi mÎ. Do vËy, cã ý kiÕn cho r»ng nÒn kinh tÕ tri thøc ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay qu¸ xa vµ kh«ng hiÖn thùc; cho r»ng ViÖt Nam ph¶i x©y dùng xong c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó lµm tiÒn ®Ò cho kinh tÕ tri thøc ra ®êi vµ ph¸t triÓn, kinh tÕ tri thøc kh«ng chØ bao gåm c¸c ngµnh míi xuÊt hiÖn dùa trªn c«ng nghÖ cao, mµ cßn c¶ c¸c ngµnh truyÒn thèng ®ùoc c¶i t¹o bµng khoa häc c«ng nghÖ cao. Do ®ã kh«ng nªn chê cho ®Õn khi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ kÕt thóc míi tiÕn hµnh x©y dùng kinh tÕ tri thøc, mµ ngay trong giai ®o¹n nµy, ®Ó ph¸t triÓn vµ theo kÞp c¸c n­íc trªn thÕ giíi, chóng ta ph¶i ®ång thêi ph¶i quan t©m tíi nh÷ng lÜnh vùc mµ chóng ta cã thÓ tiÕp cËn. §èi víi ViÖt Nam, mét ®Êt n­íc n«ng nghiÖp, râ rµng chóng ta kh«ng thÓ x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc nh­ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Thùc ra ®ã lµ sù tiÕp tôc qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ë mét tr×nh ®é cao h¬n, dùa trªn chÊt x¸m cña con ng­êi. MÆt kh¸c do xuÊt ph¸t ®iÓm cña lùc l­îng s¶n xuÊt cña ta thÊp, mµ tiÕp cËn kinh tÕ tri thøc ë ViÖt Nam ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam, tøc mang nh÷ng ®Æc thï cña m×nh. Do ®ã viÖc x¸c ®Þnh néi dung c¸c ngµnh kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ con ng­êi ®Ó tiÕp cËn kinh tÕ tri thøc trë thµnh nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu cña mäi cÊp, mäi ngµnh, nhÊt lµ c¸c cÊp ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc. Trong viÖc chuÈn bÞ Êy viÖc nghiªn cøu thùc tr¹ng m¹nh, yÕu vµ t×m ra gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ quan träng vµ cÊp b¸ch nhÊt trong giai ®o¹n hiÖn nay. Theo kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc th× nÕu chØ cã lùc l­îng lao ®éng ®«ng vµ rÎ th× kh«ng thÓ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, mµ ®ßi hái ph¶i cã mét ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao. ChÝnh nhê lùc l­îng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao mµ NhËt B¶n vµ c¸c n­íc Nics (c¸c n­íc c«ng nghiªpj míi) vËn hµnh cã hiÖu qu¶ c«ng nghÖ nhËp khÈu hiÖn ®¹i, s¶n xuÊt ra nhiÒu mÆt hµng cã søc c¹nh tranh cao víi c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. §Ó ®¶m thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, ph¶i båi d­ìng vµ ph¸t huy nh©n tè con ng­êi. Víi t­ c¸ch lµ môc tiªu vµ ®éng lùc ph¸t triÓn, con ng­êi cã vai tr× to lín kh«ng nh÷ng trong ®êi s«ng kinh tÕ mµ con trong lÜnh vùc ho¹t ®éng kh¸c. Bëi vËy ph¶i quan t©m, n©ng cao chÊt l­îng con ng­êi, kh«ng chØ víi t­ c¸ch lµ ng­êi lao ®éng s¶n xuÊt, mµ víi t­ c¸ch lµ c«ng d©n trong x· héi, mét c¸ nh©n trong tËp thÓ, mét thµnh viªn trong céng ®ång nh©n lo¹i... Kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÕu kh«ng cã ®éi ngò ®«ng ®¶o nh÷ng c«ng nh©n lµnh nghÒ, nh÷ng nhµ khoa häc kü thuËt tµi n¨ng, giái chuyªn m«n nghiÖp vô, nh÷ng nhµ doanh nghiÖp th¸o v¸t, nh÷ng nhµ l·nh ®¹o, qu¶n lý tËn tuþ, biÕt nh×n xa tr«ng réng. Vµo nh÷ng n¨m 80, quan ®iÓm ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®· trë thµnh vÊn ®Ò quan t©m ®Æc biÖt ë Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng. Con ng­êi ®îc coi lµ yÕu tè quan träng nhÊt cña sù ph¸t triÓn. Trong thêi ®¹i míi, muèn gi¶i quyÕt hµi hoµ c¸c yÕu tè cung vµ cÇu cã liªn quan ®Õn chiÕn l­îc oh¸t triÓn nguån nh©n lùc th× cÇn xem xÐt khÝa c¹nh nguån nh©n lùc theo quan hÖ mét phÝa. Ph¶i thÊy ®­îc vai trß s¶n xuÊt cña nguån lµ vÊn ®Ò cèt lâi cña häc thuyÕt vèn con ng­êi. Vµ vai trß s¶n xuÊt cña nguån nh©n lùc cã quan hÖ chÆt chÏ víi vai trß tiªu dïng ®­îc thÓ hiÖn b»ng chÊt l­îng cuéc sèng. C¬ chÕ nèi liÒn hai vai trß lµ tr¶ c«ng cho ng­êi lao ®éng tham gia c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ thu nhËp ®Çu t­ trë l¹i ®Ó n©ng cao møc sèng cña con ng­êi t¹o nªn kh¶ n¨ng n©ng cao møc sèng cho toµn x· héi vµ lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng... C¸c n­íc nghÌo ë Ch©u ¸ ®Òu nhËn thøc do tèc ®é t¨ng d©n sè qu¸ nhanh nhiÒu quèc gia coi viÖc gi¶m ®ãi nghÌo cßn quan träng h¬n c¶ gi¸o dôc, ®ã lµ mét thiÖt h¹i to lín. ViÖt Nam ®ang h­íng tíi mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc víi môc tiªu b¶o ®¶m cho d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng bµng v¨n minh, an ninh quèc gia vµ sù bÒn v÷ng cña m«i tr­êng. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam chØ cã thÓ ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh, HiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao khi nÒn kinh tÕ Êy thùc sù dùa trªn c¬ së c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸, trong ®ã ph¶i lÊy viÖc ph¸t huy nguån lùc con ng­êi lµm yÕu c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. II. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ®µo t¹o vµ sö dông nguån nh©n lùc phôc vô cho sô nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam. Thùc tr¹ng nguån nh©n lùc n­íc ta. a. Sè l­îng (quy m«) Nguån nh©n lùc ViÖt Nam. Quy m« nguån nh©n lùc ViÖt Nam. ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng n­íc ®«ng d©n, d©n sè víi quy m« d©n sè ®øng thø hai §«ng Nam ¸ vµ thø m­êi ba trªn thÕ giíi. Mét ®Êt n­íc víi c¬ cÊu d©n sè trÎ víi sè ng­êi trong ®é tuæi 16 - 34 chiÕm 60% trong tæng sè 35,9 triÖu ng­êi lao ®éng: Nguån bæ sung hµng n¨m lµ 3% - tøc kho¶ng 1,24 triÖu ng­êi. Theo tæng ®iÒu tra d©n sè ngµy 1-4-1999, quy m« d©n sè n­íc ta lµ 76,3 triÖu ng­êi vµ dù tÝnh ®Õn n¨m 2010 quy m« d©n sè n­íc ta kho¶ng 95 triÖu vµ sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng gÇn 58 triÖu, chiÕm 60,7% d©n sè . Dù b¸o thêi kú 2001 ®Õn 2010 cÇn t¹o thªm chç lµm viÖc míi cho kho¶ng 11 - 12 triÖu lao ®éng (ch­a kÓ sè lao ®éng tån ®äng c¸c n¨m chuyÓn sang), b×nh qu©n mçi n¨m ph¶i t¹o thªm 1,1 ®Õn 1,2 triÖu chç lµm viÖc míi. TÝnh ®Õn 1/7/2000, tæng lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc cã 38.643.089 ng­êi, so víi kÕt qu¶ ®iÒu tra t¹i thêi ®iÓm 1/7/1996 t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 975.645 ng­êi, víi tèc ®é t¨ng 2,7% mét n¨m, trong khi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng hµng n¨m cña thêi kú nµy lµ 1,5% mét n¨m. Quy m« nguån nh©n lùc qua ®µo t¹o cña ViÖt Nam vµ viÖc sö dông nguån nh©n lùc nµy. ViÖt Nam tuy cã lùc l­îng lao ®éng dåi dµo nh­ng lùc l­îng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o thùc tÕ l¹i thiÕu, ®ã lµ m©u thuÉn vÒ quy m« cña nguån nh©n lùc n­íc ta, chóng ta võa thõa võa thiÕu nguån nh©n lùc. HiÖn nay ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc trong c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc thuéc c¸c bé, c¸c ngµnh ë c¸c c¬ quan trung ­¬ng cã 129763 ng­êi, trong ®ã cã 74% c«ng chøc cã tr×nh ®é tõ ®¹i häc trë lªn. b. VÒ chÊt l­îng nguån nh©n lùc ViÖt Nam. Theo sè liÖu ®iÒu tra lao ®éng viÖc lµm tõ n¨m 1996 – 1999 th× ®èi víi 35,866 – 37,784 triÖu ng­êi lao ®éng trong c¶ n­íc , sè ng­êi lao ®éng ch­a biÕt ch÷ vÉn cßn tíi 5,75% n¨m 1996, 5,10% n¨m 1997, 3,84%n¨m 1998 vµ 4,10% n¨m 1999 Trong sè ng­êi ch­a biÕt ch÷ , cã vïng chiÕm tû lÖ cao nh­ ®ång b»ng s«ng Cöu Long ( vïng chiÕm 21% lao ®éng c¶ n­íc ) n¨m 1999 cßn tíi 33% , vïng ®«ng B¾c ( vïng chiÕm 15% lao ®éng c¶ n­íc) cßn tíi 19%..... Trong sè ng­êi biÕt ch÷ , vÉn cßn nhiÒu ng­êi ch­a tèt nghiÖp cÊp I .N¨m 1996 cã 20,92 , n¨m 1997 cã 20,26%n¨m 1998 cã 18,50% vµ n¨m 1999 cßn18,00%. Sè ng­êi tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc chØ cã 13– 14% c¸c n¨m 1996-1997 vµ 16- 17% n¨m 1998, 1999 Nh×n chung tr×nh ®é v¨n ho¸ cña ng­êi lao ®éng ®· kh¸ h¬n sau 10 n¨m , sè ng­êi biÕt ch÷ n©ng lªn tõ 84% n¨m 1989 lªn 96% n¨m 1999. Sè ng­êi biÕt ch÷ nh­ng ch­a tèt nghiÖp cÊp I còng gi¶m dÇn, tuy cßn chËm , líp häc b×nh qu©n cña ng­êi lao ®éng ®· t¨ng tõ 3,3/12n¨m 1997 lªn líp 7,4/12n¨m1999 Bªn c¹nh ®ã chØ sè HDI cña ViÖt Nam n¨m 2000 xÕp thø 100/171 n­íc .Qua “ ®iÒu tra lao ®éng - viÖc lµm ë ViÖt Nam ” c¸c n¨m 1996 – 1999 cho thÊy : lùc l­îng lao ®éng kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n – kü thuËt chiÕm trong tæng sè lùc l­îng lao ®éng ®­îc ®iÒu tra ( 35,8 – 37,7 triÖu ng­êi ) ngµy cµng gi¶m qua c¸c n¨m . Cô thÓ nh­ sau : N¨m Lùc l­îng lao ®éng kh«ng cã tr×nh ®é/ tæng sè lao ®éng 1996 87,69% 1997 87,71% 1998 86,69% 1999 86,13% 2000 80 – 82% Tuy nhiªn ë nhiÒu vïng sè lao ®éng kh«ng cã tr×nh ®é, chuyªn m«n kü thuËt cßn chiÕm tû lÖ kh¸ cao : n¨m1999 sè kh«ng cã chuyªn m«n nghiÖp vô ë vïng T©y B¾c lµ 92,36% ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ91,7% Sè lao ®éng cã chuyªn m«n ngµy cµng t¨ng mÆc dï kh«ng cao. N¨m 1996 lµ 12,31%, n¨m 1997 : 12,29% n¨m 1998: 13,31% n¨m 1999 : 13,87% vµ ®Õn n¨m 2000 lµ 18 – 20% VÒ trÝ lùc vµ thÓ lùc. Ng­êi ViÖt Nam cã truyÒn thèng cÇn cï, th«ng minh, ham häc hái, CÇu tiÕn bé, cã ý chÝ vµ tinh thÇn tù lùc tù c­êng d©n téc ph¸t triÓn kh¸ vÒ thÓ lùc, trÝ lùc, cã tÝnh c¬ ®éng cao cã thÓ tiÕp thu nhanh kiÕn thøc khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, cã thÓ nãi ®©y lµ mét trong sè c¸c lîi thÕ so s¸nh cña ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp. B¶ng: mét sè chØ tiªu vÒ søc khoÎ, y tÕ cña c¸c n­íc ASEAN. ChØ tiªu Thêi gian ViÖt Nam Brun©y In®«nªxia Malaixia Philippin Th¸i Lan Xingapo Tuæi thä b×nh qu©n 1992 63,4 74 62 70,4 64,4 68,7 74,2 Cung cÊp calo b×nh qu©n/ng­êi 1988-1990 2220 2860 2610 2670 2340 2280 3210 Tû lÖ cung cÊp calo/ng­êi so víi nhu cÇu tèi thiÓu(%) 1988-1990 102 _ 112 124 108 100 144 Tû lÖ ®­îc dÞch vô y tÕ(%) 1985-1990 90 96 80 90 75 70 100 Tû lÖ ®­îc dïng n­íc s¹ch(%) 1988-1991 27 95 51 72 82 76 100 Nguån: chØ sè vµ chØ tiªu ph¸t triÓn con ng­êi. NXB Thèng Kª. Hµ Néi 1995. Qua b¶ng trªn ta thÊy: c¸c chØ sè cña ViÖt Nam lu«n lu«n ë møc thÊp, cã nh÷ng chØ sè ë møc thÊp nhÊt trong khu vùc. Nh÷ng chØ tiªu liªn quan vµ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn sù ph¸t triÓn thÓ chÊt, thÓ lùc cña ng­êi lao ®éng ViÖt Nam rÊt thÊp: Cung cÊp cao b×nh qu©n ®Çu ng­êi chØ cã 2220 calo, thÊp nhÊt trong khu vùc. VÒ tû lÖ cung cÊp calo b×nh qu©n ®Çu ng­êi so víi nhu cÇu b×nh qu©n tèi thiÓu, ViÖt Nam chØ cao h¬n Th¸i Lan (100%), In®«nªxa (122%), Xingapo (144%), Philippin (108%), Malaixia (124%). Mét lo¹t c¸c chØ tiªu kh¸c liªn quan ®Õn y tÕ, ch¨m sãc søc khoÎ cña ViÖt Nam còng cßn ë møc thÊp, ®iÒu ®ã lý gi¶i phÇn nµo sù h¹n chÕ vÒ mÆt thÓ lùc cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam. Cho ®Õn nay thÓ lùc cña ng­êi lao ®éng ViÖt Nam cßn ch­a ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu cña nÒn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lín vµ á ®©y ®· béc lé mét trong nh÷ng yÕu ®iÓm c¬ b¶n cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam. Nh÷ng mÆt m¹nh tõ tr­íc ®Õn nay cña ng­êi lao ®éng ViÖt Nam vÉn ®­îc nh¾c ®Õn lµ: cã truyÒn thèng lao ®éng cÇn cï, cã tinh thÇn v­îy khã vµ ®oµn kÕt cao, th«ng minh s¸ng t¹o, cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t vµ øng dông khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i, cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi nhiÒu t×nh huèng phøc t¹p. Nh­ng thùc tÕ còng cho thÊy nh÷ng ®iÓm yÕu kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn lµ tr×nh ®é kü thuËt, tay nghÒ, kü n¨ng tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm qu¶n ký cña ng­êi VÖt Nam cßn rÊt thÊp, ch­a kÓ nh÷ng t¸c h¹i cña thãi quen vµ t©m lý cña ng­êi s¶n xuÊt nhá. Kh¶ n¨ng t­ duy cña lao ®éng n­íc ta. Nguån nh©n lùc ViÖt Nam víi xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp, tr­íc yªu cÇu lín cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ tá ra bÊt cËp. Tõ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp, phong c¸ch t­ duy con ng­êi ViÖt Nam cßn mang nÆng tÝnh chÊt s¶n xuÊt nhá, thñ c«ng, l¹c hËu. S¶n xuÊt vµ qu¶n lý b»ng kinh nghiÖm theo kiÓu trùc gi¸c, lÊy th©m niªn c«ng t¸c, cô thÕ nghÒ nghiÖp vµ lßng trung thµnh ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lao ®éng vµ ph©n chia thu nhËp. Lao ®égn ch­a ®­îc ®µo t¹o vµ rÌn luyÖn trong m«i tr­êng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nªn hiÖu xuÊt lao ®éng ch­a ®­îc ®Ò cao vµ ®¸nh gi¸ ®óng møc. Khi tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®­îc th©m nhËp vµ chuyÓn giao vµo ViÖt Nam th× m©u thuÉn gi÷a tr×nh ®é hiÖn ®¹i cña trang thiÕt bÞ kü thuËt - c«ng nghÖ víi tr×nh ®é l¹c hËu cña ng­êi sö dông xuÊt hiÖn. Ng­êi qu¶n lý ng­êi sö dông c«ng nghÖ th× kh«ng thÓ tiÕp thu, cµng kh«ng thÓ khai th¸c cã hiÖu qu¶ c«ng nghÖ, nªn gi¶m hiÖu xuÊt cña vèn ®Çu t­. HiÖn nay, c«ng nghÖ ViÖt Nam ë møc trung b×nh kÐm. Trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, hÖ thèng m¸y mãc thiÕt bÞ l¹c hËu tõ 2 ®Õn 4 thÕ hÖ so víi thÕ giíi. C¸c chØ tiªu chñ yÕu cÒ tiªu hao nguyªn, nhiªn, vËt liÖu g¸p 1,5 ®Õn 2 lÇn møc chung cña thÕ giíi, gi¸ thµnh s¶n phÈm cao, n¨ng suÊt lao ®éng c«ng nghiÖp chØ ®¹t 30% møc trung b×nh cña thÕ giíi ( theo sè liÖu b¸o c¸o cu¶ GS ®Æng h÷u t¹i héi c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ toµn quèc ngµy 12/2/1995). Sè nh©n c«ng cã tr×nh ®é bËc 4 trë lªn chØ b»ng 1/3 tæng sè c«ng nh©n kü thuËt, c«ng nh©n cã tr×nh ®é b¹c 7 chØ cã 4000 ng­êi nµ ®a phÇn tuæi ®· cao. ThiÕu c«ng nh©n kü thuËt, ®Æc biÖt lµ c«ng nh©n bËc cao lµ nh©n tè trùc tiÕp ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ, lµm gi¶m hiÖu xuÊt sö dông cña thiÕt bÞ c«ng nghÖ. HiÖn nay c¸c nhµ c«ng nghÖ, c«ng tr×nh s­, kü s­ thùc hµnh n­íc ta rÊt thiÕu, nhÊt lµ c¸n bé ë c¸c ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin, vi ®iÖn tö sinh häc, tù ®éng ho¸ s¶n xuÊt... Sè c¸n bé khoa häc thuéc c¸c ngµnh kü thuËt liªn quan ®Õn c«ng nghÖ chØ chiÕm 11% tæng c¸n bé trong c¬ chÕ kinh tÕ cò nªn kinh nghiÖm, n¨ng lùc s¸ng t¹o thùc tiÔn, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o c«ng nghÖ yÕu. Sù l¹c hËu, non yÕu vÒ tr×nh ®é cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam so víi nh©n lùc trong khu vùc vµ thÕ giíi. Tr×nh ®é lao ®éng kü thuËt n­íc ta võa yÕu, võa thiÕu, võa bÊt hîp lý vÒ c¬ cÊu ®µo t¹o, võa ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Tr×nh ®é non kÐm, l¹c hËu vÒ khoa häc c«ng nghÖ, t¸c phong lao déng, kû luËt, sù thiÕu hiÓu biÕt vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, tÝnh tõ chÞu tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n thÊp ¶nh h­ëng ®Õn c¹nh tranh cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam khi hoµ nhËp vµo thÞ tr­êng nh©n lùc tiªn tiÕn cña thÕ giíi. HiÖn nay, nguån nh©n lùc ®åi dµo, gi¸ nh©n c«ng rÎ, vÒ l©u dµi kh«ng thÓ lµ lîi thÕ ph¶t triÓn ViÖt Nam, V× lîi thÕ nh©n c«ng rÎ trªn thÕ giíi ®ang dÇn mÊt ®i vµ thay vµo ®ã lµ tr×nh ®é trÝ tuÖ cao ®ång ®Òu cña nh©n c«ng. Trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, tr×nh ®é, n¨ng lùc cña c¸c bé ®èi t¸c, sù s¾c s¶o mÒm dÎo, nh¹y bÐn, linh ho¹t trong ngo¹i giao cña c¸n bé ¶nh h­ëng rÊt ®Õn lîi Ých cña nh÷ng quèc gia. §Ó gi¶m ®­îc nh÷ng bÊt lîi, t¹o ra sù t­¬ng ®ång trong hoµ nhËp, c¹nh tranh víi thÞ tr­êng nh©n lùc khu vùc vµ thÕ giíi, ng­êi lao ®éng ViÖt Nam ph¶i ®­îc trang bÞ c¸c kiÕn thøc chuyªn m«n nghÒ nghiÖp, ngo¹i ng÷, lao ®éng, kû luËt, t¸c phong lao ®éng vµ nhËn thøc ®óng ®¾n mèi quan hÖ chñ - thî trong nÒn kinh tÕ thÞ û­êng, ph¶i hiÓu biÕt ®­îc phong tôc tËp qu¸n, ®Æc ®iÓm cña c¸c n­íc b¹n tong cïng thÞ tr­ßng lao ®éng. Trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lao ®éng ViÖt Nam còng béc lé nh÷ng nh­îc ®iÓm l¹c hËu vÒ tr×nh ®é kü thuËt - c«ng nghÖ, kû luËt vµ thãi quen lao ®éng. N¨ng lùc qu¶n lý kinh tÕ yÕu kÐm, tÝnh tuú tiÖn cña ng­êi s¶n xuÊt nhá, ý thøc d©n téc, ý thøc céng ®ång ch­a cao t¹o nªn bÊt lîi vµ thua thiÖt vÒ kinh tÕ cho phÝa ViÖt Nam. c. C¬ cÊu ®µo t¹o nguån nh©n lùc n­íc ta. CÊu tróc ®µo t¹o nguån nh©n lùc n­íc ta kh«ng hîp lý c¶ vÒ c¬ cÊu c¸c lo¹i lao ®éng vµ c¬ cÊu ®Çu t­ ng©n s¸ch gi÷a c¸c bËc häc. Trong thêi gian võa qua, mÆc dï nhµ n­íc ®· rÊt nç lùc ®iÒu chØnh thùc tr¹ng trªn nh­ng hiÖu qua mang l¹i ch­a cao. Khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh hiÖn cã 86% lao ®éng ®ang lµm viÖc nh­ng chØ cã 2% ®­îc ®µo t¹o d­íi c¸c h×nh thøc. H¬n n÷a, ng©n s¸ch chi cho gi¸o dôc cña chóng ta cßn qu¸ thÊp. MÆc dï cã t¨ng h¬n thêi kú tr­íc nh­ng trong c¸c n¨m tõ 1990 ®Õn 1992 ng©n s¸ch dµnh cho gi¸o dôc chØ chiÕm 10-11% trong tæng ng©n s¸ch nhµ n­íc. So víi c¸c n­íc trong khu vùc th× sù ®Çu t­ nµy cña chóng ta cßn kÐm xa. Ch¼ng h¹n ng©n s¸ch dµnh cho gi¸o dôc cña Xinhgapo lµ 23%, cña Malaixia lµ 20%... sè häc sinh trung häc (kÓ c¶ trung häc chuyªn nghiÖp) ChiÕm 1/4 tæng sè häc sinh, sinh viªn c¶ n­íc nh­ng chØ ®­îc ®Çu t­ 8-9% ng©n s¸ch gi¸o dôc, trong khi ®ã sè sinh viªn ®¹i häc chiÕm gÇn 7% tæng sè häc sinh nh­ng l¹i ®­îc ®Çu t­ 15% ng©n s¸ch. §iÒu nµy lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù bÊt cËp trong hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o hiÑen nay (sè liÖu tõ "Th«ng tin tµi chÝnh" - sè 3 th¸ng2/1998). CÊu tróc ®µo t¹o cña lùc l­îng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o vèn ®· rÊt bÊt hîp lý l¹i cµng bÊt hîp lý h¬n. N¨m 1996, cÊu tróc ®µo t¹o lµ 1-1, 7-2,4 (tøc lµ øng 1 lao ®éng cã tr×nh ®é cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn th× cã 1,7 lao ®éng cã tr×nh ®é trung häc chuyªn nghiÖp vµ 2,4 lao ®éng cã tr×nh ®é s¬ cÊp/häcnghÒ/c«ng nh©n kü thuËt); n¨m 2000 cÊu tróc nµy lµ 1-1,2-1,7 trong khi môc tiªu cña NghÞ quyÕt Trung ­¬ng ®Ò ra lµ 1-4-10 ("Th«ng tin thÞ tr­êng lao ®éng", ). d. Ph©n bè nguån lùc cña n­íc ta. Nguån nh©n lùc n­íc ta ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, gi÷a c¸c vïng trong c¶ n­íc vµ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Thùc tÕ nµy ngµy cµng ®­îc ®iÒu chØnh cho phï hîp víi thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi n­íc ta. Theo ngµnh. VÒ c¬ b¶n, n­íc ta lµ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu. ChÝnh v× vËy lùc l­îng lao ®éng chñ yÕu tËp trung trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt truyÒn thèng lµ n«ng - l©m - ng­ nghiÖp. Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, sù ph©n bè trªn sÏ cã sù chuyÓn dÞch theo h­íng gi¶m dÇn lùc l­îng lao ®éng trong lÜnh vùc n«ng - l©m - ng­ nghiÖp vµ t¨ng dÇn trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô. N¨m 2000 cã sù chuyÓn dÞch râ rÖt so víi n¨m 1996 theo h­íng: gi¶m cá vÒ sè l­îng lao ®éng vµ tû lÖ lao ®éng lµm viÖc lµm viÖc trong nhãm ngµnh c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô. N¨m 1996 cã 32.601.918 ng­êi lµm viÖc trong c¸c ngµnh n«ng, l©m, ng­ nghiÖp, chiÕm 69,80% so víi tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n nãi chung, ®Õn n¨m 2000 gi¶m xuèng cßn 22.669.907 ng­êi, chiÕm 62,56%, trong khi ®ã, lao ®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng t¨ng tõ 3.566.513 ng­êi (n¨m 1996) t¨ng lªn 4.743.795 ng­êi (n¨m 2000) vµ tû lÖ so tæng sè ®· t¨ng tõ 10,55% lªn 13,15%; lao ®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh dÞch vô còng t¨ng nhanh c¶ vÒ sè l­îng vµ tû lÖ: tõ 6.643.564 ng­êi lªn 8.791.950 ng­êi vµ tõ 19,65% lªn 24,29% (TS. Tr­¬ng V¨n Phóc- thùc tr¹ng lùc l­îng lao ®éng ë ViÖt Nam giai ®o¹n 1996-2000 vµ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt viÖc lµm giai ®o¹n 2001-2005). Theo khu vùc. Còng gièng nh­ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c trªn thÕ giíi, lùc l­îng lao ®éng n­íc ta hiÖn nay chñ yÕu tËp trung ë khu vùc n«ng th«n vµ rÊt Ýt ë khu vùc thµnh thÞ vµ ngµy cµng cã xu h­íng t¨ng dÇn ë khu vùc thµnh thÞ, gi¶m dÇn ë khu vùc n«ng th«n. N¨m 1996, lùc l­îng lao ®éng khu vùc thµnh thÞ chØ chiÕm 19,06% tæng lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc, n¨m 2000 ®· t¨ng lªn 22,56%; trong khi tû lÖ lùc l­îng lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n gi¶m ®­îc tõ 80,94% xuèng cßn 77,44%. Dù b¸o trong nh÷ng n¨m tíi, tû lÖ lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ cßn tiÕp tôc t¨ng nhanh h¬n cïng víi sù ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸. Sù ph©n bè lùc l­îng ®· qua ®µo t¹o tõ s¬ cÊp/häc nghÒ trë lªn còng nh­ tõ c«ng nh©n kü thuËt cã b»ng trë lªn chñ yÕu tËp trung ë khu vùc thµnh thÞ, ®Æc biÖt lµ c¸c khu ®« thÞ träng ®iÓm. Lùc l­îng lao ®éng ë n«ng th«n chiÕm 77,44% nh­ng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o tõ s¬ cÊp/häc nghÒ trë lªn chØ chiÕm 46,26% trong tæng sè la._.