Thực trạng & Giải pháp để nâng cao hiệu quả kinh doanh đối ngoại của Ngân hàng thương Mại Việt Nam

ền tệ khác trong nền kinh tế . Ngày nay không một quôc gia nào có thể thực hiện được mục đích tăng trưởng kinh tế mà không chú trọng tới chính sách mở của và giao lưu kinh tế với nước ngoài . chính vì vậy , pham vi hoạt đông của ngân hàng rộng lớn , vượt ra khỏi biên giới , hoạt động ở khắp nơi trên thế giới . Chính sách sách mở cửa kinh tế với hoạt động tài chính đối ngoại của ngân hàng vơí mục đích quan trọng nhát là huy động vốn từ ngoài nước phục vụ cho nhu cầu phát triển trong nước, sẽ thúc đẩy sự phát triển kinh tế của Việt Nam Xuất phát từ đó nên vấn đề “Thực trạng và giải pháp để nâng cao hiệu quả kinh doanh đối ngoại của các ngân hàng thương mại Việt Nam” là nội dung nghiên cứu của bài viết này. Bố cục bài viết được chia thành 3 phần: Chương I: Lý luận chung vê hoạt động kinh doanh đối ngoại của ngân hàng thương mại I. Các hoạt động cơ bản của NHTM II. Hoạt động kinh doanh đối ngoại của NHTM Chương II: Thực trạng kinh doanh đối ngoại của các NHTM Việt Nam I. Thực trạng tình hình hoạt động II. Nguyên nhân của tình trạng trên Chương III: Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh đối ngoại của các NHTM Việt Nam Do điều kiện về trình độ và thời gian có hạn chế nên bài viết sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Em mong được sự quan tâm và góp ý của thầy cô trong khoa. Em xin cảm ơn cô Phạm Hồng Vân đã giúp em thực hiện bài viết này. Chương I Lý luận chung về hoạt động kinh doanh đối ngoại ngân hàng thương mại I. Các hoạt động cơ bản của NHTM 1. Khái niệm Ngân hàng thương mại là một loại hình tổ chức tín dụng thực hiện toàn bộ hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng. Thị trường hoạt động của nó không phải là thị trường hàng hoá thông thường mà là thị trường tiền tệ với mục tiêu là tối đa hoá lợi nhuận. 2. Hoạt động của NHTM Lịch sử của ngân hàng NHTM là lịch sử kinh donah tiền gửi với phương thức là nhận gửi để giữ hộ và thu phí, sau phát triển thành nhận gửi có trả lãi cho người gửi và sử dụng số tiền đó trong khoảng thời gian “nhàn rỗi” để cho vay nhằm thu được lãi cao hơn. các nhà kinh doanh tiền gửi này được hưởng một khoản chênh lệch giữa lãi suất cho vay với lãi suáat trả cho người gửi tiền và một số chi phí khác. Ngày nay, hoạt động của NHTM ngày càng đa dạng phong phú và có phạm vi rộng lớn, có tác động mạnh đến sự phát triển kinh tế của đất nước. Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với mục đích thường xuyên là nhận gửi sử dụng số tiền này để cấp tín dụng và cung ứng các dịch vụ thanh toán. 2.1. Hoạt động huy động vốn Ngân hàng huy động vốn dưới nhiều hình thức như nhận gửi, đi vay; vay dân bằng cách phát hành kỳ phiếu ,trái phiếu ; vay các tổ chức tín dụng ,các ngân hàng khác; hoặc có thể vay nước ngoài trên thị trường vốn quốc tế. Hoạt động này của ngân hàng có hiệu quả ,tập hợp được những khoản tiền nhỏ bé phân tán, tạm thời chưa sử dụng với những thời hạn hết sức khác nhau nhằm tài trợ lại cho nền kinh tế, cho những cá nhân có nhu cấu sử dụng tiền khi chưa có thu nhập. Nó cũng tiết kiệm cho nền kinh tế bằng các khoản giảm chi phí in tiền, chi phí lưu thông.. . và là cơ sở cho các hoạt động khác của ngân hàng. 2.2. Hoạt động sử dụng vốn. Một ngân hàng để tồn tại và phát triển được, trước tiên phải đảm bảo khả năng thanh toán. Nếu ngân hàng không thanh toán được cho khách hàng sẽ dẫn đến sự ồ ạt rút tiền trong dân chúng và sự sụp đổ là điều khó có thể tránh. Để tránh rủi ro này, ngân hàng luôn có hoạt động về ngân quỹ nhằm đảm bảo khả năng thanh toán của ngân hàng. Xét trên góc độ kinh doanh, thì hoạt động cho vay là nghiệp vụ quan trọng nhất quyết định sự tồn tại của ngân hàng. Nếu không cho vay được, sẽ không có thu nhập thì ngân hàng sẽ bị phá sản. Hoạt động cho vay là hoạt độngđem lại lợi nhuận cao nhất nhưng lại có độ rủi ro cao. Ngân hàng có thể cho chính phủ vay bằng cách mua tín phiếu kho bạc, cho các cá nhân doanh nghiệp vay trong kinh doanh, tiêu dùng... nhằm thúc đẩy nền sản xuất phát triển. Ngân hàng cũng có những hoạt động để đầu tư vốn của mình như liên doanh hoặc mua chứng khoán. cung cấp các dịch vụ để thu phí. Tất cả các hoạt động trên là nhằm mang lại thu nhập cho ngân hàng. 2.3. Hoạt động trung gian thanh toán. Ngân hàng thực hiện mọi yêu cầu của khách hàng qua sự uỷ thác của khách hàng như chuyển tiền, thu- chi hộ các khoản tiền căn cứ vào chứng từ mà khách hàng giao cho. Ngân hàng thực hiện việc thanh toán hộ, thanh toán không dùng tiền mặt... với hình thức tập trung sẽ giảm được chi phí, thời gian cho khách hàng qua đó ngân hàng cũng được có lợi với một khoản phí. Hiện nay, nền kinh tế thị trường đang trở thành một nền kinh tế toàn cầu, vì thế vai trò của ngân hàng trong lĩnh vực thương mại quốc tế là không thể thiếu trong việc kinh doanh ngoại hối nhằm phụ trợ cho việc tạo nguồn để cho vay, hỗ trợ cho hoạt động xuất nhập khẩu của doanh nghiệp Trong thanh toán quốc tế, ngân hàng đóng vai trò trung gian thanh toán giúp cho quá trình thanh toán theo yêu cầu của khách hàng được tiến hành an toàn, nhanh chóng tiện lợi và giảm bớt chi phí thay vì thanh toán bằng tiền mặt. Ngân hàng bảo vệ của khách hàng trong giao dịch thanh toán đồng thời tư vấn cho khách hàng, hướng dãn về kỹ thuật nhằm giảm rủi ro, tạo sự an tâm tin tưởng cho khách hàng trong quan hệ giao dịch mua bán với nước ngoài. Mặt khác, trong quá trình thực hiện thanh toán quốc tế, khách hàng không đủ khả năng tài chính cần đến sự tài trợ của ngân hàng nhằm vay để thanh toán hàng xuất nhập khẩu, ngân hàng bảo lãnh mở L/C, chiét khấu chứng từ xuất khẩu... đáp ứng nhu cầu về vốn cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu. Phương tiện thường được sử dụng là hối phiếu và séc. Thanh toán quốc tế làm tăng cường quan hệ đối ngoại của ngân hàng trong nước thông qua việc bảo lãnh cho khách hàng, thanh toán cho ngân hàng nước ngoài, thực hiện thanh toán quốc tế, sẽ có được những quan hệ đại lý với ngân hàng đối tác nước ngoài. II. Hoạt động kinh doanh đối ngoại của NHTM 1. Đặc điểm Kinh doanh đối ngoại của NHTM là một loại hình kinh doanh vừa mang tính truyền thống vừa mang tính hiện đaị. Vì là kinh doanh trên thị trường nên nó cũng có cạnh tranh và theo đuổi lợi nhuận. Nói đến truyền thống, bởi vì kinh doanh tiền tệ bản thân không có biên giới“cứng” , đồng vốn là dòng chảy không biên giới đã có từ xa xưa gắn với giao lưu quốc tế, với lưu thông tiền vàng , kim loại quý, với uy tín quốc gia, thương nhân, ngân hàng. Chính nhờ kinh doanh đối ngoại mới đặt nền móng hình thành các trung tâm tài chính quóc tế như trung tâm tài chính tại Hồng Kông, Singapore, Tôkyô, London.. Nối đến hiện đại là nói đến hình thức, phương thức ngày càng khác trước, đa dạng hơn, tinh vi hơn, đồ sộ hơn trên tất cả các hoạt động:kinh doanh ngoại hối, chứng khoán, thanh toán quốc tế, tín dụng hợp vốn, đồng tài trợ, đại lý, uỷ thác... thông qua các nghiệp vụ rất đa dạng. Xu hướng khu vực hoá, toàn cầu hoá trở thành phổ biến thì bên cạnh quá trình hợp tác theo nguyên tắc hai bên cùng có lợi giữa các quốc gia luôn kèm theo quá trình cạnh tranh gay gắt khốc liệt. Cạnh tranh là sản phẩm của nền kinh tế thị trường. Nó tồn tại một cách khách quan với tất cả các thành viên tham gia thị trường. Năng lực cạnh tranh của hoạt động kinh doanh đối ngoại của ngân hàng biểu hiện khả năng chiếm thị phần hoạt động và chi phối một số thị trường quốc tế quan trọng, tỷ lệ vốn đầu tư ngày càng tăng trong tổng số vốn nước ngoài đầu tư, ở chi phí dịch vụ thấp hay cao, uy tín của ngân hàng. Lợi nhuận là mục tiêu hàng đầu và cũng là yếu tố cuối cùng để kết thúc hoạt động sản xuất kinh doanh.. ở các nước phát triển, hoạt động ngân hàng tìm kiếm thị trường bên ngoài lãnh thổ quốc gia là nhằm chuyển vốn dư thừa tại chính quốc gia sang các nước kém phát triển hơn với mục tiêu cuối cùng là tối đa hoá lợi nhuận . Còn mục tiêu của các nước đang phát triển thì là tìm kiếm các nguồn vốn từ các trung tâm tài chính để chuyển về trong nước nhằm sử dụng có hiệu quả, thúc đẩy sự phát triển kinh tế. Như vậy,tìm kiếm lơi nhuận chính là mục tiêu hàng đầu, quan trọng nhất trong chiến lược mở rộng thị trường ra bên ngoài của các NHTM Tuy nhiên,kinh doanh đối ngoại phụ thuộc vào nhiều yếu tố như năng lực tài chính, trình độ quản lý kinh doanh, uy tín, kỹ thuật công nghệ, sự quản lý giám sát của NHNN và một số cấp có liên quan,an ninh,chủ quyền kinh tế quốc gia. Đây là lý do giải thích tại sao hệ thống NHTM của Việt Nam còn tương đối “đóng”. Khái niệm biên giới “ mềm” trong lĩnh vực này còn tương đối xa lạ . 2. Các nghiêp vụ (dịch vụ) kinh doanh đối ngoại. Nếu căn cứ vào luât pháp hiện hành về ngân hàng và quản lý ngoại hối của nước ta thì “kinh doanh đối ngoại” của NHTM Viêt Nam mà chúng ta đề cập được hiểu là “hoạt động kinh doanh ngoại hối”. Các NHTM hay ngân hàng nào khác được tiến hành kinh doanh thì luật pháp có chế định gọi là các” ngân hàng được phép” .Hiên nay nước ta có 28 ngân hàng được phép :NHNTVN, NHCTVN,NHĐT&PTVN,NHNNVN, và một số NHTM cổ phần NH nước ngoài đang hoạt đông trên lãnh thổ Viêt Nam . Chúng ta đều biết, kinh doanh đối ngoại của ngân hàng có phạm vi rộng lớn trên cả thị trường nội địa và cả thị trường quốc tế.Trong nước ,các hoạt động này mặt nào đó gắn với nhiệm vụ chính trị của ngành ngân hàng phục vụ các yêu cầu phát triển, giao lưu kinh tế-xã hội trong điều kiện mở cửa hiện nay như nghiệp vụ hối đoái, mua bán ngoại tệ, nghiệp vụ thanh toán chi trả kiều hối cho người nhận trong nước, nghiệp vụ tài khoản ngoại tệ phục vụ các tổ chức và các cá nhân “ người cư trú “ và “ người không cư trú” tại Việt Nam, nghiệp vụ thanh toán thẻ tín dụng quốc tế đối với các cơ sở tại thương trường Việt Nam và cả nghiệp vụ huy động vốn cho vay, bảo lãnh bằng ngoại tệ theo cơ chế hiện hành trong nước. Tất cả những hoạt động kinh doanh ngoại hối trên do các “ngân hàng được phép “thực hiện. Kinh doanh đối ngoaị của các NHTM được phép trên thị trường tiền tệ quốc tế thì lại khác, có những yêu cầu và điều kiện khá khắt khe đặt ra cụ thể trong giao dịch và những nội dung hoạt động diễn ra trên thị trường quốc tế là: thực hiện các dịch vụ thanh toán liên ngân hàng quốc tế, phát sinh liên quan đến việc trao đổi thương mại, dịch vụ, đầu tư quốc tế và các quan hệ giao lưu khác hết sức đa dạng giữa các nước với nhau. Thanh toán quốc tế thường là những hoạt động dịch vụ đối ngoại đầu tiên mà NHTM khi bước ra thương trường quốc tế đều phải tiến hành với những đòi hỏi rất khắt khe, trong đó yêu cầu chuẩn xác và nhanh chóng được đặt lên hàng đầu. Có 3 phương thức thanh toán quốc tế được sử dụng phổ biến là : phương pháp chuyển tiền, phương pháp nhờ thu, phương pháp tín dụng chứng từ L/C. Thị trường quốc tế là thị trường chu chuyển vốn tiền tệ nhưng không phải tiền tệ của mọi quốc gia mà bằng ngoại tệ tự do chuyển đổi. Vì vậy hoạt động kinh doanh ngoại hối của các NHTM trên thị trường tiền tệ quốc tế là tất yếu và thuộc loại các giao dịch kinh doanh vốn ngắn hạn. Lưu lượng vốn chu chuyển trên thị trường tiền tệ quốc tế chủ yếu được hình thành từ các nguồn thuộc dự trữ lưu động do các NHTM được phép nắm giữ và điều hành kinh doanh tác nghiệp. Thực tế kinh doanh ngoại hối thì có hai hoạt động chính là : - Kinh doanh chuyển đổi ngoại tệ: là loại kinh doanh diễn ra hàng ngày tại một NHTM đối ngoại. Người ta còn gọi việc chuyển đổi này là mua, bán ngoại tệ. Thị trường hối đoái trong nước, mua bán ngoại tệ giữa NHTM và khách hàng đều tiến hành thông qua đồng bản tệ. Còn mua, bán ngoại tệ trên thị trường hối đoái quốc tế thực chất là sự chuyển đổi giữa các ngoại tệ với nhau. - Kinh doanh tiền gửi ngoại tệ: là quan hệ giữa tiền gửi giữa các NHTM , quan hệ kinh doanh vay mượn với ngân hàng thương maị và chủ thể cho vay, nguồn vốn ngoại tệ để cho vay thông qua nghiệp vụ tiền gửi thường được tạo ra từ hai nguồn kinh doanh hối đoái trong nước và huy động trong thị trương tiền tệ quốc tế qua nghiệp vụ tài khoản tiền gửi. - Tổ chức bộ máy kinh doanh dưới hình thức lập chi nhánh hoạt động ở hải ngoại hay liên doanh thành lập NHTM hay các định chế tài chính ở nước ngoài, cũng là loại hình kinh doanh đối ngoại của các NHTM . 3. Vai trò của hoạt động kinh doanh đối ngoại đối với NHTM và đối với nền kinh tế Xu hướng toàn cầu hoá đang chi phối khuynh hướng và cấu trúc vận động của hệ thống tài chính- ngân hàng của từng quốc gia từ khi đổi mới nền kinh tế hệ thống NHTM Việt Nam đã sớm bắt nhịp quá trình hội nhập cộng đồng tài chính tiền tệ khu vực và thế giới. Do đó đẩy mạnh hoạt động kinh doanh đối ngoại đối với NHTM không chỉ là tất yếu khách quan mà còn là lẽ sống của chính ngân hàng. Trong kinh doanh đối ngoại hay còn được gọi là hoạt động kinh doanh ngoại hối thì NHTM giữ vị trí trung tâm. Các ngân hàng này đảm nhiệm hầu hết các hoạt động chuyển hoá ttrên thị trường ngoại hối với tư cách người bán hoặc người mua, Vai trò chủ đạo này xuất phát từ vị trí trung tâm của NHTM trong việc thực hiện thanh toán quốc tế. Qua đó, ngân hàng là người cuối cùng hình thành nền tảng doanh thu của thị trường hối đoái. Khi cần thực hiện các hợp đồng thanh toán bằng ngoại tệ thì trước sau ngân hàng cũng phải thực hiện nghiệp vụ kinh doanh ngoại hối. Dịch vụ chuyển đổi ngoại tệ của NHTM nhằm đáp ứng nhu cầu chi trả bằng ngoại tệ khác của khách hàng bản xứ mà NHTM chưa có sẵn. Cũng vì yêu cầu bảo toàn giá trị tiền tệ trong kinh doanh khi một loại ngoại tệ có sẵn đang có xu hướng mất giá so với ngoại tệ khác. Các NHTM thường thanh toán hộ theo yêu cầu khách hàng nên trong nghiệp vụ kinh doanh hầu hết các ngân hàng còn thực hiện các hoạt động ngoại hối theo hình thức liên ngân hàng, có nghĩa là các NHTM trực tiếp mua bán với nhau không liên quan tới nghiệp vụ khách hàng. Mục đích của hoạt động này đối với các NHTM là lợi nhuận thu được trên cơ sở chênh lệch tỷ giá của các giao dịch ngay trên thị trường hối đoái hoặc từ việc tích trữ đầu cơ ngoại hối hoặc từ việc thu phí. Góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của đất nước cũng là mục tiêu quan trọng nhất trong chiến lưọc mở rộng thị trường ra bên ngoài của các NHTM Việt Nam, bởi vì nó đóng vai trò trung gian chuyển vốn từ các trung tâm tài chính quốc tế về trong nước nhằm góp phần công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Mở rộng hoạt động kinh doanh đối ngoại có những lợi ích: Một là, tranh thủ được các nguồn vốn trên thị trường quốc tế thông qua ngân hàng nước ngoài hoặc các chi nhánh của họ, ngân hàng liên doanh với nước ngoài tại Việc Nam để đầu tư phát triển kinh tế đất nước. Hai là, có điều kiện và học hỏi công nghệ ngân hàng tiên tiến, nhất là ở các khâu thanh toán kinh doanh ngoại hối, thẩm định dự án ngừa phòng rủi ro kiểm soát nọi bộ và giám sất tài chính. Hợp tác kinh doanh tạo cơ hội cho ta có điều kiện tìm kiếm bạn hàng, khách hàng, đào tạo cán bộ qua các ngân hàng liên doanh như INDOVINABANK, FIRSTVINABANK, VID PUBLIC... các NHTM Việt Nam sẽ th được nhiều kinh nghiệm, bài học khá tốt về cách quản lý ngân hàng góp phần làm phong phú thêm và sôi động hơn thị trường chính Việt Nam, tạo nên môi trường cạnh tranh lành mạnh từ đó, góp phần quốc tế hoá hoạt động của NHTM Việt Nam. Ba là, góp phần quan trọng khuyến khích mở rộng xuất khẩu, kiểm soát tốt nhập khẩu. Tài trợ xuất nhập khẩu là một mảng dịch vụ thuộc hệ thống tất cả các dịch vụ chuyên biệt của ngân hàng nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp tronh hoạt động xuất nhập khẩu.Thực hiện hoạt động này ngân hàng cung ứng vốn bằng tiền hoặc bảo lãnh giúp doanh nghiệp gia tăng hệu quả kinh doanh thực hiện thương vụ thành công khi có sự thiếu hụt vốn trong doanh nghiệp. Bốn là, tạo điều kiện cơ hội mở rộng thị trường tìm kiếm bạn hàng trên những lĩnh vực kinh doanh khác nhau, thực hiện đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước nâng cao vị thế chính trị, kinh tế, ngoại giao, giao lưu văn hoá dân tộc với thế giới Trên thực tế đã cho chúng ta thây hội nhậo quốc tế về hoạt động ngân hàng đang là một xu thế của thời đại. Nó đem đến cho mỗi quốc gia nhiều lơi ích để phát triển, khơi thông các kênh luân chuyển vốn từ nước ngoài vào thị trường Việt Nam- nơi đang càn nhiều vốn đầu tư và nó cũng tạo điieù kiện cho các NHTM Việt Nam, các doanh nghiệp trong nước có cơ hội đầu cho nước ngoài Chương II Thực trạng hoạt động kinh doanh đối ngoại của các NHTM Việt Nam I. Thực trạng tình hình hoạt động 1. Một số thành tựu đã đạt được Qua hơn 10 năm đổi mới cùng với sự phát triển chung của nền kinh tế,trong đó có kinh tế đối ngoại của các NHTM Viêt Nam dần có những khởi sắc. Cũng như nhưng hoạt động kinh doanh tiền tệ ngân hàng trong nước,chuyển từ cơ chế độc quyền của NHNN sang cơ chế thi trường, đa dạng hoá các loại hình kinh doanh tiền tệ -tín dụng-ngoại hối’trong đó vai trò chủ đạo và chủ lực vẫn thuộc các tổ chức tín dụng nhà nước. Hoạt động kinh doanh đối ngoại của NHTM Viêt Nam từng bước được xác lập vị thế trên thương trường. Hiện nay, lĩnh vực này không còn độc quyền Nhà nước do Vietcombank đảm trách như thời tập trung bao cấp nữa,và bản thân Vietcombank trong cơ chế mới cũng đã trở thành một NHTM thực thụ của Nhà nước.Nếu không tự đổi mới và phấn đấu giữ vững nâng cao chất lượng “chữ tín“ chắc chắn Vietcombanh đã không thể tồn tại và phát triển đến nay, không thể thực hiện vai trò là NHTM quốc doanh chủ đạo và chủ lực trong lĩnh vực ngoại hối. Cùng với Vietcombank bắt đầu vào cuộc còn có các NHTM quốc doanh khác,mà mới trước đó với danh nghĩa các ”ngân hàng chuyên doanh”,chỉ hoạt đông trên thương trường nội địa.Vơí phương châm phát triển thận trọng ,tiến chắc không thể phủ nhận sự tiến bộ của NHCTVN, NHĐT&PTVN, NHNNVN trong lĩnh vực này. Đồng thời , một số NHTM cổ phần ra đòi sớm đã từng bước khẳng định được vị thế . Nễu xét trên giác độ hạch toán kinh doanh trên thị trương tiền tệ quốc tế của nhiều NHTM nước ta đều có lãi,chưa để xẩy ra những thất thoát gì đáng kể về vốn ngoại tệ. Một số NHTM nước ta đã sớm tiếp cận với các phương thức kinh doanh quốc tế hiện đại để vận hành vào Viêt Nam như thẻ tín dụng quốc tế , phòng buôn tiền quốc tế, dịch vụ chuyển tiền điện tử quốc tế đã thu lợi hàng chục triệu USD mỗi năm cho nhà nước đặc biệt là từ sau khi bùng nổ cuộc khủng hoảng tài chình tiền tệ tại các nước khu vực Đông Nam á vào giữa năm 1997 và đầu năm 1998 thì cơn sốt nóng ngoại tệ với sự gia tăng đột ngột tỷ giá là sự thử thách gay go đầu tiên của nưóc ta trong thời kỳ đổi mới tính từ năm 1990 trở lại đây trên lĩnh vực tài chính- tiền tệ- đối ngoại. Những giải pháp tình thế trong quản lý vầ điều hành ngoại hối nhạy bén kiên quyết của chính phủ, ngân hàng Nhà nước cùng với sự phát triển nỗ lực vượt bậc trong tác nghiệp của hệ thống NHTM được phép kinh doanh ngoại hối đã đẩy lùi được cơn sốt nóng này. Từ sau khi đổi mới đến 1997 xuất khẩu nước ta tăng trưởng vói tỷ lệ cao, hàng năm từ 20- 25%. Đấy là nhờ tiềm lực kinh tế đất nước phát triển được tác động bởi các chủ trương chính sách vĩ mô của Đảng và chính phủ dành cho xuất khẩu ngày càng đi vào cuộc sống. Ngân hàng cũng đã có nhiều đóng góp đắc lực về vốn tín dụng thanh toán đối ngoại.... tạo nhiều thuạn lợi cho xuất khẩu. Những năm gần đây với hoạt động của NHTM nhằm đẩy mạnh huy động vốn và cho vay phục vụ CNH, HĐH đất nước phát huy nội lực, tranh thủ tối đa nguồn lực bên ngoài phục vụ mục tiêu phát triển đất nước. 2. Tình hình hoạt động . Mặc dù đã có những thành tựu như trên nhưng hoạt động kinh doanh đối ngoại của các NHTM Việt Nam còn có một số tồn tại: Chưa đa năng hoá theo cơ ché thị trường, điều đó được thể hiện ngay cả trong nghiệp vụ huy động vốn và sử dụng vốn ngoại tệ. Các hình thức huy động còn đơn điệu, chưa có các hình thức huy động dài hạn, chưa thu hút được các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hay các cá nhân nước ngoài, ngân hàng nước ngoài mở tài khoản ngoại tệ. Còn bị động trong huy động vốn và sử dụng, điều này thể hiện rất rõ trong năm 97 khi bị ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực và nhất là trong năm 99- 2000 người dân có khuynh hướng chuyển dịch tiền gửi từ VND sang USD. Hậu quả là, các NHTM có dư số tiền gửi ngoại tệ tăng nhanh mà không sử dụng hết được số vốn khả dụng bằng USD. Cuối năm 1996 chỉ có 18% tiền gửi bằng ngoại tệ trong tổng tiền gửi sang đến năm 97-99 thì tỷ lệ này là 30%. Nhưng trong năm 2000 tỷ lệ này tiếp tục gia tăng với tốc độ nhanh hơn, 9 tháng đầu năm tốc độ huy động tiền gửi ngoại tệ tăng mạnh 25.5% năm 99 lên 41.2% năm 2000 và tốc độ huy động tiền gửi bằng VND giảm tương ứng 19.2% năm 99 xuống còn 14.2% năm 2000. Hiện tượng nguồn vốn USD chảy vào các NHTM tăng mạnh, hơn nữa các NHTM lại nâng lãi suất huy động USD lên cao được nhiều USD, lên lượng vốn USD tiềm năng trong dân chúng chảy mạnh vào hệ thống ngân hàng. Một thực tế khá sinh động hiện naylà nguồn ngoại tệ để cho vay của các NHTM là rất lớn nhưng không cho vay ra được. Không biết rằng có bao nhiêu nguyên nhân nhưng chỉ riêng các hợp đồng tín dụng cho vay bằng ngoại tệ mà các ngân hàng đã ký với doanh nghiệp đến nay đã lên tới hàng trăm triệu USD nhưng vẫn chưa giải ngân được. Tiền ngân hàng vẫn năm chờ các thủ tục như tổng dự toán chưa được duyệt, gói thầu chưa lập xong, thiết bị cung cấp chưa lựa chọn, hợp đồng thi công chưa được ký... nên các chủ đầu tư không dại gì rút vốn vay để chịu lãi suất. Khi các NHTM cho doah nghiệp vay bằng ngoại tệ nhưng doanh nghiệp không tạo ra mặt hàng xuất khẩu để tái tạo ra ngoại tệ sẽ không có ngoại tệ trả nợ cho NHTM và tất nhiên doanh nghiệp phải mua ngoại tệ để trả nợ sẽ bị thiệt hại về tỷ giá so với khi vay, ngoài ra cũng rất khó cho doanh nghiệp khi lập kế hoạch hoá về giá thành sản phẩm và tài chính cho những năm mắc nợ. Nước ta nguồn ngoại tệ phân lớn là nguồn kiều hối chuyển từ nước ngoài về nhưng NHTM chỉ cho phép người cư trú mở tài khoản tiền gửi nngoại tệ bằng tiền mặt nhưng lại không cho phép vay bằng ngoại tệ, khách hàng chỉ mua bán ngoại tệ với NHTM khi thật cần thiết. Các NHTM Việt Nam huy động vốn bằng ngoại tệ mà không thể cho vay được nên phải gửi ngoại tệ ra nước ngoài nhằm hưởng lãi cao và biến ngoịa tệ tièn mặt thành ngoại tệ chuyển khoản ( có lợi ích được sử dụng trong thanh toán quốc tế ). Việc các NHTM gửi ngoại tệ ra ngân hàng nước ngoài là hoạt động kinh doanh bình thường được luật pháp cho phép và phù hợp với thông lệ quốc tế, góp phần làm tăng GDP tăng lãi cho NHTM và người gửi. Song là kinh doanh tiền tệ nên hoạt động này có lãi và cũng có rủi ro, đòi hỏi NHTM phải chú trọng tới hiệu quả, an toàn dù số dư tiền gửi nhiều hay ít. Sẽ là tốt hơn nếu NHTM dùng nguồn vốn ngoại tệ huy dộng được để dầu tư trong nước. Vì đứng trên góc độ quản lý vĩ mô việc gửi ngoại tệ ra nước ngoài tiếp tục gia tăng sẽ có những tác động không tốt đến nguồn vốn phát triển kinh tế của nước ta. đối với nguồn vốn trong nước không phát huy hết hiệu quả, không được khai thác triệt để nhằm mở rộng sản xuất kinh doanh, còn đố với nguồn vốn từ nước ngoài cũng giảm sút vì lãi suất ở Việt Nam (nước tiếp nhận vốn đầu tư) thấp hơn so với lãi suất quốc tế. Hơn nữa, việc các NHTM gửi ngoại tệ ra nước ngoài, không cho vay trong nước cũng làm giảm lòng tin của các nhà đầu tư nước ngoài vào sự ổn định của môi trường kinh tế vĩ mô ở Việt Nam, càng làm xấu đi hoạt động thu hút và sử dụng vốn đầu tư nước ngoài vốn đã có chiều hướng giảm sút gần 3 năm nay. Hoạt động kinh doanh đối ngoại trong lĩnh vực ngân hàng rất phức tạp nên đòi hỏi phải có vốn đủ sức hoạt động , phải có những trang bị, phương tiện tiên tiến dủ khả năng và đáp ứng kịp thời đầy đủ các nhu cầu của kkhách hàng và cạnh tranh được với các ngân hàng nước ngoài. Nhưng hiện nay tiềm lực tài chính của các NHTM Việt Nam còn nhỏ bé, tổng số vốn tự có của 4 NHTM quốc doanh lớn nhất Việt Nam chỉ khoảng 5500 tỷ VND. Như vậy với điều kiện cho vay đối với một khách hàng không vượt quá 15% vốn tự có theo quy định hiện hành thì toàn bộ các NHTM quốc doanh cũng chỉ có thể cho vay hợp vốn cho một khách hàng giá trị tối đa là 825 tỷ VND. Do đó, khi các nhu càu đầu tư cho những công trình trọng điểm của nền kinh tế... rất khó có thể huy động được đủ vốn từ các NHTM trong nước. Cho nên các tổng công ty, các nhà xuất nhập khẩu tầm cỡ đều là khách hàng thường xuyên của ngân hàng nước ngoài cùng với những dịch vụ nhanh,chính xác và ít rủi ro. Như vậy, các NHTM Việt Nam chưa đủ sức làm ăn với các doanh nghiệp có tầm cỡ. Thị trường nội tệ liên ngân hàng thì không hoạt động, thị trường ngoại tệ liên ngân hàng hoạt động kém hiệu quả, nhiều khi nhu cầu bán lớn hơn nhu cầu mua tạo nên sự mất cân đối lớn. Mặc dù các ngân hàng có nhu cầu ngoại tệ lớn để bán cho khách hàng L/C và trả nợ vay đến hạn nhưng việc mua từ các ngân hàng là rất khó bởi tâm lý găm giữ ngoại tệ trong thời điểm tỷ giá có xu hướng tăng lên. Tình hình đó càng làm việc lưu chuyển vốn trong xã hội trở lên bị cản trở nhiều hơn. Các NHTM Việt Nam có hệ thống thanh toán chưa hiện đại. Một số ngân hàng đã sử dụng phương tiện của tổ chức viễn thông tài chính quốc tế kiên ngân hàng để chuyển các khoản thanh toán đi và nhận các khoản thanh toán đến từ các ngân hàng đại lý nước ngoài, nhưng mưói nhỉ được thực hiện ở hội sở chính, chưa có đến các chi nhánh. Ngay trong cùng một hệ thống NHTM được phép kinh doanh đối ngoại ở nước ta như VIETCOMBANK chẳng hạn thì các giao dịch kinh doanh đối ngoại đúng nghĩa của nó cũng chỉ tập trung tại hội sở Trung ương và một và choi nhánh chủ yếu. Hoạt động kinh doanh về vốn , kinh doanh ngoại hối, vay và bảo lãnh quốc tế... đều xử lý theo nguyên tắc tập trung chứ không phân tán mở rộng. Thị trường tài chính quốc tế và khu vực là một mạng liên thông toàn cầu hoạt động 24/24 giờ, dịch vụ ngân hàng nội địa của nhiều nước nhờ sự giúp đỡ của hệ thống vi tính và mạng viễn thông đã đưa hoạt động ngân hàng đến tận cửa hiệu, khách sạn, gia đình. Kế toán và thanh toán qua ngân hàng được thực hiện và lưu giữ trong hệ thống vi tính không cần chứng từ. Dịch vụ ngân hàng đã liên kết các doanh nghiệp, các nhà đầu tư với nhau trên phạm vi toàn cầu mỗi giao dịc chỉ tính bằng giây thì thực tế hệ thống thanh toán cuả NHTM Việt Nam còn có khoảng cách lớn đối với hoạt động xuất khẩu, NHTM có dịch vụ cho bạn hàng của doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam mở L/C tại ngân hàng, trên cơ sở đó có thể cho doanh nghiệp vay tiền để tiến hành sản xuất kinh doanh xuất khẩu. Tuy nhiên, do giới hạn về trình độ nghiệp vụ đặc biệt là thông tin về bạn hàng nên tín dụng trên cơ sở L/C còn rất hạn chế và mức độ rủi ro cao (10- 15%). Thêm vào đó vai trò trung gian của NHTM đối với các giao dịch thanh toán xuất nhập khẩu còn rất thụ động, hầu như NHTM chưa có giải pháp gì để tăng độ an toàn nhất là thanh toán hàng xuất cho các doanh nghiệp Việt Nam và do đó lại càng hạn chế tín dụng cho xuất khẩu. Hiện nay, phía Việt Nam yeu cầu doanh nghiệp trong nước mở L/C thời hạn 180 ngày( trước đây có thể kéo dài L/C tới 360 thậm chí 540 ngày).để tránh phí quá cao, một số doanh nghiệp đã mở L/C “ngầm” qua ngân hàng nước ngoài. Tuy chi phí mở L?c tại ngân hàng thương mại quốc doanh vẫn thấp hơn so với các ngân hàng nước ngoài nhưng việc phát hành hối phiếu và bán hôí phiếu cho nhà đầu tư hầu như không được chấp nhận ở Việt Nam. Ngoài ra doanh nghiệp Việt Nam phải ký quỹ tới 80% giá trị L/C trong khi các doanh nghiệp đang rất thiếu vốn mà cơ sở nước ngoài mở L/C tại ngân hàng Việt Nam chỉ phải đặt cọc giá trị L/C càng làm cho tín dụng xuất khẩu trở nên khó khăn. Mặt khác, độ an toàn trong tín dụng xuất khẩu trở nên không cao do ngân hàng hầu như không chịu trách nhiệm đối với doanh nghiệp xuất khẩu, điều này không những không thúc đẩy xuất khẩu mà ngược lại còn kìm chế. Bản thân phương thức L/C tỏ ra ưu việt hơn so với các phương thức thanh toán quốc tế khác vì nó đảm bảo quyền lợi của cả hai bên (bên bán và bên mua) song nó không phải là phương thức thanh toán đảm bảo tránh được rủi ro hoàn toàn cho các bên tham gia trong đó có ngân hàng. Rủi ro trong thanh toán L/C, ngoài những mất mát, thiệt hại xảy ra do không thu hồi được vốn đã trả thay cho doanh nghiệp mà còn rủi ro về uy tín của ngân hàng trong thanh toán quốc tế và các khoản chi phí phát sinh vô ích khác. Trong hoạt động kinh doanh đối ngoại của các NHTM Việt Nam trong thời gian qua thực hiện thanh toán L/C đã mang lại thu nhập cho ngân hàng khi ngân hàng thực hiện một cách thận trọng. Bên cạnh đó cũng có NHTM đã buông lỏng việc quản lý thực hiện thanh toán cho nên hiện đang phải hiênj hứng chịu hậu quả khó có thể khắc phục và còn ảnh hưởng lâu dài đến hoạt động ngân hàng .Có NHTM dư nợ cho vay bắt buộc (trả thay cho khách hàng) tư những năm trước còn tồn đọng hàng chục triêu USD nơ gốc không có khả năng thu hồi. Trong năm 2000,tình trạng khan hiếm ngoại tệ đã bộc phát và kéo dài.Các doanh nghiệp phải mua gom ngoại tệ tư nhiều NHTM để thanh toán L\C hoặc để trả nợ vay nước ngoài...Hệ thống NHTM cũng rất khó khăn trong việc xoay sơ được ngoại tệ để cung ứng cho doanh nghiêp.Một thưc tế là đang có xu hướng chuyển dịch các nghiêp vụ xuất nhâp khẩu sang các ngân hàng liên doanh và các chi nhánh ngân hàng nước ngoài.Nhiều dự án lớn có hiệu quả trong lĩnh xuất khẩu gạo,thuỷ hải sản,cà phê...đa rơi vào các chi nhánh ngân hàng nước ngoài.Việc thanh toán những mặt hàng xuât khẩu chủ lực của Việt Nam đều được tiến hành hầu như tối đa qua các chi nhánh ngân hàng nước ngoài: thanh toán xuất khẩu gạo với số lượng lớn qua BNP (Pháp) xuất khẩu than qua Citibank (Mỹ) và Ing Bank(Hà Lan), thuỷ hải sản qua BFCE(Pháp), cà phê xuất khẩu qua chi nhánh ngân hàng Deutsche (Đức) ... Mở cửa hội nhập quốc tế về thương mại và dịch vụ, đầu tư nên việc thiết lập quan hệ đại lý với các ngân hàng nước ngoài là yêu cầu không thể thiếu với bất cứ NHTM nào khi được phép thực hiện các dịch vụ thanh toán quốc tế và các hoạt động kinh doanh trên thị trường tiền tệ quốc tế. Nhưng có tình trạng đặt quan hệ đại lý dàn đều,số lượng quá yêu cầu cần thiết, thiếu sự chỉ đạo chung của NHNN về chính sách quan hệ ngân hàng đại lý giữa các NHTM nước ta , thiếu hẳn sự liên kết phối hợp với nhau để trao đổi thông tin kịp thời trong đánh giá tín nhiệm ngân hàng đại lý để ngăn ngừa những rủi ro có thể xảy ra. Nhất là trong điều kiện, hâu hết các NHTM Việt Nam đều chỉ có quan hệ đại lý tài khoản loại “ Nostro” tức là phía ta gửi vốn ngoại ._.