Thực trạng chuyên chở hàng hoá xuất nhập khẩu của đội tàu biển Việt Nam

Lêi nãi ®Çu I. Sù cÇn thiÕt cña ®Ò tµi Ngµnh Hµng h¶i ViÖt Nam ®ang ®­îc ph¸t triÓn vµ ®ãng vai trß quan träng trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §ã lµ ngµnh kinh tÕ chñ yÕu ®Ó thùc hiÖn chiÕn l­îc kinh tÕ ®èi ngo¹i cña §¶ng, ®­a ®Êt n­íc ta ngµy cµng tham gia s©u réng vµo kinh tÕ thÕ giíi; ®Èy m¹nh giao l­u kinh tÕ, khoa häc kü thuËt gi÷a n­íc ta vµ c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, t¨ng c­êng ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, thóc ®Èy kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn. Song, ®Ó phôc vô tèt sù nghiÖp ®ã, ®ßi hái ngµnh Hµng h¶i ph¶i ®i ®­îc hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®i tr­íc mét b­íc. Trong ®ã, nhiÖm vô hµng ®Çu cña ngµnh lµ ph¶i trÎ ho¸ ®éi tµu theo quy chuÈn quèc tÕ, ®Çu t­ ph¸t triÓn ®éi tµu theo xu thÕ ph¸t triÓn cña thÕ giíi vµ ®ãn b¾t kÞp thêi nguån hµng hãa xuÊt, nhËp khÈu cña c¶ n­íc. H¬n mét thËp kû qua, ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc mét tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ trung b×nh tõ 5-6% vµ ®­îc thÕ giíi thõa nhËn lµ mét nÒn kinh tÕ giµu tiÒm n¨ng. L­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ngµy mét t¨ng. §iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn mét ®éi tµu biÓn m¹nh. Bªn c¹nh ®ã, ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ vÞ trÝ ®Þa lý cña ViÖt Nam cho phÐp chóng ta cã thÓ x©y dùng mét hÖ thèng c¶ng biÓn vµ ®éi tµu biÓn s¸nh ngang víi c¸c n­íc cã ngµnh hµng h¶i tiªn tiÕn trong khu vùc. Tuy nhiªn, nh÷ng g× mµ ®éi tµu biÓn ViÖt Nam nãi chung vµ ®éi tµu chuyªn chë hµng ho¸ ngo¹i th­¬ng ®· ®¹t ®­îc cßn qu¸ nhá bÐ so víi nhu cÇu mµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ cña tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ®ßi hái. B»ng chøng lµ l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu do ®éi tµu biÓn ViÖt Nam ®¶m nhËn cßn rÊt khiªm tèn so víi tæng l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu hµng n¨m. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn hiÖn t­îng nµy do t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ tr×nh ®é kü thuËt, tuæi tµu b×nh qu©n cao, bÊt hîp lý trong c¬ cÊu ®éi tµu, thiÕu hôt nh÷ng tµu chuyªn dông, tµu container, tµu chë hµng rêi cì lín… Nh­ vËy, tr­íc ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, yªu cÇu cña xu thÕ quèc tÕ ho¸, mét yªu cÇu cÊp thiÕt ®Æt ra lµ ph¶i t¨ng c­êng n¨ng lùc vËn chuyÓn hµng ho¸ cña ®éi tµu biÓn Quèc gia. Do khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lµ mét phÇn quan träng trong viÖc tÝnh to¸n khèi l­îng hµng ho¸ mµ ®éi tµu biÓn ViÖt Nam chuyªn chë hµng n¨m vµ xuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt quan träng cña viÖc chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng ®­êng biÓn, t«i ®· chän vµ viÕt ®Ò tµi "Thùc tr¹ng chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam", víi mong muèn r»ng: tõ viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng, t«i cã thÓ ®­a ra ®­îc nh÷ng kiÕn nghÞ, ®ãng gãp cho viÖc t¨ng n¨ng lùc chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ®éi tµu biÓn Quèc gia. VÊn ®Ò "Thùc tr¹ng chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam" lµ mét vÊn ®Ò lín, ®ang ®­îc ChÝnh phñ, Bé Giao th«ng VËn t¶i, Côc Hµng h¶i vµ c¸c Bé, ngµnh cã liªn quan xem xÐt t×m c¸ch th¸o gì. §Ó hoµn thµnh ®­îc bµi kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy, t«i ®· ®­îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña thÇy NguyÔn Nh­ TiÕn vµ c¸c c«, chó ë Côc Hµng h¶i ViÖt Nam, ViÖn ChiÕn L­îc vµ Ph¸t triÓn GTVT-Bé GTVT. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy TiÕn vµ c¸c c«, c¸c chó. Tuy nhiªn, víi tÇm hiÓu biÕt cã h¹n cña m×nh, t«i ch¾c r»ng bµi kho¸ luËn nµy sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. T«i rÊt mong muèn nhËn ®­îc sù ®ãng gãp, phª b×nh cña c¸c thÇy, c« vµ c¸c b¹n ®Ó bµi kho¸ luËn tèt nghiÖp ®­îc hoµn chØnh h¬n. II. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ thùc tr¹ng ®éi tµu biÓn chuyªn chë hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam vµ c¸c yÕu tè cã liªn quan nh­ c¬ së h¹ tÇng (c¶ng biÓn), dÞch vô hµng h¶i, hµnh lang ph¸p lý, c¬ cÊu tæ chøc cña ngµnh hµng h¶i ViÖt Nam… ®Ó tõ ®ã t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng lùc chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam. III. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ò tµi sö dông ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ph©n tÝch-tæng hîp, ®i tõ chung ®Õn riªng, kÕt hîp gi÷a ph©n tÝch thèng kª vµ ph©n tÝch dù b¸o. IV. §ãng gãp cña ®Ò tµi - Cung cÊp mét c¸i nh×n tæng qu¸t vÒ ®éi tµu vËn t¶i biÓn ViÖt Nam. - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam. - Kh¸i qu¸t vÒ sù ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn Quèc gia chuyªn chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®Õn n¨m 2010 - §­a ra mét sè kiÕn nghÞ cô thÓ phï hîp víi thùc tiÔn cña ngµnh Hµng h¶i ViÖt Nam vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, phôc vô cho viÖc n©ng cao n¨ng lùc vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam. V. KÕt cÊu vµ néi dung cña ®Ò tµi Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, ®Ò tµi ®­îc chia lµm 3 ch­¬ng. Ch­¬ng I : Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam. Ch­¬ng II : Thùc tr¹ng chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam. Ch­¬ng III : C¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn chuyªn chë hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam. Ch­¬ng I Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam I. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam §Êt n­íc ViÖt Nam lµ mét bao l¬n nh×n ra biÓn. H×nh thÓ n­íc ta "tùa nói kÒ biÓn", bê biÓn n­íc ta tr¶i dµi tõ B¾c ®Õn Nam. V× vËy, giao th«ng vËn t¶i biÓn ngµy cµng cã vai trß hÕt søc quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ vµ x· héi cña n­íc ta. Ngay tõ thêi kú ®Çu x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt n­íc, tr­íc yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, quèc gia §¹i ViÖt sím h×nh thµnh giao th«ng vËn chuyÓn ®­êng thuû vµ ®­êng bé víi c¸c n­íc xung quanh, ®Æc biÖt lµ ®èi víi Trung Quèc. Tõ thÕ kû XV, XVI, sù giao l­u quèc tÕ vµ bu«n b¸n trªn ®­êng biÓn gi÷a c¸c n­íc §«ng Nam ¸, gi÷a Trung Quèc, §¹i ViÖt vµ c¸c n­íc trong khu vùc còng nh­ víi Ch©u ¢u ®· h×nh thµnh vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. C¸c thÕ hÖ th­¬ng nh©n ngo¹i quèc th­êng xuyªn ghÐ thuyÒn bu«n vµo c¸c vïng ven biÓn n­íc ta, v× ë ®©y cã nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi lµm n¬i tró ch©n, tr¸nh b·o, lÊy n­íc ngät, mua thªm l­¬ng thùc, thùc phÈm vµ c¸c s¶n vËt quý hiÕm nh­ ngµ voi, sõng tª, ®åi måi, ngäc trai, san h«, trÇm h­¬ng. ChÝnh v× giao th«ng ®­êng biÓn sím ph¸t triÓn, cho nªn c¸c th­¬ng c¶ng dÇn dÇn ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn; kü x¶o chÕ t¹o ghe, thuyÒn ngµy cµng tinh x¶o, ®Æc biÖt lµ nghÖ thuËt ®ãng thuyÒn chiÕn, x©y dùng thuû binh…Sau nµy, ng­êi Hµ Lan, ng­êi Anh ®Õn bu«n b¸n ë n­íc ta (kho¶ng thÕ kû XVI, XVII) ®· ®¸nh gi¸ cao kü thuËt chia khoang cña ng­êi ViÖt. Do sím cã mèi liªn hÖ hµng h¶i víi c¸c n­íc trong khu vùc, nªn ViÖt Nam mÆc dï tr×nh ®é hµng h¶i cßn thÊp nh­ng vÉn ®­îc ng­êi n­íc ngoµi ®¸nh gi¸ cao vÒ kü thuËt chÕ t¹o tµu thuyÒn vµ kh¶ n¨ng v­ît biÓn víi bê biÓn dµi, ®Þa h×nh tr¾c trë, nh­ng l¹i cã ®«ng d©n miÒn duyªn h¶i tham gia vµo nghÒ mËu dÞch vµ ®¸nh c¸ hïng m¹nh, ViÖt Nam sím lµ mét quèc gia biÓn, phô thuéc vµo biÓn kh¬i vµ tinh th«ng trong viÖc khai th¸c nhiÒu nguån lîi vÒ biÓn. Nh­ vËy, vËn t¶i biÓn n­íc ta ®· cã tõ rÊt sím. Chñ tµu ViÖt Nam næi tiÕng mét thêi còng ®· xuÊt hiÖn c¸ch ®©y gÇn chôc thÕ kû. Trong chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt (1914-1918) ®· xuÊt hiÖn nhµ t­ s¶n ViÖt Nam kinh doanh nghÒ vËn t¶i s«ng biÓn, NguyÔn H÷u Thu (tøc Sen) tõ n¨m 1914 cã hµng chôc chiÕc tµu ch¹y trªn c¸c tuyÕn ®­êng s«ng, ®­êng biÓn tíi c¶ Hång K«ng, Singapore. N¨m 1915, B¹ch Th¸i B­ëi lµ ng­êi ViÖt Nam ®Çu tiªn cã tíi 30 chiÕc tµu, trong ®ã cã mét chiÕc träng t¶i 1300 tÊn vËn t¶i hµnh kh¸ch, hµng ho¸, kinh doanh thªm c¶ viÖc khai th¸c má than. C«ng ty B¹ch Th¶i B­ëi cßn ®ãng ®­îc c¶ tµu vµ xa lóp. B¹ch Th¸i B­ëi c¹nh tranh víi Hoa kiÒu vµ tõng gi÷ ®éc quyÒn kinh doanh trªn s«ng Hång. NhiÒu tiÓu chñ ViÖt Nam còng bá vèn lËp c¶ ®éi thuyÒn mµnh ®Ó chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn mét sè hµng ho¸ cña c¸c tØnh trong n­íc ®Õn c¸c c¶ng cña n­íc ngoµi. Tuy nhiªn, cuèi cïng t­ b¶n Ph¸p cïng víi bé m¸y thèng trÞ t×m ®ñ mäi c¸ch chÌn Ðp ng­êi ViÖt Nam, lµm ph¸ s¶n c¶ NguyÔn H÷u Thu vµ B¹ch Th¸i B­ëi. §éi tµu biÓn cña ViÖt Nam ®­îc h×nh thµnh tõ nh÷ng n¨m 1965-1970 do nhu cÇu kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ, x©y dùng CNXH ë miÒn B¾c vµ nhu cÇu chi viÖn cho cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu n­íc ë miÒn Nam, tiÕn tíi thèng nhÊt ®Êt n­íc. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam cã thÓ chÝnh thøc tÝnh tõ ngµy 01/07/1970 vµ ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c giai ®o¹n sau: 1. Giai ®o¹n 1970-1975 §¸nh gi¸ ®óng tÇm quan träng cña ngµnh vËn t¶i biÓn, ngay tõ nh÷ng n¨m cßn chiÕn tranh, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· quyÕt ®Þnh x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn. Ngµy 01/07/1970 Bé GTVT quyÕt ®Þnh thµnh lËp C«ng ty vËn t¶i biÓn ViÖt Nam- ®¬n vÞ vËn t¶i mang tÇm chÝnh quy ®Çu tiªn trªn c¬ së hîp nhÊt c¸c ®éi tµu: "Gi¶i phãng", "Tù lùc", "QuyÕt th¾ng" vµ ®éi tµu "H÷u NghÞ" víi 217 ®Çu ph­¬ng tiÖn, tæng träng t¶i kho¶ng 34.000 DWT bao gåm nhiÒu chñng lo¹i, ®a sè cã träng t¶i 50-100 tÊn vµ xµ lan chë dÇu. NhiÖm vô chñ yÕu cña ®éi tµu giai ®o¹n nµy lµ vËn chuyÓn hµng qu©n sù, l­¬ng thùc, thùc phÈm vµ c¸c nhu yÕu phÈm kh¸c phôc vô cho khu 4 vµ chi viÖn cho chiÕn tr­êng miÒn Nam. §éi tµu biÓn ®Çu tiªn cña ta ®· hoµn thµnh xuÊt s¾c nhiÖm vô ®­îc giao, gãp phÇn kh«ng nhá kÓ c¶ søc lùc vµ x­¬ng m¸u vµo sù nghiÖp gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt n­íc. Thµnh tÝch trªn ®· ®­îc Nhµ n­íc ghi nhËn vµ ®¸nh gi¸ b»ng nh÷ng phÇn th­ëng, nh÷ng danh hiÖu cao quý th­ëng cho c¸c ®¬n vÞ, c¸c c¸ nh©n trªn biÓn trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i. Nh÷ng ph¸t triÓn ®Çu tiªn cña ®éi tµu biÓn: Trong giai ®o¹n cuèi cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu n­íc, ®éi tµu nhá bÐ cña ngµnh ®­êng biÓn b¾t ®Çu ®­îc bæ sung b»ng nh÷ng tµu cã träng t¶i lín h¬n nh­ tµu 20-07, S«ng L«, Hång Hµ, S«ng §µ, Hoµ B×nh… cã träng t¶i tõ 1000-4500 DWT. Nguån chñ yÕu lµ do c¸c n­íc XHCN anh em gióp. Riªng tµu 20-07 ®­îc ®ãng lÇn ®Çu tiªn ë ViÖt Nam, hoµn thiÖn t¹i Trung Quèc. N¨m 1974 ®éi tµu biÓn ®­îc bæ sung thªm 03 tµu S«ng H­¬ng, §ång Nai vµ H¶i Phßng cã träng t¶i gÇn 10.000 DWT/chiÕc. §©y lµ lo¹i tµu hiÖn ®¹i lóc bÊy giê ®ãng t¹i NhËt B¶n, ph¸t triÓn theo ph­¬ng thøc vay mua th«ng qua b¶o l·nh cña Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam. N¨m 1975 còng b»ng ph­¬ng thøc vay mua, ®éi tµu biÓn lÇn ®Çu tiªn ®­îc bæ sung 02 tµu chë dÇu s¶n phÈm lµ tµu Cöu Long 01 vµ tµu Cöu Long 02 träng t¶i 20.800 DWT/chiÕc dïng ®Ó phôc vô vËn chuyÓn x¨ng dÇu nhËp khÈu tõ §«ng Nam ¸ vÒ ViÖt Nam. TiÕp ®ã ®éi tµu biÓn l¹i ®­îc ®Çu t­ 08 tµu chë hµng kh«, träng t¶i kho¶ng 12 ®Õn 13 ngµn tÊn/tµu vµ tµu do c¸c n­íc phe XHCN viÖn trî. ChØ 5 n¨m sau, tæng träng t¶i ®éi tµu ®· ®¹t tíi 350 ngµn tÊn. Kh«ng ai ng¹c nhiªn vÒ sù t¨ng tr­ëng nµy, bëi ®ã lµ søc m¹nh cña c¶ n­íc ®· tËp trung vÒ mét mèi vµ lµ sù tÝch luü, ®Çu t­ tõ nhiÒu n¨m nh­ trªn ®· tr×nh bµy. 2. Giai ®o¹n 1976-1985 Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu n­íc kÐo dµi 19 n¨m ®· chÊm døt, ®Êt n­íc hoµn toµn ®éc lËp, thèng nhÊt, nÒn kinh tÕ bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ. NhiÖm vô chÝnh trÞ chñ yÕu giai ®o¹n nµy lµ kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng quèc phßng ®Ó gi÷ v÷ng hoµ b×nh vµ x©y dùng ®Êt n­íc. NhiÖm vô chñ yÕu cña ngµnh giao th«ng vËn t¶i nãi chung vµ cña ngµnh ®­êng biÓn nãi riªng lµ cïng víi c¸c ngµnh kh¸c ®¶m b¶o nhu cÇu cÊp thiÕt cho ®Êt n­íc nh­ nhu cÇu vÒ l­¬ng thùc, x¨ng dÇu, ph©n bãn, xi m¨ng, m¸y mãc thiÕt bÞ… hç trî ngµnh Ngo¹i th­¬ng më réng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu ®Ó giao l­u bu«n b¸n víi c¸c n­íc. Ngµnh vËn t¶i biÓn thêi gian nµy chÞu sù chØ ®¹o s¸t sao cña cÊp trªn vµ sù can thiÖp trùc tiÕp cña Nhµ n­íc trong nh÷ng chiÕn dÞch vËn chuyÓn l­¬ng thùc khÈn cÊp tõ n­íc ngoµi vÒ vµ c¸c mÆt hµng chiÕn l­îc cña ®Êt n­íc nh­ x¨ng dÇu, than mì, m¸y mãc thiÕt bÞ, ph©n bãn… * Ph©n chia ho¹t ®éng vµ sù ra ®êi cña ®¬n vÞ vËn t¶i viÔn d­¬ng ®Çu tiªn Tõ nh÷ng yªu cÇu cÊp thiÕt nªu trªn, th¸ng 03/1975 Côc ®­êng biÓn t¸ch mét phÇn ph­¬ng tiÖn vËn t¶i cña C«ng ty vËn t¶i biÓn ViÖt Nam ®Ó thµnh lËp "C«ng ty vËn t¶i ven biÓn (VIETCOSHIP)" chuyªn vËn chuyÓn tuyÕn ng¾n trong n­íc. Lùc l­îng tµu cã träng t¶i lín tõ 1.000-9.580 DWT gåm 08 chiÕc tæng träng t¶i 36.276 DWT ®­îc gi÷ l¹i ®Ó chuyªn vËn tuyÕn n­íc ngoµi phôc vô xuÊt nhËp khÈu. Tõ ®©y ®éi tµu treo cê ViÖt Nam thùc sù tham gia vµo thÞ tr­êng vËn t¶i biÓn quèc tÕ, ph¶i tu©n thñ theo c¸c quy ®Þnh cña c¸c c«ng ­íc quèc tÕ, phï hîp víi tËp qu¸n cña c¸c n­íc, chÊp nhËn c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi c¸c ®éi tµu kh¸c trong khu vùc. Còng tõ ®©y ViÖt Nam b¾t ®Çu tham gia vµo c¸c quan hÖ quèc tÕ liªn quan ®Õn lÜnh vùc hµng h¶i. Liªn tiÕp trong c¸c n¨m tõ 1975-1977, ngµnh Hµng h¶i tiÕp tôc ph¸t triÓn ®éi tµu cña m×nh b»ng ph­¬ng thøc vay mua. Lo¹i tµu chñ yÕu lµ tµu mét boong chë hµng rêi, chë gç ®ãng t¹i NhËt B¶n ®· qua sö dông nh­ng cßn kh¸ tèt phï hîp víi viÖc chuyªn chë hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Träng t¶i cña nhãm tµu nµy lµ lo¹i 6.000 DWT vµ 10.000-12.000 DWT. N¨m 1977 ®éi tµu biÓn ®­îc bæ sung tµu HËu Giang träng t¶i 12.000 DWT ®ãng t¹i §an M¹ch. §©y lµ con tµu míi vµ hiÖn ®¹i nhÊt lóc bÊy giê do ChÝnh phñ §an M¹ch tµi trî nguån vèn ®ãng tµu, ®­îc tr¶ chËm th«ng qua Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam. * Ho¹t ®éng më réng cña ®éi tµu biÓn Tõ n¨m 1978-1980 lÇn ®Çu tiªn Côc ®­êng biÓn ViÖt Nam ®Æt ®ãng míi t¹i Anh 04 tµu lo¹i 2 boong-SD14 träng t¶i 15.210 DWT, lo¹i tµu cã thiÕt kÕ hiÖn ®¹i lóc bÊy giê. Sau 3 n¨m theo dâi kiÓm tra ®ãng míi, chóng ta ®· tiÕp nhËn vµ ®­a vµo khai th¸c 04 tµu nµy trªn tuyÕn vËn t¶i xa nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay: ViÖt Nam-Nam Ên vµ B¾c ¢u ®Ó chë hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®i vµ lÊy hµng nhËp khÈu chñ yÕu tõ c¸c n­íc XHCN §«ng ¢u vµ Ph¸p, BØ… vÒ. N¨m 1980, lo¹i tµu SD14 ®· më luång ®i Ch©u Mü, Ch©u Phi vµ ®¸nh dÊu mét b­íc tr­ëng thµnh cña ngµnh Hµng h¶i ViÖt Nam trong viÖc më réng thÞ tr­êng, më réng tuyÕn ho¹t ®éng, hoµ nhËp víi thÞ tr­êng quèc tÕ vµ lµm cho c¸c n­íc biÕt ®Õn ViÖt Nam nhiÒu h¬n th«ng qua ho¹t ®éng cña nh÷ng con tµu treo cê ®á sao vµng do thuû thñ ®oµn lµ ng­êi ViÖt Nam ®iÒu khiÓn. Nh÷ng n¨m tõ 1980-1985 h­íng ph¸t triÓn b»ng ph­¬ng thøc vay mua vµ thuª mua vÉn ®­îc duy tr×. §éi tµu biÓn liªn tiÕp ®­îc bæ sung c¸c lo¹i tµu träng t¶i võa vµ nhá tõ 5.000-10.000 DWT phï hîp víi lo¹i h×nh ho¹t ®éng võa ch¹y trong n­íc ®Ó l­u th«ng hµng ho¸ B¾c-Nam, võa phôc vô nhu cÇu chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu víi c¸c n­íc trong khu vùc ®ang ngµy cµng t¨ng lªn. *Sù ph¸t triÓn cña ®éi tµu ngo¹i th­¬ng Bªn c¹nh sù ph¸t triÓn vµ tõng b­íc thay ®æi m« h×nh tæ chøc cho phï hîp víi thùc tÕ cña ngµnh Hµng h¶i, Bé Ngo¹i th­¬ng còng b¾t ®Çu h×nh thµnh mét ®éi tµu riªng b»ng ph­¬ng thøc vay mua n­íc ngoµi ®Ó phôc vô cho chuyªn chë xuÊt nhËp khÈu mµ Bé Ngo¹i th­¬ng trùc tiÕp ®iÒu hµnh. Tõ cuèi nh÷ng n¨m 1970, Vietfracht trùc thuéc Bé Ngo¹i th­¬ng lÇn l­ît mua c¸c tµu cã träng t¶i tõ 10.000-16.000 DWT, toµn bé treo cê n­íc ngoµi (Panama) ®Ó vËn chuyÓn hµng xuÊt tõ ViÖt Nam ®i khu vùc §«ng Nam ¸, lÊy hµng nhËp tõ §«ng Nam ¸ vÒ ViÖt Nam. Ngoµi ra, tuyÕn vËn chuyÓn quan träng lµ lÊy hµng xuÊt hoÆc chë thuª cho n­íc ngoµi tõ §«ng Nam ¸ ®i Ch©u ¢u ®Ó lÊy hµng nhËp tõ §«ng ¢u vÒ ViÖt Nam. ViÖc ph¸t triÓn ®éi tµu cê xanh cña Vietfracht trùc thuéc Bé Ngo¹i th­¬ng thêi gian ®Çu ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc tæ chøc vËn chuyÓn kÞp thêi hµng viÖn trî cña c¸c n­íc XHCN lóc bÊy giê cho ViÖt Nam. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng c¹nh tranh néi bé dÉn ®Õn thiÖt h¹i cho ph­¬ng tiÖn vËn t¶i cïng lµ cña Nhµ n­íc, th¸ng 6/1982 ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh chuyÓn giao ®éi tµu cê xanh cña Vietfracht thuéc Bé Ngo¹i th­¬ng vµ toµn bé sè nî cßn l¹i ch­a tr¶ xong cho VOSCO thuéc Tæng côc ®­êng biÓn- Bé Giao th«ng vËn t¶i qu¶n lý, khai th¸c. *Sù ph¸t triÓn cña c¸c ®éi tµu ®Þa ph­¬ng vµ mét sè ngµnh kh¸c Còng trong thêi gian nµy b¾t ®Çu ra ®êi c¸c ®éi tµu ®Þa ph­¬ng cña c¸c thµnh phè lín vµ tØnh thµnh cã c¶ng biÓn. Sù ph¸t triÓn cña c¸c ®éi tµu ®Þa ph­¬ng trë lªn réng kh¾p ë nhiÒu tØnh vµ ë mét sè Bé, Ngµnh kinh tÕ kh¸c chñ yÕu do cã sù hÊp dÉn trong viÖc nhËp khÈu hµng tiªu dïng tõ c¸c n­íc trong khu vùc vÒ ViÖt Nam. C¸c tµu do c«ng ty vËn t¶i biÓn c¸c ®Þa ph­¬ng mua hÇu hÕt lµ tµu rÊt cò cã träng t¶i nhá tõ 2.000-4.000 DWT ®ñ ®Ó ho¹t ®éng nh»m vµo c¸c n­íc tõ NhËt B¶n ®Õn Hång K«ng, Singapore lµ chñ yÕu. §©y còng chÝnh lµ thêi kú nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc b­íc vµo giai ®o¹n rÊt khã kh¨n, ®êi sèng nh©n d©n thiÕu thèn, hµng ho¸ khan hiÕm. §éi tµu cña c¸c ®Þa ph­¬ng, mÆc dï trong giai ®o¹n ®Çu míi ph¸t triÓn, ®· kinh doanh gãp phÇn gi¶i quyÕt khã kh¨n cho Ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng. Tuy nhiªn, do tr×nh ®é qu¶n lý yÕu kÐm, céng víi ®éi tµu cò n¸t vµ sù c¹nh tranh b»ng mäi gi¸ ®Ó kiÕm hµng xuÊt khÈu ®· t¹o tiÒn ®Ò cho sù c¹nh tranh thiÕu lµnh m¹nh trong n­íc vµ lµm mÊt uy tÝn cña ®éi tµu ViÖt Nam còng nh­ thuyÒn viªn ViÖt Nam t¹i mét sè n­íc trong khu vùc sau nµy. 3. Giai ®o¹n 1986-1995 §©y lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn g¾n liÒn víi thêi kú tr¨n trë ®æi míi cña ®Êt n­íc. N¨m 1986 lµ n¨m khëi ®Çu cña thêi kú ®æi míi. NÒn kinh tÕ ®Êt n­íc b¾t ®Çu chuyÓn tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. Còng trong thêi gian nµy m« h×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc kh«ng æn ®Þnh vµ lu«n ®­îc t×m tßi, thay ®æi, thö nghiÖm ®Ó t×m ra mét m« h×nh phï hîp víi nhu cÇu qu¶n lý trong n­íc, mÆt kh¸c ph¶i hoµ nhËp vµ phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Trong 10 n¨m tõ 1985 ®Õn 1995, m« h×nh qu¶n lý ngµnh biÓn thay ®æi liªn tôc tõ Côc §­êng biÓn ViÖt Nam chuyÓn sang Tæng côc ®­êng biÓn, sau ®ã l¹i ®æi thµnh Liªn hiÖp Hµng h¶i ViÖt Nam vµ tiÕp ®ã lµ Côc Hµng h¶i ViÖt Nam. Cïng víi sù chuyÓn m×nh cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, viÖc ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn, c¶ng biÓn vµ c¸c dÞch vô hµng h¶i kh¸c lµ nhu cÇu kh¸ch quan. Trong khi ®ã, ngµnh Hµng h¶i thêi gian nµy cßn ®ang trong t×nh tr¹ng tr× trÖ, ch­a tho¸t khái c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp ®Ó chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, phong c¸ch lµm viÖc cßn mang nÆng tÝnh ®éc quyÒn, cöa quyÒn. V× vËy ngµnh hµng h¶i do Trung ­¬ng qu¶n lý tõng b­íc kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ còng nh­ nh÷ng ®ßi hái cña kh¸ch hµng. Trong thêi gian nµy c¸c liªn doanh víi Liªn X« ra ®êi trªn c¬ së tËn dông nh÷ng con tµu ®· cò (qu¸ 22 tuæi) cña Liªn X«, c¸c con tµu nµy vèn ®· kh«ng ®­îc §¨ng kiÓm cña Liªn X« cho phÐp ho¹t ®éng. Thêi kú nµy, céng víi sù ho¹t ®éng cña ®éi tµu khæng lå cña n­íc l¸ng giÒng Trung Quèc vµ c¸c h·ng tµu lín trªn thÕ giíi, thÞ tr­êng vËn t¶i biÓn khu vùc §«ng Nam ¸ trë lªn bÞ c¹nh tranh gay g¾t, gi¸ c­íc b¾t ®Çu gi¶m. Víi xu thÕ container ho¸ trong vËn t¶i biÓn thÕ giíi ngµy cµng ph¸t triÓn, ®éi tµu biÓn ViÖt Nam thªm tôt hËu. Cho tíi tr­íc n¨m 1988, lo¹i h×nh vËn chuyÓn b»ng container cßn lµ ®iÒu míi mÎ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn ViÖt Nam. Sù ra ®êi cña liªn doanh vËn t¶i biÓn ViÖt-Ph¸p (GEMARTRANS) n¨m 1988 lµ sù khëi ®Çu cña ViÖt Nam tham gia vµo ph­¬ng thøc vËn chuyÓn tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. TiÕp theo ho¹t ®éng cña c«ng ty liªn doanh GEMARTRANS, hµng lo¹t c¸c h·ng vËn chuyÓn container lín trªn thÕ giíi lÇn l­ît ®Æt ch©n vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam, tõng b­íc chi phèi th«ng qua hÖ thèng ®¹i lý t×m hµng t¹i chç hoÆc c¸c c«ng ty liªn doanh víi c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam. ThÞ tr­êng vËn t¶i container t¹i ViÖt Nam tõ chç bá trèng ®· tõng b­íc bÞ c¸c h·ng vËn chuyÓn container lín trªn thÕ giíi tranh giµnh nhau tham gia dÉn ®Õn c¹nh tranh khèc liÖt, gi¸ c­íc container liªn tôc gi¶m do c¹nh tranh, vai trß qu¶n lý Nhµ n­íc trªn lÜnh vùc nµy thùc sù kh«ng cßn ph¸t huy ®­îc mµ do thÞ tr­êng tù ph¸t ®iÒu chØnh. Giai ®o¹n 1990-1995 lµ giai ®o¹n béc lé râ nÐt nhÊt sù ho¹t ®éng sa sót kÐm hiÖu qu¶ cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam kÓ c¶ ®éi tµu Trung ­¬ng vµ c¸c ®éi tµu do ®Þa ph­¬ng qu¶n lý.Tuæi tµu trung b×nh th× cµng ngµy cµng nhiÒu lªn, trong khi ®ã l¹i thiÕu sù ®Çu t­, trÎ ho¸ ®éi tµu, gi¸ c­íc giai ®o¹n nµy thÊp, tr×nh ®é qu¶n lý vµ tay nghÒ cña thuyÒn viªn ngµy cµng l¹c hËu so víi tr×nh ®é cña c¸c ®éi tµu kh¸c trong khu vùc; ®éi tµu do ®Þa ph­¬ng qu¶n lý th× sau mét thêi gian kinh doanh s«i ®éng b­íc vµo thêi kú khã kh¨n, ®· béc lé hÕt nh÷ng yÕu kÐm vÒ kh¶ n¨ng chuyªn m«n vµ tr×nh ®é qu¶n lý kü thuËt. KÕt qu¶ lµ hÇu hÕt c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn lµm ¨n thua lç hoÆc lµ lç thËt l·i gi¶. Tuy nhiªn, ®Çu nh÷ng n¨m 1990, ®· thÊy nh÷ng dÊu hiÖu chøng tá nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ®· v­ît qua giai ®o¹n khã kh¨n nhÊt, b¾t ®Çu ®i vµo æn ®Þnh vµ tõng b­íc ph¸t triÓn. Nhu cÇu vËn chuyÓn néi ®Þa c¸c mÆt hµng x©y dùng, nguyªn liÖu s¶n xuÊt vµ hµng tiªu dïng, n«ng s¶n t¨ng dÇn theo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu kh«ng ngõng t¨ng lªn c¶ vÒ sè l­îng lÉn chñng lo¹i. Ngoµi c¸c lo¹i hµng nhËp khÈu truyÒn thèng cã khèi l­îng lín nh­ s¾t thÐp, ph©n bãn, xi m¨ng, clinker, x¨ng dÇu th× ViÖt Nam b¾t ®Çu xuÊt khÈu ®­îc g¹o vµ dÇu th«- 2 mÆt hµng chiÕn l­îc gãp phÇn quan träng vµo sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. §éi tµu vËn t¶i biÓn cña ViÖt Nam do kh«ng ®­îc chuÈn bÞ tr­íc nªn ®· kh«ng ®¸p øng ®­îc ngay c¸c nhu cÇu vËn t¶i hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. C¸c ®éi tµu cña c¸c n­íc lËp tøc nhÈy vµo chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, c¹nh tranh m¹nh mÏ víi nhau vµ víi chÝnh ®éi tµu nhá bÐ cña ViÖt Nam. Theo thèng kª cña Tæng côc §­êng biÓn, cuèi 1991 tæng träng t¶i tµu vËn t¶i biÓn c¶ n­íc chØ ®¹t 486 ngµn tÊn, trong ®ã cã 9 tµu víi träng t¶i 100 ngµn tÊn thuéc Bé Ngo¹i th­¬ng ®­îc ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh hîp nhÊt vÒ Côc §­êng biÓn qu¶n lý khai th¸c (n¨m 1982) (trong sè nµy cã mét sè tµu träng t¶i trªn d­íi 16 ngµn tÊn). 4. Giai ®o¹n 1996-®Õn nay Tõ cuèi n¨m 1995, tæ chøc ngµnh §­êng biÓn cã nh÷ng thay ®æi quan träng ®¸nh dÊu mét b­íc tiÕn bé trong t­ duy ®æi míi qu¶n lý ë cÊp vÜ m«. Côc Hµng h¶i vµ c¸c tæ chøc tiÒn th©n cña nã tr­íc ®©y võa lµm nhiÖm vô qu¶n lý Nhµ n­íc trong lÜnh vùc hµng h¶i, võa l·nh ®¹o c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh c¸c mÆt: vËn t¶i, bèc xÕp, söa ch÷a vµ dÞch vô hµng h¶i. Theo quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ, Côc Hµng h¶i t¸ch ra lµm 3 tæ chøc ®éc lËp mang tÝnh chuyªn m«n hãa theo tõng lÜnh vùc gåm: +Côc Hµng h¶i ViÖt Nam víi chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ hµng h¶i, phô tr¸ch hÖ thèng c¶ng vô, hoa tiªu, ®¶m b¶o hµng h¶i. +Tæng C«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam víi chøc n¨ng kinh doanh vµ tËp trung ph¸t triÓn ®éi tµu, hÖ thèng c¶ng biÓn vµ c¸c dÞch vô hµng h¶i. +Tæng c«ng ty c«ng nghiÖp tµu thuû ViÖt Nam (phÇn lín c¸c xÝ nghiÖp söa ch÷a vµ nhµ m¸y ®ãng tµu cña Côc Hµng h¶i chuyÓn sang) víi chøc n¨ng söa ch÷a, ®ãng míi tµu thuû vµ c¸c dÞch vô c«ng nghiÖp kh¸c liªn quan. Tõ khi Tæng C«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam ®­îc thµnh lËp, Tæng c«ng ty ®· tËp trung ph¸t triÓn ®éi tµu. TÝnh tõ n¨m 1995 ®Õn th¸ng 11/2000 tæng sè tµu c¸c lo¹i ®­îc ®Çu t­ ph¸t triÓn bao gåm 34 chiÕc víi tæng träng t¶i lµ 490.004 DWT, chñ yÕu lµ c¸c tµu chuyªn dông chë dÇu, chë hµng kh«, hµng rêi vµ chë container. KÕt qu¶ ®ã ®· b­íc ®Çu lµm thay ®æi c¬ cÊu cña ®éi tµu biÓn n­íc ta, kh«ng nh÷ng lµm t¨ng ®¸ng kÓ tæng träng t¶i ®éi tµu, mµ cßn t¨ng søc c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ®éi tµu biÓn. Theo thèng kª cña §¨ng kiÓm ViÖt Nam th× cuèi n¨m 1995 c¶ n­íc cã 694 tµu biÓn, víi h¬n 1,06 triÖu tÊn träng t¶i, bao gåm tµu chë hµng kh«, hµng láng, tµu c«ng tr×nh, tµu kÐo ®Èy, tµu kh¸ch vµ mét sè tµu kh¸c cã träng t¶i kh«ng d­íi 200 tÊn. §Õn 31/12/1998, con sè ®ã lµ 882 tµu víi tæng träng t¶i 1,316 triÖu tÊn (cã 571 tµu vËn t¶i hµng kh«, hµng láng vµ container víi tæng träng t¶i 1,13 triÖu tÊn). Cuèi n¨m 1999 sè tµu biÓn c¶ n­íc lµ 840 tµu. VËy lµ cã kho¶ng gÇn 1,4 triÖu tÊn träng t¶i tµu c¸c lo¹i. Cïng thêi ®iÓm, c¬ quan IMO ViÖt Nam thèng kª ®­îc 168 chñ tµu chñ yÕu th× c¶ n­íc cã 604 tµu vËn t¶i hµng ho¸ víi tæng träng t¶i 1,062 triÖu tÊn. Trong ®ã 2,81% sè tµu cã träng t¶i trªn 2 v¹n tÊn, 3,31% tµu tõ 1 ®Õn 2 v¹n tÊn, 1,324% tµu cã träng t¶i 7.500 ®Õn 1 v¹n tÊn, 2,81% tµu cã träng t¶i 5.500 ®Õn 7.500 tÊn… C¬ cÊu ®éi tµu vËn t¶i gåm: ®éi tµu container (søc chë 500 ®Õn 1000 TEU, tæng søc chë gÇn 4.000 TEU), ®éi tµu chë dÇu th­¬ng phÈm vµ dÇu th« kho¶ng 50 tµu (cã 1 tµu träng t¶i trªn 60 ngµn tÊn vµ 4 tµu träng t¶i trªn 22 ngµn tÊn); ®éi tµu chë hµng b¸ch ho¸ vµ hµng rêi (träng t¶i tíi 24 ngµn tÊn) vµ c¸c tµu vËn t¶i chuyªn dïng kh¸c. Nh­ vËy, nh÷ng n¨m thùc hiÖn ®æi míi nÒn kinh tÕ x· héi (1986), ®Æc biÖt lµ 10 n¨m gÇn ®©y vµ 5 n¨m x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn t¶i biÓn n­íc ta ®· ph¸t triÓn nhanh c¶ vÒ sè l­îng, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ khai th¸c. Dï gÆp nhiÒu khã kh¨n qua tõng chÆng ®­êng ph¸t triÓn, nh­ng nh×n l¹i ®iÓm xuÊt ph¸t cã thÓ nãi r»ng vËn t¶i biÓn n­íc ta ®· cã b­íc tr­ëng thµnh ®¸ng kÓ, c¶ vÒ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn, quy m« më réng, chiÕm lÜnh thÞ tr­êng; tæ chøc qu¶n lý, khai th¸c tèt ®éi tµu ngµy cµng hiÖn ®¹i trong m«i tr­êng kinh doanh chñ yÕu ë n­íc ngoµi. Cã thÓ nãi, vËn t¶i biÓn n­íc ta ®· ®¹t hiÖu qu¶ tiÒm Èn trong viÖc phôc vô c«ng cuéc x©y dùng, b¶o vÖ Tæ quèc bªn c¹nh hiÖu qu¶ cô thÓ biÓu thÞ b»ng tèc ®é t¨ng tr­ëng c¸c chØ tiªu kinh tÕ-x· héi. II. Nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan t¸c ®éng tíi kh¶ n¨ng chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam 1. VÞ trÝ ®Þa lý YÕu tè ®Çu tiªn ¶nh h­ëng tíi kh¶ n¨ng chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lµ vÞ trÝ ®Þa lý, bëi ®Æc tr­ng lín nhÊt cña ph­¬ng thøc vËn t¶i biÓn lµ ho¹t ®éng trªn c¸c tuyÕn ®­êng giao th«ng trªn biÓn-hÇu hÕt lµ nh÷ng tuyÕn ®­êng tù nhiªn, kh«ng ®ßi hái ph¶i ®Çu t­ nhiÒu vÒ tiÒn vèn, søc lao ®éng ®Ó x©y dùng vµ duy tu. §èi víi ViÖt Nam, chóng ta may m¾n cã ®­îc mét vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn mét ®éi tµu vËn t¶i biÓn vµ mét ngµnh Hµng h¶i m¹nh. ViÖt Nam-®Êt n­íc cã vÞ trÝ ®Þa lý n»m trong vïng biÓn Th¸i B×nh D­¬ng cã to¹ ®é 8o30'N vµ 23o22'N víi tæng diÖn tÝch 331.041 km2, h×nh ch÷ "S", bê biÓn dµi 3260 km, víi 60 cöa s«ng th«ng ra biÓn, t¹o nªn hËu ph­¬ng réng lín cho c¸c tuyÕn ®­êng biÓn. §Êt n­íc ViÖt Nam n»m gÇn kÒ tuyÕn ®­êng hµng h¶i quèc tÕ vµ thuéc khu vùc Ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng, khu vùc cã nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi, phÝa B¾c gi¸p Trung Quèc, Nam gi¸p VÞnh Th¸i Lan, T©y gi¸p Lµo vµ Cam pu chia. PhÇn hÑp nhÊt cña ®Êt n­íc lµ 50 km (hµnh lang §«ng-T©y t¹i tØnh Thõa Thiªn HuÕ). ViÖt Nam cã vïng l·nh h¶i réng lín víi ®Æc quyÒn kinh tÕ gÊp 3 lÇn so víi diÖn tÝch ®Êt liÒn (kho¶ng 1 triÖu km2). Vïng l·nh h¶i nµy bao gåm 300 ®¶o lín nhá trong ®ã cã 82 ®¶o cã diÖn tÝch lín h¬n 1km2, 23 ®¶o cã diÖn tÝch trªn 10km2 vµ 3 ®¶o cã diÖn tÝch h¬n 100 km2. C¸c d¶i rõng nguyªn sinh, rõng nhiÖt ®íi, c¸c má quÆng ch¹y däc bê biÓn ViÖt Nam. §Êt n­íc cßn cã 2 quÇn ®¶o xa bê lµ Hoµng Sa vµ Tr­êng Sa. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn cña ViÖt Nam lµ rÊt lín. Do ®ã, khai th¸c cã hiÖu qu¶ tµi nguyªn biÓn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn sÏ lµ bµn ®¹p ®Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cã thÓ cÊt c¸nh trong giai ®o¹n tíi. Bê biÓn ViÖt Nam l¹i cã nh÷ng vïng n­íc s©u vµ kÝn giã, thuËn tiÖn cho viÖc x©y dùng vµ më réng hÖ thèng c¶ng biÓn, nhµ m¸y ®ãng tµu vµ söa ch÷a tµu cïng c¸c dÞch vô hµng h¶i kh¸c. C¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam l¹i n»m gÇn c¸c ®­êng hµng h¶i quèc tÕ chñ yÕu, nèi liÒn Ên §é D­¬ng víi Th¸i B×nh D­¬ng, t¹o thuËn lîi cho ®éi tµu biÓn ViÖt Nam tham gia thÞ tr­êng vËn t¶i biÓn khu vùc vµ thÕ giíi. 2. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ Theo thèng kª, kho¶ng 80% hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®­îc vËn chuyÓn b»ng ®­êng biÓn do ­u ®iÓm cña ph­¬ng thøc vËn chuyÓn nµy lµ khèi l­îng chuyªn chë lín vµ gi¸ c­íc rÎ h¬n c¸c ph­¬ng thøc vËn chuyÓn kh¸c nh­ vËn chuyÓn b»ng ®­êng hµng kh«ng, vËn chuyÓn b»ng ®­êng bé… Kinh tÕ vµ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cã t¨ng th× ®éi tµu biÓn chuyªn chë hµng ho¸ ngo¹i th­¬ng míi cã nguån hµng ®Ó chuyªn chë, më réng quy m« kinh doanh vµ ®Çu t­, n©ng cao chÊt l­îng. Nh­ vËy, râ rµng t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng hµng ®Çu t¸c ®éng tíi viÖc chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ®éi tµu biÓn Quèc gia. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng b­íc tiÕn kh¶ quan. ViÖt Nam ®· ®­îc xÕp vµo mét trong nh÷ng n­íc cã tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao nhÊt thÕ giíi. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã bÞ ch÷ng l¹i do suy tho¸i kinh tÕ nh­ng vÉn ph¸t triÓn theo chiÒu h­íng t¨ng. B¶ng 1: Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam N¨m 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 GDP (%) 8,70 8,08 8,83 9,54 9.34 8,15 5,76 4,77 6,75 6,84 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i (2001) ViÖt Nam lµ n­íc ®«ng d©n, ®ång thêi nh­ trªn ®· nãi, nÒn kinh tÕ ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn æn ®Þnh víi tû lÖ t¨ng tr­ëng cao v× vËy l­îng hµng ho¸ l­u th«ng néi ®Þa ngµy mét t¨ng nh­ than, xi m¨ng, clinker, s¾t thÐp, ph©n bãn…Hµng hãa xuÊt nhËp khÈu còng ngµy mét t¨ng. ChÝn th¸ng ®Çu n¨m 2002, tæng trÞ gi¸ xuÊt khÈu ®¹t 11.858 triÖu USD t¨ng 102,8% so víi chÝn th¸ng ®Çu n¨m 2001 (11.533 triÖu USD). Tæng trÞ gi¸ nhËp khÈu ®¹t 13.533 triÖu USD t¨ng 116% so víi chÝn th¸ng ®Çu n¨m 2001 (11.625 triÖu USD). C¸c lo¹i hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam lµ dÇu th« (17 triÖu tÊn n¨m 2001), giÇy dÐp, h¶i s¶n, g¹o (3,55 triÖu tÊn n¨m 2001), dÖt may, cµ phª, ®iÖn tö-m¸y tÝnh, thñ c«ng mü nghÖ, h¹t tiªu, h¹t ®iÒu cao su, rau qu¶, chÌ, l¹c, than ®¸ (4 triÖu tÊn n¨m 2001); c¸c mÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu: dÇu s¶n phÈm (9,1 triÖu tÊn-2001), ph©n bãn (3,242 triÖu tÊn-2001), s¾t thÐp ë d¹ng nguyªn liÖu (3,801 triÖu tÊn-2001), m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn phô liÖu dÖt may, hãa chÊt t©n d­îc, chÊt dÎo, sîi dÖt, b«ng, ®iÖn tö-m¸y tÝnh, « t«, xe m¸y. B¶ng 2: Kim ng¹ch xuÊt, nhËp khÈu cña ViÖt Nam N¨m XuÊt khÈu (triÖu USD) Tèc ®é t¨ng, gi¶m (%) NhËp khÈu (triÖu USD) Tèc ®é t¨ng, gi¶m (%) 1995 5.448,9 34,4 8.155,4 40,0 1996 7.255,9 33,2 11.143,4 36,6 1997 9.185,0 26,6 11.592,3 4,0 1998 9.361,0 1,9 11.495,0 -0,8 1999 11.523,0 23,1 11.636,0 0,9 2000 14.450,0 24,0 15.64,0 34,4 2001 15.100,0 4,5 16.00,0 2,3 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i (2001) Nh­ vËy, sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu nh÷ng n¨m qua ®· ®­a ®Õn nh÷ng nguån hµng chuyªn chë ®¸ng kÓ cho ®éi tµu biÓn ViÖt Nam, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn vµ t¨ng n¨ng lùc chuyªn chë hµng ho¸ ngo¹i th­¬ng cña ®éi tµu. 3. C¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý cña ngµnh Hµng h¶i ViÖt Nam: HiÖn nay, Côc Hµng h¶i ViÖt Nam lµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc chuyªn ngµnh hµng h¶i trong ph¹m vi c¶ n­íc, bao gåm ho¹t ®éng hµng h¶i cña c¸c ®¬n vÞ do Côc trùc tiÕp qu¶n lý, do c¸c Bé, ngµnh kh¸c ë TW, ®Þa ph­¬ng qu¶n lý, ho¹t ®éng hµng h¶i cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n, kÓ c¶ tæ chøc vµ ng­êi n­íc ngoµi ho¹t ®éng trªn l·nh thæ ViÖt Nam. Côc Hµng h¶i ®­îc thµnh lËp theo NghÞ ®Þnh 239/H§BT ngµy 29/06/1992 cña Héi ®ång Bé tr­ëng (nay lµ ChÝnh phñ). Côc Hµng h¶i chÞu sù l·nh ®¹o trùc tiÕp cña Bé Giao th«ng VËn t¶i (lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ giao th«ng vµ vËn t¶i ®­êng bé, ®­êng s¾t, ®­êng s«ng vµ hµng h¶i trong ph¹m vi c¶ n­íc) vµ sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc vµ c¸c Bé c¸c ngµnh, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan cña ChÝnh phñ vÒ nh÷ng lÜnh vùc cã liªn quan. Tæng C«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam (VINALINES) ®­îc t¸ch ra khái Côc Hµng h¶i ViÖt Nam n¨m 1995 cã chøc n¨ng kinh doanh vµ tËp trung ph¸t triÓn ®éi tµu, hÖ thèng ._.c¶ng biÓn vµ c¸c dÞch vô hµng h¶i. Víi m« h×nh lµ mét tËp ®oµn kinh tÕ, Tæng C«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam lµ mét Tæng C«ng ty Nhµ n­íc trùc tiÕp chÞu sù qu¶n lý cña ChÝnh phñ vµ c¸c Bé qu¶n lý chuyªn ngµnh. Môc ®Ých cña viÖc x©y dùng c¸c tæng c«ng ty lµ nh»m h­íng tíi thµnh lËp nh÷ng tËp ®oµn cã vèn lín vµ tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, lµm x­¬ng sèng cho nÒn kinh tÕ, ®ång thêi thùc hiÖn tinh gi¶m biªn chÕ lao ®éng nh»m cã mét c¬ chÕ ho¹t ®éng gän nhÑ, hiÖu qu¶ h¬n. Thùc tÕ còng cho thÊy, tõ khi ra ®êi, Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam ®· ®ãng vai trß nßng cèt trong ngµnh VËn t¶i biÓn n­íc ta. PhÇn lín c¸c ®éi tµu, hÖ thèng c¶ng biÓn vµ c¸c ®¬n vÞ dÞch vô hµng h¶i cïng n»m trong Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam, chÞu sù chØ ®¹o mang tÝnh ®iÒu hoµ chung vµ tr¸nh ®­îc m©u thuÉn, c¹nh tranh bÊt lîi gi÷a c¸c ®¬n vÞ trong cïng mét tæ chøc. Tæng c«ng ty HHVN chÞu sù l·nh ®¹o trùc tiÕp cña ChÝnh phñ, quan hÖ trùc tiÕp víi c¸c Bé qu¶n lý chuyªn ngµnh, Côc Hµng h¶i, vµ lµ ng­êi ®Ò xuÊt c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch cho ngµnh hµng h¶i, kh«ng ph¶i qua c¸c cÊp trung gian nªn viÖc qu¶n lý s¸t sao h¬n, kh«ng bÞ chång chÐo, mang l¹i nhiÒu thuËn lîi cho c¸c C«ng ty vËn t¶i biÓn. Tuy nhiªn, m« h×nh hiÖn t¹i cña Tæng c«ng ty Hµng h¶i cßn nhiÒu ®iÓm ch­a thËt hîp lý, ch­a ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña Tæng c«ng ty nh­ mét tËp ®oµn kinh doanh m¹nh. Cô thÓ: +Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam hiÖn nay chØ lµ sù l¾p ghÐp mét c¸ch c¬ häc c¸c doanh nghiÖp hµng h¶i h¹ch to¸n ®éc lËp. Khi thµnh lËp Tæng c«ng ty, tÝnh ®éc lËp vÉn ®­îc duy tr× nªn Tæng c«ng ty gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ®iÒu hµnh. +Mèi quan hÖ gi÷a Tæng c«ng ty vµ c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, còng nh­ gi÷a c¸c thµnh viªn víi nhau ch­a dùa trªn sù rµng buéc vÒ quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm. +§¹i diÖn së h÷u vÒ vèn ch­a ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng gi÷a Tæng c«ng ty vµ c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn. Vèn cña Tæng c«ng ty ®¬n gi¶n chØ lµ con sè céng tõ vèn cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp. Trong khi ®ã, ho¹t ®éng hµng h¶i lµ mét ngµnh kinh doanh cã tÝnh chÊt d©y chuyÒn khÐp kÝn gi÷a "®éi tµu-c¶ng biÓn-hÖ thèng dÞch vô" ®ßi hái sù thèng nhÊt cao vÒ quy m«, trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ. §Æc biÖt, trong giai ®o¹n hiÖn nay khi ngµnh ®ang lªn kÕ ho¹ch hiÖn ®¹i ho¸ vµ trÎ ho¸ ®éi tµu biÓn quèc gia, viÖc tËp trung vÒ vèn vµ quyÒn qu¶n lý vÒ tay Tæng c«ng ty sÏ gióp cho viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch thuËn lîi h¬n. Do vËy, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, tõ nay ®Õn n¨m 2010 Tæng C«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam ph¶i chuyÓn ®æi m« h×nh qu¶n lý theo m« h×nh "C«ng ty mÑ-c«ng ty con", thiÕt lËp c¬ chÕ chñ së h÷u vèn cña Tæng C«ng ty ®èi víi c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. 4. HÖ thèng ph¸p luËt qu¶n lý chuyªn ngµnh Hµng h¶i Trong ®êi sèng cña chóng ta, ph¸p chÕ ®ãng mét vai trß rÊt quan träng ®Ó ®¶m b¶o vµ cñng cè chÕ ®é x· héi, chÕ ®é nhµ n­íc, b¶o ®¶m môc ®Ých cña sù ®iÒu chØnh ph¸p luËt ®èi víi c¸c quan hÖ x· héi. Trong ho¹t ®éng vËn t¶i hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn, ph¸p chÕ gi÷ vai trß b¶o vÖ vµ cñng cè sù ph¸t triÓn cña Ngµnh, b¶o ®¶m môc ®Ých ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt chuyªn ngµnh ®èi víi quan hÖ ph¸p luËt ph¸t sinh. V× vËy, ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng, thêi gian qua, ho¹t ®éng ph¸p chÕ trong toµn ngµnh Hµng h¶i ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc, gãp phÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña Ngµnh. Trong h¬n 10 n¨m, ho¹t ®éng vËn t¶i hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn ë n­íc ta ®· cã nh÷ng thay ®æi nhanh chãng c¶ vÒ chÊt vµ l­îng. Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam ®­îc Quèc héi th«ng qua n¨m 1990 lµ c¬ së ph¸p luËt quan träng cho c¸c ho¹t ®éng vËn t¶i biÓn. Tõ ®ã ®Õn nay, hÇu hÕt c¸c v¨n b¶n d­íi Bé luËt hµng h¶i VN ®· ®­îc ban hµnh, trong ®ã cã nh÷ng v¨n b¶n tuy míi ®­îc ban hµnh nh­ng ®· ®­îc söa ®æi bæ sung kÞp thêi, phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña ngµnh Hµng h¶i. MÆt kh¸c, viÖc n­íc ta tham gia mét sè C«ng ­íc quèc tÕ ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng hµng h¶i kh«ng chØ ®èi víi tµu biÓn VN mµ cßn ®èi víi viÖc kiÓm tra tµu thuyÒn n­íc ngoµi khi ho¹t ®éng t¹i c¸c c¶ng biÓn VN. §Õn nay, ngµnh Hµng h¶i n­íc ta ®· cã mét hÖ thèng c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®iÒu chØnh mäi mÆt cña ho¹t ®éng hµng h¶i, cô thÓ nh­ sau: LuËt hµng h¶i VN gåm Bé luËt Hµng h¶i VN, c¸c v¨n b¶n d­íi Bé luËt, c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt chuyªn ngµnh kh¸c ®­îc ban hµnh tõ yªu cÇu thùc tÕ ho¹t ®éng cña Ngµnh nh­ng ch­a ®­îc Bé luËt ®iÒu chØnh; ngoµi ra cßn cã rÊt nhiÒu c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña c¸c lÜnh vùc kh¸c cã liªn quan mµ ho¹t ®éng hµng h¶i ph¶i tu©n thñ. C¸c ®iÒu ­íc mµ VN ®· ký kÕt hoÆc tham gia, gåm c¸c C«ng ­íc cña Liªn hîp quèc, c¸c C«ng ­íc do Tæ chøc Hµng h¶i quèc tÕ th«ng qua, c¸c HiÖp ®Þnh Hµng h¶i song ph­¬ng vµ Tho¶ thuËn khu vùc. 4.1. HÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt hµng h¶i cña ViÖt Nam *C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt chuyªn ngµnh hµng h¶i cña ViÖt Nam ®­îc ban hµnh trong thêi gian qua ®· thÓ chÕ ho¸ c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng hµng h¶i. Cô thÓ ®ã lµ c¸c v¨n b¶n vÒ quy ho¹ch ph¸t triÓn ®éi tµu, c¶ng biÓn, ho¹t ®éng kinh doanh khai th¸c cña c¸c doanh nghiÖp hµng h¶i thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ; n©ng cao hiÖu lùc ho¹t ®éng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ chuyªn ngµnh hµng h¶i, chÝnh s¸ch b¶o hé, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn ViÖt Nam vµ ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu-söa ch÷a tµu biÓn trong n­íc, thùc hiÖn chñ tr­¬ng c¶i c¸ch hµnh chÝnh trong ho¹t ®éng qu¶n lý Ngµnh, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng hµng h¶i nh­ ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh trong viÖc cÊp phÐp ho¹t ®éng hµng h¶i, mua b¸n tµu biÓn, ®¨ng ký tµu biÓn vµ thuyÒn viªn. * Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam ®­îc Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam th«ng qua ngµy 30/06/1990 vµ cã hiÖu lùc vµo ngµy 01/01/1991. Tuy nhiªn, do ®­îc ban hµnh vµo thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh ®æi míi nªn Bé luËt cßn cã nhiÒu ®iÒu ch­a phï hîp víi th«ng lÖ, tËp qu¸n quèc tÕ, ®Æc biÖt trong t×nh h×nh ngµnh Hµng h¶i ViÖt Nam ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn vµ tÝch cùc hoµ nhËp vµo xu thÕ chung cña ngµnh Hµng h¶i thÕ giíi th× Bé luËt cµng béc lé nhiÒu khiÕm khuyÕt vµ ch­a t¹o ®­îc mét m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi cho sù ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn cña ®éi tµu biÓn quèc gia nãi riªng còng nh­ ho¹t ®éng cña ngµnh VËn t¶i biÓn nãi riªng. VÝ dô nh­: - Ph¹m vi ¸p dông Bé luËt ®Õn nay kh«ng cßn phï hîp víi chÝnh s¸ch héi nhËp vµ sù thay ®æi trong c¸c luËt kh¸c cã liªn quan (ph¹m vi ¸p dông cña Bé luËt míi chØ ¸p dông ®èi víi tµu biÓn ViÖt Nam vµ chØ ¸p dông ®èi víi tµu biÓn n­íc ngoµi trong c¸c tr­êng hîp cã quy ®Þnh cô thÓ); - Kh¸i niÖm vÒ chñ tµu trong Bé luËt ch­a ®Çy ®ñ v× Bé luËt nµy quy ®Þnh chñ tµu ph¶i lµ ng­êi së h÷u tµu biÓn. Trong khi ®ã tµu biÓn cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ tµi s¶n thuéc së h÷u cña Nhµ n­íc ®­îc Nhµ n­íc giao qu¶n lý chø kh«ng ph¶i thuéc së h÷u cña Doanh nghiÖp. Nh­ vËy, viÖc ®¨ng ký ®èi víi tµu cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc mµ x¸c ®Þnh doanh nghiÖp lµ chñ tµu lµ kh«ng ®óng víi kh¸i niÖm vÒ tµi s¶n Nhµ n­íc; - Quy ®Þnh vÒ b¾t gi÷ tµu biÓn ch­a phï hîp víi th«ng lÖ hµng h¶i quèc tÕ, Bé luËt quy ®Þnh toµ ¸n chØ ®­îc b¾t gi÷ tµu khi ®· thô lý vô ¸n, trong khi ®ã c¬ së cña viÖc b¾t gi÷ tµu t¹i ViÖt Nam ch­a ®­îc quy ®Þnh ë v¨n b¶n nµo. H¬n n÷a, quy ®Þnh cña Bé luËt vÒ b¾t gi÷ tµu kh«ng quy ®Þnh ¸p dông ®èi víi tµu n­íc ngoµi khi cã khiÕu n¹i cña ng­êi khiÕu n¹i, mµ chØ ¸p dông viÖc b¾t gi÷ tµu n­íc ngoµi khi cã yªu cÇu cña tßa ¸n n­íc ngoµi. Ngoµi ra, Bé luËt quy ®Þnh r»ng, ®Ó ban hµnh ®­îc LÖnh b¾t gi÷ tµu, toµ ¸n cÇn thô lý vô ¸n mµ nh­ vËy cÇn ph¶i cã thêi gian trong khi ®ã viÖc b¾t tµu ®ßi hái nhanh vµ bÝ mËt. Qua tham kh¶o c«ng ­íc quèc tÕ vÒ b¾t gi÷ tµu biÓn vµ luËt hµng h¶i cña hÇu hÕt c¸c n­íc th× viÖc b¾t gi÷ tµu cã thÓ thùc hiÖn trong c¶ tr­êng hîp toµ kh«ng cÇn ph¶i thô lý vô ¸n, mµ chØ cÇn nhËn ®¬n yªu cÇu b¾t tµu cña ng­êi khiÕu n¹i. Bé luËt ch­a quy ®Þnh c¬ quan nµo sÏ ban hµnh tr×nh tù, thñ tôc b¾t gi÷ tµu t¹i ViÖt Nam, ®iÒu mµ hÇu hÕt c¸c n­íc ®Òu cã quy ®Þnh. Do ®ã, sau h¬n 10 n¨m cã Bé luËt nh­ng vÉn ch­a cã v¨n b¶n ph¸p lý quy ®Þnh vÒ tr×nh tù, thñ tôc b¾t gi÷ tµu biÓn t¹i ViÖt Nam. Trong b¶n KÕ ho¹ch ph¸t triÓn vËn t¶i biÓn ®Õn n¨m 2010 cña Côc Hµng h¶i ViÖt Nam ®· ®­a ra mét danh s¸ch gåm 18 vÊn ®Ò chñ yÕu trong Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam cÇn söa ®æi, bæ sung. Trªn ®©y, chØ xin ®¬n cö 3 vÊn ®Ò trong sè ®ã. Thêi gian tíi, Bé luËt Hµng h¶i cÇn ph¶i sím ®­îc söa ®æi, bæ sung, hoµn thiÖn ®Ó kÞp thêi th¸o gì nh÷ng khã kh¨n cho viÖc kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn ViÖt Nam, c¸c chñ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu còng nh­ c¸c chñ tµu n­íc ngoµi ®Õn lµm hµng t¹i c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam. 4.2. T×nh h×nh tham gia vµo c¸c tæ chøc vµ c«ng ­íc quèc tÕ Nh­ chóng ta ®· biÕt ho¹t ®éng cña con tµu cã tÝnh quèc tÕ cao, v× con tµu kh«ng chØ ho¹t ®éng trªn vïng biÓn vµ ra vµo c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam mµ cßn ra vµo c¸c c¶ng biÓn trªn thÕ giíi. Do vËy, viÖc ký kÕt c¸c HiÖp ­íc song ph­¬ng, tham gia vµo c¸c tæ chøc vµ C«ng ­íc Quèc tÕ vÒ hµng h¶i cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ho¹t ®éng cña ®éi tµu vËn t¶i biÓn. N¨m 1984, ViÖt Nam ®· chÝnh thøc lµ thµnh viªn cña Tæ chøc Hµng h¶i quèc tÕ (IMO), vµ tõ ®ã chóng ta ®· triÓn khai nhiÒu quyÕt ®Þnh, quy ®Þnh, v¨n b¶n h­íng dÉn nh»m thùc hiÖn c¸c C«ng ­íc quèc tÕ vÒ hµng h¶i do IMO ban hµnh. Cô thÓ tÝnh tíi n¨m 2000, ViÖt Nam ®· ký kÕt vµ tham gia 7 C«ng ­íc quèc tÕ vÒ hµng h¶i, 14 HiÖp ®Þnh Hµng h¶i (Phô lôc 5); tham gia tÝch cùc víi c¸c n­íc ASEAN vÒ hîp t¸c, héi nhËp trong lÜnh vùc hµng h¶i; ®ång thêi quan hÖ chÆt chÏ víi tæ chøc Hµng h¶i Quèc tÕ IMO, ESCAP, HiÖp héi H¶i ®¨ng Quèc tÕ (IALA), Tho¶ thuËn khu vùc Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng vÒ kiÓm tra cña quèc gia cã c¶ng biÓn (Tokyo MOU) vµ c¸c tæ chøc kh¸c ®Ó thùc hiÖn c¸c C«ng ­íc quèc tÕ, tranh thñ sù hç trî cña c¸c tæ chøc nµy trong viÖc ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý, huÊn luyÖn sü quan thuyÒn viªn nh»m ®¸p øng nhu cÇu nh©n lùc cho Ngµnh. ViÖc hoµ nhËp chung vµo c¸c tiªu chuÈn chung quèc tÕ vµ khu vùc cã t¸c dông gióp ®éi tµu cña ViÖt Nam ho¹t ®éng trªn c¸c c¶ng trªn thÕ giíi vµ thuËn tiÖn cho chÝnh quyÒn c¶ng cña ViÖt Nam dÔ dµng trong viÖc kiÓm tra c¸c tµu n­íc ngoµi vµo c¶ng ViÖt Nam vÒ viÖc tu©n thñ c¸c quy ®Þnh chung nµy.Trong thêi gian tíi, chóng ta cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu vµ nhanh chãng thùc hiÖn mét sè dù ¸n ®Ó chuÈn bÞ cho viÖc tham gia mét sè C«ng ­íc quèc tÕ cã liªn quan ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña Ngµnh, hoµn chØnh khung Ph¸p lý chuyªn ngµnh, b¶o vÖ quyÒn lîi quèc gia vµ phï hîp víi tËp qu¸n, c¸c quy ®Þnh cña quèc tÕ. Bªn c¹nh ®ã, song song víi viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt hµng h¶i cña ViÖt Nam lµ viÖc tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt quèc tÕ vÒ hµng h¶i, ®Æc biÖt lµ c¸c C«ng ­íc quèc tÕ mµ n­íc ta lµ thµnh viªn nh»m thùc hiÖn tèt nhiÖm vô cña quèc gia cã cê, cã c¶ng vµ quèc gia ven biÓn, ®ång thêi t¹o niÒm tin cho chñ hµng, chñ tµu n­íc ngoµi khi ®Õn hîp t¸c kinh doanh víi ViÖt Nam. 5. C¶ng biÓn vµ dÞch vô hµng h¶i 5.1.C¶ng biÓn C¶ng biÓn lµ mét c«ng tr×nh cã hµng lo¹t thiÕt bÞ kü thuËt, thùc hiÖn nhiÒu nhiÖm vô kh¸c nhau nh­ lµ n¬i ra vµo, n¬i neo ®Ëu cña tµu biÓn, lµ n¬i phôc vô tµu bÌ vµ hµng ho¸, lµ ®Çu mèi giao th«ng quan träng cña mét n­íc. C¶ng biÓn (t­¬ng tù nh­ ga tµu trong vËn t¶i ®­êng s¾t hay c¶ng hµng kh«ng trong vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®­êng kh«ng) lµ c¬ së h¹ tÇng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn nãi chung vµ vËn chuyÓn hµng ho¸ ngo¹i th­¬ng b»ng ®­êng biÓn nãi riªng. C¸ch thøc ho¹t ®éng, kinh doanh, chÊt l­îng kü thuËt cña c¶ng biÓn cã ¶nh h­ëng rÊt lín tíi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng vËn t¶i hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn cña ®éi tµu. T×nh tr¹ng kü thuËt cña c¶ng biÓn cã tèt, vÞ trÝ cña c¶ng cã thuËn tiÖn, c­íc phÝ ®èi víi tµu ra vµo lµm hµng t¹i c¶ng cã hîp lý, thñ tôc hµnh chÝnh cã ®¬n gi¶n, gän nhÑ th× míi thu hót ®­îc nhiÒu tµu ra vµo c¶ng, khuyÕn khÝch c¸c chñ hµng xuÊt nhËp khÈu göi hµng b»ng ®­êng biÓn, tõ ®ã t¹o thªm nguån hµng cho ®éi tµu biÓn, kÝch thÝch viÖc ®Çu t­ ph¸t triÓn ®éi tµu. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, qua nhiÒu thêi kú c¸c c¶ng biÓn ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®¸ng kÓ. HiÖn nay n­íc ta cã kho¶ng h¬n 80 c¶ng, bÕn víi tæng chiÒu dµi kho¶ng 22.000 m cÇu tµu, 1 triÖu m2 kho vµ 2,2 triÖu m2 b·i chøa hµng. Trang thiÕt bÞ phôc vô bèc xÕp t¹i c¶ng còng kh«ng ngõng ®­îc n©ng c©ng cÊp, c¶i tiÕn, thay thÕ, tõng b­íc thÝch øng víi yªu cÇu vÒ c«ng nghÖ cña thÕ giíi. Ngµnh còng ®· x©y dùng mét bÕn Container chuyªn dông víi c«ng nghÖ bèc xÕp hiÖn ®¹i ngang tÇm c¸c n­íc trong khu vùc. Trong n¨m võa qua, hÖ thèng c¶ng biÓn ViÖt Nam mµ trong ®ã c¸c c¶ng thuéc HiÖp héi C¶ng biÓn ViÖt Nam lµ nßng cèt, ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù ph¸t triÓn chung cña ngµnh Hµng h¶i. Theo sè liÖu tõ Côc Hµng h¶i ViÖt Nam, n¨m 2001, c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam ®· ®ãn 41.725 l­ît tµu t­¬ng ®­¬ng 176.784.050 GT, t¨ng 7,5% vÒ sè l­ît tµu vµ 16,25% vÒ GT so víi n¨m 2000. S¶n l­îng hµng ho¸ th«ng qua hÖ thèng c¶ng ®¹t 91.415.974 tÊn, t¨ng 10,26% so víi n¨m 2000. Trong ®ã, hµng container ®¹t 1.345.578 TEU, t¨ng 17,25%; hµng láng ®¹t 31.198.434 tÊn, t¨ng 9,6%; hµng kh« ®¹t 34.465.521 tÊn, t¨ng 7,5%; hµng qu¸ c¶nh ®¹t 9.626.847 tÊn, t¨ng 5%. Mét sè c¶ng cã s¶n l­îng th«ng qua cao, t¨ng tr­ëng kh¸ so víi n¨m tr­íc nh­: c¶ng H¶i Phßng ®¹t 8,55 triÖu tÊn, t¨ng 11,8%; c¶ng §µ N½ng ®¹t 1,7 triÖu tÊn, t¨ng 21%; c¶ng Sµi Gßn ®¹t 10 triÖu tÊn, t¨ng 3,1%. Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002, s¶n l­îng hµng ho¸ th«ng qua c¶ng tiÕp tôc t¨ng; l­îng hµng ho¸ th«ng qua c¸c c¶ng trong c¶ n­íc ®¹t h¬n 48 triÖu tÊn, t¨ng 11,47% so víi cïng kú n¨m tr­íc: trong ®ã hµng container ®¹t 813.287 TEU, t¨ng 20%; hµng láng ®¹t 18.486.780 tÊn, t¨ng 10%; hµng kh« ®¹t 20.169.151 tÊn, t¨ng 8,1% vµ hµng qu¸ c¶nh ®¹t 5.050.202 tÊn, t¨ng 9,5%. §©y lµ mét sù t¨ng tr­ëng ®¸ng khÝch lÖ. B¶ng 3: S¶n l­îng hµng qua c¶ng vµ l­ît tµu ra vµo c¶ng trong c¸c n¨m Tiªu chÝ §¬n vÞ 1997 1998 1999 2000 2001 1 S¶n l­îng hµng qua c¶ng Trong ®ã: -XuÊt -NhËp -Néi ®Þa TriÖu T - - - 44,12 21,18 17,29 7,26 55,40 22,79 20,00 13,70 66,73 28,11 21,18 13,58 81,90 29,5 23,96 20,76 91,41 36,53 28,71 16,51 2 L­ît tµu ra vµo c¶ng -Tµu néi -Tµu ngo¹i 1000 l­ît - - 26,33 13,88 12,45 22,64 10,44 12,20 30,54 12,84 17,70 38,83 16,85 21,98 41,73 17,63 24,10 Nguån: Côc Hµng h¶i ViÖt Nam Tuy nhiªn, c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam cßn cã mét sè tån t¹i sau: - Sù ph©n bè c¸c c¶ng kh«ng hîp lý: Nguyªn nh©n mét phÇn lµ do ®iÒu kiÖn ®Þa lý vµ ®Þa h×nh nªn sù h×nh thµnh vµ sù ph©n bè cña hÖ thèng c¶ng kh«ng hîp lý. MiÒn B¾c vµ miÒn Nam ®«ng d©n, kinh tÕ ph¸t triÓn nh­ng Ýt c¶ng; ng­îc l¹i, miÒn Trung kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn h¬n nh­ng mËt ®é c¶ng gÊp 2-3 lÇn miÒn B¾c vµ miÒn Nam. HiÖn nay, mÆc dï ChÝnh phñ ®· phª duyÖt quy ho¹ch ph¸t triÓn hÖ thèng c¶ng biÓn ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 nh­ng do ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ, kh¶ n¨ng vèn ®Çu t­, vµ do ý muèn chñ quan cña mét sè doanh nghiÖp, ®Þa ph­¬ng dÉn ®Õn hiÖn tr¹ng ®Çu t­, x©y dùng c¶ng manh món, thiÕu tËp trung vµ kh«ng ®ång bé. §· tõng cã hiÖn t­îng ®Þa ph­¬ng vïng biÓn nµo còng muèn x©y dùng c¶ng t¹i tØnh hoÆc thµnh phè cña m×nh, viÖc x©y dùng ®­îc tiÕn hµnh véi v·, thiÕu tÝnh to¸n, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu vèn, hoÆc x©y dùng xong kh«ng cã tµu vµo lµm hµng. T×nh tr¹ng nµy ph¸ vì quy ho¹ch chung vµ g©y l·ng phÝ lín. M« h×nh qu¶n lý c¶ng kh«ng thèng nhÊt. H¬n 80 c¶ng biÓn cña ViÖt Nam hiÖn nay ®­îc qu¶n lý bëi rÊt nhiÒu chñ thÓ thuéc c¸c Bé, ngµnh Trung ­¬ng, ®Þa ph­¬ng, doanh nghiÖp Nhµ n­íc, t­ nh©n vµ c¸c liªn doanh víi n­íc ngoµi. Thùc tr¹ng nµy g©y khã kh¨n trong viÖc qu¶n lý x©y dùng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng c¶ng theo quy ho¹ch. - Ch­a cã c¶ng n­íc s©u: trõ mét sè c¶ng lÎ ë khu vùc Vòng Tµu-ThÞ V¶i cã thÓ tiÕp nhËn tµu tíi 50.000 DWT, cßn c¸c c¶ng quan träng nh­ C¸i L©n, Tiªn Sa, Sµi Gßn cã thÓ cho tµu 20.000 DWT ra vµo, c¶ng H¶i Phßng chØ cho phÐp tµu d­íi 20.000 DWT ra vµo hoÆc ph¶i gi¶m t¶i. Do vËy, viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng tµu lín, ®i xa ph¶i trung chuyÓn qua c¸c c¶ng n­íc ngoµi, phÝa B¾c qua Hång K«ng, phÝa Nam qua Singapore, ®Èy chi phÝ vËn t¶i lªn cao, gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸, g©y tæn thÊt cho nÒn kinh tÕ. Nh÷ng c¶ng lín ®Òu n»m s©u trong néi ®Þa nªn luång l¹ch cã ®é s©u h¹n chÕ (kho¶ng c¸ch tõ phao sè 0 ®Õn c¶ng H¶i Phßng lµ 36 km, c¶ng Sµi Gßn lµ 90 km, c¶ng CÇn Th¬ lµ 110 km). HiÖn nay, c¸c c¶ng nµy kh«ng thÓ tiÕp nhËn c¸c tµu biÓn cã träng t¶i lín. ViÖc n¹o vÐt, duy tu luång l¹ch cho tµu cì trung b×nh còng rÊt tèn kÐm. C¶ng H¶i Phßng luång chØ cho phÐp tµu d­íi 7.000 DWT, hµng n¨m ph¶i chuyÓn t¶i 700.000 tÊn, b×nh qu©n 5.000 tÊn /tµu. - PhÇn lín c¸c c¶ng ®Òu cã quy m« nhá bÐ, tiªu chuÈn kü thuËt thÊp: ngoµi 3 c¶ng chÝnh ë 3 khu vùc lµ H¶i Phßng, §µ N½ng vµ Sµi Gßn, c¸c c¶ng cßn l¹i ®Òu cã quy m« nhá, khèi l­îng hµng ho¸ th«ng qua c¶ng lín nhÊt ®¹t 10 triÖu tÊn (c¶ng Sµi Gßn n¨m 2001). Trang thiÕt bÞ bèc xÕp cò kü, c«ng nghÖ l¹c hËu, kh«ng phï hîp víi nhiÒu lo¹i hµng, h¹n chÕ n¨ng lùc cña c¶ng. N¨ng suÊt bèc xÕp cña c¶ng chØ 2.500 tÊn/m cÇu tµu.n¨m, b»ng 70% cña c¸c n­íc trong khu vùc. C¸c c¶ng tæng hîp ®Þa ph­¬ng cßn thÊp h¬n n÷a (trõ mét sè bÕn míi ®­îc x©y dùng ®¹t 3.500 tÊn/m cÇu tµu.n¨m). - HÖ thèng giao th«ng ë hËu ph­¬ng cña c¶ng kh«ng ®ång bé (hÖ thèng ®­êng giao th«ng trong ph¹m vi c¶ng vµ c¸ch nèi liÒn víi hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i thèng nhÊt cña quèc gia nh­ thÕ nµo quyÕt ®Þnh ph¹m vi hËu ph­¬ng phôc vô cña c¶ng. Th«ng th­êng, trong mét c¶ng cã hÖ thèng ®­êng bé, ®­êng s¾t, ®­êng thuû vµ c«ng cô vËn t¶i thÝch hîp ®Ó phôc vô vËn chuyÓn hµng ho¸ tõ c¶ng vµo hËu ph­¬ng vµ ng­îc l¹i): mét sè c¶ng lín kh«ng cã ®­êng s¾t nèi c¶ng víi m¹ng l­íi giao th«ng quèc gia, hoÆc n»m ë trung t©m thµnh phè th­êng bÞ t¾c nghÏn giao th«ng, kh«ng ®¶m b¶o viÖc vËn chuyÓn hµng ®Õn vµ ®i khái c¶ng kÞp thêi vµ an toµn. HÖ thèng ®¶m b¶o an toµn hµng h¶i thiÕu, tiªu chuÈn kü thuËt thÊp, mËt ®é b¸o hiÖu thÊp, b×nh qu©n 3 b¸o hiÖu/100 h¶i lý, ®¹t 50% so víi yªu cÇu tèi thiÓu. Ch­a cã hÖ thèng ®Þnh vÞ v« tuyÕn hµng h¶i. HÖ thèng ®µi th«ng tin duyªn h¶i Ýt so víi chiÒu dµi bê biÓn, chØ cã 5 ®µi quèc tÕ, 6 ®µi quèc gia, tiªu chuÈn kü thuËt thÊp, ch­a ®¹t tiªu chuÈn cña hÖ thèng th«ng tin an toµn hµng h¶i toµn cÇu GMDSS. - ChÝnh s¸ch c­íc, phÝ ®èi víi tµu thuyÒn ra vµo lµm hµng t¹i c¶ng ch­a thèng nhÊt vµ kh¸ cao so víi c¸c n­íc trong khu vùc. HiÖn nay, ë n­íc ta vÉn duy tr× hai lo¹i biÓu c­íc phÝ c¶ng biÓn ®èi néi vµ ®èi ngo¹i. BiÓu c­íc phÝ ®èi néi do gi¸m ®èc c¶ng quy ®Þnh. Do c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp nªn c­íc nµy kh¸ thÊp, nhiÒu khi kh«ng ®ñ bï ®¾p chi phÝ thùc tÕ cña doanh nghiÖp. BiÓu c­íc, phÝ c¶ng biÓn ®èi ngo¹i do hai c¬ quan quy ®Þnh: Ban VËt gi¸ ChÝnh phñ quy ®Þnh gi¸ c­íc c¸c dÞch vô c¶ng biÓn. Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh c¸c lo¹i phÝ hµng h¶i. Thùc tÕ nµy t¹o nªn sù kh«ng ®ång bé vµ chång chÐo trong qu¶n lý, g©y khã kh¨n cho chñ hµng, chñ tµu vµ doanh nghiÖp c¶ng, kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. - Thñ tôc hµnh chÝnh ®èi víi tµu thuyÒn ra vµo c¶ng kh¸ r­êm rµ, phøc t¹p: cã tíi 6 "cöa" do c¸c c¬ quan thuéc c¸c bé, ngµnh kh¸c nhau qu¶n lý vµ lµm thñ tôc t¹i c¸c c¶ng biÓn víi kh¸ nhiÒu v¨n b¶n, quy ®Þnh ®­îc ban hµnh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chång chÐo, trïng lÆp trong thñ tôc hµnh chÝnh. Tµu thuyÒn mçi khi lµm thñ tôc ra vµo c¶ng biÓn ViÖt Nam ph¶i nép vµ xuÊt tr×nh nhiÒu lo¹i giÊy tê tíi 6 c¬ quan chøc n¨ng. Quy tr×nh r­êm rµ nµy lµm n¶y sinh tiªu cùc vµ g©y ra nh÷ng r¾c rèi kh«ng ®¸ng cã cho chñ tµu, chñ hµng, c¶n trë tèc ®é l­u chuyÓn hµng ho¸ vµ g©y khã kh¨n cho doanh nghiÖp. 5.2.DÞch vô hµng h¶i Bªn c¹nh chÊt l­îng c¶ng biÓn, chÊt l­îng c¸c ho¹t ®éng dÞch vô hµng h¶i còng cã ¶nh h­ëng lín ®Õn ho¹t ®éng vËn t¶i hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña ®éi tµu biÓn Quèc gia. C¸c dÞch vô hµng h¶i cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi ho¹t ®éng vËn t¶i. Nã gióp cho qu¸ tr×nh vËn t¶i hµng ho¸ diÔn ra dÔ dµng h¬n, lµ cÇu nèi quan träng kh«ng thÓ thiÕu gi÷a chñ tµu vµ chñ hµng, ngoµi ra nã cßn mang l¹i mét kho¶n thu cho ng©n s¸ch. HiÖn nay, ho¹t ®éng dÞch vô hµng h¶i cña chóng ta rÊt ®a d¹ng, bao gåm: xÕp dì hµng ho¸, lai d¾t tµu biÓn, hoa tiªu hµng h¶i, giao nhËn hµng hãa, ®¹i lý vËn t¶i biÓn, ®¹i lý tµu biÓn, m«i giíi hµng h¶i, cøu hé hµng h¶i, dÞch vô ®æ r¸c, thu gom dÇu th¶i, vÖ sinh c«ng nghiÖp trªn tµu, vÖ sinh m«i tr­êng biÓn… §iÒu nµy ®¸ng lÏ ®· cã thÓ lµ mét yÕu tè thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i nh­ng hiÖn nay trong ngµnh ®ang xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh v× sè l­îng c¸c doanh nghiÖp tham gia ho¹t ®éng qu¸ nhiÒu. Trong lÜnh vùc dÞch vô nµy, cã kho¶ng 70 doanh nghiÖp víi kho¶ng 200 chi nh¸nh ®ang ho¹t ®éng. §©y qu¶ thùc lµ mét con sè kh¸ lín v× tæng s¶n l­îng hµng ho¸ th«ng qua hÖ thèng c¶ng cña chóng ta n¨m 2000 míi chØ cã kho¶ng 83 triÖu tÊn (phô lôc 6). Trong khi ®ã, Singapore, mét n­íc cã ngµnh hµng h¶i ph¸t triÓn ë Ch©u ¸ vµ cã s¶n l­îng hµng ho¸ th«ng qua trªn 250 triÖu tÊn còng chØ cã 300 ®¬n vÞ lµm dÞch vô hµng h¶i. Do vËy, ®Ó giµnh giËt thÞ phÇn, nhiÒu doanh nghiÖp thËm chÝ chÊp nhËn h¹ gi¸ dÞch vô víi kh¸ch n­íc ngoµi, t¨ng tû lÖ hoa hång víi c¸c ®èi t¸c trong n­íc nh»m thu hót kh¸ch hµng. HiÖn t­îng nµy dÉn ®Õn mét cuéc chiÕn tranh vÒ gi¸ c¶ mµ kÎ lîi kh«ng ai kh¸c lµ c¸c kh¸ch hµng n­íc ngoµi, cßn kÎ thua thiÖt l¹i lµ chÝnh c¸c doanh nghiÖp lµm dÞch vô hµng h¶i. Tuy r»ng, c¹nh tranh lµ mét yÕu tè cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn nh­ng c¹nh tranh nh­ hiÖn nay trªn thÞ tr­êng dÞch vô hµng h¶i n­íc ta sÏ trë thµnh mét yÕu tè k×m h·m sù ph¸t triÓn cña toµn ngµnh nÕu kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p gi¶i quyÕt hîp lý. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam I. Thùc tr¹ng ®éi tµu biÓn ViÖt Nam Trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc, ngµnh Hµng h¶i ViÖt Nam cã mét vÞ trÝ quan träng. Thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta vµ kinh nghiÖm cña thÕ giíi ®· cho thÊy mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a ph¸t triÓn cña hµng h¶i vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Ngµnh Hµng h¶i ph¸t triÓn m¹nh vµ ®ång bé víi c¸c ngµnh vËn t¶i kh¸c sÏ ®¸p øng nhu cÇu vËn chuyÓn m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kinh tÕ ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt víi hiÖu qu¶ cao. §ång thêi s¶n phÈm hµng ho¸ trong n­íc gia t¨ng l¹i t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh hµng h¶i cã thÞ tr­êng hµng ho¸ vËn t¶i. Vßng lu©n chuyÓn ®ã ®­îc lÆp l¹i kh«ng ngõng phï hîp víi kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Song, ®Ó ngµnh Hµng h¶i ph¸t huy hÕt ®­îc vai trß cña nã, trë thµnh ngµnh kinh tÕ mòi nhän, lµ mét trong nh÷ng ®ßn bÈy gãp phÇn t¹o b­íc nh¶y vät cho nÒn kinh tÕ th× Ngµnh ph¶i cã sù ®Çu t­ thÝch ®¸ng cho c¬ së vËt chÊt kü thuËt. Mét trong nh÷ng yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu sù ®Çu t­ ph¸t triÓn cña ngµnh lµ ®éi tµu vËn t¶i biÓn. Tuy vËy, so víi nhu cÇu vËn chuyÓn hµng ho¸ néi ®Þa vµ xuÊt nhËp khÈu cña nÒn kinh tÕ n­íc ta vµ träng t¶i ®éi tµu cña c¸c n­íc trong khu vùc th× n¨ng lùc vËn chuyÓn cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam cßn thÊp; nh×n chung, t×nh tr¹ng kü thuËt cña ®éi tµu biÓn cña chóng ta cßn yÕu kÐm, tuæi tµu, lo¹i tµu vÒ c¬ b¶n kh«ng phï hîp, thËm chÝ l¹c hËu so víi c¸c ®éi tµu trong khu vùc vµ thÕ giíi. §Æc biÖt, tuy ®· cã sù ®Çu t­ cho tµu chuyªn dông, nh­ng cho tíi nay vÉn cßn thiÕu v¾ng c¸c lo¹i tµu chuyªn dông nh­ tµu ho¸ chÊt, xi m¨ng rêi… mµ nhu cÇu nÒn kinh tÕ ®ang cÇn. §éi tµu chë container, chë hµng rêi cì lín vµ ®éi tµu chë dÇu th«, dÇu s¶n phÈm còng Ýt ái víi träng t¶i h¹n chÕ. B¶ng 4: So s¸nh ®éi tµu biÓn ViÖt Nam víi mét sè n­íc trong khu vùc ChØ tiªu so s¸nh Singapore Philippines Indonesia Malaysia Thailand ViÖt Nam Tæng träng t¶i (106 DWT) 13,8 14,5 3,5 2,8 2,5 1,6 DWT/1000 d©n 4.700 2.000 17 127 30 20 XÕp thø trong 150 n­íc trªn TG 12 11 36 39 54 60 Nguån:ViÖn ChiÕn l­îc vµ ph¸t triÓn GTVT-Bé GTVT (Sè liÖu n¨m 2000) §Ó ®¸nh gi¸ ®­îc thùc tr¹ng cña ®éi tµu biÓn cña ViÖt Nam chóng ta dïng ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª tæng hîp vµ so s¸nh ®Ó nghiªn cøu. Nh­ ®· nãi ë trªn ®©y, ®éi tµu cña Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam lµ ®éi tµu chñ lùc, ®ång thêi còng thÓ hiÖn nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña ®éi tµu ViÖt Nam nªn bµi viÕt nµy, ngoµi viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng chung ®éi tµu biÓn Quèc gia, sÏ ®i s©u ®¸nh gi¸ ph©n tÝch ®éi tµu cña Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam. Cô thÓ sÏ ®¸nh gi¸ c¸c mÆt: ®¸nh gi¸ vÒ sè l­îng, träng t¶i vµ chÊt l­îng; c¬ cÊu lo¹i tµu; së h÷u vµ ®éi ngò sü quan thuû thñ cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam. 1. Sè l­îng, träng t¶i vµ chÊt l­îng cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam 1.1. Sè l­îng ®éi tµu biÓn ViÖt Nam X¸c ®Þnh râ tÇm quan träng cña viÖc ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn quèc gia, ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu thµnh lËp, Côc Hµng h¶i ®· b¾t tay vµo viÖc nghiªn cøu vµ b¶o vÖ thµnh c«ng §Ò ¸n quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn ®éi tµu vËn t¶i biÓn quèc gia; ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn, ®Þnh h­íng cho c¸c doanh nghiÖp trong toµn ngµnh ph¸t triÓn ®éi tµu theo c¬ cÊu ®· ®­îc duyÖt. Nhê sù ®Þnh h­íng cña Côc Hµng h¶i cïng víi sù nç lùc phÊn ®Êu cña c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y sè l­îng tµu vµ träng t¶i t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Vµo n¨m 1996, chóng ta míi cã kho¶ng gÇn 340 chiÕc tµu lo¹i tõ 300-35.000 DWT/chiÕc víi tæng träng t¶i h¬n 920.000 DWT. §Õn cuèi n¨m 1998, ®éi tµu biÓn ViÖt Nam ®· cã kho¶ng 604 chiÕc tµu víi tæng träng t¶i kho¶ng 1.062.867 DWT, trong ®ã chØ kho¶ng 497 chiÕc tham gia vËn t¶i hµng ho¸ víi tæng träng t¶i 627.211 GT. TÝnh ®Õn 30/6/2002, tæng träng t¶i cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam ®· ®¨ng ký t¹i c¬ quan ®¨ng ký tµu biÓn vµ thuyÒn viªn Quèc gia lµ 1.663.665 DWT, víi 724 chiÕc. Riªng ®éi tµu biÓn cña Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam cã 86 chiÕc víi tæng träng t¶i 893.858 DWT chiÕm 46% tæng träng t¶i toµn ®éi tµu biÓn ViÖt Nam. Tuy nhiªn, nÕu so s¸nh chØ tiªu DWT/1000 d©n th× ViÖt Nam míi chØ ®¹t 20 DWT/1000 d©n, trong khi ®ã con sè nµy cña Singapore lµ 4.700 DWT/1000 d©n, Philippines lµ 2.000 DWT/1000 d©n, Malaysia lµ 127 DWT/1000 d©n (B¶ng 4). Nh­ vËy, so víi khu vùc, n¨ng lùc cña ®éi tµu biÓn quèc gia hiÖn nay cßn rÊt thÊp. 1.2. Träng t¶i ®éi tµu biÓn ViÖt Nam Nh×n chung, ®éi tµu biÓn ViÖt Nam cã cì tµu nhá, träng t¶i b×nh qu©n 2.350 DWT/tµu; tµu viÔn d­¬ng lµ 4.600 DWT/tµu, tµu ven biÓn lµ 700 DWT/tµu. Tµu cã träng t¶i tõ 5000 DWT trë lªn chØ chiÕm 15%; tµu cã träng t¶i d­íi 500DWT, chiÕm 70% vÕ sè l­îng. §a sè c¸c tµu nhá d­íi 500 DWT chØ cã thÓ tham gia vËn t¶i néi ®Þa trªn c¸c tuyÕn ng¾n vµ kh¶ n¨ng hµnh h¶i bÞ h¹n chÕ trong mïa m­a b·o. H¬n n÷a chi phÝ cho nh÷ng tµu nµy l¹i cao h¬n nh­ng tµu cã träng t¶i lín (chi phÝ nhiªn liÖu, chi phÝ nh©n c«ng, chi phÝ b¶o d­ìng…) do vËy lµm cho gi¸ thµnh vËn chuyÓn cao h¬n, hiÖu qu¶ khai th¸c tµu thÊp. N¨ng suÊt vËn t¶i b×nh qu©n cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam: tµu ven biÓn néi ®Þa ®¹t 17 tÊn/DWT.n¨m; tµu viÔn d­¬ng ®¹t 7,5 tÊn DWT.n¨m, trong khi ®ã ®éi tµu biÓn cña c¸c n­íc trong khu vùc lµ 8,5 tÊn/DWT.n¨m nªn cã thÓ nãi r»ng hiÖu qu¶ khai th¸c cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam nh×n chung thÊp. Nh­ vËy, ®éi tµu biÓn ViÖt Nam tuy sè l­îng tµu nhiÒu nh­ng thùc chÊt sè l­îng tµu cã thÓ tham gia vµo c¸c tuyÕn vËn t¶i quèc tÕ rÊt h¹n chÕ, sè l­îng tµu lín cã thÓ c¹nh tranh víi n­íc ngoµi chiÕm sè l­îng rÊt Ýt. 1.3. ChÊt l­îng cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam a. §¸nh gi¸ theo tuæi tµu §é tuæi trung b×nh cña ®éi tµu biÓn cña ViÖt Nam lµ kh¸ cao. Theo sè liÖu tõ Côc Hµng h¶i ViÖt Nam, tuæi tµu trung b×nh cña ®éi tµu biÓn lµ 16: tuæi trung b×nh cña tµu ven biÓn néi ®Þa lµ 13; tµu viÔn d­¬ng lµ 18. Sè tµu d­íi 10 tuæi chØ cã 03 chiÕc, chiÕm 4,29% cßn l¹i trªn 10 tuæi chiÕm tíi 95,71%. §Æc biÖt trªn 20 tuæi cßn qu¸ nhiÒu (chiÕm 37,14%). §éi tµu container dï míi ®­îc ®Çu t­ nh­ng tuæi b×nh qu©n còng lµ 16,5; tuæi b×nh qu©n cña ®éi tµu chë dÇu lµ 20,3; tuæi b×nh qu©n cña ®éi tµu chë hµng ®«ng l¹nh lµ 25,2. Tuæi tµu lín nh­ vËy ®­¬ng nhiªn c«ng nghÖ ®ãng tµu còng ®· l¹c hËu, thiÕt kÕ kh«ng phï hîp víi c¸c h×nh thøc vËn t¶i hiÖn ®¹i ngµy nay. §ång thêi, ®é tuæi trung b×nh cao nªn tèc ®é vËn chuyÓn b×nh qu©n cña ®éi tµu ViÖt Nam rÊt chËm, kh«ng an toµn, chi phÝ b¶o d­ìng lín, hao phÝ nhiªn liÖu cao… Nh÷ng yÕu tè nµy kÕt hîp víi mét sè yÕu tè cña m«i tr­êng kinh doanh kh¸ch quan ®· lµm ®éi gi¸ c­íc vËn t¶i, lµm gi¶m n¨ng lùc c¹nh tranh cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam. PhÇn lín nh÷ng con tµu trªn 20 tuæi ®· hÕt hoÆc gÇn hÕt khÊu hao nh­ng sè tiÒn khÊu hao kh«ng ®ñ ®Ó t¸i ®Çu t­ do gi¸ c¶ ®ãng míi t¨ng nhanh víi nh÷ng lý do lµ gi¸ t«n, nh©n c«ng, thiÕt bÞ l¾p ®Æt… ®Òu t¨ng lªn do nhu cÇu vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn ngµy cµng lín vµ ®¹t ®Ønh ®iÓm cao nhÊt vµo n¨m 1996, ®Çu 1997. Cho ®Õn khi cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ Ch©u ¸ x¶y ra b¾t ®Çu vµo th¸ng 7/1997 ë Th¸i Lan th× gi¸ ®ãng míi b¾t ®Çu gi¶m xuèng. Tuy nhiªn, ta cã thÓ thÊy gi¸ ®ãng míi vÉn cßn cao, cao h¬n nhiÒu so víi thêi kú ®Çu thËp kû 90 ®Æc biÖt lµ tµu dÇu do nh÷ng yªu cÇu ®Æc biÖt vÒ thiÕt kÕ ®Ó ®¶m b¶o an toµn trong qu¸ tr×nh khai th¸c. Gi¸ ®ãng míi cao, kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng vÒ vèn ®Ó ®Çu t­ nªn c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn cña ViÖt Nam tõ ®Çu thËp kû 90 ®Õn nh÷ng n¨m 1995 chñ yÕu lµ mua tµu cò. Gi¶i ph¸p vay vèn ng©n hµng ®Ó ®Çu t­ còng kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ mÊy, thËm chÝ lç v× l·i suÊt cña c¸c ng©n hµng thêi kú nµy rÊt cao (®Æc biÖt vµo nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 1990 do chóng ta thiÕu vèn trÇm träng). B¶ng 5: Thùc tr¹ng vÒ ®é tuæi cña ®éi tµu vËn t¶i biÓn ViÖt Nam (TÝnh ®Õn th¸ng 6 n¨m 2002) TT Tiªu chÝ Tuæi BQ (N¨m) Tuæi BQ ®éi tµu biÓn ViÖt Nam Trong ®ã: 16 1 Tµu container 16,5 2 Tµu dÇu 20,3 3 Tµu hµng kh« 14,6 4 Tµu ®«ng l¹nh 25,2 5 Tµu lai 15,0 6 Tµu kh¸c 15,7 Nguån: Côc Hµng h¶i ViÖt Nam Nh­ trªn ®· nãi: tuæi tµu b×nh qu©n cña ®éi tµu thuéc Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam nãi riªng vµ cña ViÖt Nam cßn qu¸ cao. Thªm vµo ®ã phÇn lín c¸c con tµu cña ViÖt Nam ®Òu ®­îc ®ãng víi c«ng nghÖ ®ãng tµu l¹c hËu, tÝnh n¨ng kü thuËt kÐm, lo¹i tµu ch­a phï hîp víi ®iÒu kiÖn/tuyÕn ®­êng khai th¸c… dÉn ®Õn kh«ng thÓ ch¹y trªn nh÷ng tuyÕn ®­êng vËn chuyÓn xa vµ trung b×nh, chñ yÕu chØ cã thÓ ch¹y trªn nh÷ng tuyÕn vËn chuyÓn gÇn, ®iÒu kiÖn thêi tiÕt tèt hoÆc ch¹y ven biÓn. Tõ nh÷ng sè liÖu trªn ®©y, chóng ta ph¶i nh×n nhËn mét thùc tÕ kh¸ch quan lµ: kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam hiÖn nay rÊt kÐm. Trong khi ®ã, yªu cÇu cña thÞ tr­êng ngµy cµng kh¾t khe h¬n. VÝ dô: hiÖn nay ®a sè c¸c chñ hµng lín trªn ThÕ giíi yªu cÇu thuª tµu víi tuæi tèi ®a lµ 20, chñ tµu ph¶i chÞu chi phÝ tµu giµ víi tµu tõ trªn 15 tuæi ®Õn 20 tuæi. Ngoµi ra, ._.Öc g¾n kÕt, phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc (Bé Giao th«ng VËn t¶i, Côc Hµng h¶i ViÖt Nam) víi c¸c c¬ së ®µo t¹o vµ c¸c doanh nghiÖp dÞch vô vËn t¶i biÓn trong viÖc ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i, huÊn luyÖn ®éi ngò sü quan, thuyÒn viªn lµm viÖc trªn c¸c tµu biÓn quèc gia. §èi víi sü quan vµ thuyÒn viªn lµm viÖc trªn c¸c tuyÕn hµng h¶i quèc tÕ, cÇn cã chÝnh s¸ch tr¶ l­¬ng c¨n cø vµo hiÖu qu¶ kinh doanh cña tµu, cã thÓ cao h¬n møc l­¬ng quy ®Þnh theo nghÞ ®Þnh 26/CP ngµy 23/5/1999 vµ kh«ng d­íi 100 USD/ng­êi/th¸ng. Níi réng h¹n ng¹ch hµng ho¸ miÔn thuÕ nhËp khÈu sau mçi lÇn ®i biÓn xa cña sü quan, thuyÒn viªn. H¹n ng¹ch nµy nªn quy ®Þnh riªng tuú thuéc vµo thêi h¹n chuyÕn ®i trªn biÓn cña sü quan, thuyÒn viªn. Ngoµi ra, nªn cã c¸c chÝnh s¸ch phô cÊp vµ khuyÕn khÝch tµi chÝnh cao h¬n n÷a ®èi víi sü quan, thuyÒn viªn nh­ phô cÊp ®éc h¹i (®èi víi tµu chë dÇu, hiÖn ®ang ¸p dông møc 0,3-0,4), phô cÊp khã kh¨n nguy hiÓm, phô cÊp ®¾t ®á… PhÊn ®Êu møc l­¬ng cña sü quan, thuyÒn viªn ViÖt Nam b»ng 75% b¶ng l­¬ng ITF vµo n¨m 2005 vµ b»ng 100% vµo n¨m 2010. Cho phÐp c¸c ®¬n vÞ vËn t¶i biÓn ®­a thuyÒn viªn ®i lµm thuª trªn c¸c tµu n­íc ngoµi ®­îc trÝch tíi 70% ngo¹i tÖ tr¶ cho thuyÒn viªn, 20% dµnh cho ®¬n vÞ (®Ó ®ãng b¶o hiÓm x· héi, ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, ph¸t triÓn ®éi tµu,…) vµ 5% nép ng©n s¸ch Nhµ n­íc. 1.5. BiÖn ph¸p ph¸t triÓn hÖ thèng c¶ng biÓn vµ dÞch vô hµng h¶i a. HÖ thèng c¶ng biÓn - VÒ triÓn khai thùc hiÖn quy ho¹ch c¶ng: Côc Hµng h¶i ViÖt Nam phèi hîp cïng víi Bé Giao th«ng VËn t¶i vµ c¸c Bé, ngµnh cã liªn quan triÓn khai x©y dùng quy ho¹ch chi tiÕt 8 nhãm c¶ng theo QuyÕt ®Þnh sè 202/1999/Q§-TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ; ®ång thêi gi¸m s¸t viÖc x©y dùng c¶ng t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng theo ®óng quy ho¹ch ®­îc duyÖt; nghiªn cøu, ®Ò xuÊt c¸c c¸c ®Þa ®iÓm phï hîp x©y dùng c¶ng n­íc s©u t¹i khu vùc Qu¶ng Ninh- H¶i Phßng, vÞnh §µ N½ng, Vòng Tµu-ThÞ V¶i vµ c¶ng trung chuyÓn quèc tÕ t¹i vÞnh V¨n Phong-Kh¸nh Hoµ. - VÒ chÝnh s¸ch gi¸, c­íc, phÝ c¶ng biÓn: Côc Hµng h¶i ViÖt Nam cïng víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng nghiªn cøu x©y dùng chÝnh s¸ch gi¸, c­íc, phÝ t¹i c¶ng biÓn víi môc tiªu ®­a ra mét biÓu gi¸ thèng nhÊt, hîp lý, ®¶m b¶o tÝnh c¹nh tranh vµ ngang b»ng víi gi¸ c­íc, phÝ cña c¸c n­íc trong khu vùc. - Nghiªn cøu vµ thùc hiÖn c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh t¹i c¶ng biÓn víi môc ®Ých ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc ®èi víi tµu thuyÒn ra vµo c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam, tiÕn tíi h×nh thµnh vµ cung cÊp "dÞch vô mét cöa" cho c¸c chñ tµu, doanh nghiÖp phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ ¸p dông tèi ®a c¸c tiÕn bé cña c«ng nghÖ th«ng tin trong qu¶n lý, ®iÒu hµnh. b. DÞch vô hµng h¶i DÞch vô hµng h¶i bao gåm trªn 20 lo¹i h×nh kh¸c nhau, nh­ trªn ®· nãi nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c lo¹i h×nh ho¹t ®éng nµy ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¶ vÒ sè l­îng vµ h×nh thøc kinh doanh. §Ó gióp c¸c doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶ tr­íc sù c¹nh tranh gay g¾t cña n­íc ngoµi, Côc Hµng h¶i ViÖt Nam nghiªn cøu, ®Ò xuÊt, tr×nh Bé Giao th«ng VËn t¶i, ChÝnh phñ ban hµnh kÞp thêi mét sè c¬ chÕ vµ gi¶i ph¸p qu¶n lý, tæ chøc l¹i vµ s¾p xÕp l¹i s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô hµng h¶i. Song song víi viÖc tæ chøc s¾p xÕp l¹i c¸c Doanh nghiÖp, ChÝnh phñ cÇn cã biÖn ph¸p hç trî c¸c doanh nghiÖp yÕu (hç trî vÒ vèn lµ chñ yÕu). - ChÝnh phñ cÇn cã ®Þnh h­íng vµ hç trî vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn cho c¸c doanh nghiÖp dÞch vô hµng h¶i trong viÖc x©y dùng c¸c c¬ së dÞch vô liªn quan ®Õn quy tr×nh vËn t¶i container; hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ; n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô… ®Ó dÇn ®¹t ®­îc tr×nh ®é khai th¸c dÞch vô hµng h¶i tiªn tiÕn, ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp dÞch vô hµng h¶i n­íc ngoµi t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam, tham gia hîp t¸c, chia sÎ thÞ tr­êng mét c¸ch b×nh ®¼ng trong ho¹t ®éng dÞch vô hµng h¶i cña khu vùc Ch©u ¸ - CÇn tiªu chuÈn ho¸ c¸c doanh nghiÖp lµm dÞch vô hµng h¶i vµ cã c¸c quy chÕ ho¹t ®éng thèng nhÊt trong khu«n khæ ph¸p luËt, nh»m ®¶m b¶o c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn ®Òu b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt vÒ quyÒn lîi còng nh­ tr¸ch nhiÖm, tr¸nh t×nh tr¹ng c¹nh tranh tuú tiÖn. - Thêi gian qua do c¬ chÕ, biÖn ph¸p qu¶n lý ch­a ®¸p øng ®­îc thùc tÕ s¶n xuÊt kinh doanh nªn cã hiÖn t­îng c¹nh tranh tuú tiÖn, v­ît qu¸ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña c¬ quan chøc n¨ng. §Ó sím lËp l¹i trËt tù vµ ®¶m b¶o uy tÝn víi kh¸ch hµng, thêi gian tíi ®Ò nghÞ c¸c hiÖp héi phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh ®Ó x©y dùng nh÷ng quy ®Þnh vµ cã c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý thùc sù cã hiÖu qu¶. - Do c¸c doanh nghiÖp hµng h¶i ViÖt Nam cßn ch­a ®ñ m¹nh nªn ®Ó gi¶m bít ¸p lùc c¹nh tranh tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô hµng h¶i n­íc ngoµi th× vÉn cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p b¶o hé trong mét thêi gian. Mét biÖn ph¸p ®­îc Tæng C«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam ®Ò xuÊt víi ChÝnh phñ ®Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy lµ: ViÖt Nam vÉn gi÷ ®éc quyÒn ®èi víi mét sè dÞch vô nh­ dÞch vô ®¹i lý tµu biÓn ®Õn thêi h¹n cuèi cïng ph¶i tù do ho¸ hoµn toµn. §èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô hµng h¶i thuéc Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam, bªn c¹nh viÖc ®Çu t­ ph­¬ng tiÖn thiÕt bÞ, c«ng nghÖ míi vµ giao l¹i khi c¸c doanh nghiÖp dÞch vô hµng h¶i ®ñ kh¶ n¨ng khai th¸c cã hiÖu qu¶, Tæng c«ng ty ph¶i tiÕn c¸c biÖn ph¸p tæ chøc, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nh»m xo¸ bá dÇn c¸c doanh nghiÖp yÕu kÐm, t¨ng n¨ng lùc vÒ vèn, quy m« ho¹t ®éng cña tõng doanh nghiÖp thµnh viªn ®Ó trë thµnh c¸c doanh nghiÖp dÞch vô ®ñ søc c¹nh tranh ngay t¹i thÞ tr­êng trong n­íc khi tù do ho¸ thÞ tr­êng, ®ång thêi cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu dÞch vô ra n­íc ngoµi. Nh÷ng biÖn ph¸p tæ chøc cô thÓ ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu trªn lµ: + S¸p nhËp nh÷ng doanh nghiÖp cã chøc n¨ng nhiÖm vô gÇn gièng nhau nh»m t¨ng quy m« doanh nghiÖp. + S¸p nhËp nh÷ng doanh nghiÖp yÕu, khã kh¨n vÒ vèn, kh«ng cã ®Þnh h­íng kinh doanh vµo c¸c doanh nghiÖp m¹nh. + §èi víi c¸c doanh nghiÖp yÕu kÐm cã ®Þnh h­íng kinh doanh nh­ng khã kh¨n vÒ vèn, ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt th× Tæng c«ng ty cïng c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn kh¸c hç trî vÒ ph­¬ng tiÖn, thiÕt bÞ trªn nguyªn t¾c chuyÓn vèn trong néi bé Tæng c«ng ty; ®ång thêi Tæng c«ng ty cho vay vèn tõ nguån vèn tËp trung cña Tæng c«ng ty ®Ó doanh nghiÖp ®Çu t­, ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Bªn c¹nh ®ã, xu h­íng cña ngµnh DÞch vô hµng h¶i lµ më réng ho¹t ®éng ra c¸c c¶ng kh¸c nhau cña khu vùc vµ thÕ giíi, do vËy, thêi gian tíi Tæng C«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam ph¶i x©y dùng kÕ ho¹ch thµnh lËp c¸c c«ng ty dÞch vô kinh doanh ë c¸c n­íc Ch©u ¸. 1.6.BiÖn ph¸p b¶o hé Nh×n chung, chÝnh s¸ch Hµng h¶i cña ViÖt Nam hiÖn hµnh thiªn vÒ b¶o vÖ quyÒn lîi cña chñ tµu, ®iÒu nµy ®­îc thÓ chÕ ho¸ trong Bé luËt Hµng h¶i cña n­íc ta. Tuy nhiªn, c¸c quy ®Þnh trong Bé luËt nµy cßn cã nhiÒu m©u thuÉn nªn t¸c dông b¶o hé vÉn ch­a thùc sù ph¸t huy. Ngµnh vËn t¶i biÓn cña ta cßn non yÕu, l¹i ho¹t ®éng trong mét m«i tr­êng c¹nh tranh gay g¾t nªn tr­íc m¾t, ChÝnh phñ ph¶i ®­a ra mét sè biÖn ph¸p b¶o hé ®Ó gióp ®éi tµu cña ViÖt Nam giµnh ®­îc thÞ phÇn vµ tÝch luü vèn ®Ó ph¸t triÓn. C¸c biÖn ph¸p t×nh thÕ cã thÓ ¸p dông: - Tµu n­íc ngoµi tham gia thÞ tr­êng ViÖt Nam ph¶i xin giÊy phÐp cã thêi h¹n ®èi víi mét sè lo¹i hµng chÝnh vµ tuyÕn ®­êng cô thÓ. - Gi¶m bít ¸p lùc c¹nh tranh tõ phÝa c¸c ®éi tµu n­íc ngoµi trong vËn t¶i hµng XNK cña ViÖt Nam b»ng c¸ch h¹n chÕ c¸c h·ng tµu n­íc ngoµi më thªm tuyÕn hoÆc ®­a thªm tµu vµo khai th¸c t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam khi mµ ®éi tµu biÓn ViÖt Nam cã ®ñ n¨ng lùc vËn chuyÓn, ®Æc biÖt lµ trong vËn t¶i container. Tuy nhiªn, nh÷ng biÖn ph¸p trªn chØ cã thÓ ¸p dông ®­îc ®èi víi nh÷ng n­íc mµ chóng ta ch­a ký hiÖp ®Þnh Hµng h¶i. - Kh«ng cho phÐp c¸c tµu n­íc ngoµi trªn 20 tuæi ®Õn c¶ng ViÖt Nam; c¸c c«ng ty tµu biÓn ViÖt Nam kh«ng ®­îc ®¨ng ký ho¹t ®éng ®èi víi c¸c tµu trªn 15 tuæi mua ë n­íc ngoµi vÒ (v× nÕu c¸c h·ng tµu ®­a tµu giµ vµo khai th¸c th× tiÒn c­íc cña hä sÏ thÊp h¬n tiÒn c­íc cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam rÊt nhiÒu, trong tr­êng hîp ®ã th× c¸c h·ng tµu cña ViÖt Nam kh«ng thÓ c¹nh tranh ®­îc). - Kh«ng cho phÐp c¸c h·ng tµu n­íc ngoµi khi ®­a tµu ®Õn ViÖt Nam ®­îc më c¸c chi nh¸nh ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam ®Ó khÐp kÝn dÞch vô. Khi ®­a tµu ®Õn ViÖt Nam, buéc hä ph¶i sö dông c¸c dÞch vô ®¹i lý tµu biÓn cña ViÖt Nam Ýt nhÊt lµ tíi n¨m 2010. 2.C¸c gi¶i ph¸p phÝa Doanh nghiÖp 2.1.C¸c gi¶i ph¸p phÝa Doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn a.Cã biÖn ph¸p gi¶m gi¸ c­íc §Ó gi¶m gi¸ c­íc, tr­íc hÕt c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn cÇn ph¶i tËp trung x©y dùng hÖ thèng ®Þnh møc (b»ng hiÖn vËt), dùa trªn c¬ së khoa häc ®Ó tÝnh to¸n c¸c chi phÝ. C¸c ®Þnh møc hiÖn vËt ®ã sÏ lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh chi phÝ tæng hîp víi môc tiªu tæng chi phÝ lµ nhá nhÊt. ThiÕt nghÜ, mét trong nhiÒu gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn môc tiªu gi¶m tæng chi phÝ lµ c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn cÇn m¹nh d¹n ®æi míi n©ng cao chÊt l­îng ®éi tµu, cã c¬ cÊu hîp lý, hoÆc thanh lý nh÷ng tµu ®· qu¸ cò vµ l¹c hËu (tiªu tèn chi phÝ söa ch÷a, nhiªn liÖu; trong tr­êng hîp tµu qu¸ cò kh«ng ®ñ tiªu chuÈn an toµn ®i biÓn, bÞ l­u gi÷ t¹i c¸c c¶ng n­íc ngoµi th× chi phÝ ph¶i bá ra cßn lín h¬n nhiÒu) ®Ó sím thu håi vèn ®Çu t­. B¶n th©n c¸c doanh nghiÖp ph¶i tÝch cùc nghiªn cøu thÞ tr­êng kinh doanh vËn t¶i biÓn, thÞ tr­êng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu (trong n­íc vµ thÕ giíi) còng nh­ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ®éi tµu cña ViÖt Nam ®Ó tõ ®ã ®Ò ra kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®éi tµu cho doanh nghiÖp m×nh. C¨n cø vµo xu h­íng ph¸t triÓn cña ®éi tµu biÓn trªn thÕ giíi, c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn nªn m¹nh d¹n tËp trung x©y dùng, ph¸t triÓn ®éi tµu cña m×nh theo h­íng trÎ ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, kh¶ n¨ng khai th¸c tèt, ®éi tµu ph¶i cã c¬ cÊu hîp lý vµ träng t¶i phï hîp víi yªu cÇu thÞ tr­êng . §ã chÝnh lµ ®éng lùc tÝch cùc lµm gi¶m c¸c lo¹i chi phÝ. C¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn lín, ®ãng vai trß nßng cèt trong ngµnh vËn t¶i biÓn ViÖt Nam nh­ Vinalines cÇn x¸c ®Þnh, ph¸t triÓn nhanh vµ cã ®Þnh h­íng ®éi tµu chñ lùc theo h­íng ®i th¼ng lªn hiÖn ®¹i ho¸, bao gåm tµu chë container, tµu chë dÇu, tµu chë hµng kh« lo¹i lín, nh»m t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, t¹o thªm thÞ tr­êng, trùc tiÕp tham gia chia sÎ thÞ tr­êng khu vùc; t¹o sù thay ®æi c¬ b¶n vÒ c¬ cÊu, chÊt l­îng ®éi tµu quèc gia, tõng b­íc n©ng cao thÞ phÇn trong thÞ tr­êng vËn t¶i biÓn quèc tÕ vµ khu vùc. Muèn lµm ®­îc nh­ vËy th× tõ nay cho ®Õn n¨m 2010, Tæng C«ng ty ph¶i hoµn thµnh viÖc x©y dùng Tæng C«ng ty thµnh mét tËp ®oµn kinh tÕ cña ViÖt Nam theo h×nh thøc Tæng C«ng ty së h÷u vèn (c«ng ty mÑ-c«ng ty con), thay ®æi c¬ b¶n vÒ h×nh thøc tæ chøc vµ qu¶n lý tõ hµnh chÝnh sang c¬ chÕ së h÷u vèn. So víi khu vùc, vÒ vèn ®¹t ë møc mét c«ng ty hµng h¶i trung b×nh, cã c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é khai th¸c tiªn tiÕn ®Ó ®ñ søc tham gia hîp t¸c, chia sÎ thÞ tr­êng cïng c¸c c«ng ty hµng h¶i c¸c n­íc trong khu vùc Ch©u ¸. b. Nç lùc t×m vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn ®éi tµu Bªn c¹nh nh÷ng biÖn ph¸p hç trî vÒ vèn cña ChÝnh phñ, b¶n th©n doanh nghiÖp kinh doanh vËn t¶i biÓn còng cÇn ph¶i tù th©n vËn ®éng t×m nguån vèn ®Ó ®¸p øng kÞp thêi vµ chñ ®éng ®èi víi nh÷ng nhu cÇu ®Çu t­ cho ®éi tµu biÓn cña m×nh. §ång thêi, viÖc t×m kiÕm nguån vèn ph¶i ®i ®«i víi mét kÕ ho¹ch sö dông nguån vèn hîp lý vµ cã hiÖu qu¶. BiÖn ph¸p hµng ®Çu ®Ó t¹o nguån vèn v÷ng ch¾c vµ l©u dµi lµ c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn ViÖt Nam ph¶i nç lùc t¨ng c­êng n¨ng lùc kinh doanh, t¹o nguån vèn ®Ó tù ®Çu t­ ph¸t triÓn ®éi tµu cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, trong hoµn c¶nh hiÖn nay khi nhiÒu doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn ViÖt Nam ®ang lµm ¨n thua lç, th× viÖc huy ®éng vèn ®Ó mua hay ®ãng míi mét con tµu lµ ®iÒu hÕt søc khã kh¨n. Tr­íc m¾t c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn nªn chñ ®éng thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc huy ®éng vèn nh­ vay vèn th­¬ng m¹i, thuª mua hay vay mua, liªn doanh trong vµ ngoµi n­íc ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn ®éi tµu (®ãng míi hoÆc n©ng cÊp ®éi tµu hiÖn cã cña doanh nghiÖp), më réng kinh doanh. HiÖn t¹i, nÕu muèn ®ãng míi tµu, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tËn dông c¸c nguån tÝn dông cña c¸c n­íc ®ãng tµu v× ChÝnh phñ mét sè n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp ®ãng tµu ph¸t triÓn nh­ NhËt B¶n, Hµn Quèc, Trung Quèc ®ang cung cÊp c¸c nguån tÝn dông ®ãng tµu cho c¸c chñ tµu cña c¸c n­íc cã nhu cÇu ®Ó thu hót thªm nhiÒu ®¬n ®Æt hµng cho ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu n­íc m×nh). Khi quyÕt ®Þnh vay vèn ®Ó ®ãng tµu hay cã kÕ ho¹ch vay mua, thuª mua th× c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn ph¶i lËp kÕ ho¹ch tr¶ nî, kÕ ho¹ch khai th¸c cho tõng con tµu cô thÓ, trong ®ã ph¶i dù tÝnh kü l­ìng tr­íc gi¸ c­íc, s¶n l­îng chuyªn chë b×nh qu©n, sè chuyÕn trung b×nh thùc hiÖn trong mét n¨m, c¸c chi phÝ liªn quan… , tõ ®ã dù kiÕn ®­îc sè l·i ­íc tÝnh thu ®­îc ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n. c.Nç lùc t×m kiÕm nguån hµng ®Ó chuyªn chë b»ng ®éi tµu biÓn C¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn ph¶i chñ ®éng vµ nç lùc t×m kiÕm nguån hµng ®Ó vËn chuyÓn. Bªn c¹nh viÖc ®Çu t­, n©ng cÊp, ph¸t triÓn ®éi tµu ®Ó hÊp dÉn c¸c chñ hµng thuª tµu cña doanh nghiÖp m×nh th× c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn cÇn ph¶i x©y dùng chiÕn l­îc makerting ®Ó qu¶ng b¸ ®éi tµu vµ chÊt l­îng dÞch vô vËn t¶i cña doanh nghiÖp ®Õn kh¸ch hµng trong n­íc vµ n­íc ngoµi. H×nh thøc qu¶ng c¸o trªn Internet lµ mét biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶ ®Ó ®­a th«ng tin ®Õn kh¸ch hµng, ®Æc biÖt lµ nh÷ng kh¸ch hµng n­íc ngoµi. d.T¨ng c­êng ®µo t¹o, båi d­ìng nguån nh©n lùc C¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn cÇn ph¶i coi viÖc ®µo t¹o nguån nh©n lùc lµ ­u tiªn hµng ®Çu cho viÖc n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô vËn t¶i biÓn.ViÖc ®µo t¹o vµ n©ng cao tay nghÒ cho ®éi ngò sü quan, thuyÒn viªn ph¶i ®­îc thùc hiÖn th­êng xuyªn. Th¸ng 7/1995, Tæ chøc IMO ®· söa ®æi C«ng ­íc Quèc tÕ vÒ tiªu chuÈn huÊn luyÖn, cÊp chøng chØ vµ trùc ca ®èi víi thuyÒn viªn (the International Convention on Standards of Training, Certification and Watchkeeping for seafares-STCW78/95). Theo C«ng ­íc nµy, mét hÖ thèng th«ng tin an toµn cøu n¹n GMDSS vµ RADAR, ARPA ®­îc x©y dùng vµ ®­a lªn tµu biÓn. Khi tµu biÓn ch­a ®­îc trang bÞ hÖ thèng nµy th× cÇn cã thªm ®éi ngò ®iÖn b¸o viªn, ®iÖn tö. Ngµy nay khi ®· ®­a GMDSS, RADAR, ARPA lªn tµu, b¶n th©n ®éi ngò sü quan tù theo dâi hÖ thèng nµy ®Ó ®iÒu khiÓn tµu. TÊt c¶ c¸c thuyÒn viªn trªn thÕ giíi chØ ®­îc phÐp lµm viÖc trªn tµu biÓn khi ®· cã chøng chØ vÒ hÖ thèng nµy. Do vËy, ®èi víi ®éi ngò sü quan, thuyÒn viªn, bªn c¹nh viÖc n¾m ch¾c nghiÖp vô hµng h¶i th× cÇn ph¶i ®­îc ®µo t¹o vÒ hÖ thèng th«ng tin an toµn vµ cøu n¹n GMDSS, RADAR, ARPA. §Ó cã thÓ lÊy ®­îc chøng vÒ hÖ thèng nµy, tr­íc tiªn ®éi ngò sü quan, thuyÒn viªn ph¶i ®¹t ®­îc mét sè yªu cÇu sau: + Ngoµi tr×nh ®é chuyªn m«n, thuyÒn viªn ph¶i cã kh¶ n¨ng hiÓu ®­îc c¸c thuËt ng÷ chuyªn m«n, thùc hiÖn ®­îc c¸c giao dÞch th«ng dông trong hµng h¶i b»ng tiÕng Anh v× ngµy nay, phÇn lín m¸y mãc thiÕt bÞ hµng h¶i trªn tµu ®Òu cã hiÓn thÞ c¸c chøc n¨ng, c¸c th«ng b¸o, c¸ch sö dông b»ng tiÕng Anh. NÕu kh«ng biÕt tiÕng Anh sÏ rÊt khã sö dông. + §éi ngò thuyÒn viªn cÇn ph¶i cã nh÷ng kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ tin häc. Trong ngµnh hµng h¶i, c«ng nghÖ tin häc ®­îc ¸p dông vµo ngµy cµng nhiÒu vÝ dô nh­ hÖ thèng GMDSS, RADAR, ARPA, ch­¬ng tr×nh tÝnh to¸n æn ®Þnh cho tµu dÇu, tµu container, ch­¬ng tr×nh s¾p xÕp, bè trÝ hµng, qu¶n lý c¸c tank, kÐt còng nh­ c¸c hÖ thèng ®Þnh vÞ, th«ng tin liªn l¹c. V× vËy, ®Ó cã thÓ ®iÒu khiÓn ®­îc con tµu vµ ®¶m b¶o an toµn cho ng­êi vµ tµi s¶n trªn tµu, c¸c thuyÒn viªn ph¶i ®­îc trang bÞ ®Çy ®ñ c¸c kiÕn thøc tin häc cÇn thiÕt. + ThuyÒn viªn cÇn ph¶i cã mét thÓ lùc tèt, kh«ng chØ khoÎ m¹nh vÒ c¬ b¾p mµ cßn ph¶i cã tinh thÇn v÷ng vµng, ®ñ minh mÉn ®Ó xö lý c¸c t×nh huèng trªn biÓn. Xu h­íng hiÖn nay cña ngµnh hµng h¶i thÕ giíi lµ c¸c tµu sÏ tù ®éng ho¸ cao h¬n vµ biªn chÕ thuyÒn viªn trªn tµu sÏ Ýt ®i, viÖc nµy thùc tÕ rÊt phæ biÓn ë c¸c n­íc ph¸t triÓn. §éi tµu biÓn cña n­íc ta tuy ch­a ®¹t ®­îc ®Õn tr×nh ®é ®ã nh­ng ®ã ph¶i lµ ®Þnh h­íng l©u dµi cho c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn ViÖt Nam v× vËy cÇn ph¶i n©ng cao vÒ mÆt thÓ lùc cho thuyÒn viªn ngay tõ b©y giê ®Ó hä cã thÓ ®¸p øng ®­îc c­êng ®é lµm viÖc trªn nh÷ng con tµu trong hiÖn t¹i vµ c¶ t­¬ng lai. §èi víi ®éi ngò c¸n bé l·nh ®¹o vµ qu¶n lý doanh nghiÖp, cÇn ph¶i n©ng cao sè l­îng c¸c th¹c sü, tiÕn sü vÒ chuyªn m«n hµng h¶i, ®ång thêi tiÕn hµnh cËp nhËt kiÕn thøc chuyªn m«n th­êng xuyªn. C¸c Doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn ph¶i trÝch kinh phÝ hoÆc t×m kiÕm c¸c nguån tµi trî ®Ó ®­a c¸n bé cña doanh nghiÖp m×nh ®i häc tËp, nghiªn cøu, n©ng cao tr×nh ®é ë nh÷ng n­íc cã ngµnh hµng h¶i tiªn tiÕn. Ngoµi ra, cã thÓ tæ chøc c¸c kho¸ häc ng¾n h¹n vµ mêi c¸c chuyªn gia trong n­íc ho¨c n­íc ngoµi vÒ gi¶ng d¹y, thuyÕt tr×nh c¸c ®Ò tµi liªn quan ®Õn ho¹t ®éng hµng h¶i. Cïng víi nghiÖp vô hµng h¶i, c¸c c¸n bé qu¶n lý còng ph¶i th­êng xuyªn n©ng cao tr×nh ®é tiÕng Anh, kiÕn thøc kinh tÕ, ph¸p luËt ®Ó tr¸nh bÞ thua thiÖt trong lµm ¨n kinh tÕ. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng cÇn l­u ý trong c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng nguån nh©n lùc ®èi víi doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn lµ viÖc ph¸t huy, tËn dông ®­îc nh÷ng n¨ng lùc s½n cã cña ®éi ngò c¸n bé. Do ®ã, ph¶i th­êng xuyªn rµ so¸t, ®¸nh gi¸ l¹i tr×nh ®é chuyªn m«n hiÖn cã cña ng­êi lao ®éng, c¨n cø vµo nhu cÇu c«ng viÖc, tiÕn hµnh s¾p xÕp, bè trÝ l¹i cho phï hîp víi kh¶ n¨ng cña c¸n bé. §ã còng lµ mét thao t¸c cÇn thiÕt trong viÖc x©y dùng mét lùc l­îng lao ®éng phï hîp víi tèc ®é ph¸t triÓn cña ngµnh. e.TiÕn hµnh ®æi míi vµ øng dông c«ng nghÖ tin häc vµo viÖc qu¶n lý kü thuËt ®éi tµu. §éi tµu biÓn lµ t­ liÖu s¶n xuÊt chÝnh cña c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn ViÖt Nam. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn th× viÖc qu¶n lý mét c¸ch chÆt chÏ, khai th¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®éi tµu vËn t¶i biÓn lµ ®iÒu rÊt quan träng. Trong c¸c mÆt qu¶n lý th× qu¶n lý kü thuËt cã mét tÇm quan träng ®Æc biÖt. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, ngµy nay c¸c yªu cÇu ®èi víi ngµnh vËn t¶i biÓn còng ngµy mét t¨ng. §éi tµu vËn t¶i ngµy cµng ®­îc chuyªn dông ho¸ ë møc cao h¬n, c¸c quy ®Þnh vÒ an toµn cña c¸c C«ng ­íc Quèc tÕ ®èi víi ®éi tµu biÓn ngµy cµng chÆt chÏ h¬n, nghiªm ngÆt h¬n vµ do ®ã ®ßi hái tr×nh ®é qu¶n lý, khai th¸c kü thuËt ®éi tµu cña c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn còng ph¶i v­¬n lªn víi tr×nh ®é cao h¬n. §Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn, c«ng viÖc quan träng ®Çu tiªn cña c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn lµ ph¶i cã mét hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng cã hiÖu qu¶, mµ hÖ thèng nµy l¹i phô thuéc rÊt nhiÒu vµo hÖ thèng xö lý th«ng tin vÒ ®éi tµu cña m×nh mét c¸ch khoa häc míi cã thÓ ®­a ra mét c¸ch nhanh nhÊt c¸c ph­¬ng ¸n kinh doanh cã lîi nhÊt. HiÖn t¹i, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn trong n­íc nãi chung ®ang qu¶n lý hå s¬ kü thuËt vµ t×nh tr¹ng kü thuËt ®éi tµu cßn d­íi d¹ng thñ c«ng thuÇn tuý, rÊt khã kh¨n trong viÖc cËp nhËt, t×m kiÕm, tra cøu th«ng tin phôc vô cho c«ng viÖc qu¶n lý vµ khai th¸c. ViÖc tÝnh to¸n c¸c lo¹i thêi gian kiÓm tra vµ tÝnh to¸n mét sè chØ tiªu ®Þnh møc kü thuËt hoµn toµn thñ c«ng, tèn nhiÒu thêi gian, nh©n lùc vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao. Nh»m kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trªn, vÊn ®Ò nghiªn cøu ®Ó x©y dùng mét ch­¬ng tr×nh qu¶n lý kü thuËt phôc vô cho khai th¸c ®éi tµu biÓn cña ViÖt Nam lµ rÊt cÊp thiÕt. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu hÖ thèng qu¶n lý kü thuËt cña ®éi tµu biÓn hiÖn t¹i vµ x©y dùng mét ch­¬ng tr×nh qu¶n lý kü thuËt ®éi tµu trªn m¸y tÝnh ®Ó phôc vô cho viÖc qu¶n lý vµ khai th¸c ®éi tµu cña c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn ViÖt Nam. §Ó x©y dùng ®­îc ch­¬ng tr×nh nµy, ®èi t­îng nghiªn cøu chÝnh lµ ho¹t ®éng qu¶n lý kü thuËt phôc vô cho viÖc ra quyÕt ®Þnh trong c«ng t¸c qu¶n lý khai th¸c ®éi tµu cña c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn ViÖt Nam. Ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm nµy sÏ gióp cho viÖc ph©n tÝch vÒ hiÖn tr¹ng kü thuËt ®éi tµu, vµ xö lý th«ng tin trªn m¸y tÝnh tr­íc khi ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ qu¶n lý khai th¸c ®éi tµu vËn t¶i biÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më nh­ hiÖn nay ë n­íc ta. §ång thêi ch­¬ng tr×nh cã thÓ ®­îc sö dông phôc vô cho c«ng t¸c gi¶ng d¹y m«n Tin häc cho sinh viªn ngµnh Kinh tÕ vËn t¶i biÓn vµ gióp sinh viªn thùc hµnh t¹i phßng m« pháng Qu¶n lý vµ khai th¸c ®éi tµu vËn t¶i biÓn cña khoa Kinh tÕ vËn t¶i biÓn. NÕu ch­¬ng tr×nh ®­îc sö dông t¹i c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn cña ViÖt Nam, ch¾c ch¾n sÏ ®em ®Õn cho c¸c c¸n bé qu¶n lý mét ph­¬ng thøc lµm viÖc míi, nhanh chãng, chÝnh x¸c vµ hiÖu qu¶ ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý kü thuËt, khai th¸c ®éi tµu vËn t¶i biÓn cña m×nh; sÏ gióp c¸c c¸n bé l·nh ®¹o t¹i c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn tiÕt kiÖm ®­îc nh©n lùc qu¶n lý mµ vÉn ®¶m b¶o xö lý th«ng tin nhanh, chÝnh x¸c tr­íc khi ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý. 2.2.C¸c gi¶i ph¸p phÝa doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ Bªn c¹nh c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh vµ kinh tÕ nh»m giµnh quyÒn vËn t¶i hµng ho¸ cho ®éi tµu biÓn quèc gia, c¸c biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l­îng ®éi tµu vµ dÞch vô vËn t¶i biÓn th× sù chuyÓn biÕn trong tËp qu¸n kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu lµ hÕt søc cÇn thiÕt trong viÖc gãp phÇn ph¸t triÓn chuyªn chë hµng hãa xuÊt nhËp khÈu b»ng ®éi tµu biÓn ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ph¶i ý thøc ®­îc nh÷ng lîi Ých thùc tÕ cña viÖc giµnh ®­îc quyÒn thuª tµu, ph¶i hiÓu ®­îc mèi g¾n kÕt vÒ lîi Ých kinh tÕ gi÷a doanh nghiÖp m×nh víi c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn ViÖt Nam. Do vËy, trong giai ®o¹n ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng, c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ph¶i cã nh÷ng cè g¾ng ®Ó giµnh ®­îc quyÒn vËn t¶i hµng ho¸; ®ång thêi sau ®ã khi lùa chän con tµu chuyªn chë hµng ho¸ th× c©n nh¾c ®Çu tiªn cña c¸c doanh nghiÖp lµ nh÷ng con tµu thuéc ®éi tµu biÓn quèc gia. ViÖc giµnh ®­îc quyÒn vËn t¶i rÊt cã lîi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu c¨n cø vµo nh÷ng ®iÓm sau: - C¸c doanh nghiÖp XNK cã thÓ chñ ®éng trong viÖc b¶o vÖ ®­îc quyÒn lîi cña m×nh. Hä tù lùa chän ng­êi chuyªn chë, tù tho¶ thuËn c¸c ®iÒu kiÖn chuyªn chë trong hîp ®ång thuª tµu cã lîi cho doanh nghiÖp. VÝ dô nh­ hä cã thÓ chñ ®éng lùa chän luËt vµ c¬ quan träng tµi xö lý tranh chÊp trong hîp ®ång vËn t¶i sao cho thuËn tiÖn. Trong tr­êng hîp tranh chÊp x¶y ra, nÕu kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc b»ng hoµ gi¶i th× sÏ cã thÓ tr¸nh ®­îc nh÷ng khã kh¨n trong viÖc kiÖn ra träng tµi hoÆc toµ ¸n nh­ lµ c¸c xung ®ét quy ph¹m ph¸p luËt. NÕu ®Ó ®èi t¸c thuª tµu th× ch¾c ch¾n hä sÏ ph¶i tho¶ thuËn nh÷ng ®iÒu kiÖn cã lîi cho hä, mµ nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy ch¾c ch¾n lµ kh«ng cã lîi ®èi víi phÝa chóng ta, thËm chÝ cã rÊt nhiÒu tr­êng hîp ¶nh h­ëng tíi lîi Ých kinh tÕ cña c¸c doanh nghiÖp XNK ViÖt Nam (nh­ thuª tµu cã t×nh tr¹ng kü thuËt kÐm, ký kÕt c¸c hîp ®ång thuª tµu kh«ng chÆt chÏ,…). - NÕu c¸c doanh nghiÖp XNK trùc tiÕp thuª tµu, hä cã thÓ tiÕt kiÖm ®­îc mét kho¶n hoa hång do ph¶i tr¶ cho bªn n­íc ngoµi khi bªn yªu cÇu bªn n­íc ngoµi thuª tµu hé. Khi nh­êng quyÒn vËn t¶i cho bªn n­íc ngoµi (nhËp CIF, b¸n FOB) nh­ hiÖn nay th× c¸c doanh nghiÖp XNK ViÖt Nam v« h×nh chung ®· ®Ó tuét mét sè tiÒn vµo tay c¸c chñ hµng n­íc ngoµi.TÊt nhiªn, c¸c ®¬n vÞ kinh doanh còng ®· h¹ch to¸n ®Ó ®¶m b¶o cã l·i nh­ng ®· lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× kh«ng thÓ l·ng phÝ bÊt kú mét kho¶n tiÒn nµo cho dï lµ nhá. Ngoµi ra, viÖc lùa chän, thuª mét con tµu nh­ thÕ nµo kh«ng chØ ¶nh h­ëng tíi kho¶n tiÒn c­íc mµ nã cßn liªn quan ®Õn kho¶n tiÒn b¶o hiÓm ph¶i tr¶. Tuæi tµu cµng cao th× phÝ b¶o hiÓm cµng lín. Khi chñ ®éng thuª tµu c¸c doanh nghiÖp XNK ViÖt Nam cã thÓ ®iÒu tiÕt, tÝnh to¸n sao cho thuª ®­îc mét con tµu cã kho¶n c­íc, phÝ tèi ­u mµ vÉn ®¶m b¶o an toµn cho hµng ho¸. Nh­ vËy, c¸c doanh nghiÖp XNK ViÖt Nam cÇn ph¶i cã mét c¸ch nh×n míi vÒ viÖc vËn dông c¸c ®iÒu kiÖn INCOTERMS trong thùc tÕ, døt kho¸t tõ bá thãi quen "b¸n FOB, mua CIF". 2.3.C¸c gi¶i ph¸p phÝa doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô hµng h¶i DÞch vô hµng h¶i ®ãng vai trß quan träng trong viÖc bæ trî, n©ng cao søc c¹nh tranh cña viÖc chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng ®éi tµu biÓn ViÖt Nam. §Ó ph¸t triÓn chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng ®­êng biÓn th× kh«ng thÓ kh«ng quan t©m, chó ý tíi viÖc n©ng cao chÊt l­îng cña dÞch vô hµng h¶i. Còng gièng nh­ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, c¸c doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô hµng h¶i còng ph¶i thÊy ®­îc mèi quan hÖ t­¬ng hç gi÷a lîi Ých cña doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn vµ lîi Ých cña doanh nghiÖp m×nh. Hµng ho¸ chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn cã nhiÒu th× dÞch vô hµng h¶i míi cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ ng­îc l¹i chÊt l­îng dÞch vô hµng h¶i tèt th× sÏ khuyÕn khÝch c¸c chñ hµng xuÊt nhËp khÈu göi hµng b»ng ®­êng biÓn nhiÒu h¬n. Trong n¨m võa qua, ®èi víi c¸c lÜnh vùc kinh doanh dÞch vô hµng h¶i, hÇu hÕt c¸c c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh hµng h¶i ®Òu ®· nhËn thÊy nguy c¬ thÞ tr­êng bÞ thu hÑp hay ph©n t¸n trong thêi gian tíi. §Ó t¨ng c­êng n¨ng lùc kinh doanh th× cïng víi nh÷ng biÖn ph¸p hç trî cña ChÝnh phñ, b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô hµng h¶i ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc ph¸t triÓn dÞch vô cña m×nh. - NhiÖm vô tr­íc tiªn ®èi víi c¸c Doanh nghiÖp lµ ph¶i x©y dùng vµ thùc hiÖn thµnh c«ng kÕ ho¹ch c¶i tiÕn tæ chøc vµ tËp trung ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng, ph­¬ng tiÖn thiÕt bÞ ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, b¶o vÖ thÞ phÇn. - §Ó t¨ng søc hÊp dÉn cña dÞch vô, c¸c Doanh nghiÖp ph¶i ®a d¹ng ho¸ dÞch vô, ®¬n gi¶n ho¸, dÞch vô trän gãi (package job), ph¸t triÓn song song víi vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, cung cÊp dÞch vô tõ cöa ®Õn cöa (door-to-door). Trong khi ®a d¹ng ho¸ dÞch vô, c¸c doanh nghiÖp dÞch vô hµng h¶i nªn ­u tiªn ph¸t triÓn nh÷ng dÞch vô cã hiÖu qu¶ cao nh­ ®¹i lý tµu biÓn, ®¹i lý vËn t¶i, xuÊt khÈu thuyÒn viªn. §èi víi kh©u ®¹i lý vµ vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, ph¶i x©y dùng hÖ thèng c¬ së vËt chÊt thèng nhÊt ®ñ kh¶ n¨ng phôc vô vËn t¶i hµng ho¸ trän gãi "door-to-door", bao gåm kho b·i, c¶ng c¹n, thiÕt bÞ bèc xÕp, vËn t¶i container trªn bé… §èi víi Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam, do qu¶n lý c¶ c¸c doanh nghiÖp khai th¸c c¶ng, c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn, c¸c doanh nghiÖp dÞch vô hµng h¶i nªn cÇn sím h×nh thµnh c¸c tæ chøc thèng nhÊt "VËn t¶i-C¶ng biÓn-DÞch vô" ®Ó khai th¸c dÞch vô "VËn t¶i ®a ph­¬ng thøc" nh»m t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho khèi dÞch vô phôc vô container, t¨ng thÞ phÇn vËn t¶i vµ t¹o ®iÒu kiÖn giµnh hµng cho c¸c c¶ng biÓn vµ ®éi tµu biÓn. - øng dông c«ng nghÖ th«ng tin ®iÖn tö, gi¶m bít giÊy tê (paperless documentation) vµo ho¹t ®éng dÞch vô. - Trong xu thÕ liªn kÕt, hîp nhÊt cña vËn t¶i biÓn, ngµnh dÞch vô hµng h¶i còng ph¸t triÓn theo xu h­íng toµn cÇu ho¸: c¸c tËp ®oµn dÞch vô lín ®Òu cã c¸c c«ng ty con ho¹t ®éng t¹i nh÷ng trung t©m hµng h¶i lín trªn thÕ giíi, t¹i nh÷ng c¶ng kh¸c nhau cña c¸c lôc ®Þa, cung cÊp bÊt cø dÞch vô nµo vÒ ®¹i lý tµu biÓn, ®¹i lý vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, cung øng, söa ch÷a, thuyÒn viªn, kiÓm ®Õm… cho th©n chñ (chñ tµu) vµ kh¸ch hµng kh¸c. Nh­ vËy trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh, c¸c doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô hµng h¶i ph¶i tÝnh tíi viÖc më réng ph¹m vi kinh doanh cña m×nh sang c¸c c¶ng trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Víi kh¶ n¨ng vÒ tµi chÝnh cßn h¹n hÑp, c¸c Doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi (võa qua, trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n thùc hiÖn hiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ th­¬ng m¹i dÞch vô, Bé GTVT ®· x©y dùng chÝnh s¸ch hîp t¸c dÞch vô vËn t¶i biÓn trong ASEAN vµ ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ chÊp thuËn, theo ®ã cho phÐp doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô hµng h¶i liªn doanh víi n­íc ngoµi ngo¹i trõ dÞch vô ®¹i lý tµu biÓn vµ m«i giíi hµng h¶i). Khi tiÕn hµnh liªn doanh, liªn kÕt víi n­íc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp khai th¸c dÞch vô hµng h¶i sÏ tËn dông ®­îc vèn, kü thuËt vµ kinh nghiÖm cña n­íc ngoµi, nhê ®ã, sÏ n©ng cao ®­îc n¨ng lùc c¹nh tranh cña dÞch vô mµ m×nh cung cÊp. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó chñ ®éng h¬n trong viÖc t×m kiÕm kh¸ch hµng, c¸c doanh nghiÖp khai th¸c dÞch vô hµng h¶i ph¶i cã chiÕn l­îc qu¶ng b¸ m×nh víi kh¸ch hµng trong n­íc vµ quèc tÕ. BiÖn ph¸p nµy cã thÓ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, Internet, c¸c héi chî triÓn l·m cña ngµnh vËn t¶i biÓn. KÕt luËn Trong h¬n mét thËp kû thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng, lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu quan träng. ChØ tÝnh trong vßng 5 n¨m (1996-2000), tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña c¶ n­íc ®· ®¹t trªn 100 tû USD, t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 18,6%. Víi h¬n 80% khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®­îc vËn chuyÓn b»ng ®­êng biÓn th«ng qua c¸c c¶ng trong toµn quèc, ngµnh vËn t¶i biÓn ®· ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. Dù kiÕn trong nh÷ng n¨m tíi, l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta sÏ t¨ng víi tèc ®é cao, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu 5 n¨m (2001-2002) sÏ ®¹t 98-99 tû USD, t¨ng b×nh qu©n kho¶ng 13-15%/n¨m; gi¸ trÞ nhËp khÈu ®¹t 105-106 tû USD, t¨ng b×nh qu©n 13-14%/n¨m. §iÒu nµy cã nghÜa lµ khèi l­îng hµng hãa xuÊt nhËp khÈu nãi chung vµ khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng ®­êng biÓn sÏ t¨ng ®¸ng kÓ. §©y lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi, mét c¬ héi tèt cho ngµnh vËn t¶i biÓn ViÖt Nam lín m¹nh. Trong nh÷ng n¨m qua, ngµnh VËn t¶i biÓn ViÖt Nam ®· th­êng xuyªn nhËn ®­îc sù quan t©m, ®Çu t­ cña Nhµ n­íc. §éi tµu biÓn ViÖt Nam ®ang tõng b­íc ph¸t triÓn vµ lín m¹nh, ®· vµ ®ang ®­îc trÎ ho¸ so víi nh÷ng n¨m tr­íc ®©y vµ ph¸t triÓn theo h­íng ®a d¹ng ho¸ c¸c chñng lo¹i tµu víi tæng träng t¶i h¬n 1,6 triÖu DWT. Tuy nhiªn, so víi c¸c n­íc trong khu vùc, ®éi tµu biÓn ViÖt Nam cßn qu¸ nhá bÐ vµ l¹c hËu, ®éi tµu cña chóng ta míi chØ ®¶m nhËn ®­îc kho¶ng 15% khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña c¶ n­íc. §Ó tiÕp tôc ®Çu t­ ph¸t triÓn ®éi tµu theo h­íng hiÖn ®¹i, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn ®éi tµu cña thÕ giíi, nhê ®ã mµ n©ng cao n¨ng lùc vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam th× sù nç lùc, phÊn ®Êu cña b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh, bªn c¹nh ®ã Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî vèn ph¸t triÓn ®éi tµu cho c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn, chÝnh s¸ch giµnh hµng cho ®éi tµu biÓn Quèc gia, ch­¬ng tr×nh hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý nhµ n­íc vÒ Hµng h¶i ë ViÖt Nam, ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn nguån nh©n lùc…Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, c¸c Bé, c¸c ngµnh, c¸c c¬ quan h÷u quan cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ, ®ång bé ®Ó viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®Õn 2010 ®¹t hiÖu qu¶ mong ®îi. Hy väng r»ng, víi sù nç lùc cña ngµnh Hµng h¶i vµ sù quan t©m cña Nhµ n­íc, trong t­¬ng lai kh«ng xa ®éi tµu biÓn ViÖt Nam cã thÓ s¸nh vai víi nh÷ng n­íc cã ngµnh hµng h¶i tiªn tiÕn trong khu vùc vµ thÕ giíi. ._.