Thực trạng cạnh tranh và độc quyền ở Việt Nam

B. NéI DUNG I. MéT Sè VÊN §Ò Lý LUËN VÒ C¹NH TRANH Vµ §éc quyÒn. 1. Kh¸i niÖm thÞ tr­êng, c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. 1.1 ThÞ tr­êng ThÞ tr­êng lµ n¬i trao ®æi hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt ra vµ h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ cïng víi mäi quan hÖ kinh tÕ gi÷a ng­êi víi ng­êi, liªn kÕt víi nhau th«ng qua trao ®æi hµng ho¸. ThÞ tr­êng lµ mét ph¹m trï cña nÒn s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸, ph¶n ¸nh toµn bé quan hÖ trao ®æi gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n.ThÞ tr­êng chøa ®ùng tæng cung, tæng cÇu, mèi quan hÖ cung – cÇu , møc gi¸ vµ c¸c yÕu tè kh«ng gian, thêi gian, x· héi ®èi víi mét lo¹i s¶n phÈm nhÊt ®Þnh cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. C¸c lo¹i thÞ tr­êng lín lµ: ThÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô : lµ bé phËn c¬ b¶n cña thÞ tr­êng, ®Çu ra cña nÒn kinh tÕ, bao gåm toµn bé c¸c quan hÖ trao ®æi mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô gi÷a c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng ®· ®­îc thÓ chÕ ho¸. ThÞ tr­êng tµi chÝnh : lµ c¸c ®Þnh chÕ qua ®ã ng­êi muèn tiÕt kiÖm cã thÓ cÊp vèn trùc tiÕp cho ng­êi vay. Hai thÞ tr­êng tµi chÝnh quan träng nhÊt trong nÒn kinh tÕ lµ thÞ tr­êng tr¸i phiÕu vµ thÞ tr­êng cæ phiÕu. ThÞ tr­êng lao ®éng : thõa nhËn søc lao ®éng lµ hµng ho¸ ; tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng la gi¸ c¶ cña hµng ho¸ søc lao ®éng. ThÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n: trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ thÞ tr­êng chuyÓn nh­îng mua b¸n quyÒn së h÷u hoÆc quyÒn sö dông ®Êt. ThÞ tr­êng khoa häc c«ng nghÖ : trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa chñ yÕu lµ thÞ tr­êng chuyÓn giao vµ mua b¸n c«ng nghÖ. Qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu th«ng qua c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Nhµ n­íc chñ yÕu t¹o ®iÒu kiÖn hç trî vµ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp c¶i tiÕn c«ng nghÖ. 1.2.C¹nh tranh. C¹nh tranh lµ mét trong nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña kinh tÕ thÞ tr­êng.C¹nh tranh lµ c¸c quan hÖ kinh tÕ mµ ë ®ã c¸c chñ thÓ kinh tÕ ganh ®ua nhau t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu kinh tÕ cña m×nh, th«ng th­êng lµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, giµnh lÊy kh¸ch hµng còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, thÞ tr­êng cã lîi nhÊt.Môc ®Ých cuèi cïng cña c¸c chñ thÓ trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh lµ lîi Ých tiªu dïng vµ lîi nhuËn. Tuú theo tÝnh chÊt vµ d­íi c¸c gãc ®é kh¸c nhau mµ c¹nh tranh ®­îc ph©n chia thµnh nhiÒu lo¹i: Khi nãi ®Õn tÝnh chÊt c¹nh tranh th× cã hai lo¹i: C¹nh tranh lµnh m¹nh vµ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. C¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh lµ nh÷ng hµnh vi c¹nh tranh kh«ng hîp ph¸p hoÆc kh«ng phï hîp víi ®¹o lý, truyÒn thèng cña d©n téc. C¹nh tranh lµnh m¹nh ®èi lËp víi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. D­íi gãc ®é c¸c chñ thÓ kinh tÕ tham gia thÞ tr­êng, cã c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt( ng­êi b¸n) víi nhau, gi÷a nh÷ng ng­êi mua vµ ng­êi b¸n, ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng, vµ gi÷a nh÷ng ng­êi mua víi nhau.ë ®©y c¹nh tranh xoay quanh vÊn ®Ò chÊt l­îng hµng ho¸, gi¸ c¶ vµ ®iÒu kiÖn dÞch vô. D­íi gãc ®é thÞ tr­êng, gãc ®é thùc chøng th× cã hai lo¹i c¹nh tranh lµ c¹nh tranh hoµn h¶o vµ c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o. C¹nh tranh hoµn h¶o hay thuÇn tuý lµ t×nh tr¹ng c¹nh tranh trong ®ã gi¸ c¶ cña mét lo¹i hµng ho¸ lµ kh«ng thay ®æi trong toµn bé ®Þa danh cña thÞ tr­êng, bëi v× ng­êi mua, ng­êi b¸n ®Òu biÕt t­êng tËn vÒ c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng.C¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o lµ h×nh thøc c¹nh tranh mµ ë ®ã c¸c c¸ nh©n b¸n hµng hoÆc c¸c nhµ s¶n xuÊt cã ®ñ søc m¹nh vµ thÕ lùc cã thÓ chi phèi ®­îc gi¸ ca s¶n phÈn cña m×nh trªn thÞ tr­êng. D­íi gãc ®é c¸c c«ng ®o¹n cña s¶n xuÊt- kinh doanh, gåm cã c¸c h×nh thøc: C¹nh tranh tr­íc khi b¸n hµng, trong qu¸ tr×nh b¸n hµng vµ sau khi b¸n hµng. Cuéc c¹nh tranh nµy ®­îc thùc hiÖn b»ng ph­¬ng thøc thanh to¸n vµ dÞch vô. XÐt theo môc tiªu kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ trong c¹nh tranh, cã c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c nghµnh. XÐt theo ph¹m vi l·nh thæ ng­êi ta nãi tíi c¹nh tranh trong n­íc vµ c¹nh tranh quèc tÕ. 1.3. §éc quyÒn. §éc quyÒn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ viÖc c¸c chñ thÓ kinh tÕ víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi nhÊt ®Þnh khèng chÕ thÞ tr­êng s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô. §éc quyÒn cã thÓ xuÊt hiÖn do nhiÒu nguyªn nh©n, chñ yÕu lµ do kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh c¹nh tranh. Qu¸ tr×nh c¹nh tranh sÏ lµm cho nh÷ng doanh nghiÖp nµo kÐm hiÖu qu¶, cã nh÷ng quyÕt ®Þnh kinh doanh sai lÇm sÏ bÞ nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c lµm ¨n hiÖu qu¶ th«n tÝnh, chiÕm lÜnh thÞ phÇn vµ rèt cuéc sÏ bÞ ®µo th¶i ra khái cuéc ch¬i. Trong tr­êng hîp cùc ®oan nhÊt, nÕu tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp kh¸c ®Òu bÞ mét doanh nghiÖp duy nhÊt ®¸nh b¹i th× rèt cuéc, c¹nh tranh tù do ®· ®Ó l¹i mét doanh nghiÖp duy nhÊt trªn thÞ tr­êng vµ doanh nghiÖp ®ã ®­¬ng nhiªn cã ®­îc vÞ thÕ ®éc quyÒn. 2. Duy tr× c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn lµ mét tÊt yÕu trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: 2.1. C¹nh tranh lµ ®éng lùc thóc ®Èy ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Môc ®Ých cña hÖ thèng kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa mµ Trung Quèc ®ang h­íng tíi lµ ph¸t huy ®Çy ®ñ vai trß cña thÞ tr­êng trong viÖc ph©n bè nguån lùc, ®Ó ®¶m b¶o c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ diÔn ra tu©n theo quy luËt gi¸ trÞ vµ thÝch nghi víi nh÷ng thay ®æi trong quan hÖ cung cÇu, sö dông ®ßn bÈy gi¸ c¶ vµ c¬ chÕ c¹nh tranh trong viÖc ph©n bè nguån lùc ®Õn nh÷ng n¬i cã thÓ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt, thùc hiÖn c¬ chÕ lùa chän nh÷ng n¬i cã kh¶ n¨ng vµ lo¹i bá nh÷ng ng­êi yÕu kÐm nh»m g©y ¸p lùc vµ t¹o ®éng lùc cho c¸c doanh nghiÖp, ®Èy m¹nh viÖc ®iÒu chØnh kÞp thêi s¶n xuÊt vµ nhu cÇu b»ng c¸ch lîi dông sù nh¹y c¶m cña thÞ tr­êng ®èi víi c¸c tÝn hiÖu kinh tÕ kh¸c nhau. V× kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa còng lµ kinh tÕ thÞ tr­êng nªn nã ph¶i ®­îc g¾n víi c¹nh tranh.C¹nh tranh sÏ lo¹i bá c¸c doanh nghiÖp kÐm hiÖu qu¶ còng nh­ c¸c s¶n phÈm kÐm chÊt l­îng nh»m t¨ng c­êng ph©n bè hîp lÝ nguån lùc x· héi. Th«ng qua c¬ chÕ gi¸, doanh nghiÖp ph¶i tù quyÕt ®Þnh kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh nh»m c¶i thiÖn mèi quan hÖ gi÷a cung vµ cÇu nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña thÞ tr­êng.C¹nh tranh nh­ mét ®éng c¬ m¹nh mÏ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp c¶i tiÕn c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm, c¶i tiÕn ph­¬ng thøc qu¶n lÝ, gi¶m chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm nh»m ®¹t ®­îc s¶n l­îng tèi ®a víi chi phÝ ®Çu vµo tèi thiÓu.C¹nh tranh còng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc tiÕp thªm sinh lùc cho c¸c doanh nghiÖp bëi v× søc sèng cña c¸c doanh nghiÖp n»m ë kh¶ n¨ng tiÕp tôc tiÕn hµnh ®iÒu chØnh l¹i tæ chøc vµ kh¶ n¨ng hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm cña m×nh phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng. NÕu kh«ng cã ¸p lùc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã ®éng c¬ ®Ó tù tiÕp tôc ®iÒu chØnh l¹i vµ ph¸t triÓn, ®Ó tham gia c¸c ho¹t ®éng s¸ng t¹o hoÆc ®Ó c¶i tiÕn hÖ thèng qu¶n lÝ cña hä.Do ®ã,nÕu kh«ng cã c¹nh tranh th× c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 2.2.§éc quyÒn trong kinh doanh. HËu qu¶ cña nã. §éc quyÒn kinh doanh lµ viÖc mét doanh nghiÖp hay mét tËp ®oµn kinh tÕ víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi nhÊt ®Þnh khèng chÕ thÞ tr­êng s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô. §éc quyÒn hoÆc khèng chÕ thÞ tr­êng lµ m¬ ­íc cña hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp. TÊt c¶ c¸c nhµ doanh nghiÖp ®Òu ­íc muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn mµ kh«ng ph¶i ®­¬ng ®Çu víi c¹nh tranh. V× vËy lÞch sö cña c¸c chiÕn l­îc h¹n chÕ c¹nh tranh cã mét bÒ dµy gÇn t­¬ng ®­¬ng víi bÒ dµy cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §éc quyÒn trong kinh doanh dï h×nh thµnh vµ tån t¹i b»ng c¸ch nµo còng th­êng g©y ra nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n.§éc quyÒn trong kinh doanh lµ nh©n tè k×m h·m ®éng lùc ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Bëi lÏ víi thÕ ®éc quyÒn, ng­êi s¶n xuÊt kh«ng cÇn quan t©m ®Õn c¶i tiÕn kü thuËt, c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ ph­¬ng thøc qu¶n lý mµ vÉn thu ®­îc lîi nhuËn ®Æc biÖt cao. §éc quyÒn trong kinh doanh sÏ dÉn ®Õn h×nh thµnh gi¸ c¶ ®éc quyÒn, gi¸ c¶ lòng ®o¹n cao, lµm ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých cña ng­êi tiªu dïng.§éc quyÒn trong kinh doanh lµ yÕu tè h¹n chÕ tù do kinh doanh vµ v¨n minh th­¬ng m¹i. V× nh÷ng hËu qu¶ trªn cña ®éc quyÒn trong kinh doanh nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi ®· coi chèng ®éc quyÒn lµ nhiÖm vô ®Æc biÖt quan trängcña nhµ n­íc. Nhµ n­íc kiÓm so¸t vµ ng¨n chÆn qu¸ tr×nh tÝch tô, tËp trung ®Ó h×nh thµnh nh÷ng tËp ®oµn kinh tÕ ®ñ søc khèng chÕ thÞ tr­êng b»ng luËt chèng ®éc quyÒn. MÆt kh¸c, nhµ n­íc ngµy cµng gi¶m bít sù can thiÖp b»ng nh÷ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh ®Ó t¹o thÕ ®éc quyÒn cho mét sè doanh nghiÖp ®Æc biÖt. 3. C¹nh tranh vµ vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . 3.1. C¹nh tranh ®iÒu chØnh gi÷a cung vµ cÇu C¹nh tranh cã thÓ ®­a ®Õn lîi Ých cho ng­êi nµy vµ thiÖt h¹i cho ng­êi kh¸c, song xÐt d­íi gãc ®é toµn x· héi, c¹nh tranh lu«n cã t¸c ®éng tÝch cùc. C¹nh tranh ®iÒu chØnh cung cÇu hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng, Khi cung mét hµng ho¸ nµo ®ã lín h¬n cÇu, c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng­êi b¸n lµm cho gi¸ c¶ thÞ tr­êng gi¶m xuèng. ChØ nh÷ng c¬ së kinh doanh nµo ®ñ kh¶ n¨ng c¶i tiÕn c«ng nghÖ, trang bÞ kü thuËt, ph­¬ng thøc qu¶n lý vµ h¹ ®­îc gi¸ b¸n s¶n phÈm míi cã thÓ tån t¹i. Víi ý nghÜa ®ã, c¹nh tranh lµ nh©n tè quan träng kÝch thÝch viÖc øng dông khoa häc, c«ng nghÖ tiªn tiÕn trong s¶n xuÊt. Khi cung mét hµng ho¸ nµo ®ã thÊp h¬n cÇu, hµng ho¸ ®ã trë nªn khan hiÕm trªn thÞ tr­êng, gi¸ c¶ t¨ng lªn t¹o ra lîi nhuËn cao h¬n møc b×nh qu©n. Khi ®ã ng­êi kinh doanh sÏ ®Çu t­ vèn x©y dùng thªm c¬ së s¶n xuÊt míi hoÆc n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt c¶u nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt s½n cã. §ã lµ ®éng lùc quan träng nhÊt lµm t¨ng thªm l­îng vèn ®Çu t­ cho s¶n xuÊt, kinh doanh, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt trong toµn x· héi. §iÒu quan träng lµ ®éng lùc ®ã hoµn toµn tù nhiªn,kh«ng theo vµ kh«ng cÇn bÊt kú mét mÖnh lÖnh hµnh chÝnh nµo cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. C¹nh tranh buéc c¸c chñ thÓ kinh doanh lu«n lu«n quan t©m ®Õn viÖc c¶i tiÕn c«ng nghÖ, trang bÞ s¶n xuÊt vµ ph­¬ng thøc qu¶n lý nh»m n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh vµ trªn c¬ së ®ã h¹ gi¸ b¸n cña hµng ho¸. C¹nh tranh t¸c ®éng mét c¸ch tÝch cùc ®Õn ph©n phèi thu nhËp. C¹nh tranh sÏ h¹n chÕ hµnh vi bãc lét trªn c¬ së quyÒn lùc thÞ tr­êng vµ viÖc h×nh thµnh thu nhËp kh«ng t­¬ng øng víi n¨ng suÊt. Trong c¹nh tranh tÊt yÕu sÏ cã doanh nghiÖp ngµy cµng lín m¹nh nhê lµm ¨n hiÖu qu¶, ®ång thêi cã doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n. §èi víi x· héi, ph¸ s¶n doanh nghiÖp kh«ng hoµn toµn mang ý nghÜa tiªu cùc v× c¸c nguån lùc cña x· héi ®­îc chuyÓn sang cho nhµ kinh doanh kh¸c tiÕp tôc sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n. V× vËy, ph¸ sane kh«ng ph¶i lµ sù huû diÖt hoµn toµn mµ lµ sù huû diÖt s¸ng t¹o. 4. Nh÷ng ®iÒu kiÖn nh»m ®¶m b¶o c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn trong kinh doanh. XuÊt ph¸t t­ c¬ chÕ h×nh thµnh, tån t¹i cña ®éc quyÒn, tõ mèi liªn hÖ h÷u c¬ gi÷a ®éc quyÒn vµ c¹nh tranh trong kinh doanh ®Ó cã sù c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ chèng ®éc quyÒn, cÇn cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt cÇn cã lµ: 4.1. §iÒu kiÖn vÒ c¸c yÕu tè ph¸p lý – thÓ chÕ ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh. C¸c yÕu tè vÒ ph¸p lý – thÓ chÕ do nhµ n­íc ban hµnh lµ nh©n tè quan träng nhÊt h×nh thµnh m«i tr­êng kinh doanh trong mçi quèc gia. Víi xu thÕ héi nhËp ngµy cµng cao vÒ kinh tÕ trªn thÕ giíi hiÖn nay, nh÷ng quy dÞnh vÒ ph¸p lý- thÓ chÕ ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi kinh doanh ®· vµ ®ang kh«ng bÞ giíi h¹n trong ph¹m vi quèc gia mµ ®­îc h×nh thµnh vµ cã hiÖu lùc trong ph¹m vi khu vùc hoÆc toµn cÇu. Song dï h×nh thµnh vµ cã hiÖu lùc trong ph¹m vi nµo, ®Ó ®¶m b¶o cho c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn, c¸c yÕu tè ph¸p lý- thÓ chÕ ph¶i ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu nh­: §¶m b¶o sù ®ång bé trong toµn bé hÖ thèng thuéc mäi lÜnh vùc cña ho¹t ®éng kinh doanh; c¸c quy ®Þnh ph¸p lý- thÓ chÕ do nhµ n­íc ban hµnh ph¶i râ rµng vµ s¸t víi thùc tiÔn; hiÖu lùc ph¸p luËt cña c¸c quy ®Þnh ph¸p lý- thÓ chÕ ph¶i ®¶m b¶o sù thèng nhÊt trong viÖc ®iÒu chØnh hµnh vi kinh doanh, … 4.2. §iÒu kiÖn trong chØ ®¹o, ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¸c quy ®Þnh ph¸p lý- thÓ chÕ cña Nhµ n­íc lµ s¶n phÈm chñ quan trªn c¬ së nhËn thøc kh¸ch quan. §Ó c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt ®· ban hµnh cã hiÖu lùc trong thùc tiÔn th× viÖc chØ ®¹o vµ ®iÒu hµnh cña bé m¸y hµnh chÝnh nhµ n­íc ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. V× vËy ®Ó thùc hiÖn vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña m×nh, nhµ n­íc ph¶i h×nh thµnh ®­îc bé m¸y ®iÒu hµnh ®ñ n¨ng lùc chuyªn m«n, tËn tuþ, c«ng t©m khi thi hµnh c«ng vô. Mäi v¨n b¶n ph¸p quy ®Òu kh«ng thÓ ®­a vµo thùc hiÖn ®­îc trong cuéc sèng nÕu bé m¸y ®iÒu hµnh non kÐm vÒ chuyªn m«n, quan liªu vµ l·ng phÝ. 4.3. §iÒu kiÖn vÒ tr×nh ®é v¨n ho¸, ®¹o ®øc x· héi cña nh©n d©n vµ c¸c chñ thÓ kinh doanh. NÕu nh­ sù h×nh thµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt, c«ng t¸c chØ ®¹o, ®iÒu hµnh cña bé m¸y c«ng quyÒn lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn th× tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ ®¹o ®øc cña c¸c chñ thÓ kinh doanh l¹i lµ ®iÒu kiÖn ®ñ dÓ ®¶m b¶o sù c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ chèng ®éc quyÒn trong kinh doanh. Sù ph©n biÖt c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ c¹nh tranh kh«ng lµnh amnhj th­êng th«ng qua nh÷ng tiªu chÝ ®Þnh tÝnh, khã cã thÓ ®Þnh l­îng. V× vËy, chØ cã thÓ ®¶m b¶o sù c¹nh tranh lµnh m¹nh khi nh©n d©n- víi t­ c¸ch lµ ng­êi tiªu dïng- cã tr×nh ®é v¨n ho¸ cÇn thiÕt vµ ®¹o ®øc trong kinh doanh ®­îc t«n träng. 5. Kinh nghiÖm quèc tÕ. 5.1. NhËt B¶n. 5.1.1. Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch c¹nh tranh ë NhËt B¶n. NÒn t¶ng vµ bèi c¶nh. T­ t­ëng, luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch c¹nh tranh do ng­êi Mü ®­a vµo NhËt B¶n ®­îc ®¸nh dÊu b»ng viÖc ban hµnh luËt chèng ®éc quyÒn n¨m 1947. Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, chÝnh s¸ch c¹nh tranh ®­îc coi lµ mét h×nh thøc qu¶n lý cña Nhµ n­íc chø kh«ng ph¶i lµ mét nguyªn t¾c tæ chøc cña nÒn kinh tÕ, tinh thÇn c¹nh tranh vÉn ch­a thÊm s©u vµo v¨n ho¸ kinh doanh cña ng­êi d©n vµ tinh thÇn lµm viÖc cña quan chøc chÝnh phñ, vÞ trÝ l©u dµi cña c¹nh tranh ch­a ch¨c ch¾n trong ng­êi NhËt B¶n. Sù phôc h­ng cña chÝnh s¸ch c¹nh tranh míi diÔn ra gÇn ®©y, nh­ng ch­a toµn diÖn vµ cßn l©u míi ph¸t huy ®Çy ®ñ søc m¹nh cña m×nh. ë NhËt bÈn còng gièng nh­ ë nh÷ng n­íc kh¸c, quan ®iÓm vÒ t¸c ®éng cña c¹nh tranh cã thÓ kh¸c nhau, thËm chÝ m©u thuÉn nhau. Th¸i ®é hoµi nghi ®èi víi vai trß cña c¹nh tranh chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c yÕu tè x· héi vµ v¨n ho¸. ë NhËt B¶n, c¹nh tranh ®­îc quan niÖm lµ mét tr¹ng th¸i trong ®ã c¸c doanh nghiÖp cã thÓ b¸n nh÷ng hµng ho¸ hoÆc dÞch vô gièng nhau cho cïng mét nhãm kh¸ch hµng, hoÆc nhËn ®­îc nh÷ng s¶n phÈm gièng nhau tõ mét nhµ cung øng. ThuËt ng÷ “c¹nh tranh” th­êng ®i kÌm víi “tù do” vµ “lµnh m¹nh”. Sau chiÕn tranh môc tiªu kinh tÕ tËp trung vµo t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn. Trªn thùc tÕ c¹nh tranh tù do bÞ cho lµ kh«ng phï hîp víi môc tiªu ®Æt ra, mÆc dï trong luËt chèng ®éc quyÒn ®· nªu môc tiªu cña c¹nh tranh lµ: “KhuyÕn khÝch c¹nh tranh tù do vµ lµnh m¹nh, khuyÕn khÝch søc s¸ng t¹o cña c¸c nghiÖp chñ, khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¨ng sè l­îng c«ng ¨n viÖc lµm vµ thu nhËp thùc tÕ cña ng­êi d©n, vµ th«ng qua ®ã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ d©n chñ cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, còng nh­ b¶o ®¶m lîi Ých cña ng­êi tiªu dïng nãi chung”. ViÖc thùc thi ph¸p luËt c¹nh tranh kh¸ láng lÎo. HiÖn nay, môc tiªu cña NhËt B¶n lµ chuyÓn träng t©m tõ t¨ng tr­ëng sang v× lîi Ých cña ng­êi tiªu dïng. C¸c c¬ quan nhµ n­íc NhËt b¶n ®· nhËn thøc ®­îc r»ng kh«ng thÓ tiÕp tôc diÔn ra th«ng qua viÖc h­íng dÉn tõ Trung ­¬ng, mµ ph¶i xuÊt ph¸t tõ c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh- nh÷ng ng­êi d¸m chÊp nhËn rñi ro, ph¸t huy s¸ng kiÕn cña b¶n th©n m×nh. N¨m 1998, NhËt B¶n b¾t ®Çu thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh “ T¹o ra mét hÖ thèng kinh tÕ- x· héi c«ng b»ng vµ tù do, më cöa hoµn toµn víi thÕ giíi vµ dùa trªn c¸c nguyªn t¾c thÞ tr­êng”. Ch­¬ng tr×nh nµy nh»m môc ®Ých t¹o ®iÒu kiÖn c¹nh tranh c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶, kÕt hîp chÝnh s¸ch c¹nh tranh víi c¶i c¸ch ph¸p lý, c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng vµ qu¶n lý cña nhµ n­íc, gi¶m sù chØ ®¹o cña chÝnh phñ, ph¶n ®èi nh÷ng vô s¸p nhËp quy m« lín. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi toµn cÇu ho¸ ngµy cµng cã quy m« réng lín th× NhËt B¶n kh«ng thÓ tiÕp tôc duy tr× chÝnh s¸ch b¶o hé c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c ngµnh kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Thay vµo ®ã lµ chÝnh s¸ch c¹nh tranh trao nhiÒu quyÒn tù chñ h¬n cho c¸c chñ thÓ kinh doanh. 5.1.2.Néi dung cña luËt c¹nh tranh. - CÊm c¸c tho¶ thuËn theo chiÒu ngang: LuËt c¹nh tranh c¬ b¶n cña NhËt B¶n lµ luËt chèng ®éc quyÒn ban hµnh n¨m 1947. LuËt nµy ng¨n chÆn nh÷ng h¹n chÕ v« lý ®èi víi th­¬ng m¹i, ng¨n chÆn “ ®éc quyÒn t­ nh©n” vµ “ t×nh tr¹ng ®éc quyÒn”, nh÷ng hµnh vi kh«ng lµnh m¹nh vµ c¸c vô s¸p nhËp h¹n chÕ c¹nh tranh. T­¬ng tù nh­ luËt c¹nh tranh cña nhiÒu n­íc, LuËt chèng ®éc quyÒn cña NhËt B¶n cÊm c¸c tho¶ thuËn gi÷a c¸c ®èi thñ c¹nh tranh cïng phèi hîp hµnh ®éng ®Ó h¹n chÕ c¹nh tranh, bao gåm c¸c lo¹i hîp ®ång, tho¶ thuËn, c¸c hµnh vi phèi hîp hµnh ®éng ®Ó chi phèi gi¸ c¶, h¹n chÕ s¶n l­îng, c«ng nghÖ ¸p dông, ph¸t triÓn s¶n phÈm, ph©n chia thÞ tr­êng, kh¸ch hµng, th«ng ®ång trong bá thÇu hoÆc tÈy chay ®èi t­îng kh¸c. Trong luËt chèng ®éc quyÒn cña NhËt B¶n cã ®iÒu kho¶n quy ®Þnh vÒ hiÖp héi. §©y lµ quy ®Þnh kh«ng phæ biÕn trong luËt cña c¸c n­íc kh¸c. Bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, c¸c hiÖp héi ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ho¹t ®éng kh«ng phï hîp víi t­ t­ëng c¹nh tranh trong néi bé mét ngµnh vµ gi÷a c¸c ngµnh víi nhau, ng¨n ch¨n doanh nghiÖp thµnh viªn gi¶m gi¸ hay khuyÕn m·i, ng¨n c¶n c¶i tiÕn c«ng nghÖ, duy tr× quan hÖ kh¸ch hµng æn ®Þnh, tho¶ thuËn ®éc quyªn ng¨n chÆn doanh nghiÖp míi tham gia kinh doanh, lo¹i trõ ®èi thñ míi. Quy ®Þnh nµy cÊm c¸c hiÖp héi th­¬ng m¹i h¹n chÕ c¹nh tranh mét c¸ch nghiªm träng nh­ h¹n chÕ sè hµng kinh doanh trong ngµnh, h¹n chÕ “ mét c¸ch kh«ng c«ng b»ng” c¸ch thøc c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn tiÕn hµnh kinh doanh. - L¹m dông vÞ trÝ chi phèi: LuËt chèng ®éc quyÒn cÊm ®éc quyÒn t­ nh©n, tøc lµ mét doanh nghiÖp duy nhÊt hoÆc mét nhãm c¸c doanh nghiÖp c«ng khai kiÓm so¸t, khèng chÕ, lo¹i trõ ®èi thñ c¹nh tranh, ng¨n chÆn kh«ng cho ng­êi kh¸c tham gia kinh doanh hoÆc sö dông c¸c biÖn ph¸p c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ®Ó ®¹t ®­îc môc dÝch ®ã. VÞ trÝ chi phèi thÞ phèi thÞ tr­êng ®­îc x¸c ®Þnh dùa trªn thÞ phÇn cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng toµn quèc : víi thÞ phÇn trong c¶ n­íc lín h¬n 50 % th× doanh nghiÖp ®­îc coi lµ cã kh¶ n¨ng chi phèi thÞ tr­êng vµ lóc ®ã c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cña hä sÏ bÞ coi lµ l¹m dông vÞ trÝ chi phèi thÞ tr­êng - S¸p nhËp: LuËt chèng ®éc quyÒn cÊm nh÷ng vô s¸p nhËp g©y h¹n chÕ c¹nh tranh trong mét sè lÜnh vùc th­¬ng m¹i cô thÓ hoÆc sö dông c¸c biÖn ph¸p kh«ng lµnh m¹nh ®Ó buéc doanh nghiÖp kh¸c ph¶i s¸p nhËp, bao gåm c¶ h×nh thøc mua mét phÇn hay toµn bé doanh nghiÖp vµ c¸c h×nh thøc liªn kÕt, hîp nhÊt kh¸c. Trong luËt quy ®Þnh c¸c doanh nghiÖp cã tµi s¶n lín h¬n mét møc nhÊt ®Þnh ph¶i b¸o c¸o vÒ së h÷u cña c¸c cæ ®«ng, ph¶i th«ng b¸o c¸c giao dÞch chuyÓn nh­îng cæ phÇn, cÇm n¾m së h÷u cña c«ng ty kh¸c. LuËt cßn quy ®Þnh c¸c quy tr×nh th«ng b¸o tr­íc khi s¸p nhËp, cho thuª, m­în nghiÖp vô, tµi s¶n,… vµ chÕ ®é b¸o c¸o ®èi víi c¸c h×nh thøc s¸p nhËp c«ng ty , mua cæ phÇn kh¸c. VÒ thñ tôc, c¸c doanh nghiÖp muèn s¸p nhËp ph¶i xin ý kiÕn c¬ quan c¹nh tranh tr­íc khi nép hå s¬. NÕu c¬ quan c¹nh tranh kh«ng ®ång ý th× doanh nghiÖp sÏ kh«ng tiÕp tôc nép hå s¬ n÷a. YÕu tè chñ yÕu ®Ó c¬ quan c¹nh tranh xem xÐt cho phÐp s¸p nhËp lµ c¬ cÊu ngµnh, ngoµi ra cßn c©n nh¾c mét sè yÕu tè kh¸c nh­ t×nh tr¹ng tµi chÝnh vµ hiÖu qu¶ cña b¶n th©n doanh nghiÖp muèn s¸p nhËp nh­ g¸nh nÆng nî nÇn, kh¶ n¨ng ph¸ s¶n,… - C¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh: Mét phÇn lín trong luËt ph¸p vÒ c¹nh tranh cña NhËt B¶n lµ c¸c quy ®Þnh vÒ hµnh vi th­¬ng m¹i kh«ng lµnh m¹nh. Nh÷ng quy ®Þnh nµy ®­îc giíi kinh doanh ñng hé nhiÒu h¬n c¶. ë NhËt còng nh­ ë c¸c n­íc kh¸c, c¹nh tranh “tù do” g¾n chÆt víi “ b×nh ®¼ng” vµ lµnh m¹nh. TÊt c¶ c¸c quy ®Þnh vÒ c¹nh tranh lµnh m¹nh ®Òu nh»m b¶o vÖ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. C¬ quan c¹nh tranh NhËt B¶n ®· cè g¾ng ®­a ra c¸c h­íng dÉn chung vÒ c¹nh tranh lµnh m¹nh nh­ng trªn thùc tÕ vÉn ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ. C¸c hµnh vi th­¬ng m¹i bÞ coi lµ kh«ng lµnh m¹nh nh­ thu hót hoÆc Ðp buéc kh¸ch hµng cña ®èi thñ c¹nh tranh ph¶i céng t¸c víi m×nh ; ®­a ra nh÷ng ®iÒu kiÖn g©y trë ng¹i cho ho¹t ®éng kinh doanh cña ®èi t¸c ; Ên ®Þnh gi¸ b¸n thÊp, gi¸ mua cao mét c¸ch bÊt hîp lý, lõa phØnh ®Ó thu hót kh¸ch hµng,… - B¶o vÖ ng­êi tiªu dïng: Ph¸p luËt c¬ b¶n vÒ b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng ®­îc ban hµnh vµo n¨m 1968, thÓ hiÖn mèi quan t©m vÒ c¸ch øng xö b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ mong muèn mét chÕ ®é c¹nh tranh võa tù do , võa lµnh m¹nh. LuËt b¶o vÖ ng­êi tiªu dung cßn quy ®Þnh ph¶i cã chØ dÉn vÒ ®Æc tÝnh, chÊt l­îng s¶n phÈm vµ “ nh÷ng chØ dÉn gian dèi vµ g©y hiÖu qu¶ nghiªm träng ph¶i bÞ xö lý”. Nh÷ng quy ®Þnh nµy rÊt gÇn gòi víi c¸c quy ®Þnh cÊm nh÷ng hµnh vi kh«ng lµnh m¹nh trong luËt chèng ®éc quyÒn, c¸c sai ph¹m nh­ vËy ®Òu lµm tæn h¹i ®Õn nh÷ng ng­êi b¸n hµng trung thùc cïng nhu ng­êi mua hµng bÞ th«ng tin sai. 5.1.3. C¸c vÊn ®Ò th­¬ng m¹i quèc tÕ trong chÝnh s¸ch c¹nh tranh. Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai ,víi nh÷ng nç lùc cña NhËt B¶n vµ sù trî gióp cña Mü, kinh tÕ NhËt B¶n dÇn dÇn æn ®Þnh tõ n¨m 1949, sau ®ã søc s¶n xuÊt phôc håi nhanh chãng nhê nhu cÇu ®Æc biÖt tõ chiÕn tranh TriÒu Tiªn. Tuy nhiªn, dï kinh tÕ ®· ®­îc æn ®Þnh vµ søc ph¸t triÓn ®· ®­îc phôc håi, kinh tÕ NhËt B¶n vµo gi÷a thËp niªn 1950 vÉn cßn yÕu kÐm so víi c¸c n­íc ¢u-Mü. Trong bèi c¶nh kinh tÕ nãi trªn, NhËt B¶n ph¶i ®èi mÆt víi vÊn ®Ò nªn gia nhËp c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i, kinh tÕ thÕ giíi nh­ thÕ nµo.NhËt B¶n lµ n­íc nghÌo thiªn nhiªn vµo lo¹i nhÊt thÕ giíi nªn ngo¹i th­¬ng cã vai trß v« cïng quan träng cho kinh tÕ ph¸t triÓn. ThÞ tr­êng trong n­íc tuy kh«ng nhá, nh­ng ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ quy m« kinh tÕ ph¶i cÇn ®Õn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Râ rµng viÖc gia nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ, th­¬ng m¹i quèc tÕ sÏ mang l¹i c¬ héi tiÕp cËn thÞ tr­êng thÕ giíi réng lín.Song viÖc gia nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ l¹i ®i kÌm theo nh÷ng nghÜa vô ph¶i më cöa thÞ tr­êng n­íc m×nh ®èi víi hµng ngo¹i vµ ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi trong khi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña NhËt B¶n cßn non yÕu so víi c¸c n­íc ¢u- Mü. ChÝnh phñ NhËt B¶n thÊy r»ng kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c, chØ cã c¸ch lµ chÊp nhËn héi nhËp vµ ®Æt kÕ ho¹ch gi¶m bít th¸ch thøc, ®ång thêi ®­a ra chiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp NhËt B¶n cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. ChiÕn l­îc më cöa, héi nhËp, n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n gåm ba bé ph©n kh«ng thÓ t¸ch rêi lµ: Thø nhÊt, më cöa nh­ thÕ nµo ®Ó hµng nhËp kh«ng c¶n trë sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc. Thø hai, viÖc më cöa ph¶i kÕt hîp víi chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch lµm sao cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ngµy cµng cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÕ giíi. Thø ba, ®Ó héi nhËp cã hiÖu qu¶, tranh thñ ®­îc nhiÒu c¬ héi cña thÞ tr­êng thÕ giíi, cã chiÕn l­îc vµ tæ chøc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ “ thÇn kú” vµ sù t¨ng c­êng søc c¹nh tranh quèc tÕ cña mét sè ngµnh c«ng nghiÖp chñ yÕu cña NhËt B¶n trong thêi kú nµy chøng minh sù thµnh c«ng cña chiÕn l­îc më cöa, hé nhËp nªu trªn. 5.2. Trung Quèc. 5.2.1. Nh÷ng yÕu tè t¹o nªn sù c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ. §iÒu 15 HiÕn ph¸p söa ®æi 1993 ®· nªu râ: “Trung Quèc ¸p dông hÖ thèng kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa”. HiÖn nay, Trung Quèc vÉn ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ch­a thùc sù h×nh thµnh mét c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Çy ®ñ vµ vÉn thiÕu mét m«i tr­êng ®¶m b¶o cho sù c¹nh tranh më vµ lµnh m¹nh. - Xo¸ bá gi¸ ®éc quyÒn nhµ n­íc: HiÖn nay kho¶ng 90% nhiªn liÖu s¶n xuÊt ®­îc ®iÒu tiÕt bëi c¬ chÕ thÞ tr­êng chØ trõ nh÷ng hµng ho¸ mµ c¹nh tranh lµ kh«ng cÇn thiÕt nh­ hµng ho¸ cã vai trß quan träng ®èi víi an ninh quèc gia vµ cuéc sèng cña ng­êi d©n, tµi nguyªn quý hiÕm hoÆc ®ang bÞ c¹n kiÖt, hµng ho¸ ®éc quyÒn tù nhiªn vµ c¸c hµng ho¸ liªn quan ®Õn phóc lîi c«ng céng…Trung b×nh cã kho¶ng 80% hµng ho¸ ®­îc ®­a ra thÞ tr­êng vµ do c¬ chÕ thÞ tr­êng ®iÒu tiÕt d­íi sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc. Do níi láng kiÓm so¸t vÒ gi¸ c¶ ®èi víi hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm, nªn ph¹m vi vµ sè l­îng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt do nhµ n­íc ¸p ®Æt ®· gi¶m m¹nh. Do ®ã c¸c doanh nghiÖp ®· dÇn h×nh thµnh quan niÖm vÒ c¹nh tranh vµ sù m¹o hiÓm, vµ hä ®· bá t­ t­ëng lçi thêi r»ng “tÊt c¶ mäi ng­êi cã thÓ cïng chia sÎ mét chiÕc b¸nh lín”. §©y lµ ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt cho sù tån t¹i c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp. - H×nh thµnh nhiÒu h×nh thøc së h÷u: C¬ cÊu së h÷u cña c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc ®· ph¸t triÓn, tõ chç chØ cã hai h×nh thøc së h÷u lµ së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ, ®Õn nay h×nh thøc së h÷u nhµ n­íc, tËp thÓ, t­ nh©n vµ c¸c h×nh thøc së h÷u khac ®· cïng tån t¹i vµ tû lÖ phÇn tr¨m cña kinh tÕ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ®ang suy gi¶m ( cßn 28,8% n¨m 1998), trong khi ®ã kinh tÕ tËp thÓ vµ kinh tÕ t­ nh©n t¨ng. Víi môc tiªu h×nh thµnh mét hÖ thèng kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa th× viÖc gi¶m bít dÇn tû lÖ khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ mét dÊu hiÖu tèt. Kinh nghiÖm qu¸ khø cho thÊy, nÕu tû lÖ cña kinh tÕ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n lín sÏ kh«ng cã lîi cho viÖc ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ cã tÝnh c¹nh tranh vµ vÒ l©u dµi sÏ dÉn ®Õn sù cøng nh¾c vµ suy tho¸i cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. MÆt kh¸c m« h×nh së h÷u ®a d¹ng, trong ®ã c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng vµ ph¸t huy ®Çy ®ñ vai trß cña thÞ tr­êng trong viÖc tèi ­u ho¸ ph©n bæ nguån lùc. - T¨ng c­êng quyÒn tù chñ trong viÖc ra quyÕt ®Þnh vÒ qu¶n lý cña doanh nghiÖp nhµ n­íc: HiÖn nay Trung Quèc cã kho¶ng h¬n 300.000 doanh nghiÖp nhµ n­íc, trong ®ã chØ cã kho¶ng 100.000 doanh nghiÖp vÉn ho¹t ®éng theo kÕ ho¹ch s¶n xuÊt cña nhµ n­íc. §iÒu nµy cã ý nghÜa lµ ®a sè c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· thÞ tr­êng ho¸ ho¹t ®éng kinh doanh cña hä. CÇn ph¶i thõa nhËn r»ng c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· cã nh÷ng ®ãng gãp quan träng vµo qu¸ tr×nh x©y dùng kinh tÕ ë Trung Quèc vµ gi÷ vai trß chi phèi trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tõ n¨m 1995, ®Þnh h­íng, c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­ãc ë Trung Quèc lµ “ t¹o dùng mét hÖ thèng qu¶n lý doanh nghiÖp hiÖn ®¹i”, víi môc ®Ých lµm râ quyÒn së h÷u, x¸c ®Þnh râ c¸c quyÒn vµ nghÜa vô, ph©n biÖt chøc n¾ng qu¶n lý cña nhµ n­íc víi chøc n¨ng kinh doanh cña doanh nghiÖp, x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý khoa häc, hoµn thiÖn c¬ chÕ ra quyÕt ®Þnh, c¬ chÕ thùc hiÖn vµ c¬ chÕ gi¸m s¸t, trªn c¬ cë ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp thùc sù trë thµnh c¸c ph¸p nh©n vµ lµm chñ thÞ tr­êng, cã thÓ tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh mét c¸ch ®éc lËp vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n lîi nhuËn còng nh­ tr¸ch nhiÖm cña hä. §iÒu ®ã cho thÊy ngoµi mét sè rÊt Ýt c¸c ngµnh ph¶i do nhµ n­íc ®éc quyÒn n¾m gi÷, tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc c¹nh tranh cÇn ph¶i tiÕn hµnh s¾p xÕp l¹i tµi s¶n vµ ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu theo ph­¬ng thøc kh¸c nhau. §©y lµ môc tiªu cña c¶i c¸ch kinh tÕ o Trung Quèc vµ ®ã còng lµ tiÒn ®Ò ®Ó cñng cè doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ ®­a c¬ chÕ c¹nh tranh vµo ®êi sèng kinh tÕ Trung Quèc. - H×nh thµnh c¬ chÕ më cöa víi thÕ giíi bªn ngoµi: Trung Quèc ®· thùc hiÖn c¬ chÕ më cöa ra thÕ giíi bªn ngoµi theo nhiÒu h­íng vµ nhiÒu kªnh kh¸c nhau. KÓ tõ khi luËt liªn doanh gi÷a Trung Quèc víi n­íc ngoµi ®­îc ban hµnh n¨m 1979, Trung Quèc ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi h¬n hai m­¬i n¨m . Cho tíi cuèi n¨m 1999, Trung Quèc ®· thu hót ®­îc h¬n 280 tû USD vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ h¬n 320.000 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thµnh lËp. Tõ 1993-1999, Trung Quèc lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, thu hót l­îng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lín nhÊt, xÐt trªn ph¹m vi toµn cÇu chØ ®øng thø 2 sau Mü. Nh÷ng doanh nghiÖp n­íc ngoµi kh«ng chØ ®em ®Õn Trung Quèc vèn, c«ng nghÖ vµ c¬ héi viÖc lµm mµ cßn ®em ®Õn c¸c ph­¬ng thøc qu¶n lý míi; lµm cho thÞ tr­êng Trung Quèc thÝch øng víi thÞ tr­êng quèc tÕ vµ nÒn kinh tÕ Trung Quèc nh×n mét c¸ch tæng thÓ , ®· hoµ nhËp ®­îc víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ nÒn kinh tÕ Trung Quèc ®· cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh . 5.2.2. ChÝnh s¸ch c¹nh tranh ë Trung Quèc. C¸c®iÒu kho¶n t¹m thêi vÒ viÖc thùc hiÖn vµ b¶o hé c¹nh tranh x· héi chñ nghÜa ®· ®­îc quèc vô viÖn ban hµnh th¸ng 10-1980, trong ®ã quy ®Þnh r»ng: trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¹nh tranh cÇn ph¶i cã nç lùc ®Ó ph¸ vì t×nh tr¹ng c¸t cø ë tõng vïng vµ ph©n chia thÞ tr­êng theo khu vùc hµnh chÝnh. Kh«ng cã ®Þa ph­¬ng hoÆc khu vùc nµo ®­îc phÐp phong to¶ thÞ tr­êng hoÆc cÊm b¸n hµng ho¸ cã xuÊt xø tõ c¸c vïng hay c¸c khu vùc kh¸c. Nh÷ng quy ®Þnh nµy còng yªu cÇu c¸c khu vùc cã ho¹t ®éng c«ng nghiÖp, v©n t¶i, tµi chÝnh vµ th­¬ng m¹i ph¶i xem l¹i c¸c luËt lÖ vµ quy ®inh hiÖ hµnh, xo¸ bá c¸c quy ®Þnh g©y c¶n trë c¹nh tranh. Cho phÐp c¸c vïng vµ khu vùc liªn quan thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p phï hîp víi tinh thÇn cu¶ c¸c ®iÒu kho¶n t¹m thêi ®Ó b¶o ®¶m tÝnh c¹nh tranh. TiÕp ®ã, chÝnh phñ Trung Quèc ban hµnh mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch, luËt, quy ®inh vÒ c¹nh tranh. §Õn n¨m 1993, uû ban th­êng vô §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n toµn quèc lÇn thø VIII míi th«ng qua luËt chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, trong ®ã cã nh÷ng ®iÒu kho¶n nh­ ®iÒu 15 quy ®inh vÒ viÖc cÊm tho¶ thu©n g©y h¹n chÕ nghiªm träng tíi c¹nh tranh: “Ng­êi tr¶ gi¸ kh«ng ®­îc cã hµnh vi cÊu kÕt v¬i ng­êi khac ®Ó Ðp buéc t¨ng hoÆc gi¶m møc gi¸. Ng­êi ®Æt gi¸ vµ ng­êi mêi thÇu kh«ng ®­îc c©u kÕt víi ®Ó nhau lo¹i bá ®èi thñ c¹nh tranh. Th¸ng 12-1993, uû ban nhµ n­íc vÒ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i ®· ban hµnh c¸c ®iÒu kho¶n vÒ cÊm hµnh vi h¹n chÕ c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong c¸c ngµnh phôc vô c«ng céng, trong ®ã liÖt kª hµng lo¹t c¸c h×nh thøc h¹n chÕ c¹nh tranh, bao gåm Ðp buéc ng­êi tiªu dïng ph¶i mua c¸c s¶n phÈm ®­îc chØ ®Þnh, b¸n hµng rµng buéc, tõ chèi cung cÊp s¶n phÈm cho nh÷ng ng­êi kh«ng chÊp nhËn nh÷ng ®iÒu kiÖn v« lý ®ã, tuú tiÖn ¸p ®Æt c¸c laäi chi phÝ,… trong luËt chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh , Quèc vô viÖn còng ®· ban hµnh c¸c ®iÒu kho¶n vÒ cÊm c¸c hµnh vi l¹m dông quyÒn lùc hµnh chÝnh c¶n trë c¹nh tranh. Trong ®ã ®iÒu 7 quy ®Þnh chÝnh quyÒn vµ c¸c c¬ quan trùc thuéc kh«ng ®­îc l¹m dông quyÒn lùc hµnh chÝnh dÓ Ðp buéc ng­êi d©n mua hµng cña c¸c c¬ së kinh daonh do hä chØ ®Þnh vµ ¸p ®Æt nh÷ng han chÕ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng hîp ph¸p cña c¸c nhµ kinh doanh kh¸c. §iÒu 30 còng quy ®Þnh c¸c c¬ quan nhµ n­íc cã hµnh vi l¹m dông quyÒn lùc hµnh chÝnh sÏ do c¸c c¬ quan nhµ n­íc cÊp trªn xö lý; trong tr­¬ng hîp nghiªm träng c¸c c¬ quan cã liªn quan cïng cÊp hoÆc cÊp trªn sÏ ¸p dung xö ph¹t hµnh chÝnh ®èi v¬i nh÷ng ng­êi cã tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp. 5.2.3. Ph¸p luËt ch«ng ®éc quyÒn ë Trung Quèc. V¨n b¶n ph¸p lý ®Çu tiªn ®­a ra nhiÖm vô chèng ®éc quuyÒn lµ c¸c ®iÒu kho¶n t¹m thêi vÒ viÖc thùc hiÖn vµ._.