Thực trạng áp dụng thủ tục phân tích trong quá trình kiểm toán tại Việt Nam

1 MUÏC LUÏC PHAÀN MÔÛ ÑAÀU .......................................................................................................1 CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH ..................................4 I.1 Toång quan veà thuû tuïc phaân tích............................................................................4 I.2 Caùc chuaån möïc kieåm toaùn veà thuû tuïc phaân tích...................................................6 I.2.1 Chuaån möïc kieåm toaùn quoác teá ISA 520 “Thuû tuïc phaân tích”....................6 I.2.2 Chuaån möïc kieåm toaùn Vieät Nam VSA 520 “Quy trình phaân tích”............8 I.2.3 Chuaån möïc kieåm toaùn Nhaø Nöôùc soá 8 “ Phaân tích tình hình kinh teá taøi chính” .........................................................................................................11 I.3 Caùc loaïi thuû tuïc phaân tích ....................................................................................12 I.3.1 Phaân tích xu höôùng....................................................................................12 I.3.2 Phaân tích tyû suaát ........................................................................................14 I.3.3 Phaân tích döï baùo........................................................................................16 I.4 Quaù trình aùp duïng thuû tuïc phaân tích ....................................................................18 I.4.1 Löïa choïn loaïi thuû tuïc phaân tích phuø hôïp vôùi muïc tieâu phaân tích ..............18 I.4.2 Xaùc ñònh caùc thoâng tin phuïc vuï cho muïc tieâu phaân tích vaø xem xeùt tính ñoäc laäp vaø möùc ñoä tin caäy cuûa chuùng.........................................................19 I.4.3 Xaây döïng coâng thöùc hoaëc thieát laäp moâ hình phaûn aùnh moái quan heä giöõa caùc bieán soá taøi chính vaø bieán soá hoaït ñoäng................................................21 I.4.4 Tính toaùn ra moät giaù trò öôùc tính vaø so saùnh giaù trò ñoù vôùi soá lieäu thöïc teá cuûa ñôn vò ...................................................................................................22 I.4.5 Ñaùnh giaù möùc troïng yeáu cuûa caùc cheânh leäch phaùt hieän ñöôïc vaø tìm hieåu nguyeân nhaân ...............................................................................................23 I.4.6 Giaûi thích nhöõng cheânh leäch troïng yeáu vaø caùc moái lieân heä khoâng hôïp lyù ñoàng thôøi chöùng minh caùc vaán ñeà quan troïng ...........................................24 I.4.7 Xem xeùt caùc phaùt hieän kieåm toaùn..............................................................25 I.5 Phaïm vi aùp duïng thuû tuïc phaân tích ......................................................................27 I.5.1 Kieåm toaùn noäi boä .......................................................................................27 I.5.2 Kieåm toaùn Nhaø nöôùc ..................................................................................28 I.5.3 Kieåm toaùn ñoäc laäp......................................................................................28 Keát luaän chöông 1 ......................................................................................................29 CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG AÙP DUÏNG THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH TRONG QUAÙ TRÌNH KIEÅM TOAÙN TAÏI VIEÄT NAM .....................................................................30 2 II.1 Thöïc traïng aùp duïng thuû tuïc phaân tích trong quaù trình kieåm toaùn:......................30 II.1.1 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong giai ñoaïn laäp keá hoaïch kieåm toaùn .......31 II.1.2 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong giai ñoaïn thöïc hieän kieåm toaùn .............34 II.1.2.1 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong kieåm toaùn nôï phaûi thu.............35 II.1.2.2 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong kieåm toaùn TSCÑ vaø chi phí khaáu hao .....................................................................................37 II.1.2.3 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong kieåm toaùn haøng toàn kho..........38 II.1.2.4 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong kieåm toaùn doanh thu ...............40 II.1.2.5 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong kieåm toaùn chi phí ....................44 II.1.3 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong giai ñoaïn hoaøn thaønh kieåm toaùn ..........45 II.2 Maët tích cöïc vaø haïn cheá khi aùp duïng thuû tuïc phaân tích trong kieåm toaùn baùo caùo taøi chính taïi caùc coâng ty kieåm toaùn ñang hoaït ñoäng taïi Vieät Nam...............45 II.2.1 Maët tích cöïc ...............................................................................................45 II.2.2 Maët haïn cheá ..............................................................................................48 II.3 Nguyeân nhaân.......................................................................................................51 II.3.1 Nguyeân nhaân khaùch quan .........................................................................51 II.3.2 Nguyeân nhaân chuû quan.............................................................................53 II.4 Caùc loãi thoâng thöôøng khi aùp duïng thuû tuïc phaân tích..........................................54 II.4.1 Chöa xaùc ñònh ñöôïc muïc tieâu phaân tích ...................................................54 II.4.2 Quaù phuï thuoäc vaøo soá lieäu cuûa ñôn vò ......................................................54 II.4.3 Naém caùc moái quan heä khoâng roõ raøng .......................................................55 II.4.4 Ñôn giaûn hoaù moâ hình döï ñoaùn ................................................................55 II.4.5 Phöùc taïp hoùa moâ hình döï ñoaùn .................................................................55 II.4.6 Khoâng chuû ñoäng tìm kieám lôøi giaûi thích cho caùc cheânh leäch phaùt hieän ñöôïc ..........................................................................................................55 II.4.7 Lieân tuïc laøm troøn soá .................................................................................56 II.4.8 Khoâng vaän duïng nhöõng hieåu bieát veà ñaëc ñieåm, ngaønh ngheà kinh doanh cuûa khaùch haøng vaøo quaù trình phaân tích...................................................56 Keát luaän chöông 2 ......................................................................................................56 CHÖÔNG III: MOÄT SOÁ KIEÁN NGHÒ VAØ GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO HIEÄU QUÛA AÙP DUÏNG THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH TRONG KIEÅM TOAÙN BCTC..........................58 III.1 Muïc ñích cuûa vieäc aùp duïng thuû tuïc phaân tích trong quaù trình kieåm toaùn..........58 III.2 Caùc kieán nghò vaø giaûi phaùp nhaèm taêng cöôøng aùp duïng thuû tuïc phaân tích trong kieåm toaùn baùo caùo taøi chính ..............................................................................59 3 III.2.1 Heä thoáng hoaù caùc kyõ thuaät phaân tích ñeå xaây döïng thaønh quy trình phaân tích chuaån ....................................................................................59 III.2.2 Môû lôùp taäp huaán veà nghieäp vuï kieåm toaùn, trong ñoù coù chuù troïng chuyeân saâu veà phaân tích taøi chính ........................................................60 III.2.3 Khuyeán khích aùp duïng thuû tuïc phaân tích trong tröôøng hôïp coù theå ........61 III.3 Caùc kieán nghò vaø giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän kyõ thuaät phaân tích trong kieåm toaùn baùo caùo taøi chính ......................................................................................62 III.3.1 Xaây döïng ngaân haøng löu tröõ caùc döõ lieäu taøi chính vaø döõ lieäu hoaït ñoäng nhaèm cung caáp thoâng tin cho quaù trình phaân tích ........................62 III.3.2 Naâng cao chaát löôïng coâng taùc thoáng keâ trong doanh nghieäp................64 III.3.3 ÖÙng duïng coâng ngheä thoâng tin trong quy trình phaân tích......................64 III.3.4 Haïn cheá nhöõng loãi thöôøng gaëp trong quaù trình aùp duïng thuû tuïc phaân tích.........................................................................................................66 III.4 Moät soá thuû tuïc phaân tích ñeà nghò aùp duïng trong quaù trình kieåm toaùn...............68 III.4.1 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong giai ñoaïn laäp keá hoaïch kieåm toaùn ....68 III.4.2 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong giai ñoaïn thöïc hieän kieåm toaùn ..........69 III.4.2.1 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong kieåm toaùn voán baèng tieàn .....70 III.4.2.2 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong kieåm toaùn nôï phaûi thu..........71 III.4.2.3 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong kieåm toaùn TSCÑ vaø chi phí khaáu hao ...................................................................................73 III.4.2.4 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong kieåm toaùn haøng toàn kho.......76 III.4.2.5 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong kieåm toaùn nôï phaûi traû ..........79 III.4.2.6 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong kieåm toaùn doanh thu, thu nhaäp khaùc .................................................................................80 III.4.2.7 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong kieåm toaùn chi phí.................82 III.4.3 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong giai ñoaïn hoaøn thaønh kieåm toaùn ........85 III.5 Moät soá phöông phaùp phaân tích khaùc..................................................................87 III.5.1 Phaân tích baùo caùo taøi chính....................................................................87 III.5.1.1 Tieâu chuaån so saùnh ...................................................................87 III.5.1.2 Ñieàu kieän so saùnh ñöôïc............................................................87 III.5.1.3 Muïc tieâu so saùnh .....................................................................87 III.5.1.4 Caùc phöông phaùp phaân tích .....................................................88 III.5.1.5 Moät soá vaán ñeà thöôøng gaëp khi phaân tích baùo caùo taøi chính.....89 III.5.2 Phöông phaùp phaân tích taøi chính Dupont...............................................89 III.5.3 Phöông phaùp hoài quy .............................................................................93 Keát luaän chöông 3 ......................................................................................................95 KEÁT LUAÄN ................................................................................................................97 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC 4 MÔÛ ÑAÀU Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, thích öùng vôùi yeâu caàu cuûa neàn kinh teá chuyeån ñoåi theo cô cheá thò tröôøng vaø hoäi nhaäp quoác teá, hoaït ñoäng kieåm toaùn ôû nöôùc ta ñaõ hình thaønh phaùt trieån nhanh choùng. Vai troø cuûa kieåm toaùn ngaøy caøng theå hieän roõ neùt hôn cuøng vôùi söï ra ñôøi vaø lôùn maïnh cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn. Hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty kieåm toaùn ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho moâi tröôøng kinh doanh, giuùp caùc nhaø ñaàu tö hieåu vaø chaáp haønh ñuùng luaät leä kinh teá, taøi chính cuûa Vieät Nam, giuùp doanh nghieäp kòp thôøi söûa ñoåi caùc sai soùt, phoøng ngöøa ruûi ro, giuùp caùc beân lieân quan yeân taâm söû duïng caùc thoâng tin taøi chính cuûa doanh nghieäp. Hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty kieåm toaùn tröôùc heát laø vieäc cung caáp dòch vuï kieåm toaùn baùo caùo taøi chính cho moïi ñoái töôïng theo luaät ñònh hoaëc theo yeâu caàu töï nguyeän cuûa ñôn vò vaø caù nhaân. Muïc tieâu chuû yeáu cuûa dòch vuï naøy laø ñöa ra nhaän xeùt veà tính trung thöïc vaø hôïp lyù cuûa baùo caùo taøi chính. Ngöôøi söû duïng keát quaû kieåm toaùn phaûi ñöôïc ñaûm baûo raèng nhöõng thoâng tin hoï ñöôïc cung caáp laø trung thöïc, hôïp lyù, khaùch quan vaø coù ñoä tin caäy cao ñeå ñöa ra caùc quyeát ñònh theo traùch nhieäm cuûa mình, hoaëc quyeát ñònh lieân quan ñeán vieäc mua, baùn taøi saûn, ñaàu tö voán, cho vay… Söï ñaûm baûo naøy chæ coù theå thöïc hieän ñöôïc khi baùo caùo taøi chính ñaõ ñöôïc kieåm toaùn treân cô sôû tuaân thuû nhöõng quy ñònh cuûa heä thoáng chuaån möïc ngheà nghieäp - chuaån möïc kieåm toaùn. Tuy nhieân, hoaït ñoäng kieåm toaùn ôû nöôùc ta coøn khaù môùi meû, khuoân khoå vaø moâi tröôøng phaùp lyù ñaõ ñöôïc taïo döïng, song chöa ñaày ñuû, chöa hoaøn thieän. Caùc kyõ naêng vaø höôùng daãn caàn thieát veà kyõ thuaät kieåm toaùn chöa ñöôïc heä thoáng hoaù vaø phoå bieán. Ñieàu naøy ñaõ laøm cho khoâng ít ñoái töôïng ñöôïc kieåm toaùn, khoâng ít kieåm toaùn vieân gaëp luùng tuùng khi trieån khai coâng vieäc. Chính vì vaäy, caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam baèng nhieàu caùch khaùc nhau ñang coá gaéng tìm moïi caùch tieáp caän vôùi caùc phöông phaùp vaø kyõ thuaät kieåm toaùn 5 tieân tieán treân theá giôùi. Thuû tuïc phaân tích laø moät ví duï ñieån hình. Kyõ thuaät naøy giuùp tieát kieäm ñöôïc thôøi gian vaø chi phí nhöng laïi cung caáp baèng chöùng veà söï hôïp lyù vaø ñoàng boä cuûa soá lieäu vaø taøi lieäu keá toaùn, ñoàng thôøi giuùp cho kieåm toaùn vieân coù ñöôïc caùi nhìn saâu saéc vaø toaøn dieän hôn veà doanh nghieäp. Vôùi öu ñieåm vöôït troäi, thuû tuïc phaân tích ñöôïc xem laø moät kyõ thuaät saéc beùn vaø hieäu quaû ñeå thu thaäp baèng chöùng kieåm toaùn. Nhaän thaáy taàm quan troïng cuûa thuû tuïc phaân tích trong quaù trình kieåm toaùn, chuùng toâi choïn ñeà taøi “Aùp duïng thuû tuïc phaân tích trong kieåm toaùn baùo caùo taøi chính”. Noäi dung chuû yeáu cuûa luaän vaên laø thöïc traïng aùp duïng caùc thuû tuïc phaân tích trong quaù trình kieåm toaùn taïi caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam, qua ñoù ñeà xuaát caùc bieän phaùp nhaèm naâng cao chaát löôïng coâng taùc kieåm toaùn cuõng nhö goùp phaàn hoaøn thieän quy trình kieåm toaùn ñang ñöôïc vaän haønh taïi caùc coâng ty kieåm toaùn hieän nay. Muïc ñích nghieân cöùu Luaän vaên naøy ñöôïc thöïc hieän vôùi muïc ñích ñaùnh giaù thöïc traïng aùp duïng thuû tuïc phaân tích trong quaù trình kieåm toaùn ñoàng thôøi ñeà xuaát caùc phöông höôùng vaø giaûi phaùp nhaèm naâng cao chaát löôïng dòch vuï kieåm toaùn trong töøng phaàn haønh cuï theå noùi rieâng vaø trong moãi giai ñoaïn cuûa quaù trình kieåm toaùn noùi chung baèng caùch aùp duïng caùc kyõ naêng phaân tích trong quaù trình taùc nghieäp. Ñoái töôïng nghieân cöùu Trong quaù trình taùc nghieäp, moãi chuû theå kieåm toaùn bò chi phoái bôûi caùc chuaån möïc, quy cheá rieâng, aùp duïng caùc phöông phaùp kieåm toaùn khaùc nhau. Vôùi öu ñieåm vöôït troäi veà thôøi gian vaø chi phí, tuïc phaân tích ñaõ ñöôïc caùc chuû theå kieåm toaùn aùp duïng khaù phoå bieán trong caû ba giai ñoaïn cuûa quaù trình kieåm toaùn, ñaëc bieät laø ñoái vôùi loaïi hình kieåm toaùn baùo caùo taøi chính. Ñeå ñaûm baûo tính taäp trung luaän vaên chæ giôùi haïn trong khuoân khoå aùp duïng thuû tuïc phaân tích trong kieåm toaùn baùo caùo taøi chính 6 Maët khaùc, do ñieàu kieän tieáp caän vôùi hoà sô kieåm toaùn cuûa kieåm toaùn Nhaø Nöôùc bò haïn cheá neân luaän vaên chæ giôùi haïn trong vieäc nghieân cöùu hoà sô vaø quy trình nghieäp vuï taïi caùc coâng ty kieåm toaùn ñoäc laäp vaø taøi lieäu cuûa kieåm toaùn noäi boä taïi moät soá coâng ty lôùn ñang hoaït ñoäng taïi Vieät Nam. Phöông phaùp nghieân cöùu Chuùng toâi ñaõ söû duïng phöông phaùp duy vaät bieän chöùng laøm cô sôû nghieân cöùu trong suoát quaù trình thöïc hieän luaän vaên naøy. Dieãn dòch vaø quy naïp laø hai phöông phaùp ñöôïc söû duïng khaù phoå bieán nhaèm lyù giaûi cô sôû lyù luaän vaø söï caàn thieát cuûa thuû tuïc phaân tích trong kieåm toaùn. Ñeå minh hoaï cho phaàn thöïc traïng aùp duïng thuû tuïc phaân tích trong quaù trình kieåm toaùn, luaän vaên ñaõ söû duïng theâm moät soá coâng cuï phaân tích ñònh löôïng nhö thoáng keâ, phaân tích toång hôïp, ñoái chieáu so saùnh. Caùc phöông phaùp naøy cuõng moät laàn nöõa ñöôïc theå hieän khi xaây döïng caùc kieán nghò cuï theå nhaèm laøm saùng toû muïc ñích nghieân cöùu cuûa luaän vaên Keát caáu cuûa luaän vaên Ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän vaø 3 phuï luïc, luaän vaên daøi 98 trang ñöôïc chia thaønh ba chöông sau: Chöông 1: Cô sôû lyù luaän veà thuû tuïc phaân tích Chöông 2: Thöïc traïng aùp duïng thuû tuïc phaân tích trong quaù trình kieåm toaùn taïi Vieät Nam Chöông 3: Moät soá kieán nghò vaø giaûi phaùp nhaèm naâng cao hieäu quûa aùp duïng thuû tuïc phaân tích trong quaù trình kieåm toaùn 7 CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH I.1 Toång quan veà thuû tuïc phaân tích Trong quaù trình thu thaäp caùc baèng chöùng laøm cô sôû ñöa ra yù kieán veà tính trung thöïc vaø hôïp lyù cuûa baùo caùo taøi chính, söï höõu hieäu hay tính hieäu quaû trong hoaït ñoäng hay ñaùnh giaù möùc ñoä chaáp haønh moät quy ñònh naøo ñoù cuûa ñôn vò, kieåm toaùn vieân phaûi söû duïng raát nhieàu phöông phaùp kieåm toaùn khaùc nhau. Ñeå coù ñöôïc nhöõng baèng chöùng kieåm toaùn ñaày ñuû vaø thích hôïp, kieåm toaùn vieân phaûi caân nhaéc söï töông quan giöõa chi phí cuûa vieäc thu thaäp baèng chöùng kieåm toaùn vôùi lôïi ích maø thoâng tin ñoù mang laïi. Vôùi öu theá vöôït troäi veà thôøi gian vaø chi phí, thuû tuïc phaân tích ñaõ trôû thaønh moät phöông phaùp kieåm toaùn hieän ñaïi cung caáp baèng chöùng veà söï ñoàng boä hôïp lyù cuûa soá lieäu keá toaùn ñang ñöôïc söû duïng ngaøy caøng roäng raõi trong quaù trình kieåm toaùn. Chuaån möïc kieåm toaùn quoác teá ISA 500 “Baèng chöùng kieåm toaùn” ñaõ neâu roõ: “ Kieåm toaùn vieân aùp duïng moät hoaëc nhieàu trong soá caùc thuû tuïc kieåm toaùn sau ñeå thu thaäp caùc baèng chöùng: kieåm tra, quan saùt, phoûng vaán hoaëc xaùc nhaän, tính toaùn vaø thuû tuïc phaân tích”. Ñoaïn 02 chuaån möïc kieåm toaùn Vieät Nam VSA 520 ”Quy trình phaân tích” cuõng ñaõ nhaán maïnh ”Kieåm toaùn vieân phaûi thöïc hieän quy trình phaân tích khi laäp keá hoaïch kieåm toaùn vaø giai ñoaïn soaùt xeùt toång theå veà cuoäc kieåm toaùn. Quy trình phaân tích cuõng ñöôïc thöïc hieän ôû caùc giai ñoaïn khaùc trong quaù trình kieåm toaùn”. Nhöõng nhaän ñònh treân ñaõ ñem laïi cho thuû tuïc phaân tích moät vò trí ñaëc bieät quan troïng vaø ñöôïc theå hieän ngaøy caøng roõ neùt hôn trong quaù trình kieåm toaùn. Phaân tích laø caùch thöùc söû duïng quaù trình tö duy logic ñeå nghieân cöùu vaø so saùnh moái quan heä ñaùng tin caäy giöõa caùc soá lieäu, caùc thoâng tin nhaèm ñaùnh giaù möùc ñoä hôïp lyù cuûa chuùng trong baùo caùo hay trong hoaït ñoäng cuûa ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn. Hay noùi moät caùch khaùc phaân tích laø so saùnh caùc thoâng tin taøi chính vôùi nhau hoaëc giöõa thoâng tin taøi chính vôùi nhöõng thoâng tin khoâng coù tính chaát taøi chính döïa 8 treân moái quan heä hôïp lyù giöõa chuùng. Moïi quan heä vaø bieán ñoäng baát thöôøng phaùt hieän thoâng qua phaân tích ñeàu phaûi ñöôïc tìm hieåu vaø giaûi thích nguyeân nhaân. Nhö vaäy, kyõ thuaät phaân tích döïa treân söï hôïp lyù, khoâng döïa treân söï chính xaùc. Thuû tuïc phaân tích laø vieäc phaân tích caùc soá lieäu, thoâng tin, caùc tyû suaát quan troïng, qua ñoù tìm ra nhöõng xu höôùng, bieán ñoäng vaø tìm ra nhöõng moái quan heä coù maâu thuaãn vôùi thoâng tin lieân quan khaùc hoaëc coù cheânh leäch lôùn so vôùi giaù trò ñaõ döï kieán. Trong thöïc teá, kieåm toaùn vieân thöôøng thieát laäp caùc giaû thieát veà söï lieân heä giöõa caùc soá lieäu, öôùc tính soá lieäu caàn kieåm tra vaø sau ñoù so saùnh vôùi soá lieäu cuûa ñôn vò ñeå phaùt hieän caùc sai soá hay dao ñoäng baát thöôøng, töø ñoù ñieàu tra laøm roõ nguyeân nhaân vaø söû duïng caùc phöông phaùp kieåm toaùn khaùc ñeå hoã trôï, boå sung tröôùc khi ñöa ra yù kieán nhaän xeùt vaø keát luaän cuûa mình. Coù theå keå ra sau ñaây ba yeáu toá caáu thaønh neân moät thuû tuïc phaân tích, ñoù laø: • Döï ñoaùn: Kieåm toaùn vieân coù theå döï ñoaùn soá dö moät taøi khoaûn, moät loaïi hình nghieäp vuï hoaëc moät tyû suaát coù lieân quan ñeán caùc döõ lieäu veà taøi chính vaø döõ lieäu hoaït ñoäng. Ñeå hình thaønh neân soá lieäu döï ñoaùn cuûa mình, caùc kieåm toaùn vieân coù theå caên cöù vaøo caùc nguoàn thoâng tin sau: − Caùc thoâng tin taøi chính kyø tröôùc − Caùc soá lieäu döï ñoaùn tröôùc cuûa ñôn vò nhö soá lieäu keá hoaïch, soá lieäu döï toaùn − Moái quan heä giöõa caùc thoâng tin taøi chính cuøng kyø − Caùc thoâng tin coù lieân quan ñeán ngaønh ngheà kinh doanh cuûa khaùch haøng − Moái quan heä giöaõ caùc thoâng tin taøi chính vôùi caùc thoâng tin khoâng coù tính chaát taøi chính. • So saùnh: Kieåm toaùn vieân coù theå so saùnh giaù trò öôùc tính cuûa mình vôùi soá lieäu thöïc teá, vôùi soá lieäu theo keá hoaïch, vôùi giaù trò töông öùng cuûa moät doanh nghieäp khaùc duøng laøm so saùnh hoaëc vôùi möùc trung bình cuûa ngaønh ngheà kinh doanh. • Söû duïng caùc ñaùnh giaù chuyeân moân trong ñieàu tra vaø keát luaän veà nhöõng cheânh leäch phaùt hieän ñöôïc. Kieåm toaùn vieân phaûi giaûi thích ñöôïc nguyeân nhaân daãn 9 ñeán cheânh leäch giöõa giaù trò öôùc tính vôùi soá lieäu thöïc teá. Caùc nguyeân nhaân coù theå daãn ñeán cheânh leäch laø: − Sai soùt trong soå saùch cuaû ñôn vò − Kieåm toaùn vieân quaù ñôn giaûn hoaù coâng thöùc maø boû qua caùc döõ lieäu quan troïng. − Kieåm toaùn vieân ñöa ra caùc giaû ñònh khoâng chính xaùc. Moät soá giaû ñònh döï kieán nhöng khoâng xaûy ra trong khi moät soá khaùc khoâng ñöôïc döï kieán laïi toàn taïi trong thöïc teá. Nhö vaäy, thuû tuïc phaân tích laø vieäc phaân tích caùc soá lieäu, thoâng tin, caùc tyû suaát quan troïng, qua ñoù tìm ra nhöõng xu höôùng, bieán ñoäng vaø nhöõng moái quan heä coù maâu thuaãn vôùi caùc thoâng tin lieân quan khaùc hoaëc coù söï cheânh leäch lôùn so vôùi giaù trò ñaõ döï kieán. Thuû tuïc phaân tích ñöôïc thöïc hieän nhö moät thöû nghieäm cô baûn nhaèm giaûm bôùt ruûi ro phaùt hieän lieân quan ñeán cô sôû daãn lieäu cuûa baùo caùo taøi chính, kieåm tra toaøn boä baùo caùo taøi chính trong khaâu soaùt xeùt cuoái cuøng cuûa cuoäc kieåm toaùn cuõng nhö xaùc ñònh noäi dung, lòch trình vaø phaïm vi caùc thuû tuïc kieåm toaùn khaùc. I.2 Caùc chuaån möïc kieåm toaùn veà thuû tuïc phaân tích I.2.1 Chuaån möïc kieåm toaùn quoác teá ISA 520 “Thuû tuïc phaân tích” Chuaån möïc kieåm toaùn quoác teá ISA 520 “Thuû tuïc phaân tích” ñöôïc Uyû ban thöïc haønh kieåm toaùn quoác teá (IAFC) tröïc thuoäc lieân ñoaøn caùc nhaø keá toaùn quoác teá (IFAC) bieân soaïn nhaèm muïc ñích thieát laäp caùc nguyeân taéc, thuû tuïc cô baûn vaø höôùng daãn caùc theå thöùc aùp duïng caùc nguyeân taéc, thuû tuïc cô baûn trong vieäc thöïc hieän caùc thuû tuïc phaân tích trong quaù trình kieåm toaùn baùo caùo taøi chính. Ngoaøi ra chuaån möïc cuõng cho pheùp vaän duïng trong kieåm toaùn caùc thoâng tin taøi chính khaùc vaø caùc dòch vuï coù lieân quan cuûa coâng ty kieåm toaùn. Ngay trong phaàn ñaàu tieân, Chuaån möïc kieåm toaùn quoác teá ISA 520 “Thuû tuïc phaân tích” ñaõ khaúng ñònh taàm quan troïng khoâng theå tranh caõi cuûa thuû tuïc phaân tích thoâng qua moät nguyeân taéc cô baûn” Kieåm toaùn vieân phaûi thöïc hieän thuû tuïc 10 phaân tích khi laäp keá hoaïch kieåm toaùn vaø khi kieåm tra tính hôïp lyù cuûa toaøn boä baùo caùo taøi chính”. Ngoaøi ra chuaån möïc coøn gôïi yù cho vieäc thöïc hieän thuû tuïc phaân tích ôû nhöõng giai ñoaïn khaùc cuûa cuoäc kieåm toaùn. Trong phaàn noäi dung, Chuaån möïc kieåm toaùn quoác teá ISA 520 “Thuû tuïc phaân tích” ñaõ laàn löôït giôùi thieäu nhöõng phaàn cô baûn sau: • Noäi dung cuûa thuû tuïc phaân tích: Trong phaàn naøy, chuaån möïc ñaõ ñeà nghò moät soá thoâng tin kieåm toaùn vieân coù theå phaûi thu thaäp ñeå phuïc vuï cho quaù trình phaân tích. Ñaây coù theå laø thoâng tin coù saün do ñôn vò cung caáp, do kieåm toaùn vieân thu thaäp ñöôïc töø caùc nguoàn khaùc hoaëc laø nhöõng thoâng tin coù ñöôïc töø kinh nghieäm ngheà nghieäp ñöôïc tích luõy cuûa caùc kieåm toaùn vieân. • Muïc ñích aùp duïng thuû tuïc phaân tích: Theo chuaån möïc, thuû tuïc phaân tích ñöôïc aùp duïng nhaèm 3 muïc ñích vaø ñaây cuõng laø nhöõng yeâu caàu khoâng theå thieáu ñöôïc trong quaù trình thu thaäp baèng chöùng kieåm toaùn cuûa baát kyø moät cuoäc kieåm toaùn naøo. • Phaïm vi aùp duïng thuû tuïc phaân tích: Chuaån möïc cho raèng thuû tuïc phaân tích ñöôïc thöïc hieän xuyeân suoát moät cuoäc kieåm toaùn töø khi laäp keá hoaïch kieåm toaùn, thöïc hieän kieåm toaùn ñeán khi hoaøn thaønh kieåm toaùn. ÔÛ moãi giai ñoaïn, chuaån möïc cuõng ñeà nghò moät soá caùch thöùc ñeå tieán haønh thuû tuïc phaân tích ñoàng thôøi cuõng nhaán maïnh moät soá ñieåm caàn löu yù trong quaù trình vaän duïng nhöõng caùch thöùc naøy. • Möùc ñoä tin caäy cuûa thuû tuïc phaân tích laø moät trong nhöõng noäi dung ñöôïc chuaån möïc raát quan taâm. Baèng caùch neâu ra nhöõng yeáu toá coù theå aûnh höôûng ñeán möùc ñoä tin caäy cuûa thuû tuïc phaân tích, chuaån möïc ñaõ chæ ra nhöõng ñieåm haïn cheá cuûa thuû tuïc phaân tích ñeå töø ñoù höôùng daãn bieän phaùp khaéc phuïc nhöõng haïn cheá naøy. • Khaûo saùt caùc nghieäp vuï baát thöôøng laø noäi dung giôùi thieäu moät soá chæ daãn veà caùch öùng xöû trong tröôøng hôïp phaùt hieän nhöõng cheânh leäch troïng yeáu. 11 Cuõng nhö caùc chuaån möïc khaùc, chuaån möïc kieåm toaùn quoác teá ISA 520 “Thuû tuïc phaân tích” cuõng chæ döøng laïi ôû vieäc ñònh höôùng baèng nhöõng nguyeân taéc cô baûn veà nghieäp vuï, coøn vieäc vaän duïng chuùng nhö theá naøo vaøo coâng vieäc cuï theå thì hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo khaû naêng tieáp thu, kinh nghieäm ngheà nghieäp cuõng nhö tính saùng taïo cuûa caùc kieåm toaùn vieân. Nhìn chung, chuaån möïc kieåm toaùn quoác teá ISA 520 “Thuû tuïc phaân tích” ñöôïc soaïn thaûo khaù ngaén goïn, suùc tích nhöng ít nhieàu cuõng gaây ñöôïc söï chuù yù tích cöïc cuûa caùc kieåm toaùn vieân vaø coâng ty kieåm toaùn, giuùp kieåm toaùn vieân yeân taâm vaän duïng khaû naêng phaân tích cuûa mình ñeå thöïc hieän nhöõng tính toaùn chieán löôïc trong quaù trình taùc nghieäp. Chuaån möïc kieåm toaùn naøy ñaõ ñöôïc nhieàu quoác gia treân theá giôùi löïa choïn laøm chuaån möïc kieåm toaùn cuûa quoác gia mình. Chaúng haïn naêm 1993, Hieäp hoäi keá toaùn vieân coâng chöùng Malaysia (MACPA) ñaõ chaáp nhaän ISA 520 “Thuû tuïc phaân tích” nhö chuaån möïc kieåm toaùn quoác gia. Nhieàu quoác gia khaùc ñaõ döïa vaøo chuaån möïc naøy ñeå xaây döïng chuaån möïc rieâng cho quoác gia mình nhö chuaån möïc AUS 512 “Thuû tuïc phaân tích” cuûa Australia . Rieâng Hoa Kyø, maëc duø chuaån möïc kieåm toaùn SAS 56 “ Thuû tuïc phaân tích” ban haønh naêm 1998 treân cô sôû hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi chuaån möïc quoác teá nhöng ñeå hoaø nhaäp vaøo neàn kinh teá toaøn caàu hoaù ñang dieãn ra heát söùc maïnh meõ nhö hieän nay, Hoa Kyø buoäc phaûi tìm caùch thu heïp söï khaùc bieät hieän coù giöõa chuaån möïc kieåm toaùn quoác gia vaø chuaån möïc kieåm toaùn quoác teá. Do ñoù chuaån möïc kieåm toaùn SAS 56 cuûa Hoa Kyø cuõng coù nhieàu ñieåm töông ñoàng vôùi chuaån möïc kieåm toaùn quoác teá ISA 520. I.2.2 Chuaån möïc kieåm toaùn Vieät Nam VSA 520 “Quy trình phaân tích” Chuaån möïc kieåm toaùn Vieät Nam soá 520 “Quy trình phaân tích” ñöôïc ban haønh keøm theo quyeát ñònh soá 219/2000/QÑ-BTC ngaøy 29/12/2000 cuûa Boä tröôûng Boä Taøi Chính. Chuaån möïc ñöôïc soaïn thaûo treân cô sôû toång keát, ruùt kinh nghieäm cuûa vieäc thöïc haønh kieåm toaùn ñoäc laäp trong nhöõng naêm vöøa qua, nghieân cöùu chuaån möïc quoác teá veà kieåm toaùn, hoïc taäp kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc trong khu 12 vöïc trong khuoân khoå phaùp luaät hieän haønh, phuø hôïp vôùi yeâu caàu quaûn lyù vaø hoäi nhaäp quoác teá. Cuøng vôùi caùc chuaån möïc kieåm toaùn khaùc, vieäc ban haønh chuaån möïc kieåm toaùn soá 520 “ Quy trình phaân tích” ñaõ goùp phaàn taïo ra haønh lang phaùp lyù cho söï phaùt trieån vaø quaûn lyù hoaït ñoäng kieåm toaùn ñoäc laäp taïi Vieät Nam. Chuaån möïc kieåm toaùn soá 520”Quy trình phaân tích” ñöôïc xaây döïng theo caùc nguyeân taéc sau: • Döïa treân cô sôû chuaån möïc kieåm toaùn quoác teá ISA 520 ”Thuû tuïc phaân tích” do lieân ñoaøn keá toaùn quoác teá(IFAC) coâng boá; • Phuø hôïp vôùi ñieàu kieän phaùt trieån cuûa neàn kinh teá thò tröôøng Vieät Nam, phuø hôïp vôùi heä thoáng luaät phaùp, trình ñoä, kinh nghieäm keá toaùn, kieåm toaùn cuûa Vieät Nam; • Ñôn giaûn, roõ raøng vaø tuaân thuû caùc quy ñònh veà theå thöùc ban haønh vaên baûn phaùp luaät cuûa Vieät Nam. Do ñoù veà cô baûn, chuaån möïc kieåm toaùn Vieät Nam VSA 520”Quy trình phaân tích” haàu nhö khoâng khaùc bieät so vôùi chuaån möïc kieåm toaùn quoác teá ISA 520 ”Thuû tuïc phaân tích“ ôû caùc noäi dung chính. VSA 520 “Quy trình phaân tích” moâït laàn nöõa khaúng ñònh noäi dung vaø muïc ñích cuûa thuû tuïc phaân tích cuõng nhö vieäc aùp duïng thuû tuïc phaân tích cho caùc giai ñoaïn khaùc nhau cuûa cuoäc kieåm toaùn. Theo chuaån möïc, thuû tuïc phaân tích cung caáp baèng chöùng coù ñoä tin caäy khoâng cao do möùc ñoä tin caäy cuûa noù thöôøng phuï thuoäc raát nhieàu yeáu toá. Do ñoù khi aùp duïng thuû tuïc phaân tích phaûi chuù yù ñeán caùc vaán ñeà sau: • Moái quan heä baûn chaát cuûa caùc chæ tieâu ñöôïc so saùnh. Neáu giöõa chuùng khoâng coù moái quan heä hoaëc quan heä moät caùch hôøi hôït thì vieäc phaân tích seõ voâ nghóa. Trong moät soá tröôøng hôïp, ñeå thu ñöôïc moät keát quaû hôïp lyù vaø coù theå so saùnh ñöôïc, kieåm toaùn vieân phaûi bieát loaïi tröø caùc yeáu toá gaây nhieãu baèng moät soá phöông phaùp thích hôïp. 13 • Möùc ñoä troïng yeáu cuûa töøng khoaûn muïc trong moái quan heä toång theå giöõa caùc thoâng tin taøi chính. Rieâng nhöõng khoaûn muïc troïng yeáu thì khoâng theå chæ ñôn thuaàn aùp duïng thuû tuïc phaân tích maø coøn phaûi keát hôïp vôùi kieåm tra chi tieát nhaèm giaûm bôùt ruûi ro phaùt hieän lieân quan ñeán cô sôû daãn lieäu cuûa baùo caùo taøi chính • Tính chaát cuûa khoaûn muïc hay ñaëc ñieåm ngaønh ngheà kinh doanh (theå hieän thaønh ruûi ro tieàm taøng cuûa khoaûn muïc). Ñoái vôùi nhöõng taøi khoaûn coù tính nhaïy caûm cao, caùc nghieäp vuï phöùc taïp hay caùc moâ hình ñoøi hoûi coù söï öôùc tính chuû quan thì vieäc aùp duïng duy nhaát thuû tuïc phaân tích coù theå daãn ñeán nhöõng keát luaän sai laàm • Möùc ñoä höõu hieäu cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä. Moät heä t._.hoáng kieåm soaùt noäi boä yeáu keùm thì vieäc aùp duïng thuû tuïc phaân tích seõ ruûi ro raát cao • Keát quaû cuûa caùc thuû tuïc kieåm toaùn khaùc coù cuøng muïc tieâu kieåm toaùn coù theå khaúng ñònh hoaëc phuû ñònh vôùi keát quaû cuûa thuû tuïc phaân tích. Kieåm toaùn vieân seõ phaûi vaän duïng söï xeùt ñoaùn ngheà nghieäp ñeå quyeát ñònh xem neân söû duïng baèng chöùng kieåm toaùn thích hôïp naøo. Nhìn chung, chuaån möïc kieåm toaùn Vieät Nam VSA 520”Quy trình phaân tích” ñöôïc ban haønh khaù roõ raøng vaø deã hieåu, ñaùp öùng ñöôïc caùc nguyeân taéc xaây döïng chuaån möïc ñaõ ñöôïc ñeà caäp ôû treân. Chuaån möïc nhö moät caåm naêng nghieäp vuï cung caáp nhöõng kieán thöùc cô baûn veà phaân tích phuïc vuï cho hoaït ñoäng kieåm toaùn neân ngay töø khi ñöôïc ban haønh ñaõ thu huùt söï quan taâm chuù yù cuûa caùc kieåm toaùn vieân vaø coâng ty kieåm toaùn. I.2.3 Chuaån möïc kieåm toaùn Nhaø Nöôùc soá 8 “ Phaân tích tình hình kinh teá taøi chính” “Phaân tích tình hình kinh teá taøi chính” laø moät trong 14 chuaån möïc trong heä thoáng chuaån möïc kieåm toaùn nhaø nöôùc ban haønh keøm theo quyeát ñònh soá 06/1999/QÑ-KTNN ngaøy 24/12/1999 cuûa Toång kieåm toaùn nhaø nöôùc. Trong heä 14 thoáng naøy, chuaån möïc soá 08 “Phaân tích tình hình kinh teá taøi chính” naèm trong nhoùm caùc chuaån möïc thöïc haønh ñöôïc aùp duïng cho loaïi hình kieåm toaùn baùo caùo taøi chính vaø kieåm toaùn tuaân thuû ñoái vôùi moïi ñoái töôïng cuûa kieåm toaùn nhaø nöôùc. Cuõng nhö caùc chuaån möïc khaùc trong heä thoáng chuaån möïc kieåm toaùn nhaø nöôùc, chuaån möïc kieåm toaùn soá 08 “Phaân tích tình hình kinh teá taøi chính” ñöôïc xaây döïng vaø aùp duïng theo caùc nguyeân taéc sau: + Tuaân thuû phaùp luaät vaø phuø hôïp vôùi moâi tröôøng quaûn lyù, moâi tröôøng kieåm toaùn cuûa Vieät Nam; + Ñaûm baûo tính ñoäc laäp, trung thöïc, khaùch quan cuûa hoaït ñoäng kieåm toaùn; + Vaän duïng moät caùch coù choïn loïc caùc chuaån möïc kieåm toaùn cuûa INTOSAI vaø IFAC phuø hôïp vôùi phaùp luaät vaø ñieàu kieän thöïc tieãn cuûa Vieät Nam. Chuaån möïc quy ñònh moät soá noäi dung cô baûn sau: • Khaúng ñònh taàm quan troïng cuûa vieäc phaân tích. Chuaån möïc cho raèng tröôùc khi tieán haønh kieåm toaùn, kieåm toaùn vieân phaûi phaân tích toång hôïp tình hình kinh teá taøi chính cuûa ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn veà caùc chæ tieâu kinh teá taøi chính coù moái quan heä vôùi nhau. • Chæ ra muïc ñích aùp duïng chuaån möïc. Theo ñoù, vieäc phaân tích tình hình kinh teá taøi chính giuùp kieåm toaùn vieân phaùt hieän nhöõng sai soùt vaø bieán ñoäng baát thöôøng cuûa caùc chæ tieâu, soá lieäu kinh teá taøi chính cuûa ñôn vò ñeå ñònh höôùng caùc noäi dung, böôùc ñi cuï theå cho caùc cuoäc khaûo saùt chi tieát vaø nhaän thöùc ñuùng baûn chaát caùc sai phaïm khi ñöa ra keát luaän vaø kieán nghò trong baùo caùo kieåm toaùn. • Lieät keâ moät soá yeâu caàu khi thöïc hieän quaù trình phaân tích tình hình kinh teá taøi chính cuûa ñôn vò nhö: − Phaûi toång hôïp, thoáng keâ nhöõng taøi lieäu veà tình hình kinh teá taøi chính, quaù trình vaø keát quaû hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa ñôn vò trong thôøi kyø kieåm toaùn (soá thöïc hieän vaø soá keá hoaïch) cuûa kyø tröôùc vaø cuûa nhöõng ñôn vò coù 15 chöùc naêng, nhieäm vuï, quy moâ, trình ñoä hoaït ñoäng töông töï nhö ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn ñeå so saùnh. − Löïa choïn vaø söû duïng caùc theå thöùc phaân tích thích hôïp ñoái vôùi caùc taøi lieäu treân ñeå ruùt ra nhöõng nhaän xeùt ban ñaàu veà nhöõng ñaëc ñieåm, dieãn bieán, xu höôùng vaø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa toaøn ñôn vò hoaëc boä phaän caàn kieåm toaùn, töø ñoù nhaän dieän nhöõng vaán ñeà quan troïng, nhöõng sai phaïm, dao ñoäng baát thöôøng… ñeå ñònh höôùng vaø thöïc hieän kieåm toaùn. − Tröôùc khi laäp baùo caùo kieåm toaùn, kieåm toaùn vieân phaân tích caùc soá lieäu ñöôïc toång hôïp töø baùo caùo kieåm toaùn ñeå tìm ra moái quan heä baûn chaát giöõa caùc soá lieäu vaø taøi lieäu ñoù, töø ñoù hình thaønh caùc ñaùnh giaùù, nhaän xeùt, keát luaän phuø hôïp cho töøng noäi dung kieåm toaùn vaø cho toaøn boä cuoäc kieåm toaùn Nhìn chung chuaån möïc kieåm toaùn soá 08 “Phaân tích tình hình kinh teá taøi chính”ñaõ quy ñònh khaù chi tieát phaïm vi aùp duïng vieäc phaân tích trong caùc giai ñoaïn cuûa cuoäc kieåm toaùn. Maëc duø khoâng ñi chi tieát, cuï theå taát caû caùc khía caïnh cuûa vieäc aùp duïng thuû tuïc phaân tích vaøo quaù trình kieåm toaùn nhöng chuaån möïc cuõng ñaõ theå hieän söï keá thöøa coù choïn loïc chuaån möïc kieåm toaùn quoác teá ñeå ñöa ra yeâu caàu nhieäm vuï maø caùc ñoaøn kieåm toaùn nhaø nöôùc vaø caùc kieåm toaùn vieân phaûi tuaân thuû khi tieán haønh caùc hoaït ñoäng kieåm toaùn. I.3 Caùc loaïi thuû tuïc phaân tích I.3.1 Phaân tích xu höôùng: Phaân tích xu höôùng laø quaù trình phaân tích söï thay ñoåi cuaû caùc soá dö hoaëc caùc loaïi hình nghieäp vuï giöõa kyø hieän taïi vôùi caùc kyø tröôùc hoaëc giöõa caùc kyø vôùi nhau. Trong quaù trình phaân tích, kieåm toaùn vieân phaûi hieåu ñöôïc caùc yeáu toá taïo ra xu höôùng cuaû soá dö taøi khoaûn vaø loaïi hình nghieäp vuï cuaû khaùch haøng. Kieåm toaùn vieân thöôøng vaän duïng caùc kieán thöùc vaø kinh nghieäm thu thaäp ñöôïc veà khaùch haøng 16 trong nhöõng naêm tröôùc nhö moät ñieåm khôûi ñaàu ñeå laäp keá hoaïch cho cuoäc ñieàu tra cuûa naêm hieän haønh. Baèng caùch söû duïng thuû tuïc phaân tích maø qua ñoù caùc thoâng tin chöa ñöôïc kieåm toaùn cuaû naêm hieän haønh ñöôïc so saùnh vôùi caùc thoâng tin ñaõ ñöôïc kieåm toaùn ôû naêm tröôùc, moïi bieán ñoäng seõ ñöôïc phaùt hieän. Nhöõng bieán ñoäng naøy coù theå döï baùo nhöõng xu höôùng hay hieän töôïng ñaëc bieät coù aûnh höôûng ñeán vieäc laäp keá hoaïch kieåm toaùn. Vieäc xem xeùt xu höôùng bieán ñoäng cuaû caùc soá lieäu theo thôøi gian giuùp kieåm toaùn vieân phaùt hieän ra xu höôùng baát thöôøng hoaëc caùc bieán ñoäng taêng giaûm ñoät ngoät maø khoâng coù lyù do roõ raøng. Caùc xu höôùng bieán ñoäng baát thöôøng naøy luoân phaûi ñöôïc xem xeùt trong moái quan heä vôùi caùc soá lieäu khaùc. Ví duï moät söï gia taêng baát thöôøng vaø troïng yeáu vaø khoaûn phaûi thu taïm öùng cuoái kyø coù theå xuaát phaùt töø yeâu caàu saûn xuaát kinh doanh nhöõng cuõng coù theå do söï laïm duïng hay trì treä trong vieäc thu hoài taïm öùng. Trong quaù trình phaân tích xu höôùng, kieåm toaùn vieân coù theå phaûi söû duïng nhieàu phöông phaùp tính toaùn khaùc nhau, ñôn giaûn vôùi moät bieán soá ñeán phöùc taïp hôn vôùi nhieàu bieán soá. Ngoaøi ra kieåm toaùn vieân coù theå döïa treân xu höôùng cuaû naêm tröôùc vaø söï hieåu bieát veà caùc nghieäp vuï cuaû khaùch haøng ñeå tính toaùn ñöôïc giaù trò döï ñoaùn cuaû naêm hieän taïi, sau ñoù so saùnh döï ñoaùn naøy vôùi soá lieäu thöïc teá cuaû ñôn vò. Ví duï coù theå döï ñoaùn doanh thu döïa treân xu höôùng doanh thu haøng naêm hoaëc caên cöù vaøo xu höôùng bieán ñoåi caùc khoaûn ñaàu tö ñeå döï ñoaùn thu nhaäp töø hoaït ñoäng ñaàu tö. Kieåm toaùn vieân phaûi luoân nhaän thöùc raèng nhöõng xu höôùng tröôùc kia coù theå khoâng coù lieân quan gì ñeán xu höôùng hieän taïi vaø trong thöïc teá chuùng coù theå ñem ñeán nhöõng nhaän ñònh sai laàm. Phaân tích xu höôùng chæ ñöôïc xem xeùt khi coù ñaùnh giaù cho thaáy nhöõng xu höôùng tröôùc kia thaät söï coù lieân quan ñeán hieän taïi. Noùi caùch khaùc, chæ coù theå phaân tích xu höôùng döaï treân caùc soá lieäu coù moái quan heä giöõa caùc kyø laø chaët cheõ. Neáu khoâng söï bieán ñoäng cuaû chuùng seõ khoâng coù yù nghóa trong 17 phaân tích. Ví duï döï ñoaùn laõi goäp döïa treân xu höôùng cuaû toång hôïp caùc loaïi saûn phaåm. Phaân tích veà xu höôùng laõi goäp haøng thaùng khoâng coù tính hieäu quaû tröø khi ta phaân tích theo saûn phaåm hay theo nhoùm saûn phaåm. Neáu khoâng khoù coù theå xaùc ñònh ñöôïc moät caùch chi tieát söï thay ñoåi cuûa toång hôïp caùc saûn phaåm baùn ra vaø aûnh höôûng cuaû noù ñeán laõi goäp I.3.2 Phaân tích tyû suaát: Phaân tích tyû suaát laø quaù trình phaân tích caùc loaïi tyû soá hoaëc coù theå keát hôïp vôùi phaân tích xu höôùng ñeå phaùt hieän ra söï bieán ñoäng cuûa caùc tyû soá trong moät khoaûng thôøi gian hoaëc so saùnh caùc loaïi tyû suaát cuûa caùc boä phaän khaùc nhau trong cuøng moät ñôn vò hay caùc ñôn vò trong cuøng moät ngaønh. Caùc loaïi tyû suaát thöôøng ñöôïc söû duïng trong phaân tích laø: • Tyû suaát giöõa loaïi hình nghieäp vuï vôùi soá dö taøi khoaûn. Ví duï phaân tích tyû suaát giöõa chi phí khaáu hao vôùi toång giaù trò taøi saûn coá ñònh hoaëc chi phí söûa chöõa vaø baûo döôõng vôùi giaù trò nhaø xöôûng, maùy moùc thieát bò coù lieân quan. • Tyû suaát giöõa loaïi nghieäp vuï naøy vôùi loaïi nghieäp vuï khaùc. Ví duï phaân tích tyû suaát giöõa lôïi nhuaän hoaëc chieát khaáu baùn haøng vôùi toång doanh thu • Tyû suaát giöõa soá dö taøi khoaûn naøy vôùi soá dö taøi khoaûn khaùc. Ví duï phaân tích tyû suaát giöõa khoaûn döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho vôùi toång giaù trò haøng toàn kho. • Tyû suaát giöõa döõ lieäu taøi chính vôùi döõ lieäu hoaït ñoäng. Ví duï phaân tích tyû suaát giöõa doanh thu baùn haøng treân moät ñôn vò dieän tích maët baèng trong sieâu thò hoaëc tyû leä chi phí tieàn löông treân moät coâng nhaân. Khi phaân tích moät tyû suaát caàn phaûi hieåu roõ moái quan heä cuûa caùc yeáu toá caáu thaønh neân tyû suaát. Moái quan heä naøy phaûi ñaûm baûo caùc yeâu caàu sau: • Moái quan heä naøy luoân thay ñoåi theo caùc bieán: Neáu trong caùc bieán coù moät yeáu toá coá ñònh thì tyû suaát seõ thay ñoåi. Ví duï tyû suaát giöõa chi phí baùn haøng so vôùi doanh thu seõ giaûm xuoáng khi doanh thu taêng leân maø chi phí baùn haøng laïi 18 khoâng ñoåi. Caàn phaûi hieåu veà giaù trò töông ñoái cuûa nhöõng yeáu toá coá ñònh, yeáu toá bieán ñoåi vaø veà nhöõng thay ñoåi cuûa moät tyû suaát döï kieán. • Moái quan heä naøy laø moái quan heä tuyeán tính: Giaû ñònh naøy laø hôïp lyù vôùi nhieàu loaïi chi phí. Ví duï neáu chi phí baùn haøng chuû yeáu laø tieàn hoa hoàng thì chi phí naøy bieán ñoåi tuyeán tính theo doanh thu. • Moái quan heä naøy laø moái quan heä hoaøn chænh: caàn phaûi keát hôïp taát caû caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán tyû suaát. Ví duï chi phí baùn haøng coù theå chòu aûnh höôûng bôûi doanh thu cuõng nhö loaïi haøng ñem baùn • Moái quan heä naøy oån ñònh theo thôøi gian vaø caùc tyû suaát naøy ñöôïc söû duïng roäng raõi trong thöïc teá: Khi so saùnh tyû suaát theo thôøi gian giöõa caùc ñôn vò khaùc nhau thì phaûi xem xeùt xem lieäu coù toàn taïi baát kyø söï khaùc bieät naøo veà caùch tính tyû suaát hay khoâng. Ví duï moât vaøi nôi quy ñònh voøng quay haøng toàn kho laø tyû suaát giöõa giaù voán haøng baùn vaø giaù trò haøng toàn kho trong khi moät soá nôi khaùc laïi quy ñònh laø tyû suaát giöõa doanh thu roøng vaø giaù voán haøng baùn. Phaân tích tyû suaát coøn giuùp cho kieåm toaùn vieân ñaùnh giaù hoaït ñoäng lieân tuïc cuûa ñôn vò. Caùc tyû soá taøi chính thöôøng cung caáp thoâng tin khaû naêng taøi chính. Vieäc xem xeùt veà khaû naêng taøi chính cuûa ñôn vò coøn ñöôïc thöïc hieän trong quaù trình ñaùnh giaù ruûi ro cuõng nhö lieân heä vôùi caùc giaû ñònh ñôn vò hoaït ñoäng lieân tuïc khi soaïn thaûo baùo caùo taøi chính. Trong baát cöù tình huoáng naøo cuõng caàn phaûi chuù yù ñeán nhöõng tyû suaát ñaëc thuø cuûa moät ngaønh kinh doanh vaø nhöõng bieåu hieän chính cuûa ruûi ro maø nhaø quaûn lyù söû duïng ñeå kieåm soaùt ñôn vò cuûa mình. Ví duï tyû leä nôï daøi haïn treân toång taøi saûn cao hôn möùc bình thöôøng cuøng vôùi tyû leä lôïi nhuaän treân toång taøi saûn döôùi möùc trung bình cuûa ngaønh cho thaáy ñôn vò ñang trong tình traïng thieáu huït veà taøi chính. Baèng chöùng naøy khoâng chæ aûnh höôûng ñeán keá hoaïch kieåm toaùn maø coøn chæ ra nhöõng nghi ngôø veà khaû naêng hoaït ñoäng lieân tuïc cuûa ñôn vò. 19 I.3.3 Phaân tích döï baùo: Phaân tích döï baùo laø quaù trình phaân tích maø trong ñoù kieåm toaùn vieân xaây döïng coâng thöùc ñeå ñöa ra moät öôùc tính veà soá dö moät taøi khoaûn hay soá phaùt sinh moät loaïi nghieäp vuï, sau ñoù so saùnh giaù trò öôùc tính ñoù vôùi soá lieäu thöïc teá cuûa ñôn vò ñeå kieåm tra söï hôïp lyù vaø giaûi thích caùc khaùc bieät baát thöôøng. Kieåm toaùn vieân coù theå öôùc tính soá dö moät taøi khoaûn hay soá phaùt sinh moät loaïi hình nghieäp vuï theo moät trong hai caùch sau: • Öôùc tính treân cô sôû soá lieäu naêm tröôùc coù ñieàu chænh theo nhöõng thay ñoåi cuûa naêm nay. Ví duï öôùc tính chi phí löông naêm nay döïa treân cô sôû chi phí löông nay naêm ngoaùi keát hôïp vôùi ñieàu chænh theo nhöõng thay ñoåi veà tyû leä tieàn löông, ñôn giaù tieàn löông, soá nhaân vieân vaø soá giôø lao ñoäng. • Xaây döïng moâ hình döï ñoaùn vôùi nhöõng bieán soá caàn thieát. Ví duï coù theå öôùc tính chi phí nhieân lieäu cuûa ñoäi xe taûi trong coâng ty treân cô sôû soá löôïng xe, möùc tieâu thuï nhieân lieäu trung bình treân moät km vaø soá km xe chaïy. Ñeå coù ñöôïc nhöõng öôùc tính chính xaùc caàn phaûi ñaûm baûo caùc yeâu caàu sau: • Kieåm toaùn vieân phaûi coù nhöõng hieåu bieát ñaày ñuû veà moái quan heä giöõa caùc taøi khoaûn vôùi nhau, giöõa caùc thoâng tin taøi chính trong kyø, giöõa caùc thoâng tin taøi chính vôùi nhöõng thoâng tin khoâng coù tính chaát taøi chính. Kieåm toaùn vieân coù theå döïa treân moái quan heä baûn chaát giöõa caùc soá dö, caùc khoaûn muïc treân baùo caùo taøi chính ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä hôïp lyù cuûa caùc soá lieäu. Ví duï öôùc tính chi phí tieàn löông trong kyø treân cô sôû soá löôïng coâng nhaân vieân, möùc löông bình quaân, soá giôø lao ñoäng bình quaân hoaëc öôùc tính chi phí laõi vay treân cô sôû laõi suaát bình quaân thaùng vôùi soá dö cuoái kyø cuûa taøi khoaûn nôï vay. • Khi xaây döïng moät moâ hình, kieåm toaùn vieân nhaát thieát phaûi tìm hieåu taát caû caùc nhaân toá coù theå taùc ñoäng ñeán caùc bieán soá ñöôïc söû duïng trong moâ hình. Khi moät bieán soá cuï theå naøo ñoù phaûi chòu moät loaït nhöõng aûnh höôûng thì kieåm toaùn vieân caàn ñaûm baûo raèng ñaõ ñöa vaøo moâ hình cuûa mình taát caû nhöõng aûnh höôûng naøy 20 hoaëc toái thieåu nhöõng aûnh höôûng quan troïng nhaát. Vieäc boû soùt caùc bieán soá quan troïng ñoàng nghóa vôùi vieäc khoâng keát hôïp vôùi moät vaøi aûnh höôûng lôùn seõ laøm maát ñi tính chính xaùc vaø hôïp lyù cuûa döï baùo. • Soá lieäu öôùc tính luoân theå hieän moät söï keát hôïp nhöõng aûnh höôûng cuûa khaù nhieàu caùc moái lieân heä cuõng nhö nhöõng söï kieän veà taøi chính vaø hoaït ñoäng. Thuû tuïc phaân tích ñöôïc aùp duïng caøng chi tieát bao nhieâu thì nhöõng moái lieân heä vaø nhöõng söï kieän naøy caøng ít phöùc taïp hôn baáy nhieâu ñoàng thôøi caøng coù khaû naêng cung caáp ñöôïc nhöõng döï ñoaùn chính xaùc. ™ Veà cô baûn, caùc loaïi thuû tuïc phaân tích khaùc nhau ôû moät soá ñieåm sau: Chæ tieâu so saùnh Phaân tích xu höôùng Phaân tích tyû suaát Phaân tích döï baùo Nguyeân taéc Phaân tích söï thay ñoåi cuûa caùc soá dö hoaëc caùc nghieäp vuï giöõa kyø hieän taïi vôùi nhöõng kyø tröôùc hoaëc giöõa caùc kyø vôùi nhau Phaân tích tyû soá giöõa caùc loaïi hình nghieäp vuï vôùi soá dö taøi khoaûn, giöõa loaïi hình nghieäp vuï naøy vôùi loaïi hình nghieäp vuï khaùc, giöõa soá dö taøi khoaûn naøy vôùi soá dö taøi khoaûn khaùc… Öôùc tính veà soá dö moät taøi khoaûn hay soá phaùt sinh moät loaïi nghieäp vuï roài so saùnh giaù trò öôùc tính ñoù vôùi soá lieäu thöïc teá cuûa ñôn vò Chæ tieâu so saùnh Phaân tích xu höôùng Phaân tích tyû suaát Phaân tích döï baùo Muïc ñích Xem xeùt xu höôùng bieán ñoäng cuûa caùc soá lieäu theo thôøi gian ñeå phaùt hieän caùc bieán ñoäng baát thöôøng Tìm hieåu veà tình hình hoaït ñoäng cuûa ñôn vò vaø phaùt hieän caùc taøi khoaûn coù khaû naêng bò sai soùt Phaùt hieän caùc cheânh leäch troïng yeáu giöõa giaù trò öôùc tính vôùi soá lieäu thöïc teá cuûa ñôn vò ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä hôïp lyù cuûa caùc soá lieäu 21 Möùc ñoä phöùc taïp cuûa TTPT Thaáp Trung bình Cao Möùc ñoä chính xaùc cuûa keát quaû phaân tích Thaáp Trung bình Cao Hieäu quaû phaân tích ñoái vôùi caùc khoaûn muïc trong baûng CÑKT Haïn cheá Höõu ích Haïn cheá Hieäu quaû phaân tích ñoái vôùi caùc khoaûn muïc trong baùo caùo KQHÑKD Höõu ích Raát höõu ích Raát höõu ích I.4 Quaù trình aùp duïng thuû tuïc phaân tích Nhìn chung, quaù trình thöïc hieän thuû tuïc phaân tích bao goàm caùc giai ñoaïn sau: I.4.1 Löïa choïn loaïi thuû tuïc phaân tích phuø hôïp vôùi muïc tieâu phaân tích Phaân tích laø kyõ thuaät linh hoaït hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo khaû naêng xeùt ñoaùn vaø kinh nghieäm ngheà nghieäp cuûa ngöôøi phaân tích. Khoâng coù moät nguyeân taéc cöùng nhaéc naøo cho vieäc aùp duïng nhöõng kyõ naêng phaân tích. Vieäc löïa choïn loaïi thuû tuïc phaân tích, phöông phaùp vaø möùc ñoä aùp duïng tuyø thuoäc vaøo söï xeùt ñoaùn chuyeân moân cuûa kieåm toaùn vieân. Kinh nghieäm cho thaáy soá dö caùc taøi khoaûn trong baûng caân ñoái keá toaùn thöôøng laø keát quaû cuûa söï keát hôïp nhieàu loaïi hình nghieäp vuï raát phöùc taïp neân vieäc aùp duïng thuû tuïc phaân tích cho caùc taøi khoaûn naøy thöôøng keùm hieäu quaû hôn so vôùi caùc taøi khoaûn thuoäc baûng baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh vaø caùc nghieäp vuï coù lieân quan. Khi tieán haønh phaân tích trong moät thôøi kyø, neáu nhö phaân tích döï baùo thích hôïp cho vieäc döï ñoaùn soá dö moät taøi khoaûn thì phaân tích tyû suaát laïi toû ra khaù hieäu quaû cho vieäc phaân tích moái töông quan cuûa hai hay nhieàu taøi khoaûn. Löïa choïn phaân tích xu höôùng ñeå döï ñoaùn soá dö moät taøi khoaûnvaø phaân tích xu höôùng caùc tyû suaát khi döï baùo soá dö hai hay nhieàu taøi khoaûn laø söï löïa choïn hôïp lyù cho vieäc phaân tích töø hai thôøi kyø trôû leân. 22 I.4.2 Xaùc ñònh caùc thoâng tin phuïc vuï cho muïc tieâu phaân tích vaø xem xeùt tính ñoäc laäp vaø möùc ñoä tin caäy cuûa chuùng Kieåm toaùn vieân phaûi thaûo luaän vôùi Giaùm Ñoác, keá toaùn tröôûng hoaëc ngöôøi ñaïi dieän cuûa ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn veà khaû naêng cung caáp thoâng tin vaø ñoä tin caäy cuûa caùc thoâng tin caàn thieát cho vieäc aùp duïng thuû tuïc phaân tích. Ñeå hình thaønh neân caùc soá lieäu döï ñoaùn vaø thu ñöôïc nhöõng nhaän ñònh rieâng cuûa mình, kieåm toaùn vieân coù theå caên cöù vaøo caùc nguoàn thoâng tin sau: • Caùc thoâng tin taøi chính cuûa kyø tröôùc (ví duï soá dö taøi khoaûn, voøng quay haøng toàn kho, döï phoøng phaûi thu nôï khoù ñoøi… cuûa kyø tröôùc) • Caùc chæ tieâu keá hoaïch hay döï toaùn cuûa ñôn vò ( ví duï giaù thaønh keá hoaïch, döï toaùn kinh phí…) • Caùc thoâng tin coù lieân quan ñeán ngaønh ngheà kinh doanh cuûa ñôn vò nhö caùc chæ tieâu bình quaân ngaønh ( ví duï tyû leä laõi goäp treân doanh thu bình quaân ngaønh…) hay döõ lieäu taøi chính cuûa ñôn vò kinh doanh cuøng ngaønh ngheà, maët haøng (ví duï tyû troïng chi phí nguyeân vaät lieäu chính trong toång giaù thaønh saûn phaåm, tyû suaát ñaàu tö …) • Caùc döõ lieäu phaân tích do ñôn vò thöïc hieän neáu kieåm toaùn vieân thöïc söï tin töôûng vaøo caùc döõ lieäu naøy • Caùc moái quan heä giöõa thoâng tin taøi chính cuøng kyø (nhö moái quan heä giöõa laõi suaát ñi vay vaø chi phí laõi vay, tyû leä chieát khaáu baùn haøng vaø giaù trò chieát khaáu haøng baùn…) ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä hôïp lyù cuûa caùc soá lieäu hay öôùc tính soá dö, soá phaùt sinh cuûa caùc taøi khoaûn naøy thoâng qua moái quan heä hôïp lyù giöõa chuùng vôùi caùc taøi khoaûn khaùc • Moái quan heä giöõa caùc thoâng tin taøi chính vaø caùc thoâng tin phi taøi chính (ví duï nhö soá löôïng nhaân vieân vaø chi phí tieàn löông, dieän tích kho haøng vôùi soá löôïng haøng toàn kho..) cuõng coù theå ñöôïc kieåm toaùn vieân vaän duïng trong vieäc xaây döïng caùc giaû thieát ñeå hoaøn thieän moâ hình döï ñoaùn 23 Caàn chuù yù laø neáu döõ lieäu coù taàn suaát caøng cao thì möùc ñoä chaët cheõ cuûa thuû tuïc phaân tích caøng taêng, moái quan heä giöõa caùc döõ lieäu caøng thöôøng xuyeân thì caøng coù theå chaéc chaén veà tính nhaát quaùn cuûa moái quan heä ñoù. Ví duï phaân tích xu höôùng bieán ñoäng doanh thu haøng thaùng cung caáp baèng chöùng coù tính thuyeát phuïc cao hôn laø phaân tích theo quyù hoaëc nöõa naêm. Söï ñoäc laäp vaø möùc ñoä tin caäy cuûa caùc döõ lieäu taøi chính vaø döõ lieäu hoaït ñoäng seõ aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán tính chính xaùc cuûa döï ñoaùn vaø vì theá cuõng aûnh höôûng ñeán chaát löôïng cuûa caùc baèng chöùng kieåm toaùn maø caùc kieåm toaùn vieân thu thaäp ñöôïc töø thuû tuïc phaân tích. Veà nguyeân taéc thì kieåm toaùn vieân neân coá gaéng söû duïng caùc döõ lieäu caøng ñoäc laäp caøng toát. Cho duø moâ hình ñöôïc xaây döïng toát nhö theá naøo ñi chaêng nöõa thì moâ hình ñoù cuøng chæ cho nhöõng döï baùo chính xaùc khi coù ñöôïc nguoàn döõ lieäu ñoäc laäp vaø ñaùng tin caäy. Neáu quaù leä thuoäc vaøo nguoàn döõ lieäu töø soå saùch cuûa ñôn vò thì taát yeáu keát quaû thu ñöôïc seõ gaàn gioáng vôùi soá lieäu treân baùo caùo. Trong tröôøng hôïp naøy, coâng vieäc maø kieåm toaùn vieân ñaõ thöïc hieän chaúng qua chæ laø vieäc kieåm tra tính chính xaùc veà maët toaùn hoïc cuûa nhöõng tính toaùn maø ñôn vò ñaõ thöïc hieän. Chính vì vaäy kieåm toaùn vieân seõ khoâng thu baèng chöùng gì veà söï hôïp lyù cuûa caùc soá lieäu ñoù. Ngoaøi ra trong quaù trình thöïc hieän thuû tuïc phaân tích, neáu bieát söû duïng vaø keát hôïp hôïp lyù caùc döõ lieäu töø nhieàu nguoàn khaùc nhau thì khaû naêng seõ thu ñöôïc nhieàu baèng chöùng kieåm toaùn coù giaù trò hôn. Do ñoù khi xem xeùt tính ñoäc laäp vaø möùc ñoä tin caäy cuûa caùc döõ lieäu, kieåm toaùn vieân caàn phaûi caân nhaéc caùc vaán ñeà sau: • Döõ lieäu coù nguoàn goác töø beân trong hay beân ngoaøi ñôn vò • Neáu döõ lieäu coù nguoàn goác töø beân trong ñôn vò thì noù coù ñoäc laäp vôùi ngöôøi chòu traùch nhieäm veà caùc soá lieäu kieåm toaùn hay khoâng • Kieåm soaùt noäi boä coù lieân quan ñeán caùc döõ lieäu ñoù coù thöïc söï höõu hieäu vaø hieäu quaû hay khoâng. 24 • Döõ lieäu ñaõ ñöôïc kieåm tra baèng nhöõng thuû tuïc kieåm toaùn khaùc hay chöa • Kieåm toaùn vieân neân caên cöù vaøo moät hay nhieàu nguoàn döõ lieäu • Kieåm toaùn vieân phaûi kieåm tra laïi caùc thuû tuïc kieåm soaùt ñeå taïo ra caùc thoâng tin söû duïng trong quy trình phaân tích. Tröôøng hôïp thuû tuïc kieåm soaùt coù hieäu quaû thì kieåm toaùn vieân seõ tin töôûng vaøo ñoä tin caäy cuûa caùc thoâng tin vaø keát quaû phaân tích cuõng tin caäy hôn. Kieåm toaùn vieân phaûi kieåm tra ñoàng thôøi caùc thuû tuïc kieåm soaùt cuûa keá toaùn vôùi caùc thuû tuïc kieåm soaùt thoâng tin phi taøi chính. I.4.3 Xaây döïng coâng thöùc hoaëc thieát laäp moâ hình phaûn aùnh moái quan heä giöõa caùc bieán soá taøi chính vaø bieán soá hoaït ñoäng Ñaây laø giai ñoaïn quan troïng nhaát khi thöïc hieän moät thuû tuïc phaân tích. Kieåm toaùn vieân caàn phaûi coù nhöõng hieåu bieát saâu saéc veà moái quan heä giöõa caùc döõ lieäu taøi chính vôùi nhau hoaëc vôùi caùc döõ lieäu hoaït ñoäng ñeå löïa choïn loaïi phaân tích thích hôïp. • Neáu aùp duïng phaân tích tyû suaát hay phaân tích döï baùo, kieåm toaùn vieân phaûi xaùc ñònh caùc bieán soá coù lieân quan. Coâng thöùc coù theå ñöôïc xaây döïng vôùi nhöõng möùc ñoä chi tieát khaùc nhau. Ví duï coù theå öôùc tính chieát khaáu baùn haøng treân toång doanh thu hoaëc doanh thu töøng nhoùm saûn phaåm hay chi tieát hôn nöõa laø doanh thu töøng saûn phaåm. Möùc ñoä chi tieát caøng cao thì vieäc tính toaùn caøng phöùc taïp, chi phí caøng lôùn nhöõng buø laïi möùc ñoä chaët cheõ trong phaân tích caøng taêng, öôùc tính keá toaùn caøng chính xaùc. Do ñoù ñieàu quan troïng laø kieåm toaùn vieân phaûi xeùt ñoaùn ñeå löaï choïn möùc ñoä chi tieát thích hôïp cho muïc tieâu kieåm toaùn cuûa mình. • Neáu aùp duïng phaân tích xu höôùng, kieåm toaùn vieân seõ thuaän lôïi hôn ñoái vôùi nhöõng khaùch haøng ñaõ kieåm toaùn naêm tröôùc bôûi vì möùc ñoä tin caäy cuûa caùc döõ lieäu naêm tröôùc cao hôn. Trong tröôøng hôïp naøy, kieåm toaùn vieân coù theå loaïi boû nhöõng bieán soá ñoäc laäp (laø nhöõng bieán khoâng thay ñoåi so vôùi naêm tröôùc) ra khoûi coâng thöùc ñeå ñôn giaûn hoaù vieäc tính toaùn. Ví duï coù theå öôùc tính doanh thu naêm nay cuûa moät khaùch saïn baèng caùch laáy möùc söû duïng phoøng nhaân vôùi giaù thueâ phoøng. Tuy nhieân 25 trong tröôøng hôïp giaù thueâ phoøng khoâng ñoåi thì doanh thu naêm nay coù theå öôùc tính baèng caùch laáy doanh thu naêm tröôùc nhaân vôùi tyû leä taêng giaûm möùc söû duïng phoøng naêm nay so vôùi naêm tröôùc. Tuy nhieân vieäc keát hôïp caùc bieán ñoäc laäp coù lieân quan seõ giuùp cho kieåm toaùn vieân coù nhieàu thoâng tin ñeå ñöa ra caùc öôùc tính chính xaùc hôn. Neáu quaù ñôn giaûn hoaù coâng thöùc öôùc tính, ñôn giaûn hoaù döï ñoaùn vaø vì vaäy cuõng ñôn giaûn hoaù quaù nhieàu nhöõng so saùnh sau naøy thì coâng thöùc öôùc tính ñoù chæ coù theå cung caáp nhöõng baèng chöùng haïn cheá I.4.4 Tính toaùn ra moät giaù trò öôùc tính vaø so saùnh giaù trò ñoù vôùi soá lieäu thöïc teá cuûa ñôn vò Keát quaû cuûa vieäc laép gheùp caùc bieán soá taøi chính vaø bieán soá hoaït ñoäng vaøo coâng thöùc hay moâ hình ñaõ thieát laäp ôû treân seõ cung caáp cho kieåm toaùn vieân moät soá lieäu öôùc tính (phaân tích döï baùo) hoaëc moät keát quaû tính toaùn (phaân tích xu höôùng hay phaân tích tyû suaát) ñoäc laäp vôùi soá lieäu cuûa ñôn vò. Ñoù coù theå laø soá dö moät taøi khoaûn, moät loaïi hình nghieäp vuï hoaëc moät tyû suaát coù lieân quan ñeán caùc döõ lieäu taøi chính vaø döõ lieäu hoat ñoäng. So saùnh laø xem xeùt moái töông quan vaø nhaän ñònh veà söï hôïp lyù giöõa caùc soá lieäu ñöôïc hình thaønh töø caùc nguoàn, caùc phöông thöùc khaùc nhau. Chaúng haïn nhö: • So saùnh giaù trò öôùc tính cuûa kieåm toaùn vieân vôùi soá lieäu thöïc teá cuûa ñôn vò ñeå phaùt hieän ra nhöõng cheânh leäch baát hôïp lyù hoaëc xem xeùt laïi keát quaû döï ñoaùn cuûa mình • So saùnh soá lieäu thöïc teá cuûa ñôn vò vôùi caùc thoâng tin taøi chính kyø tröôùc ñeå phaùt hieän ra nhöõng khoaûn muïc coù bieán ñoäng baát thöôøng hoaëc khaû naêng coù sai leäch troïng yeáu • So saùnh soá lieäu thöïc teá cuûa ñôn vò vôùi caùc soá lieäu döï toaùn hay keá hoaïch cuûa ñôn vò ñeå nhaän ra nhöõng bieán ñoäng lôùn trong tình hình saûn xuaát kinh doanh cuûa ñôn vò hay nhöõng soá lieäu trong baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh 26 • So saùnh soá lieäu thöïc teá cuûa ñôn vò vôùi caùc chæ tieâu bình quaân ngaønh hoaëc caùc soá lieäu töông öùng ôû nhöõng ñôn vò khaùc kinh doanh cuøng ngaønh ngheà, maët haøng ñeå coù caùi nhìn toång quan veà tình hình kinh doanh cuõng nhö khaû naêng hoaït ñoäng lieân tuïc cuûa ñôn vò. I.4.5 Ñaùnh giaù möùc troïng yeáu cuûa caùc cheânh leäch phaùt hieän ñöôïc vaø tìm hieåu nguyeân nhaân Ñaùnh giaù möùc troïng yeáu cuûa caùc cheânh leäch laø moät vaán ñeà quan troïng trong phaân tích. Thoâng thöôøng kieåm toaùn vieân ñaùnh giaù baèng caùch so saùnh cheânh leäch phaùt hieän ñöôïc vôùi möùc troïng yeáu phaân boå cho khoaûn muïc ñoù. Möùc troïng yeáu cuûa moät khoaûn muïc ñöôïc tính toaùn treân cô sôû möùc troïng yeáu chung cuûa toaøn boä baùo caùo taøi chính keát hôïp vôùi tyû troïng cuûa khoaûn muïc treân baùo caùo taøi chính. Sau khi so saùnh giaù trò öôùc tính cuûa kieåm toaùn vieân vôùi soá lieäu thöïc teá cuûa ñôn vò, thoâng thöôøng coù hai tröôøng hôïp xaûy ra: • Neáu caùc cheânh leäch giöõa giaù trò öôùc tính cuûa kieåm toaùn vieân vaø soá lieäu thöïc teá cuûa ñôn vò thaáp hôn möùc troïng yeáu, kieåm toaùn vieân seõ coù ñöôïc baèng chöùng veà söï hôïp lyù noùi chung cuûa caùc khoaûn muïc. Tuy nhieân kieåm toaùn vieân vaãn phaûi duy trì thaùi ñoä thaän troïng ngheà nghieäp ñuùng möùc baèng caùch xem xeùt tính höõu hieäu cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä vaø caùc vaán ñeà khaùc coù lieân quan • Neáu caùc cheânh leäch giöõa giaù trò öôùc tính cuûa kieåm toaùn vieân vaø soá lieäu thöïc teá cuûa ñôn vò xaáp xæ hoaëc cao hôn möùc troïng yeáu, kieåm toaùn vieân phaûi tìm hieåu vaø giaûi thích nguyeân nhaân daãn ñeán cheânh leäch naøy. Coù hai khaû naêng sau: − Taøi khoaûn hay loaïi hình nghieäp vuï ñang kieåm toaùn coù chöùa ñöïng giöõa gian laän hoaëc sai soùt hoaëc ñôn vò cung caáp cho kieåm toaùn vieân nhöõng thoâng tin khoâng ñaày ñuû, khoâng chính xaùc − Vieäc löïa choïn moâ hình döï ñoaùn quyeát ñònh tính ñuùng ñaén vaø hôïp lyù cuûa soá lieäu döï ñoaùn cuõng nhö hieäu quaû aùp duïng thuû tuïc phaân tích. Vì vaäy, neáu kieåm toaùn vieân löïa choïn sai moâ hình hoaëc quaù ñôn giaûn hoaù moâ hình maø boû qua nhöõng döõ lieäu quan troïng thì chaéc chaén soá lieäu döï ñoaùn seõ khoâng coù yù nghóa so saùnh. Vieäc 27 ñöa ra caùc giaû ñònh khoâng chính xaùc, moät soá giaû ñònh döï kieán nhöng laïi khoâng xaûy ra trong khi moät soá khaùc khoâng ñöôïc döï kieán laïi toàn taïi trong thöïc teá cuõng laø moät trong caùc nguyeân nhaân laøm cho keát quaû döï ñoaùn cuûa kieåm toaùn vieân sai leäch ñaùng keå so vôùi soá lieäu cuûa ñôn vò. Cuõng coù khi sai leäch naøy laø do kieåm toaùn vieân löïa choïn ñuùng moâ hình, döï kieán ñuùng caùc giaû ñònh nhöng laïi aùp duïng raäp khuoân maø khoâng loaïi boû söï khaùc bieät veà quy moâ vaø ñaëc thuø cheá ñoä chính saùch cuûa ñôn vò. Ngoaøi ra caùc sai soùt trong kyõ thuaät tính toaùn (lieân tuïc laøm troøn soá, tính toaùn soá hoïc sai) cuõng daãn ñeán soá lieäu öôùc tính khoâng ñaït ñöôïc söï chính xaùc tuyeät ñoái … I.4.6 Giaûi thích nhöõng cheânh leäch troïng yeáu vaø caùc moái lieân heä khoâng hôïp lyù ñoàng thôøi chöùng minh caùc vaán ñeà quan troïng ._.nhöõng lyù do sau: • Nôï ngaén haïn taêng 1.282.537.861 ñoàng töông öùng vôùi tyû leä taêng 209,63%, trong ñoù: - Vay ngaén haïn taêng 1.000.000.000 ñoàng. Theo giaûi thích cuûa ñôn vò, ñeå boå sung nguoàn voán löu ñoäng thieáu huït taïm thôøi vaøo cuoái naêm, ñaàu thaùng 12/2004 ñôn vò coù vay ngaén haïn soá tieàn treân. Khoaûn nôï naøy seõ ñaùo haïn vaøo ngaøy 28/02/2005. Kieåm toaùn vieân ñaõ kieåm tra hôïp ñoàng vay ngaén haïn vaø vieäc thanh toaùn soá nôï naøy vaøo ngaøy 28/02/2005. - Thueá vaø khoaûn phaûi noäp nhaø nöôùc cuõng nhö phaûi traû coâng nhaân vieân ñeàu giaûm do ñôn vò ñaõ coù nhieàu coá gaéng trong vieäc chuû ñoäng trích noäp thueá vaøo ngaân saùch nhaø nöôùc vaø chi traû löông ñuùng haïn cho caùn boä coâng nhaân vieân. 119 Coâng ty : N6 Hoà sô kieåm toaùn: F2 Kyø kieåm toaùn : Naêm 2004 Kieåm toaùn vieân : V Noäi dung : Khoaûn muïc Nôï phaûi traû Ngaøy kieåm toaùn: 16/03/05 - Phaûi traû ngöôøi baùn taêng 399.000.512 ñoàng töùc taêng 163,8%. Theo giaûi thích cuûa ñôn vò, trong naêm 2004, ñôn vò kyù hôïp ñoàng cung öùng nguyeân vaät lieäu chính vôùi nhaø cung caáp môùi M. Maëc duø giaù coù cao hôn nhaø cung caáp cuõ K nhöng chaát löôïng nguyeân vaät lieäu toát hôn, ñieàu kieän thanh toaùn deã daøng hôn. Tuy nhieân, qua kieåm tra hôïp ñoàng cung öùng saûn phaåm môùi kyù trong naêm 2004, kieåm toaùn vieân nhaän thaáy maëc duø ñieàu kieän thanh toaùn cuûa nhaø cung caáp M coù thoaùng hôn (cho nôï 30% giaù trò thanh toaùn vaø traû trong voøng 75 ngaøy) nhaø cung caáp K (cho nôï 20% giaù trò thanh toaùn vaø traû trong voøng 2 thaùng), giaù mua nguyeân vaät lieäu taêng 5%, khoái löôïng nguyeân vaät lieäu mua trong naêm taêng 23,09% so vôùi naêm 2003 cuõng khoâng töông öùng vôùi tyû leä taêng quaù cao cuûa khoaûn phaûi traû ngöôøi baùn (163,8%) ™ Xem xeùt tyû leä Nôï phaûi traû ngöôøi baùn cuoái kyø / Toång giaù trò haøng mua Phaûi traû ngöôøi baùn ‘03 243.587.625 Toång giaù trò haøng mua ‘03 = 2.242.980.000 = 10,86% Phaûi traû ngöôøi baùn ‘04 642.588.137 Toång giaù trò haøng mua ‘04 = 2.873.061.419 = 22.37% Tyû leä Nôï phaûi traû ngöôøi baùn cuoái kyø / Toång giaù trò haøng mua naêm 2004 taêng hôn gaáp ñoâi so vôùi naêm 2003 cho thaáy khoaûn muïc naøy coù khaû naêng bò khai khoáng - Phaûi traû phaûi noäp khaùc taêng nhöng möùc taêng khoâng ñaùng keå (11,18%), chuû yeáu laø khoaûn BHXH phaûi noäp • Nôï daøi haïn giaûm 500.000.000 ñoàng töông öùng vôùi tyû leä taêng 20 % do trong trong naêm ñôn vò ñaõ traû bôùt moät khoaûn nôï daøi haïn 500.000.000 ñoàng. Kieåm toaùn vieân ñaõ xem hoà sô khoaûn nôï naøy vaø ñaõ kieåm tra vieäc thanh toaùn khoaûn nôï daøi haïn naøy trong naêm 2004 Toång hôïp F1→ F2: ƒ Göûi thö xaùc nhaän vôùi taát caû caùc nhaø cung caáp nguyeân vaät lieäu cuûa ñôn vò. ƒ Xem xeùt vieäc thanh toaùn caùc khoaûn nôï ngöôøi baùn vaøo sau ngaøy keát thuùc nieân ñoä ƒ Göûi thö xaùc nhaän ñoái vôùi caùc khoaûn nôï daøi haïn Minh hoaï 2.7 Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong kieåm toaùn khoaûn muïc doanh thu cuûa coâng ty N7 naêm 2004 120 Coâng ty : N7 Hoà sô kieåm toaùn: G1 Kyø kieåm toaùn : Naêm 2004 Kieåm toaùn vieân : R Noäi dung : Khoaûn muïc Doanh thu Ngaøy kieåm toaùn: 14/03/05 Kieåm toaùn vieân tieán haønh öôùc tính doanh thu naêm 2004 treân cô sôû doanh thu naêm 2003 coù tính ñeán nhöõng thay ñoåi cuûa naêm 2004 so vôùi naêm 2003. Ñeå kieåm tra tính hôïp lyù cuûa doanh thu naêm 2004, kieåm toaùn vieân ñaõ döïa vaøo caùc giaû ñònh sau: • Saûn löôïng tieâu thuï taêng 18%, baét ñaàu töø thaùng 12/2003. Ñaõ kieåm tra ñoä tin caäy cuûa giaû ñònh naøy khi kieåm toaùn taøi khoaûn phaûi thu khaùch haøng naêm 1999 thaáy coù theâm moät soá khaùch haøng môùi, khaùch haøng cuõ thay ñoåi khoâng ñaùng keå. • Ñôn giaù saûn phaåm giaûm 3% töø thaùng 3/2004 vaø oån ñònh vôùi giaù ñoù cho ñeán cuoái naêm. Giaû ñònh naøy ñöôïc ñöa ra treân cô sôû baûng baùo giaù chuaån cuûa toång coâng ty. Caên cöù theo caùc giaû ñònh treân vaø soá lieäu trong nhaät kyù baùn haøng, kieåm toaùn vieân laäp ra baûng phaân tích sau: Ñôn vò tính: 1.000 ñoàng Doanh thu naêm 2004 Thaùng Doanh thu naêm 2003 Saûn löôïng taêng 18% Ñôn giaù giaûm 3% Öôùc tính cuûa KTV Ghi soå cuûa ñôn vò Cheânh leäch 1 252.520,00 45.453,60 - 297.973,60 293.513,67 4.459,93 2 254.312,00 45.776,16 - 300.088,16 295.345,50 4.742,66 3 246.980,00 44.456,40 (7.409,40) 284.027,00 287.178,00 (3.151,00) 4 259.640,00 46.735,20 (7.789,20) 298.586,00 291.600,58 6.985,42 5 256.206,00 46.117,08 (7.686.18) 294.636,90 289.464,75 5.172,15 6 254.362,00 45.785,16 (7.630.86) 292.516,30 297.050,27 (4.533,97) 7 263.577,00 47.443,86 (7.907,31) 303.113,55 302.983,63 129,92 8 270.950,00 48.771,00 (8,128.50) 311.592,50 262.115,81 49.476,69 9 267.564,00 48.161,52 (8.026,92) 307.698,60 352.872,44 (45.173,84) 10 263.578,00 47.444,04 (7,907,34) 303.114,70 290.989,25 12.125,45 11 256.205,00 46.116,90 (7.686,15) 294.635,75 327.013,45 (32.377,70) 12 309.658,00 - (9.289,74) 300.368,26 363.275,12 (62.906,86) TC 3.155.552,00 3 512.260,92 3 (79.461,60) 3 3.588.351,32 3 3.653.402,47 3 (68.081,15) 3 121 Coâng ty : N7 Hoà sô kieåm toaùn: G2 Kyø kieåm toaùn : Naêm 2004 Kieåm toaùn vieân : R Noäi dung : Khoaûn muïc Doanh thu Ngaøy kieåm toaùn: 14/03/05 Qua quaù trình phaân tích kieåm toaùn vieân nhaän thaáy cheânh leäch giöõa doanh thu öôùc tính cuûa kieåm toaùn vieân vaø doanh thu ghi soå cuûa ñôn vò laø 68.051.150 ñoàng, lôùn hôn möùc troïng yeáu daønh cho khoaûn muïc doanh thu, trong ñoù coù 4 thaùng ñaõ vöôït qua khoûi möùc cheânh leäch coù theå chaáp nhaän ñöôïc(threshold). Thaùng 8 vaø thaùng 9: Doanh thu thaùng 8 ít hôn öôùc tính laø 49.476.690 ñoàng trong khi doanh thu thaùng 9 laïi cao hôn öôùc tính laø 45.173.840 ñoàng. Kieåm toaùn vieân ñaõ tìm lôøi giaûi thích töø ban giaùm ñoác nhöng chính ban giaùm ñoác cuõng khoâng bieát ñöôïc nguyeân nhaân coù söï cheânh leäch naøy. Theo giaûi thích cuûa nhaân vieân keá toaùn thì do ñaïi lyù Q baùo doanh soá baùn veà treã sau khi keá toaùn ñaõ khoaù soå vaøo cuoái thaùng 8. Vì vaäy keá toaùn ñaõ ghi soá doanh thu naøy vaøo soå cho thaùng 9. Kieåm toaùn vieân ñaõ raø soaùt khoaûn phaûi thu töø moät soá khaùch haøng lôùn cuûa ñaïi lyù Q, truy tìm chöùng töø goác cuûa caùc khoaûn doanh thu ghi nhaän vaøo ñaàu thaùng 9. Vieäc kieåm tra naøy phaùt hieän trong thaùng 9 coù 48.160.000 ñoàng laø doanh thu thöïc hieän cuûa thaùng 8. Phaùt hieän naøy laøm giaûm cheânh leäch cuûa thaùng 8 vaø 9 xuoáng möùc coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Thaùng 11 vaø thaùng 12: Doanh thu ghi soå cuûa thaùng 11 vaø thaùng 12 cao hôn soá öôùc tính 32.377.700 ñoàng vaø 65.906.860 ñoàng. Kieåm toaùn vieân ñaõ phoûng vaán ban giaùm ñoác ñeå tìm hieåu nguyeân nhaân coù cheânh leäch lôùn naøy. Theo ban giaùm ñoác thì ñaàu quùy IV naêm 2004, coâng ty ñaõ kyù hôïp ñoàng cung caáp vôùi moät nhaø phaân phoái lôùn. Ngoaøi ra cuõng trong thôøi gian naøy, moät ñaïi dieän thöông maïi cuõng vöøa kyù ñöôïc hai hôïp ñoàng coù giaù trò lôùn vôùi khaùch haøng. Caùc hôïp ñoàng naøy seõ ñöôïc thöïc hieän trong thaùng 11 vaø thaùng 12. Kieåm toaùn vieân ñaõ kieåm tra khoaûn phaûi thu cuûa nhöõng khaùch haøng môùi vaø baùo caùo baùn haøng töø boä phaän baùn haøng. Keát quaû cho thaáy nhöõng hôïp ñoàng môùi kyù naøy ñaõ laøm doanh thu thaùng 11 taêng leân 29.142.600 ñoàng vaø thaùng 12 taêng theâm 47.632.570 ñoàng. Nhö vaäy cheânh leäch khoâng giaûi thích ñöôïc thaùng 11 vaø thaùng 12 chæ coøn (3.235.100) ñoàng vaø (15.274.290) ñoàng coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Keát luaän: Toång hôïp töø G1 →G2: Cheânh leäch khoâng giaûi thích ñöôïc giöõa doanh thu ghi soå cuûa ñôn vò vaø öôùc tính cuûa kieåm toaùn vieân laø 11.724.020 ñoàng, chæ baèng 0,32% toång doanh thu naêm 2004 vaø chöa vuôït möùc troïng yeáu daønh cho khoaûn muïc naøy ⇒ chaáp 122 nhaän soá lieäu ñôn vò . Minh hoaï 2.8: Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong kieåm toaùn chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp cuûa coâng ty N8 naêm 2004 Coâng ty : N8 Hoà sô kieåm toaùn: H1 Kyø kieåm toaùn : Naêm 2004 Kieåm toaùn vieân : S Noäi dung : Chi phí NVL tröïc tieáp Ngaøy kieåm toaùn: 14/03/05 Ñôn vò tính: 1.000 ñ Cheânh leäch Chæ tieâu Naêm 2003 (α) Naêm 2004 (β) Soá tieàn % Chi phí NVL tröïc tieáp(a) 913.659 1.301.464 387.805 42,45 Giaù thaønh saûn phaåm nhaäp kho(b) 1.873.056 2.708.562 835.506 44,61 Tyû leä (a)/(b) 48,78% 48,05% (0,73%) (1,49) Doanh thu 2.128.657 3.361.575 1.232.918 57,92 α : Soá lieäu ñaõ ñöôïc kieåm toaùn naêm 2003 β : Soá lieäu laáy töø baùo caùo taøi chính naêm 2004 cuûa ñôn vò Toång chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp naêm 2004 so vôùi naêm 2003 taêng 87.805.000 ñoàng(töùc taêng 42,45%). Chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp taêng xeùt trong moái quan heä vôùi bieán ñoäng taêng doanh thu laø hôïp lyù (doanh thu taêng 57,92%). Toång giaù thaønh saûn phaåm nhaäp kho taêng 44,61% trong khi chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp chæ taêng 42,45%. Ngoaøi ra tyû leä chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp / toång giaù thaønh saûn phaåm nhaäp kho giaûm, töø 48,78% naêm 2003 coøn 48,05% naêm 2004 (töùc giaûm 0,73%). Theo giaûi thích cuûa giaùm ñoác coâng ty thì tyû leä naøy giaûm do moät soá nguyeân nhaân sau: • Trình ñoä tay ngheà cuûa soá coâng nhaân ñöôïc tuyeån duïng töø thaùng 9/2003 ôû phaân xöôûng 2 vaø 3 ñöôïc naâng cao hôn sau ñôït boài döôõng kyõ thuaät vaøo thaùng 2/2004 vöaø qua neân ñaõ giaûm ñaùng keå nguyeân vaät lieäu bò hoûng trong quaù trình saûn xuaát. • Giaù caû nguyeân vaät lieäu trong naêm 2004 coù giaûm, tuy khoâng ñaùng keå nhöng vôùi moät soá löôïng lôùn nguyeân vaät lieäu ñöôïc söû duïng cuõng goùp phaàn tieát kieäm chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp cho ñôn vò. • Vieäc thay ñoåi nhaø cung caáp vôùi chaát löôïng nguyeân vaät lieäu toát hôn cuõng laø moät nguyeân nhaân quan troïng laøm giaûm chi phí NVL tröïc tieáp ™ Tình tình bieán ñoäng chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp qua caùc thaùng trong naêm: 123 Coâng ty : N8 Hoà sô kieåm toaùn: H2 Kyø kieåm toaùn : Naêm 2004 Kieåm toaùn vieân : S Noäi dung : Chi phí NVL tröïc tieáp Ngaøy kieåm toaùn: 14/3/05 Ñôn vò tính: 1.000 ñ Chi phí NVL tröïc tieáp Cheânh leäch Thaùng Naêm 2003(α) Naêm 2004(β) Soá tieàn % 1 45.526 57.590 12.064 26,50 2 52.781 51.026 (1.755) (3,33) 3 52.987 72.725 19.738 37,25 4 61.285 96.597 35.312 57,62 5 77.986 139.010 61.024 78,25 6 102.058 146.729 44.671 43,77 7 114.349 158.099 43.750 38,26 8 120.687 155.402 34.715 28,76 9 118.525 157.249 38.724 32,67 10 72.037 147.687 75.650 105,02 11 51.163 69.080 17.917 35,02 12 44.275 50.270 5.995 13,54 Toång coäng 913.659 3 1.301.464 3 387.805 3 42,45 α : Soá lieäu ñaõ ñöôïc kieåm toaùn naêm 2003 β : Soá lieäu laáy töø soå caùi khôùp vôùi soå chi tieát naêm 2004 3 : ñaõ coäng doïc CHI PHÍ NGUYEÂN VAÄT LIEÄU TRÖÏC TIEÁP 0 50 100 150 200 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 THAÙNG TR IE ÄU Ñ O ÀN G Nhaän xeùt: - Quy moâ saûn xuaát naêm 2004 taêng hôn so vôùi naêm 2003. - Do thôøi tieát thay ñoåi neân muøa saûn xuaát cao ñieåm cuûa naêm 2004 keùo daøi hôn so vôùi naêm 2003 (töø thaùng 5→ 10 thay vì töø thaùng 6 → 9 nhö naêm 2003) 124 Minh hoaï 2.9: Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong kieåm toaùn chi phí nhaân coâng tröïc tieáp cuûa coâng ty N9 naêm 2004 Coâng ty : N9 Hoà sô kieåm toaùn: H3 Kyø kieåm toaùn : Naêm 2004 Kieåm toaùn vieân : S Noäi dung : Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp Ngaøy kieåm toaùn: 19/03/05 Ñôn vò tính: 1.000 ñ Cheânh leäch Chæ tieâu Naêm 2003 (α) Naêm 2004 (β) Soá tieàn % Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp 472.683 783.272 310.589 65,71 Chi phí nhaân coâng giaùn tieáp 126.508 181.194 54.686 43,22 Toång coäng 599.191 3 964.466 3 365.275 3 60,96 Soá löôïng saûn phaåm saûn xuaát 12.845 18.990 6.145 47,84 α Soá lieäu ñaõ ñöôïc kieåm toaùn naêm 2003 β : Soá lieäu laáy töø baùo caùo taøi chính naêm 2004 cuûa ñôn vò 3 : ñaõ coäng doïc Qua baûng phaân tích treân, kieåm toaùn vieân nhaän thaáy toång quyõ löông cuûa ñôn vò naêm 2004 taêng 365.2750.000 ñoàng töông öùng vôùi tyû leä 60,96% so vôùi naêm 2003, trong ñoù: • Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp taêng 310.589.000 ñoàng töông öùng vôùi möùc taêng 65,71%. Ñaây laø moät tyû leä taêng khaù cao so vôùi toác ñoä taêng saûn löôïng saûn phaåm saûn xuaát trong naêm (47,84%) 472.683.000 Ñôn giaù löông bình quaân/SP naêm 2003 = 12.845 = 36.799 ñ Theo bieân baûn hoïp HÑQT coâng ty, baét ñaàu töø thaùng 1/2004 seõ ñieàu chænh taêng 5% löông cho khoái tröïc tieáp Ñieàu chænh ñôn giaù löông bình quaân/SP naêm 2004= 36.799 x 1.05 = 38.638 ñ Chi phí löông naêm 2004 (öôùc tính) = 38.638 ñ/SP x 18.990 SP =733.753.661 ñ Cheânh leäch soá KTVvaø soá ñôn vò: 733.753.661 - 783.272.000 = (49.518.3439) KTV nhaän ñònh cheânh leäch naøy coù theå do thay ñoåi trong keát caáu saûn phaåm saûn xuaát. Do ñôn giaù löông bình quaân caù bieät töøng saûn phaåm khaùc nhau neân söï thay ñoåi trong keát caáu saûn phaåm coù theå laøm thay ñoåi ñôn giaù löông bình quaân. 125 Coâng ty : N9 Hoà sô kieåm toaùn: H4 Kyø kieåm toaùn : Naêm 2004 Kieåm toaùn vieân : S Noäi dung : Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp Ngaøy kieåm toaùn: 19/03/05 Baûng phaân tích söï thay ñoåi trong keát caáu saûn phaåm saûn xuaát trong naêm 2004: Naêm 2003 Naêm 2004 Cheânh leäch Saûn phaåm Soá löôïng (SP) Tyû troïng (%) Soá löôïng (SP) Tyû troïng (%) Soá löôïng (SP) (%) Saûn phaåm X 2.370 18,45 3.927 20.68 1.557 65,70 Saûn phaåm Y 3.557 27,69 4.649 24,48 1.092 30,70 Saûn phaåm Z 6.018 46,85 8.050 42.39 2.032 33,77 Saûn phaåm T 900 7,01 2.364 12,45 1.464 162,67 Toång coäng 12.845 100,00 18.990 100 6.145 47,84 Phaân tích cho thaáy keát caáu saûn phaåm coù söï thay ñoåi ñaùng keå trong naêm 2004, trong ñoù ñaùng chuù yù laø söï taêng nhanh trong tyû troïng saûn phaåm T laø saûn phaåm coù ñôn giaù löông caù bieät cao. • Chi phí nhaân coâng giaùn tieáp taêng 54.686.000 ñoàng töông öùng vôùi möùc taêng 43,22%. Kieåm toaùn vieân tieán haønh phaân tích söï bieán ñoäng cuûa chi phí naøy qua caùc thaùng trong naêm: 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 16000 18000 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Thaùng 1. 00 0 ño àng Bieåu ñoà treân cho thaáy khoâng coù söï bieán ñoäng baát thöôøng naøo veà chi phí löông khoái giaùn tieáp ngoaøi söï gia taêng veà quy moâ⇒ chi phí nhaân coâng giaùn tieáp ñöôïc trình baøy hôïp lyù ™ Keát luaän: ƒ Kieåm tra chi tieát chi phí löông nhaân vieân giaùn tieáp ƒ Tham khaûo ñôn giaù löông caù bieät cuûa töøng loaïi saûn phaåm do keá toaùn quaûn trò cuûa coâng ty cung caáp ƒ Kieåm tra hôïp ñoàng lao ñoäng cuûa nhaân vieân khoái giaùn tieáp 126 Minh hoaï 2.10: Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong giai ñoaïn hoaøn thaønh kieåm toaùn cuûa coâng ty N10 naêm 2004 Coâng ty : N10 Hoà sô kieåm toaùn: P1 Kyø kieåm toaùn : Naêm 2004 Kieåm toaùn vieân : Q Noäi dung : Moät soá tyû soá taøi chính quan troïng Ngaøy kieåm toaùn: 25/03/05 Sau khi ñöa ra baûng toång hôïp caùc buùt toaùn ñieàu chænh vaø ñöôïc ñôn vò ñoàng yù, kieåm toaùn vieân ñaõ tính toaùn laïi moät soá tyû soá taøi chính quan troïng nhö sau: Naêm 2004 Tyû soá taøi chính Naêm 2003 Tröôùc KT Sau KT Ghi chuù 1. Thanh toaùn TS thanh toaùn hieän thôøi (laàn) 2,9 2,5 2,4 (1) TS thanh toaùn nhanh (laàn) 1,7 1,3 1,4 (1) 2. Cô caáu taøi chính TS nôï(%) 52 50 50 TS thanh toaùn laõi vay (laàn) 5,36 5,4 5,47 (2) 3. Hoaït ñoäng Voøng quay haøng toàn kho (laàn) 8,6 10 10,3 (1) Kyø thu tieàn bình quaân (ngaøy) 21 24 24 Hieäu suaát söû duïng TSCÑ (laàn) 2,3 2,3 2,3 Voøng quay taøi saûn (laàn) 1,4 1,4 1,4 4. Doanh lôïi Doanh lôïi tieâu thuï(%) 4 4 4,2 (3) Doanh lôïi taøi saûn(%) 5,5 6 6,1 (3) Doanh lôïi voán töï coù(%) 11,5 11,5 11,7 (3) Coâng ty : N10 Hoà sô kieåm toaùn: P2 Kyø kieåm toaùn: Naêm 2004 Kieåm toaùn vieân : Q Noäi dung : Moät soá tyû soá taøi chính quan troïng Ngaøy kieåm toaùn: 25/03/05 ™ Chuù thích moät soá thay ñoåi cuûa caùc tyû soá tröôùc vaø sau ñieàu chænh: (1): Do ñôn vò aùp duïng khoâng nhaát quaùn phöông phaùp tính giaù haøng xuaát kho. Töø ngaøy 1/1/2004 ñeán 30/4/2004, ñôn vò tính giaù haøng xuaát kho theo phöông phaùp bình quaân gia quyeàn. Töø ngaøy 1/5/2004 ñeán 31/12/2004 ñôn vò aùp duïng phöông phaùp FIFO ñeå tính giaù haøng xuaát kho. Tuy nhieân söï 127 thay ñoåi naøy chöa ñöôïc cô quan thueá chaáp nhaän vaø chöa khai baùo trong phaàn thuyeát minh baùo caùo taøi chính. Kieåm toaùn vieân ñaõ tính toaùn laïi toaùn boä giaù trò haøng xuaát baùn trong naêm theo phöông phaùp bình quaân gia quyeàn vaø ñöa ra buùt toaùn ñeà nghò ñieàu chænh giaûm giaù trò haøng toàn kho. Do giaù trò haøng toàn kho giaûm daãn ñeán söï thay ñoåi cuûa moät soá caùc tyû soá taøi chính lieân quan ñeán haøng toàn kho. (2): Do ñôn vò haïch toaùn moät soá khoaûn chi vaøo phí khoâng ñuùng nguyeân taéc. Kieåm toaùn vieân ñaõ ñeà nghò ñôn vò ñieàu chænh. (3): Aûnh höôûng cuûa caùc buùt toaùn ñieàu chænh (1) vaø (2) ñaõ laøm cho lôiï nhuaän tröôùc vaø sau thueá ñeàu taêng leân keùo theo söï thay ñoåi cuûa caùc tyû soá veà doanh lôïi. ™ Nhaän ñònh veà tình hình taøi chính cuûa ñôn vò: • Caùc tyû soá veà khaû naêng thanh toaùn naêm 2004 ñeàu giaûm so vôùi naêm 2003 vaø thaáp hôn so vôùi möùc bình quaân ngaønh (2,6 laàn cho tyû soá thanh toaùn hieän thôøi vaø 2 laàn cho tyû soá thanh toaùn nhanh) cho thaáy ñôn vò ñang gaëp khoù khaên trong vieäc thanh toaùn caùc khoaûn nôï ôû cuøng moät thôøi ñieåm. • Tyû soá nôï coù giaûm vaø tyû soá thanh toaùn laõi vay taêng cho thaáy maëc duø khaû naêng traû laõi vay cuûa ñôn vò ñöôïc caûi thieän hôn naêm tröôùc nhöng tyû soá nôï vaãn coøn ôû möùc khaù cao (50% toång nguoàn voán), ñôn vò seõ gaëp khoù khaên ñeå huy ñoäng theâm voán cho keá hoaïch môû roäng quy moâ saûn xuaát trong naêm 2005. • Tyû soá hoaït ñoäng thay ñoåi khoâng ñaùng keå, trong ñoù ñaùng löu yù laø voøng quay haøng toàn kho taêng theâm 1,7 voøng so vôùi naêm ngoaùi cho thaáy haøng toàn kho ñöôïc söû duïng khaù hieäu quûa cho keá hoaïch taêng toác ñoä saûn xuaát cuûa naêm 2004 • Caùc tyû soá veà doanh lôïi naêm 2004 ñeàu taêng so vôùi naêm 2003 chöùng toû hieäu quaû söû duïng voán vaø khaû naêng taïo ra lôïi nhuaän cuûa ñôn vò naêm 2004 ñöôïc caûi thieän ñaùng keå so vôùi naêm 2003 128 PHUÏ LUÏC 2 CAÙC TYÛ SOÁ THÖÔØNG DUØNG TRONG PHAÂN TÍCH I. Nhoùm caùc tyû soá veà khaû naêng thanh toaùn Nhoùm caùc tyû soá veà khaû naêng thanh toaùn cho bieát khaû naêng thanh toaùn nôï ngaén haïn cuûa ñôn vò. Kieåm toaùn vieân thöôøng duøng caùc tyû soá naøy ñeå phaùt hieän nhöõng bieán ñoäng baát thöôøng cuûa caùc khoaûn muïc lieân quan trong giai ñoaïn laäp keá hoaïch kieåm toaùn. Trong giai ñoaïn hoaøn thaønh kieåm toaùn, tyû soá naøy thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù khaû naêng hoaït ñoäng lieân tuïc cuûa ñôn vò vaø caûnh baùo nhöõng daáu hieäu xaáu veà khaû naêng thanh toaùn trong thö quaûn lyù. Caùc tyû soá thuoäc nhoùm naøy bao goàm: 1. Tyû soá thanh toaùn hieän thôøi : cho bieát ñôn vò coù bao nhieâu taøi saûn coù theå chuyeån ñoåi thaønh tieàn ñeå ñaûm baûo thanh toaùn cho caùc khoaûn nôï ngaén haïn. Taøi saûn löu ñoäng vaø ñaàu tö ngaén haïn Tyû soá thanh toaùn hieän thôøi = Nôï ngaén haïn 2. Tyû soá thanh toaùn nhanh: cho bieát ñôn vò coù bao nhieâu taøi saûn coù theå chuyeån ngay thaønh tieàn ñeå ñaûm baûo thanh toaùn cho caùc khoaûn nôï caàn chi traû nhanh cuøng moät thôøi ñieåm. Taøi saûn löu ñoäng – Haøng toàn kho Tyû soá thanh toaùn nhanh = Nôï ngaén haïn 3. Tyû soá thanh toaùn baèng tieàn: cho bieát ñôn vò coù bao nhieâu tieàn ñeå coù theå thanh toaùn ngay cho caùc khoaûn nôï caàn chi traû Voán baèng tieàn + Caùc khoaûn ñaàu tö ngaén haïn Tyû soá thanh toaùn baèng tieàn = Nôï ngaén haïn II. Nhoùm caùc tyû soá veà cô caáu taøi chính Nhoùm caùc tyû soá veà cô caáu taøi chính cho bieát cô caáu nôï vaø voán chuû sôõ höõu trong toång nguoàn voán cuûa ñôn vò. Trong giai ñoaïn chuaån bò kieåm toaùn, caùc tyû soá naøy giuùp kieåm toaùn vieân coù nhöõng ñaùnh giaù ban ñaàu veà tieàm löïc taøi chính cuûa ñôn 129 vò, xaùc ñònh tính hôïp lyù cuûa caùc khoaûn vay vaø chi phí laõi vay trong giai ñoaïn thöïc hieän kieåm toaùn ñoàng thôøi ñaùnh giaù khaû naêng hoaøn traû nôï, xem xeùt giaû thieát hoaït ñoäng lieân tuïc ôû giai ñoaïn hoaøn thaønh kieåm toaùn vaø caûnh baùo veà tình hình vay nôï quaù möùc cho pheùp (neáu coù) hoaëc döï ñoaùn khaû naêng coù theå tieáp tuïc vay nôï trong töông lai cuûa ñôn vò. Coù theå keå ra moät vaøi tyû soá tieâu bieåu sau: 1. Tyû soá nôï: cho bieát coù bao nhieâu phaàn traêm taøi saûn cuûa ñôn vò ñöôïc taøi trôï baèng voán vay Toång nôï Tyû soá nôï = Toång taøi saûn 2. Tyû soá töï taøi trôï: cho bieát soá voán töï coù cuûa chuû ñôn vò trong toång nguoàn voán cuûa ñôn vò Voán chuû sôû höõu Tyû soá töï taøi trôïï = Toång nguoàn voán 3. Tyû soá ñaàu tö: cho bieát tyû troïng cuûa taøi saûn coá ñònh trong toång taøi saûn hieän coù cuûa ñôn vò Taøi saûn coá ñònh Tyû soá nôï = Toång taøi saûn 4. Tyû soá thanh toaùn laõi vay: cho bieát möùc ñoä lôïi nhuaän phaùt sinh do söû duïng voán ñeå ñaûm baûo traû laõi vay haøng naêm cuûa doanh nghieäp Lôïi nhuaän tröôùc thueá vaø laõi vay Tyû soá thanh toaùn laõi vay = Laõi vay III. Nhoùm caùc tyû soá veà hoaït ñoäng Nhoùm caùc tyû soá veà hoaït ñoäng phaûn aùnh hieäu quaû söû duïng caùc nguoàn löïc phuïc vuï cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa ñôn vò. Caùc tyû soá thuoäc nhoùm naøy cuõng ñöôïc söû duïng trong caû ba giai ñoaïn cuûa quaù trình kieåm toaùn, ñaëc bieät laø giai ñoaïn thöïc hieän kieåm toaùn ôû khoaûn muïc nôï phaûi thu vaø haøng toàn kho ñoàng thôøi ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp taêng cöôøng quaûn lyù vaø khai thaùc caùc nguoàn löïc coù hieäu quaû trong thö quaûn lyù göûi ñôn vò sau moãi cuoäc kieåm toaùn. Thuoäc nhoùm naøy coù: 130 1. Soá voøng quay haøng toàn kho: cho bieát soá laàn haøng hoaù luaân chuyeån trong naêm Giaù voán haøng voán Soá voøng quay haøng toàn kho = Haøng toàn kho bình quaân 2. Soá ngaøy moät voøng quay haøng toàn kho: cho bieát thôøi gian caàn thieát ñeå luaân chuyeån moät voøng quay haøng toàn kho Soá ngaøy moät voøng quay haøng toàn kho = Soá voøng quay haøng toàn kho x 360 3. Soá voøng quay khoaûn phaûi thu: cho bieát toác ñoä chuyeån ñoåi caùc khoaûn phaûi thu thaønh tieàn maët cuûa doanh nghieäp Doanh thu thuaàn Soá voøng quay khoaûn phaûi thu = Soá dö bình quaân khoaûn phaûi thu 4. Kyø thu tieàn bình quaân: cho bieát soá ngaøy caàn thieát ñeå thu ñöôïc tieàn cuûa doanh thu baùn chòu 360 Kyø thu tieàn bình quaân = Soá voøng quay khoaûn phaûi thu 5. Hieäu suaát söû duïng taøi saûn coá ñònh: cho bieát moät ñoàng taøi saûn coá ñònh taïo ra ñöôïc bao nhieâu ñoàng doanh thu Doanh thu thuaàn Hieäu suaát söû duïng taøi saûn coá ñònh = Taøi saûn coá ñònh 6. Voøng quay taøi saûn: cho bieát moät ñoàng taøi saûn tham gia vaøo quaù trình saûn xuaát kinh doanh seõ taïo ra bao nhieâu ñoàng doanh thu Doanh thu thuaàn Voøng quay taøi saûn = Toång taøi saûn 7. Hieäu suaát söû duïng voán coå phaàn: cho bieát moät ñoàng voán coå phaàn tham gia vaøo quaù trình saûn xuaát kinh doanh seõ taïo ra bao nhieâu ñoàng doanh thu Doanh thu thuaàn Hieäu suaát söû duïng voán coå phaàn = Voán coå phaàn IV. Nhoùm caùc tyû soá veà doanh lôïi Nhoùm caùc tyû soá veà doanh lôïi phaûn aùnh hieäu quaû söû duïng voán vaø khaû naêng taïo ra lôïi nhuaän cuûa ñôn vò. Vieäc phaân tích caùc tyû soá naøy trong giai ñoaïn laäp keá hoaïch giuùp kieåm toaùn vieân nhaän dieän nhöõng vuøng coù ruûi ro tieàm aån vaø ñònh höôùng 131 cho vieäc xaùc ñònh thôøi gian, noäi dung vaø phaïm vi caùc thuû tuïc kieåm toaùn cho caùc khoaûn muïc doanh thu vaø chi phí trong giai ñoaïn thöïc hieän kieåm toaùn. 1. Doanh lôïi tieâu thuï: cho bieát moät ñoàng doanh thu taïo ra ñöôïc bao nhieâu ñoàng lôïi nhuaän roøng Lôïi nhuaän sau thueá Doanh lôïi tieâu thuï = Doanh thu thuaàn 2. Tyû leä laõi goäp: cho bieát moät ñoàng doanh thu taïo ra ñöôïc bao nhieâu ñoàng lôïi nhuaän goäp Doanh thu thuaàn – Giaù voán haøng baùn Tyû leä laõi goäp = Doanh thu thuaàn 3. Doanh lôïi taøi saûn: cho bieát khaû naêng sinh lôïi cuûa moät ñoàng voán ñaàu tö vaøo ñôn vò Lôïi nhuaän sau thueá Doanh lôïi taøi saûn = Toång taøi saûn 4. Doanh lôïi voán töï coù: cho bieát khaû naêng taïo ra lôïi nhuaän cuûa moät ñoàng voán nhaø ñaàu tö boû ra ñeå ñaàu tö vaøo ñôn vò Lôïi nhuaän sau thueá Doanh lôïi voán töï coù = Voán chuû sôû höõu V. Nhoùm caùc tyû soá coå phieáu thöôøng Nhoùm caùc tyû soá veà coå phieáu thöôûng ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng vaø möùc ñoä sinh lôøi khi ñaàu tö vaøo caùc coâng ty coå phaàn. Cuõng gioáng nhö caùc tyû soá thuoäc nhoùm doanh lôïi, caùc tyû soá thuoäc nhoùm naøy cuõng ñöôïc söû duïng nhieàu trong giai ñoaïn laäp keá hoaïch vaø giai ñoaïn soaùt xeùt toång theå cuoäc kieåm toaùn 1. Tyû soá thu nhaäp treân voán coå phaàn: cho bieát moät ñoàng voán coå phaàn ñem veà bao nhieâu ñoàng lôïi nhuaän Lôïi nhuaän sau thueá Tyû soá thu nhaäp treân voán coå phaàn = Voán coå phaàn bình quaân 2. Tyû giaù thò tröôøng cuûa moãi coå phieáu: cho bieát coå phieáu ñöôïc baùn treân thò tröôøng vôùi giaù gaáp bao nhieâu laàn so vôùi thu nhaäp hieän haønh cuûa noù Giaù thò tröôøng 1 coå phieáu Tyû giaù thò tröôøng cuûa moãi coå phieáu = Thu nhaäp moãi coå phieáu 132 3. Tyû soá chi traû lôïi töùc coå phaàn: cho bieát % thu nhaäp doanh nghieäp chi traû cho coå ñoâng vaø % thu nhaäp doanh nghieäp ñeå laïi ñeå taùi ñaàu tö Lôïi töùc coå phaàn moãi coå phieáu Tyû soá chi traû lôïi töùc coå phaàn = Thu nhaäp moãi coå phieáu 4. Tyû soá lôïi töùc coå phaàn: cho bieát cô hoäi coù theå ñaàu tö treân thò tröôøng. Tyû soá naøy caøng lôùn thì cô hoäi ñaàu tö caøng cao Lôïi töùc coå phaàn moãi coå phieáu Tyû soá lôïi töùc coå phaàn = Giaù thò tröôøng cuûa moãi coå phieáu PHUÏ LUÏC 3: KEÁT QUAÛ KHAÛO SAÙT TÌNH HÌNH AÙP DUÏNG THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH TRONG KIEÅM TOAÙN BCTC I. Hoà sô khaûo saùt: 1. Soá löôïng hoà sô khaûo saùt: Hoà sô kieåm toaùn STT Chuû theå kieåm toaùn Soá löôïng Tyû leä (%) 1 Kieåm toaùn ñoäc laäp, trong ñoù: 92 92 - Doanh nghieäp nhaø nöôùc 42 42 - Coâng ty TNHH 33 33 - DN coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi 17 17 - DN khaùc - - 2 Kieåm toaùn noäi boä 8 8 3 Kieåm toaùn nhaø nöôùc - - Toång coäng 100 100 2. Kyø kieåm toaùn khaûo saùt: chuû yeáu laø kieåm toaùn baùo caùo taøi chính cho nieân ñoä 2003 vaø 2004, cuï theå nhö sau: Kyø kieåm toaùn 2000 2001 2002 2003 2004 Toång coäng Soá löôïng HS khaûo saùt 4 9 18 32 37 100 II. Ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn: 1. Quy moâ voán: Quy moâ voán cuûa ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn 100 tyû Toång coäng Soá löôïng HS khaûo saùt 25 46 17 12 100 133 2. Hình thöùc sôû höõu voán: Hoà sô kieåm toaùn STT Loaïi hình ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn Soá löôïng Tyû leä (%) 1 Doanh nghieäp nhaø nöôùc 11 11 2 Coâng ty coå phaàn 37 37 3 Coâng ty TNHH 18 18 4 Doanh nghieäp tö nhaân - - 5 Coâng ty lieân doanh 13 13 6 Coâng ty 100% voán nöôùc ngoaøi 19 19 7 Khaùc 2 2 Toång coäng 100 100 III. Keát quaû khaûo saùt: 1. Tyû leä aùp duïng thuû tuïc phaân tích ™ Thoáng keâ theo quy moâ voán cuûa ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn Quy moâ voán ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn 100 tyû Toång coäng Soá löôïng HS khaûo saùt 25 46 17 12 100 Khoâng aùp duïng TTPT 14 16 6 2 38 Coù aùp duïng TTPT 11 30 11 10 62 Tyû leä aùp duïng TTPT 44 65 64 83 62 ™ Thoáng keâ theo kyø kieåm toaùn: Kyø kieåm toaùn 2000 2001 2002 2003 2004 Toång coäng Soá löôïng HS khaûo saùt 4 9 18 32 37 100 Khoâng aùp duïng TTPT 3 6 12 10 9 38 Coù aùp duïng TTPT 2 2 8 22 28 62 Tyû leä aùp duïng TTPT 50 22 44 69 76 62 2. Caùc loaïi thuû tuïc phaân tích ñöôïc aùp duïng: Quy moâ voán ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn 100 tyû Toång coäng Phaân tích xu höôùng 11 28 11 10 50 Phaân tích tyû suaát 8 17 8 8 41 Phaân tích döï baùo - 5 2 5 12 134 3. Aùp duïng thuû tuïc phaân tích trong töøng giai ñoaïn cuûa quaù trình kieåm toaùn Quy moâ voán cuûa ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn 100 tyû Toång coäng Giai ñoaïn laäp keá hoaïch 9 26 10 10 55 Giai ñoaïn thöïc hieän 11 21 11 10 53 - Voán baèng tieàn - 9 7 3 19 - Nôï phaûi thu 3 11 6 6 26 - TSCÑ vaø CP khaáu hao 7 17 8 9 41 - Haøng toàn kho 3 16 5 4 28 - Nôï phaûi traû 7 14 5 7 33 - Doanh thu 10 20 11 10 51 - Chi phí 11 21 11 19 52 Giai ñoaïn hoaøn thaønh 3 9 4 6 22 BAÛNG KHAÛO SAÙT TÌNH HÌNH AÙP DUÏNG THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH TRONG KIEÅM TOAÙN BCTC • Teân coâng ty kieåm toaùn:................................................................................... • Teân ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn: ........................................................................... • Loaïi hình doanh nghieäp:................................................................................. • Quy moâ voán: ................................................................................................... Qua theo doõi hoà sô kieåm toaùn cho ñôn vò cuûa kyø kieåm toaùn ………, chuùng toâi nhaän thaáy thuû tuïc phaân tích ñöôïc thöïc hieän ôû caùc phaàn sau: Loaïi TTPT ñöôïc aùp duïng STT Giai ñoaïn Khoaûn muïc Soá laàn thöïc hieän Phaân tích xu höôùng Phaân tích tyû suaát Phaân tích döï baùo I Giai ñoaïn laäp keá hoaïch II Giai ñoaïn thöïc hieän 1 Voán baèng tieàn 2 Nôï phaûi thu 3 TSCÑ vaø CP khaáu hao 4 Haøng toàn kho 5 Nôï phaûi traû 6 Doanh thu 7 Chi phí III Giai ñoaïn hoaøn thaønh Toång coäng TP.HCM ngaøy ……thaùng ….. naêm 2005 Ngöôøi thöïc hieän ._.