Thị trường tài chính Mỹ và bài học kinh nghiệm cho việc phát triển thị trường tài chính Việt Nam

Lêi më ®Çu Trong tiÕn tr×nh ®æi míi, cïng víi viÖc tù do ho¸ gi¸ c¶ vµ ngµy cµng hoµn thiÖn thÞ tr­êng hµng ho¸ - dÞch vô, n­íc ta còng ®· tõng b­íc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng nh©n tè s¶n xuÊt nh­ thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng ®Êt ®ai vµ bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng tµi chÝnh, thÞ tr­êng c«ng nghÖ. §©y lµ nh÷ng tiÒn ®Ò hÕt søc quan träng t¹o m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng, ®ãng gãp ngµy cµng lín h¬n cho sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Trong c¸c thÞ tr­êng nh©n tè s¶n xuÊt, thÞ tr­êng tµi chÝnh gi÷ mét vai trß ®Æc biÖt. ThÞ tr­êng tµi chÝnh cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc ®iÒu tiÕt tiÕt kiÖm vµ ph©n bæ c¸c nguån vèn mét c¸ch hiÖu qu¶. ThÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn vµ lµnh m¹nh lµ mét nh©n tè cÇn thiÕt ®¶m b¶o kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. NÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× cµng cÇn cã mét thÞ tr­êng tµi chÝnh hoµn chØnh, hiÖn ®¹i vµ an toµn. Mü lµ mét trong nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn hµng ®Çu thÕ giíi vµ sím ®i tiªn phong trong nhiÒu lÜnh vùc, ®Æt biÖt lµ lÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ. Ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü lu«n diÔn ra s«i ®éng vµ ®­îc thÓ hiÖn qua nh÷ng ph­¬ng tiÖn truyÒn tin tèi t©n hiÖn ®¹i nhÊt. Kh«ng chØ cã c¸c nhµ kinh doanh, nhµ ®Çu t­, nh÷ng ng­êi lµm ¨n lín mµ gÇn nh­ tÊt c¶ ng­êi d©n Mü ®Òu quan t©m tíi nh÷ng th«ng tin trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ tiÕp cËn víi c¸c vÊn ®Ò vÒ l·i suÊt, tr¸i tøc, cæ tøc, gi¸ c¶ cæ phiÕu, tû gi¸ hèi ®o¸i, hµng ngµy, hµng giê. Hßa cïng víi sù ph¸t triÓn cña thÕ giíi, ViÖt Nam còng ®ang tËp trung tiÕn hµnh ®æi míi, thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc, trong ®ã viÖc nghiªn cøu ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ mét nhiÖm vô quan träng. Mét nÒn kinh tÕ muèn ph¸t triÓn th× c¸c dßng vèn ph¶i ®­îc l­u th«ng ®Òu ®Æn vµ liªn tôc. Chóng ta ®· vµ ®ang cßn bÞ tôt hËu rÊt nhiÒu so víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña thÕ giíi, nh­ng chóng ta l¹i cã thÓ häc hái kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®i tr­íc. MÆc dï cã nhiÒu kh¸c biÖt vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - chÝnh trÞ - x· héi gi÷a ViÖt Nam vµ Mü nh­ng chÝnh nh÷ng thµnh c«ng trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü vµ lÞch sö ph¸t triÓn l©u dµi cña nã cïng víi rÊt nhiÒu nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm quý b¸u ®· cã søc thu hót lín ®èi víi nh÷ng ng­êi ®ang quan t©m t×m hiÓu vÊn ®Ò nµy. §Ò tµi “ThÞ tr­êng tµi chÝnh Mü vµ bµi häc kinh nghiÖm cho viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam” ®· lÇn theo nh÷ng h­íng ®i Êy. Hy väng tõ viÖc nghiªn cøu vµ t×m hiÓu thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü, chóng ta cã thÓ ®óc kÕt ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm bæ Ých cho ViÖt Nam, tiÕp tôc ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Khãa luËn bao gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü Ch­¬ng III: Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cho viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam §©y lµ mét ®Ò tµi cã ph¹m vi réng lín, nh­ng trong giíi h¹n cña mét ®Ò tµi kho¸ luËn tèt nghiÖp, t¸c gi¶ chØ ®i s©u khai th¸c mét sè khÝa c¹nh ®iÓn h×nh trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü vµ ®óc rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cÇn thiÕt nhÊt cho viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam. Th«ng qua ®©y, t¸c gi¶ xin ®­îc bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c cña m×nh tíi Th.S §Æng ThÞ Nhµn, ng­êi ®· ®­a ra nhiÒu ý kiÕn quý b¸u vµ tËn t×nh h­íng dÉn ®Ó t¸c gi¶ cã thÓ hoµn thµnh mét c¸ch tèt nhÊt khãa luËn nµy. §ång thêi t¸c gi¶ còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì tËn t×nh cña TS Lª Quèc Lý, Vô Tµi chÝnh TiÒn tÖ, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­. Bµi khãa luËn nµy ch¾c ch¾n vÉn cßn nhiÒu thiÕu sãt v× vËy t¸c gi¶ rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý, ®¸nh gi¸ cña c¸c thÇy c« vµ b¹n ®äc vÒ khãa luËn ®Ó vÊn ®Ò thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam ®­îc më réng h¬n, vµ sím cã t¸c dông thiÕt thùc ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc nhµ. Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh I. Kh¸i niÖm thÞ tr­êng tµi chÝnh 1. Kh¸i niÖm ThÞ tr­êng tµi chÝnh lµ thÞ tr­êng trong ®ã vèn ®­îc chuyÓn tõ nh÷ng ng­êi hiÖn cã vèn d­ thõa sang nh÷ng ng­êi thiÕu vèn. NÒn kinh tÕ nµo còng ®Òu cã nhu cÇu to lín vÒ vËn hµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. VËy th×, vèn lÊy tõ ®©u ra? Nãi chung, vèn lÊy tõ ba nguån: Nhµ n­íc - chñ nh©n cña doanh nghiÖp quèc doanh cÊp vèn cho c¸c xÝ nghiÖp cña m×nh, cho c¸c doanh nghiÖp ®ã vay tiÒn vµ ®¶m b¶o sù t¨ng tr­ëng cña chóng; HÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh - nh÷ng c¬ quan nµy chÊp thuËn cho c¸c doanh nghiÖp vay víi nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh; Qua trung gian thÞ tr­êng tµi chÝnh - mét c«ng cô hÕt søc quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vÒ ph­¬ng diÖn cÊp vèn. Mét vÊn ®Ò ®­îc nhiÒu ng­êi thõa nhËn lµ nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp hãa ®· “cÊt c¸nh vµ bay cao nhê ®«i c¸nh ng©n hµng”. ThÞ tr­êng tµi chÝnh cÊp vèn cho nÒn kinh tÕ b»ng hai c¸ch: t¨ng t­ b¶n vµ cho vay vèn. VËy ®iÒu nµy diÔn ra nh­ thÕ nµo? Mét doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng b¾t ®Çu vËn hµnh ®­îc chñ yÕu nhê sè vèn ®ãng gãp ban ®Çu cña c¸c “cæ ®«ng” s¸ng lËp. DÇn dÇn doanh nghiÖp ph¸t triÓn, ¨n nªn lµm ra, doanh nghiÖp cÇn thªm vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh. Cã thÓ lóc ®Çu b»ng tµi s¶n cña m×nh vµ c¸c kho¶n lîi nhuËn thu ®­îc do doanh nghiÖp tr¶, c¸c cæ ®«ng s¸ng lËp cã thÓ gãp vèn thªm ®Ó doanh nghiÖp ph¸t triÓn. Nh­ng råi ®Õn mét lóc nµo ®ã khi nhu cÇu vèn lín m·i lªn hä sÏ kh«ng cßn ®ñ kh¶ n¨ng theo kÞp tèc ®é t¨ng tr­ëng ®ã. C¬ cÊu tµi chÝnh doanh nghiÖp sÏ mÊt c©n ®èi nghÜa lµ hoÆc c¸c kho¶n tÝn dông ng¾n h¹n ®· v­ît qu¸ xa nhu cÇu cÊp vèn l­u ®éng, hoÆc vèn tù cã chØ cßn ®ñ cÊp mét phÇn nhá cho kinh doanh, trong khi ®ã c¸c kho¶n c«ng ty cho vay kh«ng dÔ g× thu håi vÒ ®­îc. Doanh nghiÖp cã thÓ bÞ ®e däa ph¸ s¶n! Trong t×nh huèng nµy, mét kho¶n vèn nãng rãt tõ bªn ngoµi vµo lµ tèi cÇn thiÕt. Kho¶n tiÒn ®ã cã thÓ lÊy tõ ThÞ tr­êng tµi chÝnh. C¬ chÕ huy ®éng vèn th«ng qua thÞ tr­êng tµi chÝnh ®­îc hiÓu nh­ sau: mét sè t¸c nh©n kinh tÕ cã nhu cÇu ®Çu t­ nhiÒu h¬n phÇn m×nh tiÕt kiÖm ®­îc - vµ do ®ã cÇn ®Õn vèn tõ bªn ngoµi (sè nµy ®a sè lµ c¸c doanh nhiÖp thuéc khu vùc s¶n xuÊt vµ Nhµ n­íc). Trong khi ®ã, mét sè t¸c nh©n kinh tÕ kh¸c cã kho¶n tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n kho¶n ®Çu t­ - vµ do vËy cã kh¶ n¨ng cÊp vèn (sè nµy th«ng th­êng lµ c¸c hé gia ®×nh). Mét trong sè c¸c “c«ng cô” thùc hiÖn viÖc l­u chuyÓn vèn tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c chÝnh lµ thÞ tr­êng tµi chÝnh. ViÖc l­u chuyÓn nµy cã thÓ thùc hiÖn b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, hoÆc lµ c¸c doanh nghiÖp trùc tiÕp mua kho¶n tiÕt kiÖm nµy cña c¸c hé gia ®×nh trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh (th«ng th­êng t¹i thÞ tr­êng chøng kho¸n), hoÆc lµ c¸c doanh nghiÖp mua l¹i kho¶n vèn ®ã gi¸n tiÕp t¹i c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian. ThÞ tr­êng chøng kho¸n chØ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô cÊp vèn, nh­ng lµ mét trong nh÷ng c«ng cô cÊp vèn hîp lý vµ hiÖu qu¶ nhÊt. 2. Chøc n¨ng thÞ tr­êng tµi chÝnh 2.1. Huy ®éng vµ dÉn vèn tõ n¬i thõa vèn sang n¬i thiÕu vèn ThÞ tr­êng tµi chÝnh cã chøc n¨ng c¬ b¶n lµ dÉn vèn tõ nh÷ng ng­êi d­ thõa vèn sang nh÷ng ng­êi cÇn vèn. Víi nh÷ng ng­êi d­ thõa vèn, thu nhËp lín h¬n chi tiªu, nh÷ng ng­êi nµy cã thÓ lµ ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc hoÆc c¸ nh©n. Trong khi ®ã, do chi tiªu lín h¬n thu nhËp, c¸c ®¬n vÞ kh¸c l¹i cÇn vèn. Sù chuyÓn dÞch vèn nµy ®­îc thùc hiÖn theo s¬ ®å sau: H×nh 1: S¬ ®å dÞch chuyÓn vèn tµi trî gi¸n tiÕp Vèn Vèn ThÞ tr­êng tµi chÝnh Ng­êi ®i vay vèn 1. Hé gia ®×nh 2. Doanh nghiÖp 3. ChÝnh phñ Ng­êi cho vay vèn 1. Hé gia ®×nh 2. Doanh nghiÖp 3. ChÝnh phñ Trung gian tµi chÝnh Vèn Vèn Tµi trî trùc tiÕp Qua s¬ ®å trªn ta thÊy, sù chuyÓn dÞch vèn ®­îc thùc hiÖn qua hai con ®­êng tµi trî trùc tiÕp vµ tµi trî gi¸n tiÕp. Trong tµi trî trùc tiÕp, nh÷ng ng­êi cÇn vèn huy ®éng trùc tiÕp tõ nh÷ng ng­êi cã vèn b»ng c¸ch b¸n c¸c chøng kho¸n cho hä. C¸c chøng kho¸n nµy lµ c¸c c«ng cô tµi chÝnh, nã cung cÊp quyÒn yªu cÇu vÒ thu nhËp vµ tµi s¶n vµ c¸c quyÒn kh¸c cho chñ së h÷u ®èi víi ng­êi ph¸t hµnh. C¸c chøng kho¸n ®­îc mua b¸n réng r·i trªn thÞ tr­êng cÊp mét vµ thÞ tr­êng cÊp hai. C¸ch thøc thø hai ®Ó dÉn vèn lµ tµi trî gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c trung gian tµi chÝnh. C¸c trung gian tµi chÝnh nh­ c¸c ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông, c¸c tæ chøc b¶o hiÓm vµ c¸c trung gian kh¸c cã vai trß cùc kú quan träng trong viÖc tÝch tô, tËp trung vµ ph©n phèi vèn trong nÒn kinh tÕ, ®ång thêi c¸c tæ chøc nµy còng cã vai trß quan träng trong viÖc cÊp vèn vµ hç trî cho dßng tµi chÝnh trùc tiÕp nh­ th«ng qua c¸c ho¹t ®éng ®¹i lý, b¶o l·nh, thanh to¸n... Nh­ vËy, th«ng qua viÖc dÉn chuyÓn vèn, thÞ tr­êng tµi chÝnh cã vai trß quan träng trong viÖc tÝch tô, tËp trung vµ ph©n phèi trong nÒn kinh tÕ, trªn c¬ së ®ã lµm t¨ng n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ cña toµn bé nÒn kinh tÕ. ThÞ tr­êng tµi chÝnh trùc tiÕp c¶i thiÖn møc sèng cho c¶ nh÷ng ng­êi cã vèn vµ nh÷ng ng­êi cÇn vèn. 2.2. X¸c ®Þnh gi¸ c¶ cña c¸c tµi s¶n tµi chÝnh Th«ng qua quan hÖ gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n (quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng) gi¸ c¶ cña c¸c tµi s¶n tµi chÝnh ®­îc x¸c ®Þnh, hay nãi c¸ch kh¸c, lîi tøc yªu cÇu cña tµi s¶n tµi chÝnh ®­îc x¸c ®Þnh. V× vËy, thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ n¬i h×nh thµnh nªn gi¸ c¶ cña c¸c tµi s¶n tµi chÝnh - c¸c "hµng ho¸" trªn thÞ tr­êng. 2.3. T¹o tÝnh thanh kho¶n cho tµi s¶n tµi chÝnh ThÞ tr­êng tµi chÝnh cung cÊp mét c¬ chÕ ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ trao ®æi, mua b¸n c¸c tµi s¶n tµi chÝnh cña m×nh trªn thÞ tr­êng thø cÊp, nh­ vËy thÞ tr­êng tµi chÝnh t¹o ra tÝnh thanh kho¶n cho c¸c tµi s¶n tµi chÝnh. NÕu thiÕu tÝnh thanh kho¶n, ng­êi ®Çu t­ sÏ buéc ph¶i n¾m gi÷ c¸c c«ng cô nî cho tíi khi ®¸o h¹n, hoÆc n¾m gi÷ c¸c c«ng cô vèn cho tíi khi c«ng ty ph¸ s¶n hoÆc gi¶i thÓ ph¶i thanh lý tµi s¶n. Møc ®é thµnh kho¶n cña c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ kh¸c nhau, nã phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng. 2.4. Gi¶m thiÓu chi phÝ cho c¸c chñ thÓ tham gia trªn thÞ tr­êng §Ó cho c¸c giao dÞch cã thÓ diÔn ra, nh÷ng ng­êi mua vµ nh÷ng ng­êi b¸n cÇn ph¶i bá ra c¸c chi phÝ nh­ chi phÝ t×m kiÕm ®èi t¸c vµ t×m kiÕm th«ng tin trong qu¸ tr×nh tr­íc, trong vµ sau khi ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­. Nhê tÝnh tËp trung, c¸c th«ng tin phôc vô qu¸ tr×nh ®Çu t­ ®­îc cung cÊp ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vµ nhanh chãng trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh, tõ ®ã cho phÐp gi¶m thiÓu nh÷ng chi phÝ ®èi víi c¸c bªn tham gia giao dÞch vµ gãp phÇn t¨ng hiÖu qu¶ ®èi víi c¸c chñ thÓ trªn thÞ tr­êng còng nh­ ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ. 2.5. KhuyÕn khÝch c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn hiÖu qu¶ kinh doanh ThÞ tr­êng tµi chÝnh lµ thÞ tr­êng ®Þnh gi¸ c¸c c«ng cô tµi chÝnh. V× vËy, sÏ khuyÕn khÝch qu¸ tr×nh ph©n phèi vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶, gãp phÇn t¨ng tÝnh c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ tõ ®ã ®Æt ra cho c¸c doanh nghiÖp ph¶i t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh ®Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn. 2.6. æn ®Þnh vµ ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ ThÞ tr­êng tµi chÝnh cã mét chøc n¨ng quan träng lµ æn ®Þnh vµ ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ, ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña nÒn kinh tÕ. Chøc n¨ng nµy ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc mua b¸n c¸c tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ kh¸c cña Ng©n hµng Trung ­¬ng trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Th«ng qua ®ã, ChÝnh phñ cã thÓ huy ®éng ®­îc nguån vèn lín ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Ngoµi ra, Ng©n hµng Trung ­¬ng còng cã thÓ mua b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi ®Ó ®iÒu chØnh l­îng cung vµ cÇu ngo¹i tÖ nh»m gióp ChÝnh phñ æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i. Nh­ vËy, thÞ tr­êng tµi chÝnh cã chøc n¨ng hÕt søc quan träng kh«ng nh÷ng ®èi víi nÒn kinh tÕ mµ c¶ ®èi víi tõng c¸c nh©n, tæ chøc kinh tÕ. ThÞ tr­êng tµi chÝnh t¹o ®iÒu kiÖn cho phÐp vèn ®­îc chuyÓn tõ ng­êi cã tiÒn nhµn rçi vµ kh«ng cã c¬ héi ®Çu t­ hiÖu qu¶ sang cho ng­êi cã c¬ héi ®Çu t­, cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, gióp n©ng cao n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ toµn bé nÒn kinh tÕ. Ngoµi ra, thÞ tr­êng tµi chÝnh còng trùc tiÕp c¶i thiÖn møc sèng cña ng­êi tiªu dïng b»ng c¸ch gióp hä chän thêi ®iÓm cho viÖc mua s¾m tèt h¬n. ThÞ tr­êng tµi chÝnh ho¹t ®éng hiÖu qu¶ sÏ trùc tiÕp c¶i thiÖn ®êi sèng kinh tÕ x· héi. II. C¸c thµnh viªn thÞ tr­êng 1. C¸c trung gian tµi chÝnh C¸c trung gian tµi chÝnh ho¹t ®éng nh­ lµ nh÷ng ng­êi trung gian chuyÓn vèn tõ nh÷ng ng­êi cho vay cuèi cïng tíi nh÷ng ng­êi ®i vay cuèi cïng. §iÓm chung cña tÊt c¶ c¸c trung gian tµi chÝnh lµ huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh c¸c phiÕu nî cña chÝnh m×nh cho c«ng chóng (tiÒn göi tiÕt kiÖm, tiÒn tiÕt kiÖm vµ c¸c cæ phiÕu) råi sau ®ã sö dông tiÒn (vay ®­îc) ®Ó mua c¸c chøng kho¸n nh­ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, cÇm cè - mortage cho chÝnh m×nh. C¸c c¬ quan tµi chÝnh cã vÞ trÝ tèt h¬n so víi c¸c c¸ nh©n trong viÖc g¸nh chÞu vµ ph©n chia c¸c rñi ro cña së h÷u chøng kho¸n. Nhê cã quy m« lín nªn c¸c trung gian cã thÓ ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i chøng kho¸n vµ gi¶m tíi møc tæi thiÓu c¸c rñi ro trong viÖc gi÷ c¸c lo¹i chøng kho¸n. Hä lµ c¸c chuyªn gia trong viÖc ®¸nh gi¸ c¸c thuéc tÝnh cña tÝn dông vay. Hä thuª nh÷ng vÞ qu¶n lý chøng kho¸n thµnh th¹o vµ cã thÓ chiÕm ®­îc lîi thÕ cña c¸c nÒn kinh tÕ hµnh chÝnh trong viÖc mua vµ b¸n cã quy m« lín. V× nh÷ng lý do nµy, hä cã thÓ chÞu ®ùng ®­îc viÖc nhËn nh÷ng kho¶n l·i suÊt thÊp h¬n cho c¸c tµi s¶n cña m×nh vµ hä sÏ chÊp nhËn c¸c møc l·i suÊt thÊp h¬n nÕu t×nh thÕ b¾t buéc. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c trung gian tµi chÝnh Ðp c¸c møc l·i suÊt xuèng møc thÊp nhÊt t­¬ng ®­¬ng víi sù ®¸nh gi¸ cña hä vÒ nh÷ng rñi ro trong viÖc së h÷u chøng kho¸n. Nh÷ng møc l·i suÊt nµy thÊp h¬n so víi khi c¸c chøng kho¸n khëi thuû ë trong tay c¸c nhµ ®Çu t­ c¸ thÓ lµ nh÷ng ng­êi kh«ng thÓ tèi thiÓu ho¸ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c rñi ro cña m×nh. CÇn thÊy r»ng l·i suÊt thÊp ®· t¹o ra nhiÒu thuËn lîi cho møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Møc l·i suÊt mµ nh÷ng ng­êi ®i vay cuèi cïng ph¶i tr¶ cµng thÊp th× kho¶n chi phÝ cho ®Çu t­ thùc cµng thÊp. D­íi gi¸c ®é g¸nh chÞu m¹o hiÓm ta còng thÊy ®­îc t¸c ®éng thuËn lîi cña c¸c trung gian tµi chÝnh tíi t¨ng tr­ëng kinh tÕ. C¸c trung gian cã nhiÒu kh¶ n¨ng h¬n so víi c¸c c¸ thÓ ®Ó g¸nh chÞu c¸c rñi ro trong viÖc cho vay vèn. §ã lµ nhê vµo kh¶ n¨ng ®a d¹ng ho¸, c¸c nÒn kinh tÕ cã quy m« vµ sù thµnh th¹o trong viÖc tÝnh to¸n tíi viÖc cho vay cña c¸c c¬ quan tµi chÝnh h¬n h¼n so víi c¸c c¸ thÓ. Do c¸c trung gian tµi chÝnh ngµy cµng n¾m mét phÇn lín h¬n cña c¸c chøng kho¸n l­u th«ng ch­a ®­îc thanh to¸n nªn nh÷ng rñi ro do nÒn kinh tÕ g©y ra bÞ gi¶m xuèng, c¸c møc l·i suÊt ®­îc h¹ thÊp vµ c¸c ®Çu t­ thùc ®­îc thùc hiÖn nhiÒu h¬n. C¸c vèn ®­îc chuyÓn tõ nh÷ng ng­êi cho vay cuèi cïng, th«ng qua c¸c trung gian tíi nh÷ng ng­êi ®i vay cuèi cïng mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n so víi khi kh«ng cã c¸c trung gian. C¸c trung gian tµi chÝnh kh«ng ph¶i ai kh¸c mµ chÝnh lµ c¸c c¬ quan tµi chÝnh - c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, quü tiÕt kiÖm, c¸c hiÖp héi tÝch luü vµ cho vay, c¸c liªn ®oµn tÝn dông, c¸c quü h­u trÝ, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm… 2. Nh÷ng ng­êi sö dông cuèi cïng trong hÖ thèng tµi chÝnh Trong hÖ thèng tµi chÝnh cã hai lo¹i "ng­êi sö dông cuèi cïng" ®ã lµ nh÷ng ng­êi cho vay cuèi cïng vµ nh÷ng ng­êi ®i vay cuèi cïng. Ng­êi cho vay cuèi cïng th­êng lµ c¸c c¸ nh©n, hé gia ®×nh. Môc ®Ých cuèi cïng cña hä cã thÓ nãi lµ lµm sao n©ng tíi møc tèi ®a lîi Ých tiªu dïng trong ®êi sèng hµng ngµy. NÕu nh­ ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i hä kh«ng chi tiªu hÕt toµn bé thu nhËp vµo tiªu dïng th× ch¾c ch¾n hä sÏ t×m mét chç cÊt gi÷ nhÊt thêi vµ chØ huy ®éng ®Ó chõng nµo cÇn tµi trî cho viÖc chi tiªu tiÕp theo. §iÒu nµy dÉn ®Õn ho¹t ®éng mua tËu c¸c tµi s¶n tµi chÝnh. MÆc dï ®«i khi c¸c h·ng kinh doanh vµ c¸c c¬ quan chÝnh phñ (cña liªn bang, bang vµ cña ®Þa ph­¬ng) còng cho vay nh÷ng kho¶n ®¸ng kÓ. Nh÷ng ng­êi ®i vay cuèi cïng chñ yÕu lµ c¸c h·ng kinh doanh vµ c¸c c¬ quan chÝnh phñ, mÆc dï c¸c hé gia ®×nh còng lµ mét bé phËn quan träng – lµ nh÷ng ng­êi ®i vay tÝn dông tiªu dïng vµ nh÷ng ng­êi ®i vay cÇm cè. ThÞ tr­êng tµi chÝnh mµ t¹i ®ã c¸c ho¹t ®éng ®­îc diÔn ra nãi chung mang tªn do nh÷ng ng­êi ®i vay ®Æt ra - chñ yÕu mang tªn cña lo¹i chøng kho¸n khëi thñy ®­îc kinh doanh: thÞ tr­êng chøng kho¸n chÝnh phñ, thÞ tr­êng chøng kho¸n thµnh phè (Municipal Bond Market), thÞ tr­êng chøng kho¸n c«ng ty (Corporate Bond Market), thÞ tr­êng cÇm cè gia ®×nh (Home Mortage Market)… Song ®«i khi nh÷ng ng­êi cho vay còng ®Æt tªn cho thÞ tr­êng, vÝ dô nh­, thÞ tr­êng ®èi víi c¸c kho¶n cho vay cña c¸c ng©n hµng (Market For Bank Loans). 3. C¸c nhµ m«i giíi Ho¹t ®éng m«i giíi lµ lo¹i ho¹t ®éng trung gian thuÇn tuý. C¸c nhµ m«i giíi chøng kho¸n ho¹t ®éng nh­ c¸c ®¹i lý cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong viÖc mua, b¸n chøng kho¸n. Chøc n¨ng cña hä lµ hoµ hîp yªu cÇu cña ng­êi mua vµ b¸n chøng kho¸n, qua ®ã, hä nhËn ®­îc c¸c kho¶n hoa hång m«i giíi. C¬ chÕ tiÒn hoa hång m«i giíi ®­îc chia lµm 2 lo¹i: C¬ chÕ tiÒn hoa hång ®Þnh s½n hay c¬ chÕ tiÒn hoa hång tèi thiÓu. Trong tr­êng hîp nµy, chi phÝ m«i giíi do tõng Së giao dÞch chøng kho¸n quy ®Þnh. C¬ chÕ tiÒn hoa hång tho¶ thuËn. Chi phÝ m«i giíi ®­îc h×nh thµnh dùa trªn sù tho¶ thuËn gi÷a nhµ m«i giíi vµ kh¸ch hµng trong tõng giao dÞch. §Æc tr­ng cña c¸c nhµ m«i giíi chøng kho¸n lµ hä kh«ng n¾m gi÷ chøng kho¸n trong khi tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng dÞch vô nªn kh«ng bÞ ®Æt tr­íc bÊt kú mét rñi ro nµo cã liªn quan ®Õn chøng kho¸n. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, ho¹t ®éng m«i giíi ®­îc chia ra lµm c¸c lo¹i sau: C¸c nhµ m«i giíi cña h·ng dÞch vô hoa hång: C¸c nhµ m«i giíi cña h·ng dÞch vô hoa hång hÇu hÕt lµ c¸c thµnh viªn cña Së giao dÞch chøng kho¸n. Hä lµ cæ ®«ng cã quyÒn bá phiÕu vµ lµ c¸c uû viªn qu¶n trÞ (hoÆc c¸c bªn gãp vèn) cña mét c«ng ty m«i giíi. Ho¹t ®éng cña hä lµ thùc hiÖn c¸c lÖnh cho kh¸ch hµng cña c«ng ty trong phßng giao dÞch trªn Së nªn hä ®­îc gäi lµ nhµ m«i giíi cña hµng dÞch vô hoa hång hay nhµ m«i giíi trong phßng giao dÞch. Nhµ m«i giíi ®éc lËp (hay nhµ m«i giíi hai ®« la): Nhµ m«i giíi ®éc lËp lµ mét thµnh viªn cña Së giao dÞch chøng kho¸n. Anh ta kh«ng thuéc mét c«ng ty m«i giíi nµo mµ tù thuª hoÆc së h÷u chç ®Ó ho¹t ®éng trªn Së. Anh ta thùc hiÖn c¸c lÖnh giao dÞch do bÊt kú mét c«ng ty m«i giíi nµo thuª anh ta víi møc ®Þnh phÝ tr­íc ®©y lµ 2 ®« la/100 cæ phiÕu (trong c¶ hai tr­êng hîp mua vµ b¸n). HiÖn nay, møc ®Þnh phÝ mµ c¸c nhµ m«i giíi ®éc lËp ®­îc tr¶ th­êng lín h¬n 2 ®« la/100 cæ phiÕu. Nhµ giao dÞch chøng kho¸n cã ®¨ng ký: Mét sè ng­êi mua chç trªn Së giao dÞch chøng kho¸n chØ nh»m môc ®Ých mua vµ b¸n chøng kho¸n cho chÝnh hä. Nh÷ng ng­êi ®ã ®­îc gäi lµ nhµ giao dÞch chøng kho¸n cã ®¨ng ký. HiÖn nay, do sù gia t¨ng c¸c nguyªn t¾c, c¸c quy ®Þnh nªn ®Æc quyÒn nµy bÞ h¹n chÕ nghiªm ngÆt. C¸c nhµ giao dÞch chøng kho¸n cã ®¨ng ký chØ ®­îc ho¹t ®éng víi t­ c¸ch lµ ng­êi t¹o thÞ tr­êng hoÆc lµ mét nhµ m«i giíi hai ®« la. Nhµ m«i giíi chuyªn m«n: Mçi chøng kho¸n niªm yÕt t¹i Së chØ ®­îc bu«n b¸n trªn mét vÞ trÝ nhÊt ®Þnh trong phßng giao dÞch. VÞ trÝ nµy ®­îc gäi lµ khu. Trong mçi khu cã mét sè nhµ m«i giíi ®­îc gäi lµ nh÷ng nhµ m«i giíi chuyªn m«n. Mçi nhµ m«i giíi chuyªn m«n trong sè nµy ®­îc Héi ®ång qu¶n trÞ cña Së chøng kho¸n ph©n c«ng vµo mét khu nhÊt ®Þnh. Anh ta mua vµ b¸n c¸c chøng kho¸n ®· ®­îc Héi ®ång qu¶n trÞ ph©n c«ng. III. Ph©n lo¹i thÞ tr­êng tµi chÝnh 1. C¨n cø vµo thêi h¹n lu©n chuyÓn cña vèn C¨n cø vµo thêi h¹n lu©n chuyÓn cña vèn th× thÞ tr­êng tµi chÝnh cã thÓ ph©n chia thµnh thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng vèn. ThÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ thÞ tr­êng tµi chÝnh trong ®ã c¸c c«ng cô ng¾n h¹n (cã kú h¹n d­íi mét n¨m) ®­îc mua b¸n, cßn thÞ tr­êng vèn lµ thÞ tr­êng giao dÞch, mua b¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh trung vµ dµi h¹n (gåm c¸c c«ng cô vay nî dµi h¹n vµ cæ phiÕu). Vèn ng¾n h¹n chñ yÕu do c¸c ng©n hµng cung cÊp, cßn thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña thÞ tr­êng vèn. C¸c hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ cã ®Æc ®iÓm lµ thêi gian ®¸o h¹n ng¾n h¹n nªn cã tÝnh láng cao, ®é rñi ro thÊp vµ æn ®Þnh. ThÞ tr­êng tiÒn tÖ bao gåm: thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, thÞ tr­êng tÝn dông vµ thÞ tr­êng ngo¹i hèi. 2. C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña viÖc ph¸t hµnh c¸c c«ng cô tµi chÝnh C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña viÖc ph¸t hµnh c¸c c«ng cô tµi chÝnh th× thÞ tr­êng tµi chÝnh ®­îc chia thµnh thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp. ThÞ tr­êng s¬ cÊp hay cßn gäi lµ thÞ tr­êng ph¸t hµnh, lµ thÞ tr­êng trong ®ã c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®­îc mua b¸n lÇn ®Çu tiªn. Do lµ thÞ tr­êng ph¸t hµnh lÇn ®Çu nªn thÞ tr­êng nµy cßn ®­îc gäi lµ thÞ tr­êng cÊp mét. ThÞ tr­êng s¬ cÊp Ýt quen thuéc víi c«ng chóng ®Çu t­ v× viÖc b¸n chøng kho¸n tíi nh÷ng ng­êi mua ®Çu tiªn ®­îc tiÕn hµnh theo nh÷ng ph­¬ng thøc vµ ®Æc thï riªng, th«ng th­êng chØ giíi h¹n ë mét sè thµnh viªn nhÊt ®Þnh. ThÞ tr­êng thø cÊp lµ thÞ tr­êng giao dÞch c¸c c«ng cô tµi chÝnh sau khi chóng ®· ®­îc ph¸t hµnh trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp. ThÞ tr­êng thø cÊp cßn ®­îc gäi lµ thÞ tr­êng cÊp hai. Ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng thø cÊp diÔn ra trong ph¹m vi réng h¬n víi tæng møc l­u chuyÓn vèn lín h¬n nhiÒu so víi thÞ tr­êng s¬ cÊp. Tuy nhiªn, viÖc mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng nµy kh«ng lµm thay ®æi nguån vèn cña tæ chøc ph¸t hµnh mµ thùc chÊt chØ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn vèn tõ chñ thÓ nµy sang chñ thÓ kh¸c hay nãi c¸ch kh¸c trªn thÞ tr­êng thø cÊp diÔn ra viÖc trao ®æi, mua b¸n c¸c "quyÒn së h÷u c«ng cô tµi chÝnh". ThÞ tr­êng thø cÊp lµm cho c¸c c«ng cô tµi chÝnh cã tÝnh láng vµ tÝnh sinh lîi cao h¬n vµ do ®ã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t hµnh trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp. V× vËy, cã thÓ nãi lµ thÞ tr­êng thø cÊp lµ ®éng lùc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng s¬ cÊp. Mèi quan hÖ gi÷a thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thø cÊp lµ mèi quan hÖ néi t¹i, h÷u c¬ vµ biÖn chøng. ThÞ tr­êng s¬ cÊp ®ãng vai trß lµ ®éng lùc, thóc ®Èy thÞ tr­êng s¬ cÊp ph¸t triÓn. 3. C¨n cø theo c¸ch thøc tæ chøc thÞ tr­êng C¨n cø theo c¸ch thøc tæ chøc thÞ tr­êng th× thÞ tr­êng tµi chÝnh ®­îc ph©n thµnh thÞ tr­êng sµn giao dÞch (thÞ tr­êng tËp trung) vµ thÞ tr­êng OTC (thÞ tr­êng vi tÝnh ho¸, thÞ tr­êng phi tËp trung). ThÞ tr­êng sµn giao dÞch (exchange market) lµ mét thÞ tr­êng ®­îc tæ chøc tËp trung cã ®Þa ®iÓm giao dÞch cè ®Þnh nh­ mét toµ nhµ v× vËy th­êng hay gäi lµ thÞ tr­êng tËp trung. ThÞ tr­êng OTC lµ mét thÞ tr­êng chøng kho¸n phi tæ chøc. C¸c c«ng ty chøng kho¸n giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n trùc tiÕp t¹i quÇy giao dÞch cña c¸c ng©n hµng hoÆc qua ®iÖn tho¹i, m¹ng l­íi internet... chø kh«ng ph¶i trùc tiÕp gÆp nhau trªn sµn giao dÞch hoÆc th«ng qua trung gian, nÕu hä lµ ng­êi b¸n vµ ng­êi mua chøng kho¸n. ViÖc mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng OTC ®­îc tiÕn hµnh trªn nhiÒu ®Þa ®iÓm kh¸c nhau vµ danh môc chøng kho¸n còng rÊt ®a d¹ng. V× chøng kho¸n giao dÞch trªn thÞ tr­êng OTC kh«ng ph¶i ®¨ng ký, do ®ã, c¸c chøng kho¸n ®· ®­îc ®¨ng ký t¹i Së giao dÞch chøng kho¸n còng cã thÓ ®­îc mua b¸n t¹i ®©y. ë Mü vµo n¨m 1939, mét HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n (National Association of Securities Dealer - NASD) ®­îc thµnh lËp vµ lµ tæ chøc ®iÒu chØnh ho¹t ®éng thÞ tr­êng OTC. 4. C¨n cø vµo ph­¬ng thøc huy ®éng vèn cña tæ chøc ph¸t hµnh C¨n cø vµo ph­¬ng thøc huy ®éng vèn cña tæ chøc ph¸t hµnh, thÞ tr­êng tµi chÝnh ®­îc ph©n thµnh thÞ tr­êng nî vµ thÞ tr­êng vèn cæ phÇn. ThÞ tr­êng nî lµ thÞ tr­êng mµ hµng ho¸ ®­îc mua b¸n t¹i ®ã lµ c¸c c«ng cô nî. Thùc chÊt cña viÖc ph¸t hµnh c¸c c«ng cô nî nµy lµ nhµ ph¸t hµnh ®øng ra ®i vay theo ph­¬ng thøc cã hoµn tr¶ c¶ gèc vµ l·i. Ng­êi cho vay kh«ng chÞu bÊt cø tr¸ch nhiÖm nµo vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng sö dông vèn cña ng­êi vay vµ trong mäi tr­êng hîp, nhµ ph¸t hµnh ph¶i cã tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ theo c¸c cam kÕt ®· ®­îc x¸c ®Þnh trong hîp ®ång vay. C¸c c«ng cô nî cã thêi h¹n x¸c ®Þnh, cã thÓ lµ ng¾n h¹n, trung h¹n hay dµi h¹n. TÝn phiÕu vµ tr¸i phiÕu lµ hai vÝ dô ®iÓn h×nh cña c¸c c«ng cô nî. Kh¸c víi thÞ tr­êng nî, thÞ tr­êng vèn cæ phÇn lµ n¬i mua b¸n c¸c cæ phiÕu, giÊy x¸c nhËn cæ phÇn ®ãng gãp cña cæ ®«ng. Cæ ®«ng lµ chñ së h÷u cña c«ng ty vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm trong phÇn ®ãng gãp cña m×nh. Cæ phiÕu sÏ cho phÐp hä cã quyÒn yªu cÇu ®èi víi lîi nhuËn sau thuÕ cña c«ng ty còng nh­ ®èi víi tµi s¶n cña c«ng ty. Cæ phiÕu lµ v« thêi h¹n v× chóng kh«ng x¸c ®Þnh cô thÓ ngµy m·n h¹n. Ng­êi së h÷u cæ phiÕu chØ cã thÓ lÊy l¹i tiÒn b»ng c¸ch b¸n l¹i cæ phiÕu ®ã trªn thÞ tr­êng thø cÊp hoÆc khi c«ng ty tuyªn bè ph¸ s¶n. IV. C¬ cÊu thÞ tr­êng tµi chÝnh Dùa theo kú h¹n thanh to¸n cña chøng kho¸n th× thÞ tr­êng tµi chÝnh ®­îc ph©n thµnh thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng vèn. Song ë nhiÒu n­íc ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh cßn cã thÓ ph©n ra thªm mét lo¹i n÷a lµ thÞ tr­êng ngo¹i tÖ hay cßn gäi lµ thÞ tr­êng hèi ®o¸i. ë ViÖt Nam thÞ tr­êng nµy cßn s¬ khai vµ ®­îc ®Æt trong thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng - tøc lµ mét thµnh phÇn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ. 1. ThÞ tr­êng tiÒn tÖ Theo nghÜa réng th× thÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ thÞ tr­êng vay vèn ng¾n h¹n gi÷a c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ kh¸ch hµng cña hä. Tr­íc ®©y, thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®­îc h×nh thµnh do nhu cÇu cña c¸c ng©n hµng víi nh÷ng kho¶n vèn thiÕu ë mét sè ng©n hµng kh¸c. Do ®ã, viÖc tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ chØ h¹n chÕ trong mét sè tæ chøc tµi chÝnh nhÊt ®Þnh nh­ c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c tæ chøc tÝn dông, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, quü h­u trÝ, quü ®Çu t­. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kh¸i niÖm thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®­îc më réng bao hµm kh«ng chØ ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh mµ cßn c¶ c¸c doanh nghiÖp kh«ng ph¶i ng©n hµng. Ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh nµy mua vµ b¸n trªn thÞ tr­êng sè vèn t¹m thêi d­ thõa nh»m duy tr× kh¶ n¨ng thanh to¸n cña m×nh, cho vay ®Ó kiÕm l·i, vay vèn ®Ó ho¹t ®éng. ThÞ tr­êng tiÒn tÖ kinh doanh mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt lµ “tiÒn tÖ”. Sù biÕn ®éng vÒ sè l­îng, tû gi¸, l·i suÊt cña lo¹i hµng ho¸ nµy kh«ng chØ ¶nh h­ëng tíi viÖc kinh doanh cña mçi c¸ nh©n mµ cßn t¸c ®éng tíi sù æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng cña c¶ mét nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy, ThÞ tr­êng tiÒn tÖ lu«n ®­îc Nhµ n­íc quan t©m vµ kiÓm so¸t chÆt chÏ b»ng hÖ thèng ph¸p luËt. §èi t­îng tham gia ThÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông thùc hiÖn chøc n¨ng vay ®Ó cho vay víi l·i suÊt cao h¬n. Víi chøc n¨ng nµy, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ho¹t ®éng trong giíi h¹n quy ®Þnh cña NHT¦ vÒ kho¶n dù tr÷ b¾t buéc (kho¶n nµy kh«ng ®­îc tr¶ l·i) vµ vÒ c¸c kho¶n vèn vay cho ho¹t ®éng tÝn dông (NHT¦ khèng chÕ b»ng l·i suÊt chiÕt khÊu). C¨n cø vµo nhu cÇu ng¾n h¹n, ng­êi ta ph©n biÖt c¸c lo¹i tÝn dông cña ThÞ tr­êng tiÒn tÖ nh­ sau: TÝn dông hµng ngµy: cho vay tõ ngµy h«m tr­íc ®Õn ngµy h«m sau víi môc ®Ých cho vay ®Ó c©n ®èi viÖc chi tr¶ hµng ngµy. TÝn dông theo yªu cÇu: vÒ nguyªn t¾c, lo¹i tÝn dông nµy ®­îc cung cÊp v« thêi h¹n, nghÜa lµ kh«ng quy ®Þnh thêi gian tr¶ nî, nh­ng c¸c chñ nî cã thÓ yªu cÇu tr¶ nî vµo bÊt cø lóc nµo. TÝn dông cuèi kú: lo¹i tÝn dông nµy cã thÓ ®­îc cÊp theo mét trong hai lo¹i nªu trªn víi sù kh¸c biÖt lµ nã chØ ®­îc cÊp vµo cuèi th¸ng hay cuèi n¨m. TÝn dông cã kú h¹n: lµ h×nh thøc tÝn dông ®­îc cÊp víi thêi h¹n tr¶ nî ®· ®­îc quy ®Þnh tr­íc. Trong nÒn kinh tÕ, mét sè c¸ nh©n, doanh nghiÖp th­êng cã l­îng tiÒn tÖ nhµn rçi, ng­îc l¹i mét sè c¸ nh©n, doanh nghiÖp kh¸c l¹i cÇn tiÒn ®Ó mua s¾m ®Çu t­. Còng nh­ sù vËn ®éng cña bÊt kú hµng ho¸ nµo, tiÒn vËn ®éng tõ n¬i cã tiÒn ®Õn n¬i cÇn tiÒn th«ng qua thÞ tr­êng tiÒn tÖ. ë ®©y, c¸c c¸ nh©n, doanh nghiÖp nµy th­êng t¸c ®éng lÉn nhau sao cho ng­êi cho vay vµ ng­êi ®i vay ®Òu cã lîi nhÊt. L·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ còng gièng nh­ gi¸ c¶ thÞ tr­êng cña hµng ho¸ kh¸c phô thuéc vµo cung cÇu tiÒn tÖ trªn thÞ tr­êng. Cung tiÒn tÖ trªn thÞ tr­êng lµ kh¶ n¨ng cã thÓ ®¸p øng c¸c nhu cÇu vÒ tiÒn tÖ bao gåm c¸c khèi l­îng tiÒn tÖ s½n cã vµ tiÒn tÖ cã thÓ cho vay ®­îc. Trong nÒn kinh tÕ, sè tiÒn ®ang l­u hµnh ngoµi Ng©n hµng, c¸c kho¶n tiÒn göi ë Ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông kh¸c cã thÓ rót ra ®­îc ®· h×nh thµnh nªn tæng møc cung. Th«ng th­êng, ChÝnh phñ cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc tæng møc cung tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ. CÇu tiÒn tÖ trªn thÞ tr­êng lµ nhu cÇu vÒ tiÒn tÖ cña c¸c c¸ nh©n, doanh nghiÖp ®Ó mua s¾m, ®Çu t­... CÇu tiÒn tÖ lµ ®¹i l­îng nh¹y c¶m víi l·i suÊt. Khi l·i suÊt t¨ng lªn, trong c¸c ®iÒu kiÖn kh«ng ®æi, cÇu th­êng gi¶m xuèng vµ ng­îc l¹i. Vµ t¸c ®éng cña cung cÇu tiÒn tÖ ®Õn l·i suÊt diÔn ra nh­ sau: do gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng lªn, nhu cÇu vÒ ®Çu t­ s¶n xuÊt, mua s¾m còng t¨ng lªn... cÇu tiÒn tÖ còng t¨ng lªn vµ lµm cho l·i suÊt còng t¨ng theo. Tuy nhiªn, møc t¨ng nµy cña l·i suÊt còng cã mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh. Sù t¨ng lªn cña l·i suÊt ®Õn mét møc ®é nµo ®ã, ng­êi vay sÏ thÊy sö dông tiÒn vay kh«ng cã hiÖu qu¶ b»ng cho vay, nãi c¸ch kh¸c lîi nhuËn thu ®­îc do sö dông ®ång vèn ®i vay nhá h¬n l·i suÊt vay, c¸c doanh nghiÖp sÏ kh«ng vay ®­îc n÷a hoÆc chuyÓn tõ ®i vay sang cho vay, kÕt qu¶ lµ kÐo l·i suÊt xuèng. T×nh h×nh còng sÏ diÔn ra nh­ vËy nÕu cung tiÒn tÖ bÞ gi¶m ®i do c¸c chÝnh s¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ. Ng­îc l¹i, khi cung tiÒn tÖ t¨ng lªn, l·i suÊt trªn thÞ tr­êng sÏ gi¶m xuèng. ThÞ tr­êng tiÒn tÖ kh«ng ph¶i lµ moo ®Þa ®iÓm "h÷u h×nh" ®Ó ng­êi mua vµ ng­êi b¸n ®Õn gÆp nhau vµ thùc hiÖn c¸c giao dÞch, mµ chØ lµ mét kh¸i niÖm nãi lªn sù tiÕp xóc gi÷a hai yÕu tè c¬ b¶n cña thÞ tr­êng lµ cung vµ cÇu ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c ho¹t ®éng còng nh­ h×nh thµnh gi¸ c¶ tÝn dông (l·i suÊt). §èi t­îng cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ c¸c chøng kho¸n ng¾n h¹n th«ng th­êng d­íi mét n¨m, c¸c kú phiÕu th­¬ng m¹i, c¸c kú phiÕu ng©n hµng, c¸c khÕ ­íc giao hµng, c¸c tÝn phiÕu kho b¹c ng¾n h¹n... Nh­ng ®©y lµ c¸c c«ng cô tµi chÝnh cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cao vµ Ýt rñi ro, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng ng­êi cÇn mét kho¶n tiÒn mÆt th× hä cã thÓ dÔ dµng b¸n c¸c lo¹i phiÕu ghi nî ng¾n h¹n h¬n lµ b¸n c¸c lo¹i phiÕu ghi nî dµi h¹n vµ chÞu phÝ tæn Ýt h¬n. H¬n n÷a, c¸c chøng kho¸n ng¾n h¹n Ýt bÞ rñi ro, v× thêi gian hoµn vèn ng¾n vµ ng­êi chñ nî cã thÓ tÝnh to¸n ®­îc ngay gi¸ c¶ vµ møc l·i suÊt cña nã b»ng phÐp tÝnh ®¬n gi¶n. Gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i phiÕu ghi nî nµy còng lªn xuèng linh ho¹t theo quy luËt cung cÇu. Ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c tæ chøc tÝn dông bÞ khèng chÕ bëi l·i suÊt vµ chÞu sù ®iÒu tiÕt cña NHT¦. Møc t¨ng, gi¶m l·i suÊt phô thuéc vµo quan hÖ cung cÇu vÒ tiÒn tÖ, vµo chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHT¦ vµ c¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ. NHT¦ gi÷ tiÒn dù tr÷ b¾t buéc cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®Ó ®¶m b¶o cho sù ho¹t ®éng an toµn cña chóng vµ c¸c ho¹t ®éng tiÒn tÖ, tÝn dông nãi chung trong nÒn kinh tÕ. Do sè l­îng c¸c tæ chøc tÝn dông nµy rÊt lín nªn NHT¦ chØ cÇn sö dông mét phÇn sè tiÒn dù tr÷ b¾t buéc ®Ó dù tr÷ lµ ®ñ. Sè cßn l¹i cã thÓ cho c¸c tæ chøc tÝn dông vay. Nh­ vËy, thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®· thùc hiÖn 2 chøc n¨ng c¬ b¶n, ®ã lµ c©n ®èi, ®iÒu hoµ kh¶ n¨ng chi tr¶ gi÷a c¸c Ng©n hµng vµ c©n ®èi c¸c nguån vèn vay vµ cho vay gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông víi NHT¦. Cã thÓ ph©n lo¹i hai lo¹i nghiÖp vô thùc hiÖn trªn ThÞ tr­êng tiÒn tÖ. Mét lµ, NghiÖp vô cho vay ng¾n h¹n cña NHT¦ cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vay ®Ó thùc hiÖn chøc cung øng, c©n b»ng tiÒn tÖ hay ng­êi cho vay cøu c¸nh cuèi cïng, hoÆc cña c¸c tæ chøc tÝn dông cã sè d­ t¹m ._.thêi vÒ kh¶ n¨ng chi tr¶ ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông ®ang gÆp khã kh¨n vÒ nguån vèn huy ®éng. Hai lµ, nghiÖp vô mua b¸n c¸c chøng kho¸n ng¾n h¹n. Trong nghiÖp vô thø nhÊt, ®èi t­îng cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ ho¹t ®éng cho vay vµ gi¸ c¶ cña kho¶n tiÒn cho vay lµ l·i suÊt. C¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ®ang thiÕu vèn cè g¾ng huy ®éng ®­îc chóng víi l·i suÊt cµng thÊp cµng tèt, cßn c¸c ng©n hµng cho vay l¹i cè g¾ng t×m kiÕm l·i suÊt cho vay cao. §©y lµ thÞ tr­êng dµnh cho c¸c c«ng cô nî ng¾n h¹n: chøng chØ tiÒn göi cã kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng (negotiable certificates of deposit), th­¬ng phiÕu, tÝn phiÕu ng©n hµng, tr¸i phiÕu kho b¹c ng¾n h¹n, giÊy nî khÊu trõ tr­íc (Discount note), sè tiÒn vay m­în gi÷a c¸c ng©n hµng. N¬i ®©y nh÷ng nhµ ®Çu t­ nh­ ng©n hµng, c«ng ty ñy th¸c, c«ng ty b¶o hiÓm cã sè thÆng d­ tiÒn mÆt t¹m thêi sÏ cè g¾ng khai th¸c sè tiÒn nµy trong mét thêi gian rÊt ng¾n, thËm chÝ chØ c¸ch mét ®ªm b»ng c¸ch cho nh÷ng ng­êi kh¸c vay nh­ kho b¹c Nhµ n­íc, NHTM, c¸c c«ng ty cæ phÇn, th­¬ng gia (dealer) chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, c¸c c«ng cô thÞ tr­êng tiÒn tÖ ng¾n h¹n ®Ó thanh to¸n nî ng¾n h¹n hay ®Ó héi ®ñ c¸c quy ®Þnh vÒ tiÒn mÆt t¹m thêi. Nh÷ng ng­êi mua b¸n ë thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn tôc liªn l¹c víi nhau, víi nh÷ng ng­êi ®i vay vµ víi nhµ ®Çu t­ (ng­êi cho vay) ®Ó kiÕm lîi nhuËn trong c¸c c¬ héi mua b¸n song hµnh. ViÖc nµy lµm cho gi¸ c¶ ®­îc thèng nhÊt trªn thÞ tr­êng. Nh÷ng ®èi t­îng tham gia trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ngoµi lý do lîi nhuËn hÊp dÉn cßn v× 3 lý do c¬ b¶n sau ®©y: Thø nhÊt, ®©y lµ thÞ tr­êng cã tÝnh linh ho¹t cao (dÔ chuyÓn ®æi ra tiÒn mÆt). Thø hai, møc ®é an toµn vèn cao v× ng­êi ph¸t hµnh (ng­êi ®i vay) th«ng th­êng ®­îc ®¸nh gi¸ cã kh¶ n¨ng tÝn dông cao. Tuy nhiªn, nhµ ®Çu t­ ph¶i l­u ý r»ng cã mét sè lo¹i c«ng cô tÝn dông kh«ng thÓ xem lµ hoµn toµn kh«ng cã rñi ro. Thø ba, thêi gian ®¸o h¹n trong thÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ rÊt ng¾n do ®ã Ýt bÞ rñi ro h¬n. 2. ThÞ tr­êng vèn ThÞ tr­êng vèn (hay cßn gäi lµ thÞ tr­êng t­ b¶n) lµ n¬i diÔn ra ho¹t ®éng mua b¸n c¸c chøng kho¸n vµ c¸c giÊy ghi nî trung vµ dµi h¹n. Liªn quan ®Õn quan hÖ gi÷a thÞ tr­êng vèn vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. hiÖn nay ®ang cã hai quan ®iÓm chñ yÕu sau ®©y: Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng thÞ tr­êng vèn vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ kh¸c nhau v× c«ng cô cña thÞ tr­êng vèn ngoµi c¸c chøng kho¸n dµi h¹n cßn cã c¸c giÊy ghi nî ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n. Quan ®iÓm thø hai, xuÊt ph¸t tõ ®Þnh nghÜa chøng kho¸n lµ mét c«ng cô tµi chÝnh cã thÓ mua b¸n chuyÓn nh­îng ®­îc, cho r»ng thÞ tr­êng vèn vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n chØ lµ mét. Nh­ng ®øng trªn gãc ®é cña mét ng­êi ®ang t×m hiÓu vµ nghiªn cøu thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ, kh«ng chØ trong ph¹m vi quèc gia m×nh, t¸c gi¶ ñng hé quan ®iÓm cho r»ng thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng vèn chØ lµ mét. Bëi lÏ, nÕu xÐt vÒ mÆt néi dung, th× thÞ tr­êng vèn biÓu hiÖn c¸c quan hÖ b¶n chÊt bªn trong cña qu¸ tr×nh mua vµ b¸n c¸c s¶n phÈm tµi chÝnh. ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ biÓu hiÖn bªn ngoµi, lµ h×nh thøc giao dÞch vèn cô thÓ. Do ®ã, c¸c thÞ tr­êng nµy kh«ng thÓ ph©n biÖt t¸ch rêi nhau, mµ nã lµ thùc thÓ thèng nhÊt vµ cïng ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ bªn trong vµ bªn ngoµi cña thÞ tr­êng t­ b¶n. Thùc tÕ, trªn thÕ giíi, ng­êi ta hay nãi ®Õn thÞ tr­êng chøng kho¸n - h×nh thøc giao dÞch vèn, mµ Ýt nãi ®Õn thÞ tr­êng vèn - quan hÖ mua, b¸n, chuyÓn nh­îng c¸c giÊy tê cã gi¸. Së dÜ ë ViÖt Nam th­êng hay t¸ch riªng hai kh¸i niÖm nµy lµ bëi v× thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam cßn ch­a thùc sù ph¸t triÓn, c¸c h×nh thøc ghi nî nhiÒu h¬n lµ h×nh thøc mua b¸n l¹i c¸c chøng kho¸n cã gi¸. XÐt vÒ bÒ ngoµi, ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n kh«ng chØ lµ c¸c sù viÖc mua ®i b¸n l¹i hay chuyÓn ®æi c¸c giÊy tê cã gi¸ tõ tay chñ thÓ nµy sang tay chñ thÓ kh¸c mét c¸ch ®¬n thuÇn. VÒ thùc chÊt, ®©y chÝnh lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch vèn ë h×nh th¸i tiÒn tÖ, hay nãi c¸ch kh¸c, nã lµ qu¸ tr×nh chuyÓn t­ b¶n së h÷u sang t­ b¶n kinh doanh. V× vËy, thÞ tr­êng chøng kho¸n xÐt vÒ mÆt b¶n chÊt, ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ mua b¸n kh«ng ph¶i mét sè l­îng nhÊt ®Þnh c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt, c¸c kho¶n tiÒn mÆt, mµ lµ quyÒn së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ vèn tiÒn mÆt. NÕu dùa vµo nguån gèc ra ®êi chøng kho¸n th× thÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc ph©n chia thµnh hai lo¹i thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp. ThÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp (Primary market) lµ thÞ tr­êng n¬i ph¸t hµnh ra nh÷ng chøng kho¸n vèn vµ chøng kho¸n nî, tøc lµ thÞ tr­êng s¶n sinh ra hµng ho¸ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. ThÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp cã t¸c dông huy ®éng vèn hoÆc t¨ng vèn cho c¸c doanh nghiÖp vµ lµ thÞ tr­êng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®Ó Nhµ n­íc vay tiÒn cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quèc d©n. ChÝnh v× thÕ, thÞ tr­êng nµy cßn ®­îc gäi lµ thÞ tr­êng ph¸t hµnh. C¸c doanh nghiÖp ®­îc quyÒn ph¸t hµnh chøng kho¸n ®Ó huy ®éng vèn hoÆc t¨ng vèn vµ cã thÓ cã nhiÒu ph­¬ng thøc ph¸t hµnh, trong c¸c ph­¬ng thøc ®ã th× viÖc ph¸t hµnh th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n chiÕm mét tû träng ®¸ng kÓ. Do vËy, chøc n¨ng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp lµ gãp phÇn huy ®éng vèn cho c¸c doanh nghiÖp vµ huy ®éng tiÒn vay cho ChÝnh phñ vµ c¬ quan chÝnh phñ. Khi huy ®éng vèn b»ng tiÒn cho doanh nghiÖp hay ChÝnh phñ, c¸c doanh nghiÖp vµ ChÝnh phñ ph¶i ph¸t hµnh "giÊy chøng nhËn gãp vèn hoÆc vay tiÒn" cho ng­êi ®Çu t­ vµ ng­êi cho vay, c¸c giÊy nµy ®­îc gäi lµ chøng kho¸n vèn hay chøng kho¸n nî. C¸c chøng kho¸n nµy cã thÓ dïng ®Ó mua b¸n, chuyÓn nh­îng, trao ®æi... trªn thÞ tr­êng, chóng ®­îc gäi lµ chøng kho¸n cã gi¸. V× vËy, thÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp cßn cã thªm mét chøc n¨ng thø hai lµ t¹o ra "hµng ho¸" cho thÞ tr­êng chøng kho¸n. C«ng ty cæ phÇn lµ doanh nghiÖp ph¸t hµnh chøng kho¸n vèn vµ chøng kho¸n nî chñ yÕu trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp. Cã ba ph­¬ng thøc ph¸t hµnh chøng kho¸n nh­ sau: Mét lµ ph¸t hµnh trùc tiÕp t¹i doanh nghiÖp: lµ ph­¬ng thøc ph¸t hµnh kh¸ phæ biÕn víi ­u ®iÓm lµ b¸n th¼ng tËn gèc cho c¸c nhµ ®Çu t­ cuèi cïng, do ®ã gi¶m ®­îc chi phÝ ph¸t hµnh. Hai lµ ph­¬ng thøc ph¸t hµnh qua c¸c trung gian tµi chÝnh, hä cã t­ c¸ch nh­ lµ ng­êi ®¹i lý nh­ Ng©n hµng th­¬ng m¹i, c«ng ty tµi chÝnh, c«ng ty b¶o hiÓm. quü t­¬ng hç ®Çu t­... Theo ph­¬ng thøc ph¸t hµnh nµy, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tiªu thô mét khèi l­îng lín chøng kho¸n, do ®ã, doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng huy ®éng vèn t­¬ng ®èi nhanh. Tuy nhiªn, chi phÝ cña ph­¬ng thøc ph¸t hµnh nµy l¹i rÊt cao. Ba lµ ph­¬ng thøc ph¸t hµnh trùc tiÕp ra c«ng chóng. Theo ph­¬ng thøc nµy, c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh trùc tiÕp chøng kho¸n ra c«ng chóng d­íi h×nh thøc b¶o l·nh (underwriting). Ng­êi ®øng ra ký hîp ®ång b¶o l·nh chøng kho¸n gäi lµ Nhµ b¶o l·nh. Nhµ b¶o l·nh cã thÓ lµ Ng©n hµng, C«ng ty chøng kho¸n hoÆc lµ nh÷ng thÓ nh©n chuyªn kinh doanh trong lÜnh vùc nµy. Sau khi ®­îc ph¸t hµnh ë thÞ tr­êng s¬ cÊp, chøng kho¸n ®ã ®· trë thµnh mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt, ®­îc gäi lµ chøng kho¸n cã gi¸ (securities). Chøng kho¸n cã gi¸ sÏ ®­îc mua ®i b¸n l¹i trªn thÞ tr­êng kh¸c, thÞ tr­êng nµy gäi lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n thø cÊp (secondary market). Nguån thu nhËp tõ viÖc mua b¸n chøng kho¸n nµy sÏ thuéc vÒ c¸c nhµ ®Çu t­, c¸c nhµ kinh doanh chø kh«ng thuéc vÒ c¸c ®¬n vÞ ph¸t hµnh ra chøng kho¸n ®ã. Trung t©m cña thÞ tr­êng chøng kho¸n thø cÊp lµ Së giao dÞch chøng kho¸n (Stock Exchange) vµ thÞ tr­êng giao dÞch qua quÇy OTC (Over The Counter). §Æc tr­ng kinh doanh cña Së giao dÞch chøng kho¸n lµ ®Êu gi¸ gi÷a nh÷ng ng­êi mua c¹nh tranh vµ gi÷a ng­êi b¸n c¹nh tranh th«ng qua ng­êi trung gian. Cßn ®Æc tr­ng cña thÞ tr­êng OTC lµ giao dÞch trªn c¬ së th­¬ng l­îng trùc tiÕp gi÷a ng­êi b¸n vµ ng­êi mua chøng kho¸n. C«ng viÖc hµng ngµy cña bÊt kú thÞ tr­êng chøng kho¸n thø cÊp nµo ®Òu lµ viÖc mua b¸n c¸c chøng kho¸n ®· ph¸t hµnh, gåm cã cæ phiÕu vµ cæ phÇn gi÷a nh÷ng ng­êi ®Çu t­ mµ v× mét nguyªn nh©n hoÆc mong muèn nµo ®ã, thay ®æi quyÕt ®Þnh ®Çu t­ cña m×nh. §©y lµ mét thÞ tr­êng thu hót sù chó ý cña d©n chóng vµ nã lµ n¬i giao dÞch hµng ngµy gi÷a c¸c nhµ m«i giíi chøng kho¸n. Mét thÞ tr­êng thø cÊp víi bÊt kú mét quy m« nµo ®Òu cã mét chØ sè theo dâi gi¸ c¶ ®­îc nhiÒu ng­êi biÕt ®Õn nh­ lµ “phong vò biÓu cña thÞ tr­êng". ThÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n thø cÊp tån t¹i phô thuéc lÉn nhau. HiÓn nhiªn, thÞ tr­êng chøng kho¸n thø cÊp sÏ kh«ng tån t¹i nÕu kh«ng cã sù ph¸t hµnh chøng kho¸n cã thÓ chuyÓn nh­îng t¹i thÞ tr­êng s¬ cÊp. Sù thµnh c«ng cña thÞ tr­êng thø cÊp cßn chi phèi sù thµnh c«ng cña thÞ tr­êng s¬ cÊp. ThÞ tr­êng s¬ cÊp huy ®éng vèn nhµ rçi vµ vèn tiÕt kiÖm ®Ó ®Çu vµo s¶n xuÊt lµm cho quy m« vèn quèc gia t¨ng lªn, gãp phÇn t¹o ra c¸c l­îng gi¸ trÞ míi cho x· héi. ThÞ tr­êng chøng kho¸n thø cÊp gãp phÇn ph©n phèi l¹i vèn gi÷a c¸c ngµnh ®Ó t¹o ra ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn. 3. ThÞ tr­êng ngo¹i hèi Ngoµi hai thÞ tr­êng c¬ b¶n nãi trªn cßn cã thÞ tr­êng ngo¹i hèi hay cßn gäi lµ thÞ tr­êng hèi ®o¸i. ThÞ tr­êng ngo¹i hèi lµ n¬i mµ ë ®ã x¶y ra viÖc mua vµ b¸n, trao ®æi ngo¹i hèi, trong ®ã chñ yÕu lµ trao ®æi, mua b¸n ngo¹i tÖ vµ c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n quèc tÕ. Do tÝnh chÊt riªng biÖt chuyªn mua b¸n ngo¹i tÖ nªn ë nhiÒu quèc gia: NhËt, Mü... thÞ tr­êng nµy ho¹t ®éng nh­ mét bé phËn thÞ tr­êng tµi chÝnh t­¬ng ®èi ®éc lËp. T¹i ViÖt Nam, thÞ tr­êng nµy cßn ë d¹ng s¬ khai vµ ®­îc ®Æt trong thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng ngo¹i hèi ®· h×nh thµnh hai hÖ thèng tæ chøc kh¸c nhau ®ã lµ hÖ thèng hèi ®o¸i Anh - Mü vµ hÖ thèng hèi ®o¸i ch©u ¢u. Theo hÖ thèng Anh - Mü, thÞ tr­êng ngo¹i hèi cã tÝnh chÊt biÓu t­îng, chØ giao dÞch ngo¹i hèi th­êng xuyªn gi÷a mét sè ng©n hµng vµ ng­êi m«i giíi, quan hÖ nµy cã thÓ lµ trùc tiÕp, song chñ yÕu lµ th«ng qua ®iÖn tho¹i, telex. Ng­îc l¹i, theo hÖ thèng cña lôc ®Þa (Ph¸p, T©y §øc, ý...) thÞ tr­êng ngo¹i hèi cã ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh. Hµng ngµy, nh÷ng ng­êi mua cì lín cã c¸c chi nh¸nh, ®¹i lý ë n­íc ngoµi gi÷ vai trß quan träng trong thÞ tr­êng ngo¹i hèi. C¸c ng©n hµng nµy kinh doanh ngo¹i hèi lµ chñ yÕu, cßn c¸c ng©n hµng kh¸c ®ãng vai trß phô thuéc vµo ho¹t ®éng kinh doanh d­íi sù chØ ®¹o cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cì lín nµy. C¸c thµnh viªn tham gia vµo thÞ tr­êng ngo¹i hèi gåm cã: C¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i (NHTM): c¸c ng©n hµng nµy ®­îc phÐp tiÕn hµnh kinh doanh, giao dÞch ngo¹i hèi víi t­ c¸ch lµ trung gian ®­îc uû quyÒn. C¸c ng©n hµng tiÕn hµnh giao dÞch gi÷a c¸c Ng©n hµng víi nhau vµ víi c¸c kh¸ch hµng kh¸c. C¸c nhµ m«i giíi lµ nh÷ng trung gian ®­îc uû quyÒn gi÷a c¸c Ng©n hµng. Hä lµ nh÷ng thµnh phÇn ®ãng gãp tÝch cùc vµo ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng hèi ®o¸i b»ng c¸ch lµm cho cung vµ cÇu tiÕp cËn nhau theo tõng giao dÞch. Nhê vµo nh÷ng mèi quan hÖ cña m×nh, hä th­êng xuyªn ®­a l¹i nh÷ng th«ng tin vµ kh¶ n¨ng t×m thÊy b¹n hµng nhanh chãng vµ kÞp thêi. C¸c doanh nghiÖp: c¸c doanh nghiÖp tham gia thÞ tr­êng hèi ®o¸i th­êng lµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, thùc hiÖn viÖc b¸n l¹i ngo¹i tÖ cho ng©n hµng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu vµ mua ngo¹i tÖ cña ng©n hµng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu hµng ho¸ n­íc ngoµi. Ng©n hµng Trung ­¬ng (NHT¦): sù tham gia vµo thÞ tr­êng hèi ®o¸i cña NHT¦ lµ rÊt cÇn thiÕt. Mét mÆt ®Ó phôc vô cho kh¸ch hµng cña ng©n hµng (c¸c c¬ quan hµnh chÝnh, c¸c tæ chøc quèc tÕ...), mÆt kh¸c, NHT¦ lµ c¬ quan gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng theo quy ®Þnh cña LuËt ng©n hµng. Th«ng qua diÔn biÕn gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn trong n­íc, NHT¦ cã thÓ can thiÖp vµo thÞ tr­êng ®Ó qu¶n lý tû gi¸ hèi ®o¸i, h¹n chÕ sù dao ®éng cña gi¸ trÞ ®ång tiÒn. Cã hai giao dÞch chñ yÕu trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i, ®ã lµ: mua b¸n ngo¹i tÖ vµ cho vay ngo¹i tÖ. Hai lo¹i giao dÞch nµy lµm ph¸t sinh hai bé phËn thÞ tr­êng t­¬ng øng cña thÞ tr­êng hèi ®o¸i lµ thÞ tr­êng giao ngay (Spot market) vµ thÞ tr­êng giao dÞch cã kú h¹n (forward market). C¸c nghiÖp vô c¬ b¶n trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi gåm cã: Giao dÞch giao ngay: lµ lo¹i giao dÞch trong ®ã viÖc mua, b¸n, thanh to¸n, giao nhËn ngo¹i hèi x¶y ra ®ång thêi. Giao dÞch mua b¸n ngo¹i hèi cã kú h¹n: lµ mét giao dÞch trong ®ã mäi ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång mua b¸n ®­îc ®Þnh ra trong hiÖn t¹i, song viÖc thùc hiÖn c¸c ®iÒu kho¶n ®ã sÏ x¶y ra trong t­¬ng lai, hay nãi c¸ch kh¸c, ®ã lµ nghiÖp vô mua b¸n ngo¹i hèi mµ viÖc giao nhËn sÏ tiÕn hµnh sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, theo mét tû gi¸ tho¶ thuËn lóc ký kÕt hîp ®ång. Giao dÞch Arbitrate: lµ mét d¹ng biÕn t­íng cña nghiÖp vô kinh doanh ngo¹i hèi giao ngay. NghiÖp vô Arbitrate theo ý nguyªn thuû cña nã lµ viÖc lîi dông sù chªnh lÖch vÒ tû gi¸ gi÷a c¸c thÞ tr­êng hèi ®o¸i kh¸c nhau ®Ó thu lêi th«ng qua ho¹t ®éng mua vµ b¸n. Néi dung cña nghiÖp vô nµy bao gåm viÖc mua mét l­îng ngo¹i hèi nhÊt ®Þnh t¹i thÞ tr­êng hèi ®o¸i rÎ nhÊt hoÆc b¸n mét l­îng ngo¹i hèi ®¾t nhÊt vµo mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Trong tr­êng hîp mua ngo¹i hèi t¹i thÞ tr­êng rÎ nhÊt ®ång thêi b¸n sè ngo¹i hèi ®ã t¹i thÞ tr­êng hèi ®o¸i ®¾t nhÊt th× gäi lµ Arbitrate chªnh lÖch hay Arbitrate kh«ng gian (Space Arbitrate). Giao dÞch SWAP: lîi dông c¬ chÕ tÝn dông SWAP, ng©n hµng phèi hîp mua vµ b¸n ngo¹i tÖ giao ngay víi mua, b¸n ngo¹i tÖ cã kú h¹n theo h­íng ng­îc l¹i nh»m kiÕm l·i hoÆc b¶o tån vèn. NghiÖp vô SWAP kh«ng nh÷ng cã thÓ kiÕm l·i mµ cßn cã thÓ tr¸nh ®­îc rñi ro tiÒn tÖ biÕn ®éng. Giao dÞch Future: trong khi c¸c giao dÞch kú h¹n th­êng ®­îc tiÕn hµnh qua ®iÖn tho¹i, th× c¸c giao dÞch nµy th­êng diÔn ra t¹i mét ®Þa ®iÓm cô thÓ, ch¼ng h¹n nh­ c¸c së giao dÞch. T¹i ®©y c¸c hîp ®ång mua b¸n ngo¹i tÖ ®­îc ký kÕt th«ng qua m«i giíi. C¸c ho¹t ®éng Future cã tÝnh tiªu chuÈn ho¸ rÊt cao. Tû gi¸ trong giao dÞch Future th­êng cao h¬n tû gi¸ trong c¸c giao dÞch kú h¹n do chi phÝ giao dÞch Future cao h¬n. Sau khi ký hîp ®ång, ng­êi mua ph¶i ký quü mét kho¶n tiÒn quy ®Þnh cho mçi hîp ®ång nh»m ®¶m b¶o thùc hiÖn hîp ®ång. Giao dÞch quyÒn lùa chän mua b¸n ngo¹i tÖ: giao dÞch quyÒn lùa chän mua b¸n ngo¹i tÖ lµ mét lo¹i giao dÞch ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së ký hîp ®ång quyÒn chän mua (call option) hoÆc quyÒn chän b¸n (put option) mét sè l­îng ngo¹i tÖ nhÊt ®Þnh, theo mét gi¸ quy ®Þnh vµ viÖc thùc hiÖn hîp ®ång sÏ x¶y ra trong t­¬ng lai. Trong giao dÞch nµy, c¸c chñ thÓ cã thÓ lùa chän quyÒn thùc hiÖn hîp ®ång hoÆc còng cã thÓ lùa chän quyÒn huû hîp ®ång, nÕu cã lîi. Tuy nhiªn nÕu huû hîp ®ång th× sÏ mÊt tiÒn ®Æt cäc ®¶m b¶o thùc hiÖn hîp ®ång. Ng©n hµng trung ­¬ng chÞu tr¸ch nhiÖm thi hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña mét n­íc. Tuú theo hÖ thèng hèi ®o¸i mµ NHT¦ t¸c ®éng lªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi cña n­íc ®ã. NHT¦ t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng ngo¹i hèi ®Ó duy tr× tû gi¸ hèi ®o¸i nh­ thÕ nµo? NHT¦ lµ mét thµnh viªn kh«ng thÓ thiÕu trong c¸c phiªn Ên ®Þnh tû gi¸ vµ dµnh quyÒn can thiÖp vµo thÞ tr­êng víi t­ c¸ch lµ ng­êi mua hoÆc ng­êi b¸n. NÕu tû gi¸ cã xu h­íng gi¶m (tøc lµ ®ång tiÒn trong n­íc trë nªn cã gi¸ trÞ h¬n) th× NHT¦ sÏ mua ngo¹i tÖ vµo, nÕu tû gi¸ cã xu h­íng t¨ng (hay lµ ®ång tiÒn trong n­íc bÞ mÊt gi¸) th× NHT¦ cÇn ph¶i sö dông dù tr÷ ngo¹i tÖ cña m×nh (tuy nhiªn còng cÇn ph¶i c©n nh¾c sao cho kh«ng lµm c¹n kiÖt sè dù tr÷ ngo¹i hèi) ®Ó tung ra b¸n. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü I. Nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý liªn quan tíi ho¹t ®éng thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü 1. §èi víi thÞ tr­êng tiÒn tÖ Thµnh viªn chÝnh tham gia vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®ã lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. V× vËy nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý liªn quan tíi ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng còng chÝnh lµ nghiªn cøu vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý liªn quan tíi ho¹t ®éng thÞ tr­êng tiÒn tÖ Mü. §Çu nh÷ng n¨m 1980 hÖ thèng ng©n hµng cña Mü ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn lín vÒ c¬ cÊu ho¹t ®éng còng nh­ tæ chøc. Hai ®¹o luËt trong lÜnh vùc ho¹t ®éng ng©n hµng ®ã lµ: luËt qu¶n lý tiÒn tÖ 1980, luËt Garn-St Germain 1982 ®· t¹o ®µ cho nh÷ng sù thay ®æi nµy cña hÖ thèng ng©n hµng Mü. §ång thêi Quèc héi Mü còng ph¶i chØnh söa l¹i ®¹o luËt ®· cã tõ l©u ®¹o luËt Glass-Steagall 1933. D­íi ®©y t¸c gi¶ sÏ ®i s©u nghiªn cøu kh¸i qu¸t tõng ®¹o luËt ®Ó biÕt ®­îc nã cã nh÷ng sù thay ®æi g×. LuËt qu¶n lý tiÒn tÖ 1980 Víi viÖc th«ng qua LuËt qu¶n lý tiÒn tÖ vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông (gäi t¾t lµ LuËt qu¶n lý tiÒn tÖ 1980). Quèc héi Mü ®· thay ®æi ®¸ng kÓ c¸c quy t¾c ho¹t ®éng ng©n hµng Mü, quy ®Þnh chøc n¨ng quyÒn h¹n cña NHTW Mü, vµ söa ®æi quyÒn h¹n cña NHTW trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. LuËt qu¶n lý tiÒn tÖ 1980 ®· lµm thay ®æi vÞ thÕ c¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng ty tµi chÝnh víi c¸c ng©n hµng, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi göi tiÒn cã thÓ göi ®­îc tiÒn víi l·i suÊt cao h¬n, vµ cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông trong n­íc ®­a ra c¸c tµi kho¶n cã thÓ thanh to¸n nh­ng vÉn ®­îc h­ëng l·i suÊt (nh­ tµi kho¶n NOW). Tõ n¨m 1981 ®Õn 1986 ®¹o luËt nµy ®· ®­a ra quy t¾c ®iÒu chØnh l·i suÊt trÇn, tiÒn göi tiÕt kiÖm t¹i ng©n hµng vµ t¹i c¸c c«ng ty tµi chÝnh (quy t¾c Q). §¹o luËt nµy còng t¨ng møc tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm tiÒn göi lªn 100.000 ®« la Mü cho mçi tµi kho¶n. Ng©n hµng nhËn tiÒn göi còng ®­îc nh÷ng ®Æc quyÒn cña Liªn bang trong viÖc cung cÊp nhiÒu dÞch vô h¬n ®Ó cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. HiÖp héi tÝch luü vµ cho vay, liªn ®oµn tÝn dông còng ®­îc trao nhiÒu quyÒn h¬n. Tr­íc ®©y nh÷ng c«ng ty tµi chÝnh d¹ng nµy chØ ®­îc ho¹t ®éng trong lÜnh vùc cÇm cè hoÆc cho vay nhµ ®Êt. Thay ®æi lín nhÊt trong ho¹t ®éng ng©n hµng ®ã lµ viÖc NHTW Mü ®­îc quyÒn yªu cÇu c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i cã dù tr÷ b¾t buéc - c¶ ng©n hµng th­¬ng m¹i thµnh viªn vµ ng©n hµng th­¬ng m¹i kh«ng thµnh viªn, ng©n hµng nhËn tiÒn göi, hiÖp héi tÝch luü vµ cho vay, liªn ®oµn tÝn dông, nãi chung lµ tÊt c¶ c¸c ng©n hµng còng nh­ chi nh¸nh ng©n hµng cña Mü. LuËt Garn-St Germain 1982 LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông n¨m 1982, ®­îc biÕt víi c¸i tªn Garn-St German Act, ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng, c¸c tæ chøc nhËn tiÒn göi vµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan qu¶n lý ho¹t ®éng ng©n hµng ngoµi c¸c ng©n hµng chÞu sù ®iÒu chØnh cña luËt qu¶n lý tiÒn tÖ 1980. §¹o luËt nµy cho phÐp c¸c ng©n hµng b¸n tµi kho¶n ký th¸c ®Ó c¹nh tranh víi c«ng tr¸i nhµ n­íc. §¹o luËt ®­a ra nh÷ng ®iÒu kho¶n th«ng tho¸ng h¬n cho ngµnh tµi chÝnh. §Æc biÖt lµ ®¹o luËt nµy cho phÐp FDIC (the Federal Deposit Insurance Corporation) cã thÓ can thiÖp ®Ó gióp ®ì c¸c ng©n hµng nhËn tiÒn göi, hiÖp héi tÝch luü vµ cho vay khái t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, cÊp mét kho¶n trî gióp khÈn cÊp cho c¸c ng©n hµng mua l¹i mua l¹i c¸c c«ng ty tµi chÝnh ph¸ s¶n, cho phÐp c¸c c«ng ty tµi chÝnh ph¸t hµnh chøng chØ tµi s¶n rßng (net work certificates). QuyÒn ®Çu t­ vµ cho vay cña c¸c c«ng ty tµi chÝnh còng ®­îc níi réng. §¹o luËt nµy còng t¨ng møc giíi h¹n tèi ®a mµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÓ cho vay lªn 15% vèn tù cã cña ng©n hµng so víi 10% nh­ tr­íc kia vµ nÕu ng©n hµng nµo thùc sù æn ®Þnh th× cã thÓ cho vay thªm 10% vèn tù cã. §¹o luËt nµy cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông trong n­íc cã hai triÖu ®« la Mü trong tµi kho¶n giao dÞch vµ tµi s¶n hiÖn cã sÏ kh«ng ph¶i dù tr÷ b¾t buéc. §¹o luËt còng cho phÐp kho¶ng gÇn 20.000 liªn ®oµn tÝn dông Mü kh«ng ph¶i dù tr÷ b¾t buéc. Mét söa ®æi nhá cña ®¹o luËt nµy vµo n¨m 1983 lµ cho phÐp tµi kho¶n ký th¸c míi më trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ kh«ng ph¶i cã mét kho¶n tiÒn dù tr÷ b¾t buéc n÷a. 2. §èi víi thÞ tr­êng vèn Nh­ ®· nãi ë phÇn trªn, theo quan ®iÓm cña t¸c gi¶ th× thÞ tr­êng vèn vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n chØ lµ mét, v× vËy nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý liªn quan tíi thÞ tr­êng chøng kho¸n còng lµ nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý liªn quan tíi thÞ tr­êng vèn. C¬ quan ®øng ®Çu qu¶n lý thÞ tr­êng chøng kho¸n ë Mü ®ã lµ Uû Ban chøng kho¸n Mü - UBCK (SEC - US Securities and Exchange Commission), ®­îc thµnh lËp ngµy 6/6/1934 sau sù sôp ®æ cña thÞ tr­êng n¨m 1929. UBCK Mü lµ c¬ quan cã tÝnh ®éc lËp cao ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch vµ 4 Uû viªn héi ®ång do Tæng thèng bæ nhiÖm víi nhiÖm kú 5 n¨m. SEC cã quyÒn lùc réng r·i tõ viÖc ban hµnh c¸c quy ®Þnh, cÊp phÐp kinh doanh, cÊp phÐp thµnh lËp së giao dÞch ®Õn viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t vµ xö lý kû luËt c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng. Toµn bé ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n Mü chÞu sù ®iÒu tiÕt cña c¸c luËt sau: LuËt chøng kho¸n 1933 §©y lµ ®¹o luËt c¬ b¶n ®iÒu chØnh mäi ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n Mü. §¹o luËt ®­îc coi lµ ®¹o luËt "trung thùc víi chøng kho¸n". Môc tiªu cña ®¹o luËt nµy lµ: thø nhÊt, tÊt c¶ c¸c nhµ ®Çu t­ ®Òu cã quyÒn nhËn ®­îc mäi tin tøc tµi chÝnh vµ tin tøc quan träng kh¸c liªn quan tíi chøng kho¸n ®­îc chµo b¸n; thø hai, nghiªm cÊm mäi hµnh vi gian lËn, lõa dèi, néi gi¸n trong viÖc mua b¸n chøng kho¸n. LuËt giao dÞch chøng kho¸n 1934 Víi ®¹o luËt nµy, Quèc héi Mü chÝnh thøc cho ra ®êi UBCK. §¹o luËt nµy trao cho UBCK quyÒn qu¶n lý mäi ho¹t ®éng trong ngµnh chøng kho¸n bao gåm: quyÒn cho phÐp ®¨ng ký kinh doanh, quyÒn ®iÒu tiÕt, quyÒn gi¸m s¸t c¸c c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n, c¸c ®¹i lý giao dÞch, vµ ®¹i lý thanh to¸n bï trõ còng nh­ c¸c tæ chøc tù ®iÒu tiÕt (self regulatory organizations - SROs). C¸c së giao dÞch chøng kho¸n nh­ së giao dÞch chøng kho¸n New York, së giao dÞch chøng kho¸n Mü ®Òu lµ SROs. HiÖp héi c¸c nhµ b¸n bu«n chøng kho¸n quèc gia (NASD - the National Association of Securities Dealers ) qu¶n lý hÖ thèng NASDAQ còng lµ SRO. §¹o luËt nµy ®ång thêi trao cho UBCK quyÒn xö ph¹t ®èi víi c¸c c¬ quan ®iÒu tiÕt vµ nh÷ng ng­êi liªn quan tíi hä. §¹o luËt còng cho phÐp UBCK cã quyÒn yªu cÇu c¸c c«ng ty cã chøng kho¸n mua b¸n c«ng khai cung cÊp c¸c b¶n b¸o c¸o ®Þnh kú. LuËt c«ng ty cæ phÇn 1935 C¸c c«ng ty cæ phÇn cã ®¹i lý hoÆc th«ng qua ®¹i lý ho¹t ®éng trong lÜnh vùc dÞch vô c«ng céng hoÆc ph©n phèi b¸n lÎ khÝ ga s¶n xuÊt hoÆc tù nhiªn ®Òu chÞu sù ®iÒu tiÕt cña luËt nµy. C¸c c«ng ty nµy ph¶i ®­a ra c¸c b¸o c¸o trong ®ã ®Ò cËp ®Õn tÊt c¶ c¸c th«ng tin chi tiÕt liªn quan tíi c¬ cÊu tµi chÝnh, c¬ cÊu tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty còng nh­ cña c¸c chi nh¸nh. C¸c c«ng ty cæ phÇn ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh cña UBCK vÒ c¸c vÊn ®Ò nh­: cÊu tróc hÖ thèng dÞch vô c«ng céng, c¸c giao dÞch gi÷a c¸c c«ng ty cæ phÇn dÞch vô c«ng céng víi nhau, c¸c giao dÞch tµi chÝnh vµ c¸c vÊn ®Ò vÒ mua b¸n chøng kho¸n... LuËt tÝn th¸c 1939 §¹o luËt nµy ®­îc ¸p dông víi c¸c chøng kho¸n nî nh­ tr¸i phiÕu, giÊy nî, vµ c¸c giÊy tê ®­îc mua b¸n réng r·i. ThËm chÝ nh÷ng chøng kho¸n ®ã cã ®­îc ®¨ng ký theo luËt chøng kho¸n råi th× nã vÉn ch­a ®­îc mua b¸n réng r·i nÕu ch­a cã tho¶ thuËn gi÷a ng­êi ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ ng­êi cÇm gi÷ chøng kho¸n, hay cßn gäi lµ tÝn th¸c. Tho¶ thuËn ®ã ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña luËt nµy. LuËt c«ng ty ®Çu t­ 1940 LuËt nµy ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty nh­ quü t­¬ng hç ®Çu t­. C¸c quü t­¬ng hç ®Çu t­ th­êng tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®Çu t­, t¸i ®Çu t­ vµ bu«n b¸n chøng kho¸n hoÆc cã chøng kho¸n ®­îc bu«n b¸n réng r·i ra c«ng chóng. Quy ®Þnh nµy ®­îc ®­a ra nh»m tèi thiÓu ho¸ xung ®ét vÒ lîi Ých ph¸t sinh trong c¸c giao dÞch phøc t¹p. LuËt nµy yªu cÇu c¸c c«ng ty ph¶i c«ng bè t×nh h×nh tµi chÝnh, chÝnh s¸ch ®Çu t­ cho c¸c nhµ ®Çu t­ biÕt khi cæ phiÕu ®­îc chµo b¸n lÇn ®Çu tiªn. Môc ®Ých cña LuËt c«ng ty ®Çu t­ lµ c«ng khai ho¸ c¸c th«ng tin vÒ quü, vÒ môc tiªu ®Çu t­ còng nh­ cÊu tróc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty ®Çu t­. Tuy nhiªn, ®¹o luËt nµy kh«ng cho phÐp UBCK trùc tiÕp kiÓm so¸t c¸c quyÕt ®Þnh hoÆc ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty nµy hoÆc quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ ®Çu t­ cña hä. LuËt t­ vÊn ®Çu t­ 1940 LuËt nµy ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng cña c¸c nhµ t­ vÊn ®Çu t­. §¹o luËt nµy quy ®Þnh c¸c c«ng ty vµ c¸c luËt s­ muèn ho¹t ®éng trong lÜnh vùc t­ vÊn ®Çu t­ th× ph¶i ®¨ng ký víi UBCK vµ tu©n thñ c¸c quy ®Þnh b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c nhµ ®Çu t­. LuËt Sarbanes - Oxley 2002 Ngµy 30 th¸ng 7 n¨m 2002 Tæng thèng Mü Bush ®· chÝnh thøc ban hµnh luËt Sarbanes - Oxley 2002. §¹o luËt nµy ®­îc coi lµ c¶i tæ lín nhÊt trong ho¹t ®éng kinh doanh Mü kÓ tõ thêi Tæng thèng Franklin Delano Roosevelt. §¹o luËt nµy ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm nhiÒu h¬n n÷a trong viÖc b¸o c¸o t×nh h×nh tµi chÝnh, vÒ gian lËn kÕ to¸n vµ yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp ph¶i lËp "Ban kiÓm so¸t kÕ to¸n c«ng ty cæ phÇn - Public Company Accounting Oversight Board - PCAOB" ®Ó kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kÕ to¸n trong c«ng ty. II. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü 1. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng thÞ tr­êng ngo¹i hèi Mü §Ó mua hµng ho¸ dÞch vô tõ n­íc ngoµi hoÆc ®Çu t­ vµo n­íc kh¸c, ®iÒu ®Çu tiªn c¸c c«ng ty hoÆc c¸ nh©n th­êng lµm ®ã lµ mua ®ång tiÒn cña n­íc mµ hä tiÕn hµnh giao dÞch. Nãi chung nhµ xuÊt khÈu th­êng muèn ®­îc tr¶ b»ng tiÒn n­íc m×nh hoÆc b»ng ®ång ®« la Mü, ®ång tiÒn ®­îc chÊp nhËn trªn toµn thÕ giíi. 1.1. §Æc ®iÓm thÞ tr­êng ngo¹i hèi Mü Lµ thÞ tr­êng ngo¹i hèi lín nhÊt thÕ giíi ThÞ tr­êng ngo¹i hèi Mü lµ thÞ tr­êng lín nhÊt vµ cã tÝnh thanh kho¶n cao nhÊt trªn thÕ giíi. Theo ­íc tÝnh th× doanh sè toµn cÇu cña thÞ tr­êng ngo¹i hèi Mü ®¹t møc kho¶ng 1.500 tû ®« la Mü mét ngµy, gÊp vµi lÇn so víi doanh sè thÞ tr­êng tr¸i phiÕu ChÝnh phñ Mü, thÞ tr­êng lín thø hai thÕ giíi. C¸c th­¬ng vô cña c¸ nh©n tõ 200 triÖu ®« la Mü tíi 500 triÖu ®« la Mü lµ chuyÖn th­êng xuyªn. Gi¸ c¶ niªm yÕt thay ®æi th­êng xuyªn, cø 20 lÇn mét phót. Theo ­íc tÝnh th× tû gi¸ hèi ®o¸i thay ®æi 18.000 lÇn trong mét ngµy b×nh th­êng. (Nguån: www.ny.frb.org/education/addpub/usfxm/) Víi doanh sè 1.500 tû ®« la Mü mét ngµy th× qu¶ thËt kh«ng cÇn ph¶i liÖt kª ra con sè lùc l­îng tham gia thÞ tr­êng. GÇn hai phÇn ba tæng sè giao dÞch diÔn ra gi÷a nh÷ng nhµ b¸n bu«n vµ víi mét phÇn ba tæng sè giao dÞch diÔn ra gi÷a nh÷ng nhµ b¸n bu«n víi c¸c kh¸ch hµng. Mét giao dÞch ban ®Çu cña nhµ b¸n bu«n th­êng kÐo theo rÊt nhiÒu lÇn c¸c giao dÞch tiÕp theo, ®«i khi c¸c giao dÞch diÔn ra trong kho¶ng thêi gian rÊt dµi do c¸c nhµ b¸n bu«n th­êng ph¶i c©n nh¾c vÞ trÝ cña m×nh ®Ó tù b¶o hiÓm cho m×nh, qu¶n lý vµ tr¸nh nh÷ng rñi ro cã thÓ cã. Do ®ã, sè l­îng giao dÞch víi kh¸ch hµng cña c¸c nhµ b¸n bu«n th­êng chiÕm mét tû lÖ nhá so víi tæng l­îng giao dÞch cña hä. Trong rÊt nhiÒu thÞ tr­êng tµi chÝnh trªn thÕ giíi th× giao dÞch ngo¹i hèi diÔn ra nhiÒu nhÊt lµ ë Anh quèc mÆc dï ®ång tiÒn cña quèc gia nµy - ®ång b¶ng Anh - l¹i Ýt ®­îc mua b¸n h¬n nhiÒu so víi ®ång tiÒn kh¸c. H×nh 2: Doanh sè giao dÞch ngo¹i hèi trªn thÕ giíi Nguån: www.ny.frb.org/education/addpub/usfxm/ Theo nh­ b¶ng trªn th× Anh quèc lµ n­íc chiÕm tíi gÇn 33% tæng doanh sè giao dÞch ngo¹i hèi toµn cÇu, xÕp thø nhÊt, tiÕp theo lµ Mü chiÕm 17% vµ ®øng thø ba lµ NhËt B¶n víi 10%. Nh­ vËy, ba trung t©m tµi chÝnh lín nhÊt thÕ giíi ë ch©u ¢u, ch©u ¸ vµ T©y b¸n cÇu chiÕm tíi 60% tæng doanh sè giao dÞch ngo¹i hèi toµn cÇu. §øng sau ba trung t©m tµi chÝnh khæng lå nµy lµ Singapore víi 7% tæng sè giao dÞch toµn cÇu. Khèi l­îng giao dÞch ngo¹i hèi ë Anh ph¶n ¸nh vÞ trÝ ®¸ng nÓ cña thµnh phè London trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ vµ ®©y còng lµ n¬i cã nhiÒu tæ chøc tµi chÝnh lín nhÊt. Theo thèng kª th× cã 213 tæ chøc tµi chÝnh ë Anh tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i hèi th«ng qua Ng©n hµng Trung ­¬ng Anh, nh­ng chØ cã 93 tæ chøc tµi chÝnh ë Mü tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh th«ng qua Quü dù tr÷ Liªn bang. Trong ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i hèi, London kh«ng nh÷ng ®­îc lîi vÒ vÞ trÝ ®Þa lý gÇn víi thÞ tr­êng ®ång Euro vµ gÇn c¸c tæ chøc tµi chÝnh lín thÕ giíi mµ London cßn ®­îc lîi vÒ vïng thêi gian chuÈn (time zone). ë London, c¸c trung t©m tµi chÝnh më cöa vµo buæi s¸ng trong khi hµng lo¹i c¸c trung t©m tµi chÝnh ë §«ng ¢u vµ ch©u ¸ vÉn ®ang lµ buæi chiÒu muén; tøc lµ buæi chiÒu h«m nay cña London t­¬ng øng víi s¸ng sím cïng ngµy cña thÞ tr­êng B¾c Mü. Do ®ã, London sÏ cã nhiÒu giao dÞch ngo¹i hèi b»ng ®ång ®« la Mü h¬n lµ ë Mü vµ nhiÒu giao dÞch ngo¹i hèi b»ng ®ång Euro h¬n lµ ë §øc. Tuy nhiªn, ®a sè c¸c giao dÞch tiÕn hµnh ë London, kho¶ng 85% lµ do c¸c tæ chøc tµi chÝnh n­íc ngoµi thùc hiÖn, kho¶ng 49% lµ do c¸c nhµ b¸n bu«n Mü tiÕn hµnh nãi c¸ch kh¸c gÊp ba lÇn khèi l­îng giao dÞch cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh Anh. Lµ thÞ tr­êng ho¹t ®éng 24/24 giê Trong vßng mét phÇn t­ thÕ kû qua, kh¸i niÖm thÞ tr­êng hai t­ giê ®· trë thµnh hiÖn thùc. §©u ®ã trªn hµnh tinh, c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh më cöa kinh doanh, c¸c ng©n hµng, c¸c tæ chøc tµi chÝnh mua ®i b¸n l¹i ®ång ®« la vµ c¸c ®ång tiÒn kh¸c hµng giê, hµng ngµy vµ thËm chÝ hµng ®ªm. T¹i c¸c trung t©m tµi chÝnh trªn thÕ giíi, khi thêi gian lµm viÖc tr«i qua, n¬i th× s¾p ®ãng cöa, n¬i s¾p më cöa vµ b¾t ®Çu ho¹t ®éng kinh doanh. ThÞ tr­êng ngo¹i hèi cø tiÕp diÔn theo dßng thêi gian vµ theo vßng quay cña mÆt trêi quanh tr¸i ®Êt. Mói giê quèc tÕ n»m ë phÝa t©y Th¸i B×nh D­¬ng vµ c¸c giao dÞch sÏ b¾t ®Çu ë c¸c trung t©m tµi chÝnh ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng - ®Çu tiªn ë Wellington, New Zealand, sau ®ã lµ Syney, Australia, Tokyo, Hong Kong, vµ Singapore. Mét giê sau ®ã, trong khi c¸c thÞ tr­êng nµy vÉn cßn ®ang ho¹t ®éng ë khu vùc ch©u ¸ th× c«ng viÖc kinh doanh míi b¾t ®Çu ë Bahrain vµ §«ng ¢u. Sau cïng, khi c«ng viÖc kinh doanh ë Tokyo s¾p söa kÕt thóc th× c¸c thÞ tr­êng ë ch©u ¢u míi b¾t ®Çu ho¹t ®éng. Nh­ vËy, vµo ®Çu giê chiÒu ë ch©u ¢u th× c«ng viÖc kinh doanh ë New York vµ c¸c trung t©m kh¸c míi b¾t ®Çu. KÕt thóc vßng thêi gian nµy lµ vµo gi÷a hoÆc cuèi giê chiÒu cña Mü, ngµy tiÕp theo b¾t ®Çu ë khu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, thÞ tr­êng ®Çu tiªn b¾t ®Çu ho¹t ®éng vµ qu¸ tr×nh nh­ vËy l¹i b¾t ®Çu. ThÞ tr­êng hai t­ giê tøc lµ tû gi¸ hèi ®o¸i vµ t×nh h×nh thÞ tr­êng cã thÓ thay ®æi vµo bÊt kú thêi gian nµo ®Ó theo kÞp víi nh÷ng diÔn biÕn cã thÓ x¶y ra ë bÊt kú n¬i ®©u. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ c¸c nhµ kinh doanh vµ c¸c thµnh viªn thÞ tr­êng ph¶i c¶nh gi¸c víi kh¶ n¨ng tû gi¸ biÕn ®éng m¹nh trong thêi gian nghØ ë bÊt kú n¬i nµo trªn thÕ giíi. C¸c tæ chøc tµi chÝnh lín th­êng ph¶i thÝch nghi víi t×nh h×nh thÞ tr­êng nh­ vËy vµ ®­a ra hµng lo¹t c¸c gi¶i ph¸p nh»m kiÓm so¸t thÞ tr­êng vµ tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh trªn c¬ së thÞ tr­êng hai t­ giê. Cã tæ chøc tµi chÝnh tiÕn hµnh ho¹t ®éng ë New York, tæ chøc tµi chÝnh kh¸c më cöa hai t­ giê mét ngµy, tæ chøc th× tiÕn hµnh ho¹t ®éng tõ trô së nµy sang trô së kh¸c vµ cã thÓ cã nhiÒu gi¶i ph¸p n÷a. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng giao dÞch ngo¹i hèi kh«ng tiÕn hµnh tr«i ch¶y nh­ vËy. Trong mét ngµy, cã thÓ cã thêi gian giao dÞch ngo¹i hèi rÊt nhiÒu vµ cã thÓ cã thêi gian cã rÊt Ýt giao dÞch x¶y ra. Ng­êi b¸n th× muèn b¸n khi hä tiÕp cËn ®­îc víi khèi l­îng ng­êi mua lín nhÊt vµ ng­êi mua muèn mua khi hä tiÕp cËn ®­îc víi khèi l­îng ng­êi b¸n lín nhÊt. C¸c giao dÞch ®._.h­ thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng khoa häc vµ c«ng nghÖ, trong khi vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn thÞ tr­êng hµng hãa vµ dÞch vô. Quan ®iÓm vÒ viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh còng ®· ®­îc §¹i héi §¶ng lÇn thø IX kh¼ng ®Þnh, lµ n­íc ta cÇn: “Ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng thÞ tr­êng vèn, nhÊt lµ thÞ tr­êng vèn dµi h¹n vµ trung h¹n. Tæ chøc vµ vËn hµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng b¶o hiÓm an toµn, hiÖu qu¶. H×nh thµnh ®ång bé thÞ tr­êng tiÒn tÖ; t¨ng kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña ®ång tiÒn ViÖt Nam”. Dùa trªn c¬ së môc tiªu vµ quan ®iÓm trªn cã thÓ ®Æt ra mét vµi ®Þnh h­íng chung vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ cho ViÖt Nam trong thêi gian tíi nh­ sau: X©y dùng lé tr×nh ph¸t triÓn tæng thÓ hÖ thèng tµi chÝnh vµ TTTC trong tæng thÓ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c¶i c¸ch c¬ cÊu vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. C¸c mèc quan träng cho viÖc x©y dùng lé tr×nh ph¸t triÓn tæng thÓ hÖ thèng tµi chÝnh vµ TTTC lµ c¸c n¨m 2005, 2010 vµ thËp niªn tiÕp theo. Lé tr×nh nµy kh«ng chØ tÝnh ®Õn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c¶i c¸ch c¬ cÊu (nhÊt lµ c¶i c¸ch khu vùc DNNN) vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mµ cßn c¶ c¸c mèi quan hÖ néi t¹i gi÷a c¸c cÊu thµnh cña TTTC. Chó träng hoµn thiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i; ®ång thêi thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu ®Ó TTTC tõng b­íc cã ®­îc cÊu tróc c©n ®èi h¬n. Tr­íc m¾t, cÇn chó träng ®Õn viÖc hoµn thiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèng ng©n hµng, nhÊt lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh do yªu cÇu thùc tÕ hiÖn nay vµ v× ®©y còng chÝnh lµ tiÒn ®Ò kh«ng thÓ thiÕu cho sù ph¸t triÓn TTTC nãi chung vµ c¸c thÞ tr­êng vèn nãi riªng. CÇn ph¶i nhÊn m¹nh thªm r»ng mét thÞ tr­êng tiÒn tÖ hoµn chØnh h¬n sÏ gãp phÇn ®Èy nhanh viÖc chuyÓn sang sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô tiÒn tÖ gi¸n tiÕp nh»m võa ®¶m b¶o kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cung tiÒn tÖ, võa gãp phÇn h¹n chÕ nh÷ng rñi ro tµi chÝnh cã thÓ ph¸t sinh, nhÊt lµ trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ l·i suÊt ®· ®­îc tù do ho¸. T¨ng c­êng hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi TTTC th«ng qua viÖc: i) ®¶m b¶o thùc thi nghiªm tóc c¸c nguyªn t¾c qu¶n lý c¬ b¶n; ii) x©y dùng m« h×nh qu¶n lý thÝch hîp vµ t¨ng c­êng sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc; vµ iii) n©ng cao n¨ng lùc c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. Tr­íc hÕt, cÇn thùc hiÖn nghiªm tóc c¸c nguyªn t¾c vÒ minh b¹ch ho¸ th«ng tin, kÕ to¸n, kiÓm to¸n, vµ gi¸m s¸t dùa trªn c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ ®­îc thõa nhËn vµ cã sù thay ®æi cÇn thiÕt c¸c v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan. §Þnh møc tÝn dông quèc tÕ vµ viÖc t¹o dùng lßng tin ®èi víi c«ng chóng vµ c¸c nhµ ®Çu t­ rÊt phô thuéc vµo viÖc thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c nµy. X©y dùng hÖ thèng chØ sè ®¸nh gi¸ rñi ro vµ m« h×nh b¸o ®éng sím. §©y lµ mét c¨n cø quan träng ®Ó xö lý kÞp thêi c¸c t×nh huèng cã thÓ ph¸t sinh, h¹n chÕ rñi ro trªn TTTC vµ ng¨n ngõa khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ. C¸ch thøc th«ng th­êng lµ tËp hîp vµ xem xÐt mét lo¹t c¸c nhãm chØ sè vÒ kinh tÕ vÜ m«, tµi chÝnh - ng©n hµng, tiÒn tÖ, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ nî n­íc ngoµi, vµ tµi chÝnh doanh nghiÖp. HÖ thèng c¸c chØ sè t­¬ng ®èi dÔ x©y dùng, song khã "xÕp h¹ng" theo møc ®é nghiªm träng vµ khã ®¸nh gi¸ c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c chØ sè. C¸ch thøc ®­îc quan t©m gÇn ®©y lµ x©y dùng c¸c m« h×nh dù b¸o x¸c suÊt khñng ho¶ng, ë t©m khu vùc, cã thÓ x©y dùng c¸c m« h×nh b¸o ®éng sím vÒ kh¶ n¨ng vµ ph¹m vi lan truyÒn khñng ho¶ng. Tuy nhiªn, m« h×nh chØ lµ sù khëi ®Çu cña qu¸ tr×nh ph©n tÝch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch. §¸nh gi¸ theo hÖ thèng c¸c chØ sè vµ m« h×nh cÇn kÕt hîp víi ®¸nh gi¸ chuyªn gia ®Ó cã thÓ ®­a ra nh÷ng dù b¸o kÞp thêi vµ kiÕn nghÞ chÝnh s¸ch hîp lý nhÊt. B¾t nguån tõ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2010 vµ tõ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü, ta cã thÓ rót ra mét sè bµi häc kinh nghiÖm ®¸ng quý sau: 2. Bµi häc kinh nghiÖm cho viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam nh×n tõ thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü 2.1. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi lµm tiÒn ®Ò cho viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh Tõ thùc tÕ cña n­íc Mü, chóng ta thÊy ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi æn ®Þnh, ph¸t triÓn chÝnh lµ tiÒn ®Ò ®Ó x©y dùng mét hÖ thèng tµi chÝnh v÷ng m¹nh, cã hiÖu qu¶. Bëi cã nh­ vËy th× khi ng­êi d©n bá vèn míi yªn t©m tin t­ëng vµo sù an toµn cña nã vµ n¾m trong tay 90% hy väng lµ sÏ thu ®­îc lîi nhuËn trong t­¬ng lai. Mong muèn ®ång tiÒn sinh lîi, ng­êi bá vèn hiÓu râ sù m¹o hiÓm vµ chÊp nhËn rñi ro. Anh ta kh«ng hÒ ®ßi hái sù "an toµn" tuyÖt ®èi cho kho¶n ®Çu t­ cña m×nh. Tuy nhiªn, tÊt c¶ nh÷ng ng­êi gãp vèn ®Òu muèn cã mét thÞ tr­êng ®Çu t­ ch¾c ch¾n, nghÜa lµ, mét tr¹ng th¸i kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi ®ñ æn ®Þnh Ýt nhÊt trong t­¬ng lai m­¬i m­êi l¨m n¨m. Nãi mét c¸ch cô thÓ h¬n, hä ph¶i tin r»ng tèc ®é l¹m ph¸t sÏ t¨ng chËm h¬n tû suÊt lîi nhuËn cña ®ång vèn bá ra. Ngoµi ra ng­êi ®Çu t­ yªu cÇu mét sù b¶o ®¶m vÒ mÆt ph¸p lý ®èi víi kho¶n tiÒn bá ra, anh ta cÇn biÕt ch¾c ch¾n lµ tiÒn cña m×nh sÏ kh«ng bÞ l¹m dông hay bÞ tiªu ®i mét c¸ch bÊt hîp ph¸p, ®iÒu ®· tõng x¶y ra kh«ng ph¶i mét lÇn trong thùc tiÔn ng©n hµng tÝn dông cña ViÖt Nam. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy, ViÖt nam cÇn gi¶i quyÕt ngay t×nh tr¹ng lµm ¨n kh«ng cã l·i cña mét sè lín c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, cho gi¶i thÓ hoÆc t­ h÷u ho¸ c¸c xÝ nghiÖp thua lç triÒn miªn (trõ c¸c c«ng ty, xÝ nghiÖp ®Æc biÖt quan träng trong c¸c lÜnh vùc y tÕ, giao dôc, quèc phßng, b¶o vÖ m«i tr­êng), khuyÕn khÝch c¸c khu vùc, c¸c ngµnh kinh tÕ cã hiÖu qu¶ kh«ng ph©n biÖt h×nh thøc së h÷u nh»m t¨ng nhanh cña c¶i cho x· héi vµ t¹o ra nguån tiÕt kiÖm míi. TiÕp theo ®ã, ViÖt Nam cÇn ph¶i quan t©m ®Õn viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng bëi v× n¨ng suÊt lao ®éng cao chÝnh lµ ch×a kho¸ dÉn ®Õn thµnh c«ng cña nÒn kinh tÕ. Nhµ n­íc ta còng cÇn khuyÕn khÝch ®Ó ®Çu t­ thªm vµo x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, duy tr× sù æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ an ninh quèc gia. §ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó cã thÓ h×nh thµnh nªn mét thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn, lµnh m¹nh ë n­íc ta. 2.2. Hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p luËt cho ho¹t ®éng thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam Mü lµ mét n­íc mµ thÞ tr­êng tµi chÝnh cña nã ®­îc kiÓm so¸t chÆt chÏ b»ng ph¸p luËt. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi còng ®Òu cho thÊy r»ng kh«ng cã sù nhÊt trÝ, kh«ng cã sù ñng hé tÝch cùc vµ kh«ng cã can dù trùc tiÕp tõ phÝa Nhµ n­íc th× kh«ng mét thÞ tr­êng tµi chÝnh nµo cã thÓ ph¸t triÓn ®­îc nh­ mong muèn. Do ®ã, ViÖt Nam cÇn cã mét hÖ thèng ph¸p luËt chÆt chÏ ®Ó duy tr× sù æn ®Þnh vÒ mÆt chÝnh trÞ, x· héi cña ®Êt n­íc, sù c©n ®èi kinh tÕ vµ mét møc l¹m ph¸t cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc, qu¶n lý ®­îc c¸c tµi kho¶n tiÕt kiÖm. Tr­íc hÕt, ViÖt Nam cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn mét cuéc c¶i c¸ch triÖt ®Ó hÖ thèng ng©n hµng - tµi chÝnh - tÝn dông, hÖ thèng h¹ch to¸n vµ thuÕ kho¸ theo h­íng chuyÓn c¸c chøc n¨ng hµnh chÝnh lµ chñ yÕu sang c¸c chøc n¨ng kinh doanh, th­¬ng m¹i, m«i giíi giao dÞch c¸c s¶n phÈm tµi chÝnh. Bëi cã nh­ thÕ th× ph¸p luËt míi dÔ dµng qu¶n lý ThÞ tr­êng tµi chÝnh vµ hµng triÖu kh¸ch hµng trªn thÞ tr­êng nµy míi cã ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn dÔ dµng vµ thuËn lîi ®Ó tham gia. Ng­êi ®Çu t­ vèn, ng­êi sö dông vèn rÊt cÇn sù c«ng b»ng, c«ng minh vµ tù do c¹nh tranh trong mäi quan hÖ giao kÌo ®Ó tån t¹i vµ ho¹t ®éng ®­îc trªn m«i tr­êng tµi chÝnh ®ã. Nãi chung, thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam cÇn ®­îc kiÓm so¸t b»ng HÖ thèng LuËt ®Çy ®ñ vµ cã hiÖu lùc. Mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó kiÓm so¸t nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ luËt ph¸p, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng ph¸p lý kinh doanh nãi chung vµ tiÒn tÖ nãi riªng. Nh÷ng quy ®Þnh ®· cã nh­ hai ph¸p lÖnh vÒ ng©n hµng ch­a ®ñ lµ c¬ së ph¸p lý cho thÞ tr­êng nµy. MÆt kh¸c, tæ chøc vµ vËn hµnh hÖ thèng ng©n hµng cho ®Õn nay ch­a ®¶m b¶o cho c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh cung øng tiÒn tÖ cã hiÖu lùc. VÒ cô thÓ, Nhµ n­íc nªn xem xÐt l¹i mét sè quy ®Þnh trong LuËt, vÝ dô nh­ trong c¬ chÕ lËp riªng c«ng ty chøng kho¸n cña NHTM, NHNN còng nªn xem xÐt l¹i quy ®Þnh cã tÝnh chÊt "rµng buéc c¶ gãi". "Muèn lËp C«ng ty chøng kho¸n, NHTM ph¶i ho¹t ®éng cã l·i, nî qu¸ h¹n d­íi 50%". §©y qu¶ lµ sù gay cÊn ®èi víi nhiÒu NHTM, kÓ c¶ c¸c NHTM quèc doanh chñ lùc. Nªn cã sù xem xÐt cô thÓ ®èi víi tõng NHTM. Bëi v× nî qu¸ h¹n ph¸t sinh qua c¸c thêi kú kh¸c nhau, do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan kh¸c nhau. H¬n n÷a cã nhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô kinh doanh chøng kho¸n kh«ng thuéc tÝnh chÊt kinh doanh vèn tiÒn tÖ, NHTM chØ lµm dÞch vô ®Ó thu hoa hång. Nh­ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n: m«i giíi; qu¶n lý danh môc chøng kho¸n; l­u ký chøng kho¸n; ®¹i lý ph¸t hµnh; Ng©n hµng gi¸m s¸t quü ®Çu t­ cÇn cã quy chÕ níi láng h¬n so víi viÖc NHTM mua, b¸n chøng kho¸n tù doanh; hay thùc hiÖn b¶o l·nh ph¸t hµnh. Nh­ vËy, mét NHTM cã thÓ võa lËp C«ng ty chøng kho¸n, võa víi danh nghÜa chÝnh m×nh ®Ó tham gia vµo Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n. Do vËy, nªn ch¨ng cã sù më réng quy chÕ thµnh viªn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n cã c¶ c¸c NHTM ®­îc phÐp kinh doanh dÞch vô chøng kho¸n thuéc c¸c lo¹i h×nh trªn, chø kh«ng nªn chØ cã c¸c C«ng ty chøng kho¸n lµ thµnh viªn nh­ ®· quy ®Þnh. 2.3. Kinh nghiÖm ChÝnh phñ kiÓm so¸t thÞ tr­êng th«ng qua c¸c c«ng cô thÞ tr­êng Kinh nghiÖm cña Mü cho thÊy ChÝnh phñ kiÓm so¸t thÞ tr­êng tiÒn tÖ th«ng qua c¸c c«ng cô vÜ m« t¸c ®éng ®Õn cung cÇu tiÒn tÖ. Nh÷ng môc tiªu cña Nhµ n­íc trong viÖc kiÓm so¸t thÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ æn ®Þnh gi¸ c¶, t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp. KÎ thï sè mét cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ ®×nh ®èn vµ l¹m ph¸t. Khi møc cÇu tiÒn tÖ t¨ng lªn qu¸ cao, ®Èy gi¸ c¶ lªn, ChÝnh phñ cã thÓ lµm cho cung øng tiÒn tÖ chËm l¹i (th¾t chÆt tiÒn tÖ). NÕu tû lÖ thÊt nghiÖp cao vµ c«ng viÖc kinh doanh suy gi¶m, cã thÓ t¨ng c­êng l­îng cung tiÒn tÖ (më réng tiÒn tÖ). TÊt c¶ nh÷ng biÖn ph¸p ®ã t¸c ®éng th«ng qua l·i suÊt. Th¾t chÆt tiÒn tÖ sÏ lµm cho l·i suÊt t¨ng lªn, tÝn dông sÏ gi¶m, ®ång tiÒn khan hiÕm vµ chi tiªu t­ nh©n c«ng céng sÏ gi¶m ®i, l¹m ph¸t gi¶m vµ gi¸ c¶ sÏ æn ®Þnh. Më réng tiÒn tÖ lµm cho khèi l­îng tiÒn tÖ dåi dµo h¬n, l·i suÊt gi¶m, t¨ng nhu cÇu vÒ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, chi tiªu, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, s¶n xuÊt ph¸t triÓn nh­ng nguy c¬ ®ång tiÒn nãng vµ l¹m ph¸t t¨ng. Ho¹t ®éng cña c¸c thµnh viªn tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ (c¸c tæ chøc tµi chÝnh) b×nh ®¼ng, thµnh phÇn nµo, lÜnh vùc nµo còng "®¸ng ®­îc ­u tiªn". L·i suÊt trªn thÞ tr­êng h×nh thµnh theo quy luËt cung cÇu. Nhµ n­íc kiÓm so¸t thÞ tr­êng tiÒn tÖ th«ng qua viÖc kiÓm so¸t tæng cung - cÇu tiÒn tÖ vµ c¸c c«ng cô kinh tÕ nh­ quü dù tr÷ b¾t buéc, nghiÖp vô thÞ tr­êng më, l·i suÊt chiÕt khÊu, b¬m tiÒn vµo hay hót tiÒn ra lËp l¹i c©n b»ng trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, nh»m t¨ng tr­ëng kinh tÕ, æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ gi¶m thÊt nghiÖp. Sau ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p cô thÓ gióp cho Nhµ n­íc cã thÓ qu¶n lý thÞ tr­êng tµi chÝnh chÆt chÏ vµ cã hiÖu qu¶ h¬n: + VÒ c¸ch ®iÒu hµnh tû gi¸ cña NHT¦: Nhµ n­íc nªn duy tr× vµ t¨ng dÇn l­u l­îng giao dÞch ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng nh»m gi¶m thiÓu tèi ®a bÊt cø sù c¨ng th¼ng nµo vÒ ngo¹i tÖ gi÷a c¸c lùc l­îng tham gia thÞ tr­êng vµ b¶o toµn liªn tôc quü dù tr÷ can thiÖp thÞ tr­êng cña NHT¦. + Më réng ®èi t­îng vµ ®a d¹ng ho¸ h¬n n÷a c¸c h×nh thøc tham gia giao dÞch trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ, ch¼ng h¹n nh­: tæ chøc ®Êu thÇu c¸c ®ît mua b¸n, b¸n ngo¹i tÖ gi÷a c¸c kh¸ch hµng giao dÞch sè lín; thùc hiÖn hîp ®ång mua l¹i kiÒu hèi. + §iÒu chØnh l¹i hîp lý c¸c møc giíi h¹n trÇn, tû lÖ t¨ng thªm giao dÞch kú h¹n trªn c¬ së quan hÖ cung cÇu thùc tÕ vµ xu h­íng ¸p dông h×nh thøc giao dÞch ngo¹i tÖ cã lîi vÒ mÆt chÝnh s¸ch. + VÒ c«ng t¸c tuyªn truyÒn: tr¸nh vµ h¹n chÕ nh÷ng tuyªn bè c«ng khai ë mäi cÊp, ngµnh liªn quan ®Õn ph¸ gi¸, gi¶m gi¸ VND, tr¸i l¹i t©m lý ­a chuéng néi tÖ, tr¸nh lÖ thuéc qu¸ møc ngo¹i tÖ, l·ng phÝ ngo¹i tÖ. §Þnh h­íng b¸o chÝ vµ c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®­a tin ph©n tÝch, b×nh luËn cã lîi cho thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt - kinh doanh, phôc vô xuÊt khÈu tr¸nh g©y x¸o ®éng thÞ tr­êng. 2.4.. Kinh nghiÖm hoµn thiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më NghiÖp vô ThÞ tr­êng më lµ ho¹t ®éng mua b¸n giÊy tê cã gi¸ cña Ng©n hµng Trung ­¬ng nh»m thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ViÖc chuyÓn sang sö dông c¸c c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ gi¸n tiÕp lµ xu h­íng tÊt yÕu phï hîp víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh nghiÖm cña Mü cho thÊy, thÞ tr­êng më ®· vµ ®ang ngµy cµng ®ãng vai trß lµ c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ chñ ®¹o trong bÊt kú mét thÞ tr­êng tµi chÝnh nµo, bëi v× nã ®em l¹i cho Ng©n hµng Trung ­¬ng quyÒn chñ ®éng vµ kh¶ n¨ng can thiÖp linh ho¹t, chÝnh x¸c ®Õn sè tiÒn dù tr÷, c¬ sè tiÒn tÖ vµ cung øng tiÒn theo ý muèn cña Ng©n hµng Trung ­¬ng, ®ång thêi t¸c ®éng ®Õn c¶ l·i suÊt tuú theo ph­¬ng thøc tiÕp cËn thÞ tr­êng më mµ Ng©n hµng Trung ­¬ng lùa chän: Chñ ®éng - nh»m vµo mét khèi l­îng nhÊt ®Þnh tiÒn dù tr÷ vµ cho phÐp l·i suÊt dao ®éng tù do. Thô ®éng - nh»m vµo mét l·i suÊt cô thÓ vµ cho phÐp khèi l­îng tiÒn dù tr÷ dao ®éng. Kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c thÞ tr­êng cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖu thÝch hîp vÒ thiÕt chÕ vµ h¹ tÇng c¬ së lµ ®Òu cã thÓ ¸p dông ®­îc nghiÖp vô thÞ tr­êng më, mµ chØ cã mét sè n­íc cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn lý t­ëng míi cã thÓ lµm ®­îc viÖc ®ã. Tuy vËy nÕu ViÖt Nam biÕt c¸ch vËn dông nghiÖp vô nµy mét c¸ch kh«n khÐo vµ hîp lý, th× mÆc dï cßn "kh«ng hoµn h¶o" thÞ tr­êng tµi chÝnh n­íc ta vÉn cã thÓ dÇn ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng nh­ thµnh c«ng mµ Mü ®· ®¹t ®­îc. ViÖt Nam ®ang cã mét nÒn kinh tÕ chÝnh trÞ æn ®Þnh, ®· cã thÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ cÊp vµ thø cÊp, c¸c c«ng cô nî ng¾n h¹n ®­îc giao dÞch víi khèi l­îng tuy kh«ng nhiÒu nh­ng liªn tôc vµ c¸c thµnh viªn bao gåm c¶ ChÝnh phñ, c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh vµ c¸c doanh nghiÖp, l¹m ph¸t n»m trong ph¹m vi cã thÓ chÊp nhËn ®­îc, nh­ vËy ®· cã ®ñ tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô nµy. Vµ ®Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b»ng c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp vµ trªn c¬ së hµng ho¸ cho thÞ tr­êng, ë ViÖt Nam ngµy 9/3/2000, Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· ký QuyÕt ®Þnh sè 85/200/Q§-NHNN4 ban hµnh quy chÕ nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Ngµy 12/7/2000, nghiÖp vô thÞ tr­êng më do NHNN chñ tr× ®· më phiªn giao dÞch ®Çu tiªn, ®¸nh dÊu mét b­íc ph¸t triÓn quan träng trong ®iÒu chÝnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHT¦, chuyÓn tõ c¸c c«ng cô trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp. Tuy vËy cho ®Õn nay mçi phiªn giao dÞch chØ cã tõ 1 ®Õn 4 thµnh viªn tham gia, chiÕm tû lÖ t­¬ng ®èi thÊp so víi tæng sè c¸c thµnh viªn vµ chiÕm tû lÖ rÊt nhá trong tæng sè c¸c tæ chøc tÝn dông. HiÖn nay theo LuËt ng©n hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh th× chØ cã c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n míi ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng më, do vËy v« h×nh chung ®· giíi h¹n vµ thu hÑp ph¹m vi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më nµy. Trong thêi gian tíi ViÖt Nam cã thÓ häc tËp Mü trong viÖc sö dông c¸c hîp ®ång mua l¹i nh­ lµ h×nh thøc tµi trî linh ho¹t, tiÖn lîi nhÊt. V× h×nh thøc hîp ®ång mua l¹i nµy sÏ gióp cho c¸c thµnh viªn thÞ tr­êng mua hoÆc b¸n chøng kho¸n ®æi lÊy tiÒn mÆt cã tho¶ thuËn chuyÓn ®æi ng­îc l¹i giao dÞch vµo mét thêi ®iÓm trong t­¬ng lai. Hîp ®ång mua l¹i nµy ®­îc coi lµ c«ng cô cã hiÖu qu¶ ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña thÞ tr­êng vµ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thÞ tr­êng. Së dÜ Mü ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh c«ng h¬n vÒ thÞ tr­êng më v× Mü ®· sö dông nghiÖp vô nµy g¾n liÒn víi viÖc h¹n chÕ, hoÆc ¸p dông l·i suÊt ph¹t hoÆc quy ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c hÕt søc kh¾t khe ®èi víi c¸c ng©n hµng vay vèn cña NHT¦ qua ph­¬ng thøc t¸i cÊp vèn hay "cöa sè chiÕt khÊu". V× thÕ NHT¦ ViÖt Nam cã thÓ ®­a ra thªm c¸c tiªu chuÈn cho c¸c thµnh viªn hoÆc c¸c biÖn ph¸p ph¹t chÆt chÏ h¬n khi hä chÊp nhËn mua b¸n cæ phiÕu th«ng qua nghiÖp vô nµy. 2.5. Kinh nghiÖm hîp nhÊt, s¸p nhËp c¸c ng©n hµng HiÖn nay ë ViÖt Nam, c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· trë thµnh mét hÖ thèng víi sè l­îng nhiÒu, ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, tÝnh ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay, ë n­¬c ta ®· cã: 6 ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh (Ng©n hµng n«ng nghiÖp ViÖt Nam, Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam, Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo vµ Ng©n hµng ®ång b»ng s«ng Cöu Long), 48 Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn (trong ®ã 28 Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn ®« thÞ, 20 Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn n«ng th«n), 4 Ng©n hµng liªn doanh gi÷a ViÖt Nam vµ n­íc ngoµi vµ 26 chi nhanh Ng©n hµng n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Nh­ vËy chØ tÝnh riªng hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i cña ta tíi nay ®· cã tíi 84 NHTM kh«ng kÓ gåm 1000 quü tÝn dông nh©n d©n, 5 c«ng ty tµi chÝnh (2 c«ng ty tµi chÝnh cæ phÇn vµ 3 c«ng ty tµi chÝnh cña Tæng c«ng ty Nhµ n­íc), 7 c«ng ty cho thuª tµi chÝnh (2 c«ng ty liªn doanh, 1 c«ng ty n­íc ngoµi vµ 3 c«ng ty Ng©n hµng quèc doanh), bªn c¹nh hÖ thèng tiÕt kiÖm cña Tæng c«ng ty B­u chÝnh ViÔn th«ng vµ gÇn 60 V¨n phßng ®¹i diÖn cña c¸c Ng©n hµng n­íc ngoµi víi m¹ng l­íi chi nh¸nh vµ ®iÓm giao dÞch n»m ë kh¾p mäi miÒn ®Êt n­íc. HÖ thèng NHTM n­íc ta cã sè l­îng nhiÒu song tiÒm lùc tµi chÝnh cña b¶n th©n t­ng Ng©n hµng l¹i rÊt yÕu, ®Æc biÖt lµ c¸c NHTM cæ phÇn kÓ c¶ Ng©n hµng cæ phÇn ®« thÞ vµ Ng©n hµng cæ phÇn n«ng th«n. Do vËy, mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèng NHTM lµ viÖc sö dông c¸c gi¶i ph¸p s¸t nhËp, mua l¹i vµ hîp nhÊt c¸c Ng©n hµng. §©y lµ tÊt yÕu kh¸ch quan bªn c¹nh viÖc cñng cè chÊt l­îng tæ chøc ®iÒu hµnh vµ ho¹t ®éng cña b¶n th©n tõng Ng©n hµng. ViÖc hîp nhÊt gi÷a c¸c Ng©n hµng ®· t¹o ra c¸c Ng©n hµng m¹nh h¬n rÊt nhiÒu vÒ tiÒm lùc tµi chÝnh, gi¶i quyÕt ®­îc nhiÒu nh÷ng khã kh¨n trong ho¹t ®éng. Vµ ®iÒu quan träng lµ t¨ng c­êng søc c¹nh tranh vµ hîp t¸c víi mét quy m« lín h¬n rÊt Nhµ n­íc, t¹o ra mét n¨ng suÊt lao ®éng cao vµ lµ ®éng lùc cña tiÒn bé x· héi. ë n­íc ta cã thÓ cho phÐp 2 hay nhiÒu NHTM cæ phÇn thuéc nhãm c¸c NHTM cæ phÇn lo¹i trung b×nh ­u tiªn c¸c NHTM cæ phÇn cã ®Þa d­ ho¹t ®éng gÇn nhau hîp nhÊt víi nhau ®Ó t¹o ra mét NHTM cæ phÇn lín h¬n. ViÖc hîp nhÊt nµy sÏ kh«ng g©y ra sù x¸o ®éng nhiÒu trong ho¹t ®éng kÓ c¶ vÒ kh¸ch hµng, néi dung ho¹t ®éng, ph¹m vi ho¹t ®éng. VÒ tæ chøc c¸c cæ ®«ng NHTM cæ phÇn cò trë thµnh cæ phÇn míi, sau khi s¸p nhËp sÏ cã vèn ®iÒu lÖ míi, viÖc s¾p xÕp bé m¸y qu¶n trÞ ®iÒu hµnh sÏ kh«ng khã kh¨n theo nguyªn t¾c gãp vèn cæ phÇn. Tuy nhiªn, cÇn xö lý tèt c¸c vÊn ®Ò vÒ ®¸nh gi¸ trÞ gi¸ tµi s¶n ®Ó x¸c ®Þnh tû lÖ gãp vèn cæ phÇn vµ bªn c¹nh ®ã cÇn ®¸nh gi¸ l¹i mÖnh gi¸ cæ phiÕu cña c¸c Ng©n hµng cæ phÇn mét c¸ch chÝnh x¸c. Bªn c¹nh h×nh thøc hîp nhÊt c¸c NHTM cæ phÇn, chóng ta hoµn toµn cã thÓ cho phÐp c¸c NHTM cæ phÇn lín mua l¹i c¸c NHTM cæ phÇn nhá h¬n ®Ó h×nh nªn NHTM cæ phÇn míi. §iÒu nµy ch¾c ch¾n NHTM cæ phÇn míi sÏ cã tiÒm lùc tµi chÝnh khoÎ h¬n vµ ho¹t ®éng lµnh m¹nh h¬n. Víi møc vèn tù cã vµ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña m×nh th× NHTM lín sÏ cã ®ñ ®iÒu kiÖn chi phèi NHTM cæ phÇn nhá vÒ bé m¸y qu¶n trÞ vµ ®iÒu hµnh còng sÏ kh«ng cã g× phøc t¹p bëi lÏ tu©n theo quy luËt nguyªn t¾c cña c«ng ty cæ phÇn. Tuy nhiªn viÖc cÇn xem xÐt mét c¸ch cÈn thËn viÖc ®Þnh gi¸ l¹i gi¸ trÞ tµi s¶n cña c¸c NHTM cæ phÇn, rµ so¸t vµ ®¸nh gi¸ kü cµng c¸c kho¶n nî ®Æc biÖt lµ c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n vµ cã vÊn ®Ò cña c¸c NHTM. Bªn c¹nh ®ã viÖc ®Þnh gi¸ cæ phiÕu cña c¸c NHTM nhá cÇn ph¶i cã quy chÕ sao cho NHTM cæ phÇn lín kh«ng thÓ Ðp gi¸ lµm cho gi¸ cæ phiÕu cña NHTM cæ phÇn nhá xuèng qu¸ møc. MÆt kh¸c, cã thÓ cho phÐp NHTM quèc doanh mua l¹i vèn gãp cña NHTM cæ phÇn nhá. §©y lµ mét gi¶i ph¸p kh¶ thi vµ tÝch cùc nhÊt gióp cho c¸c NHTM cæ phÇn cã ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ trë thµnh NHTM cã quy m« lín. C¸c NHTM quèc doanh ®Çu t­ nhiÒu sÏ lµ nh÷ng cæ ®«ng lín vµ theo th«ng lÖ sÏ n¾m quyÒn qu¶n trÞ ®iÒu hµnh. 2.6. Kinh nghiÖm ®a d¹ng hãa c¸c c«ng cô thÞ tr­êng tµi chÝnh Kinh nghiÖm thùc tÕ nh×n tõ thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü cho thÊy c«ng cô thÞ tr­êng cµng phong phó th× ho¹t ®éng giao dÞch cµng s«i ®éng. ë ViÖt Nam hiÖn nay chñ yÕu thùc hiÖn trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi lµ c¸c nghiÖp vô nh­ giao ngay, kú h¹n. NhiÒu c«ng cô tµi chÝnh hiÖn ®¹i nh­ c«ng cô ph¸i sÞnh, quyÒn chän cßn ch­a ®­îc sö dông hoÆc ®­îc ¸p dông song Ýt cã t¸c dông. Míi ®©y vµo ngµy 11/2/2003 NHNN ViÖt Nam ®· cÊp phÐp cho EXIMBANK triÓn khai nghiÖp vô quyÒn chän tiÒn tÖ vµ ra th«ng b¸o cho phÐp c¸c NHTM kh¸c cña ViÖt Nam ®­îc triÓn khai nghiÖp vô nµy víi mét sè ®iÒu kiÖn cô thÓ. §iÒu nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu cã thªm c«ng cô ®Ó chuyÓn ®æi tõ ®ång tiÒn nµy sang ®ång tiÒn kh¸c trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi, phôc vô cho môc ®Ých thanh to¸n, chi tr¶ ngo¹i tÖ cña m×nh. Ch¾c ch¾n trong thêi gian mét vµi n¨m n÷a, nghiÖp vô quyÒn chän tiÒn tÖ sÏ cã mÆt trong danh môc c¸c nghiÖp vô cña hÇu hÕt c¸c NHTM n­íc ta. Th­¬ng phiÕu - mét c«ng cô ®­îc giao dÞch chñ yÕu trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ cña c¸c n­íc ph¸t triÓn hiÖn vÉn ch­a ®­îc sö dông ë ViÖt Nam do khung ph¸p lý vÒ c«ng cô nµy ch­a hoµn thiÖn (míi cã NghÞ ®Þnh 32 vµ ph¸p lÖnh th­¬ng phiÕu, NHNN ch­a cã th«ng t­ h­íng dÉn NghÞ §Þnh). Mét c«ng cô mang nhiÒu tiÖn Ých n÷a trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®ã lµ hîp ®ång mua l¹i (Repo). Song thùc tÕ hiÖn nay ë ViÖt Nam c«ng cô nµy ®­îc mua b¸n chñ yÕu trªn thÞ tr­êng më gi÷a NHNN víi c¸c tæ chøc tÝn dông, viÖc tiÕn hµnh giao dÞch Repo gi÷a tæ chøc tÝn dông víi kh¸ch hµng vÉn ch­a ®­îc khai th«ng do v¨n b¶n h­íng dÉn ch­a cã, kh¸ch hµng vÉn ch­a hiÓu Repo lµ g×. V× vËy ®Ó t¹o thªm hµng ho¸ cho thÞ tr­êng tiÒn tÖ, t¨ng søc hót cho kh¸ch hµng, trong thêi gian tíi, NHNN cÇn tiÕp tôc ®Èy m¹nh xóc tiÕn ho¹t ®éng cña c¸c c«ng cô thÞ tr­êng trªn vµ tiÕn tíi ¸p dông Repo ng­îc. Trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam, sè l­îng c¸c c«ng ty niªm yÕt míi chØ dõng l¹i con sè 21 vµ ®a phÇn vÉn lµ nh÷ng c«ng ty cã quy m« vèn nhá. §Ó t¨ng cung cæ phiÕu th× trong thêi gian tíi cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sau: hîp lý hãa vµ níi láng c¸c ®iÒu kiÖn niªm yÕt trªn thÞ tr­êng vµ ®­a ra nhiÒu ­u ®·i h¬n cho c¸c c«ng ty niªm yÕt; ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa DNNN g¾n liÒn víi viÖc thùc hiÖn niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n; vµ triÓn khai thùc hiÖn thÝ ®iÓm vµ më réng viÖc cæ phÇn hãa doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ cho phÐp niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. §èi víi thÞ tr­êng Tr¸i phiÕu, Nhµ n­íc cÇn ®­a ra c¸c ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ cã thêi h¹n kh¸c nhau (ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n) ®Ó cã thÓ dÇn t¹o ®­êng cong l·i suÊt chuÈn tham chiÕu cho thÞ tr­êng tµi chÝnh. 2.7. C«ng khai hãa c¸c th«ng tin trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. HÖ thèng th«ng tin cña thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ hÖ thèng chØ tiªu, t­ liÖu liªn quan ®Õn chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n, lµ nh÷ng chØ tiªu ph¶n ¸nh bøc tranh cña thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ t¹i nh÷ng thêi ®iÓm hoÆc thêi kú kh¸c nhau cña tõng quèc gia, tõng ngµnh, nhãm ngµnh...theo ph¹m vi bao qu¸t cña tõng lo¹i th«ng tin. V× vËy viÖc c«ng bè th«ng tin c«ng ty (corporate disclosure) ®­îc xem lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu, b¶o ®¶m cho thÞ tr­êng ho¹t ®éng c«ng b»ng, c«ng khai vµ hiÖu qu¶, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña Nhµ ®Çu t­. T¹i Mü cã nh÷ng c«ng ty chuyªn ho¹t ®éng vÒ lÜnh vùc thu thËp th«ng tin ®Ó ph©n biÖt t×nh tr¹ng kinh doanh cña c¸c c«ng ty tèt víi c«ng ty tåi råi b¸n l¹i cho ng­êi tiÕt kiÖm vµ ng­êi ®i vay. Nh÷ng c«ng ty ®ã lµ Standard and Poor, Mood, vµ Value Line chuyªn vÒ viÖc tËp hîp th«ng tin vÒ t×nh tr¹ng c¸c b¶n quyÕt to¸n cña c¸c c«ng ty kinh doanh vµ vÒ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ cña hä, c«ng bè c¸c sè liÖu nµy vµ b¸n nã cho nh÷ng ng­êi ®Æt mua (c¸c c¸ nh©n, th­ viÖn, c¸c trung gian tµi chÝnh liªn quan ®Õn viÖc mua chøng kho¸n. ChÝnh phñ Mü còng kh«ng ®øng ngoµi viÖc ®iÒu hµnh c¸c th«ng tin trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. Mét mÆt, ChÝnh phñ Mü cung cÊp c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng hiÖn ®¹i ®Ó c«ng khai ho¸ nh÷ng th«ng tin thÞ tr­êng tµi chÝnh ë chõng mùc cã thÓ ®­îc nh­ tû lÖ l¹m ph¸t, l·i suÊt, tû gi¸ hèi ®o¸i, gi¸ cæ phiÕu. MÆt kh¸c, ChÝnh phñ Mü l¹i ®iÒu hµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n theo ph­¬ng thøc khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty tù tiÕt lé vÒ b¶n th©n hä, do ®ã c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ x¸c ®Þnh mét h·ng lµ tèt hay tåi ®Õn møc nµo. 2.8. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin Ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng th«ng tin kinh tÕ - tµi chÝnh - tiÒn tÖ réng lín vµ kÞp thêi ®ång thêi víi viÖc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ngµnh tµi chÝnh nãi chung vµ ngµnh ng©n hµng nãi riªng. Ph¶i nãi r»ng gÇn nh­ tÊt c¶ nh÷ng ph¸t minh vÒ c«ng nghÖ th«ng tin ®Òu xuÊt ph¸t tõ n­íc Mü, mét n­íc cã ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn nhÊt trªn thÕ giíi. B¶n th©n c¸c ho¹t ®éng giao dÞch trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi Mü ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu lµ qua c¸c ph­¬ng tiÖn liªn l¹c hiÖn ®¹i vµ tèi t©n víi tèc ®é truyÒn d÷ liÖu cùc cao. Th«ng tin kinh tÕ - tµi chÝnh lµ mét yÕu tè quan träng hµng ®Çu ®èi víi nh÷ng ng­êi cã tiÒn muèn bá vèn ®Çu t­ vµ ng­êi cÇn vèn. VÝ dô: muèn ®Çu tõ thµnh c«ng th× ph¶i cã th«ng tin nhanh chãng kÞp thêi, chÝnh x¸c vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng, kÕt qu¶ kinh doanh vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña ®¬n vÞ ph¸t hµnh chøng kho¸n. Uû ban chøng kho¸n quèc gia quyÕt ®Þnh ®×nh chØ hay cho phÐp ph¸t hµnh mét lo¹i chøng kho¸n nµo ®ã còng ph¶i cã th«ng tin. Ho¹t ®éng thÞ tr­êng tµi chÝnh bÞ t¸c ®éng bëi nhiÒu yÕu tè nh­ t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trong tõng thêi kú do ®ã còng cÇn ph¶i cã th«ng tin. Tuy nhiªu cã c¶ nh÷ng th«ng tin tèt vµ nh÷ng th«ng tin xÊu, th«ng tin thËt vµ th«ng tin gi¶. §iÒu quan träng h¬n c¶ lµ nh÷ng ng­êi tham gia vµo thÞ tr­êng ph¶i cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch ®­îc c¸c th«ng tin ®ã. Mét vÊn ®Ò quan träng n÷a lµ ®Ó cã thÓ thu thËp th«ng tin mét c¸ch nhanh chãng, kÞp thêi th× ph¶i ®æi míi c«ng nghÖ vµ trang thiÕt bÞ kü thuËt tr­íc hÕt cho c¸c tæ chøc trung gian tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ c¸c ng©n hµng vµ hÖ thèng kho b¹c Nhµ n­íc vµ ®Æc biÖt lµ hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin cho thÞ tr­êng chøng kho¸n míi ®i vµo ho¹t ®éng. TÊt nhiªn chóng ta ch­a thÓ hy väng cã mét hÖ thèng m¸y mãc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, nh­ng nh÷ng nghiÖp vô cÇn thiÕt nhÊt vµ phæ cËp nhÊt trong vËn hµnh thÞ tr­êng tµi chÝnh, ph¶i ®­îc c¶i tiÕn trªn c¬ së sö dông thiÕt bÞ kü thuËt míi, kh«ng thÓ qu¸ l¹c hËu. Yªu cÇu nµy ®· vµ ®ang ®­îc gi¶i quyÕt tõng b­íc, nh­ng râ rµng, cÇn thiÕt ph¶i ®Èy nhanh tèc ®é h¬n n÷a ®Ó hÖ thèng ng©n hµng vµ kho b¹c kh«ng chØ phôc vô nhanh, kÞp thêi cho c¸c nghiÖp vô giao dÞch, thanh to¸n mµ cßn cã ®Ó phôc vô ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. KÕt luËn ThÞ tr­êng tµi chÝnh lµ mét lÜnh vùc rÊt nh¹y c¶m víi c¸c tin tøc. C¸c th«ng tin vÒ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, tû lÖ l¹m ph¸t, l­îng cung øng tiÒn tÖ, møc th©m hôt ng©n s¸ch còng nh­ tin tøc dù ®o¸n vÒ c¸c biÕn ®éng lín vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ trªn quèc gia vµ thÕ giíi ®Òu cã thÓ ¶nh h­ëng tíi ph¶n øng cña c¸c thµnh viªn trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ lµm gi¸ c¶ chøng kho¸n, l·i suÊt, tû gi¸ hèi ®o¸i biÕn ®éng. Nãi nh­ thÕ ®Ó thÊy ®­îc sù khã kh¨n phøc t¹p trong viÖc tæ chøc vµ vËn hµnh thÞ tr­êng tµi chÝnh lín h¬n nhiÒu so víi c¸c thiÕt chÕ tµi chÝnh kh¸c. ViÖt Nam ®ang ®i nh÷ng b­íc ®Çu tiªn trªn con ®­êng x©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh theo m« h×nh cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp. BiÕt bao nhiªu trë ng¹i vµ khã kh¨n cßn ®ang ë phÝa tr­íc nh­ng ®iÒu may m¾n cña chóng ta lµ cã thÓ häc tËp kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc ®· ®i tr­íc vÝ dô nh­ Mü. MÆc dï kh«ng thÓ ¸p dông hoµn toµn nh÷ng kinh nghiÖm cña Mü mét c¸ch m¸y mãc bëi v× ®iÒu kiÖn kinh tÕ - chÝnh trÞ - x· héi cña ViÖt Nam vµ Mü rÊt kh¸c nhau. Song ®iÒu ®ã chØ cã thÓ nãi lªn r»ng chóng ra - nh÷ng thµnh phÇn tham gia vµ ®ãng gãp vai trß kh«ng nhá trong thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam - cÇn ph¶i n¨ng ®éng, s¸ng t¹o h¬n ®Ó ¸p dông vµ häc tËp nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®ã mét c¸ch linh ho¹t, mÒm dÎo. Tõ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn tæng qu¸t vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh, khãa luËn ®· ph©n tÝch cô thÓ thùc tr¹ng ho¹t ®éng thÞ tr­êng tµi chÝnh Mü ®Ó tõ ®ã rót ra nh÷ng bµi häc bæ Ých cho ViÖt Nam trong thêi gian tíi trªn c¬ së nh÷ng ®Þnh h­íng x©y dùng mét thÞ tr­êng tµi chÝnh v÷ng m¹nh ë ViÖt Nam theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Còng qua nh÷ng bµi häc nµy, chóng ta thÊy, thÞ tr­êng tµi chÝnh muèn ph¸t huy ®­îc ®Çy ®ñ c¸c chøc n¨ng vµ vai trß cña nã th× nã ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c c«ng cô, ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc vµ biÖn ph¸p, trong ®ã thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¶i ®­îc hoµn thiÖn ®Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu hiÖu qu¶ vµ kinh tÕ trong thêi ®¹i míi. Danh s¸ch b¶ng biÓu H×nh 1: S¬ ®å dÞch chuyÓn vèn H×nh 2: Doanh sè giao dÞch ngo¹i hèi trªn thÕ giíi H×nh 3: B¶ng thÞ phÇn c¸c nghiÖp vô trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi Mü n¨m 2001 B¶ng 1: Doanh sè giao dÞch cña c¸c c«ng cô thÞ tr­êng tiÒn tÖ Mü 2000 - 2002 B¶ng 2: ChØ sè thÞ tr­êng cæ phiÕu B¶ng 3: Quy m« ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam B¶ng 4: B¶ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c qua NHNN B¶ng 5: Doanh sè giao dÞch qua trung t©m thÞ tr­êng liªn ng©n hµng B¶ng 6: Doanh sè giao dÞch trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng B¶ng 7: Tû träng doanh sè mua b¸n ngo¹i tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông B¶ng 8: T×nh h×nh ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ cña c¸c tæ chøc tÝn dông B¶ng 9: Doanh sè ho¹t ®éng cña c¸c nghiÖp vô trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ cña NHNN B¶ng 10: Tæng hîp cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty niªm yÕt B¶ng 11: ChØ sè VN - Index t¹i mét sè thêi ®iÓm tµi liÖu tham kh¶o I. tµI LIÖU TIÕNG VIÖT S¸ch [1] NguyÔn §×nh Tµi - Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh cña nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi ViÖt Nam - NXB chÝnh trÞ quèc gia 2000 [2] Frederic S.Mishkin - TiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh - 1992 [3] PGS. §inh Xu©n Tr×nh - Gi¸o tr×nh thanh to¸n quèc tÕ trong ngo¹i th­¬ng – NXBGD [4] PGS. §inh Xu©n Tr×nh, PGS. NguyÔn ThÞ Quy - Gi¸o tr×nh thÞ tr­êng chøng kho¸n - NXBGD [5] Ph©n tÝch thÞ tr­êng tµi chÝnh - David Blake T¹p chÝ [6] T¹p chÝ thÞ tr­êng chøng kho¸n n¨m 2002, 2003 [7] T¹p chÝ ng©n hµng n¨m 2000, 2001, 2002, 2003 [8] T¹p chÝ nghiªn cøu ch©u Mü 2002, 2003 II. tµI LIÖU TIÕNG ANH [9] David H.Friedman – Money and Banking [10] American Economic History [11] Robert W.Kolb – International Finance Reader [12] Foundation of Finance [13] IMF- International Finance Statistics 2003 III. tµI LIÖU TRANG WEB [14] www.federalreserve.gov [15] www.sec.gov [16] www.ny.frb.org [17] www.nasdaq.com [18] www.djia.com [19] www.fibv.com [20] www.vietcombank.com.vn [21] www.vcbs.com.vn [22] www.vnn.vn [23] www.vietstock.vn [24] www.vnexpress.net [25] www.mezfin.com Môc lôc ._.