Thanh toán quốc tế bằng phương thức tín dụng chứng từ - Giải pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tại Ngân hàng nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam

1 MUÏC LUÏC [—\ Trang TRANG BÌA PHUÏ LÔØI CAM ÑOAN LÔØI CAÛM ÔN MUÏC LUÏC i DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT v DANH MUÏC CAÙC BAÛNG, BIEÅU vi DANH MUÏC CAÙC SÔ ÑOÀ, HÌNH VEÕ vii DANH MUÏC CAÙC VÍ DUÏ MINH HOÏA viii LÔØI MÔÛ ÑAÀU ix CHÖÔNG 1 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ VAØ RUÛI RO TRONG PHÖÔNG THÖÙC THANH TOAÙN TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ 1 1.1. Phöông thöùc tín duïng chöùng töø - phöông thöùc thanh toaùn chuû yeáu ñöôïc aùp duïng hieän nay 1 1.1.1. Khaùi nieäm phöông thöùc tín duïng chöùng töø 1 1.1.2. Ñaëc tröng cuûa phöông thöùc tín duïng chöùng töø 2 1.1.3. Caùc vaên baûn phaùp lyù quoác teá ñieàu chænh phöông thöùc TDCT 3 1.1.3.1. UCP 3 1.1.3.2. Caùc vaên baûn phaùp lyù quoác teá khaùc 4 1.1.3.3. Moái quan heä giöõa caùc vaên baûn phaùp lyù quoác teá vaø phaùp luaät Vieät Nam 5 1.2. Khaùi nieäm ruûi ro 6 1.2.1. Ruûi ro laø gì? 6 2 1.2.2. Phaân loaïi ruûi ro 7 1.3. Tín duïng chöùng töø – moät phöông thöùc thanh toaùn quoác teá tieàm aån nhieàu ruûi ro 8 1.3.1. Khaùi nieäm ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá 8 1.3.2. Caùc loaïi ruûi ro trong thanh toaùn L/C 9 1.3.2.1. Quy trình thanh toaùn tín duïng chöùng töø 9 1.3.2.2. Caùc loaïi ruûi ro trong thanh toaùn L/C 10 1.3.3. Baøi hoïc kinh nghieäm töø nhöõng ruûi ro trong thanh toaùn theo phöông thöùc TDCT cuûa caùc NHTM treân theá giôùi 19 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 21 CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG THANH TOAÙN THEO PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ TAÏI NHNo & PTNT VIEÄT NAM 22 2.1. Toång quan veà hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá cuûa NHNo & PTNT Vieät Nam 22 2.1.1. Sô löôïc veà lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa NHNo & PTNT Vieät Nam 22 2.1.2. Hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá taïi NHNo & PTNT Vieät Nam 23 2.1.2.1. Toå chöùc hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá taïi NHNo 23 2.1.2.2. Keát quaû hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá cuûa NHNo & PTNT Vieät Nam trong thôøi gian qua 24 2.2. Thöïc traïng ruûi ro trong thanh toaùn theo phöông thöùc TDCT taïi NHNo & PTNT Vieät Nam 30 2.2.1. Caùc ruûi ro mang tính chaát vó moâ 32 2.2.1.1. Ruûi ro chính trò, phaùp lyù 32 2.2.1.2. Ruûi ro hoái ñoaùi 34 2.2.2. Caùc ruûi ro tröïc tieáp 35 3 2.2.2.1. Ruûi ro khi NHNo laø ngaân haøng phaùt haønh 35 2.2.2.2. Ruûi ro khi NHNo laø ngaân haøng thoâng baùo 46 2.2.2.3. Ruûi ro khi NHNo laø ngaân haøng chieát khaáu/thöông löôïng 50 2.3. Nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro trong thanh toaùn baèng L/C taïi NHNo & PTNT Vieät Nam 52 2.3.1. Nguyeân nhaân khaùch quan 52 2.3.1.1. Nguyeân nhaân töø phía khaùch haøng cuûa NHNo 52 2.3.1.2 Nguyeân nhaân töø thöïc traïng neàn kinh teá 53 2.3.2. Nguyeân nhaân chuû quan cuûa NHNo 54 2.3.2.1. Trình ñoä nghieäp vuï cuûa caùn boä ngaân haøng coøn thaáp 54 2.3.2.2. Thöïc traïng taøi chính yeáu keùm 54 2.3.2.3. Trình ñoä coâng ngheä ngaân haøng coøn thaáp 55 2.3.2.4. Vöôùng maéc trong quy trình nghieäp vuï thanh toaùn L/C 55 2.3.2.5. Trình ñoä vaän duïng UCP cuûa NHNo coøn thaáp 56 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2 57 CHÖÔNG 3 GIAÛI PHAÙP PHOØNG NGÖØA VAØ HAÏN CHEÁ RUÛI RO TRONG THANH TOAÙN THEO PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ TAÏI NHNo & PTNT VIEÄT NAM 58 3.1. Ñònh höôùng phaùt trieån hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá cuûa NHNo & PTNT Vieät Nam 58 3.1.1. Xu höôùng phaùt trieån cuûa vieäc söû duïng phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø 58 3.1.1.1. Phöông thöùc tín duïng chöùng töø vaãn laø phöông thöùc thanh toaùn quan troïng trong thöông maïiquoác teá taïi Vieät Nam 58 3.1.1.2. Caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ña daïng hoùa phöông thöùc tín duïng chöùng töø ñaùp öùng yeâu caàu hoäi nhaäp 59 3.1.1.3. Söï ra ñôøi cuûa UCP600 59 4 3.1.2. Ñònh höôùng phaùt trieån hoaït ñoäng TTQT taïi NHNo ñeán 2010 60 3.1.2.1 Chieán löôïc phaùt trieån cuûa NHNo & PTNT VN ñeán 2010 60 3.1.2.2. Ñònh höôùng phaùt trieån hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi NHNo & PTNT VN 61 3.2. Caùc giaûi phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi NHNo & PTNT Vieät Nam 62 3.2.1. Nhöõng giaûi phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong noäi boä NHNo & PTNT Vieät Nam 63 3.2.1.1. Muïc tieâu 63 3.2.1.2. Noäi dung 63 3.2.2. Moät soá kieán nghò 76 3.2.2.1. Kieán nghò ñoái vôùi Chính phuû 76 3.2.2.2. Kieán nghò ñoái vôùi Ngaân haøng Nhaø nöôùc 77 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 80 KEÁT LUAÄN xv TAØI LIEÄU THAM KHAÛO xvii PHUÏ LUÏC xxi 5 DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT Y Z CHÖÕ VIEÁT TAÉT NGUYEÂN VAÊN TTQT Thanh toaùn quoác teá TDCT Tín duïng chöùng töø L/C Letter of Credit (Thö tín duïng) NHNo NHNo & PTNT Vieät Nam Ngaân haøng Noâng nghieäp & Phaùt trieån Noâng thoân Vieät Nam NHPH/TB/XN/CK/TL Ngaân haøng phaùt haønh/thoâng baùo/xaùc nhaän/ chieát khaáu/thöông löôïng NHTM Ngaân haøng thöông maïi NHNN Ngaân haøng Nhaø nöôùc XNK Xuaát nhaäp khaåu SWIFT The Society for Worldwide Interbank Financial Tele-communication (Toå chöùc vieãn thoâng taøi chính quoác teá toaøn caàu) UCP Uniform Customs and Practice for Documentary Credit (Quy taéc vaø thöïc haønh thoáng nhaát veà TDCT) ICC International Chamber of Commerce (Phoøng Thöông maïi quoác teá) ISBP International Standard Banking Practice for the Examination of Documents under Documentary Credit ISP International Standby Practice 6 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG BIEÅU Y Z Trang - Bieåu 2.1 : Doanh soá thanh toaùn XNK cuûa 4 NHTM nhaø nöôùc 25 - Bieåu 2.2 : Doanh soá thanh toaùn quoác teá cuûa NHNo 2001-2005 26 - Baûng 2.3 : Tyû troïng thanh toaùn quoác teá cuûa NHNo 2001-2005 27 - Bieåu 2.4 : Soá löôïng ngaân haøng ñaïi lyù cuûa NHNo 1996-2005 29 - Baûng 2.5 : Doanh soá thanh toaùn quoác teá baèng L/C taïi NHNo 2001-2005 31 - Baûng 3.1 : Caùc chæ tieâu phaùt trieån chuû yeáu cuûa NHNo ñeán 2010 60 DANH MUÏC CAÙC SÔ ÑOÀ, HÌNH VEÕ Y Z Trang Sô ñoà 1.1 : Quy trình thanh toaùn theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø 10 Sô ñoà 1.2 : Caùc loaïi ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá baèng L/C 11 Sô ñoà 3.1 : Phaân loaïi haïn möùc tín duïng, chieát khaáu cho khaùch haøng 70 Sô ñoà 3.2 : Heä thoáng giaûi phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro PT TDCT76 7 DANH MUÏC CAÙC VÍ DUÏ MINH HOÏA Y Z Trang - Ví duï 1 : Veà ruûi ro phaùp lyù, chính trò 32 - Ví duï 2 : Veà ruûi ro phaùp lyù, chính trò 33 - Ví duï 3 : Veà ruûi ro hoái ñoaùi 34 - Ví duï 4 : Veà ruûi ro kyõ thuaät ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 35 - Ví duï 5 : Veà ruûi ro kyõ thuaät ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 36 - Ví duï 6 : Veà ruûi ro kyõ thuaät ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 38 - Ví duï 7 : Veà ruûi ro kyõ thuaät ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 39 - Ví duï 8 : Veà ruûi ro kyõ thuaät ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 40 - Ví duï 9 : Veà ruûi ro tín duïng ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 43 - Ví duï10: Veà ruûi ro ñaïo ñöùc ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 45 - Ví duï11: Veà ruûi ro ñaïo ñöùc ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 45 - Ví duï12: Veà ruûi ro kyõ thuaät ñoái vôùi ngaân haøng thoâng baùo 47 - Ví duï13: Veà ruûi ro kyõ thuaät ñoái vôùi ngaân haøng thoâng baùo 48 8 LÔØI MÔÛ ÑAÀU [—\ 1. YÙ nghóa vaø tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Ngaøy nay, thöông maïi quoác teá ñaõ trôû thaønh moät boä phaän khoâng theå thieáu ñoái vôùi moãi quoác gia. Môû roäng thöông maïi khoâng chæ ñôn thuaàn laø tìm kieám lôïi nhuaän, phaùt huy lôïi theá so saùnh maø coøn laø caùch toát nhaát ñeå ñaåy nhanh toác ñoä phaùt trieån kinh teá. Thöïc hieän chuû tröông ñoåi môùi cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, trong nhöõng naêm gaàn ñaây, caùc doanh nghieäp xuaát nhaäp khaåu Vieät Nam ñaõ môû roäng quan heä buoân baùn vôùi nhieàu nöôùc treân theá giôùi, trong ñoù coù caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån nhö Hoa Kyø, Nhaät Baûn vaø caùc nöôùc trong khoái Lieân minh chaâu Aâu – EU. Môû roäng quan heä buoân baùn vôùi caùc nöôùc ñoàng nghóa vôùi vieäc phaûi chaáp nhaän caùc luaät chôi chung, trong ñoù coù vieäc phaûi tuaân thuû caùc quy ñònh chaët cheõ cuûa caùc phöông thöùc thanh toaùn trong thöông maïi quoác teá. Trong quaù trình phaùt trieån ñoù, thanh toaùn quoác teá laø moät dòch vuï ngaøy caøng trôû neân quan troïng ñoái vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam, noù laø moät maét xích quan troïng thuùc ñaåy caùc hoaït ñoäng kinh doanh khaùc cuûa ngaân haøng phaùt trieån; ñoàng thôøi noù coøn hoã trôï vaø thuùc ñaåy hoaït ñoäng kinh doanh xuaát nhaäp khaåu cuûa caùc doanh nghieäp phaùt trieån. Thanh toaùn quoác teá ra ñôøi döïa treân neàn taûng thöông maïi quoác teá, nhöng thöông maïi quoác teá coù toàn taïi vaø phaùt trieån coøn phuï thuoäc vaøo khaâu thanh toaùn coù thoâng suoát, kòp thôøi, an toaøn vaø chính xaùc ñöôïc hay khoâng. 9 Vì vaäy, trong nhieàu naêm qua caùc ngaân haøng thöông maïi noùi chung vaø NHNo & PTNT Vieät Nam noùi rieâng ñaõ khoâng ngöøng naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá, ña daïng hoùa caùc phöông thöùc thanh toaùn nhö chuyeån tieàn, nhôø thu, tín duïng chöùng töø, … Trong ñoù, phöông thöùc thanh toaùn quoác teá baèng tín duïng chöùng töø laø moät nghieäp vuï cô baûn, phuïc vuï ñaéc löïc cho hoaït ñoäâng kinh doanh xuaát nhaäp khaåu cuûa caùc doanh nghieäp trong neàn kinh teá. Do phöông thöùc thanh toaùn naøy coù nhieàu öu vieät neân nhu caàu söû duïng raát cao (chieám khoaûng 65%) vaø coù xu höôùng ngaøy caøng phaùt trieån, laø nguoàn thu tieàm naêng cuûa ngaân haøng. Tuy nhieân, tín duïng chöùng töø khoâng phaûi laø moät nghieäp vuï ñôn giaûn, noù ñoøi hoûi phaûi ñöôïc ñaàu tö thích ñaùng veà nghieäp vuï vaø coâng ngheä. Thöïc teá cho thaáy, tín duïng chöùng töø vaãn coøn tieàm aån nhieàu ruûi ro, gaây thieät haïi veà taøi chính vaø uy tín khoâng chæ cho caùc doanh nghieäp tham gia xuaát nhaäp khaåu maø cho caû ngaân haøng. NHNo & PTNT Vieät Nam laø moät trong nhöõng ngaân haøng thöông maïi haøng ñaàu, vôùi maïng löôùi roäng lôùn gaàn 2000 chi nhaùnh treân caû nöôùc, ñaây laø ñieàu kieän toát ñeå giuùp hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá phaùt trieån. Qua hôn 10 naêm tham gia hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá, beân caïnh nhöõng thaønh quaû, vieäc vaän duïng phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø cuõng ñaõ vaø ñang gaëp moät soá khoù khaên, ñaëc bieät laø vaán ñeà ruûi ro – moät vaán ñeà gaây haäu quaû nghieâm troïng cho ngaân haøng khoâng chæ veà taøi saûn, vaät chaát maø caû uy tín khoâng chæ ôû phaïm vi trong nöôùc maø coøn caû quoác teá. Chính vì vaäy, vieäc phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá baèng phöông thöùc tín duïng chöùng töø laø moät vieäc laøm caàn thieát maø caùc ngaân haøng thöông maïi noùi chung vaø NHNo & PTNT Vieät Nam noùi rieâng, cuõng nhö caùc doanh nghieäp phaûi ñaëc bieät chuù troïng vaø quan taâm. 10 Xuaát phaùt töø nhaän thöùc ñoù, toâi muoán ñi saâu vaøo nghieân cöùu ñeà taøi : “Thanh toaùn quoác teá baèng phöông thöùc tín duïng chöùng töø – Giaûi phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro taïi NHNo & PTNT Vieät Nam”, vôùi mong muoán töø nhöõng thöïc tieãn phaùt sinh vaø baøi hoïc kinh nghieäm ñeå ñöa ra moät soá giaûi phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong phöông thöùc thanh toaùn naøy, goùp phaàn ñöa tín duïng chöùng töø thaønh phöông thöùc thanh toaùn hoaøn thieän vaø tin caäy nhaát hieän nay. 2. Muïc tieâu nghieân cöùu Ñeà taøi taäp trung nghieân cöùu moät soá vaán ñeà cô baûn sau : - Phaân tích nhöõng quy ñònh cuûa caùc vaên baûn phaùp lyù lieân quan trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø, ñaëc bieät laø nhöõng quy ñònh trong UCP500, 1993 vôùi nhöõng ñieàu khoaûn deã gaây ruûi ro cho caùc beân. Töø ñoù, giuùp caùc beân tham gia vaøo phöông thöùc thanh toaùn naøy hieåu roõ taàm quan troïng cuûa vieäc vaän duïng UCP500 ñeå phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro xaûy ra. - Hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá baèng phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi NHNo & PTNT Vieät Nam vaø nhöõng ruûi ro phaùt sinh (2001 – 2005) - Toång hôïp nhöõng loaïi ruûi ro coù theå xaûy ra ñoái vôùi caùc ngaân haøng khi tham gia phöông thöùc thanh toaùn theo tín duïng chöùng töø khi laø : Ngaân haøng phaùt haønh, ngaân haøng thoâng baùo, ngaân haøng xaùc nhaän, chieát khaáu thö tín duïng, … - Giôùi thieäu vaø phaân tích moät soá baøi hoïc kinh nghieäm töø nhöõng ruûi ro trong thöïc tieãn, tìm ra nhöõng haïn cheá cuõng nhö nguyeân nhaân phaùt sinh ñeå töø ñoù coù bieän phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø taïi NHNo & PTNT Vieät Nam. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu 3.1. Ñoái töôïng nghieân cöùu 11 Thanh toaùn quoác teá laø moät vaán ñeà raát roäng, tuy nhieân trong phaïm vi ñeà taøi naøy taäp trung nghieân cöùu veà phöông thöùc tín duïng chöùng töø vaø nhöõng ruûi ro phaùt sinh cuõng nhö bieän phaùp haïn cheá vaø phoøng ngöøa ruûi ro ñoù. 3.2. Phaïm vi nghieân cöùu - Khoâng gian : ruûi ro trong thanh toaùn baèng L/C trong heä thoáng NHNo & PTNT Vieät Nam. Ngöôøi vieát ñöùng treân giaùc ñoä cuûa ngaân haøng nghieân cöùu veà ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá taïi NHNo & PTNT Vieät Nam. - Thôøi gian : caùc baùo caùo hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá giai ñoaïn 2001 – 2005. 4. Tính môùi cuûa luaän vaên Maëc duø thanh toaùn baèng phöông thöùc tín duïng chöùng töø khoâng phaûi laø vaán ñeà môùi meû, ñaõ coù moät soá coâng trình nghieân cöùu cuõng nhö taùc phaåm vieát veà vaán ñeà naøy, nhö: - “Thanh toaùn quoác teá trong ngoaïi thöông” cuûa PGS.TS. Ñinh Xuaân Trình - “Hoûi ñaùp veà thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu qua phöông thöùc tín duïng chöùng töø “ cuûa GS.TS. Voõ Thanh Thu - “Thanh toaùn quoác teá baèng L/C – Caùc tranh chaáp thöôøng phaùt sinh vaø caùch giaûi quyeát” cuûa PGS.TS. Nguyeãn Thò Quy - “Ñaùnh giaù vaø phoøng ngöøa ruûi ro trong kinh doanh ngaân haøng” cuûa PGS.TS. Nguyeãn Vaên Tieán - Chuyeân ñeà toát nghieäp “Moät soá bieän phaùp haïn cheá ruûi ro trong thanh toaùn theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi Ngaân haøng Ngoaïi thöông Chi nhaùnh Khu cheá xuaát Taân Thuaän” cuûa Traàn Thò Ngoïc Dieäp naêm 2004 Tuy nhieân, ñeå phuïc vuï cho hoaït ñoäng thöông maïi cuõng nhö hoaït ñoäng thanh toaùn ngaøy caøng trôû neân phoå bieán vaø phaùt trieån thì vieäc nghieân cöùu veà 12 nhöõng maët traùi, nhöõng ruûi ro khi aùp duïng phöông thöùc thanh toaùn naøy laø vieäc voâ cuøng caàn thieát, ñaëc bieät trong giai ñoaïn hieän nay. Nhìn chung caùc coâng trình treân ñaõ taäp trung vaø nghieân cöùu nhöõng khía caïnh cuûa hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá noùi chung cuõng nhö phöông thöùc tín duïng chöùng töø noùi rieâng nhöng chöa ñi saâu vaøo nghieân cöùu ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá baèng phöông thöùc L/C, ñaëc bieät laø vôùi moät ngaân haøng thöông maïi haøng ñaàu ôû Vieät Nam. Hôn nöõa, trong boái caûnh baûn söûa ñoåi UCP600 ñaõ ñöôïc Uyû ban thöông maïi ngaân haøng – Phoøng Thöông maïi quoác teá (ICC) thoâng qua vaøo ngaøy 25/10/2006, vaø chính thöùc coù hieäu löïc töø 01/07/2007 vôùi nhöõng söûa ñoåi boå sung so vôùi UCP500 thì vieäc phaân tích nhöõng ñieåm môùi cô baûn cuûa UCP600 ñaëc bieät veà khía caïnh ngaên ngöøa ruûi ro laø moät vieäc laøm voâ cuøng caàn thieát. Treân cô sôû tieáp thu vaø keá thöøa nhöõng tinh hoa cuûa caùc coâng trình treân, ñieåm môùi cuûa luaän vaên naøy laø nghieân cöùu moät maûng cuûa ruûi ro trong hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá – ñoù chính laø ruûi ro trong phöông thöùc TDCT taïi moät ngaân haøng thöông maïi nhaø nöôùc, haøng ñaàu cuûa VN – Ngaân haøng No & PTNT. Hôn nöõa, coù leõ ñaây laø laàn ñaàu tieân moät luaän vaên nghieân cöùu veà Quy taéc vaø thöïc haønh thoáng nhaát veà tín duïng chöùng töø baûn söûa ñoåi naêm 2007, soá xuaát baûn 600 – UCP600, tuy chöa ñaày ñuû nhöng cuõng ñaùnh daáu söï tìm toøi nghieân cöùu cuûa ngöôøi vieát, ñaëc bieät trong vaán ñeà phoøng ngöøa ruûi ro. 5. Phöông phaùp nghieân cöùu Caùc phöông phaùp ñöôïc söû duïng keát hôïp trong ñeà taøi : ñieàu tra, phaân tích thöïc teá, thoáng keâ, toång hôïp, so saùnh döïa treân cô sôû soá lieäu thoáng keâ cuûa NHNo vaø PTNT Vieät Nam. Beân caïnh ñoù, toâi nghieân cöùu nhöõng kinh nghieäm töø nhöõng tình huoáng ñaõ phaùt sinh treân thöïc teá ôû moät soá ngaân haøng baïn trong nöôùc, cuõng nhö nöôùc ngoaøi ñeå töø ñoù ruùt ra ñöôïc baøi hoïc caàn thieát, vaän duïng trong coâng vieäc. 13 6. Noäi dung nghieân cöùu Chöông 1 : Nhöõng lyù luaän veà phöông thöùc tín duïng chöùng töø vaø ruûi ro trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø Chöông naøy neâu ra nhöng vaán ñeà lyù luaän cô baûn veà phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø vaø nhöõng ruûi ro trong phöông thöùc ñoù. Ñaây chính laø cô sôû lyù luaän neàn taûng cho vieäc ñi saâu phaân tích nhöõng ruûi ro trong phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø ôû chöông tieáp theo. Chöông 2 : Thöïc traïng ruûi ro trong thanh toaùn theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi NHNo & PTNT Vieät Nam - Giôùi thieäu veà hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá cuûa NHNo noùi chung cuõng nhö vò trí cuûa phöông thöùc tín duïng chöùng töø. - Phaân tích ñi saâu vaøo nhöõng ruûi ro vaø keát hôïp vôùi nhöõng ví duï minh hoïa thöïc teá ñaõ xaûy ra taïi NHNo trong thôøi gian 2001 -2005 ñeå töø ñoù ruùt ra nhöõng baøi hoïc, nguyeân nhaân vaø haïn cheá, laøm tieàn ñeà cho caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò ôû chöông tieáp theo. Chöông 3 : Giaûi phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi NHNo & PTNT Vieät Nam - Neâu ra nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån hoaït ñoäng thanh toaùn theo tín duïng chöùng töø cuõng nhö ñònh höôùng phaùt trieån hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá taïi NHNo & PTNT Vieät Nam ñeán 2010. - Ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän phöông thöùc tín duïng chöùng töø cuõng nhö phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong phöông thöùc naøy taïi NHNo. 14 CHÖÔNG1: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ VAØ RUÛI RO TRONG PHÖÔNG THÖÙC THANH TOAÙN TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ 1.1. PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ - PHÖÔNG THÖÙC THANH TOAÙN CHUÛ YEÁU ÑÖÔÏC AÙP DUÏNG HIEÄN NAY 1.1.1. Khaùi nieäm phöông thöùc tín duïng chöùng töø Phöông thöùc tín duïng chöùng töø laø moät söï thoaû thuaän, trong ñoù moät ngaân haøng (ngaân haøng môû thö tín duïng), theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng (ngöôøi yeâu caàu môû thö tín duïng), seõ môû moät thö tín duïng cho ngöôøi höôûng lôïi do khaùch haøng chæ ñònh trong ñoù cam keát seõ traû moät soá tieàn nhaát ñònh cho ngöôøi ñoù (ngöôøi höôûng lôïi cuûa thö tín duïng) hoaëc chaáp nhaän hoái phieáu do ngöôøi naøy kyù phaùt trong phaïm vi soá tieàn ñoù, khi ngöôøi naøy xuaát trình cho ngaân haøng moät boä chöùng töø thanh toaùn phuø hôïp vôùi nhöõng quy ñònh ñeà ra trong thö tín duïng (Letter of Credit – L/C). Theo Ñieàu 2 - UCP600, 2007 – “ Quy taéc vaø thöïc haønh thoáng nhaát veà tín duïng chöùng töø” cuûa Phoøng Thöông maïi quoác teá, trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø coù 4 beân tham gia chính : - Ngöôøi yeâu caàu môû thö tín duïng (Applicant) : laø ngöôøi mua, ngöôøi nhaäp khaåu haøng hoùa. - Ngöôøi höôûng lôïi thö tín duïng (Beneficiary) : laø ngöôøi baùn, ngöôøi xuaát khaåu. 15 - Ngaân haøng môû hay ngaân haøng phaùt haønh thö tín duïng (Issuing bank , Opening bank) : laø ngaân haøng theo yeâu caàu cuûa ngöôøi xin môû hoaëc nhaân danh chính mình phaùt haønh thö tín duïng. - Ngaân haøng thoâng baùo (Advising bank) : laø ngaân haøng thoâng baùo thö tín duïng theo yeâu caàu cuûa ngaân haøng phaùt haønh. Ngoaøi caùc thaønh phaàn chuû yeáu treân, trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø coøn coù theå coù söï tham gia cuûa: - Ngaân haøng xaùc nhaän (Confirming bank) : laø ngaân haøng theo yeâu caàu hoaëc uyû quyeàn cuûa ngaân haøng phaùt haønh theâm söï xaùc nhaän cuûa mình ñoái vôùi thö tín duïng. - Ngaân haøng chæ ñònh (Nominated bank) : laø ngaân haøng thöông löôïng, chieát khaáu boä chöùng töø, trong tröôøng hôïp thö tín duïng cho pheùp. Trong thöïc tieãn, khi ngöôøi nhaäp khaåu vaø ngöôøi xuaát khaåu löïa choïn phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø cho hôïp ñoàng cuûa mình, hoï thöôøng goïi ñoù laø “thanh toaùn baèng thö tín duïng”. Lyù do vì, trong ngoaïi thöông, tín duïng chöùng töø laø loaïi tín duïng do ngaân haøng môû cho ngöôøi nhaäp khaåu, ñöôïc ñaûm baûo baèng caùc chöùng töø göûi haøng cuûa ngöôøi xuaát khaåu. Coøn thö tín duïng laø vaên baûn theå hieän loaïi tín duïng ñoù vaø laø söï cam keát tröïc tieáp cuûa ngaân haøng vôùi ngöôøi xuaát khaåu. 1.1.2. Ñaëc tröng cuûa phöông thöùc tín duïng chöùng töø - Phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø lieân quan ñeán hai quan heä hôïp ñoàng ñoäc laäp. Ñoù laø quan heä giöõa ngöôøi môû thö tín duïng vôùi NHPH vaø quan heä giöõa NHPH vôùi ngöôøi xuaát khaåu. - Trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø coù hai nguyeân taéc cô baûn : 16 + Ñoäc laäp : Thö tín duïng ñöôïc môû treân cô sôû hôïp ñoàng mua baùn, nhöng sau khi ñaõ môû roài, thö tín duïng laïi hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi hôïp ñoàng mua baùn hay baát cöù moät hôïp ñoàng naøo khaùc laøm cô sôû cho thö tín duïng, thaäm chí ngay caû khi thö tín duïng coù daãn chieáu ñeán caùc hôïp ñoàng ñoù. + Tuaân thuû nghieâm ngaët : Ngaân haøng chæ thanh toaùn neáu caùc chöùng töø giao haøng hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi thö tín duïng, ñuùng vôùi caùc chæ daãn cuûa ngöôøi mua. Theo nguyeân taéc naøy, ngaân haøng seõ kieåm tra toaøn boä chöùng töø ngöôøi baùn xuaát trình heát söùc kyõ löôõng, neáu thanh toaùn khoâng ñuùng – ngaân haøng seõ phaûi chòu traùch nhieäm. - Trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø, caùc beân giao dòch chæ caên cöù vaøo chöùng töø chöù khoâng caên cöù vaøo haøng hoùa. - Phöông thöùc tín duïng chöùng töø ñaûm baûo moät caùch töông ñoái quyeàn lôïi cuûa ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua trong hoaït ñoäng ngoaïi thöông. Chính vì vaäy, phöông thöùc thanh toaùn naøy ñöôïc söû duïng vôùi phaïm vi roäng, giuùp caùc doanh nghieäp ôû caùc nöôùc khaùc nhau coù theå tham gia giao dòch, trao ñoåi mua baùn haøng hoùa. 1.1.3. Vaên baûn phaùp lyù quoác teá ñieàu chænh phöông thöùc tín duïng chöùng töø 1.1.3.1. UCP Phöông thöùc tín duïng chöùng töø ñöôïc thöïc hieän theo baûn Quy taéc vaø thöïc haønh thoáng nhaát tín duïng chöùng töø (Uniform Customs and Practice for Documentary Credit – UCP). Ñaây laø moät vaên baûn phaùp lyù quoác teá vaø khoâng mang tính chaát baét buoäc caùc beân phaûi aùp duïng. Ra ñôøi töø naêm 1933 ñeán nay, UCP ñaõ qua 5 laàn söûa ñoåi, boå sung vaø laàn gaàn ñaây nhaát laø thaùng 10/1993, coù hieäu löïc töø ngaøy 01/01/1994 (baûn söûa ñoåi 17 1993, soá xuaát baûn 500, UCP500). Tuy nhieân, caùc vaên baûn ra ñôøi sau khoâng huyû boû caùc vaên baûn tröôùc ñoù neân taát caû caùc vaên baûn ñeàu coù giaù trò phaùp lyù nhö nhau. UCP500 chæ aùp duïng trong hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá, khoâng aùp duïng trong thanh toaùn noäi ñòa. Hieän nay, sau ba naêm soaïn thaûo vaø chænh lyù, ngaøy 25/10/2006 Uyû ban Ngaân haøng cuûa Phoøng Thöông maïi Quoác teá (ICC) ñaõ thoâng qua Baûn quy taéc thöïc haønh thoáng nhaát veà tín duïng chöùng töø môùi (UCP600) thay theá cho baûn UCP500. UCP600 seõ coù hieäu löïc töø ngaøy 01/07/2007. UCP600 coù moät soá thay ñoåi cô baûn so vôùi UCP500 nhö sau: - Thöù nhaát, UCP600 ñaõ boå sung nhieàu ñònh nghóa vaø giaûi thích thuaät ngöõ môùi ñeå laøm roõ nghóa caùc thuaät ngöõ coøn gaây tranh caõi, tinh giaûn caùc ñieàu khoaûn so vôùi UCP500. - Thöù hai, thuaät ngöõ “thôøi gian hôïp lyù” (reasonable time) cho vieäc töø choái hoaëc chaáp nhaän caùc taøi lieäu ñaõ ñöôïc thay theá baèng khoaûng thôøi gian coá ñònh laø “05 ngaøy laøm vieäc ngaân haøng”. - Thöù ba, UCP600 boå sung theâm caùc quy ñònh môùi cho pheùp chieát khaáu thö tín duïng traû chaäm. - Thöù tö, theo UCP600, caùc ngaân haøng coù theå chaáp nhaän taøi lieäu baûo hieåm coù caùc noäi dung daãn chieáu ñeán caùc ñieàu khoaûn mieãn tröø (exclusion clause). 1.1.3.2. Caùc vaên baûn phaùp lyù quoác teá khaùc ñieàu chænh phöông thöùc tín duïng chöùng töø 1.1.3.2.1. ISBP645 ISBP - International Standard Banking Practice (Taäp quaùn ngaân haøng theo tieâu chuaån quoác teá aùp duïng cho vieäc kieåm tra chöùng töø trong phöông thöùc 18 tín duïng chöùng töø) ñöôïc Phoøng Thöông maïi quoác teá phaùt haønh thaùng 01/2003, laø taøi lieäu boå sung mang tính thöïc tieãn cho UCP500. ISBP khoâng söûa ñoåi UCP, giaûi thích chi tieát roõ raøng laøm theá naøo nhöõng quy taéc naøy ñöôïc aùp duïng trong giao dòch haøng ngaøy. Thoâng qua vieäc söû duïng ISBP, nhöõng ngöôøi laøm vieäc kieåm tra chöùng töø coù theå thöïc haønh coâng vieäc cho phuø hôïp vôùi caùc taäp quaùn maø caùc ñoàng nghieäp cuûa hoï ñang söû duïng treân theá giôùi. Do vaäy, ISBP ra ñôøi goùp phaàn laøm giaûm ñaùng keå soá löôïng chöùng töø bò töø choái thanh toaùn do coù loãi chöùng töø khi xuaát trình laàn ñaàu tieân. 1.1.3.2.2. eUCP500 Laø phuï luïc cuûa UCP veà xuaát trình chöùng töø ñieän töû, giuùp cho phöông thöùc tín duïng chöùng töø ñöôïc söû duïng phuø hôïp vôùi thôøi ñaïi ñieän töû. Vôùi vai troø ñoù, eUCP khoâng thay theá UCP, ñöôïc soaïn thaûo ñeå söû duïng cuøng vôùi UCP. 1.1.3.2.3. ISP98 ISP98 – International Standby Practices (Quy taéc thöïc haønh tín duïng döï phoøng quoác teá) ñöôïc Phoøng Thöông maïi quoác teá ban haønh, cung caáp caùc quy taéc veà thöïc haønh nghieäp vuï ngaân haøng tieâu chuaån ñoái vôùi thö tín duïng vaø caùc cam keát ñoäc laäp coù lieân quan nhö thö tín duïng döï phoøng. ISP98 laø moät saûn phaåm mang tính caùch maïng veà vieäc aùp duïng UCP ñoái vôùi thö tín duïng döï phoøng. Tuy nhieân, thö tín duïng döï phoøng vaãn coù theå ñöôïc phaùt haønh theo UCP neáu caùc beân quyeát ñònh nhö vaäy. 1.1.3.3. Moái quan heä giöõa caùc vaên baûn phaùp lyù quoác teá vaø phaùp luaät Vieät Nam Hieän nay, Vieät Nam cuõng nhö nhieàu nöôùc khaùc chöa coù luaät rieâng tröïc tieáp ñieàu chænh hoaït ñoäng thanh toaùn tín duïng chöùng töø. Tuy nhieân, ñoái vôùi 19 tröôøng hôïp khoâng coù luaät quoác gia ñieàu chænh, phaùp luaät Vieät Nam cho pheùp caùc beân tham gia ñöôïc aùp duïng taäp quaùn quoác teá, thaäm chí laø luaät nöôùc ngoaøi. - Boä luaät Daân söï 33/2005/QH11 ngaøy 14/06/2005 - Luaät Thöông maïi soá 36/2005/QH11 ngaøy 14/06/2005 - Luaät caùc Toå chöùc tín duïng - Luaät caùc coâng cuï chuyeån nhöôïng 49/2005/QH11 ngaøy 29/11/2005 - Phaùp leänh ngoaïi hoái 28/2005/PL-UBTVQH11 ngaøy 13/12/2005 - Nghò ñònh 63/1998/NÑ-CP ngaøy 17/08/1998 veà quaûn lyù ngoaïi hoái - Nghò ñònh 64/2001/NÑ-CP ngaøy 20/09/2001 tröïc tieáp ñieàu chænh veà hoaït ñoäng thanh toaùn qua caùc toå chöùc cung öùng dòch vuï thanh toaùn. Caùc ñieàu luaät treân cuøng theå hieän moät ñieåm quan troïng laø chæ aùp duïng taäp quaùn quoác teá vôùi ñieàu kieän noù khoâng traùi vôùi nhöõng nguyeân taéc cô baûn cuûa phaùp luaät Vieät Nam hoaëc khoâng bò phaùp luaät Vieät Nam caám. Ñieàu naøy coù nghóa laø neáu xaûy ra xung ñoät phaùp luaät khi aùp duïng taäp quaùn quoác teá thì luaät Vieät Nam seõ chieám öu theá vaø ñöôïc aùp duïng. Nhö vaäy, caùc beân tham gia hoaït ñoäng thanh toaùn baèng phöông thöùc tín duïng chöùng töø ñöôïc pheùp thoûa thuaän aùp duïng UCP vôùi tö caùch laø taäp quaùn thöông maïi quoác teá. Tuy nhieân, neáu luaät Vieät Nam coù söï khaùc bieät vôùi UCP thì luaät Vieät Nam seõ chieám öu theá vaø phaûi ñöôïc tuaân thuû. 1.2. KHAÙI NIEÄM RUÛI RO 1.2.1. Ruûi ro laø gì? Coù khaù nhieàu ñònh nghóa khaùc nhau veà ruûi ro : - Ruûi ro laø söï baát traéc coù theå ño löôøng ñöôïc 20 - Ruûi ro laø söï baát traéc cuï theå lieân quan ñeán vieäc xuaát hieän moät bieán coá khoâng mong ñôïi - Ruûi ro laø söï coá ngaãu nhieân baát ngôø, laø nhöõng moái ñe doïa nguy hieåm khi xaûy ra gaây toån thaát, thieät haïi cho ñoái töôïng Noùi chung, ruûi ro laø nhöõng söï kieän baát ngôø khoâng mong ñôïi khi xaûy ra gaây toån thaát cho con ngöôøi. Ruûi ro luoân tieàm aån song haønh vôùi hoaït ñoäng cuûa cuoäc soáng coù theå xaûy ra baát cöù luùc naøo. Noù luoân vaän ñoäng, luoân bieán ñoåi theo moâi tröôøng töï nhieân, kinh teá, chính trò xaõ hoäi, khaû naêng laøm chuû töï nhieân, xaõ hoäi vaø tö duy cuûa con ngöôøi. Trong hoaït ñoäng kinh doanh, ruûi ro laø moät hoaøn caûnh trong ñoù coù theå xaûy ra moät söï sai leäch, traùi nghòch vôùi keát quaû mong muoán, gaây maát maùt veà taøi saûn vaø thua loã trong hoaït ñoäng kinh doanh. 1.2.2. Phaân loaïi ruûi ro a) Theo khaû naêng tính toaùn xaùc suaát cuûa ruûi ro nhö ruûi ro coù theå tính toaùn ñöôïc vaøruûi ro khoâng theå tính toaùn ñöôïc. b) Theo phaïm vi taùc ñoäng nhö ruûi ro cô baûn (ruûi ro chung) vaø ruûi ro rieâng bieät. c) Theo nguyeân nhaân gaây ra ruûi ro nhö hoûa hoaïn, troäm caép, löøa ñaûo, … d) Theo taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng gaây ra ruûi ro nhö ruûi ro kinh teá, ruûi ro veà maët phaùp lyù, ruûi ro töø moâi tröôøng caïnh tranh trong vaø ngoaøi nöôùc, … e) Theo hoaït ñoäng baûo hieåm bao goàm : ruûi ro ñöôïc baûo hieåm vaø ruûi ro khoâng ñöôïc baûo hieåm. f) Theo nguoàn goác cuûa toån thaát, maát maùt goàm coù : caùc ruûi ro veà thò tröôøng, taøi saûn hoaëc veà nhaân vieân, khaùch haøng, … 21 g) Theo hoaøn caûnh taùc ñoäng bao goàm : ruûi ro coù nguoàn goác töø nguyeân nhaân khaùch quan vaø ruûi ro baét nguoàn töø nhöõng nguyeân nhaân chuû quan. Söï phaân chia caùc loaïi ruûi ro treân ñaây chæ coù tính chaát töông ñoái. Treân thöïc teá, caùc loaïi ruûi ro coù theå chuyeån hoùa cho nhau, neân caàn nghieân cöùu tæ mæ, phaân bieät ñuùng ñaén baûn chaát cuûa caùc loaïi ruûi ro ñeå ñeà ra giaûi phaùp phoøng ngöøa thích hôïp. 1.3. TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ - MOÄT PHÖÔNG THÖÙC THANH TOAÙN QUOÁC TEÁ TIEÀM AÅN NHIEÀU RUÛI RO 1.3.1. Khaùi nieäm ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá Thoâng qua vieäc xem xeùt caùc quan ñieåm veà ruûi ro cuõng nhö xuaát phaùt töø thöïc tieãn hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá, coù theå ñöa ñònh nghóa veà ruûi ro trong hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá nhö sau : “Ruûi ro trong hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá laø nhöõng bieán coá khoâng mong ñôïi, coù t._.heå xaûy ra trong hoaït ñoäng thanh toaùn, gaây thieät haïi cho caùc beân coù lieân quan” Töø khaùi nieäm treân, ta coù theå ruùt ra moät soá ñaëc ñieåm : - Ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá mang tính khaùch quan, toàn taïi ñoäc laäp vôùi yù chí cuûa caùc beân tham gia vaøo hoaït ñoäng thanh toaùn. - Ruûi ro hoaït ñoäng thanh toaùn mang tính baát ñònh. Ñieàu ñoù coù nghóa laø coù theå löôøng tröôùc ñöôïc ruûi ro nhöng khoâng theå xaùc ñònh moät caùch chính xaùc khi naøo ruûi ro xaûy ra vaø möùc ñoä nhö theá naøo. - Ruûi ro trong hoaït ñoäng thanh toaùn mang tính lòch söû. Vôùi moãi giai ñoaïn lòch söû nhaát ñònh, ruûi ro laïi coù nhöõng ñaëc ñieåm raát rieâng bieät. Noù luoân thay ñoåi, phuø hôïp vôùi töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa hoaït ñoäng thöông maïi. 22 1.3.2. Caùc loaïi ruûi ro trong thanh toaùn L/C 1.3.2.1 Quy trình thanh toaùn tín duïng chöùng töø Quy trình thanh toaùn baèng phöông thöùc L/C bao goàm 9 böôùc cô baûn : Böôùc 1 : Nhaø nhaäp khaåu vaø xuaát khaåu kyù keát hôïp ñoàng mua baùn ngoaïi thöông Böôùc 2 : Nhaø nhaäp khaåu vieát ñôn ñeà nghò môû L/C tôùi ngaân haøng phuïc vuï mình (ngaân haøng phaùt haønh). Böôùc 3 : Caên cöù vaøo ñôn yeâu caàu môû L/C vaø caùc chöùng töø lieân quan, neáu ñoàng yù ngaân haøng phaùt haønh trích taøi khoaûn môû L/C sau ñoù vieát thö thoâng baùo cho toå chöùc xuaát khaåu thoâng qua ngaân haøng thoâng baùo. Böôùc 4 : Ngaân haøng thoâng baùo khi nhaän ñöôïc thö tín duïng tieán haønh kieåm tra roài chuyeån ñeán cho nhaø xuaát khaåu. Nhaø xuaát khaåu khi nhaän ñöôïc L/C do ngaân haøng thoâng baùo göûi tôùi thì tieán haønh kieåm tra, ñoái chieáu vôùi hôïp ñoàng mua baùn ngoaïi thöông, neáu khoâng ñoàng yù thì ñeà nghò beân nhaäp khaåu söûa ñoåi hoaëc boå sung cho ñeán khi hoaøn chænh. Böôùc 5 : Giao haøng. Böôùc 6 : Sau khi giao haøng, nhaø xuaát khaåu laäp boä chöùng töø thanh toaùn theo ñuùng caùc ñieàu khoaûn trong L/C chuyeån ñeán ngaân haøng phía mình (ngaân haøng thoâng baùo). Böôùc 7 : Ngaân haøng thoâng baùo khi nhaän ñöôïc boä chöùng töø tieán haønh kieåm tra boä chöùng töø ñaõ ñaày ñuû chöa, coù gì sai soùt, baát hôïp leä hay khoâng. Neáu khoâng thì chuyeån cho ngaân haøng phaùt haønh L/C. Böôùc 9 : Ngaân haøng phaùt haønh thanh toaùn cho ngaân haøng thoâng baùo. 23 Sô ñoà 1.1 : Quy trình thanh toaùn tín duïng chöùng töø Trong phöông thöùc thanh toaùn L/C, ngaân haøng khoâng chæ laø ngöôøi trung gian thu hoä, chi hoä maø coøn ñaïi dieän cho beân nhaäp khaåu thanh toaùn cho beân xuaát khaåu, baûo ñaûm cho beân xuaát khaåu thu ñöôïc khoaûn tieàn töông öùng vôùi haøng hoùa maø hoï cung caáp. Ngaân haøng phaùt haønh Ngaân haøng thoâng baùo/chieát khaáu Nhaø nhaäp khaåu Nhaø xuaát khaåu Chöùng töø 1-Hôïp ñoàng 5-Giao haøng 9-Thanh toaùn 7-Chöùng töø 3-Phaùt haønh 2- Ñeà Nghò Môû L/C 8- Traû chöùng töø 4- Thoâng Baùo L/C 6- Boäû chöùng töø 9- Thanh toaùn 1.3.2.2 Caùc loaïi ruûi ro trong thanh toaùn L/C Coù nhieàu caùch phaân chia ruûi ro, nhöng neáu caên cöù vaøo nguyeân goác cuûa ruûi ro thì coù theå phaân loaïi caùc ruûi ro phoå bieán nhö sau : 24 Sô ñoà 1.2 : Caùc loaïi ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá baèng L/C RUÛI RO THANH TOAÙN L/C Ruûi ro kyõ thuaät (taùc nghieäp ) Ruûi ro tín duïng Ruûi ro hoái ñoaùi Ruûi ro ngaân haøng ñaïi lyù Ruûi ro chính trò, phaùp luaät Ruûi ro ñaïo ñöùc 1.3.2.2.1 Ruûi ro kyõ thuaät (taùc nghieäp) Ruûi ro kyõ thuaät laø nhöõng ruûi ro do sai soùt mang tính kyõ thuaät trong quy trình thanh toaùn thö tín duïng, nhö sai khaùc giöõa boä chöùng töø thanh toaùn vôùi thö tín duïng hoaëc vôùi hôïp ñoàng, hay vieäc caùc beân tham gia khoâng thöïc hieän ñuùng moät khaâu naøo ñoù trong quy trình nghieäp vuï thanh toaùn daãn ñeán söï töø choái thanh toaùn hay töø choái nhaän haøng cuûa phía beân kia. Trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø, moãi ngaân haøng lieân quan coù nhöõng traùch nhieäm nhaát ñònh vaø do vaäy cuõng coù theå gaëp nhöõng ruûi ro nhaát ñònh. * Ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh L/C (NHPH) : Noäi dung cuûa L/C veà cô baûn laø do nhaø nhaäp khaåu ñöa ra trong yeâu caàu môû L/C cuûa mình vaø ñoù cuõng chính laø nhöõng yeâu caàu cuûa nhaø nhaäp khaåu ñoái vôùi nhaø xuaát khaåu trong hôïp ñoàng ñaõ ñöôïc cuï theå hoùa thaønh yeâu caàu cuûa NHPH ñoái vôùi nhaø xuaát khaåu vaø noù raøng buoäc traùch nhieäm traû tieàn cuûa NHPH. Do vaäy, khi NHPH chuyeån taûi khoâng heát hoaëc khoâng chính xaùc noäi dung treân ñôn yeâu caàu môû L/C cuûa nhaø nhaäp khaåu vaøo L/C, 25 neáu ñoù chính laø vaán ñeà xaûy ra tranh chaáp, thì NHPH phaûi chòu ruûi ro khi nhaø nhaäp khaåu töø choái nhaän chöùng töø vaø thanh toaùn cho ngaân haøng. Khi ngöôøi thuï höôûng xuaát trình boä chöùng töø tôùi NHPH, NHPH coù traùch nhieäm kieåm tra boä chöùng töø ñeå quyeát ñònh traû tieàn neáu boä chöùng töø hoaøn haûo hay töø choái neáu boä chöùng töø coù baát ñoàng. Ñaây laø quy trình raát quan troïng ñoái vôùi NHPH, tuy nhieân cuõng laø nguoàn goác cuûa phaàn lôùn caùc ruûi ro maø chuû yeáu laø do khoâng tuaân thuû ñuùng quy trình nghieäp vuï, nhö : + Vì moái quan heä vôùi khaùch haøng, NHPH coá tình vi phaïm baét nhöõng loãi khoâng quan troïng ñeå töø choái thanh toaùn nhöng söï töø choái naøy khoâng ñöôïc NHCK coâng nhaän. + Vieäc tieán haønh kieåm tra, baét loãi boä chöùng töø vöôït quaù thôøi haïn cho pheùp laø 5 ngaøy laøm vieäc cuûa ngaân haøng ñoái vôùi UCP600 (hay 07 ngaøy ñoái vôùi UCP500). Khi ñoù ngaân haøng seõ maát ñi quyeàn töø choái traû tieàn trong khi nhaø nhaäp khaåu laïi khoâng ñoàng yù thanh toaùn do boä chöùng töø coù sai soùt. + Ñaõ chuyeån boä chöùng töø cho ngöôøi môû, hoaëc laøm maát khoâng traû laïi chöùng töø cho ngöôøi xuaát trình. * Ñoái vôùi ngaân haøng thoâng baùo (NHTB) : Khi nhaän ñöôïc L/C chuyeån ñeán töø NHPH, NHTB coù traùch nhieäm kieåm tra tính chaân thaät beà ngoaøi cuûa L/C (kieåm tra chöõ kyù uyû quyeàn neáu phaùt haønh baèng thö, baèng maõ khoùa “test key” neáu phaùt haønh baèng telex, hoaëc baèng caùc maãu ñieän ñaûm baûo tính xaùc thöïc neáu phaùt haønh baèng SWIFT) tröôùc khi thoâng baùo cho ngöôøi thuï höôûng theo chæ daãn cuûa NHPH. Neáu ngaân haøng ñaõ söû duïng caùc giaûi phaùp nghieäp vuï nhöng khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc tính chaân thaät beà ngoaøi cuûa L/C thì phaûi coù yù kieán phaûn hoài cho NHPH khoâng chaäm treã vaø töø choái thoâng baùo cho ngöôøi thuï höôûng. Neáu NHTB khoâng 26 kieåm tra tính xaùc thöïc cuûa L/C ñaõ thoâng baùo cho nhaø xuaát khaåu ñeå nhaø xuaát khaåu giao haøng nhöng khoâng ñoøi ñöôïc tieàn do L/C bò giaû maïo, nhaø xuaát khaåu coù quyeàn yeâu caàu NHTB phaûi boài thöôøng. Ruûi ro cuûa NHTB luùc naøy khoâng chæ cho chính loâ haøng bò maát maø coøn aûnh höôûng nghieâm troïng tôùi uy tín cuûa ngaân haøng. * Ñoái vôùi ngaân haøng chieát khaáu/thöông löôïng : NHCK/TL laø ngaân haøng phuïc vuï ngöôøi thuï höôûng, coù traùch nhieäm chieát khaáu hoaëc thöông löôïng boä chöùng töø do nhaø xuaát khaåu xuaát trình. NHCK khi quyeát ñònh chieát khaáu boä chöùng töø phaûi kieåm tra chöùng töø moät caùch caån thaän ñeå ñaûm baûo raèng boä chöùng töø hoaøn toaøn phuø hôïp vaø NHPH khoâng theå töø choái thanh toaùn. Vieäc chieát khaáu moät boä chöùng töø khoâng hoaøn haûo laø raát ruûi ro ñoái vôùi NHCK vì hoï coù theå bò töø choái hoaøn traû tieàn töø NHPH trong khi ñaõ thanh toaùn cho ngöôøi thuï höôûng. Cho duø laø chieát khaáu coù truy ñoøi thì vieäc ñoøi laïi tieàn töø ngöôøi thuï höôûng cuõng raát khoù khaên vaø aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán uy tín cuûa ngaân haøng. NHTL khoâng phaûi öùng tröôùc tieàn cho ngöôøi thuï höôûng nhöng vieäc ngaân haøng khoâng phaùt hieän ra baát ñoàng cuûa chöùng töø vaø thoâng baùo cho ngöôøi thuï höôûng chænh söûa kòp thôøi khieán boä chöùng töø bò töø choái thanh toaùn cuõng laøm aûnh höôûng ñeán uy tín cuûa ngaân haøng. * Ñoái vôùi ngaân haøng xaùc nhaän (NHXN) : NHXN coù traùch nhieäm kieåm tra vaø ñònh ñoaït tình traïng boä chöùng töø do khaùch haøng xuaát trình, neáu chöùng töø phuø hôïp thì tieán haønh thanh toaùn cho ngöôøi thuï höôûng vaø ñoøi boài hoaøn töø NHPH. NHXN seõ gaëp ruûi ro neáu khoâng phaùt hieän ra boä chöùng töø coù baát ñoàng vì ñaõ thanh toaùn cho ngöôøi thuï höôûng nhöng khoâng ñoøi boài hoaøn ñöôïc töø NHPH. Vieäc NHXN traû tieàn cho ngöôøi thuï höôûng laø mieãn truy ñoøi, do vaäy vieäc xaùc nhaän L/C cuõng tieàm aån nhieàu ruûi ro. 27 Hôn nöõa, NHXN khi tham gia xaùc nhaän laø ñaõ töï raøng buoäc traùch nhieäm cuûa mình vaøo nghóa vuï thanh toaùn L/C khi coù tranh chaáp xaûy ra. Ruûi ro ñoái vôùi NHXN coøn xaûy ra khi khoâng naém vöõng ñöôïc naêng löïc taøi chính cuûa NHPH, khi coù tranh chaáp seõ phaûi chòu traùch nhieäm thanh toaùn thay, do NHPH thieáu thieän chí hoaëc maát khaû naêng thanh toaùn, thaäm chí bò phaù saûn. Qua phaân tích cho thaáy, nhöõng ruûi ro kyõ thuaät xaûy ra taïi caùc ngaân haøng phaàn lôùn laø do trình ñoä cuûa caùn boä taùc nghieäp. Haäu quaû cuûa ruûi ro taùc nghieäp raát nghieâm troïng, aûnh höôûng ñeán uy tín vaø taøi saûn cuûa ngaân haøng. 1.3.2.2.2 Ruûi ro tín duïng Ruûi ro tín duïng laø nhöõng ruûi ro phaùt sinh do vieäc caáp tín duïng cho caùc beân lieân quan nhöng khoâng coù khaû naêng hoaøn traû. Ruûi ro tín duïng lieân quan tröïc tieáp ñeán tình hình taøi chính, khaû naêng thanh toaùn cuûa caùc beân. Trong phaïm vi cuûa baûn luaän vaên naøy chæ xem xeùt ñeán caùc khoaûn tín duïng ñöôïc caáp thoâng qua nghieäp vuï thanh toaùn theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø. - Ñoái vôùi NHPH : Khi phaùt haønh L/C, NHPH ñaõ thöïc hieän vieäc caáp tín duïng cho nhaø nhaäp khaåu vì thoâng thöôøng L/C ñöôïc phaùt haønh vôùi möùc kyù quyõ döôùi 100%. Nhaø nhaäp khaåu chöa phaûi traû tieàn nhöng ñaõ ñöôïc nhaø xuaát khaåu giao haøng vì tin töôûng vaøo cam keát cuûa NHPH. Ruûi ro tín duïng ñoái vôùi NHPH xaûy ra khi nhaø nhaäp khaåu maát khaû naêng thanh toaùn hoaëc bò phaù saûn. NHPH phaûi thöïc hieän thanh toaùn cho ngöôøi thuï höôûng theo quy ñònh cuûa L/C nhöng khoâng coù khaû naêng ñoøi hoaøn traû töø nhaø nhaäp khaåu. - Ñoái vôùi NHCK : khi thöïc hieän chieát khaáu mieãn truy ñoøi boä chöùng töø xuaát khaåu, NHCK ñaõ thöïc hieän vieäc mua laïi quyeàn ñoøi tieàn cuûa nhaø xuaát khaåu töø 28 NHPH L/C. Neáu NHPH maát khaû naêng thanh toaùn hoaëc bò phaù saûn thì ruûi ro tín duïng thuoäc veà NHCK. - Ñoái vôùi NHXN : Khi thöïc hieän vieäc xaùc nhaän L/C nhöng khoâng yeâu caàu NHPH kyù quyõ 100% trò giaù L/C, NHXN coù theå phaûi ñoái maët vôùi ruûi ro tín duïng khi NHPH maát khaû naêng thanh toaùn hoaëc bò phaù saûn. 1.3.2.2.3 Ruûi ro hoái ñoaùi Trong hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá, nhaø xuaát khaåu vaø nhaø nhaäp khaåu thöôøng ôû hai nöôùc khaùc nhau neân loaïi tieàn teä söû duïng trong hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá laø ngoaïi teä ñoái vôùi ít nhaát moät beân. Khi ñoù seõ xuaát hieän tyû giaù hoái ñoaùi quy ñoåi giöõa ñoàng ngoaïi teä vaø ñoàng noäi teä. Trong cô cheá tyû giaù hoái ñoaùi thaû noåi, tyû giaù hoái ñoaùi vôùi tö caùch laø giaù caû cuûa moät loaïi haøng hoùa ñaëc bieät luoân bieán ñoäng khoâng ngöøng do nhieàu nhaân toá taùc ñoäng, gaây ra nhöõng ruûi ro tyû giaù hoái ñoaùi cho caùc ngaân haøng vaø caùc khaùch haøng tham gia. Tyû giaù hoái ñoaùi phuï thuoäc vaøo nhieàu nhaân toá khaùc nhau maø caùc nhaân toá naøy thöôøng xuyeân thay ñoåi keùo theo söï bieán ñoäng khoâng ngöøng cuûa tyû giaù hoái ñoaùi. Cho duø chæ vôùi moät söï thay ñoåi nhoû trong tyû giaù hoái ñoaùi nhöng khoái löôïng ngoaïi hoái lôùn thì cuõng seõ daãn ñeán ruûi ro raát lôùn. Vì vaäy caùc ngaân haøng phaûi luoân tìm caùch caân baèng traïng thaùi hoái ñoaùi ñeå haïn cheá bôùt thieät haïi cuûa ruûi ro naøy. Beân caïnh nhöõng ruûi ro tyû giaù, caùc ngaân haøng coøn coù theå gaëp ruûi ro laõi suaát. Ruûi ro laõi suaát hay coøn goïi laø ruûi ro tyû leä SWAP thöôøng xaûy ra trong traïng thaùi kyø haïn. Neáu traïng thaùi kyø haïn khoâng caân baèng coù theå gaëp ruûi ro laõi suaát. Ngay caû trong tröôøng hôïp traïng thaùi roøng caân baèng cuõng coù theå gaëp ruûi ro laõi suaát neáu nhö thôøi ñieåm ñaùo haïn cuûa caùc hôïp ñoàng mua vaø baùn khoâng khôùp nhau. Sôû dó nhö vaäy laø vì ruûi ro ñoái vôùi traïng thaùi kyø haïn naèm ôû laõi suaát cuûa caùc loaïi 29 ngoaïi teä coù maët trong giao dòch mua baùn ngoaïi teä ñoù. Neáu tröôùc thôøi ñieåm ñaùo haïn cuûa giao dòch coù söï bieán ñoäng veà laõi suaát cuûa moät trong hai ñoàng tieàn giao dòch naèm ngoaøi mong muoán thì seõ xuaát hieän ruûi ro laõi suaát. Nhö vaäy ruûi ro hoái ñoaùi, cho duø laø ruûi ro tyû giaù hay ruûi ro laõi suaát, ñeàu coù khaû naêng aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán khaû naêng cung caáp ngoaïi teä cuûa ngaân haøng, ñaëc bieät laø trong tình hình thò tröôøng ngoaïi hoái bieán ñoäng maïnh meõ nhö hieän nay. 1.3.2.2.4 Ruûi ro ngaân haøng ñaïi lyù Khi trieån khai hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá, caùc ngaân haøng ñeàu coi nhieäm vuï phaùt trieån quan heä ñaïi lyù ra nöôùc ngoaøi laø moät nhieäm vuï mang tính quyeát ñònh cho vieäc môû cöûa hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. Vieäc thieát laäp vaø phaùt trieån roäng raõi heä thoáng ngaân haøng ñaïi lyù taïo loøng tin laãn nhau, giuùp cho caùc ngaân haøng thöïc hieän nghieäp vuï thanh toaùn quoác teá ñöôïc thuaän tieän, nhanh choùng, giaûm chi phí trung gian. Ñöùng treân goùc ñoä moät ngaân haøng A, nhöõng taøi khoaûn maø ngaân haøng ñoù môû taïi moät ngaân haøng khaùc ñöôïc goïi laø taøi khoaûn Nostro. Ngöôïc laïi, nhöõng taøi khoaûn maø ngaân haøng khaùc môû taïi ngaân haøng A ñöôïc goïi laø taøi khoaûn Vostro. Moãi ngaân haøng khi tham gia hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá ñeàu choïn cho mình moät soá ngaân haøng trung gian coù uy tín ñeå ñaûm baûo an toaøn trong thanh toaùn. Neáu ngaân haøng giöõ taøi khoaûn Nostro bò phaù saûn, ñoùng cöûa seõ laø moät ruûi ro voâ cuøng nghieâm troïng ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng, thaäm chí coù theå daãn ñeán phaù saûn theo. Do vaäy, ñeå phaân taùn ruûi ro, caùc ngaân haøng khoâng neân duy trì moät taøi khoaûn Nostro duy nhaát ñoái vôùi moãi loaïi ngoaïi teä giao dòch chính. Hôn nöõa, quan heä ñaïi lyù thoâng qua vieäc caùc ngaân haøng thieát laäp quan heä SWIFT, Testkey, trao ñoåi chöõ 30 kyù uyû quyeàn,… laø moät keânh cung caáp thoâng tin veà khaùch haøng, goùp phaàn haïn cheá ruûi ro trong phöông thöùc thanh toaùn theo tín duïng chöùng töø. 1.3.2.2.5 Ruûi ro chính trò, phaùp lyù, Tham gia vaøo nhieàu lónh vöïc, ngaønh ngheà, coù quan heä vôùi nhieàu ñoái töôïng kinh teá cuûa nhieàu quoác gia, thanh toaùn quoác teá chòu aûnh höôûng maïnh meõ cuûa moâi tröôøng kinh teá, chính trò, xaõ hoäi cuûa caùc quoác gia. Khi moät quoác gia thay ñoåi caùc chính saùch veà döï tröõ ngoaïi hoái, chính saùch quaûn lyù hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu, thueá xuaát nhaäp khaåu, tyû giaù, laõi suaát, … seõ aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá cuûa caùc beân lieân quan. Trong thöïc teá, nhöõng thay ñoåi naøy thöôøng khieán caùc ngaân haøng, nhaø xuaát khaåu, nhaø nhaäp khaåu khoâng theå thöïc hieän cam keát cuûa mình, laøm cho quaù trình thanh toaùn bò ngöng treä, thaäm chí huyû boû gaây thieät haïi cho caùc beân lieân quan. Ruûi ro chính trò coøn lieân quan ñeán nhöõng leänh caám vaän cuûa caùc nöôùc ñaëc bieät laø leänh caám vaän cuûa Myõ ñoái vôùi moät soá nöôùc vaø toå chöùc. Neáu thöïc hieän thanh toaùn quoác teá cho nhöõng nöôùc naèm trong danh saùch caám vaän cuûa Myõ baèng ñoàng ñoâla qua caùc ngaân haøng taïi Myõ, khoaûn tieàn thanh toaùn ñoù laäp töùc bò phong toaû. Ngaân haøng thöïc hieän thanh toaùn bò maát tieàn trong khi ngöôøi thuï höôûng vaãn chöa nhaän ñöôïc khoaûn tieàn maø hoï ñöôïc höôûng. 1.3.2.2.6 Ruûi ro ñaïo ñöùc Laø nhöõng ruûi ro khi moät beân tham gia coá tình khoâng thöïc hieän ñuùng nghóa vuï cuûa mình, laøm aûnh höôûng ñeán quyeàn lôïi cuûa caùc beân lieân quan. Trong thöông maïi quoác teá, caùc beân ñoái taùc thöôøng ôû caùch xa nhau, thaäm chí khoâng heà gaëp nhau trong quaù trình mua baùn neân raát khoù naém roõ nhöõng thoâng tin veà uy tín, ñaïo ñöùc kinh doanh, naêng löïc taøi chính cuûa ñoái taùc. Trong ñieàu kieän nhö vaäy, caùc ruûi ro ñaïo ñöùc raát deã xaûy ra gaây haäu quaû nghieâm troïng ñoái vôùi caû khaùch haøng laãn ngaân 31 haøng. Ñaëc bieät, trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø, caùc haønh vi ñaïo ñöùc cuûa baát kyø moät ñoái taùc naøo ñeàu aûnh höôûng nhieàu ñeán caùc ngaân haøng tham gia. - Ruûi ro ñaïo ñöùc cuûa nhaø xuaát khaåu : NHPH chæ coù khaû naêng vaø traùch nhieäm kieåm tra tính phuø hôïp cuûa chöùng töø xeùt treân beà maët, maø khoâng theå thaåm ñònh tính xaùc thöïc cuûa chöùng töø, caøng khoâng theå kieåm tra ñöôïc tình traïng cuûa loâ haøng nhaäp khaåu. Neáu nhaø xuaát khaåu coá tình giao haøng hoùa khoâng phuø hôïp vôùi quy ñònh cuûa L/C ñeå ñoøi tieàn, NHPH theo cam keát phaûi traû tieàn cho nhaø xuaát khaåu trong khi nhaø nhaäp khaåu khoâng ñöôïc nhaän haøng theo ñuùng hôïp ñoàng. Nhaø nhaäp khaåu laø ngöôøi gaùnh chòu ruûi ro cuoái cuøng song neáu NHPH laø ngöôøi caáp tín duïng cho nhaø nhaäp khaåu thì ruûi ro cuûa nhaø nhaäp khaåu cuõng laø ruûi ro cuûa ngaân haøng. - Ruûi ro ñaïo ñöùc cuûa nhaø nhaäp khaåu : Haàu heát caùc tröôøng hôïp L/C ñeàu ñöôïc phaùt haønh vôùi möùc kyù quyõ nhoû hôn 100%. Do vaäy, khi NHPH thoâng baùo cho nhaø nhaäp khaåu noäp tieàn vaøo ñeå thanh toaùn, neáu nhaø nhaäp khaåu vì nhöõng lyù do caù nhaän coá tình khoâng thanh toaùn thì NHPH bò ruûi ro phaûi thanh toaùn thay. - Ruûi ro ñaïo ñöùc cuûa NHPH : NHPH cuõng coù theå thoâng ñoàng vôùi nhaø nhaäp khaåu coá tình tìm kieám nhöõng baát ñoàng cuûa boä chöùng töø ñeå töø choái thanh toaùn cho nhaø xuaát khaåu duø nhöõng loãi baát ñoàng ñoù khoâng phuø hôïp vôùi UCP vaø thoâng leä quoác teá, hoaëc ñang coù nhieàu yù kieán tranh caõi. NHCK vaø nhaø xuaát khaåu coù theå kieän ra Phoøng thöông maïi quoác teá nhöng cuõng maát nhieàu thôøi gian vaø toán keùm. - Ruûi ro ñaïo ñöùc cuûa NHCK : L/C cho pheùp ñoøi tieàn baèng ñieän coù theå bò NHCK lôïi duïng ñoøi tieàn duø boä chöùng töø coù baát ñoàng. Khi NHPH nhaän ñöôïc chöùng töø vaø kieåm tra thaáy baát ñoàng thì tieàn ñaõ thanh toaùn cho NHCK roài. Veà lyù thuyeát, NHPH coù quyeàn ñoøi tieàn laïi töø NHCK nhöng neáu NHCK khoâng chòu traû laïi thì NHPH seõ gaëp phaûi raát nhieàu khoù khaên ñeå ñi khieáu kieän. 32 Nhìn chung, nguyeân nhaân saâu xa cuûa ruûi ro ñaïo ñöùc laø caùc ñoái taùc tham gia giao dòch khoâng naém ñöôïc ñaày ñuû nhöõng thoâng tin caàn thieát veà ñoái taùc. Vì vaäy maø ñaõ ñöa ra nhöõng quyeát ñònh sai laàm gaây neân ruûi ro trong thanh toaùn. 1.3.3. Baøi hoïc kinh nghieäm töø nhöõng ruûi ro trong thanh toaùn theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø cuûa caùc NHTM treân theá giôùi Trong thöïc tieãn hoaït ñoäng cuûa mình, ñeå phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá baèng tín duïng chöùng töø, caùc NHTM treân theá giôùi cuõng töï mình ñuùc keát nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm, nhö sau : - Aùp duïng coâng ngheä thanh toaùn tieân tieán, hieän ñaïi. Ñeå haïn cheá ñeán möùc toái ña ruûi ro coù theå xaûy ra trong quaù trình thöïc hieän caùc leänh thanh toaùn, haàu heát caùc ngaân haøng thöông maïi cuûa Phaùp ñaõ aùp duïng heä thoáng thanh toaùn töï ñoäng vôùi nöôùc ngoaøi baèng vieãn thoâng (SAGIT – TAIRE). Ñaây laø heä thoáng thanh toaùn chuyeån tieàn quoác teá, ñöôïc taïo ra keát hôïp vôùi maïng SWIFT ñeå thöïc hieän thanh toaùn quoác teá. Nhaèm ñaûm baûo cho vieäc thanh toaùn ñöôïc dieãn ra nhanh choùng, an toaøn, haïn cheá ñeán möùc toái ña nhöõng sai soùt chöùng töø do ñöôøng truyeàn keùm, hoùa ñôn ñeán chaäm, … - Chuù troïng coâng taùc thu thaäp thoâng tin veà caùc ngaân haøng ñoái taùc, veà caùc doanh nghieäp coù lieân quan trong quan heä tín duïng chöùng töø, … Ñeå coù ñöôïc nhöõng thoâng tin veà baïn haøng vaø khaùch haøng, haàu heát caùc NHTM cuûa Ñöùc ñeàu laø thaønh vieân cuûa “Lieân hieäp caùc coäng ñoàng baûo veä cho söï ñaûm baûo tín duïng noùi chung” goïi taét laø Lieân hieäp SCHUFA. Hieäp hoäi naøy bao goàm 12 trung taâm thoâng tin tín duïng vôùi thaønh vieân raát ña daïng töø caùc NHTM ñeán caùc ngaân haøng hôïp taùc xaõ, caùc quyõ tieát kieäm, … Khi tham gia vaøo caùc trung taâm thoâng tin tín duïng nhö vaäy, caùc NHTM cuûa Ñöùc coù theå thu thaäp ñöôïc taát caû caùc thoâng tin maø mình quan taâm, ñöôïc cung caáp caùc thoâng tin veà vieäc maát khaû naêng thanh toaùn hoaëc khoâng muoán 33 thöïc hieän caùc nghóa vuï thanh toaùn cuûa doanh nghieäp, … Nhöõng thoâng tin naøy raát höõu ích giuùp caùc NHTM cuûa Ñöùc trong vieäc xaùc ñònh möùc kyù quyõ L/C hay baûo laõnh L/C nhaäp haøng traû chaäm, … nhaèm haïn cheá ñeán möùc toái ña nhöõng ruûi ro coù theå xaûy ra do khaùch haøng maát khaû naêng thanh toaùn. - Chuù troïng coâng taùc ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc trong hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá. Ngay töø khi tuyeån duïng, ngaân haøng ANZ – moät trong nhöõng NHTM lôùn cuûa Australia ñaõ tieán haønh tuyeån duïng caùn boä döïa treân yeâu caàu cuï theå. Saép xeáp coâng vieäc phuø hôïp vôùi kyõ naêng chuyeân moân, kinh nghieäm ngheà nghieäp, ngoaïi ngöõ, vi tính, … cuûa töøng ngöôøi nhaèm phaùt huy toát nhaát naêng löïc cuûa moãi caù nhaân. Khoâng nhöõng theá, ngaân haøng coøn thöôøng xuyeân boài döôõng naâng cao trình ñoä chuyeân moân ñeán kinh nghieäm thöïc teá, kyõ naêng xöû lyù tình huoáng trong hoaït ñoäng thanh toaùn baèng tín duïng chöùng töø cho caùc thanh toaùn vieân. Thaäm chí, ngaân haøng coøn tieán haønh ñaøo taïo baét buoäc veà caùc lónh vöïc nhö nghieäp vuï thöông maïi quoác teá nhaèm traùnh nhöõng ruûi ro xaûy ra do trình ñoä, kyõ naêng chuyeân moân cuûa caùc caùn boä trong coâng taùc thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu. - Caûnh giaùc vôùi löøa ñaûo. Phöông thöùc tín duïng chöùng töø tuy coù nhieàu öu ñieåm nhöng khoâng phaûi laø khoâng coù nhöôïc ñieåm, keõ hôû cho nhöõng doanh nghieäp baát chính lôïi duïng, löøa ñaûo. Trong khi nhieàu NHTM Vieät Nam coøn chuû quan hoaëc thieáu kinh nghieäm tröôùc nhöõng thuû ñoaïn löøa ñaûo cuûa khaùch haøng thì caùc NHTM nöôùc ngoaøi luoân ñeà cao vaán ñeà caûnh giaùc vôùi löøa ñaûo. Ngay töø khi coù ñôn xin môû L/C, caùc ngaân haøng naøy ñaõ raát quan taâm, phaân tích kyõ löôõng ñoäng cô, muïc ñích cuûa nhöõng hôïp ñoàng mua baùn ñoù. Neáu thaáy nhöõng hôïp ñoàng khoâng mang laïi hieäu quaû kinh teá maø vaãn ñöôïc thöïc hieän hoaëc coù daáu hieäu vi phaïm phaùp luaät, tieàm aån ruûi ro cho ngaân haøng vaø khaùch haøng thì caùc ngaân haøng naøy seõ kieân quyeát töø choái. 34 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 Y Z Trong chöông 1, luaän vaên ñaõ ñi vaøo nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà lyù luaän cô baûn veà phöông thöùc tín duïng chöùng töø, trong ñoù taäp trung tìm hieåu veà caùc ruûi ro trong phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø xeùt theo moâi tröôøng vaø nguyeân nhaân gaây ra ruûi ro nhö taùc nghieäp, phaùp lyù, chính trò, … - Khaùi nieäm veà phöông thöùc tín duïng chöùng töø, caùc vaên baûn phaùp lyù quoác teá ñieàu chænh vaø khaùi nieäm veà ruûi ro, … - Töø nhöõng khaùi nieäm treân, luaän vaên ñöa ra nhöõng lyù luaän veà ruûi ro trong phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø, ñeå töø ñoù laøm neàn taûng cho vieäc ñi saâu vaøo phaân tích nhöõng ruûi ro xaûy ra trong thanh toaùn theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi NHNo & PTNT Vieät Nam ôû phaàn tieáp theo. - Neâu ra moät soá baøi hoïc kinh nghieäm cuûa caùc treân theá giôùi ñeå töø ñoù goùp phaàn hoaøn thieän cuõng nhö haïn cheá ruûi ro trong phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø taïi NHNo noùi rieâng cuõng nhö caùc ngaân haøng thöông maïi taïi Vieät Nam noùi chung. 35 CHÖÔNG 2 : THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG THANH TOAÙN THEO PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ TAÏI NGAÂN HAØNG No & PTNT VIEÄT NAM 2.1. TOÅNG QUAN VEÀ HOAÏT ÑOÄNG THANH TOAÙN QUOÁC TEÁ CUÛA NHNo & PTNT VIEÄT NAM 2.1.1. Sô löôïc veà lòch söû hình thaønh, phaùt trieån cuûa NHNo & PTNT Vieät Nam NHNo & PTNT Vieät Nam laø doanh nghieäp nhaø nöôùc haïng ñaëc bieät, giöõ vai troø chuû ñaïo cung caáp dòch vuï ngaân haøng trong thò tröôøng taøi chính noâng thoân ôû Vieät Nam, vaø laø moät trong naêm ngaân haøng thöông maïi quoác doanh lôùn nhaát taïi Vieät Nam. Ngaøy 26/03/1988 Ngaân haøng chuyeân doanh Phaùt trieån Noâng thoân Vieät Nam ñöôïc thaønh laäp theo Nghò ñònh soá 53/HÑBT vaø hoaït ñoäng theo Luaät caùc toå chöùc tín duïng Vieät Nam. Ngaøy 14/11/1990 Hoäi ñoàng Boä tröôûng ñaõ ra quyeát ñònh soá 400/CT chuyeån thaønh Ngaân haøng thöông maïi quoác doanh laáy teân laø Ngaân haøng Noâng nghieäp Vieät Nam. Ngaøy 15/10/1996 Thoáng ñoác Ngaân haøng Nhaø nöôùc ñaõ ra Quyeát ñònh soá 280/QÑ-NH5 thaønh laäp Ngaân haøng Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân Vieät Nam (NHNo & PTNT Vieät Nam) treân cô sôû Ngaân haøng Noâng nghieäp ñaõ thaønh laäp tröôùc ñaây. NHNo & PTNT Vieät Nam laø ngaân haøng lôùn nhaát Vieät Nam caû veà taøi saûn vaø maïng löôùi hoaït ñoäng. Ñeán cuoái naêm 2005, Ngaân haøng Noâng nghieäp coù 7.702 36 tyû ñoàng voán töï coù, treân 190 ngaøn tyû ñoàng toång taøi saûn coù, 2.000 chi nhaùnh vaø ñôn vò tröïc thuoäc treân toaøn quoác vaø 29.429 caùn boä nhaân vieân. NHNo luoân chuù troïng ñaàu tö ñoåi môùi vaø öùng duïng coâng ngheä ngaân haøng phuïc vuï ñaéc löïc cho coâng taùc quaûn trò kinh doanh vaø phaùt trieån maïng löôùi dòch vuï ngaân haøng tieân tieán. NHNo ñaõ keát noái maïng vi tính töø Truï sôû chính ñeán caùc chi nhaùnh trong toaøn quoác, vaø moät heä thoáng caùc dòch vuï ngaân haøng goàm dòch vuï chuyeån tieàn ñieän töû, dòch vuï thanh toaùn theû tín duïng quoác teá, dòch vuï ATM, dòch vuï thanh toaùn quoác teá qua maïng SWIFT. Ñeán nay, NHNo hoaøn toaøn coù ñuû naêng löïc cung öùng caùc saûn phaåm, dòch vuï ngaân haøng hieän ñaïi, tieân tieán, tieän ích cho moïi ñoái töôïng khaùch haøng trong vaø ngoaøi nöôùc. Vôùi vò theá laø ngaân haøng thöông maïi lôùn nhaát ôû Vieät Nam, NHNo ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu ñaùng khích leä, ñoùng goùp to lôùn vaøo söï nghieäp coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa vaø phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc, ñöôïc Ñaûng vaø Nhaø nöôùc trao taëng danh hieäu Anh huøng lao ñoäng thôøi kyø ñoåi môùi. 2.1.2. Hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá taïi NHNo & PTNT Vieät Nam 2.1.2.1. Toå chöùc hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá taïi NHNo Ngay trong nhöõng naêm ñaàu chuyeån höôùng hoaït ñoäng ngaân haøng töø cô cheá keá hoaïch hoùa, taäp trung, bao caáp sang cô cheá thò tröôøng, thaùng 2/1992, cuøng vôùi moät soá ngaân haøng thöông maïi khaùc, NHNo ñöôïc Thoáng ñoác Ngaân haøng Nhaø nöôùc cho pheùp thöïc hieän caùc nghieäp vuï ngoaïi hoái, taïo cô sôû phaùp lyù cho vieäc môû ra caùc nghieäp vuï môùi coù tính quoác teá, theo höôùng cuûa moät ngaân haøng thöông maïi hieän ñaïi. Moâ hình hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá cuûa NHNo hieän nay ñöôïc toå chöùc theo ngaønh doïc. Sôû quaûn lyù, kinh doanh voán vaø ngoaïi teä, tröïc thuoäc Truï sôû chính, 37 thaønh laäp thaùng 2/2004, laø ñaàu moái quan heä ñaïi lyù, thanh toaùn quoác teá vaø SWIFT cho toaøn heä thoáng cuõng nhö vieäc quaûn lyù taøi khoaûn Nostro vaø haïch toaùn toaøn boä nguoàn voán ngoaïi teä cho heä thoáng NHNo & PTNT Vieät Nam. Trong hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá, caùc chi nhaùnh trong heä thoáng NHNo ñöôïc chia thaønh 2 loaïi : * Loaïi 1 : Caùc chi nhaùnh thöïc hieän thanh toaùn quoác teá tröïc tieáp : laø caùc chi nhaùnh coù ñuû ñieàu kieän caàn thieát veà nhaân söï, thò tröôøng vaø khaùch haøng cuõng nhö coâng ngheä ñeå tröïc tieáp xöû lyù caùc nghieäp vuï thanh toaùn quoác teá vaø ñöôïc pheùp hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá tröïc tieáp theo Quyeát ñònh soá 388/HÑQT-QHQT ngaøy 05/09/2005 cuûa Hoäi ñoàng Quaûn trò NHNo & PTNT Vieät Nam. Chi nhaùnh tröïc tieáp nhaän hoà sô cuûa khaùch haøng, xöû lyù vaø chòu traùch nhieäm veà caùc giao dòch phaùt sinh vôùi caùc ñoái taùc trong vaø ngoaøi nöôùc. Caùc ñieän giao dòch cuûa chi nhaùnh seõ ñöôïc chuyeån tôùi Hoäi sôû chính baèng heä thoáng SWIFT noäi boä, sau ñoù chuyeån tieáp ra nöôùc ngoaøi thoâng qua heä thoáng SWIFT hoaëc TELEX. * Loaïi 2 : Caùc chi nhaùnh thöïc hieän thanh toaùn quoác teá giaùn tieáp : laø caùc chi nhaùnh chöa ñaùp öùng ñuû caùc ñieàu kieän ñeå thöïc hieän tröïc tieáp nghieäp vuï thanh toaùn quoác teá. Taïi chi nhaùnh cuõng tieáp nhaän vaø kieåm tra hoà sô do khaùch haøng xuaát trình. Nhöõng hoà sô naøy sau ñoù seõ ñöôïc chuyeån leân chi nhaùnh caáp treân ñöôïc pheùp hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá tröïc tieáp ñeå xöû lyù nghieäp vuï vaø chuyeån tieáp ra nöôùc ngoaøi. 2.1.2.2. Keát quaû hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá cuûa NHNo & PTNT Vieät Nam trong thôøi gian qua Laø moät trong nhöõng ngaân haøng thöông maïi lôùn nhaát Vieät Nam hieän nay, NHNo & PTNT Vieät Nam coù truyeàn thoáng hoaït ñoäng trong lónh vöïc noâng nghieäp 38 vaø saûn xuaát noâng thoân. Khoâng gioáng nhö ngaân haøng Ngoaïi thöông coù ñöôïc beà daøy kinh nghieäm thanh toaùn quoác teá hôn 40 naêm vaø maïng löôùi khaùch haøng xuaát nhaäp khaåu truyeàn thoáng roäng lôùn, hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá cuûa NHNo coøn non treû. Tuy nhieân, ñaây laø maûng hoaït ñoäng ngaøy caøng ñöôïc quan taâm vaø cuõng ñaõ thu ñöôïc nhöõng keát quaû khaû quan, töøng böôùc khaúng ñònh thöông hieäu NHNo trong hoaït ñoäng môùi meû naøy. Bieåu 2.1 : Doanh soá thanh toaùn XNK cuûa 4 NHTM Nhaø nöôùc DOANH SOÁ THANH TOAÙN XNK 4 NHTMNN 0 5000 10000 15000 20000 25000 ICB BIDV AGRIBANK VCB $b ill Naêm 2004 Naêm 2005 (Nguoàn : Baùo caùo thöôøng nieân NHNo, NHC._.. Ñoái vôùi ruûi ro naøy, thoâng tin veà thò tröôøng vaø khaùch haøng laø voâ cuøng quan troïng. Ngaøy nay vôùi söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä thoâng tin, nguoàn thoâng tin coù theå tìm kieám moät caùch deã daøng treân maïng Internet nhöng caàn phaûi choïn loïc thoâng tin thích hôïp vôùi mình. Ñeå giaûm thieåu ruûi ro veà chính trò, NHNo neân höôùng daãn doanh nghieäp tìm hieåu kyõ veà luaät buoân baùn caùc nöôùc cuõng nhö hoaït ñoäng cuûa caùc toå chöùc vaø ñònh cheá thöông maïi quoác teá trong giai ñoaïn toaøn caàu hoùa thöông maïi hieän nay. Ñeå giaûm thieåu ruûi ro veà kinh teá, NHNo caàn tö vaán cho caùc doanh nghieäp kinh doanh xuaát nhaäp khaåu phaûi xaây döïng thò tröôøng muïc tieâu keát hôïp vôùi vieäc ña daïng hoùa thò tröôøng ñeå phaân taùn ruûi ro. ÔÛ moät soá nöôùc, ñeå coù theå giaûm bôùt nhöõng thieät haïi do ruûi ro gaây ra ngöôøi ta ñaõ hình thaønh caùc haõng baûo hieåm. Taïi Ñöùc, coù haõng baûo hieåm veà tín duïng 88 HERMES, Hamburg cuûa chính phuû, baûo hieåm 85 -90% caùc ruûi ro. Nhö vaäy, caùc nhaø xuaát khaåu ôû Ñöùc seõ giaûm bôùt ñöôïc gaùnh naëng, chæ phaûi chòu traùch nhieäm 10% ruûi ro veà thanh toaùn do caùc nguyeân nhaân veà chính trò hoaëc 15% ruûi ro do caùc nguyeân nhaân veà kinh teá. f) Thaønh laäp quyõ döï phoøng ruûi ro cho hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá Hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá luoân tieàm aån nhieàu ruûi ro, do vaäy ngoaøi vieäc phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro thì vieäc thaønh laäp quyõ döï phoøng ruûi ro cho hoaït ñoäng naøy cuõng laø moät giaûi phaùp giuùp caùc chi nhaùnh khaéc phuïc phaàn naøo khi ruûi ro xaûy ra. Quyõ naøy ñöôïc trích laäp taïi Hoäi sôû chính vaø do caùc chi nhaùnh ñoùng goùp vôùi moät tyû leä nhaát ñònh treân cô sôû doanh soá hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá cuûa töøng chi nhaùnh. Khi phaùt sinh ruûi ro, döïa vaøo thieät haïi thöïc teá cuûa chi nhaùnh, Hoäi sôû chính trích quyõ döï phoøng ñeå hoã trôï, buø ñaép cho caùc chi nhaùnh. g) Môû caùc lôùp chuyeân ñeà veà UCP Hieän nay, trình ñoä vaän duïng UCP cuûa nhaân vieân ngaân haøng cuõng nhö khaùch haøng coøn nhieàu baát caäp. Treân thöïc teá, nhieàu vuï tranh chaáp cuõng nhö ruûi ro lieân quan ñeán thanh toaùn quoác teá baèng tín duïng chöùng töø coù theå giaûi quyeát hieäu quaû theo quy ñònh cuûa UCP nhöng laïi khoâng aùp duïng UCP neân keát quaû chöa cao. Beân caïnh ñoù, vieäc caùc khaùch haøng xuaát nhaäp khaåu chöa thoâng hieåu veà UCP neân haàu nhö coù xu höôùng yû laïi vaøo ngaân haøng. Chính vì vaäy, vieäc môû caùc lôùp chuyeân ñeà veà UCP ñaëc bieät hieän nay laø UCP600, veà caùc vaên baûn quy ñònh môùi veà thanh toaùn quoác teá baèng L/C ñoái vôùi caû caùn boä taùc nghieäp vaø khaùch haøng than toaùn quoác teá nhaèm naâng cao trình ñoä vaän duïng UCP vaøo thöïc tieãn laø moät yeâu caàu khoâng theå thieáu ñoái vôùi NHNo noùi rieâng vaø caùc ngaân haøng thöông maïi noùi chung. Ñaây cuõng laø moät bieän phaùp ñôn giaûn maø hieäu quaû giuùp ngaên ngöøa, haïn cheá ruûi ro xaûy ra trong quaù trình thöïc hieän nghieäp vuï. 89 Theo nguyeân nhaân : Nhaân söï, taøi chính, coâng ngheä, quy trình L/C, … Giaûi phaùp khaùc : haïn cheá ruûi ro tín duïng, hoái ñoaùi, ñaïo ñöùc, kteá, quyõ döï phoøng, … HEÄ THOÁNG GIAÛI PHAÙP CHÍNH PHUÛ, NHNN Chính phuû : khung phaùp lyù, thò tröôøng ngoaïi hoái, … Ngaân haøng Nhaø nöôùc: khung phaùp lyù, thò tröôøng ngoaïi hoái, thoâng tin CIC, … Sô ñoà 3.2 : Heä thoáng giaûi phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong PT TDCT 3.2.2. Moät soá kieán nghò 3.2.2.1. Kieán nghò ñoái vôùi Chính phuû Moät trong nhöõng nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro phaùp lyù trong giao dòch tín duïng chöùng töø laø söï thieáu vaéng caùc vaên baûn phaùp luaät ñieàu chænh quan heä giöõa caùc beân trong quaù trình thanh toaùn. Hieän nay, ôû Vieät Nam ngoaøi UCP vaø moät soá ñieàu öôùc quoác teá khaùc, chuùng ta chöa coù moät luaät hay vaên baûn döôùi luaät naøo rieâng bieät noùi ñeán moái quan heä phaùp lyù giöõa giao dòch hôïp ñoàng ngoaïi thöông cuûa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn vôùi giao dòch tín duïng chöùng töø cuûa ngaân haøng cuõng nhö noùi ñeán vieäc xöû lyù khi coù tranh chaáp. Do ñoù, Chính phuû, Ngaân haøng Nhaø 90 nöôùc caàn sôùm coù caùc vaên baûn phaùp lyù veà moái quan heä giöõa hôïp ñoàng ngoaïi thöông vaø tín duïng chöùng töø, neâu leân quyeàn haïn traùch nhieäm cuûa nhaø xuaát khaåu, nhaø nhaäp khaåu, ngaân haøng khi tham gia vaøo quan heä tín duïng chöùng töø. Ngoaøi ra, Chính phuû cuõng caàn ban haønh caùc vaên baûn nhaèm cuï theå hoùa hôn nöõa caùch giaûi quyeát tranh chaáp khi coù maâu thuaãn giöõa phaùp luaät trong nöôùc vaø phaùp luaät quoác teá. Caùc vaên baûn ñoù phaûi laøm roõ tính chaát phaùp lyù cuûa UCP, URR,… ñoái vôùi beân Vieät Nam khi tham gia vaøo phöông thöùc thanh toaùn L/C. Ñaây phaûi laø moät vaên baûn ñaày ñuû, ñoäc laäp vì phöông thöùc thanh toaùn L/C ngaøy caøng phaùt trieån vaø nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán phöông thöùc thanh toaùn naøy cuõng ngaøy caøng phöùc taïp hôn. Beân caïnh ñoù, Chính phuû caàn coù nhöõng chính saùch hôïp lyù ñeå vaän haønh toát thò tröôøng ngoaïi teä lieân ngaân haøng, tieán tôùi thaønh laäp thò tröôøng hoái ñoaùi Vieät Nam. Thò tröôøng ngoaïi teä lieân ngaân haøng laø thò tröôøng trao ñoåi, cung caáp ngoaïi teä nhaèm giaûi quyeát caùc moái quan heä veà ngoaïi teä giöõa caùc ngaân haøng vôùi nhau. Vieäc hoaøn thieän vaø phaùt trieån thò tröôøng ngoaïi teä lieân ngaân haøng laø moät trong nhöõng ñieàu kieän quan troïng ñeå caùc ngaân haøng thöông maïi môû roäng nghieäp vuï kinh doanh ngoaïi teä vaø taïo ñieàu kieän phuïc vuï cho nghieäp vuï than toaùn baèng L/C ñöôïc thöïc hieän toát. Hôn nöõa, Chính phuû caàn sôùm ban haønh caùc chính saùch khuyeán khích, hoã trôï ngaân haøng ñaàu tö nhaèm hieän ñaïi hoùa coâng ngheä ngaân haøng cho ngang taàm vôùi caùc ngaân haøng trong khu vöïc vaø treân theá giôùi ñaëc bieät trong ñieàu kieän neàn kinh teá hoäi nhaäp hieän nay. 3.2.2.2. Kieán nghò ñoái vôùi Ngaân haøng Nhaø nöôùc 91 * Cuøng vôùi Chính phuû, NHNN caàn sôùm ban haønh caùc vaên baûn höôùng daãn hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá noùi chung vaø theo phöông thöùc L/C noùi rieâng. * NHNN caàn coù nhöõng quy ñònh veà caùc phöông thöùc thanh toaùn quoác teá hieän ñaïi nhö Factoring, Forfeighting, Packing Credit, … voán ñaõ phoå bieán treân theá giôùi nhöng laïi laø moät dòch vuï môùi ôû Vieät Nam. Ngaân haøng Nhaø nöôùc cuõng caàn coù cô cheá ñieàu haønh tyû giaù thích hôïp ñeå taïo ñieàu kieän cho caùc ngaân haøng thöông maïi hoaït ñoäng kinh doanh ngoaïi teä coù hieäu quaû treân thò tröôøng ngoaïi teä lieân ngaân haøng. NHNN caàn thöïc hieän ngay caùc giaûi phaùp hoaøn thieän vaø phaùt trieån thò tröôøng ngoaïi teä lieân ngaân haøng ñeå laøm cô sôû cho vieäc hình thaønh thò tröôøng hoái ñoaùi hoaøn chænh ôû Vieät Nam, cuï theå : - Ña daïng hoùa caùc loaïi ngoaïi teä, caùc phöông tieän thanh toaùn quoác teá ñöôïc mua baùn treân thò tröôøng - Ña daïng hoùa caùc hình thöùc giao dòch mua baùn ngoaïi teä nhö mua baùn giao ngay (Spot), mua baùn kyø haïn (Forward), mua baùn quyeàn löïa choïn (Option), … - Môû roäng ñoái töôïng tham gia thò tröôøng ngoaïi teä lieân ngaân haøng nhö Ngaân haøng Trung öông, ngaân haøng thöông maïi, nhöõng ngöôøi moâi giôùi, … Chæ khi thò tröôøng ngoaïi teä lieân ngaân haøng, thò tröôøng ngoaïi hoái phaùt trieån thì môùi ñaûm baûo coù ñöôïc moät tyû giaù linh hoaït, hôïp lyù, goùp phaàn kích thích kinh teá thò tröôøng phaùt trieån, haïn cheá ruûi ro tyû giaù cuûa caùc doanh nghieäp vaø caùc ngaân haøng tham gia hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá. * NHNN caàn taêng cöôøng chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa trung taâm thoâng tin tín duïng NHNN (CIC) 92 Thoâng tin tín duïng NHNN laø moät keânh döõ lieäu raát quan troïng ñoái vôùi caùc NHTM khi muoán tìm hieåu thoâng tin veà moät khaùch haøng tröôùc khi quyeát ñònh cho vay, môû L/C hay xaùc nhaän L/C, … Tuy nhieân, thoâng tin do CIC cung caáp hieän nay chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu thöïc teá vì löôïng thoâng tin coøn ít vaø chöa kòp thôøi. Chính vì vaäy, ñeå phaùt huy hieäu quaû cuûa keânh thoâng tin naøy, NHNN caàn : - Taêng cöôøng trang thieát bò cho CIC ñeå coù theå thu thaäp ñöôïc thoâng tin nhanh choùng, chính xaùc, kòp thôøi, ñaày ñuû. - Xaây döïng cô cheá khuyeán khích, baét buoäc ñeå caùc toå chöùc tín duïng cung caáp thoâng tin veà khaùch haøng ñaày ñuû, nhanh choùng. 93 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 Y Z Ñeå hoaøn thieän cuõng nhö haïn cheá vaø phoøng ngöøa ruûi ro trong thanh toaùn theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø trong heä thoáng NHNo & PTNT Vieät Nam, döïa treân nhöõng phaân tích thöïc traïng, nguyeân nhaân vaø nhöõng ví duï ñaõ xaûy ra treân thöïc teá cuûa taïi chöông hai, chöông ba ñaõ neâu ra nhöõng haïn cheá cô baûn ñeå töø ñoù ñeà ra nhöõng nhoùm giaûi phaùp chính töông öùng vôùi caùc ruûi ro cuûa chöông tröôùc. - Nhoùm giaûi phaùp vó moâ nhaèm giaûi quyeát nhöõng ruûi ro do nguyeân nhaân veà maët phaùp lyù, chính trò kinh teá hay hoái ñoaùi. Ñaây laø nhoùm giaûi phaùp chuû yeáu ñeà caäp ñeán moâi tröôøng hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá noùi chung vaø phöông thöùc tín duïng chöùng töø noùi rieâng. - Nhoùm giaûi phaùp nhaèm haïn cheá nhöõng ruûi ro tröïc tieáp trong quaù trình thanh toaùn baèng L/C, chuû yeáu lieân quan ñeán yeáu toá con ngöôøi vaø quy trình nghieäp vuï cuûa phöông thöùc thanh toaùn naøy. Ñoù cuõng laø nhöõng giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän hôn phöông thöùc thanh toaùn L/C phuø hôïp vôùi tình hình vaø ñieàu kieän thöïc teá cuûa heä thoáng NHNo & PTNT Vieät Nam. 94 KEÁT LUAÄN [—\ Xu theá môû cöûa vaø hoäi nhaäp kinh teá cuûa Vieät Nam hieän nay ñaõ môû ra raát nhieàu cô hoäi kinhdoanh quoác teá cho caùc khaùch haøng vaø Ngaân haøng thöông maïi trong nöôùc. NHNo & PTNT Vieät Nam tröôùc cô hoäi môùi ñaõ coù raát nhieàu bieän phaùp ñeå phaùt trieån hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá noùi chung cuõng nhö phöông thöùc tín duïng chöùng töø noùi rieâng. Trong thôøi gian qua, vôùi söï quan taâm saùt sao cuûa Ban laõnh ñaïo NHNo, cuøng vôùi söï noã löïc cuûa toaøn heä thoáng, hoaït ñoäng thanh toaùn qua phöông thöùc tín duïng chöùng töø ñaõ coù nhöõng böôùc tieán cuõng nhö keát quaû ñaùng khích leä, tuy nhieân ñaây cuõng laø phöông thöùc tieàm aån nhieàu ruûi ro ñoái vôùi ngaân haøng. Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu phaùt trieån beàn vöõng, vaán ñeà ñaët ra laø phaûi tìm ra caùc giaûi phaùp ñeå phoøng ngöøa ruûi ro trong hoaït ñoäng naøy. Treân cô sôû ñoù, luaän vaên ñaõ hình thaønh vaø giaûi quyeát ñöôïc nhöõng noäi dung sau : 1. Taäp trung vaøo nghieân cöùu ñöôïc nhöõng lyù luaän khoa hoïc coù lieân quan ñeán ruûi ro trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø, nhöõng kinh nghieäm cuûa moät soá ngaân haøng treân theá giôùi trong vieäc phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro ñoái vôùi phöông thöùc thanh toaùn naøy. 2. Phaân tích thöïc traïng hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá trong giai ñoaïn 2001 - 2005, caùc tröôøng hôïp coù nguy cô xaûy ra ruûi ro cao vaø caùc ví duï thöïc teá taïi NHNo & PTNT Vieät Nam song song vôùi vieäc tìm ra nhöõng nguyeân nhaân, haïn cheá taïi NHNo laøm tieàn ñeà cho vieäc ñeà xuaát caùc giaûi phaùp. 3. Taäp trung ñöa ra caùc giaûi phaùp maø NHNo caàn thöïc hieän ñeå phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro coù theå xaûy ra trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø, cuøng vôùi moät soá kieán nghò vôùi Chính phuû vaø Ngaân haøng Nhaø nöôùc, nhaèm ngaøy caøng hoaøn thieän 95 vaø phaùt trieån phöông thöùc thanh toaùn naøy taïi NHNo noùi rieâng vaø caùc ngaân haøng thöông maïi noùi chung. Nhöõng giaûi phaùp maø taùc giaû neâu ra trong baøi vieát xuaát phaùt töø thöïc tieãn phaùt sinh khi thöïc hieän nghieäp vuï, vôùi mong muoán haïn cheá ñeán möùc toái ña nhöõng nguy cô ruûi ro trong hoaït ñoäng thanh toaùn theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi NHNo & PTNT Vieät Nam. Vaán ñeà ruûi ro laø moät taát yeáu khaùch quan trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi noùi chung vaø cuûa NHNo noùi rieâng. Tuy nhieân, neáu nhaän bieát vaø aùp duïng caùc giaûi phaùp phoøng ngöøa thích hôïp seõ goùp phaàn haïn cheá ruûi ro, giuùp cho ngaân haøng phaùt trieån beàn vöõng hôn. Baûn luaän vaên ñöôïc trình baøy ôû treân laø quaù trình nghieân cöùu nghieâm tuùc cuûa taùc giaû, töø nhöõng taøi lieäu lyù luaän cô sôû, nhöõng thoâng leä quoác teá ñeán thöïc tieãn xöû lyù coâng vieäc haøng ngaøy taïi NHNo. Tuy nhieân, do thôøi gian vaø khaû naêng coøn haïn cheá baûn luaän vaên khoâng theå traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt nhöng taùc giaû hy voïng raèng nhöõng ñeà xuaát ñöôïc neâu trong baûn luaän vaên seõ goùp phaàn haïn cheá ruûi ro trong hoaït ñoäng taïi NHNo trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Thieát nghó, neáu ñöôïc nghieân cöùu tieáp veà vaán ñeà naøy, luaän vaên seõ nghieân cöùu saâu hôn veà nhöõng khaû naêng vaø xaùc suaát coù theå xaûy ra ruûi ro trong töøng khaâu cuûa quaù trình taùc nghieäp thöïc teá, töø ñoù coù nhöõng giaûi phaùp saùt thöïc vaø phuø hôïp khoâng chæ vôùi NHNo maø coøn coù theå aùp duïng vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi thöïc hieän nghieäp vuï thanh toaùn quoác teá baèng tín duïng chöùng töø taïi Vieät Nam. 96 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Y Z Tieáng Vieät : 1. Phan Baù Cöûu (2003), “Baøn laïi veà vieäc xöû lyù caùc chöùng töø baát hôïp leä trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø”, Taïp chí Ngaân haøng, (Soá 13), trang 17-18. 2. Dieãn ñaøn (2006), “Ruûi ro trong hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá cuûa ngaân haøng thöông maïi”, Taïp chí hoaït ñoäng khoa hoïc, (Soá 11), 3. Dieãn ñaøn doanh nghieäp (2004), “Ñöøng töôûng coù L/C laø coù tieàn”, www.moi.gov.vn, Soá 02/12/2004. 4. Nguyeãn Höõu Ñöùc (2002), “Vaán ñeà ngaân haøng phaùt haønh chuyeån giao chöùng töø cho khaùch haøng môû L/C kieåm tra”, Taïp chí Ngaân haøng, (Soá 7), trang 15-16. 5. Nguyeãn Höõu Ñöùc (2006), “UCP 600 tröôùc giôø G”, Taïp chí Ngaân haøng, (Soá 20), trang 4-8. 6. Nguyeãn Höõu Ñöùc (2006), “UCP 600 coù gì môùi?”, Taïp chí Ngaân haøng, (Soá 14), trang 8-11. 7. Hoaøng Minh Ñöôøng, Nguyeãn Thöøa Loäc (2005), Giaùo trình Quaûn trò doanh nghieäp thöông maïi. Nhaø xuaát baûn Lao ñoäng xaõ hoäi, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá quoác daân. 8. Ngoâ Xuaân Haûi (2002), “Ñeå haïn cheá ruûi ro trong kinh doanh xuaát nhaäp khaåu cuûa caùc doanh nghieäp”, Taïp chí Ngaân haøng, (Soá 7), trang 49-50. 9. Phan Leâ (2003), “Ai chòu traùch nhieäm veà maát 10 nghìn taán phaân urea?”, Thò tröôøng taøi chính tieàn teä, (Soá 1+2), trang 19-20, 55. 97 10. Nguyeãn Thuøy Linh (2006), “Giaûi phaùp hoaøn thieän hoaït ñoäng thanh toaùn xuaát khaåu taïi Sôû Giao dòch Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam”, Taïp chí Ngaân haøng, (Soá 10), trang 50-55. 11. Traàn Phöông Minh (2005), “Ñeå L/C thöïc söï trôû neân hieäu quaû”, www.bwportal.com., Soá 12/12/2005. 12. Traàn Phöông Minh (2004), “Ñöøng ñeå gaëp phaûi ruûi ro trong thanh toaùn theo L/C”, www.bwportal.com , Soá 30/04/2004. 13. Lö Kim Ngaân (2005), “Moät soá yù kieán goùp phaàn haïn cheá ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá”, Taïp chí Ngaân haøng, (Soá 3), trang 44-45. 14. Ngaân haøng No & PTNT Vieät Nam (2001, 2002, 2003, 2004, 2005), Baùo caùo thöôøng nieân, Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh, Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh ñoái ngoaïi. NHNo & PTNT Vieät Nam. 15. Ngaân haøng NHNo & PTNT Vieät Nam (2006), Taøi lieäu giôùi thieäu Toå chöùc vaø hoaït ñoäng NHNo & PTNT Vieät Nam. Trung taâm Ñaøo taïo, NHNo & PTNT Vieät Nam. 16. Ngaân haøng No & PTNT Vieät Nam (2004), Chieán löôïc kinh doanh ñeán naêm 2010. NHNo & PTNT Vieät Nam. 17. Ngaân haøng No & PTNT Vieät Nam (2004), Ñeà aùn phaùt trieån hoaït ñoäng kinh doanh ñoái ngoaïi ñeán 2010. NHNo & PTNT Vieät Nam. 18. Ñoã Taát Ngoïc (2005), “Hoaøn thieän moâi tröôøng luaät phaùp trong nghieäp vuï thanh toaùn quoác teá cuûa ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam”, Taïp chí Ngaân haøng, (Soá 3+4), trang 25-28, trang 23-29. 19. Hoàng Phuùc, (2005), “Doanh nghieäp Vieät Nam thieáu kinh nghieäm thanh toaùn quoác teá”, Baùo Ñieän töû Vietnamnet, Soá 02/08/2005. 98 20. Hoaøng Xuaân Queá (2006), “Veà hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá vaø kinh doanh ngoaïi teä cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam”, Taïp chí Ngaân haøng, (Soá 12), trang 32-33. 21. Nguyeãn Thò Quy (2003), Thanh toaùn quoác teá baèng L/C – Caùc tranh chaáp thöôøng phaùt sinh vaø caùch giaûi quyeát. Nhaø xuaát baûn Chính trò Quoác gia Haø Noäi. 22. Nghieâm Xuaân Thaønh, “ Giaûi phaùp nhaèm giaûm thieåu ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät nam trong boái caûnh hoäi nhaäp quoác teá”, Taïp chí Ngaân haøng, (Soá 21), trang 32-35. 23. Voõ Thanh Thu (2005), Hoûi vaø ñaùp veà thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu qua phöông thöùc tín duïng chöùng töø. Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ. 24. Nguyeãn Troïng Thuyø (2000), Höôùng daãn aùp duïng quy taéc vaø thöïc hnaøh thoáng nhaát tín duïng chöùng töø – UCP500. Nhaø xuaát baûn thoáng keâ. 25. Nguyeãn Vaên Tieán (2005), Thanh toaùn quoác teá – Taøi trôï ngoaïi thöông. Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ. 26. Ñinh Xuaân Trình (2000), Giaùo trình Thanh toaùn quoác teá. Nhaø xuaát baûn Giaùo duïc, Tröôøng Ñaïi hoïc Ngoaïi thöông Haø Noäi. 27. Ñinh Xuaân Trình (2007), Taøi lieäu chuyeân ñeà Giôùi thieäu vaø höôùng daãn aùp duïng taäp quaùn thanh toaùn quoác teá môùi UCP600. Tröôøng Ñaïi hoïc Ngoaïi thöông Haø Noäi. 28. Hoaøng Minh Tuaán (2006), “Baøn veà naêng löïc caïnh tranh cuûa NHNo & PTNT Vieät Nam trong xu theá hoäi nhaäp”, Taïp chí Ngaân haøng, (Soá 15), trang 41-44. 29. Vuõ Höõu Töûu (2000), Giaùo trình Kyõ thuaät nghieäp vuï ngoaïi thöông. Nhaø xuaát baûn Giaùo duïc, Tröôøng Ñaïi hoïc Ngoaïi thöông Haø Noäi. 30. Ñoaøn Thò Hoàng Vaân (2003), Quaûn trò ruûi ro vaø khuûng hoaûng. Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ. 31. Ñoaøn Thò Hoàng Vaân (2005), Giaùo trình Kyõ thuaät ngoaïi thöông. Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ. 99 Caùc website: 32. Website Baùo ñieän töû Vietnamnet : www.vnn.vn 33. Website Baùo ñieän töû : www.vnexpress.net 34. Website Baùo Nhaân daân : www.nhandan.com.vn 35. Website Boä Coâng nghieäp : www.moi.gov.vn 36. Website Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö : www.mpi.gov.vn 37. Website Boä Thöông maïi: www.mot.gov.vn 38. Website Busines World Portal : www.bwportal.com 39. Website Cô sôû döõ lieäu Luaät quoác gia : www.vbqppl.moj.gov.vn 40. Website Hieäp hoäi caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû Haø Noäi : www.hasmea.org 41. Website Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam : www.sbv.gov.vn 42. Website NHNo&PTNT Vieät Nam : www.agribank.com.vn 43. Website Taïp chí hoaït ñoäng khoa hoïc : www.tchdkh.org.vn 44. Website Thôøi baùo kinh teá Saøi Goøn : www.saigontimes.com.vn 45. Website Toång Cuïc Thoáng keâ: www.gso.gov.vn Tieáng Anh: 46. ICC (2006), The Uniform Customs and Practice for Documentary credits, 2007 Revision,ICC publication No. 600 vaø baûn dòch. 47. ICC (1993), The Uniform Customs and Practices for Documentary Credit, 1993 Revision, ICC publication No. 500, Paris vaø baûn dòch. 48. ICC (2006), Serminal on International Payment Operations, May 2006. 49. FCIB’s 2006 Teleconference Series (2006), UCP 600: New rules for Letter of Credit, Sep 2006. An association of executives in finance, credit & international business. 50. Wachovia Bank (2006), Global Payment and Global Trade Services, December 2006. 100 PHUÏ LUÏC I : SÔ ÑOÀ TOÅNG QUAÙT VAØ HEÄ THOÁNG TOÅ CHÖÙC NHNo SƠ ĐỒ TỔNG QUÁT 101 HỆ THỐNG TỔ CHỨC NHNo & PTNT VIỆT NAM 102 103 PHUÏ LUÏC II : MA TRAÄN LÖÏA CHOÏN CHIEÁN LÖÔÏC PHAÙT TRIEÅN CUÛA NHNo & PTNT VIEÄT NAM ÑEÁN 2010 Các yếu tố nội lực Môi trường bên ngoài Điểm mạnh - ĐM1: Quy mô về vốn điều lệ, mạng lưới hoạt động, nguồn nhân lực và cơ sở khách hàng lớn nhất - ĐM2: Vị thế chủ đạo trong lĩnh vực nông nghiệp và nông thôn - ĐM3: Mức độ rủi ro tập trung tín dụng thấp - ĐM4: Uy tín của một NHTM Nhà nước có truyền thống và bề dày hoạt động lâu năm - ĐM5: Cơ sở hạ tầng CNTT đang được ưu tiên đầu tư nâng cấp đáng kể. Cổ phần lớn nhất trong công ty truyền mạch quốc gia. Cơ hội - CH1: Nhu cầu hiện tại về dịch vụ và sản phẩm ngân hàng của thị trường chưa được đáp ứng đầy đủ. Tiềm năng của thị trường chưa được khai thác triệt để. - CH2: Kinh tế phát triển tạo cơ hội mở rộng quy mô thị trường và khách hàng, tăng thêm nhu cầu - CH3: Hội nhập kinh tế quốc tế có tiềm năng mang lại nhiều cơ hội phát triển mạnh - CH4: Chính trị ổn định, môi trường pháp luật và kinh doanh ngày một hoàn thiện thông thoáng hơn. - CH5: Chủ trương của Chính phủ đẩy mạnh và mở rộng đối tượng cổ phần hóa Chiến lược phát huy sức mạnh để nắm bắt cơ hội tấn công (SO) - Giữ vững và củng cố vị thế chủ đạo, chủ lực trong phát triển nông nghiệp, nông thôn, tiếp tục đầu tư phát triển cải thiện vị thế tại thị trường các đô thị loại 1 & 2, xây dựng chiến lược đầu tư phát triển kinh doanh tại các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế mở, sân bay, các trường đại học, cao đẳng; xây dựng chiến lược đầu tư phát triển vùng kinh tế - Tập trung khai thác các đối tượng khách hàng, các công ty vừa và nhỏ hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, mô hình trang trại, hợp tác xã với mô hình sản xuất lớn, khép kín. - Đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án phát triển công nghệ thông tin, phát huy vai trò đầu tàu trong Công ty chuyển mạch tài chính quốc gia để phát triển các sản phẩm và dịch vụ thẻ. - Đa dạng hóa sản phẩm, dịch vụ để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của thị trường. Từng bước phát triển nghiệp vụ ngân hàng bán lẻ tại các đô thị và các trọng điểm kinh tế trên nền tảng ứng dụng CNTT. - Phát triển các sản phẩm và dịch vụ có tính tiện ích cao, quy mô áp dụng rộng và tính đại chúng cao. - Mở rộng mạng lưới đi trước đón đầu chiếm lĩnh thị trường, phát huy thế mạnh đội ngũ nhân viên nhưng chi phí hoạt động thấp để cạnh tranh tiếp cận khách hàng Tận dụng các cơ hội tham gia các dự án do Nhà nước và các Tổ chức quốc tế tài trợ về xóa đói giảm nghèo. Đẩy mạnh hoạt động vốn uỷ thác. -xxiii- 104 Các yếu tố nội lực Môi trường bên ngoài Điểm yếu - ĐY1: Năng lực tài chính yếu kém - ĐY2: Hiệu quả hoạt động chưa cao - ĐY3: Thị trường và cơ cấu sản phẩm dịch vụ chưa cân đối - ĐY4: Cơ cấu tổ chức, công nghệ ngân hàng, quản trị rủi ro chưa tói ưu, chưa hoàn toàn theo thông lệ quốc tế - ĐY5: Mặt bằng và trình độ cán bộ còn bất cập chưa đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập Cơ hội - CH1: Nhu cầu hiện tại về dịch vụ và sản phẩm ngân hàng của thị trường chưa được đáp ứng đầy đủ. Tiềm năng của thị trường chưa được khai thác triện để. - CH2: Kinh tế phát triển tạo cơ hội mổ rộng quy mô thị trường và khách hàng, tăng thêm nhu cầu - CH3: Hội nhập kinh tế quốc tế có tiềm năng mang lại nhiều cơ hội phát triển mạnh - CH4: Chính trị ổn định, môi trường pháp luật và kinh doanh ngày một hoàn thiện thông thoáng hơn. - CH5: Chủ chương của Chính phủ đẩy mạnh và mở rộng đối tượng cổ phần hoá Chiến lược khắc phục yếu kém để cải thiện vị thế cạnh tranh, nắm bắt cơ hội (WO) - Đề nghị Chính phủ bổ sung vốn điều lệ để đảm bảo tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu và giải quyết dứt điểm nợ không sinh lời và thực hiện các biện pháp nhằm cải thiện chất lượng tài sản của ngân hàng - Nghiên cứu cổ phần hóa DNNN và NHTMNN để có phương án phù hợp. - Tăng hiệu quả hoạt động bằng cơ cấu tài sản và nguồn vốn hợp lý, vận hành lãi suất và phí dịch vụ đủ để bù đắp rủi ro, chi phí hoạt động và có lãi để tăng thêm Vốn tự có - Quản lý nguồn vốn tập trung để làm giảm lãi suất đầu vào, tăng hiệu quả công tác kinh doanh nguồn vốn - Xây dựng và triển khai hệ thống thông tin quản trị trên nền tảng của hệ thống kế toán theo tiêu chuẩn quốc tế, tăng hiệu quả điều hành ngân hàng - Tăng hiệu quả kinh doanh bằng cách tăng tỷ lệ thu nhập từ dịch vụ. Phát triển các sản phẩm mới với giá cả cạnh tranh khi thị trường chín muồi. Phát triển các sản phẩm dịch vụ có khả năng sinh lãi ngay, giảm bớt quy mô các hoạt động có lãi ít hoặc không lãi.Đẩy mạnh các nghiệp vụ bảo lãnh phát hành trái phiếu và cổ phiếu. Tham gia tích cực hơn vào thị trường liên ngân hàng. - Đào tạo cán bộ theo nhu cầu công việc, tích cực sử dụng học từ xa và tự học, học tại chỗ để năng cao trình độ nghiệp vụ của CBCNV. - Làm tốt công tác tuyển chọn và sắp xếp cán bộ có năng lực. Xây dựng quy chế phát triển -xxiv- 105 và thu hút cán bộ chủ chốt v à cán bộ có trình độ, năng lực cao. Các yếu tố nội lực Môi trường bên ngoài Điểm mạnh - ĐM1: Quy mô về vốn điều lệ, mạng lưới hoạt động, nguồn nhân lực và cơ sở khách hàng lớn nhất - ĐM2: Vị thế chủ đạo trong lĩnh vực nông nghiệp và nông thôn - ĐM3: Mức độ rủi ro tập trung tín dụng thấp - ĐM4: Uy tín của một NHTM quốc doanh có truyền thống và bề dày hoạt động lâu năm - ĐM5: Cơ sở hạ tầng CNTT đang được ưu tiên đầu tư nâng cấp đáng kể. Có cổ phần lớn nhất trong công ty chuyển mạch tài chính quốc gia. Nguy cơ và Thách thức - NC1: Ảnh hưởng của quá trình hội nhập và chuyển đổi của nền kinh tế tới khách hàng truyền thống gây ra nguy cơ thu hẹp thị phần và tụt hậu - NC2: Các đối thủ cạnh tranh trực tiếp trong nước tự đổi mới và nâng cao năng lực cạnh tranh - NC3: Các tổ chức tài chính ngân hàng nước ngoài mở rộng phạm vi và quy mô hoạt động khi các hạn chế được nới lỏng trong quá trình hội nhập - NC4: Cạnh tranh mạnh từ các tổ chức phi tín dụng và từ thị trường vốn tăng mạnh - NC5: Các tồn tại trong hệ thống pháp luật và thể chế thị trường - NC6: Mức độ phụ thuộc vào thị trường tài chính quốc tế tăng Chiến lược vận dụng thế mạnh để hạn chế ảnh hưởng bất lợi của môi trường (ST) - Củng cố vị thế chủ đạo, chủ lực tại thị trường nông thôn và phát triển thị trường đô thị bằng các sản phẩm đa dạng, đơn giản, tiêu chuẩn hóa cao thông qua mạng lưới rộng, áp dụng tối đa công nghệ thông tin - Cơ cấu lại tổ chức theo mảng kinh doanh và theo đối tượng khách hàng nhằm tập trung hiệu quả nhất nguồn lực để phục vụ từng đối tượng khác hàng với những nhu cầu khác nhau. - Củng cố hình ảnh của ngân hàng trên thị trường đô thị bằng dịch vụ và thái độ phục vụ và các kế hoạch marketing có hệ thống nhằm xây dựng một thương hiệu mạnh - Cho vay khép kín chu trình tăng giá trị trong sản xuất nông nghiệp từ khâu giống, kỹ thuật đến khâu chế biến và tiêu thụ để gắn kết khách hàng và quản lý tốt hơn dư nợ tín dụng - Đẩy mạnh nghiệp vụ cho thuê tài chính - Tích cực tham gia các chương trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn và chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp của Chính phủ, tận dụng tối đa hỗ trợ từ chính phủ - Đẩy mạnh mảng hoạt động cho thuê tài chính - giảm rủi ro về tín dụng và pháp lý liên quan tới tài sản thế chấp -xxv- 106 Các yếu tố nội lực Môi trường bên ngoài Điểm yếu - ĐY1: Năng lực tài chính yếu kém - ĐY2: Hiệu quả hoạt động chưa cao - ĐY3: Thị trường và cơ cấu sản phẩm dịch vụ chưa cân đối - ĐY4: Cơ cấu tổ chức, công nghệ ngân hàng, quản trị rủi ro chưa tối ưu, chưa hoàn toàn theo thông lệ quốc tế - ĐY5: Mặt bằng và trình độ cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập Nguy cơ và Thách thức - NC1: Ảnh hưởng của quá trình hội nhập và chuyển đổi của nền kinh tế tới khách hàng truyền thống gây ra nguy cơ thu hẹp thị phần và tụt hậu - NC2: Các đối thủ cạnh tranh trực tiếp trong nước tự đổi mới và nâng cao năng lực cạnh tranh - NC3: Các tổ chức tài chính ngân hàng nước ngoài mở rộng phạm vi và quy mô hoạt động khi các hạn chế được nới lỏng trong quá trình hội nhập - NC4: Cạnh tranh mạnh từ các tổ chức phi tín dụng và từ thị trường vốn tăng mạnh - NC5: Các tồn tại trong hệ thống pháp luật và thể chế thị trường - NC6: Mức độ phụ thuộc vào thị trường tài chính quốc tế tăng Chiến lược khắc phục yếu kém để tự vệ (WT) - Tập trung xây dựng hệ thống quản trị rủi ro theo tiêu chuẩn quốc tế để nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững. Thành lập Ủy ban ALCO, Ủy ban quản lý rủi ro tín dụng, chuẩn hóa hoạt động kinh doanh tiền tệ và nguồn vốn. Xây dựng và triển khai hệ thống thông tin quản trị trên nền tảng của hệ thống kế toán theo tiêu chuẩn quốc tế tăng hiệu quả điều hành ngân hàng - Tập trung đầu tư vào các phân khúc thị trường đem lại hiệu quả cao. - Làm dịch vụ ủy thác tín dụng cho ngân hàng chính sách ở các vùng khó khăn. - Phát triển các sản phẩm & dịch vụ ngân hàng bán buôn cho các khách hàng có tiềm năng lớn, tập trung vào các tổng công ty có mạng lưới hoạt động rộng và đông nhân viên, doanh nghiệp khu công nghiệp, khu chế xuất - Đẩy nhanh tiến độ áp dụng CNTT song song với cải tiến quản lý theo mô hình ngân hàng hiện đại, lấy CNTT làm cơ sở - Hoàn thiện quy chế tuyển dụng, sắp xếp công việc, đào tạo mới và đào tạo bổ sung theo yêu cầu công việc. -xxvi- (Trích : Đề án phát triển NHNo & PTNT Việt Nam đến 2010) 107 PHUÏ LUÏC III : BIEÅU ÑOÀ VEÀ VOÁN TÖÏ COÙ VAØ TOÅNG TAØI SAÛN COÙ CUÛA NHNo GIAI ÑOAÏN 2001 -2005 Bieåu ñoà taêng tröôûng nguoàn voán, taøi saûn NHNo 2001 - 2005 0 20,000 40,000 60,000 80,000 100,000 120,000 140,000 160,000 180,000 200,000 2001 2002 2003 2004 2005 Naêm N ga øn ty û V N D Voán töï coù Toång taøi saûn coù (Nguoàn : Baùo caùo thöôøng nieân NHNo 2001 – 2005) 108 PHUÏ LUÏC IV : BIEÅU ÑOÀ VEÀ SÖÏ TAÊNG TRÖÔÛNG SOÁ LÖÔÏNG CHI NHAÙNH VAØ SOÁ LÖÔÏNG CAÙN BOÄ NHAÂN VIEÂN NHNo 2001 - 2005 Bieåu ñoà soá löôïng CBNV, chi nhaùnh NHNo 2001 - 2005 Naêm N gö ôøi , c hi n ha ùnh 1,6601,568 2,0001,8811,727 29,42928,40327,976 25,564 24,000 0 5,000 10,000 15,000 20,000 25,000 30,000 35,000 2001 2002 2003 2004 2005 Soá löôïng chi nhaùnh Soá löôïng CBCNV (Nguoàn : Baùo caùo thöôøng nieân NHNo 2001 – 2005) ._.