Thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam

Lêi nãi ®Çu S¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn ®· kÐo theo c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n ph¸t triÓn, ph­¬ng thøc nµy lµ sù kÕ thõa vµ ph¸t triÓn cña ph­¬ng thøc tr­íc ®ã. Kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng thøc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ ph­¬ng thøc thanh to¸n míi ­u viÖt h¬n, ®¸p øng mét c¸ch tèt h¬n cho yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ. HiÖn nay ë rÊt nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi viÖc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· trë nªn quen thuéc víi mçi ng­êi d©n, trong khi ®ã ë ViÖt Nam khèi l­îng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cßn chiÕm tû lÖ rÊt h¹n chÕ. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ch­a ®­îc ng­êi d©n chÊp nhËn réng r·i, thËm chÝ nhiÒu ng­êi cßn ch­a nh×n thÊy tê sÐc, tÊm thÎ tÝn dông bao giê. Cã thÓ nãi mét chóng ta ch­a ph¸t huy ®­îc tÝnh ­u viÖt cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ nh­ vËy chóng ta ch­a tËn dông hÕt c¸c ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. HiÖn nay khi mµ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt ®ang lµ phæ biÕn th× viÖc t×m ra gi¶i ph¸p cho sù ph¸t triÓn cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ rÊt cÇn thiÕt tuy r»ng ®iÒu ®ã kh«ng ®¬n gi¶n. Nã ®ßi hái ph¶i cã sù quan t©m, nghiªn cøu mét c¸ch ®Çy ®ñ, ph¶i cã c¸i nh×n s©u h¬n, réng h¬n. Víi mong muèn c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt sÏ ngµy cµng ®­îc chÊp nhËn réng r·i em ®· chän ®Ò tµi : “Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i ViÖt Nam”. Néi dung chÝnh cña ®Ò tµi bao gåm : Ch­¬ng 1 : lý luËn chung vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Ch­¬ng 2 : Thùc tr¹ng vÒ c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i ViÖt Nam hiÖn nay Ch­¬ng 3 : gi¶i ph¸p ph¸t triÓn vÒ c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt - Giíi h¹n §Ò tµi :Víi mong muèn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt sÏ ph¸t triÓn vµ ®­îc chÊp nhËn réng r·i, nhÊt lµ c¸c c¸ nh©n, ë ®Ò ¸n nµy em chØ tËp trung vµo hai h×nh thøc thanh to¸n lµ SÐc vµ ThÎ Thanh To¸n – hai h×nh thøc tiÖn dông nhÊt vµ c¸c c¸ nh©n nªn sö dông nhÊt. - §èi t­îng cña §Ò ¸n : Chñ yÕu cña ®Ò ¸n lµ c¸c c¸ nh©n, ng­êi tiªu dïng trong c¸c ho¹t ®éng thanh to¸n. - Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu : §©y lµ ®Ò tµi réng, phøc t¹p vµ ®­îc nhiÒu ng­ßi quan t©m, v× vËy víi kiÕn thøc cßn h¹n chÕ trong ph¹m vi ®Ò tµi nµy em míi chØ dõng l¹i ë viÖc tæng hîp l¹i mét sè lý thuyÕt ®· cã, tham kh¶o c¸c tµi liÖu, t¹p chÝ, so s¸nh víi thùc tr¹ng cña ViÖt Nam hiÖn nay, tõ ®ã ®­a ra mét sè nhËn xÐt ban ®Çu vµ c¸c gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nµy. Do kh¶ n¨ng ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thùc tÕ vµ kinh nghiÖm cßn nhiÒu h¹n chÕ, ®Ò tµi réng, thêi gian nghiªn cøu kh«ng nhiÒu cho nªn nh÷ng vÊn ®Ò ®­a ra, c¸c nhËn xÐt ®¸nh gi¸ vµ kiÕn nghÞ ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái sai sãt, lÖch l¹c. Em rÊt mong ®­îc sù chØ b¶o cña c¸c thÇy c« gi¸o ®Ó ®Ò ¸n cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! Hµ Néi, 10/2004. Ch­¬ng 1 Lý luËn chung vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. 1.1 l­u th«ng tiÒn tÖ. 1.1.1 Kh¸i niÖm vµ vai trß cña l­u th«ng tiÒn tÖ. L­u th«ng tiÒn tÖ lµ sù vËn ®éng cña tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ ®Ó thùc hiÖn c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i, hµng ho¸, ph©n phèi thu nhËp, h×nh thµnh nguån vèn vµ phóc lîi x· héi. Cã thÓ nãi, sù l­u th«ng tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ ®ãng vai trß nh­ hÖ thèng m¹ch m¸u trong mét c¬ thÓ sèng, nÕu hÖ thèng m¹ch m¸u nµy ho¹t ®éng tèt th× c¬ thÓ sÏ khoÎ m¹nh vµ ph¸t triÓn, ng­îc l¹i nÕu hÖ thèng m¹ch m¸u nµy ho¹t ®éng trôc trÆc, hoÆc h¬n thÕ n÷a lµ bÞ t¾c nghÏn th× c¬ thÓ sÏ èm yÕu vµ sÏ kh«ng thÓ ph¸t triÓn b×nh th­êng. C¸c h×nh thøc l­u th«ng tiÒn tÖ. L­u th«ng b»ng tiÒn mÆt: +kh¸i niÖn: §ã lµ sù vËn ®éng cña tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ phôc vô cho c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i víi quy m« nhá vµ trong néi bé d©n c­ lµ chÝnh. §©y lµ h×nh thøc trong ®ã tiÒn tÖ vµ hµng ho¸ ®ång thêi vËn ®éng víi nhau. + ¦u ®iÓm : §©y lµ h×nh thøc ®¬n gi¶n, chu chuyÓn nhanh, kh«ng g©y ¸ch t¾c trong chu chuyÓn vµ nã cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao ®èi víi ng­êi tham gia l­u th«ng. + Nh­îc ®iÓm : - Tèn kÐm vÒ mÆt chi phÝ l­u th«ng tiÒn tÖ nh­ : in Ên, b¶o qu¶n, tæ chøc l­u th«ng… - G©y ra nh÷ng hiÖn t­îng tiªu cùc x· héi : Trém c¾p, röa tiÒn, trèn thuÕ… - N¹n tiÒn gi¶. 1.1.2.2 L­u th«ng kh«ng dïng tiÒn mÆt: + kh¸i niÖm: §©y lµ h×nh thøc l­u th«ng trong ®ã tiÒn tÖ vµ hµng ho¸ vËn ®éng t­«ng ®èi ®éc lËp víi nhau, ®¸p øng cho nhu cÇu thanh to¸n víi quy m« lín, th«ng th­êng lµ c¸c doanh nghiÖp. + Nh­îc ®iÓm : - Ph¶i cã tr×nh ®é nhÊt ®Þnh míi tham gia ®­îc. - Mäi thanh to¸n ph¶i th«ng qua ng©n hµng. - Trang bÞ c¬ së vËt chÊt ban ®Çu kh¸ tèn kÐm. -VÊn ®Ò b¶o mËt. + ¦u ®iÓm : - Kh¾c phôc ®­îc mét phÇn chi phÝ l­u th«ng. - T¨ng c­êng kh¼ n¨ng kiÓm so¸t cña nhµ n­íc, cña ng©n hµng. - T¹o ra sù v¨n minh lÞch sù trong thanh to¸n 1.2 Sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Nguån gèc cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Trong x· héi loµi ng­êi, nÕu cßn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ l­u th«ng hµng ho¸, th× sù tån t¹i cña mèi quan hÖ TiÒn – Hµng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. §ã lµ mèi quan hÖ biÖn chøng, t¸c ®éng lÉn nhau. Theo tiÕn tr×nh lÞch sö h×nh thµnh tiÒn tÖ, ®ång tiÒn ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao. Trong nÒn kinh tÕ tù nhiªn khÐp kÝn, do nhu cÇu cßn rÊt ®¬n gi¶n con ng­êi tù s¶n xuÊt ®­îc nh÷ng g× m×nh cÇn vµ do ®ã hä kh«ng cã nhu cÇu trao ®æi. Khi x· héi ph¸t triÓn vµ më réng h¬n, hä thÊy r»ng m×nh kh«ng thÓ tù s¶n xuÊt mäi thø mµ m×nh cÇn do nhiÒu lý do, lóc nµy nhu cÇu trao ®æi xuÊt hiÖn vµ vÊn ®Ò lµ trao ®æi nh­ thÕ nµo. VÊn ®Ò trïng l¾p nhu cÇu xuÊt hiÖn. Nh­ng kh«ng ph¶i lóc nµo vµ ë ®©u còng cã sù trïng l¾p nhu cÇu. Muèn trao ®æi ®­îc hµng ho¸ ng­êi ta nghÜ tíi mét hµng ho¸ mµ nhiÒu ng­êi cïng cÇn, ®ã lµ vËt ®øng ra lµm vËt ngang gi¸ chung – h×nh thøc ®Çu tiªn cña tiÒn tÖ. Lóc ®Çu vËt ngang gi¸ chung rÊt ®¬n gi¶n, nã cã thÓ lµ vá sß vá hÕn hay con bß, miÕng ®ång…Do yªu cÇu thuËn tiÖn trong trao ®æi ng­êi ta thÊy r»ng cÇn ph¶i cã vËt ngang gi¸ chung thÕ nµo ®ã dÔ vËn chuyÓn, dÔ chia nhá, kh«ng hao mßn vµ cã thÓ tÝch tr÷ dïng cho sau nµy. Con ng­êi ®· chän vµng. S¶n suÊt hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn, hµng ho¸ ®­a vµo l­u th«ng cµng nhiÒu, ®ßi hái ph¶i cã thªm l­îng tiÒn ®­a vµo thªm ®¸p øng nhu cÇu cña hµng ho¸ ®­a vµo l­u th«ng. H¬n n÷a ng­êi ta thÊy r»ng trong mua b¸n chÞu, tê giÊy ghi nî còng cã gi¸ trÞ nh­ tiÒn vËy. TiÒn giÊy ra ®êi vµ nã ®· gióp cho viÖc trao ®æi hµng ho¸ diÔn ra thuËn lîi h¬n rÊt nhiÒu. Nh­ng s¶n xuÊt kh«ng ngõng ph¸t triÓn, khèi l­îng tiÒn ®­a vµo l­u th«ng ngay mét lín, ®Æc biÖt lµ khi cã l¹m ph¸t. TiÒn giÊy béc lé nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh nh­ : Chi phÝ in Ên, b¶o qu¶n, tiÒn gi¶, kiÓm ®Õm…H¬n n÷a trong nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nh­ ngµy nay khèi l­îng tiÒn trong mét giao dÞch lµ rÊt lín, nÕu thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt th× râ rµng lµ bÊt tiÖn. Nh­ vËy ®ßi hái ph¶i cã ph­¬ng thøc thanh to¸n míi ­u viÖt h¬n kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ trªn, phï hîp víi mét giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ míi.Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt xuÊt hiÖn nh­ mét tÊt yÕu, thÓ hiÖn b­íc ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn ë ®Ønh cao cña lÞch sö ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ. Sù cÇn thiÕt ph¸t triÓn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Thanh to¸n lµ cÇu nèi gi÷a s¶n xuÊt, ph©n phèi, l­u th«ng vµ tiªu dïng. §ång thêi nã còng lµ kh©u më ®Çu vµ lµ kh©u kÕt thóc cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. Tæ chøc tèt c«ng t¸c thanh to¸n nãi chung sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch tr«i ch¶y nhÞp nhµng. Ng­îc l¹i viÖc thanh to¸n bÞ trôc trÆc, ¸ch t¾c th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh daonh sÏ l©m vµo tr× trÖ. HiÖn nay khi mµ nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· ph¸t triÓn sang mét giai ®o¹n míi, lóc nµy ng©n hµng ph¶i ph¸t huy ®Çy ®ñ c¸c chøc n¨ng cña m×nh ®ã lµ trung t©m thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ. ë ®©y ta hiÓu thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ sù vËn ®éng cña tiÒn tÖ víi chøc n¨ng lµ ph­ong tiÖn thanh to¸n gi÷a c¸c tæ chøc c¸ nh©n trong x· héi b»ng c¸ch trÝch chuyÓn vèn tiÒn tÖ tõ tµi kho¶n nµy sang tµi kho¶n kh¸c hoÆc b»ng c¸ch bï trõ lÉn nhau th«ng qua vai trß trung gian thanh to¸n cña ng©n hµng hay c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. §èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã vai trß rÊt lín. + §èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung : - Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt kh«ng chØ phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n mµ nã cßn gãp phÇn më réng c¸c quan hÖ kinh tÕ kh¸c trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. - Thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn hµng ho¸ , vËt t­, t¨ng nhanh tèc ®é l­u chuyÓn vèn trong nÒn kinh tÕ. + §èi víi ng©n hµng : - Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt gióp cho ng©n hµng tËp chung ®­îc c¸c nguån vèn trong d©n c­. - Gióp cho ng©n hµng cã ®­îc kho¶n thu tõ phÝ cung cÊp dÞch vô thanh to¸n æn ®Þnh vµ an toµn. - T¹o ®iÒu kiÖn cho Ng©n hµng nhµ n­íc kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn ®i vµo l­u th«ng, tõ ®ã cã c¸c chÝnh s¸ch phï hîp t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ. -Víi vai trß lµ c¸c trung gian tµi chÝnh viÖc thanh to¸n qua ng©n hµng gióp cho viÖc thu thËp c¸c nguån th«ng tin vÒ doanh nghiÖp vµ sù chuyÓn dÞch vèn trong nÒn kinh tÕ. T¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n ®Çu t­ ®­îc tè h¬n. + §èi víi x· héi : - T¹o m«i tr­êng thanh to¸n v¨n minh, lÞch sù, thuËn tiÖn vµ nhanh chãng. - Gióp ng­êi d©n cã thãi quen thanh to¸n qua ng©n hµng vµ sö dông c¸c dÞch vô ng©n hµng. - H¹n chÕ n¹n tiÒn gi¶, röa tiÒn, thµnh lËp c¸c quü ®en… C¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Theo quyÕt ®Þnh 22/NH 21/01/1994 do Thèng ®èc Ng©n hµng nhµ n­íc ban hµnh, c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®­îc ¸p dông trong hÖ thèng ng©n hµng bao gåm : SÐc, Uû nhiÖm chi, Uû nhiÖm thu, Th­ tÝn dông, Ng©n phiÕu thanh to¸n, ThÎ thanh to¸n. Quyết định 22/QĐ-NH1 ngày 21/12/1994 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam là văn bản hướng dẫn đầy đủ nhất về TTKDTM. Tuy nhiên, bản thân nội dung văn bản này còn nhiều bất cập. Điều 7 Quyết định đưa ra các hình thức TTKDTM: séc, ủy nhiệm chi - chuyển tiền, ủy nhiệm thu, thư tín dụng, ngân phiếu thanh toán, thẻ thanh toán. Một số chuyên gia cho rằng ngân phiếu thanh toán không phải là TTKDTM mà chẳng qua là một loại tiền mệnh giá lớn. Còn nếu coi ủy nhiệm chi - chuyển tiền là một thể thức TTKDTM thì là sai về khái niệm, vì ủy nhiệm chi là một thể thức thanh toán, nhưng chuyển tiền lại là phương thức thanh toán... GÇn ®©y nhÊt theo quyÕt ®Þnh sè 235/2002/Q§-NHNN ngµy 27/03/2002 cña thèng ®èc NHNN vÒ viÖc chÊm døt viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu thanh to¸n. Theo ®ã kÓ tõ ngµy 1/4/2002 NHNN sÏ kh«ng ph¸t hµnh ng©n phiÕu thanh to¸n n÷a. VËy nªn víi néi dung chÝnh cña ®Ò tµi lµ c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt hiÖn nay t¹i ViÖt Nam nªn em xin kh«ng ®Ò cËp ®Õn h×nh thøc thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu thanh to¸n, Uû nhiÖm thu, Uû nhiÖm chi. Thanh to¸n b»ng SÐc. SÐc lµ mét tê mÖnh lÖnh tr¶ tiÒn v« ®iÒu kiÖn do mét kh¸ch hµng cña ng©n hµng ra lÖnh cho ng©n hµng trÝch mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh trªn tµi kho¶n cña m×nh më t¹i ng©n hµng ®Ó tr¶ cho ng­êi cÇm SÐc hoÆc cho ng­êi ®­îc chØ ®Þnh trªn tê SÐc ( tæ chøc kinh tÕ hay c¸ nh©n ). SÐc lµ mét mÖnh lÖnh, chø kh«ng ph¶i lµ mét yªu cÇu, do ®ã khi nhËn ®­îc SÐc Ng©n hµng chÊp nhËn v« ®iÒu kiÖn, trõ tr­êng hîp tµi kho¶n cña ng­êi ph¸t hµnh kh«ng ®ñ hoÆc kh«ng cã tiÒn tr¶. C¬ chÕ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña n­íc ta quy ®Þnh vÒ xö ph¹t nh÷ng tê SÐc ph¸t hµnh qu¸ sè d­ tiÒn göi hoÆc tiÒn l­u ký nh­ sau : + Ng­êi ph¸t hµnh SÐc ph¶i chÞu ph¹t b»ng 30% sè tiÒn ph¸t hµnh qu¸ sè d­. + Ng­êi ph¸t hµnh SÐc phØa chÞu ph¹t vÒ chËm tr¶ ( kÓ tõ ngµy tê SÐc quay vÒ ng©n hµng phôc vô ng­êi ph¸t hµnh SÐc ®Õn ngµy cã ®ñ tiÒn thanh to¸n). Ngoµi ra nÕu ng­êi chñ tµi kho¶n vi ph¹m ph¸t hµnh SÐc ®Õn tê thø hai, Ng©n hµng nhµ n­íc trung ­¬ng sÏ th«ng b¸o ®Õn tÊt c¶ c¸c ng©n hµng, kh¸ch hµng ph¸t hµnh SÐc qu¸ sè d­ sÏ bÞ ®×nh chØ viÖc sö dông lo¹i SÐc ®ã, thêi gian ®×nh chØ tèi thiÓu lµ 3 th¸ng. Tr­êng hîp viÖc vi ph¹m nguyªn t¾c ph¸t hµnh SÐc dÉn tíi hËu qu¶ nghiªm träng th× Ng­êi ph¸t hµnh SÐc sÏ bÞ truy tè theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C¸c lo¹i SÐc bao gåm : - SÐc chuyÓn kho¶n. SÐc chuyÓn kho¶n – SÐc th«ng th­êng lµ lo¹i SÐc ®­îc sö dông réng r·i, nã cã gi¸ trÞ thanh to¸n nh­ tiÒn tÖ, do ®ã trªn tê sÐc ph¶i cã ®Çy ®ñ nh÷ng yÕu tè b¾t buéc theo luËt ®Þnh. Th«ng th­êng sÐc ®­îc in s½n, ng­êi ph¸t hµnh chØ viÖc ®iÒn vµo chç quy ®Þnh b»ng lo¹i mùc kh«ng phai. ViÑc ghi trªn tê sÐc ph¶i b¶o ®¶m tÝnh hîp lÖ, hîp ph¸p ®èi víi viÖc sö dông SÐc. SÐc chuyÓn kho¶n còng nh­ c¸c lo¹i sÐc kh¸c chØ cã hiÖu lùc trong ph¹m vi thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Bëi vËy trong thêi h¹n hiÖu lùc cña tê SÐc ng©n hµng ph¶i thanh to¸n ngay khi ng­êi thô h­ëng SÐc nép SÐc vµo ng©n hµng. C¬ chÕ sö dông SÐc chuyÓn kho¶n hiÖn nay quy ®Þnh : Thêi h¹n hiÖu lùc cña SÐc lµ 10 ngµy vµ sÐc chuyÓn kho¶n chØ ®­îc ¸p dông thanh to¸n gi÷a c¸c kh¸ch hµng cã tµi kho¶n ë mét chi nh¸nh ng©n hµng hoÆc kh¸c chi nh¸nh ng©n hµng cã tham gia thanh to¸n bï trõ vµ giao nhËn chøng tõ trùc tiÕp hµng ngµy. - SÐc b¶o chi vµ SÐc ®Þnh møc. SÐc b¶o chi vµ SÐc ®Þnh møc lµ lo¹i SÐc x¸c nhËn ®­îc ng©n hµng b¶o ®¶m kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ chèng l¹i viÖc ph¸t hµnh khèng. - SÐc chuyÓn tiÒn. SÐc chuyÓn tiÒn hay SÐc chuyÓn tiÒn cÇm tay lµ mét lo¹i chuyÓn tiÒn ®­îc sö dông theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng. ViÖc chuyÓn tiÒn mÆt gi÷a c¸c tØnh thµnh phè qua ng©n hµng ®­îc c¸c ng©n hµng thùc hiÖn b»ng ph­¬ng thøc chuyÓn tiÒn nhanh b»ng ®iÖn ®Õn ®Þa chØ ng­êi lÜnh tiÒn, hoÆc cÊp sÐc chuyÓn tiÒn cho kh¸ch hµng. - SÐc c¸ nh©n. SÐc c¸ nh©n ®­îc ¸p dông ®èi víi kh¸ch hµng cã tµi kho¶n tiÒn göi ®øng tªn c¸ nh©n t¹i ng©n hµng ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô vµ c¸c kho¶n thanh to¸n kh¸c. HiÖn nay theo quy ®Þnh cña ng©n hµng SÐc c¸ nh©n cã sè tiÒn trªn 5 triÖu ph¶i lµm thñ tôc b¶o chi SÐc, ng­êi thô h­ëng ph¶i yªu cÇu ng­êi ph¸t SÐc xuÊt tr×nh CMND ®Ó kiÓm tra vµ chØ nhËn SÐc do ®Ých th©n ng­êi cã tªn trªn vµ sau tê SÐc vµ ph¶i ký tªn t¹i chç. Thêi h¹n hiÖu lùc cña SÐc c¸ nh©n lµ 10 ngµy vµ chØ ®­îc ¸p dông thanh to¸n gi÷a c¸c kh¸ch hµng cã tµi kho¶n ë mét chi nh¸nh ng©n hµng hoÆc kh¸c chi nh¸nh ng©n hµng cã tham gia thanh to¸n bï trõ vµ giao nhËn chøng tõ trùc tiÕp hµng ngµy. Thanh to¸n b»ng h×nh thøc thÎ thanh to¸n. ThÎ thanh to¸n lµ mét ph­¬ng tiÖn thanh to¸n hiÖn ®¹i v× nã g¾n víi kü thuËt tin häc øng dông trong ng©n hµng. ThÎ thanh to¸n do ng©n hµng ph¸t hµnh vµ b¸n cho kh¸ch hµng cña m×nh ( c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n ) ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô, thanh to¸n nî vµ lÜnh tiÒn mÆt. ë mét sè n­íc c¸c h·ng, c¸c c«ng ty lín còng ph¸t hµnh thÎ thanh to¸n ®Ó thu tiÒn b¸n hµng cña h·ng m×nh. ThÎ thanh to¸n bao gåm thÎ tõ vµ thÎ ®iÖn tö. ThÎ tõ lµ lo¹i thÎ dïng kü thuËt b¨ng tõ ®Ó ghi vµ ®äc th«ng tin trªn thÎ. ThÎ ®iÖn tö lµ lo¹i thÎ cã g¾n bé nhí vi ®iÖn tö trªn thÎ, ghi vµ ®äc th«ng tin qua bé nhí vi ®iÖn tö. Cã 3 lo¹i thÎ thanh to¸n ®­îc ¸p dông : - ThÎ thanh to¸n kh«ng ph¶i ký quü. Ng­êi sö dông thÎ kh«ng ph¶i l­u ký tiÒn vµo tµi kho¶n ®Ó ®¶m b¶o thanh to¸n. C¨n cø ®Ó thanh to¸n lµ sè d­ tµi kho¶n tiÒn göi cña ng­êi chñ së h÷u thÎ më t¹i ng©n hµng víi h¹n møc tèi ®a do ng©n hµng quy ®Þnh. H¹n møc ®­îc ghi vµo bé nhí cña thÎ nÕu lµ thÎ ®iÖn tö, vµo gi¶i b¨ng tõ nÕu lµ thÎ ®iÖn tö. ë n­íc ta quy ®Þnh thÎ thanh to¸n kh«ng ph¶i ký quü lµ lo¹i thÎ A. nã ®­îc ¸p dông cho nh÷ng kh¸ch hµng cã quan hÖ tÝn dông, thanh to¸n tèt vµ th­êng xuyªn, cã tÝn nhiÖm víi ng©n hµng. - ThÎ thanh to¸n ph¶i ký quü tr­íc t¹i ng©n hµng . Ng­êi sö dông thÎ ph¶i l­u ký mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh vµo tµi kho¶n ®Ó ®¶m b¶o thanh to¸n. Sè tiÒn ký quü lµ h¹n møc cña thÎ vµ ®­îc ghi vµo bé nhí cña thÎ. Lo¹i thÎ nµy ®­îc quy ®Þnh lµ lo¹i thÎ B, nã ®­îc ¸p dông víi mäi lo¹i kh¸ch hµng. - ThÎ tÝn dông. ThÎ tÝn dông lµ lo¹i thÎ kh«ng ph¶i ký quü vµ ®­îc quy ®Þnh lµ lo¹i thÎ C. Nã ®­îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng ®­îc vay vèn ng©n hµng. Møc tiÒn cho vay lµ h¹n møc tÝn dông vµ ®­îc ghi vµo bé nhí cña thÎ. Ch­¬ng 2 Thùc tr¹ng vÒ c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i ViÖt Nam hiÖn nay. 2.1 Nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh nguyªn t¾c trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt . Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ nghiÖp vô trung gian cña ng©n hµng, nghiÖp vô nµy cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn quan hÖ trao ®æi hµng ho¸ vµ dÞch vô cña tÊt c¶ c¸c tæ chøc c¸ nh©n trong nÒn kinh tÕ. §Ó ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt diÔn ra thuËn lîi, an toµn, b¶o ®¶m quyÒn lîi cña c¸c bªn tham gia, cÇn ph¶i thèng nhÊt c«ng t¸c tæ chøc vµ cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ. Ng©n hµng nhµ n­íc ®· cã quy ®Þnh nh­ sau : Quy ®Þnh chung. C¸c doanh nghiÖp, c¬ quan nhµ n­íc, ®oµn thÓ, c¸ nh©n ®­îc quyÒn lùa chän ng©n hµng ®Ó më tµi kho¶ngiao dÞch vµ thùc hiÖn thanh to¸n. ViÖc më tµi kho¶n thanh to¸n t¹i ng©n hµng, kho b¹c nhµ n­íc th× thùc hiÖn qua tµi kho¶n ®­îc ghi b»ng ®ång ViÖt Nam. Tr­êng hîp ghi b»ng ngo¹i tÖ ph¶i thùc hiÖntheo quy chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi cña chÝnh phñ ViÖt Nam ban hµnh. Quy ®Þnh ®èi víi ng©n hµng. Thùc hiÖn uû th¸c thanh to¸n cña chñ tµi kho¶n, b¶o ®¶m chÝnh x¸c, an toµn, thuËn tiÖn. C¸c ng©n hµng vµ kho b¹c cã tr¸ch nhiÖm chi tr¶ b»ng tiÒn mÆthoÆc chuyÓn kho¶n trong ph¹m vi sè d­ tiÒn göi theo yªu cÇu cña chñ tµi kho¶n. KiÓm tra kh¶ n¨ng thanh to¸n cña chñ tµi kho¶n tr­íc khi thùc hiÖn thanh to¸n vµ ®­îc uû quyÒn tõ chèi thanh to¸n nÕu tµi kho¶n kh«ng ®ñ tiÒn, ®ång 1thêi kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng néi dung liªn ®íi cña bªn kh¸ch hµng. Nõu thiÕu sãt trong qu¸ tr×nh thanh to¸n, g©y thiÖt h¹i cho kh¸ch hµng th× ng©n hµng vµ kho b¹c ph¶i cã tr¸ch nhiÖm båi th­êng thiÖt h¹i vµ tuú theo møc ®é thiÖt h¹i mµ cã thÓ bÞ xö lý theo ph¸p luËt. Khi thùc hiÖn c¸c dÞch vô thanh to¸n cho kh¸ch hµng ng©n hµng ®­îc thu phÝ theo quy ®Þnh cña thèng ®èc Ng©n hµng nhµ n­íc. Quy ®Þnh ®èi víi kh¸ch hµng. §Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn thanh to¸n ®Çy ®ñ kÞp thêi, c¸c chñ tµi kho¶n ph¶i cã ®ñ tiÒn trªn tµi kho¶n, mäi tr­êng hîp thanh to¸n qu¸ sè d­ lµ ph¹m ph¸p vµ ph¶i xö lý theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Chñ tµi kho¶n ph¶i lËp chøng tõ theo mÉu in s½n do ng©n hµng Ên hµnh vµ c¸c chøng tõ ph¶i ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè quy ®Þnh vÒ mÉu, ch÷ ký d¨ng ký t¹i ng©n hµng. Thùc tr¹ng vÒ c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. §· cã mét thêi, viÖc kiÓm so¸t tiÒn mÆt tån quü ®­îc thùc hiÖn r¸o riÕt, tû träng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt (qua ng©n hµng) t¨ng cao, thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt gi¶m m¹nh. Nh­ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh ®ã kh«ng phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng. §Õn nay, nhiÒu chuyªn gia ng©n hµng cho r»ng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam vÉn chiÕm tû lÖ thÊp, kho¶ng 30% tæng doanh sè thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ. NhiÒu ngh×n tû ®ång tiÒn mÆt ®ang r¶i r¸c trong tõng c¸ nh©n, gia ®×nh, quü c¬ quan, ®¬n vÞ, doanh nghiÖp ®Ó thanh to¸n trùc tiÕp khi mua hµng, kÓ c¶ mua bÊt ®éng s¶n trÞ gi¸ hµng tû ®ång. Sö dông tiÒn mÆt phæ biÕn trong thanh to¸n võa g©y nhiÒu l·ng phÝ, võa lµ kÏ hë lín cho n¹n tham nhòng, bu«n lËu, trèn thuÕ luån l¸ch, lÈn trèn sù kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc vµ x· héi. §Õn nay d©n sè ViÖt Nam cã 80 triÖu ng­êi, trong ®ã 80% lµ n«ng nghiÖp cã thu nhËp thÊp, 20% cßn l¹i ph©n bæ thu nhËp kh«ng ®Òu. B×nh qu©n thu nhËp 400 USD/ 1 ng­êi/ 1 n¨m (lµ n­íc cã thu nhËp thÊp so víi thÕ giíi) hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam gåm Ng©n hµng Trung ¦¬ng vµ 64 chi nh¸nh trong c¶ n­íc. HÖ thèng c¸c ng©n hµng Th­¬ng m¹i vµ tæ chøc tÝn dông ®a d¹ng (80 ®¬n vÞ); bao gåm: 5 ng©n hµng Th­¬ng m¹i Quèc doanh, 24 NHCP ®« thÞ; 12 NHCP n«ng th«n; 4 ng©n hµng liªn doanh, 34 chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi, 1 ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi, 1 quý tÝn dông nh©n d©n trung ­¬ng vµ 90 quý tÝn dông nh©n d©n c¬ së vµ 13 tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng. VÒ gi¶i ph¸p c«ng nghÖ míi cã 0,8 ng©n hµng ®· cã hÖ thèng kÕ to¸n tËp trung tµi kho¶n, 12 ng©n hµng ®· cã m¸y ATM, 20 ng©n hµng ®· ph¸t hµnh thÎ thanh to¸n, 42 ng©n hµng ®· tham gia hÖ thèng thanh to¸n quèc tÕ, 3 ng©n hµng ®ang triÓn khai øng dông dÞch vô Internet banking. Víi hÖ thèng réng lín nµy lµ c¸c ®iÒu kiÖn rÊt c¬ b¶n, cã nhiÒu c¬ héi sö dông c¸c c«ng cô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong ho¹t ®éng ng©n hµng Trong thêi kú tËp trung bao cÊp, Nhµ n­íc ta còng rÊt quan t©m ®Ò ra nh÷ng chñ tr­¬ng lín vÒ viÖc sö dông ph­¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, do ¶nh h­ëng cña c¬ chÕ mÖnh lÖnh hµnh chÝnh quan liªu cïng víi hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp, viÖc më réng thanh to¸n chuyÓn kho¶n chØ ph¸t huy hiÖu lùc trong bé phËn kinh tÕ nhµ n­íc. Lîi Ých chÝnh ®¸ng vµ hîp ph¸p cña chñ thÓ thanh to¸n kh«ng ®­îc t«n träng ®óng møc chÝnh lµ lý do lµm cho nh÷ng chñ tr­¬ng nãi trªn trë nªn kÐm thùc thi, thËm chÝ cßn bÞ biÕn d¹ng trë thµnh ph­¬ng tiÖn thÓ hiÖn quyÒn lùc nh»m môc ®Ých g©y s¸ch nhiÔu, phiÒn hµ. Tr­íc n¨m 1985, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt chiÕm 80%, nh­ng trong cuéc l¹m ph¸t phi m· 1985 – 1988, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt sót gi¶m ghª gím v× tiÒn mÆt khan hiÕm ®Õn møc c¸c ng©n hµng quèc doanh khi ®ã, víi thÕ ®éc quyÒn, ®· khÊt chi tiÒn mÆt. Mét c¸i sÐc chuyÓn kho¶n nép vµo ng©n hµng ph¶i 15 ngµy sau míi tÝnh ra b»ng tiÒn mÆt ®­îc. Thùc tÕ trªn ®· ¶nh h­ëng rÊt lín tíi ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt hiÖn nay, nhÊt lµ khi nÒn kinh tÕ ®· chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. Mäi viÖc l¹i trë nªn “qu¸ ®µ” khi x· héi kh«ng chÊp nhËn réng r·i c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. HÖ thèng thanh to¸n th«ng qua ®Þnh chÕ tµi chÝnh – ng©n hµng mÆc dï cã b­íc ph¸t triÓn v­ît bËc so víi tr­íc ®©y, nh­ng nh×n chung cßn bÊt cËp trong xu thÕ héi nhËp quèc tÕ, ch­a ®i vµo cuéc sèng, thËm chÝ cßn rÊt xa l¹ víi ®¹i ®a sè d©n c­. Thùc tr¹ng x· héi n­íc ta vÉn lµ “mét quèc gia sö dông qu¸ nhiÒu tiÒn mÆt” nh­ nhËn xÐt cña nhiÒu kh¸ch n­íc ngoµi. Thùc tr¹ng ®ã theo Phã Thñ T­íng NguyÔn TÊn Dòng : “…lµm cho viÖc ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ vµ qu¶n lý kho quü rÊt khã kh¨n, ph©n t¸n, tèn kÐm, ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn viÖc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng vµ cÊu tróc l¹i hÖ thèng…”. Thanh to¸n b»ng SÐc. Ngµy 9/5/1996, chÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh 30 vÒ ph¸t hµnh vµ sö dông SÐc. Ngµy 27/12/1996 Ng©n hµng nhµ n­íc ®· ban hµnh th«ng t­ 07 h­íng dÉn viÖc thi hµnh nghÞ ®Þnh trªn cña chÝnh phñ. Nh÷ng v¨n b¶n ph¸p quy vÒ ph¸t hµnh vµ sö dông SÐc cã hiÖu lùc h¬n 5 n¨m nay. Nh­ng, SÐc vÉn ch­a ®i vµo cuéc sèng. Nh­ vËy, nh÷ng v¨n b¶n ph¸p quy trªn, nhÊt lµ th«ng t­ 07 cña Ng©n hµng nhµ n­íc cã nh÷ng ®iÓm ch­a phï hîp, nªn SÐc ch­a ®i vµo cuéc sèng. Ta cã thÓ thÊy râ ®iÒu nµy qua c¸c con sè thèng kª vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i TP. Hå ChÝ Minh. TP.HCM lµ mét thµnh phè lín cã tèc ®é ph¸t triÓn vµ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi cao nhÊt c¶ n­íc. Nh­ng c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt còng ph¸t triÓn rÊt “× ¹ch”.Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi ®­îc ­a chuéng nhÊt trong kh©u thanh to¸n do thñ tôc ®¬n gi¶n, hiÖn ®ang chiÕm vÞ trÝ tuyÖt ®èi trong kh©u thanh to¸n gi÷a c¸c thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ. TÝnh hÕt 6 th¸ng ®Çu n¨m nay, thÓ thøc nµy chiÕm tû träng 90,97% tæng doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Trong khi ®ã, tû träng thanh to¸n b»ng sÐc qua ng©n hµng cßn rÊt khiªm tèn, tû träng nµy chØ lµ 0,31% trong tæng doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Tp.HCM tÝnh ®Õn 6 th¸ng ®Çu n¨m nay. Cßn uû nhiÖm thu, tû träng thanh to¸n còng rÊt thÊp, chØ b»ng 2,07% tæng doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. VËy v× sao c¸c c«ng cô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ë mét ®« thÞ lín nh­ Tp.HCM l¹i ph¸t triÓn chËm vµ lÖch l¹c nh­ vËy?… dÉu r»ng kh«ng ph¶i chóng kh«ng thÊy ®­îc t¸c dông tÝch cùc cña nã. §©y lµ mét vÝ dô, dÉn chøng thùc tÕ : Vừa qua, các doanh nghiệp (DN) lắp ráp xe gắn máy hai bánh đã mua linh kiện của các DN sản xuất trong nước, thực hiện nội địa hoá, với số tiền hơn tỷ đồng, thanh toán một lần bằng tiền mặt để trốn thuế. Xảy ra hiện tượng này một phần là do dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt của ngân hàng (NH) chưa phát triển, Chính phủ chưa ban hành cơ chế; phạm vi và số tiền tối đa được thanh toán bằng tiền mặt. - MÆc dï cã nhiÒu c«ng cô thanh to¸n hiÖn ®¹i xuÊt hiÖn, nh­ng sÐc vÉn lµ mét c«ng cô thanh to¸n phæ biÕn trªn thÕ giíi. PhÇn lín ë c¸c n­íc ®Òu cã LuËt sÐc riªng, hoÆc sÐc sÏ ®­îc quy ®Þnh trong luËt Th­¬ng M¹i, hoÆc nÕu kh«ng sÏ sö dông ngay LuËt Thèng nhÊt vÒ sÐc, nªn khi sö dông sÐc tÝnh ph¸p lý rÊt cao, quyÒn lîi cña ng­êi sö dông sÐc ®­îc ®¶m b¶o. Cßn ë ViÖt Nam ch­a cã luËt SÐc, trong LuËt Th­¬ng m¹i còng kh«ng quy ®Þnh mµ míi chØ ®­îc ban hµnh d­íi d¹ng NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ. Song thùc tÕ NghÞ ®Þnh nµy vµ Th«ng t­ h­íng dÉn cña NHNN ®Ó thùc hiÖn NghÞ ®Þnh vÒ sÐc cßn nhiÒu ®iÓm ch­a phï hîp, do vËy tÝnh kh¶ thi kh«ng cao, tÝnh ph¸p lý ch­a ®¶m b¶o v÷ng ch¾c, quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña nh÷ng ng­êi tham gia sö dông sÐc kh«ng râ rµng. Nguyªn nh©n. Mét lµ, vÊn ®Ò më tµi kho¶n : Trong th«ng t­ cña Ng©n hµng nhµ n­íc h­íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh 30 vÒ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc ch­a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ v¨n b¶n ph¸p quy cña Ng©n hµng nhµ n­íc. Trong th«ng t­ 07 dïng ng«n tõ “tµi kho¶n thanh to¸n” trong khi ®ã hÖ th«ng kÕ to¸n cña ng©n hµng th­¬ng m¹i do Ng©n hµng nhµ n­íc ban hµnh chØ cã tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n vµ tµi kho¶n tiÒn göi cã kú h¹n. Trªn thÕ giíi, doanh nghiÖp, c¸ nh©n cïng mét lóc më hai tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n hµng vµ chØ tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n míi cã quyÒn rót tiÒn mÆt hoÆc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. - Hai lµ, H×nh thøc tê SÐc do Ng©n hµng nhµ n­íc thiÕt kÕ kh«ng phï hîp víi thùc tÕ. Theo mÉu SÐc kÌm theo th«ng t­ 07 cña Ng©n hµng nhµ n­íc, ng­êi ph¸t hµnh SÐc ngoµi viÖc ghi hä tªn ng­êi thô h­ëng cßn ph¶i gi sè ngµy cÊp vµ n¬i cÊp CMND ; sè hiÖu tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n vµ ®Þa chØ ng­êi thô h­ëng. §iÒu nµy thùc tÕ rÊt khã thùc hiÖn. Ng­êiph¸t hµnh SÐc vµ ng­êi thÞ h­¬ngr cïng thµnh phè, ph¶i gÆp nhau míi thùc hiÖn ®­îc néi dung tê SÐc nµy yªu cÇu. Néi dung trªn lµ kh«ng cÇn thiÕt mµ nªn dµnh cho chi nh¸nh ng©n hµng hoÆc kho b¹c nhµ n­íc tiÕp nhËn tê SÐc. Khi ®ã ng­êi thô h­ëng SÐc ph¶i xuÊt tr×nh SÐc cïng chøng minh th­. Trªn tê SÐc ®ßi hái hai ch÷ ký : KÕ to¸n tr­ëng vµ chñ tµi kho¶n. §iÒu nµy g©y phiÒn phøc cho bªn ph¸t hµnh SÐc. C¸c chuyªn gia cho r»ng trªn tê SÐc chØ cÇn mét ch÷ ký cña chñ tµi kho¶n hoÆc ng­êi d­îc chñ tµi kho¶n uû quyÒn. - Ba lµ, ph¹m vi thanh to¸n cña SÐc qóa hÑp. Nh­ trong phÇn lý luËn chung ta ®· thÊy thanh to¸n b»ng sÐc cã ph¹m vi kh¸ hÑp, kh«ng cho thanh to¸n ngoµi hÖ thèng, ngoµi ®Þa bµn thµnh phè nªn bÞ h¹n chÕ. Thñ tôc lu©n chuyÓn sÐc còng chËm v× cßn yªu cÇu ghi nî tr­íc, ghi nî sau. Tr­êng hîp 2 ®¬n vÞ mua b¸n cã tµi kho¶n t¹i 2 n¬i kh¸c nhau, ph¶i mÊt thêi gian chuyÓn cho ng©n hµng bªn mua ®Ó ghi nî tr­íc råi ng©n hµng bªn b¸n míi ®­îc ghi cã sau vµo tµi kho¶n ®¬n vÞ b¸n. ViÖc nµy ¸p dông víi c¶ sÐc b¶o chi g©y kh«ng Ýt phiÒn hµ cho kh¸ch v× ph¶i l­u ký tiÒn trªn tµi kho¶n mµ kh«ng rót ng¾n ®­îc thêi gian lu©n chuyÓn chøng tõ. Theo thêi b¸o ng©n hµng ngµy 11/1/2002 - Víi c¸c dÞch vô thanh to¸n, viÖc sö dông c¸c c«ng cô thanh to¸n ban hµnh theo NghÞ ®Þnh 91/CP, Quy ®Þnh 22-NH vµ Th«ng t­ 08 cña Ng©n hµng Nhµ n­íc vÒ kinh doanh th­¬ng m¹i hiÖn nay kh«ng cßn phï hîp víi thùc tÕ. C¸c h×nh thøc thanh to¸n nh­ sÐc ®Þnh møc, th­ tÝn dông hoµn toµn kh«ng ®­îc sö dông, sÐc chuyÓn tiÒn chØ ®­îc sö dông rÊt Ýt. - Mét sè thñ tôc cßn r­êm rµ nh­ trong chÕ ®é quy ®Þnh khi mua sÐc, chñ tµi kho¶n ph¶i lËp giÊy ®Ò nghÞ b¸n sÐc, ®ång thêi uû nhiÖm chi trÝch tµi kho¶n tiÒn göi ®Ó mua sÐc, hay lo¹i chøng tõ cho cïng mét néi dung. Mét sè tr­êng hîp nh­ ng­êi thô h­ëng sÐc nép sÐc vµo ng©n hµng qu¸ thêi h¹n thanh to¸n, ®¬n vÞ thu hé chuyÓn sÐc chËm cho ®¬n vÞ thanh to¸n... ph¶i ®Õn UBND x·, ph­êng n¬i c­ tró hoÆc ®ãng trô së ®Ó xin x¸c nhËn lý do bÊt kh¶ kh¸ng. Quy ®Þnh nµy khiÕn cho c«ng chóng c©n nh¾c viÖc lùa chän sö dông sÐc v× c¸c c¬ quan chøc n¨ng nãi trªn ch­a ch¾c ®· am t­êng vÒ sÐc ®Ó dÔ dµng x¸c nhËn trªn chøng tõ. Do ®ã, cÇn x¸c ®Þnh râ thÕ nµo lµ yÕu tè "bÊt kh¶ kh¸ng" ®Ó c¸c c¬ quan chøc n¨ng cã thÓ dÔ dµng x¸c nhËn. Víi tµi kho¶n c¸ nh©n, chØ ®­îc uû quyÒn tõng lÇn ph¸t hµnh sÐc hoÆc uû quyÒn trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, mçi lÇn uû quyÒn ph¶i ra UBND huyÖn, quËn x¸c nhËn. §èi víi ph¸p nh©n, chñ tµi kho¶n lµ ng­êi toµn quyÒn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sö dông tµi kho¶n cña m×nh. Mçi khi uû quyÒn t¹m thêi cho ng­êi kh¸c, chñ tµi kho¶n còng ph¶i ra UBND quËn huyÖn x¸c nhËn lµ ®iÒu v« lý. §èi víi thêi h¹n hiÖu lùc, nÕu chØ cho phÐp cã 15 ngµy th× qu¸ ng¾n so víi th«ng lÖ ë c¸c n­íc kh¸c 6 th¸ng hay 1 n¨m. Do hiÖn nay, sÐc ®­îc phÐp chuyÓn nh­îng nªn nÕu kÐo dµi thêi h¹n hiÖu lùc cña tê sÐc sÏ lµm cho ng­êi thô h­ëng sÐc an t©m h¬n, kh«ng ph¶i lo ®i minh chøng yÕu tè bÊt kh¶ kh¸ng t¹i c¸c c¬ quan chøc n¨ng. Theo c¸c chuyªn gia, kh«ng cÇn ghi ®Þa chØ ng­êi ph¸t hµnh sÐc v× hä ®· cã tµi kho¶n tÝn dông, vµ ®Þa chØ cña hä ®· l­u trong hå s¬ më tµi kho¶n. Còng kh«ng cÇn ghi sè chøng minh nh©n d©n cña ng­êi thô h­ëng trªn tê sÐc v× mét khi sÐc ®· cho phÐp chuyÓn nh­îng th× ng­êi thùc sù tr×nh sÐc l·nh tiÒn ë ng©n hµng cã thÓ kh«ng ph¶i lµ ng­êi thô h­ëng cã tªn ghi trªn sÐc, cßn víi sÐc v« danh th× ng­êi nµo tr×nh sÐc ng­êi ®ã lÜnh tiÒn. 2.2.2 ThÎ thanh to¸n. Thanh toán bằng thẻ, dù còn khá khiêm tốn nhưng được coi là khả quan và có chiều hướng phát triển vì đang hấp dẫn cá nhân sử dụng. Sau thời kỳ hoàng kim những năm đầu thập kỷ 90, tình hình sử dụng thẻ tín dụng tại Việt Nam đã chững hẳn lại, và chỉ gần đây mới sôi động lên với sự tham gia của nhiều ngân hàng phát hành và thanh toán. Ta cã thÓ thÊy thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng thanh to¸n thÎ qua sù ph¸t triÓn vµ mét sè vÊn ®Ò cña h×nh thøc thanh to¸n nµy ë c¸c ng©n hµng lín t¹i ViÖt Nam. 2.2.2.1 Các ngân hàng trong cuộc đua ATM . Theo ông Nguyễn Thanh Toại, phó tổng giám đốc Ngân hàng Á châu (ACB): Rồi đây, trong cuộc đua sử dụng thẻ rút tiền tự động, các ngân hàng VN sẽ đi vào vết xe đổ như từng xảy ra tại Singapore: một siêu thị có tới hàng chục máy rút tiền. Automated Teller Machine (ATM) là hình thức đang được nhiều ngân hàng thương mại phát triển, chủ yếu tại các thành phố lớn, nhằm giảm tải nhu cầu giao dịch bằng tiền mặt. Máy này cho phép chủ tài khoản có thể rút, chuyển tiền, xem số dư tài khoản… Hiện nay, Ngân hàng đầu tư phát triển, Ngân hàng công thương, ACB, Vietcombank… đang ráo riết thương thảo các hợp đồng thuê chỗ đặt máy ATM. SÏ lắp thêm 100 máy ở một số tỉnh, thành trong cả nước. Vµ hiÖn ®ang cã 400 m¸y ATM kh¨p c¶ n­íc. Giải bài toán đầu tư phát triển dịch vụ thẻ thanh toán không phải dễ, cần có thời gian cho nhân viên làm quen với công việc mới cũng như để khách hàng chấp nhận sử dụng tiện ích mới. Vietcombank bắt đầu phát hành thẻ này từ năm 1993, nhưng đến tháng 12/1999 phải cho ngừng hoạt động vì không hiệu quả. Chi phí để mua máy (30.000 USD/máy) không tốn bằng chi phí vận hành hệ thống máy. Mỗi năm, ACB đã phải chi bạc tỷ cho trung tâm thẻ hoạt động, trong khi phải mất đến 5 năm, trung tâm này m._.