Tham gia cộng đồng trong hoạt động bảo vệ rạn san hô tại khu bảo tồn biển Rạn Trào huyện Vạn Ninh - Tỉnh Khánh Hòa
Tài liệu Tham gia cộng đồng trong hoạt động bảo vệ rạn san hô tại khu bảo tồn biển Rạn Trào huyện Vạn Ninh - Tỉnh Khánh Hòa: ... Ebook Tham gia cộng đồng trong hoạt động bảo vệ rạn san hô tại khu bảo tồn biển Rạn Trào huyện Vạn Ninh - Tỉnh Khánh Hòa
Tóm tắt tài liệu Tham gia cộng đồng trong hoạt động bảo vệ rạn san hô tại khu bảo tồn biển Rạn Trào huyện Vạn Ninh - Tỉnh Khánh Hòa, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lôøi Môû Ñaàu
P
haùt trieån coäng ñoàng laø moät caùch tieáp caän höõu hieäu trong coâng cuoäc xoùa ñoùi giaûm ngheøo taïi Vieät Nam. Coù khaù nhieàu döï aùn Phaùt trieån coäng ñoàng ñaõ vaø ñang ñöôïc thöïc hieän taïi nöôùc ta vôùi caùc hoaït ñoäng heát söùc thieát thöïc vaø hieäu quaû nhö: caùc hoaït ñoäng taêng thu nhaäp cho ngöôøi daân, caùc hoaït ñoäng chuyeån giao coâng ngheä, caùc hoaït ñoäng taêng cöôøng nhaän thöùc,… gaén lieàn phaùt trieån kinh teá vôùi baûo veä moâi tröôøng. Vieät Nam coù ñöôøng bieån daøi hôn 3200km, vôùi raát nhieàu coäng ñoàng daân cö soáng ven bieån vaø phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo nguoàn taøi nguyeân bieån. Tuy nhieân, coù theå noùi raèng caùc döï aùn phaùt trieån coäng ñoàng taïi caùc vuøng noâng thoân ven bieån laïi raát ít.
Nhöõng naêm gaàn ñaây, vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng ven bieån coù taàm quan troïng trong chieán löôïc phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc. Quaù trình xaây döïng vaø thöïc thi caùc chính saùch quaûn lyù moâi tröôøng vuøng ven bieån ñoøi hoûi phaûi coù tính heä thoáng, coù söï keát hôïp chaët cheõ töø trung öông ñeán ñòa phöông trong ñoù naâng cao naêng löïc quaûn lyù vaø töøng böôùc trao quyeàn quaûn lyù cho coäng ñoàng nhö laø moät yeâu caàu böùc thieát.
Caùc ñòa phöông thöôøng höôùng quan taâm cuûa mình ñeán phaùt trieån kinh teá ñeå giaûi quyeát vaán ñeà ñoùi ngheøo vaø vaán ñeà quaûn lyù moâi tröôøng chöa ñöôïc quan taâm moät caùch ñuùng höôùng hoaëc coù quan taâm thì manh muùn, chaép vaù, chöa hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi yeâu caàu quaûn lyù moâi tröôøng.
Naèm trong vònh Vaên Phong thuoäc vuøng bieån xaõ Vaïn Höng, huyeän Vaïn Ninh, tænh Khaùnh Hoøa coù nguoàn lôïi haûi saûn caùc raïn san hoâ raát phong phuù nhöng do khai thaùc quaù möùc neân ñaõ suy thoaùi nghieâm troïng. Vôùi söï giuùp ñôõ cuûa Sôû KHCN vaø MT (cuõ) tænh Khaùnh Hoøa vaø Lieân minh sinh vaät bieån Quoác teá _ IMA Vieät Nam, khu baûo toàn bieån Raïn Traøo do ñòa phöông quaûn lyù ñaõ ñöôïc thaønh laäp. Phöông phaùp tieáp caän chính cuûa döï aùn laø coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng, vì coäng ñoàng vaø bôûi coäng ñoàng.
Hieän nay döï aùn ñaõ keát thuùc vaø chuyeån giao cho ñòa phöông. Caùc hoaït ñoäng truyeàn thoâng baûo veä raïn san hoâ ñang ñöôïc tieáp tuïc duy trì. Caâu hoûi nghieân cöùu ñaët ra laø coäng ñoàng ñaùp öùng theá naøo vôùi caùc hoaït ñoäng naøy vaø haønh vi trong sinh hoaït saûn xuaát cuûa hoï coù maâu thuaån vôùi nhöõng gì ñòa phöông mong ñôïi trong baûo veä raïn san hoâ hay khoâng? Caùc phaùt hieän trong nghieân cöùu seõ laø caùc ñoùng goùp ñeå naâng cao coâng taùc quaûn lyù vaø baûo veä moâi tröôøng taïi ñòa phöông.
ÑAËT VAÁN ÑEÀ
Trong heä sinh thaùi bieån, raïn san hoâ coù tính ña daïng sinh hoïc phong phuù nhaát, chuùng chæ chieám 0,25% dieän tích bieån nhöng laïi laø nôi sinh soáng cuûa 25% toång soá caùc loaøi caù treân toaøn theá giôùi. Vì vaäy, baûo veä heä sinh thaùi bieån coù naêng suaát sinh hoïc cao nhaát naøy coù yù nghóa quyeát ñònh ñoái vôùi söï phong phuù cuûa nguoàn lôïi cuûa vuøng bieån.
Taïi Vieät Nam, vuøng bieån tænh Khaùnh Hoøa laø moät trong nhöõng vuøng bieån coù nguoàn lôïi san hoâ vôùi khu heä sinh thaùi ñaëc bieät keøm theo vaøo loaïi phong phuù nhaát ôû vuøng gaàn bôø nöôùc ta.
Ñòa theá cuûa xaõ Vaïn Höng naèm gaàn ñöôøng quoác loä, vöøa coù bieån, vöøa coù ñoàng baèng laïi vöøa coù nuùi non neân raát thuaän tieân cho vieäc phaùt trieån noâng, laâm, ngö nghieäp vaø coù khaû naêng phaùt trieån du lòch, dòch vuï. Nguoàn lôïi caùc raïn san hoâ naèm saùt bôø bieån cuûa xaõ Vaïn Höng noùi chung vaø thoân Xuaân Töï noùi rieâng laø quaø taëng trôøi cho ñoái vôùi ngöôøi daân trong vuøng. Nguoàn lôïi san hoâ ôû ñaây raát ña daïng vaø phong phuù. Ñaõ bao ñôøi nay ngöôøi daân ôû ñaây chuû yeáu soáng nhôø vaøo khu vöïc bieån ven bôø naøy ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån.
Trong maáy naêm gaàn ñaây thoân Xuaân Töï cuõng nhö toaøn xaõ Vaïn Höng huyeän Vaïn Ninh ñaõ trôû neân giaøu coù hôn nhôø phaùt trieån ngheà nuoâi toâm huøm loàng vaø ngheà nuoâi toâm suù ôû caùc ñìa ven bieån. Tuy nhieân söï phaùt trieån nuoâi troàng khoâng theo quy hoaïch, khoâng döïa treân caùc cô sôû khoa hoïc, ñoàng thôøi vieäc söû duïng caùc bieän phaùp khai thaùc huûy dieät vaø taän thu ñaõ daãn ñeán haäu quaû tai haïi laø nguoàn lôïi caù vaø caùc loaøi haûi saûn suy giaûm nghieâm troïng, moâi tröôøng bieån bò thoaùi hoùa. Keát quaû ñieàu tra môùi nhaát cho thaáy:
Ñoä phuû trung bình cuûa san hoâ cöùng taïi caùc Raïn khaûo saùt chæ coøn 10-20%, rieâng Raïn Traøo nôi nhieàu nhaát coøn ñöôïc khoaûng 40-60%.
Nguoàn lôïi thuûy saûn ôû vuøng bieån naøy, hieän nay öôùc tính chæ coøn khoaûng 10% so vôùi nhöõng naêm 1980, moät soá loaøi haûi saûn quyù thöôøng ñaùnh baét ñöôïc tröôùc ñaây nhö baøo ngö, haûi saâm, caù muù… gaàn nhö khoâng coøn ñaùnh ñöôïc, ngay caû caùc loaøi tröôùc ñaây raát nhieàu nhö gheï, caàu gai… nay cuõng coøn raát ít.
Vieäc khai thaùc san hoâ moät caùch oà aït ñeå laøm ñaøi nuoâi toâm suù cuõng laø nguyeân nhaân daãn ñeán vieäc suy giaûm nguoàn lôïi bieån. Cuøng vôùi söï suy giaûm nguoàn lôïi san hoâ, ngheà nuoâi toâm huøm loàng vaø toâm suù ñaõ chòu nhieàu aûnh höôûng xaáu nhö nguoàn gioáng toâm huøm khai thaùc töï nhieân haàu nhö khoâng coøn, toác ñoä lôùn cuûa toâm bò chaäm laïi, caùc loaøi toâm nuoâi deã bò nhieãm beänh, thaäm chí ñoâi khi cheát haøng loaït do nöôùc bò oâ nhieãm.
Quaù trình phaùt trieån ngheà nuoâi thuûy saûn ôû xaõ Vaïn Höng, nhaát laø thôøi gian ñaàu phaùt trieån ñaõ chæ ra raèng ngheà nuoâi thuûy saûn chæ phaùt trieån toát vaø ñem laïi lôïi ích khi söû duïng hôïp lyù hoaëc chöa phaùt trieån tôùi ngöôõng suy thoaùi. Tuy nhieân, khi nguoàn lôïi san hoâ bò taøn phaù, ngheà nuoâi thuûy saûn laäp töùc khoù khaên; Neáu cöù tieáp tuïc theo chieàu höôùng ñoù, ngheà nuoâi thuûy saûn seõ daàn bò xoùa boû, nguoàn soáng cuûa cö daân seõ bò ñe doïa nghieâm troïng.
Thoân Xuaân Töï noùi rieâng cuõng nhö xaõ Vaïn Höng noùi chung hieän nay ñang ñöùng tröôùc hai con ñöôøng:
Neáu nguoàn lôïi san hoâ khoâng ñöôïc quaûn lyù vaø baûo veä: seõ xaûy ra haäu quaû naëng neà vì ngoaøi ngheà nuoâi vaø khai thaùc thuûy saûn ngöôøi daân chöa coù ngheà naøo khaùc ñeå ñaûm baûo ñôøi soáng cuûa hoï. Ngheà khai thaùc bieån vuøng naøy gaàn nhö xoùa soå vì nguoàn lôïi haûi saûn suy giaûm nghieâm troïng, ngheà khai thaùc ôû ñaây coøn ôû trình ñoä thaáp, hoaït ñoäng chuû yeáu ôû vuøng ven bôø, chöa coù ñieàu kieän vöôn ra ñaùnh baét xa bôø.
Neáu nguoàn lôïi san hoâ ñöôïc quaûn lyù vaø baûo veä: ngheà nuoâi thuûy saûn seõ phaùt trieån, ña daïng sinh hoïc, heä sinh thaùi vuøng raïn san hoâ vaø moâi tröôøng bieån khoâng bò suy thoaùi, coù khaû naêng taùi taïo vaø phuïc hoài, ngheà nuoâi toâm huøm vaø caùc loaøi haûi saûn khaùc seõ phaùt trieån cuøng vôùi söï duy trì cuûa ngheà khai thaùc taïi vuøng bieån naøy. Kinh teá - xaõ hoäi seõ phaùt trieån, ñôøi soáng ngöôøi daân ñöôïc naâng cao. Ngoaøi ra, vôùi ñòa theá thuaän lôïi cuûa Vaïn Ninh, ngaønh du lòch sinh thaùi seõ phaùt trieån, ngöôøi daân seõ höôûng ñöôïc nhieàu lôïi ích khi tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng dòch vuï du lòch mang laïi.
Vaán ñeà ñaët ra laø khai thaùc phaûi hôïp lyù vaø keát hôïp chaët cheõ vôùi baûo veä moâi tröôøng. Coäng ñoàng ñòa phöông ñöôïc xem laø ñoái töôïng chính vaø hoï phaûi nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa baûo veä moâi tröôøng vaø ñoàng thôøi hoï phaûi tham gia caùc hoaït ñoäng naøy. Nhö vaäy, ñòa phöông vaø caùc cô quan chöùc naêng ñaõ coù nhöõng bieän phaùp gì ñeå baûo veä heä sinh thaùi quyù giaù naøy cuõng nhö ñaõ coù caùc hoaït ñoäng gì hoã trôï, thuùc ñaåy vaø taïo ñieàu kieän cho söï tham gia coäng ñoàng. Beân caïnh ñoù, ngöôøi daân coù nhöõng saùng kieán gì ñeå baûo veä moâi tröôøng soáng cuûa mình. Vôùi nhöõng lyù do naøy, chuùng toâi thöïc hieän ñeà taøi “Tham gia coäng ñoàng trong coâng taùc baûo toàn bieån Raïn traøo -Huyeän Vaïn Ninh-Tænh Khaùnh Hoøa”.
Chuùng toâi thöïc hieän ñeà taøi naøy mong muoán caùc keát quaû nghieân cöùu seõ cung caáp nhieàu thoâng tin höõu ích cho caùc cô quan chöùc naêng. Ñaây cuõng laø taøi lieäu tham khaûo cho sinh vieân caùc naêm sau, cuõng nhö gôïi môû yù töôûng cho caùc ñeà taøi khaùc.
MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU
Ñeà taøi ñöôïc chuùng toâi nghieân cöùu thöïc hieän vôùi caùc muïc tieâu chính sau:
Muïc tieâu toång quaùt
Taêng cöôøng hieäu quaû vieäc baûo veä vaø baûo toàn heä sinh thaùi raïn san hoâ ven bôø taïi xaõ Vaïn Höng (Huyeän Vaïn Ninh, Khaùnh Hoøa).
Muïc tieâu cuï theå
Nghieân cöùu naøy bao goàm caùc muïc tieâu cuï theå nhö sau:
Nhaän daïng caùc chính saùch vaø qui ñònh, caùc hoaït ñoäng naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng vaø caùc loaïi hình tham gia cuûa coäng ñoàng trong hoaït ñoäng baûo veä raïn san hoâ.
Ñaùnh giaù caùc thuaän lôïi, trôû ngaïi, hieäu quaû, haïn cheá vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï tham gia coäng ñoàng trong hoaït ñoäng baûo veä raïn san hoâ ven bôø.
Ñöa ra ñeà nghò veà chính saùch vaø giaûi phaùp taïo ñieàu kieän cho söï tham gia coäng ñoàng trong hoaït ñoäng baûo veä raïn san hoâ ven bôø trong thôøi gian tôùi.
TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU
Tìm hieåu veà caùc moâ hình tham gia coäng ñoàng trong hoaït ñoàng baûo toàn ôû nöôùc ta saùch baùo chöa vieát nhieàu. Do ñoù, chuùng toâi raát khoù khaên trong vieäc keá thöøa taøi lieäu nghieân cöùu. Chuùng toâi chæ tieáp caän ñöôïc moät soá ít taøi lieäu döôùi daïng giôùi thieäu vaø caùc baùo caùo hoäi thaûo töø döï aùn “Khu baûo toàn bieån Raïn Traøo”nhö sau:
UÛy ban Nhaân daân Huyeän Vaïn Ninh, Lieân minh sinh vaät bieån Vieät Nam (IMA), Kyû yeáu Hoäi thaûo Nhaân roäng moâ hình Khu baûo toàn bieån Raïn Traøo do ñòa phöông quaûn lyù, thaùng 12/2004
Hoäi thaûo nhaèm toång keát ñaùnh giaù taùc ñoäng Khu baûo toàn bieån Raïn Traøo vaø chia seõ kinh nghieäm, caùc baøi hoïc thöïc tieãn töø moâ hình quaûn lyù nguoàn lôïi treân cô sôû coäng ñoàng.
UÛy ban Nhaân daân Huyeän Vaïn Ninh, Lieân minh sinh vaät bieån Vieät Nam (IMA), Baùo caùo döï aùn Khu baûo toàn bieån Raïn Traøo do ñòa phöông quaûn lyù.
Baùo caùo moâ taû hieän traïng khu vöïc döï aùn vaø cô sôû xaây döïng döï aùn. Ñoàng thôøi, baùo caùo cuõng toång keát nhöõng thaønh quaû vaø caùc ruûi ro xaûy ra cuûa döï aùn.
UÛy ban Nhaân daân Huyeän Vaïn Ninh, Baùo caùo toång quan veà xaây döïng vaø hoaït ñoäng Döï aùn Baûo toàn bieån Raïn Traøo Xaõ Vaïn Höng - Huyeän Vaïn Ninh-Tænh Khaùnh Hoøa
Baùo caùo giôùi thieäu quaù trình hình thaønh Khu baûo toàn bieån Raïn Traøo. Baùo caùo cuõng ñeà caäp ñeán caùc muïc tieâu, hoaït ñoäng vaø thaønh quaû cuûa döï aùn.
Do ñeà taøi nghieân cöùu coøn ñeà caäp ñeán “Söï ña daïng sinh hoïc, thaûm coû bieån, tình hình khai thaùc nguoàn lôïi xung quanh khu vöïc Raïn Traøo” neân chuùng toâi tieáp caän coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc: “Nghieân cöùu phaân vuøng chöùc naêng cho khu baûo toàn Raïn Traøo – Vaïn Ninh” cuûa Vieän Haûi Döông hoïc Nha Trang. Ñeà taøi ñaõ thöïc hieän caùc noäi dung nghieân cöùu: Söï ña daïng sinh hoïc cuûa caùc heä sinh thaùi raïn san hoâ, thaûm coû bieån, tình hình khai thaùc nguoàn lôïi xung quanh khu vöïc. Ñeà taøi cuõng ñaõ thieát laäp phaân vuøng chöùc naêng vaø ñeà xuaát giaûi phaùp söû duïng hôïp lyù khu baûo toàn thieân nhieân Raïn Traøo, moät vuøng bieån giaøu tieàm naêng vaø mang tính chieán löôïc cao.
Nhö vaäy ñeå tìm hieåu, phaân tích vaø ñaùnh giaù rieâng veà caùc hình thöùc tham gia coäng ñoàng trong hoaït ñoäng baûo veä raïn san hoâ taïi KBTB Raïn Traøo haàu nhö chöa coù coâng trình naøo. Theâm nöõa, vieäc xaâm nhaäp, tìm hieåu veà KBTB Raïn Traøo khoâng phaûi laø vieäc deã daøng. Thöïc hieän ñeà taøi naøy, chuùng toâi xem laø moät thöû nghieäm nghieân cöùu cuûa sinh vieân ngaønh moâi tröôøng veà moät khía caïnh cuûa vaán ñeà baûo toàn ñoù laø tham gia coäng ñoàng trong hoaït ñoäng baûo toàn.
Sau ñaây chuùng toâi xin trình baøy moät soá ñònh nghóa vaø noäi dung lieân quan ñeán ñeà taøi nghieân cöùu.
KHU BAÛO TOÀN BIEÅN
Ñònh nghóa Khu baûo toàn bieån
Khu baûo toàn bieån laø moät vuøng bieån ñöôïc thieát laäp nhaèm quaûn lyù, baûo veä taøi nguyeân thieân nhieân vaø cho nhöõng muïc ñích khaùc khoâng gaây taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng.
Ñeå baûo veä taøi nguyeân bieån, moät soá hoaït ñoäng trong khu baûo toàn bieån seõ bò haïn cheá, coøn caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu, giaùo duïc vaø du lòch giaûi trí seõ ñöôïc khuyeán khích.
Lôïi ích cuûa Khu baûo toàn bieån
Baûo toàn heä sinh thaùi san hoâ vaø ña daïng sinh hoïc ñieån hình.
Giöõ moâi tröôøng laønh maïnh taïo cô sôû cho vieäc phaùt trieån du lòch beàn vöõng.
Taïo sinh keá beàn vöõng cho daân ñòa phöông.
Baûo veä heä sinh thaùi, caùc baõi ñeû nhaèm duy trì vaø phaùt trieån nguoàn lôïi sinh vaät bieån.
Taïo ñieàu kieän phaùt trieån nghieân cöùu, giaùo duïc, ñaøo taïo vaø giaûi trí.
Phuïc hoài nhöõng vuøng coù heä sinh thaùi bieån bò suy thoaùi.
Caùc hoaït ñoäng ñöôïc pheùp trong khu baûo toàn bieån
Bôi loäi, laën coù oáng thôû, laën coù khí taøi.
Quan saùt, quay phim, chuïp aûnh döôùi nöôùc.
Caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu, giaùo duïc vaø ñaøo taïo.
Thöôûng thöùc caûnh ñeïp cuûa moâi tröôøng bieån, giaûi trí.
Ñaùnh baét vaø nuoâi troàng haûi saûn trong nhöõng vuøng ñaõ ñöôïc quy ñònh.
Caùc nguyeân taéc trong vaán ñeà phaùt trieån coäng ñoàng taïi Khu baûo toàn bieån
Taêng quyeàn löïc: ôû nhöõng coäng ñoàng ven bôø, taêng quyeàn löïc chính laø taêng quyeàn kieåm soaùt, quaûn lyù nguoàn taøi nguyeân maø hoï soáng phuï thuoäc vaøo, qua ñoù naâng cao thu nhaäp vaø baûo ñaûm vieäc söû duïng beàn vöõng nguoàn taøi nguyeân ven bieån. Söï taêng quyeàn löïc cuõng coù nghóa laø xaây döïng nguoàn nhaân löïc vaø naâng cao naêng löïc cuûa coäng ñoàng ñeå hoï coù theå quaûn lyù coù hieäu quaû nguoàn taøi nguyeân cuûa hoï theo höôùng beàn vöõng.
Söï coâng baèng: söï coâng baèng coù nghóa laø coù söï bình ñaúng giöõa moïi ngöôøi vaø moïi taàng lôùp trong coäng ñoàng ñoái vôùi nhöõng cô hoäi toàn taïi ñeå phaùt trieån, baûo veä vaø quaûn lyù nguoàn taøi nguyeân ven bieån. Cuõng caàn phaûi baûo ñaûm tính coâng baèng giöõa theá heä hieän taïi vaø töông lai baèng vieäc taïo ra nhöõng moâ hình söû duïng beàn vöõng nguoàn taøi nguyeân ven bieån.
Tính hôïp lyù giöõa baûo toàn vaø phaùt trieån beàn vöõng: söï phaùt trieån beàn vöõng coøn coù nghóa laø phaûi caân nhaéc, nghieân cöùu traïng thaùi vaø baûn chaát cuûa moâi tröôøng töï nhieân trong khi theo ñuoåi söï phaùt trieån kinh teá maø khoâng laøm toån haïi ñeán lôïi ích cuûa theá heä töông lai. Cuõng khoâng neân khuyeán khích vieäc baûo toàn moät caùch tieâu cöïc laøm aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån kinh teá cuûa coäng ñoàng.
Toân troïng nhöõng tri thöùc truyeàn thoáng/ baûn ñòa: quaù trình phaùt trieån coäng ñoàng ven bieån caàn phaûi thöøa nhaän giaù trò cuûa tri thöùc vaø hieåu bieát baûn ñòa. Noù khuyeán khích söï chaáp nhaän vaø söû duïng nhöõng tri thöùc truyeàn thoáng/ baûn ñòa trong caùc hoaït ñoäng khaùc nhau cuûa mình.
Söï bình ñaúng giôùi: döï aùn phaùt trieån coäng ñoàng caàn thöøa nhaän vai troø vaø söï ñoùng goùp cuûa nam vaø nöõ giôùi trong lónh vöïc saûn xuaát vaø taùi saûn xuaát, qua ñoù thuùc ñaåy cô hoäi bình ñaúng cuûa caû hai giôùi trong söï tham gia coù yù nghóa vaøo vieäc quaûn lyù taøi nguyeân ven bôø.
GIÔÙI THIEÄU TOÅNG QUAN VEÀ RAÏN SAN HOÂ
San hoâ laø heä sinh thaùi ñoäc ñaùo ôû bieån nhieät ñôùi. Ñaây laø moâi tröôøng sinh thaùi lyù töôûng, laø nôi truù aån, sinh soáng vaø phaùt trieån cuûa haøng nghìn sinh vaät ôû bieån vaø coù taùc duïng trong vieäc haïn cheá soùng bieån baûo veä khu daân cö, vuøng bôø bieån, vuøng nuoâi troàng thuûy saûn.
Tính chaát chung
San hoâ xuaát hieän töø si-kyû vaø cho ñeán nay vaãn coøn baønh tröôùng khaép nôi. Noù laø loaïi ñoäng vaät ña baøo chính thöùc (eumetazoa), thuoäc ngaønh ruoät khoang (coelenterata) vaø coù daïng baùm polyp.
Ñaây laø loaøi ñoäng vaät soáng coâ ñoäc hay taäp ñoaøn. Loaïi coâ ñoäc soáng nôi ñaùy nöôùc saâu-ñeán 1200m coøn loaïi taäp ñoaøn chæ ôû ñoä saâu 40m. Coát voâi cuûa töøng caù theå goïi laø caùc con baùm hay polypierit. Caùc con baùm dính vaøo nhau nhôø xi maêng voâi.
Caùch sinh saûn goàm coù höõu tính vaø voâ tính. Höôùng voâ tính thì theo loái naûy choài vaø caét ngang (ñoaïn phaân). Höôùng höõa tính do caùc boä phaän sinh duïc ñaûm traùch. Con baùm coù theå laø ñöïc hoaëc laø caùi hoaëc vöøa ñöïc vöøa caùi. Ñoâi khi khoâng sinh saûn ñöôïc. Loaøi Flabellum rubrum thay ñoåi phaùi tính tuøy theo tuoåi. Luùc coøn treû laø phaùi caùi nhöng sau ñoù laø phaùi ñöïc roài cheát. Haèng naêm, san hoâ coù khaû naêng saûn sinh ra moät naêng xuaát ban ñaàu ñaït ñeán 1500-3500Grc/m2.
San hoâ coù thaân laø oáng roãng goàm nhieàu lôùp teá baøo ñaõ chuyeân hoùa. Beân trong noù coù chöùa nhöõng boä phaän dinh döôõng rieâng. Beân ngoaøi phaàn meàm laø moät töôøng baèng voâi, coù vaùch ngaên doïc.
Theo Ñacwin coù 3 kieåu raïn san hoâ:
- Caùc raïn san hoâ taïo thaønh haøng raøo doïc theo luïc ñòa.
- Caùc raïn san hoâ bao quanh caùc ñaûo.
- Caùc raïn san hoâ voøng hình moùng ngöïa vaây laáy moät vuøng bieån.
Phaân loaïi caùc loaøi
Caùc raïn san hoâ laø moät trong nhöõng heä sinh thaùi giaøu ña daïng sinh hoïc nhaát treân traùi ñaát.
Cho ñeán nay khoaûng 800 loaøi san hoâ ñaõ taïo thaønh raïn san hoâ ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Chæ ñeà caäp ñeán san hoâ Seleractinia laø loaïi quang troïng nhaát taïo neân caùc raïn san hoâ thì ñöôïc xaùc ñònh coù 298 loaøi thuoäc 76 gioáng vaø hoï.
Theo yù kieán cuûa nhieàu chuyeân gia nhö H.Schuhmacher(1976), Hatarki Etal (1980) thì coù khoaûng hôn 550 loaøi thuoäc 110 gioáng san hoâ. Rieâng ôû AÁn Ñoä Döông vaø Thaùi Bình Döông thì coù khoaûng 500 loaøi thuoäc 80 gioáng, coøn laïi laø Ñaïi Taây Döông.
Moät soá nhaø khoa hoïc noåi tieáng Marjorie ReakaKudla öôùc tính coù khoaûng 1-9 trieäu loaøi coù lieân quan vôùi san hoâ. Söû duïng con soá naøy vaø caùc öôùc tính thoâ veà söï suy giaûm raïn san hoâ do con ngöôøi gaây ra thì coù treân 1 trieäu loaøi coù theå ñoái maët vôùi söï tuyeät chuûng trong voøng 4 thaäp kæ tôùi.
ÔÛ Ustralia coù raïn san hoâ daøi 2000 km ngang 7km. Chuùng coù nhieàu loaïi: Acropoda (203 loaøi), Fuzyia (46 loaøi), Porites (23 loaøi).
Rieâng ôû Vieät Nam coù 350 loaøi san hoâ. Trong ñoù coù 95 loaøi ôû vuøng bieån phía baéc vaø 255 loaøi ôû vuøng bieån phía nam. Chæ tính ôû Vònh Haï Long ñaõ coù 101 loaøi thuoäc 40 gioáng, 12 hoï. Trong ñoù hoï Fuvadac coù 35 loaøi (chieám 33,7% toång soá loaøi), hoï Acroporidac coù 19 loaøi (chieám 18,3%), hoï Pitadac coù 10 loaøi (chieám 9,7%), nhöõng hoï coøn laïi chæ coù töø 1-6 loaøi. ÔÛ caáp gioáng Acropara coù nhieàu nhaát 12 loaøi, sau ñoù laø Favia coù 9 loaøi, Montipora coù 6 loaøi, Potrites coù 5 loaøi. Caùc gioáng khaùc coù ít loaøi hôn.
San hoâ coù 3 nhoùm phuï laø:
San hoâ baûng (Tabulata)
San hoâ töù phaân hay töù san hoâ (Tetracorallia)
San hoâ luïc phaân hay luïc san hoâ(Hexacorallia)
TRUYEÀN THOÂNG MOÂI TRÖÔØNG
Caùc vaán ñeà chung veà truyeàn thoâng moâi tröôøng
Khaùi nieäm veà truyeàn thoâng moâi tröôøng
Truyeàn thoâng moâi tröôøng laø moät quaù trình töông taùc hai chieàu, giuùp cho moïi ñoái töôïng tham gia vaøo quaù trình ñoù cuõng taïo ra vaø cuøng chia seû vôùi nhau caùc thoâng tin moâi tröôøng, vôùi muïc ñích ñaït ñöôïc söï hieåu bieát chung veà caùc vaán ñeà coù lieân quan, vaø töø ñoù coù naêng löïc cuøng chia seû traùch nhieâm baûo veä moâi tröôøng coù lieân quan. Hieåu bieát chung seõ taïo ra neàn moùng cuûa söï nhaát trí chung, vaø töø ñoù coù theå ñöa ra caùc haønh ñoäng caù nhaân vaø taäp theå ñeå baûo veä moâi tröôøng.
Truyeàn thoâng moâi tröôøng coù taùc ñoäng tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp laøm thay ñoåi nhaän thöùc, thaùi ñoä, haønh vi cuûa ngöôøi daân trong coäng ñoàng, töø ñoù thuùc ñaåy hoï tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng baûo veä moâi tröôøng; vaø khoâng chæ töï mình tham gia, maø coøn loâi cuoán nhöõng ngöôøi khaùc tham gia, ñeå taïo ra nhöõng keát quaû coù tính ñaïi chuùng.
Truyeàn thoâng moâi tröôøng goùp phaàn cuøng vôùi giaùo duïc moâi tröôøng chính khoùa vaø ngoaïi khoùa ñeå: 1) Naâng cao nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân veà vaán ñeà moâi tröôøng; 2) Thay ñoåi thaùi ñoä cuûa ngöôøi daân veà vaán ñeà moâi tröôøng; 3) Xaùc ñònh tieâu chí vaø höôùng daãn caùch löïa choïn haønh vi moâi tröôøng coù tính beàn vöõng.
Truyeàn thoâng moâi tröôøng raát ñaëc bieät vì:
Moâi tröôøng laø moät heä thoáng phöùc taïp;
Taùc ñoäng vaø haäu quaû cuûa caùc haønh vi khoâng phuø hôïp vôùi moâi tröôøng khoâng deã daøng nhìn thaáy ñöôïc ngay;
Caùc haønh vi gaây taùc haïi tôùi moâi tröôøng daõ trôû thaønh thöôøng xuyeân, thoùi quen, taäp quaùn xaõ hoäi;
Nhöõng haønh vi phuø hôïp vôùi moâi tröôøng khoâng mang lai lôïi nhuaän tröïc tieáp;
Ñoái töôïng truyeàn thoâng laø nhöõng ngöôøi coù hoïc vaán, chuyeân moân, kinh nghieäm soáng, vò trí xaõ hoäi… raát khaùc bieät nhau.
Muïc tieâu cuûa truyeàn thoâng moâi tröôøng
Naâng cao nhaän thöùc cuûa coâng daân (keå caû daân thöôøng vaø caùn boä laõnh ñaïo) veà baûo veä moâi tröôøng, cô sôû luaät phaùp, caùc chuû tröông cuûa Ñaûng, chính saùch cuûa Nhaø Nöôùc veà söû duïng hôïp lyù taøi nguyeân vaø baûo veä moâi tröôøng, taïo laäp caùch öùng xöû thaân thieän vôùi moâi tröôøng, töï nguyeän tham gia caùc hoaït ñoäng baûo veä moâi tröôøng.
Phaùt hieän caùc taám göông, moâ hình toát, ñaáu tranh vôùi caùc haønh vi, hieän töôïng tieâu cöïc xaâm haïi ñeán moâi tröôøng.
Xaây döïng nguoàn nhaân löïc vaø maïng löôùi truyeàn thoâng moâi tröôøng, goùp phaàn thöïc hieän thaønh coâng xaõ hoäi hoùa coâng taùc baûo veä moâi tröôøng.
Vai troø cuûa truyeàn thoâng moâi tröôøng trong quaûn lyù moâi tröôøng
Hieän nay, coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng ñang ñöùng tröôùc caùc thaùch thöùc to lôùn khi maø caùc mong muoán veà höôûng thuï moät moâi tröôøng trong laønh, an toaøn luoân maâu thuaãn vôùi nhu caàu höôûng thuï moät ñôøi soáng vaät chaát sung tuùc gaén vôùi caùc hoaït ñoäng gaây taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán moâi tröôøng. Noùi caùch khaùc, coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng ñang phaûi ñoái maët vôùi caùc maâu thuaãn trong suy nghó, thaùi ñoä haønh vi veà moâi tröôøng giöõa caùc nhoùm ngöôøi khaùc nhau rong xaõ hoäi, giöõa ngöôøi naøy vôùi ngöôøi khaùc vaø ngay caû trong baûn thaân moät con ngöôøi.
Vì vaäy, truyeàn thoâng moâi tröôøng caàn phaûi ñöôïc xem nhö laø moät coâng cuï cô baûn trong coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng nhaèm xaõ hoäi hoùa baûo veä moâi tröôøng. Noù taùc ñoäng tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp laøm thay ñoåi thaùi ñoä, haønh vi cuûa con ngöôøi trong coäng ñoàng, töø ñoù thuùc ñaåy hoï töï nguyeän tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng baûo veä moâi tröôøng töø ñôn giaûn nhaát ñeán phöùc taïp nhaát vaø khoâng chæ töï mình tham gia maø coøn loâi cuoán ngöôøi khaùc cuøng tham gia, taïo neân nhöõng keát quaû chung cuûa toaøn xaõ hoäi.
Truyeàn thoâng moâi tröôøng coøn laø moät quaù trình töông taùc xaõ hoäi hai chieàu, giuùp cho moïi ñoái töôïng tham gia vaøo quaù trình ñoù cuøng taïo ra vaø cuøng chi seû vôùi nhau caùc thoâng tin veà moâi tröôøng, vôùi muïc ñích ñaït ñöôïc söï hieåu bieát chung veà caùc vaán ñeà moâi tröôøng coù lieân quan, vaø töø ñoù coù khaû naêng chia seû traùch nhieäm baûo veä moâi tröôøng. Vì vaäy, truyeàn thoâng moâi tröôøng laø cô sôû cuûa xaõ hoäi hoùa moâi tröôøng – moät nhieäm vuï quan troïng cuûa coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng.
Toùm laïi, truyeàn thoâng moâi tröôøng coù 3 vai troø chính trong coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng:
Thoâng tin: thoâng tin cho ñoái töôïng caàn truyeàn thoâng bieát tình traïng quaûn lyù moâi tröôøng vaø baûo veä moâi tröôøng cuûa ñòa phöông nôi hoï soáng, töø ñoù loâi cuoán hoï cuøng quan taâm ñeán vieäc tìm kieám caùc giaûi phaùp khaéc phuïc.
Huy ñoäng: huy ñoäng caùc kinh nghieäm, kyõ naêng, bí quyeát cuûa taäp theå vaø caù nhaân vaøo caùc chöông trình, keá hoaïch hoùa baûo veä moâi tröôøng.
Thöông löôïng: thöông löôïng, hoøa giaûi caùc xung ñoät, khieáu naïi, tranh chaáp veà moâi tröôøng giöõa caùc cô quan vaø trong coäng ñoàng.
Caùc yeâu caàu cô baûn cuûa truyeàn thoâng moâi tröôøng
Ngoaøi caùc yeâu caàu cô baûn ñoái vôùi truyeàn thoâng, truyeàn thoâng moâi tröôøng coøn coù moät soá yeâu caàu rieâng nhö:
Tuaân thuû luaät phaùp, keå caû caùc quy ñònh caáp quoác teá, quoác gia vaø caáp ñòa phöông veà baûo veä moâi tröôøng.
Ñaûm baûo tính hieän ñaïi, chính xaùc cuûa caùc kieán thöùc veà moâi tröôøng ñöôïc truyeàn thoâng.
Truyeàn thoâng moâi tröôøng phaûi coù heä thoáng, keá hoaïch vaø chieán löôïc. Moãi moät chöông trình caàn laø böôùc ñeäm cho caùc chöông trình sau, cao hôn veà noäi dung vaø môùi hôn veà hình thöùc.
Taïo döïng söï hôïp taùc roäng raõi giöõa truyeàn thoâng moâi tröôøng vôùi caùc chöông trình, döï aùn truyeàn thoâng cuûa caùc ngaønh khaùc, ñaëc bieät laø söï hoã trôï cuûa löïc löôïng truyeàn thoâng moâi tröôøng tình nguyeän.
Truyeàn thoâng moâi tröôøng vuøng ven bieån
Nhöõng ñaëc ñieåm caàn xem xeùt khi toå chöùc caùc chieán dòch truyeàn thoâng moâi tröôøng
Vuøng ven bieån laø nôi naêng ñoäng kinh teá, taøi nguyeân thöôøng bò tranh chaáp cho nhieàu muïc ñích söû duïng khaùc nhau. Vuøng ven bieån gaàn nhö laø moät xaõ hoäi thu nhoû vôùi söï coù maët gaàn nhö ñuû caùc ngaønh kinh teá: coâng nghieäp, noâng nghieäp, giao thoâng thuûy boä, du lòch, ngö nghieäp (ñaùnh baét, nuoâi troàng, cheá bieán), an ninh, quoác phoøng v.v… ÔÛ vuøng ven bieån vöøa coù noâng thoân, vöøa coù ñoâ thò vaø caùc ñieåm du lòch. Vì theá coäng ñoàng vuøng bieån raát ña daïng, ñoøi hoûi böôùc phaân tích ñoái töôïng truyeàn thoâng phaûi chi tieát.
Vuøng ven bieån laø nôi töông taùc cuûa nhieàu quaù trình ñoäng löïc moâi tröôøng: nöôùc, khí, ñaát vaø con ngöôøi, trong ñoù töông taùc bieån - luïc ñòa laø quaù trình cô baûn. Caùc thaønh taïo töï nhieân - saûn phaåm cuûa quaù trình töông taùc bieån luïc ñòa, nhö cuûa soâng, coàn caùt, baõi bieån, röøng ngaäp maën, raïn san hoâ, vuõng, vònh … coù vai troø quan troïng trong vieäc ñaûm baûo an toaøn cho caùc heä sinh thaùi ven bôø. Vieäc duy trì caùc “van” an toaøn naøy phaûi laø chìa khoùa cuûa caùc keá hoaïch truyeàn thoâng moâi tröôøng.
Caùc coäng ñoàng ngö daân ven bieån laø moät ñoái töôïng truyeàn thoâng ñaëc bieät vì loái soáng, vaên hoùa, ngoân ngöõ cuûa hoï khoâng gioáng coäng ñoàng noâng daân, coâng nghieäp vaø du lòch. Khi phaân tích ñoái töôïng vaø muïc tieâu truyeàn thoâng caàn chuù yù ñeán coäng ñoàng ngö daân. Hoaït ñoäng ngö nghieäp laø moät hoaït ñoäng ñaëc thuø veà nhieàu maët nhö phaân coâng lao ñoäng theo giôùi, muøa vuï ñaùnh baét. Caùc laøng chaøi ven bieån cuõng thöôøng ñoâng ñuùc chaät choäi, toác ñoä taêng daân soá töï nhieân cao, maët baèng daân trí thaáp hôn coäng ñoàng khaùc, nhieàu vaân ñeà moâi tröôøng khoù giaûi quyeát.
Moät nhoùm ngö daân ñaëc bieät khoâng coù choã ôû coá ñònh, laø daân soáng du cö treân soâng nöôùc. Nhoùm daân cö naøy coù loái soáng taùch bieät so vôùi nhoùm cö daân treân ñaát lieàn veà nhieàu maët.
Baõo, nöôùc daâng do baõo keøm trieàu cöôøng, nhieãm maën, caùt bay v.v… laø nhöõng tai bieán moâi tröôøng thöôøng gaëp.
Nhöõng dòch beänh lieân quan ñeán oâ nhieãm moâi tröôøng thöôøng gaëp laø tieâu chaûy, lò tröïc truøng, beänh ngoaøi da.
Nhöõng gôïi yù ñeå löïa choïn phöông phaùp truyeàn thoâng moâi tröôøng vuøng ven bieån
Do phöùc taïp, söï ña daïng cuûa coäng ñoàng vuøng ven bieån neân raát khoù toå chöùc moät chieán dòch truyeàn thoâng phuø hôïp toái ña veà noäi dung vaø phöông phaù vôùi taát caû coäng ñoàng ven bieån. Tuøy theo muïc tieâu cuûa chieán dòch nhaèm vaøo nhöõng coäng ñoàng chuû choát naøo ñeå löïa choïn phöông phaùp truyeàn thoâng phuø hôïp.
Ñoái vôùi coäng ñoàng ñònh cö treân maët ñaát, coù theå söû duïng caùc phöông phaùp truyeàn thoâng ñaëc thuø cho noâng thoân hay ñoâ thò tuøy theo ñoái töôïng.
Ñoái vôùi coäng ñoàng treân thuyeàn, phöông phaùp toát nhaát laø toå chöùc caùc taøu/thuyeàn truyeàn thoâng. Ngoân ngöõ, thoâng ñieäp, aùp phích, caùc hoaït ñoäng thu huùt söï tham gia cuûa caùc coäng ñoäng cuõng phaûi ñöôïc soaïn thaûo phuø hôïp vôùi coäng ñoàng soáng du cö treân soâng nöôùc. Ngay caû caùc trieån laõm nhoû cuõng caàn laøm treân taøu/thuyeàn hoaëc taïi caùc beán neo ñaäu.
Caàn gaén keát noäi dung truyeàn thoâng moâi tröôøng vôùi caùc hoaït ñoäng vaên hoùa truyeàn thoáng cuûa ngöôøi ven bieån nhö ñua thuyeàn, leã hoäi caàu ngö, leã hoäi thôø caùc vò thaàn bieån v.v…
Gôïi yù noäi dung truyeàn thoâng moâi tröôøng vuøng ven bieån
Baûo veä nguoàn lôïi gaén vôùi baûo veä ña daïng sinh hoïc: Baûo veä raïn san hoâ, baûo veä vaø phaùt trieån vuøng ngaëp maën, röøng phoøng hoä chaén gioù, chaén soùng, chaén caùt; kieåm soaùt hoaït ñoäng ñaùnh baét quaù möùc vaø caùc phöông tieän ñaùnh baét caù huûy dieät; caùc moâ hình nuoâi troàng thuûy saûn beàn vöõng.
Nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng: Baûo veä nguoàn nöôùc sinh hoaït; quaûn lyù phaân raùc (moâ hình quaûn lyù raùc coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng, moâ hình hoá xí hôïp veä sinh).
Veä sinh an toaøn thöïc phaåm: möôøi lôøi khuyeân vaøng ñoái vôùi ngöôøi tieâu duøng, ñoái vôùi nhaø saûn xuaát vaø kinh doanh thöïc phaåm; quy cheá cuûa Boä Thuûy Saûn ñoái vôùi ngöôøi cheá bieán haûi saûn vaø chôï caù.
Loàng gheùp vaán ñeà daân soá vaø moâi tröôøng.
Tai bieán moâi tröôøng: baõo, nöôùc daâng do baõo, xoùi lôõ bieån, luït cöûa soâng, traøn daàu, thuûy trieàu ñoû, nhieãm maën, caùt bay.
Söùc eùp moâi tröôøng ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng du lòch bieån: doøng bieån, vöïc xoaùy, caùc sinh vaät bieån coù tính ñoäc …
KHUNG NGHIEÂN CÖÙU
MOÂI TRÖÔØNG SAÛN XUAÁT
KIEÁN THÖÙC, NHAÄN THÖÙC, THAÙI ÑOÄ VEÀ BAÛO VEÄ SAN HOÂ
HOAÏT ÑOÄNG TRUYEÀN THOÂNG VEÀ BAÛO VEÄ RAÏN SAN HOÂ
HAØNH VI BAÛO VEÄ
RAÏN SAN HOÂ
HIEÄU QUAÛ – TRÔÛ NGAÏI
ÑEÀ NGHÒ
ÑAËC ÑIEÅM KINH TEÁ XAÕ HOÄI CUÛA COÄNG ÑOÀNG
`
PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Lyù thuyeát nghieân cöùu
Ñeà taøi naøy döïa vaøo caùc lyù thuyeát veà haønh vi ñeå ñònh höôùng trong thu thaäp vaø phaân tích döõ lieäu.
Ñoái töôïng nghieân cöùu
Ñoái töôïng nghieân cöùu thuoäc phaïm vi ñeà taøi laø coäng ñoàng daân cö thoân Xuaân Töï, xaõ Vaïn Höng, Huyeän Vaïn Ninh, tænh Khaùnh Hoøa.
Ngoaøi ra, chuùng toâi phoûng vaán caùc caáp chính quyeàn ñòa phöông ñeå khai thaùc boå theâm nguoàn thoâng tin chính xaùc vaø phong phuù.
Beân caïnh ñoù, chuùng toâi cuõng ñaõ thöïc hieän cuoäc trao ñoåi vôùi caùc chuyeân gia nghieân cöùu cuøng lónh vöïc ñeå thu thaäp theâm caùc yù kieán xoay quanh ñeà taøi nghieân cöùu.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Phöông phaùp thu thaäp döõ lieäu
Veà vieäc thu thaäp thoâng tin döõ lieäu, chuùng toâi ñaõ döïa vaøo 02 nguoàn laø: thöù caáp vaø sô caáp.
Döõ lieäu thöù caáp: Chuùng toâi tieán haønh tham khaûo töø 3 nguoàn taøi lieäu chính
+ Taøi lieäu trong tröôøng: caùc Luaän vaên, caùc Ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc coù lieân quan ñe._.án vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng bieån.
+ Caùc baùo caùo, caùc chöông trình, döï aùn cuûa Huyeän Vaïn Ninh.
+ Caùc thoâng tin coù lieân quan ñeán ñeà taøi ñöôïc coâng boá treân phöông tieän truyeàn thoâng (baùo chí, website…)
Döõ lieäu sô caáp:
+ Ñòa ñieåm thu thaäp: Thoân Xuaân Töï, xaõ Vaïn Höng, huyeän Vaïn Ninh, Tænh Khaùnh Hoøa
+ Coâng cuï thu thaäp:
Baûng caâu hoûi:
* Soá maãu: 120 hoä gia ñình hieän ñang cö truù vaø hoaït ñoäng khai thaùc
* Noäi dung: baûng hoûi bao goàm caùc noäi dung
- Ñaëc ñieåm kinh teá xaõ hoäi cuûa hoä gia ñình
- Kieán thöùc veà san hoâ vaø nhaän thöùc cuûa coäng ñoàng veà vaán ñeà baûo veä raïn san hoâ
- Thaùi ñoä cuûa coäng ñoàng ñoái vôùi vaán ñeà baûo veä raïn san hoâ
- Hoaït ñoäng kinh teá – sinh hoaït vaø baûo veä raïn san hoâ
- YÙ kieán coäng ñoàng veà caùc hoaït ñoäng truyeàn thoâng moâi tröôøng
- YÙ kieán mong ñôïi cuûa coäng ñoàng nhaèm baûo veä raïn san hoâ
(xem phuï luïc 1)
* Ñoái töôïng: caùc hoä gia ñình ñang hoaït ñoäng kinh teá vaø soáng ôû khu vöïc
Baûng höôùng daãn phoûng vaán saâu: caùc ñoái töôïng phoûng vaán bao goàm
* Hoä gia ñình: 20 hoä
* Cô quan chöùc naêng: ñaïi dieän chính quyeàn ñòa phöông vaø ñaïi dieän Ban Quaûn lyù döï aùn.
Phöông phaùp xöû lyù döõ lieäu
Caùc döõ lieäu ñònh löôïng (baûng hoûi): Nhaäp vaø xöû lyù soá lieäu baèng phaàn meàm SPSS version 13.
Caùc döõ lieäu ñònh tính (phoûng vaán sau): Phaân loaïi, saép xeáp vaø so saùnh caùc thoâng tin thu thaäp ñöôïc theo ñeà muïc ñaõ ñònh saün.
GIÔÙI HAÏN ÑEÀ TAØI
Nghieân cöùu taäp trung phaân tích vaøo caùc loaïi hình hoaït ñoäng baûo veä raïn san hoâ maø ngöôøi daân ñòa phöông tham gia cuøng vôùi hieäu quaû vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï tham gia naøy. Nghieân cöùu khoâng ñi saâu phaân tích caùc khía caïnh kyõ thuaät cuûa hoaït ñoäng baûo toàn raïn san hoâ vaø coâng taùc quaûn lyù cuûa Ban quaûn lyù khu baûo toàn.
KEÁ HOAÏCH NGHIEÂN CÖÙU
STT
Noäi dung thöïc hieän
Thôøi gian
1
Thoáng nhaát teân ñeà taøi vaø caùc noäi dung chính cuûa ñeà cöông vôùi thaày höôùng daãn
Töø 25/9/2006 ñeán 30/9/2006
2
Thieát keá ñeà cöông chi tieát bao goàm noäi dung baûng hoûi, baûng kieåm, phoûng vaán saâu
Töø 1/10/2006 ñeán 15/10/2006
3
Lieân heä ñòa phöông tieán haønh thu thaäp thoâng tin
Töø 16/10/2006 ñeán 5/11/2006
4
Nhaäp vaø xöû lyù döõ lieäu
Töø 6/11/2006 ñeán 25/11/2006
5
Thuyeát minh keát quaû xöû lyù
Töø 26/11/2006 ñeán 5/12/2006
6
Hoaøn chænh ñoà aùn laàn I
Töø 6/12/2006 ñeán 15/12/2006
7
Hoaøn chænh ñoà aùn laàn II
Töø 16/12/2006 ñeán 20/12/2006
8
Chuaån bò baùo caùo
Töø 21/12/2006 ñeán 27/12/2006
CHÖÔNG I: ÑAËC ÑIEÅM TÖÏ NHIEÂN VAØ KINH TEÁ XAÕ HOÄI
TÆNH KHAÙNH HOØA
ÑAËC ÑIEÅM TÖÏ NHIEÂN
Vò trí ñòa lyù
Tænh Khaùnh Hoøa naèm ôû vuøng duyeân haûi Nam Trung Boä. Phía Baéc giaùp tænh Phuù Yeân, phía Nam giaùp tænh Ninh Thuaän, phía Taây giaùp hai tænh Ñaék Laék vaø Laâm Ñoàng, phía Ñoâng giaùp bieån Ñoâng. Treân baûn ñoà Vieät Nam, Khaùnh Hoøa naèm ôû toïa ñoä töø 1080’50” ñeán 100’55” kinh ñoä Ñoâng vaø töø 110’50” ñeán 120’15” vó ñoä Baéc.
Khaùnh Hoøa naèm treân quoác loä 1A vaø tuyeán ñöôøng saét Baéc – Nam, laø cöûa ngoõ cuûa Taây Nguyeân xuoáng ñoàng baèng qua quoác loä 26, laø tænh coù nhieàu caûng bieån quan troïng, ñaëc bieät laø caûng Cam Ranh- moät trong ba caûng bieån coù ñieàu kieän töï nhieân noåi tieáng treân theá giôùi. Khaùnh Hoøa coøn coù ñöôøng haøng khoâng naèm trong haønh lang bay cuûa ñöôøng bay noäi ñòa Baéc-Nam.
Dieän tích töï nhieân
Dieän tích töï nhieân cuûa Khaùnh Hoøa goàm ñaát lieàn vaø hôn 200 ñaûo, quaàn ñaûo laø 5.197 km2. Ñòa hình tænh Khaùnh Hoøa heïp vaø thon ôû hai ñaàu, coù nôi chæ roäng 10-15km, nôi roäng nhaát treân 60km vôùi hai vuøng ñoàng baèng laø Dieân Khaùnh vaø Ninh Hoøa. Ñaát noâng nghieäp töông ñoái phì nhieâu, thuaän lôïi cho saûn xuaát caùc loaïi caây löông thöïc, caây coâng nghieäp vaø caây aên quaû coù giaù trò cao.
Khí haäu
Naèm trong khu vöïc duyeân haûi Nam Trung Boä, Khaùnh Hoøa chòu aûnh höôûng cuûa khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa nhöng khoâ raùo vaø oân hoøa, quanh naêm naéng aám, thöôøng chæ coù 2 muøa roõ reät: muøa khoâ keùo daøi 8-9 thaùng vaø muøa möa ngaén, chæ trong 3-4 thaùng. Nhieät ñoä trung bình haèng naêm thöôøng treân döôùi 260C, caùc thaùng cuoái naêm vaø ñaàu naêm laïnh nhöng khoâng reùt buoát, muøa heø ít bò aûnh höôûng cuûa gioù Taây. Löôïng möa cuõng töông ñoái ít, trung bình naêm 1.200 - 1.800mm.
Heä thoáng soâng ngoøi
Soâng ngoøi ôû Khaùnh Hoøa khoâng lôùn, nhöng maät ñoä soâng suoái khaù daøy. Toaøn tænh coù khoaûng treân 40 con soâng, trong ñoù coù hai soâng chính laø soâng Caùi Nha Trang (soâng Cuø) daøi 79km vaø soâng Caùi Ninh Hoøa (soâng Dinh) daøi 49km.
Soâng Caùi (soâng Nha Trang) baét ñaàu töø ñænh Gia Loä cao 1842m cuûa daõy Tröôøng Sôn Nam, chaïy daøi 78 km, chaûy qua caùc vuøng Khaùnh Vónh, Dieân Khaùnh roài ñoå ra bieån, vôùi toång löu vöïc 1750 km2 vaø löu vöïc trung bình ño ôû haï löu laø 400m3/giaây.
Soâng Caùi Ninh Hoaø (Soâng Dinh) phaùt xuaát töø ñænh Chö Nö cao 2.051m, naèm trong daõy Voïng Phu phía Baéc xaõ Ninh Taây. Soâng coù ñoä daøi 60km, qua vuøng Ninh Hoaø roài ñoå ra bieån Haø Lieân, vôùi löu vöïc 83 km2 vaø löu vöïc trung bình ôû haï löu 400m3/giaây.
Hình 1: Baûn ñoà haønh chính tænh Khaùnh Hoøa
TÌNH HÌNH KINH TEÁ - XAÕ HOÄI
Kinh teá
Caùc chæ tieâu chuû yeáu veà kinh teá trong 3 naêm vöøa qua ñeàu ñaït vaø vöôït keá hoaïch ñeå ra. Toång saûn phaåm trong tænh (GDP) cuûa töøng naêm taêng töø 7-11%, cô caáu kinh teá chuyeån theo höôùng tích cöïc: giaûm tyû troïng noâng laâm nghieäp, taêng tyû troïng coâng nghieäp-dòch vuï.
GDP bình quaân ñaàu ngöôøi lieân tuïc taêng theo töøng naêm: naêm 2002 ñaït 7.796.512 ñ/ngöôøi, naêm 2003 ñaït: 8.458.000ñ/ngöôøi, ñeán naêm 2004 ñaït 10.552.513 ñ/ ngöôøi. Nhieàu coâng trình cô sôû haï taàng, nhaø maùy môùi ñöôïc ñöa vaøo söû duïng, goùp phaàn laøm taêng nhanh giaù trò saûn xuaát cuûa nhieàu ngaønh kinh teá.
Xaõ hoäi
Daân soá
Theo soá lieäu thoáng keâ, tính ñeán ngaøy 31/12/2005 daân soá toaøn tænh Khaùnh Hoaø laø 1.110.000 ngöôøi vôùi toác ñoä taêng daân trung bình khoaûng 1,34%.
Phaân boá daân cö ôû Khaùnh Hoaø khoâng ñeàu, ôû caùc thaønh phoá, thò xaõ coù maät ñoä daân cö töông ñoái cao nhö Cam Ranh. Soá daân vaø tyû leä daân soá ñoâ thò vaø noâng thoân ôû Khaùnh Hoaø theå hieän nhö sau:
Baûng 1: Phaân boá daân cö ôû tænh Khaùnh Hoøa naêm 2005
Ñôn vò haønh chính
Soá daân ôû ñòa phöông (ngöôøi)
Tyû leä daân (%)
Soá daân ñoâ thò
Soá daân noâng thoân
Tyû leä daân ñoâ thò
Tyû leä daân noâng thoân
Nha Trang
269.000
72.000
78,9
21,1
Ninh Hoaø
21.860
203.214
9,7
90,3
Vaïn Ninh
20.164
105.702
16,0
84,0
Dieân Khaùnh
20.631
120.074
14,6
85,4
Khaùnh Vónh
4.114
25.903
13,7
86,3
Cam Ranh
88.636
123.044
41,9
58,1
Nguoàn: baùo caùo Hieän traïng moâi tröôøng 2005 caùc ñòa phöông
Y teá
Trong nhöõng naêm qua, coâng taùc chaêm soùc vaø baûo veä söùc khoeû cho nhaân daân luoân laø moät trong nhöõng muïc tieâu quan troïng trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa tænh Khaùnh Hoaø. Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc chöùng minh qua moät soá keát quaû maø ngaønh Y teá Khaùnh Hoaø ñaõ ñaït ñöôïc nhö: 95% treû döôùi 1 tuoåi ñöôïc tieâm vaécxin nay ñuû, tyû leä treû em bò suy dinh döôõng döôùi 5 tuoåi giaûm töø 45% (naêm 1993) xuoáng coøn 29,7% (naêm 2002). Ñaëc bieät ngaønh ñaõ thöïc hieän ñaày ñuû caùc chöông trình y teá quoác gia veà phoøng, choáng beänh vaø caùc ñaïi dòch, khoâng ñeå dòch beänh lôùn xaûy ra.
Trong thôøi gian tôùi, ngaønh seõ tieán haønh naâng caáp moät soá beänh vieän nhö beänh vieän huyeän Ninh Hoaø, thò xaõ Cam Ranh; thaønh laäp beänh vieän phuï saûn, beänh vieän y hoïc coå truyeàn tænh. Ñoàng thôøi Tröôøng Trung hoïc Y teá seõ ñöôïc naâng caáp thaønh tröôøng Cao ñaúng Y teá ñaûm nhaän yeâu caàu cuûa coâng taùc ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc ngaønh Y teá Khaùnh Hoaø vaø khu vöïc.
Keát caáu haï taàng
Ñieän löïc
Ñieän löïc Khaùnh Hoaø ñöôïc thaønh laäp ngaøy 28-12-1976 vôùi teân goïi ban ñaàu laø Sôû Quaûn lyù vaø Phaân phoái Ñieän Phuù Khaùnh thuoäc Coâng ty Ñieän löïc mieàn Trung (coâng ty naøy ñöôïc saùp nhaäp töø Nhaø maùy Ñieän Nha Trang cuûa SIPEA-Phaùp). Hieän nay, Ñieän löïc Khaùnh Hoaø ñaõ coù cô ngôi khaù hieän ñaïi, cuøng heä thoáng cung caáp ñieän khaù hoaøn chænh vôùi treân 2.000 ñöôøng daây vaø gaàn 2.000 traïm bieán aùp. Ñieän löïc Khaùnh Hoaø giöõ vai troø laø ngaønh kinh teá – kyõ thuaät ñaëc bieät cho söï phaùt trieån keát caáu haï taàng.
Hôn 25 naêm vöôït qua moïi gian nan thöû thaùch, Ñieän löïc Khaùnh Hoaø ñaõ khoâng ngöøng lôùn maïnh, ghi daáu trong nhöõng trang vaøng choùi loïi cuûa ngaønh Ñieän löïc Vieät Nam. Vôùi nhöõng ñoùng goùp tích cöïc trong coâng cuoäc xaây döïng queâ höông Khaùnh Hoaø giaøu maïnh, taäp theå vaø nhieàu caù nhaân cuûa Ñieän löïc Khaùnh Hoaø ñaõ ñöôïc nhaän nhieàu phaàn thöôûng cao quyù maø Ñaûng, Nhaø nöôùc, ngaønh ñieän, Uyû ban nhaân daân tænh trao taëng.
Heä thoáng ñieän sinh hoaït daân duïng theo quy hoaïch ñeán naêm 2010 ñaït khoaûng 2400-2500kWh/ngöôøi/naêm (töông ñöông 700W/ngöôøi).
Giao thoâng vaän taûi
Naèm ôû vò trí giao thoâng thuaän lôïi, Khaùnh Hoaø coù ñaày ñuû ñieàu kieän phaùt trieån toaøn dieän caùc loaïi hình giao thoâng: ñöôøng boä, ñöôøng saét, ñöôøng thuûy, ñöôøng haøng khoâng. Naêm 2003 ñaùnh daáu böôùc ngoaët quan troïng trong coâng taùc xaây döïng cô baûn caùc coâng trình giao thoâng treân ñòa baøn tænh vôùi voán ñaàu tö taêng 70 – 90%so vôùi caùc naêm tröôùc. Neáu nhö caùc naêm tröôùc, nhaéc ñeán caùc coâng trình xaây döïng cô baûn lôùn cuûa Khaùnh Hoaø laø noùi ñeán caùc coâng trình caàu vaø ñöôøng Traàn Phuù noái daøi. Nhöng nay, nhieàu coâng trình lôùn khaùc ñang ñöôïc trieån khai thi coâng vaø böùôc vaøo giai ñoaïn hoaøn thaønh nhö ñöôøng Nam Soâng Loâ – Cuø Hin – saân bay Cam Ranh, ñoaïn noái ñöôøng Traàn Phuù – Quoác loä1A, … Nhöõng coâng trình naøy, khi hoaøn thaønh, seõ taïo neân dieän maïo môùi veà cô sôû haï taàng vaø caûnh quan cho tænh Khaùnh Hoaø.
Caáp thoaùt nöôùc:
Trong coâng cuoäc coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñòa phöông. Coâng ty caáp thoaùt nöôùc Khaùnh Hoaø nhöõng naêm qua luoân hoaøn thaønh xuaát saéc nhieäm vuï ñöôïc giao, ñaùp öùng nhu caàu söû duïng nöôùc trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát. Khoâng döøng laïi ôû ñoù, ngaønh ñang tích cöïc trieån khai haøng loaït döï aùn caáp nöôùc môùi nhaèm xaây döïng moät maïng löôùi cung caáp, phaân phoái nöôùc saïch thöôøng xuyeân, baûo ñaûm chaát löôïng toát hôn trong töông lai
Heä thoáng caáp nöôùc sinh hoaït ñöôïc tính theo tieâu chuaån 150 lít/ngöôøi cho 90% daân soá, nöôùc coâng nghieäp taäp trung laø 45m3/ha, nöôùc coâng trình coâng coäng laø 10% nöôùc sinh hoaït. Heä thoáng thoaùt nöôùc thaûi ñöôïc xaây döïng theo ñöôøng coáng rieâng vaø taäp trung taïi caùc traïm xöû lyù.
Vôùi nhöõng gì ñaõ vaø ñang ñaït ñöôïc, coâng ty Caáp thoaùt nöôùc Khaùnh Hoaø ñaõ goùp phaàn quan troïng trong vieäc caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân cuõng nhö thuùc ñaåy neàn kinh teá Khaùnh Hoaø phaùt trieån nhanh, maïnh vaø beàn vöõng.
Böu chính vieãn thoâng:
Theo soá lieäu toång keát cuûa ngaønh Böu chính – Vieãn thoâng Khaùnh Hoaø, haøng naêm, ñôn vò luoân hoaøn thaønh keá hoaïch vaø giöõ toác ñoä taêng tröûông bình quaân 15,5%/naêm. Naêm 2002, doanh thu ñaït treân 300 tyû ñoàng, gaáp 20 laàn so vôùi naêm 1993 – naêm ñaàu tieân cuûa giai ñoaïn taêng toác. Thaønh töïu noåi baät cuûa ngaønh Böu chính-Vieãn Thoâng Khaùnh Hoaø trong thôøi gian qua laø ñaõ ñoùn ñaàu, ñi tröôùc trong vieäc söû duïng coâng ngheä, kó thuaät môùi, ñoàng thôøi ñoåi môùi toaøn dieän trong coâng taùc quaûn lyù hoaït ñoäng saûn xuaát-kinh doanh; phaùt huy nhaân toá con ngöôøi, naâng cao trình ñoä cuûa ñoäi nguõ caùn boä, coâng nhaân vieân; chuû ñoäng naém vöõng vaø caûi tieán, öùng duïng kó thuaät coâng ngheä môùi, ñaùp öùng nhieäm vuï tröùôc maét vaø laâu daøi. Nhôø ñoù, ñôn vò ñaõ maïnh daïn ñaàu tö phaùt trieån maïng löôùi böu chính- vieãn thoâng trong tænh vôùi toác ñoä ngaøy caøng cao, phuïc vuï toát nhaát nhöõng yeâu caàu chính ñaùng cuûa moïi ñoái töôïng khaùch haøng.
CHÖÔNG II: KHAÙI QUAÙT KHU VÖÏC NGHIEÂN CÖÙU
VÒ TRÍ ÑÒA LYÙ VAØ ÑAËC ÑIEÅM TÖÏ NHIEÂN
Vò trí ñòa lyù
Khu baûo toàn bieån Raïn Traøo hieän naèm ôû thoân Xuaân Töï, xaõ Vaïn Höng, huyeän Vaïn Ninh, phía baéc tænh Khaùnh Hoøa. Khu vöïc döï aùn laø vuøng nöôùc coù caùc raïn san hoâ naèm caùch bôø 3km vôùi toång dieän tích baûo veä laø 40ha, vuøng loõi laø raïn san hoâ coù dieän tích 27ha.
Hình 2: Baûn ñoà KBT bieån Raïn Traøo
Töø keát quaû nghieân cöùu cuûa caùc nhaø khoa hoïc Vieän Haûi Döông Hoïc Nha Trang trong naêm 2004-2005, ñeå baûo veä hieäu quaû caùc heä sinh thaùi khaùc (coû bieån, röøng ngaäp maën) vaø moâi tröôøng soáng cuûa caùc loaøi sinh vaät bieån cuõng nhö taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc phaân vuøng quaûn lyù caùc khu baûo toàn thì dieän tích cuûa khu baûo toàn döï kieán laø: 1673ha maët ñaát, maën nöôùc.
Ñaëc ñieåm khí haäu vaø thuûy vaên
Khu baûo toàn bieån Raïn Traøo naèm trong vuøng bieån thuoäc vònh Vaên Phong – Beán Goûi neân mang ñaëc ñieåm chung veà khí haäu cuûa toaøn vuøng.
Ñieàu kieän khí haäu thuaän lôïi cho phaùt trieån caùc hoaït ñoäng du lòch, nhaát laø du lòch bieån: taém bieån, nghó döôõng, laën xem san hoâ…
Ñaëc ñieåm khí haäu
Nhieät ñoä khoâng khí
Nhieät ñoä khoâng khí trung bình naêm cuûa khu vöïc laø 26,50. Nhieät ñoä thaáp nhaát vaøo thaùng I, noùng nhaát laø thaùng V, VIII. Ñaây laø ñieàu kieän lyù töôûng ñeå phaùt trieån san hoâ vaø du lòch sinh thaùi ôû ñaây.
Möa, ñoä aåm, maây, naéng
- Möa: vònh Vaên Phong – Beán Goûi laø vuøng ít mua nhaát tænh Khaùnh Hoøa, toång löôïng möa bình quaân naêm 1100 – 1300mm. Löôïng möa cao nhaát laø thaùng X, XI (314,1 – 314,4), thaáp nhaát laø thaùng IV (0,2mm).
- Ñoä aåm: ñoä aåm trung bình nhieàu naêm cuûa khu vöïc laø 80%. Ñoä aåm trung bình trong caùc thaùng töø VIII – II laø 83%, caùc thaùng coøn laïi laø 77%.
- Naéng: soá naéng trung bình naêm laø 2000 – 2500h/naêm. Thaùng coù giôø naéng lôùn nhaát laø 300,8 giôø (thaùng V/1991), thaáp nhaát laø 52,8 giôø (thaùng XII/1995).
- Gioù: mang ñaëc tröng cuûa nhieät ñôùi gioù muøa. Muøa gioù ÑOÂng Baéc hình thaønh töø thaùng XI – III, gioù Taây Nam hình thaønh töø thaùng VI – IX. Tuy nhieân do aûnh höôûng cuûa ñòa hình ñòa phöông, vaøo muøa gioù Ñoâng Baéc coù gioù Tu Boâng thoåi doïc theo söôøn thung luõng töø Tu Boâng ra phía bieån (höôùng Taây baéc), gioù naøy keøm theo thôøi tieát khoâ, laïnh.
Naèm trong daûi ven bieån trong vuøng vònh Vaên Phong coøn toàn taïi gioù ñaát, bieån.
Caùc hieän töôïng thôøi tieát ñaëc bieät
- Baõo: vònh Vaên Phong – Beán Goûi ít chòu aûnh höôûng cuûa gioù baõo. Muøa baõo baét ñaàu vaøo thaùng X vaø keát thuùc vaøo thaùng XII, taäp trung nhieáu nhaát vaøo thaùng XI. Soá côn baõo trung bình naêm laø 0,75 côn. Baõo thöôøng gaây soùng gioù maïnh ôû vuøng ven bieån, möa lôùn ôû ñaàu nguoàn soâng, gaây ngaäp luït, xoùi lôõ bôø bieån…
- Doâng: ít bò doâng, thöôøng xuaát hieän vaøo thaùng V vaø thaùng IX. Caùc thaùng naøy soá ngaøy doâng trung bình 6-10 ngaøy/thaùng, caùc thaùng coøn laïi khoâng quaù 5 ngaøy/thaùng.
- Söông muø: soá ngaøy coù söông muø taïi khu vöïc naøy haøng naêm bình quaân raát thaáp (1-15 ngaøy). Söông muø chæ laø söông muø nheï thöôøng xaûy ra vaøo caùc buoåi saùng vaøo caùc thaùng XII, I, II.
Ñaëc ñieåm thuûy vaên
Heä thoáng soâng ngoøi
Coù 3 con soâng chính ñoå vaøo vònh Vaên Phong – Beán Goûi. Caùc soâng, suoái chæ coù taùc duïng haïn cheá ñeán cheá ñoä thuûy vaên trong daûi phía taây vònh vaøo muøa möa. Noùi chung, löu löôïng soâng suoái ñoå vaøo vònh haàu nhö khoâng aûnh höôûng ñeán ñoä ñuïc vaù chaát löôïng nöôùc neân ít aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa san hoâ trong vònh.
Ñaëc ñieåm thuûy vaên
- Bieán ñoäng nhieät, muoái theo muøa: ñaây laø nhöõng taùc nhaân chính coù aûnh höôûng ñeán söï toàn taïi cuûa san hoâ. Caùc soá lieäu khaûo saùt cuûa Vieän Haûi Döông Hoïc Nha Trang vaøo hai muøa chính laù muøa möa vaø muøa khoâ nhö sau:
+ Muøa khoâ
Baûng 2: Ñaëc tröng nhieät ñoä nöôùc (0C) theo caùc taàng nöôùc (muøa khoâ)
Ñaëc tröng thoáng keâ
Taàng 0 m
Taàng 10m
Taàng ñaùy
Toaøn lôùp nöôùc
Max
30,50
29,28
28,72
30,50
Trung bình
29,78
28,86
26,75
28,46
Min
29,20
27,99
24,47
24,47
Bieân ñoä
1,30
1,29
4,25
6,03
Baûng 3: Ñaëc tröng ñoä muoái theo caùc taàng nöôùc (0/00) (muøa khoâ)
Ñaëc tröng thoáng keâ
Taàng 0 m
Taàng 10m
Taàng ñaùy
Toaøn lôùp nöôùc
Max
34,23
34,20
34,27
34,27
Trung bình
34,14
34,12
34,12
34,13
Min
34,07
34,02
34,02
34,02
Bieân ñoä
0,16
0,18
0,25
0,25
+ Muøa möa
Baûng 4: Ñaëc tröng nhieät ñoä nöôùc (0C) theo caùc taàng nöôùc (muøa möa)
Ñaëc tröng thoáng keâ
Taàng 0m
Taàng 10m
Taàng ñaùy
Toaøn lôùp nöôùc
Max
31,52
29,42
31,52
31,52
Trung bình
29,89
28,41
28,39
28,39
Min
29,12
27,09
26,10
26,10
Bieân ñoä
2,40
1,78
5,42
5,42
Baûng 5: Ñaëc tröng ñoä muoái theo caùc taàng nöôùc (0/00) (muøa möa)
Ñaëc tröng thoáng keâ
Taàng 0 m
Taàng 10m
Taàng ñaùy
Toaøn lôùp nöôùc
Max
30,68
32,86
33,40
33,40
Trung bình
30,16
31,56
32,96
31,56
Min
29,43
30,79
32,33
29,43
Bieân ñoä
1,25
2,07
1,07
3,97
- Bieán ñoäng nhieät, muoái theo ngaøy ñeâm: vaøo muøa möa thì bieán ñoåi nhieät ñoä coù bieân ñoä dao ñoäng treân caùc taàng nöôùc töø 1 – 40C. Bieán ñoåi ñoä muoái khoâng quy luaät roõ raøng, bieân ñoä ngaøy ñeâm: 0,2 – 4,30/00. Vaøo muøa möa bieán ñoåi nhieät ñoä chæ xaûy ra maïnh ôû taàng maët vaø coù bieân ñoä laø 1,270C. Taïi taàng giöõa vaø taàng ñaùy coù bieân ñoä nhoû hôn 10C. Bieán ñoåi ñoä muoái chæ thaáy roõ ôû taàng giöõa: 1,120/00.
Ñaëc tröng ñoäng löïc
- Doøng chaûy: söï bieán ñoäng veà doøng chaûy vaø höôùng doøng chaûy trong vònh Vaên Phong – Beán Goûi raát phöùc taïp, caùc soá lieäu ño ñöôïc taïi caùc traïm ño lieân tuïc nhieàu ngaøy ñeâm.
Toác ñoä doøng chaûy cöïc ñaïi thöïc ño treân toaøn vònh laø 45cm/s, toác ñoä doøng trung bình 15,6cm/s. Toác ñoä doøng cöïc ñaïi vaø toác ñoä doøng trung bình taïi taàng maët nhoû hôn taàng saâu, ñoä oån ñònh doøng thì ngöôïc laïi.
- Dao ñoäng möïc nöôùc: thuûy trieàu vuøng vònh Vaên Phong – Beán Goûi mang ñaëc tröng nhaät trieàu khoâng ñeàu. Bieân ñoä nhaät trieàu cöïc ñaïi vaøo caùc kyø haï chí (thaùng VI) vaø ñoâng chí (thaùng XII), cöïc tieåu vaøo thôøi kyø xuaân phaân (thaùng III) vaø thu phaân (thaùng IX).
Trong thaùng thöôøng coù 7 - 1 0 ngaøy coù 2 giaàn nöôùc lôùn, 2 laàn nöôùc roøng (baùn nhaät trieàu trong kyø nöôùc sinh).
Trong caùc thaùng muøa heø, thaùng (V - IX) nöôùc cöôøng, nöôùc caïn vaøo buoåi chieàu. Trong caùc thaùng muøa ñoâng (thaùng XI - III) nöôùc cöôøng, nöôùc caïn vaøo buoåi saùng.
Trong naêm, möïc nöôùc ñaït cöïc ñaïi vaøo muøa gioù ñoâng baéc, cöïc tieåu vaøo muøa gioù taây nam. Trong moät naêm, möïc nöôùc cöïc ñaïi coù theå cheânh nhau 68 cm (naêm 1981), cheânh leäch möïc nöôùc cöïc tieåu thaùng tôùi 66 cm (1977), möïc nöôùc trung bình thaùng coù theå cheânh nhau 43 cm (1975). Möïc nöôùc trung bình vaøo muøa gioù Taây nam thaáp hôn möïc nöôùc trung bình trong muøa gioù Ñoâng baéc laø 25 - 30 cm.
TÌNH HÌNH KINH TEÁ - XAÕ HOÄI
Daân cö
Thoân Xuaân Töï coù 930 hoä vôùi treân 5000 ngöôøi, trong ñoù nam giôùi laø 2046 ngöôøi chieám 49,2% daân soá. Nöõ giôùi coù 2115 ngöôøi chieám 50,8% daân soá. Ñaïi boä phaàn daân cö thoân Xuaân Töï chuû yeáu soáng baèng ngheà bieån: ñaùnh baét haûi saûn, nuoâi troàng thuûy saûn. Hieän nay ôû Xuaân Töï chæ coøn 96 hoä laøm ngheà noâng trong ñoù coù 20 hoä thuaàn noâng.
Ñôøi soáng kinh teá cuûa ngöôøi daân trong thoân naêm naêm trôû laïi ñaây ñöôïc caûi thieän raát nhieàu, chuû yeáu laø töø nuoâi toâm suù, toâm huøm loàng, caù muù loàng. Hôn 600 hoä (khoaûng 75%) trong thoân ñaõ coù nhaø ngoùi hoaëc nhaø maùi baèng, coøn laïi laø nhaø tre, nhaø goã vaø caùc vaät lieäu khaùc.
Tuy nhieân, soá ngöôøi ngheøo trong thoân cuõng nhö trong xaõ vaãn coøn nhieàu. Maëc duø Xuaân Töï laø thoân giaøu nhaát xaõ nhöng vaãn coøn khoaûng 212 hoä (26,4 %) coøn gaëp nhieàu khoù khaên trong cuoäc soáng.
Keát quaû ñieàu tra cho thaáy caùc hoä coù kinh teá khaù thöôøng laø caùc hoä coù ngheà nuoâi toâm huøm loàng, caù muù loàng, nuoâi toâm suù hoaëc laøm ngheà naäu vöïa. Caùc hoä coù kinh teá gia ñình gaëp khoù khaên thöôøng laø caùc hoä laøm ngheà ñaùnh baét haûi saûn, thuaàn noâng . .
Trong thoân hieän coù 01 tröôøng maãu giaùo tö thuïc, 01 tröôøng tieåu hoïc. Trình ñoä vaên hoùa cuûa ngöôøi daân trong thoân coøn thaáp, phaàn lôùn ngöôøi daân trong thoân chæ hoïc heát caáp moät hoaëc caáp hai. Hieän töôïng hoïc sinh boû hoïc ñeå ñi laøm kieám tieàn coù xaûy ra nhieàu.
Cô sôû haï taàng
Ñöôøng giao thoâng trong xaõ vaø trong thoân laø ñöôøng quoác loä 1A chaïy qua ñòa baøn xaõ vaø caùc ñöôøng ñaát trong thoân chöa ñöôïc raûi nhöïa hoaëc beâ toâng hoùa.
Toaøn xaõ Vaïn Höng vaø thoân Xuaân Töï noùi rieâng chöa coù heä thoáng caáp nöôùc nöôùc saïch taäp trung. Nguoàn nöôùc sinh hoaït chuû yeáu laø nöôùc gieáng ñaøo vôùi chaát löôïng nöôùc chöa ñöôïc kieåm tra veà maët chaát löôïng nöôùc saïch sinh hoaït.
Caùc hoaït ñoäng kinh teá chuû yeáu
Phaùt trieån kinh teá ôû Xuaân Töï noùi rieâng vaø ôû xaõ Vaïn Höng noùi chung taäp trung chuû yeáu vaøo caùc loaïi hình chính laø nuoâi troàng, khai thaùc thuûy saûn, troàng troït vaø chaên nuoâi. Trong ñoù nuoâi troàng vaø khai thaùc thuûy saûn ñoùng vai troø chính trong phaùt trieån kinh teá vôùi 70 % soá hoä tham gia.
Toång dieän tích ñaát töï nhieân cuûa toaøn xaõ laø 4.823 ha, trong ñoù dieän tích noâng nghieäp laø 1.143 ha, ñaát laâm nghieäp laø 1.338 ha, ñaát chuyeân duøng laø 186 ha, ñaát nuoâi troàng thuyû saûn laø 175 ha.
HIEÄN TRAÏNG NUOÂI TROÀNG VAØ KHAI THAÙC THUÛY SAÛN
Caùc keát quaû nghieân cöùu cuûa IMA Vieät Nam cho thaáy nguoàn lôïi haûi saûn ôû vuøng Xuaân Töï hieän nay öôùc tính chæ coøn 10% so vôùi nhöõng naêm 1980. Moät soá loaøi haûi saûn quí, coù giaù trò kinh teá nhö: baøo ngö, haûi saâm caù muù haàu nhö khoâng tìm thaáy. Nhieàu loaøi haûi saûn nhö: gheï, oác, caùc loaïi caù tröôùc ñaây raát nhieàu nay haàu nhö coøn raát ít. Nguyeân nhaân suy giaûm nguoàn lôïi haûi saûn do vieäc phaù hoaïi caùc raïn san hoâ moät caùch böøa baõi, laøm maát nôi cö truù, nuoâi döôõng vaø cung caáp thöùc aên cuûa nhieàu loaïi haûi saûn.
Hieän traïng nuoâi troàng thuûy saûn
Vuøng nöôùc ven bôø xaõ Vaïn Höng thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån nuoâi troàng thuûy saûn. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ngheà nuoâi toâm suù, toâm huøm loàng phaùt trieån ôû Vaïn Höng vaø chuû yeáu taäp trung ôû Xuaân Töï.
Veà nuoâi toâm Suù thòt, toaøn xaõ coù treân 200 ha ñìa nuoâi toâm Suù thòt, tuy nhieân theo ngöôøi daân thì hieän nay tình traïng dòch beänh thöôøng xaûy ra neân saûn xuaát khoâng hieäu quaû, daãn ñeán tình traïng moät soá ñìa bò boû hoang.
Tröôùc ñaây, ñeå taïo theâm dieän tích nuoâi toâm suù, ngöôøi daân trong vuøng ñaõ phaù hoaïi nhieàu raïn san hoâ ven bôø ñeå laáy ñaát hoaëc duøng ñeå ñaép ñìa, daãn ñeán dieän tích caùc raïn san hoâ trong vuøng bò suy giaûm nhanh choùng.
Nuoâi toâm huøm loàng: hieän toaøn xaõ coù treân 700 hoä nuoâi vôùi 2500 loàng nuoâi toâm huøm töông ñöông 6 ha maët nöôùc ven bôø vôùi treân 150.000 con toâm huøm.
Khu vöïc nuoâi toâm huøm loàng chuû yeáu laø maët nöôùc phía treân caùc raïn san hoâ: raïn Giaø lôùn, raïn Töôùng, raïn Ñöng. Ngheà nuoâi toâm huøm loàng ôû ñaây hoaøn toaøn döïa vaøo nguoàn gioáng töï nhieân do ngö daân ñòa phöông khai thaùc ôû caùc raïn san hoâ trong vuøng hoaëc mua töø caùc nôi khaùc veà…
Ngoaøi hai ñoái töôïng nuoâi chuû yeáu laø toâm suù, toâm huøm, ngöôøi daân ôû Xuaân Töï, Vaïn Höng coøn nuoâi moät soá loaøi haûi saûn khaùc: caù muù, oác höông, veïm xanh, haûi saâm… Tuy nhieân caùc ñoái töôïng nuoâi naøy coøn ít, chæ mang tính thöû nghieäm vaø chöa phaùt trieån.
Ngheà nuoâi toâm suù, toâm huøm loàng phaùt trieån ñaõ ñem laïi thu nhaäp cao cho ngöôøi daân ôû Xuaân Töï, Vaïn Höng nhöng do chöa coù qui hoaïch nuoâi hôïp lyù neân ñaõ gaây ra nhöõng taùc ñoäng xaáu ñeán taøi nguyeân vaø chaát löôïng moâi tröôøng bieån trong vuøng. Veà laâu daøi, caàn phaûi coù qui hoaïch vaø chieán löôïc nuoâi troàng hôïp lyù, thaân thieän vôùi moâi tröôøng ñeå baûo veä ñöôïc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân vaø chaát löôïng moâi tröôøng, phaùt trieån kinh teá moät caùch beàn vöõng.
Hieän traïng khai thaùc thuûy saûn
Vuøng nöôùc ven bôø xaõ Vaïn Höng cuõng laø moät ngö tröôøng ñaùnh baét haûi saûn cuûa coäng ñoàng ngö daân ñòa phöông vaø coù vai troø quan troïng trong ñôøi soáng cuûa moät boä phaän töông ñoái lôùn cuûa coäng ñoàng. Taøu thuyeàn nôi ñaây laø loaïi nhoû vôùi caùc phöông tieän khai thaùc thuû coâng vaø chuû yeáu laø khai thaùc caùc loaøi soáng gaàn bôø.
Hieän ôû xaõ Vaïn Höng coù hoä laøm ngheà khai thaùc haûi saûn, rieâng thoân Xuaân Töï coù 428 hoä tham gia khai thaùc thuûy saûn, trong ñoù 60% soá hoä tham gia khai thaùc thöôøng xuyeân vaø phaàn coøn laïi khoâng khai thaùc thöôøng xuyeân.
Ngheà khai thaùc haûi saûn ôû Vaïn Höng noùi chung vaø Xuaân Töï noùi rieâng chuû yeáu laø ngheà laën, ngheà löôùi gheï, ngheà soi boä vaø ngheà löôùi boä. Khu vöïc ñaùnh baét chuû yeáu laø trong vuøng vònh Vaên Phong. Phöông tieän ñaùnh baét chæ laø caùc taøu ñaùnh caù nhoû coù coâng suaát maùy töø 6 - 1 2 CV. Phaàn lôùn ngö daân chæ coù caùc thuyeàn nhoû khoâng coù maùy hoaëc loäi boä ra caùc vuøng nöôùc noâng ñeå ñaùnh caù.
Ngheà laën baét haûi saûn ôû Vaïn Höng chuû yeáu laø laën baét toâm huøm nhoû ôû caùc raïn san hoâ phuïc vuï cho caùc hoä nuoâi toâm huøm loàng, hieän coù 45 hoä chuyeân laøm ngheà naøy. Ñaây laø moät ngheà töông ñoái nguy hieåm cho ngö daân do thieáu thieát bò vaø kieán thöùc laën.
Vieäc söû duïng caùc hình thöùc khai thaùc huûy dieät nhö: duøng mìn, cyanua, giaõ caøo… ñaõ khieán cho nguoàn lôïi haûi saûn ôû ñaây caøng ngaøy caøng suy giaûm. Maët khaùc, ngöôøi daân coøn khai thaùc san hoâ soáng, cheát ñeå ñaép ñìa nuoâi toâm, nung voâi, laøm baãy toâm huøm hoaëc baùn vaøo thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ phaù huûy nhieàu raïn san hoâ ôû Vaïn Höng, nhieàu loaøi caù gaàn nhö bò tuyeät chuûng vaø khoâng ñöôïc phuïc hoài. Ñaây cuõng laø nguyeân nhaân daãn ñeán caùc hoä laøm ngheà khai thaùc thuûy saûn coøn ngheøo.
Nhìn chung, ngheà khai thaùc haûi saûn ôû Vaïn Höng, Xuaân Töï coøn thoâ sô, chuû yeáu khai thaùc ôû vuøng nöôùc ven bôø, trình ñoä khai thaùc coøn keùm, hieäu quaû kinh teá chöa cao. Maët khaùc, nguoàn lôïi haûi saûn ven bôø ñang bò caïn kieät do khai thaùc quaù möùc vaø söû duïng caùc phöông thöùc ñaùnh baét huûy dieät neân ngöôøi daân coøn ngheøo. Töø khi ngheà nuoâi toâm suù thòt, nuoâi toâm huøm, caù muù loàng ra ñôøi thì nhieàu hoä ñaõ coù ñôøi soáng kinh teá khaù hôn, moät soá hoä trôû neân giaøu coù.
CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG
Thu gom vaø xöû lyù chaát thaûi
Trong nhöõng naêm tröôùc ñaây, chaát thaûi raén sinh hoaït cuûa nhaân daân trong thoâi khoâng ñöôïc thu gom vaø xöû lyù ñaït tieâu chuaån moâi tröôøng, raùc thaûi vuùt boû böøa baõi. Töø khi coù döï aùn KBT bieån Raïn Traøo, Ban quaûn lyù döï aùn phoái hôïp vôùi Hoäi Phuï nöõ xaõ, thoân toå chöùc thu gom raùc vaø xöû lyù baèng caùc hình thöùc: choân, ñoát hoaëc ñoå xuoáng soâng, bieån.
Hieän nay nöôùc thaûi sinh hoaït taïi caùc nhaø daân chöa ñöôïc xöû lyù, chuû yeáu xöû lyù baèng beå töï hoaïi hoaëc cho töï thaám xuoáng ñaát, chaûy ra soâng, bieån. Phaàn lôùn caùc hoä daân trong thoân ñaõ coù nhaø tieâu hôïp veä sinh, soá hoä chöa coù nhaø veä sinh neân vaãn coøn ñi veä sinh ra ñoàng ruoäng, ven soâng, bieån…
Hieän traïng chaát löôïng moâi tröôøng nöôùc bieån
Caùc soá lieäu quan traéc veà chaát löôïng moâi tröôøng nöôùc bieån taïi caùc vuøng nuoâi toâm suù, toâm huøm loàng, oác höông cuûa Sôû Khoa hoïc, Coâng ngheä vaø Moâi tröôøng Khaùnh Hoøa trong naêm 2003 cuõng nhö caùc keát quaû quan traéc cuûa Vieän Haûi Döông Hoïc Nha Trang trong naêm 2004 cho thaáy nöôùc bieån taïi caùc vuøng nuoâi toâm cuûa Xuaân Töï bò oâ nhieãm chuû yeáu bôûi caùc chaát höõu cô (Nitô, photpho), chaát raén lô löûng vaø coliform, chuû yeáu laø do thöùc aên thöøa trong qua trình nuoâi thuûy saûn. ÔÛ vuøng nöôùc nuoâi toâm suù ôû Xuaân Töï, haøm löôïng chaát raén lô löûng trong nöôùc bieån cao gaáp 1 - 2 laàn giaù trò vuøng nöôùc nuoâi thuûy saûn (TCVN 5943 -1995), vuøng nuoâi toâm suù cuõng coù ñoä ñuïc cao nhaát trong caùc vuøng nöôùc nuoâi thuûy saûn.
CÔ SÔÛ KHOA HOÏC KHU VÖÏC NGHIEÂN CÖÙU
Thoâng tin vaø caùc nguyeân taéc ñeå quaûn lyù khu baûo toàn bieån raïn traøo
Söï hình thaønh Khu baûo toàn bieån Raïn Traøo
Sau moät thôøi gian daøi: töø thaùng 10/2000 ñeán ñaàu thaùng 3/2002, IMA – Vieät Nam cuøng caùc ngaønh chöùc naêng vaø ñòa phöông huyeän Vaïn Ninh tieán haønh coâng taùc ñieàu tra, khaûo saùt, tuyeân truyeàn vaø thaêm doø laáy yù kieán cuûa caùn boä vaø nhaân daân ñaïi phöông veà vieäc xaây döïng moät KBTB taïi ñòa phöông. Ñöôïc UBND tænh Khaùnh Hoaø cho pheùp thaønh laäp döï aùn KBTB Raïn Traøo, ngaøy 17/12/2001 UBND huyeän Vaïn Ninh ra quyeát ñònh thaønh laäp Ban Quaûn lyù döï aùn KBTB Raïn Traøo goàm 7 ngöôøi, trong ñoù coù moät ñoàng chí Phoù Chuû tòch huyeän laøm Tröôûng ban. Ngaøy 25/3/2002 KBTB Raïn Traøo xaõ Vaïn Höng ñöôïc chính thöùc ra maét tröôùc söï chöùng kieán cuûa ñoâng ñaûo ngöôøi daân xaõ Vaïn Höng vaø caùc ban ngaønh lieân quan.
Muïc tieâu laâu daøi cuûa Döï aùn laø: Quaûn lyù vaø baûo toàn heä sinh thaùi raïn san hoâ ven bôø taïi xaõ Vaïn Höng (Vaïn Ninh, Khaùnh Hoaø) thoâng qua aùp duïng caùc hoaït ñoäng khai thaùc vaø nuoâi troàng beàn vöõng nhaèm phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, naâng cao ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa coäng ñoàng ñòa phöông.
Muïc tieâu tröôùc maét:
Thaønh laäp vaø ñöa vaøo hoaït ñoäng moät KBTB theo nguyeân taéc ñoàng quaûn lyù laáy ngöôøi daân laøm trung taâm cho moïi hoaït ñoäng vôùi söï trôï giuùp cuûa chính quyeàn ñòa phöông vaø caùc thaønh phaàn tham gia khaùc coù lieân quan.
Taêng cöôøng nhaän thöùc ngöôøi daân veà baûo veä moâi tröôøng bieån, yù thöùc baûo veä nguoàn lôïi bieån.
Löïa choïn vaø aùp duïng caùc coâng ngheä khai thaùc vaø phöông._.g ñoàng trong vieäc quaûn lyù
x
x
x
x
4
Hoã trôï caùc saùng kieán cuûa caùc nhoùm taïi ñòa phöông
x
1
Tìm hieåu nguoàn hoã trôï taøi chính
x
x
2
Caùc moâ hình ñieån hình veà baûo veä san hoâ coù söï tham gia ngöôøi ôû ñòa phöông
Moâ hình nuoâi thaân thieän vôùi moâi tröôøng
x
x
x
x
4
Moâ hình tín duïng keát hôïp baûo veä nguoàn lôïi thuûy saûn
x
x
x
x
4
Nhaân roäng caùc moâ hình naøy ñöôïc khoâng?
Ñöôïc
x
x
x
3
Chöa ñöôïc
x
x
x
x
x
5
Lyù do khoâng nhaân roäng ñöôïc caùc moâ hình naøy
Ñang ôû giai ñoaïn thöû nghieäm
x
x
x
x
3
Moät soá thaønh vieân nôï quaù haïn do söû duïng sai muïc ñích
x
x
x
x
5
Theo yù kieán cuûa caùn boä ñòa phöông vaø caùc caùn boä chöùc naêng, tham gia coäng ñoàng trong baûo veä raïn san hoâ ñoùng vai troø quan troïng vì nhieàu lyù do nhöng lyù do ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm, ñoàng tình nhaát laø naâng cao yù thöùc ngöôøi daân veà baûo veä san hoâ vaø coù söùc maïnh taäp theå. Ñòa phöông cuõng ñaõ coù nhöõng hoaït ñoäng ñeå thuùc ñaåy söï tham gia coäng ñoàng trong baûo veä raïn san hoâ vaø ñaëc bieät tham gia caùc cuoäc sinh hoaït, laéng nghe yù kieán cuûa nhaân daân vaø cuøng coäng ñoàng laäp keá hoaïch.
Phaàn lôùn caùc yù kieán ñeàu cho raèng vieäc ñöa moät vuøng vaøo baûo toàn khoâng laøm cuoäc soáng ngöôøi daân thay ñoåi vì KBT coù quy moâ nhoû neân khoâng aûnh höôûng nhieàu ñeán soá löôïng lôùn ngö daân.
Ngöôøi daân ñòa phöông ñaõ tham gia nhieàu hình thöùc vaøo caùc hoaït ñoäng baûo toàn ñaëc bieät laø hoï tham gia ñoùng goùp yù kieán vaø laäp keá hoaïch. Caùc haïn cheá ñoái vôùi ngöôøi daân khi hoï tham gia laø vaãn coøn ruït reø trong vieäc ñoùng goùp yù kieán vaø vai troø phaùp lyù chöa coù.
Nhö vaäy, theo caùc caùn boä ñòa phöông, giaûi phaùp ñeå taêng cöôøng söï tham gia cuûa ngöôøi daân trong hoaït ñoäng baûo veä raïn san hoâ döï ñònh tieán haønh trong thôøi gian tôùi toát nhaát laø duy trì caùc chöông trình truyeàn thoâng moâi tröôøng vaø ñoàng thôøi hoã trôï ngöôøi daân thay ñoåi sinh keá. Ñaëc bieät quan taâm ñeán caùc moâ hình tín duïng keát hôïp baûo veä nguoàn lôïi thuûy saûn. Tuy nhieân, caùc khoù khaên maø moïi ngöôøi cuøng quan taâm chung hieän nay khi tieán haønh caùc hoaït ñoäng naøy laø kinh phí hoaït ñoäng.
Taùc ñoäng cuûa döï aùn
Baûng 36: Taùc ñoäng cuûa döï aùn
STT
Caâu hoûi phoûng vaán
YÙ kieán
1
2
3
4
5
6
7
8
Toång
soá
Nhöõng thay ñoåi töø döï aùn
Raïn san hoâ ñöôïc taùi taïo
x
x
x
x
x
x
x
x
8
Nguoàn lôïi phong phuù
x
x
x
x
x
5
YÙ thöùc ngöôøi daân ñöôïc naâng cao
x
x
x
x
4
Ngheà nuoâi troàng thuûy saûn phaùt trieån trôû laïi
x
x
2
Nhöõng thay ñoåi ñoù ñaõ ñuû chöa
Ñuû
x
x
2
Chöa ñuû
x
x
x
x
x
x
6
Nhöõng thay ñoåi ñoù ñaõ thaønh coâng so vôùi döï aùn chöa
Thaønh coâng
x
x
x
x
x
x
x
x
8
Trôû ngaïi lôùn nhaát ñoái vôùi vieäc baûo toàn raïn san hoâ
Chöa ñaày ñuû tính phaùp lyù ñeå thöïc hieän coâng vieäc baûo toàn
x
x
2
Nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân veà hoaït ñoäng baûo toàn coøn haïn cheá
x
x
x
x
4
Qui cheá chöa phuø hôïp
x
1
Xuaát hieän caùc haønh vi taùi vi phaïm
x
x
x
x
x
x
6
Laøm gì ñeå thaùo gôõ nhöõng trôû ngaïi ñoù
Hoaøn thieän tính phaùp lyù
x
x
x
x
4
Tuyeân truyeàn saâu roäng
x
x
x
x
x
x
6
Xaây döïng laïi quy cheá cho phuø hôïp
x
x
x
3
Nhöõng thay ñoåi veà taøi nguyeân bieån vaø ven bieån
Phong phuù
x
x
x
x
x
x
x
x
8
Nhöõng thay ñoåi ñoù aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán cuoäc soáng ngöôøi daân
Chöa aûnh höôûng gì nhieàu
x
x
2
Ñaây laø nhöõng nguoàn lôïi ngöôøi daân seõ ñöïôc höôûng
x
x
x
x
4
Baø con coù theå ñaùnh baét nhöõng choã gaàn KBT
x
x
2
Theo yù kieán ña soá cuûa caùn boä ñòa phöông vaø caùn boä chöùc naêng thì döï aùn “KBT Raïn Traøo” ñaõ ñem laïi nhieàu thay ñoåi taïi ñòa phöông nhö:
Raïn san hoâ ñöôïc taùi taïo
Nguoàn lôïi phong phuù
YÙ thöùc ngöôøi daân ñöôïc naâng cao
Nguoàn thuûy lôïi saûn phong phuù
Ngheà nuoâi troàng thuûy saûn phaùt trieån trôû laïi
Tuy nhieân, thaønh quaû töø döï aùn ñöôïc moïi ngöôøi quan taâm nhieàu nhaát ñoù laø raïn san hoâ ñöôïc taùi taïo, yù thöùc ngöôøi daân ñöôïc naâng cao.
Theo yù kieán chung cuûa caùc caùn boä ñòa phöông vaø caùn boä chöùc naêng thì ñaâu theå coù caùi gì goïi laø ñuû nhöng nhìn chung döï aùn ñöôïc xem laø thaønh coâng so vôùi muïc tieâu ñeà ra. Hieän nay thì taøi nguyeân bieån vaø ven bieån thoân Xuaân Töï phong phuù trôû laïi vaø ñaây laø nhöõng nguoàn lôïi maø ngöôøi daân seõ ñöôïc höôûng caùc lôïi ích. Tuy nhieân trôû ngaïi lôùn nhaát ñoái vôùi vieäc baûo toàn raïn san hoâ hieän nay laø xuaát hieän caùc haønh vi taùi vi phaïm vaø nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân veà hoaït ñoäng baûo toàn vaãn coøn haïn cheá. Coù nhieàu giaûi phaùp ñöôïc ñöa ra nhöng yù kieán chung cuûa ña soá laø tuyeân truyeàn moät caùch saâu roäng vaø hoaøn thieän tính phaùp lyù.
Hoaït ñoäng truyeàn thoâng
Baûng 37: Hoaït ñoäng truyeàn thoâng
STT
Caâu hoûi phoûng vaán
YÙ kieán
1
2
3
4
5
6
7
8
Toång
soá
BQL coù caùc hoaït ñoäng cung caáp caùc thoâng tin phoå bieán tuyeân truyeàn ñeán ngöôøi daân
Coù
x
x
x
x
x
x
x
x
8
Ñoù laø caùc hoaït ñoäng naøo
Phaùt tôø rôi, taøi lieäu
x
x
x
x
4
Loa phoùng thanh
x
x
x
x
x
5
Chieán dòch moâi tröôøng
x
x
x
x
x
x
6
Cung caáp thoâng tin gì
Noäi dung quy cheá KBT
x
x
x
x
x
5
Kieán thöùc veà san hoâ
x
x
x
3
Vaän ñoäng nhaân daân
x
x
x
x
x
5
Söû duïng coâng cuï naøo
Quy cheá
x
x
x
x
x
x
x
x
8
YÙ kieán veà hieäu quaû cuûa hoaït ñoäng cung caáp thoâng tin
Hieäu quaû
x
x
x
x
x
x
x
x
8
Ai laø ngöôøi khoù truyeàn thoâng
Hoä ngheøo
xaän ñoäng nhaân daân coäng ñoàngneän ít thaønh coânghoâng toå chöùc thaønh coângøi daân
x
x
x
x
5
Ngö daân
x
x
2
Ngöôøi coù hoïc vaán thaáp
x
1
Lyù do khoù truyeàn thoâng
Khoù thay ñoåi haønh vi
x
x
x
x
x
x
6
Nhaän thöùc coøn thaáp
x
x
2
Khi thöïc hieän coù söï phoái hôïp giöõa caùc ban ngaønh chöùc naêng khoâng
Coù
x
x
x
x
x
x
x
x
8
Khi phoái hôïp coù nhöõng thuaän lôïi naøo
Phaân coâng coâng vieäc hôïp lyù
x
x
x
x
4
Khi phoái hôïp coù nhöõng khoù khaên naøo
Phaûi vaän ñoäng ngöôøi daân tham gia
x
x
x
x
4
Caàn söï hoã trôï gì töø caùc beân
Hoã trôï cuûa caùc toå chöùc, ban ngaønh
x
x
x
x
x
x
x
x
8
Ñòa phöông coù hoã trôï kinh phí trong caùc hoaït ñoäng caàn thieát
Coù
x
x
x
x
x
x
x
x
8
Chính quyeàn ñòa phöông, BQL coù tham döï caùc cuoäc sinh hoaït vôùi daân, laéng nghe yù kieán cuûa ngöôøi daân
Coù
x
x
x
x
x
x
x
x
8
Chính quyeàn coù toå chöùc hoaït ñoäng naâng cao nhaän thöùc veà moâi tröôøng cho coäng ñoàng thöôøng xuyeân khoâng
Coù
x
x
x
x
x
x
x
x
8
Ñòa ñieåm thöôøng toå chöùc
Trung taâm giaùo duïc coäng ñoàng
x
x
x
x
x
x
x
7
Ñình laøng
x
x
x
x
x
x
6
Möùc ñoä tham gia cuûa ngöôøi daân
Treân 80%
x
x
x
x
4
50%-70%
x
x
x
x
4
Nhaân toá goùp phaàn vaøo caùc chöông trình truyeàn thoâng toå chöùc thaønh coâng
Thu huùt coäng ñoàng
x
x
x
x
x
x
6
Thay ñoåi nhaän thöùc vaø haønh vi coäng ñoàng
x
x
x
3
Caàn laøm gì ñoái vôùi caùc söï kieän ít thaønh coâng
Caûi tieán hình thöùc
x
x
x
x
x
x
x
7
Ñoài môùi hình thöùc
x
x
x
x
x
x
6
Ban quaûn lyù ñaõ coù caùc hoaït ñoäng cung caáp caùc thoâng tin phoå bieán tuyeân truyeàn ñeán ngöôøi daân thöôøng xuyeân ñöôïc toå chöùc nhö: toå chöùc caùc chieán dòch truyeàn thoâng, loa phoùng thanh… vaø nhìn chung ngöôøi daân tham gia raát ñoâng so vôùi soá löôïng döï kieán. Theo yù kieán cuûa ña soá caùc caùn boä ñòa phöông vaø caùc cô quan chöùc naêng thì caùc hoä ngheøo laø nhöõng ngöôøi khoù truyeàn thoâng nhaát vì khoù thay ñoåi caùc haønh vi cuûa hoï. Khi thöïc hieän caùc chöông trình truyeàn thoâng ñeàu coù söï phoái hôïp cuûa ñòa phöông vaø caùc cô quan chöùc naêng nhö: Traïm baûo veä thöïc vaät huyeän, phoøng Noâng nghieäp huyeän… Tuy nhieân khoù khaên lôùn nhaát trong caùc chöông trình truyeàn thoâng laø phaûi vaän ñoäng ngöôøi daân tham gia.
Ngaân saùch Huyeän laø 30.000.0000 ñoàng/naêm cho hoaït ñoäng baûo toàn. Coøn rieâng caùc chöông trình truyeàn thoâng ñeàu phaûi do caùc toå chöùc khaùc hoã trôï chöù ñòa phöông khoâng hoã trôï kinh phí vaø ñòa pöông chæ hoã trôï kinh phí trong caùc tröôøng hôïp caàn thieát.
Theo yù kieán ña soá thì caùc cuoäc hoïp hay caùc chöông trình truyeàn thoâng ñöôïc toå chöùc ñeàu phaûi coù maët ñaày ñuû caùc beân: chính quyeàn, ban quaûn lyù vaø ngöôøi daân ñaïi phöông. Chính quyeàn ñòa phöông, Ban quaûn lyù ñeàu coù tham döï trong caùc cuoäc sinh hoaït vôùi daân vaø laéng nghe yù kieán cuûa ngöôøi daân.
Chính quyeàn vaãn thöôøng xuyeân toå chöùc caùc hoaït ñoäng naâng cao nhaän thöùc veà moâi tröôøng cho coäng ñoàng vaø ñòa ñieåm thöôøng toå chöùc Trung taâm giaùo duïc coäng ñoàng hoaëc ñình laøng vaø möùc ñoä tham gia cuûa ngöôøi daân thöôøng treân 80% so vôùi soá löôïng giaáy môøi.
Theo yù kieán ña soá cuûa caùc caùn boä ñòa phöông vaø cô quan chöùc naêng thì giaûi phaùp ñoái vôùi caùc söï kieän truyeàn thoâng dieãn ra ít thaønh coâng laø: caàn caûi tieán vaø ñoåi môùi hình thöùc sao cho phuø hôïp ñeå ngöôøi daân deã tieáp caän nhaát.
CHÖÔNG VI: TOÙM TAÉT VAØ KIEÁN NGHÒ CAÙC GIAÛI PHAÙP
TOÙM TAÉT
Ñaëc ñieåm kinh teá – xaõ hoäi cuûa ngöôøi ñöôïc phoûng vaán
Xeùt veà ñaëc ñieåm kinh teá – xaõ hoäi cuûa ngöôøi daân vuøng ven bieån thoân Xuaân Töï, nghieân cöùu xin ñöa ra nhöõng vaán ñeà sau:
Phaàn lôùn ngöôøi daân ñöôïc phoûng vaán laø nhöõng ngöôøi coù ñoä tuoåi töø 42 ñeán 59, ñaây laø nhöõng ngöôøi cung caáp kieán thöùc vaø kinh nghieäm khaù phong phuù.
Keát quaû khaûo saùt khoâng thaáy tình traïng ngöôøi muø chöõ nhöng ña phaàn ngöôøi daân coù trình ñoä caáp1, caáp 2. Ñaây cuõng laø böôùc khoù khaên trong vieäc ngöôøi daân tieáp caän vaø tieáp thu thoâng tin cuõng nhö seõ aûnh höôûng nhieàu ñeán caùc vaán ñeà khaùc trong cuoäc soáng cuûa baûn thaân vaø gia ñình hoï.
Trong khu vöïc nghieân cöùu, ña phaàn caùc gia ñình ba theá heä chieám tæ leä khaù cao. Vôùi ba theá heä nhö vaäy seõ boå sung cho nhau nhöõng kinh nghieäm, yù thöùc traùch nhieäm veà giaù trò cuûa hoaït ñoäng baûo toàn raïn san hoâ ñoái vôùi cuoäc soáng chính hoï vaø theá heä töông lai.
Ngheà nghieäp chính cuûa caùc hoä gia ñình hieän nay laø nuoâi troàng thuyû saûn. Ñaây laø moät böôùc thay ñoåi lôùn khi maø nguoàn taøi nguyeân bieån ngaøy caøng trôû neân caïn kieät.
Thu nhaäp cuûa ngöôøi daân vaãn coøn töông ñoái thaáp daãn ñeán ñôøi soáng vaät chaát coøn haïn cheá. Tuy nhieân coù söï cheânh leäch lôùn giöõa caùc hoä nuoâi troàng vaø ñaùnh baét. Noåi leân taïi ñòa phöông coù moät soá hoä coù möùc thu nhaäp raát cao do chuyeån ñoåi ngheà nghieäp sang hình thöùc nuoâi troàng mang laïi hieäu quaû.
Coù moät söï khaùc bieät raát lôùn giöõa nhöõng hoä nuoâi troàng vaø nhöõng hoä ñaùnh baét. Ñoái vôùi hoä ñaùnh baét thì khoù khaên ôû choã hoï khoâng coù nguoàn voán ñeå thay ñoåi sinh keá. Trong khi ñoù ñoái vôùi hoä nuoâi troàng thì khoù khaên lôùn nhaát hieän nay laø vaán ñeà moâi tröôøng bieån bò oâ nhieãm. Roõ raøng vaán ñeà moâi tröôøng maø ngöôøi daân ñang quan taâm hieän nay xuaát phaùt töø lôïi ích kinh teá tuy nhieân phaàn naøo cho thaáy vaán ñeà moâi tröôøng ñang daàn ñöôïc ngöôøi daân chuù yù.
Kieán thöùc, nhaän thöùc, thaùi ñoä vaø haønh vi cuûa coäng ñoàng veà vaán ñeà baûo veä raïn san hoâ
rong khi ñoù nguoàn voán ñeå thay ñoåi sinh keáaoàn lôïi bieån nhönguoäc
Moät trong nhöõng khía caïnh maø nhoùm nghieân cöùu quan taâm ñoù chính laø kieán thöùc, nhaän thöùc, thaùi ñoä vaø haønh vi cuûa ngöôøi daân ñòa phöông veà san hoâ vaø baûo veä raïn san hoâ. Vì ñaây laø yeáu toá quan troïng hình thaønh neân haønh vi baûo veä raïn san hoâ taïi ñòa phöông
Caùc kieán thöùc veà san hoâ chuû yeáu laø nhöõng kieán thöùc sai hoaëc hoï khoâng hieåu nhieàu veà noù. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng khoù khaên trong hoaït ñoäng baûo toàn raïn san hoâ taïi ñòa phöông.
Kieán thöùc veà san hoâ maø ngöôøi daân coù ñöôïc chuû yeáu laø do chính baûn thaân cuûa hoï tích luyõ trong cuoäc soáng, ngoaøi ra phaûi keå ñeán nhöõng nguoàn cung caáp khaùc nhö oâng baø cha meï truyeàn laïi, chính quyeàn ñòa phöông giaùo duïc tuyeân truyeàn. Nhöõng kieán thöùc maø ngöôøi daân bieát ñöôïc töø chính quyeàn ñòa phöông giaùo duïc tuyeân truyeàn chæ chieám moät phaàn nhoû trong khi ñoù ñaây laïi laø nhöõng kieán thöùc ñuùng vaø boå ích cho hoaït ñoäng baûo toàn.
Theo ngöôøi daân, raïn san hoâ mang laïi cho hoï nhieàu lôïi ích vaø ñaëc bieät laø nguoàn lôïi thuyû saûn phong phuù. Nhö vaäy phaàn lôùn ngöôøi daân chæ nhìn nhaän hoaït ñoäng baûo toàn raïn san hoâ döôùi lôïi ích kinh teá, trong khi ñoù giaù trò sinh thaùi cuûa raïn san hoâ laø raát lôùn.
Vieäc ñaùnh baét baèng mìn, chaát ñoäc laø nguyeân nhaân laøm phaù huyû raïn san hoâ nhieàu nhaát. Ngöôøi daân nôi ñaây cho raèng haønh ñoäng naøy giôø cuõng ñaõ giaûm töø khi coù hoaït ñoäng baûo toàn vaø vì caùc quy cheá töø hoaït ñoäng naøy. Tuy nhieân chæ khi nhöõng haønh vi töø chính nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân thay ñoåi thì vaán ñeà baûo veä san hoâ môùi coù giaù trò laâu daøi.
Tuyeân truyeàn naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng laø hoaït ñoäng ñöôïc ngöôøi daân nhìn nhaän coù hieäu quaû cao vì chæ khi naøo nhaän thöùc cuûa coäng ñoàng ñöôïc naâng leân thì vieäc baûo veä raïn san hoâ seõ deã daøng hôn. Nhöng töø lôøi noùi ñeán vieäc laøm laø moät khoaûng caùch. Caùi khoù laø laøm sao ñeå coäng ñoàng thay ñoåi ñöôïc caû haønh vi cuûa hoï chöù khoâng chæ laø nhöõng thay ñoåi veà nhaän thöùc.
Ngöôøi daân taïi thoân Xuaân Töï ñaõ phaàn naøo nhaän thöùc ñöôïc nhöõng haäu quaû khi raïn san hoâ khoâng coøn nhöng ngöôøi daân chæ nhìn nhaän haäu quaû döôùi goùc ñoä kinh teá gaáp nhieàu laàn so vôùi goùc ñoä moâi tröôøng.
Ña soá ngöôøi daân ñòa phöông soáng döïa vaøo nguoàn lôïi bieån nhöng nhaän thöùc cuûa hoï veà hieäu quaû kinh teá laâu daøi, veà traùch nhieäm baûo veä moâi tröôøng vaãn coøn thaáp.
Qua thöïc teá khaûo saùt coù tôùi hôn phaân nöõa laø hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa ngöôøi daân coù aûnh höôûng ñeán raïn san hoâ chöù khoâng chæ laø con soá 29.2% nhö keát quaû ñieàu tra. Coù theå moät phaàn ngöôøi daân coøn e ngaïi khi traû lôøi caâu hoûi naøy nhöng moät phaàn hoï cuõng khoâng thöïc söï quan taâm hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa mình coù gaây oâ nhieãm hay khoâng.
Raïn san hoâ ñöôïc baûo veä seõ mang ñeán cho ngö daân vuøng bieån raát nhieàu nguoàn lôïi nhöng ñaây khoâng phaûi laø nhöõng lôïi ích tröôùc maét. Nhöõng giaù trò naøy khoâng phaûi ngöôøi naøo cuõng coù theå hieåu ñöôïc vaø chaáp nhaän. Qua khaûo saùt coù nhieàu yù kieán cho raèng baûo veä san hoâ seõ taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa hoä gia ñình vì tröôùc maét laø laøm giaõm thu nhaäp cuûa hoï.
rong khi ñoù nguoàn voán ñeå thay ñoåi sinh keáaoàn lôïi bieån nhönguoäc Ngöôøi daân ñaõ yù thöùc trong vieäc veä sinh moâi tröôøng bieån vaø ñaát lieàn, khoâng xaû chaát thaûi saûn xuaát vaø sinh hoaït laøm oâ nhieãm moâi tröôøng. Tuy nhieân suy nghó cuûa ngöôøi daân coù nhöõng chuyeån bieán nhöng haønh vi cuûa hoï vaãn chöa coù nhöõng thay ñoåi nhieàu.
Toùm laïi: Nghieân cöùu cho thaáy yù thöùc gìn giöõ moâi tröôøng bieån cuûa ngöôøi daân coù nhöõng chuyeån bieán tích cöïc: nhaän thöùc veà baûo veä moâi tröôøng sinh thaùi, ña daïng sinh hoïc vaø nguoàn lôïi bieån cuûa ñaïi boä phaän nhaân daân ñöôïc naâng cao. Ñaây cuõng laø nhöõng thaønh quaû cuûa caùc döï aùn tröôùc. Tuy nhieân, beân caïnh ñoù vaãn coøn nhieàu tröôøng hôïp coù thaùi ñoä thôø ô vôùi moâi tröôøng. Ñaëc bieät trong giai ñoaïn naøy, khi maø KBT Raïn Traøo ñaõ ñöôïc taùi taïo, nguoàn lôïi thuûy saûn trôû neân phong phuù hôn thì lôïi ích kinh teá ñöôïc ñaët leân treân heát, ngöôøi daân ñiaï phöông laïi ñaåy luøi nhöõng lôïi ích sinh thaùi.
YÙ kieán cuûa coäng ñoàng veà caùc hoaït ñoäng truyeàn thoâng moâi tröôøng vaø caùc mong ñôïi cuûa coäng ñoàng veà baûo veä raïn san hoâ
YÙ kieán cuûa coäng ñoàng veà caùc hoaït ñoäng truyeàn thoâng moâi tröôøng
Caùc chöông trình truyeàn thoâng moâi tröôøng ñaõ ñöôïc toå chöùc taïi ñòa phöông nhö: loa phaùt thanh, coäng ñoàng laøm saïch bieån, hoäi thi tìm hieåu quy cheá KBTB Raïn Traøo… ñaõ thu huùt söï chuù yù, tham gia cuûa ngöôøi daân ñòa phöông.
Caùc buoåi toïa ñaøm noùi chuyeän vôùi nhoùm tuyeân truyeàn taïi Trung taâm giaùo duïc coäng ñoàng ñöôïc toå chöùc thöôøng xuyeân nhöng vaãn chöa thu huùt ñoâng ñaûo baø con. Ngöôøi daân cho raèng: moät trong nhöõng lyù do chính maø hoï khoâng tham gia vì khoâng coù thôøi gian, coâng vieäc ñoøi hoûi hoï suoát ngaøy phaûi ôû ngoaøi bieån. Trong khi ñoù ñaây laïi laø nhöõng ñoái töôïng chính aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán raïn san hoâ.
“Nhoùm haït nhaân” - nhöõng ngöôøi thay maët cho coäng ñoàng baûo veä taøi saûn chung-hoï laøm vieäc raát nhieät tình, thöôøng xuyeân vaø ñöôïc baø con raát tin töôûng. Nhö vaäy thoâng qua vieäc tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng baûo veä raïn san hoâ, coäng ñoàng ñaõ khoâi phuïc yù thöùc laøm chuû cuûa hoï.
Baûn “quy cheá KBTB Raïn Traøo” do ngöôøi daân hoïp vaø ñoùng goùp yù kieán neân ñaõ ñaùp öùng nhu caàu nguyeän voïng cuûa coäng ñoàng daân cö. Ñeå tuyeân truyeàn moät caùch saâu roäng baûn qui cheá ñeán ngöôøi daân, moät cuoäc thi “tìm hieåu qui cheá KBT Raïn Traøo” cuõng ñöôïc toå chöùc. Chính vì ñieàu naøy neân coù tôùi 71.7% yù kieán thu nhaän cho raèng coù bieát veà qui cheá naøy. Trong soá ñoù thì 100% laø ngöôøi daân hieåu ñöôïc qui cheá vaø möùc ñoä thöïc hieän ñöôïc laø 97.7%.
Do nhaän thöùc veà quyeàn lôïi vaø traùch nhieäm cuûa mình, ngöôøi daân ñaõ keát hôïp trong caùc toå chöùc coäng ñoàng ñeå tham gia quaûn lyù, tham gia baûo veä quyeàn lôïi cuûa chính mình, hoï töï giaùc chaáp haønh vaø tröïc tieáp giaùm saùt KBT. Qua ñieàu tra khaûo saùt, coù 70.7% ngöôøi daân taùn thaønh, uûng hoä khi hoûi veà nhaän ñònh cuûa hoï trong vieäc trao quyeàn kieåm tra, giaùm saùt KBT Raïn Traøo cho coäng ñoàng.
Nhaän ñònh, mong ñôïi cuûa coäng ñoàng veà vaán ñeà baûo veä raïn san hoâ
Qua trao ñoåi vôùi nhöõng ngö daân taïi thoân Xuaân Töï, chuùng toâi ñaõ ñöôïc hoï cung caáp nhöõng thoâng tin veà hieän traïng raát phong phuù vaø ña daïng. Vaø beân caïnh ñoù töø chính ngöôøi daân cuõng ñaõ göûi gaém nhöõng söï mong ñôïi veà vaán ñeà naøy.
Qua keát quaû khaûo saùt cho thaáy ngöôøi daân cho raèng hoï tham gia hoaït ñoäng baûo toàn baèng hình thöùc tuyeân truyeàn cho nhöõng ngöôøi xung quanh. Ñaây laø nhöõng hoaït ñoäng höùa heïn mang laïi hieäu quaû cao.
Ngö daân taïi Thoân Xuaân Töï laø nhöõng hoä coù hoaøn caûnh khoù khaên. Do ñoù ñoái vôùi hoï voán vay laø voâ cuøng quan troïng vaø caàn thieát ñeå coù theå oån ñònh cuoäc soáng ñoàng thôøi cuõng thay ñoåi sinh keá theo höôùng thaân thieän vôùi moâi tröôøng.
Qua khaûo saùt yù kieán cuûa ngöôøi daân ñòa phöông thì vieäc toå chöùc caùc chöông trình truyeàn thoâng moâi tröôøng ñöôïc ngöôøi daân löïa choïn nhieàu nhaát vì caùc hoaït ñoäng naøy gaây aûnh höôûng ñeán moïi ngöôøi raát lôùn. Ngoaøi ra ngöôøi daân coøn mong ñôïi ñöôïc tham gia taäp huaán hay döï caùc buoåi hoäi thaûo chuyeân ñeà hoï ñöôïc hoïc hoûi theâm nhieàu kieán thöùc boå ích cuõng nhö tieáp xuùc vôùi khoa hoïc kó thuaät deã daøng hôn.
Coù ba noäi dung chính ñöôïc xoay quanh caùc chöông trình truyeàn thoâng moâi tröôøng maø ngöôøi daân quan taâm ñoù laø: kieán thöùc veà san hoâ, qui cheá KBT vaø kieán thöùc baûo toàn. Haàu heát ngöôøi daân ñeàu nhaän ñònh ñaây laø nhöõng noäi dung caàn thieát trong hoaït ñoäng baûo toàn raïn san hoâ.
Nhieàu hoaït ñoäng giaùo duïc naâng cao nhaän thöùc ñaõ ñöôïc toå chöùc nhaèm vaøo caùc nhoùm coäng ñoàng. Qua khaûo saùt cho thaáy caùc phöông tieän truyeàn thoâng nhö: vaõng gia, loa phoùng thanh vaø taäp huaán ñöôïc ngöôøi daân cho laø ñaït hieäu quaû cao. Trong ñoù soá thì vaõng gia laø phöông tieän ñöôïc ngöôøi daân quan taâm nhieàu nhaát.
KIEÁN NGHÒ
Chính saùch
Ñeå thu huùt söï tham gia coäng ñoàng trong hoaït ñoäng baûo toàn moät caùch hieäu quaû, chuùng toâi xin ñöa ra nhöõng kieán nghò nhö sau:
Coù keá hoaïch, ñaàu tö vaø hoã trôï thích ñaùng giuùp phaùt trieån saûn xuaát, xoùa ñoùi, giaûm ngheøo, naâng cao trình ñoä giaùo duïc vaø nhaän thöùc cho ngöôøi daân.
UBND huyeän Vaïn Ninh caàn ban haønh caùc vaên baûn vaø nhöõng quy ñònh caàn thieát lieân quan ñeán vieäc quaûn lyù.
Taêng cöôøng tính phaùp lyù cho “Nhoùm haït nhaân” nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho coäng ñoàng trong coâng taùc kieåm tra, giaùm saùt khu baûo toàn.
Leân keá hoaïch vaø thöïc hieän Chieán löôïc giaùo duïc vaø naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng veà KBTB Raïn Traøo.
Caàn thay ñoåi qui cheá KBT phuø hôïp vôùi tình hình ñòa phöông hieän nay.
Giaûi phaùp
Caùc nguoàn lôïi bieån trong KBTB Raïn Traøo luoân ñöôïc söû duïng ñeå hoã trôï cho sinh keá cuûa coäng ñoàng daân cö. Caùc quyeát ñònh lieân quan ñeán vieäc phaân vuøng vaø quaûn lyù KBT seõ aûnh höôûng ñeán vieäc söû duïng caùc nguoàn lôïi cuûa ngöôøi daân. Chính vì vaäy coäng ñoàng daân cö trong KBTB Raïn Traøo seõ tham gia vaøo hoaït ñoäng laäp keá hoaïch vaø quaûn lyù neáu hoï thaáy ñöôïc lôïi ích khi tham gia.
Döïa vaøo nhöõng keát quaû nghieân cöùu, thöïc teá khaûo saùt vaø töø nhöõng ñoùng goùp yù kieán cuûa chính quyeàn vaø ngöôøi daân ñòa phöông, chuùng toâi xin ñöa ra moät soá giaûi phaùp nhaèm taêng cöôøng söï tham gia coäng ñoàng trong hoaït ñoäng baûo toàn.
Caùc giaûi phaùp:
Hoã trôï sinh keá
Taêng cöôøng caùc hoaït ñoäng tham gia cuûa ngöôøi daân trong baûo veä raïn san hoâ
Giaùo duïc naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng
Sau ñaây chuùng toâi xin ñi vaøo nhöõng giaûi phaùp cuï theå:
Hoã trôï sinh keá
Ngöôøi daân taïi thoân Xuaân Töï soáng chuû yeáu döïa vaøo nguoàn lôïi bieån. Ngoaøi nhöõng hoä coù nguoàn voán lôùn tham gia nuoâi troàng thì haàu nhö ngöôøi daân nôi ñaây chæ tham gia ñaùnh baét gaàn bôø. Trong khi ñoù nguoàn taøi nguyeân ven bôø haàu nhö caïn kieät.
Phuï nöõ chieám 52% daân soá trong thoân nhöng coù treân 70% phuï nöõ khoâng coù vieäc laøm hoaëc ít coù cô hoäi laøm vieäc.(Nguoàn, UBND xaõ Vaïn Höng, huyeän Vaïn Ninh, tænh Khaùnh Hoøa)
Nhö vaäy, hoã trôï sinh keá cho ngöôøi daân laø vaán ñeà ñaët ra nhaèm taïo coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi daân ñòa phöông. Moät maët, khi vieäc laøm oån ñònh, thu nhaäp taêng leân seõ haïn cheá ñöôïc caùc haønh vi taùi khai thaùc KBTB Raïn Traøo. Maët khaùc, khi cuoäc soáng taêng leân thì nhu caàu ñöôïc soáng trong moät moâi tröôøng laønh maïnh vaø trong saïch taêng leân, ngöôøi daân seõ tham gia tích cöïc trong caùc hoaït ñoäng baûo veä moâi tröôøng, ñaëc bieät laø hoaït ñoäng baûo veä raïn san hoâ taïi ñòa phöông.
Caùc hoaït ñoäng caàn laøm:
Thöïc hieän chöông trình tín duïng giuùp ngöôøi daân coù voán ñeå taïo thu nhaäp.
Toå chöùc caùc khoùa ñaøo taïo kó thuaät ñeå hoã trôï vieäc laøm.
Taïo moái quan heä giöõa ngöôøi daân vôùi caùc cô sôû saûn xuaát kinh doanh, chaúng haïn nhö coâng ty ñan löôùi theå thao vaø caùc cô sôû saûn xuaát haøng thuû coâng myõ ngheä ñeå taïo vieäc laøm cho phuï nöõ.
Taïo moái quan heä vôùi caùc coâng ty tö nhaân ñeå giôùi thieäu theâm vieäc laøm cho ngöôøi daân.
Toå chöùc caùc dieãn ñaøn sinh keá vôùi söï coù maët cuûa ngöôøi daân vaø caùc nhaø khoa hoïc nhaèm tìm ra caùc sinh keá beàn vöõng phuø hôïp vôùi ñòa phöông.
Taêng cöôøng caùc hoaït ñoäng coù söï tham gia coäng ñoàng
Ñoái vôùi nhoùm coäng ñoàng ñaõ töøng tham gia vaøo hoaït ñoäng baûo toàn:
+ Caàn toå chöùc caùc khoùa huaán luyeän bao goàm: an toaøn taøu bieån, caáp cöùu, kó naêng truyeàn thoâng moâi tröôøng, laën..
+ Ñaùnh giaù toaøn dieän veà phaùt trieån nuoâi troàng thuûy saûn trong KBT vaø söï lieân quan cuûa ngöôøi daân ñòa phöông trong hoaït ñoäng nuoâi troàng thuûy saûn.
+ Laäp vaø thöïc hieän “keá hoaïch veà giôùi” vì phuï nöõ trong KBTB Raïn Traøo vaø caùc haønh ñoäng ñeà cao vai troø phuï nöõ.
+ Duy trì vaø hoã trôï cuûa “Nhoùm tuyeân truyeàn”, “Nhoùm haït nhaân”, “Nhoùm töông trôï”…
Ñoái vôùi nhoùm coäng ñoàng chöa tham gia vaøo hoaït ñoäng baûo toàn:
+ Xaùc ñònh quyeàn söû duïng bieån ñoái vôùi coäng ñoàng soáng trong KBT ñeå ñaûm baûo hoï coù quyeàn söû duïng laâu daøi nhö caùc quyeát ñònh lieân quan ñeán vieäc phaân vuøng
+ Giuùp ngöôøi daân thoân Xuaân Töï töï tin tham gia vaøo vieäc laäp keá hoaïch quaûn lyù KBT.
Giaùo duïc naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng
Chöông trình Naâng cao nhaän thöùc Ña daïng sinh hoïc giai ñoaïn 2001 - 2010 ñaõ neâu leân “baûo toàn Ña daïng sinh hoïc hieän nay cuõng nhö mai sau phuï thuoäc vaøo trình ñoä nhaän thöùc cuûa nhöõng ngöôøi hoaïch ñònh chính saùch, cuõng nhö phuï thuoäc vaøo trình ñoä daân trí, thaùi ñoä vaø haønh vi cuûa moïi taàng lôùp trong xaõ hoäi. (nguoàn: Hieän traïng Ña daïng sinh hoïc Vieät Nam naêm 2005)
Chæ thò 36/CT-TW ngaøy 25/6/1998 cuûa Boä Chính trò Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng veà taêng cöôøng coâng taùc baûo veä moâi tröôøng trong thôøi kyø coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc cuõng ñaõ khaúng ñònh phaûi “thöôøng xuyeân giaùo duïc, tuyeân truyeàn, xaây döïng thoùi quen, neáp soáng vaø phong traøo quaàn chuùng tham gia baûo veä Ña daïng sinh hoïc”.
Nhö vaäy coâng vieäc naâng cao nhaän thöùc veà moâi tröôøng cho coäng ñoàng laø coäng vieäc caáp baùch ñoàng thôøi cuõng laø coâng vieäc thöôøng xuyeân ôû khaép moïi nôi, moïi luùc ñeå cho “baûo veä Ña daïng sinh hoïc noùi chung, raïn san hoâ noùi rieâng trôû thaønh moät yù nieäm ñaïo ñöùc cuûa thôøi ñaïi”.
Muïc tieâu: Coâng taùc tuyeân truyeàn, giaùo duïc coäng ñoàng nhaèm cung caáp cho ngöôøi daân caùc kieán thöùc vaø kyõ naêng caàn thieát veà caùc qui ñònh baûo veä taøi nguyeân thieân nhieân, moâi tröôøng cuûa nhaø nöôùc; caùc qui ñònh veà hoaït ñoäng khai thaùc thuûy saûn ñöôïc pheùp vaø caùc kieán thöùc veà san hoâ, kieán thöùc nuoâi troàng thuûy saûn coù hieäu quaû; nhöõng giaù trò cuûa taøi nguyeân thieân nhieân,…
Ñoái töôïng tuyeân truyeàn: bao goàm coäng ñoàng daân cö vaø caùc caùn boä ñòa phöông
Caùc hoaït ñoäng cuï theå:
Ñoái vôùi coäng ñoàng daân cö:
+ Tieán haønh caùc hoaït ñoäng naâng cao nhaän thöùc vaø truyeàn ñaït thoâng tin ñeán ngöôøi daân thoâng qua caùc chöông trình truyeàn thanh vaø chöông trình giaùo duïc veà baûo toàn bieån.
+ Trieån khai caùc chöông trình giaùo duïc baûo toàn bieån cho taát caû caùc tröôøng hoïc treân ñòa baøn Huyeän – ñaëc bieät taïi xaõ Vaïn Höng.
+ Trình chieáu nhieàu phim veà moâi tröôøng ñeå naâng cao nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân veà baûo toàn vaø baûo veä moâi tröôøng.
+ Phaùt haønh caùc baûn tin ñeå naâng cao nhaän thöùc cho ngöôøi daân veà KBTB.
+ Laép ñaët caùc maãu tröng baøy taïi Trung taâm giaùo duïc coäng ñoàng cuûa thoân Xuaân Töï.
+ Hoäi thaûo chuyeân ñeà.
+ Cung caáp taøi lieäu, saùch baùo, tôø rôi giôùi thieäu tieàm naêng, giaù trò taøi nguyeân thieân nhieân cuõng nhö caùc qui ñònh cuûa nhaø nöôùc veà baûo veä moâi tröôøng, taøi nguyeân, kyõ naêng vaø kieán thöùc aùp duïng caùc thaønh töïu nghieân cöùu khoa hoïc veà nuoâi troàng haûi saûn, baûo veä vaø phuïc hoài taøi nguyeân …
+ Toå chöùc caùc hoaït ñoäng tuyeân truyeàn nhoùm nhoû, xaây döïng caùc caâu laïc boä yeâu thieân nhieân, moâi tröôøng, nuoâi troàng haûi saûn.
+ Toå chöùc caùc cuoäc thi tìm hieåu, vieát, veõ veà moâi tröôøng, thieân nhieân
+ Ñaëc bieät, ñoái vôùi coäng ñoàng soáng treân bieån, phöông phaùp toát nhaát laø toå chöùc caùc taøu thuyeàn truyeàn thoâng vaø ngoân ngöõ, thoâng ñieäp aùp phích, caùc hoaït ñoäng thu huùt söï tham gia cuûa coäng ñoàng phaûi ñöôïc soaïn thaûo phuø hôïp. Beân caïnh ñoù caàn gaén keát noäi dung truyeàn thoâng moâi tröôøng vôùi caùc hoaït ñoäng vaên hoùa truyeàn thoáng cuûa ngöôøi daân vuøng bieån nhö ñua thuyeàn, leã hoäi caàu ngö…
Ñoái vôùi caùn boä ñòa phöông:
+ Naâng cao naêng löïc quaûn lyù trong hoaït ñoäng baûo toàn
+ Trang bò vaø naâng cao kieán thöùc moâi tröôøng
+ Naâng cao kó naêng truyeàn thoâng moâi tröôøng
Khu baûo toàn bieån Raïn Traøo ra ñôøi trong boái caûnh moâi tröôøng vaø nguoàn lôïi ven bieån cuûa Vieät Nam ñang bò suy giaûm nghieâm troïng. Moät heä thoáng caùc KBTB caáp quoác gia ñaõ ñöôïc nghieân cöùu vaø böôùc ñaàu moät vaøi döï aùn thí ñieåm ñaõ ñöa vaøo thöïc hieän vôùi söï hoã trôï cuûa Chính phuû vaø caùc nhaø taøi trôï quoác teá.
Khu baûo toàn Raïn Traøo ñaõ ñöôïc IMA Vieät Nam thöïc hieän trong 3 naêm vaø MCD thöïc hieän trong 2 naêm theo nguyeân taéc quaûn lyù döïa vaøo coäng ñoàng, laáy ngöôøi daân laøm trung taâm vôùi söï trôï giuùp cuûa chính quyeàn ñòa phöông vaø caùc cô quan chöùc naêng. Chính vì vaäy, ngöôøi daân ñaõ coù nhaän thöùc nhaát ñònh veà baûo veä ña daïng sinh hoïc vaø taøi nguyeân thieân nhieân. Keát quaû hoaït ñoäng 5 naêm vöøa qua taïi KBTB Raïn Traøo ñaõ thieát laäp neân moät neàn taûng raát quan troïng trong vieäc quaûn lyù döïa treân söï tham gia coäng ñoàng.
Hieän nay, nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân veà vaán ñeà baûo veä san hoâ ñaõ coù nhieàu thay ñoåi. Ngöôøi daân quan taâm hôn ñeán vieäc nuoâi con gì, qui moâ vaø möùc ñoä ra sao ñeå khoâng gaây haïi ñeán moâi tröôøng. Hoï trao ñoåi vôùi nhau thöôøng xuyeân hôn veà nhöõng taùc ñoäng moâi tröôøng ñeán sinh keá. Ngöôøi daân ñaõ thaáy vaø tham gia vaøo moät vaøi hoaït ñoäng sinh keá thaân thieän vôùi moâi tröôøng vaø thaáy moät phaàn lôïi ích cuûa noù, maëc duø lôïi ích kinh teá vaãn chöa roõ raøng. Tuy nhieân, caùc kieán thöùc veà san hoâ vaø nhaän thöùc cuûa hoï veà vaán ñeà baûo veä raïn san hoâ vaãn chöa ñöôïc ñaày ñuû. Nhö vaäy, vieäc toå chöùc caùc chöông trình truyeàn thoâng nhaèm giaùo duïc naâng cao hieåu bieát vaø nhaän thöùc cho caùn boä vaø ngöôøi daân ñòa phöông ñöôïc xem laø moät hoaït ñoäng thieát thöïc vaø ñaày yù nghóa.
Con ñöôøng ñaõ qua ñaày nhöõng gian nan nhöng con ñöôøng tröôùc maét coøn khoù khaên hôn nhieàu bôûi vaãn coøn nhöõng thaùch thöùc raát lôùn veà laâu daøi ñeå ñaûm baûo söï duy trì vaø söï phaùt trieån cuûa KBT. Ñaëc bieät vaán ñeà thu huùt ngöôøi daân tham gia baûo veä taøi nguyeân thieân nhieân ven bieån môùi chæ laø böôùc khôûi ñaàu.
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
noidungchinhsua.doc- 2NHIMV~1.DOC
- loi noi dau4.doc
- phuluc-ban phong van.doc
