Thái độ của nhà thầu xây dựng đối với rủi ro và quản lý rủi ro trong xây dựng: Nghiên cứu áp dụng cho trường hợp tỉnh Vĩnh Long và Cần Thơ

ng bao gồm nhiều giai đoạn triển khai, trong các giai đoạn nà thường tiềm ẩn những rủi ro. Những người tham gia vào ngành xây d ng cần được trang bị đầ đủ thông tin và kiến thức để quản lý rủi ro một c ch đầ đủ và có hệ thống iệc p d ng một phư ng ph p quản l rủi ro hiệu quả s đ ng g p r t l n vào thành c ng của d n d ng c đ ch của nghi n cứu nà là khảo s t và đ nh gi th i độ đối v i rủi ro và quy trình quản lý rủi ro trong các d án xây d ng từ g c độ nhận thức của các nhà thầu. Kết quả thu được chỉ ra rằng nhận thức về rủi ro của c c nhà thầu gồm cả thiệt hại tiềm ẩn song hành c ng v i c hội. Các nhà thầu nhận thức được tầm quan trọng của việc quản lý rủi ro trong giai đoạn lập d n và giai đoạn thi c ng và đ nh gi hai giai đoạn này là cần thiết phải áp d ng phư ng ph p quản lý rủi ro hiệu quả nh t Trong khi đ trong bốn quy trình cốt lõi khi xử lý rủi ro trong xây d ng, các nhà thầu đ nh gi việc c định rủi ro là quan trọng nh t. S m chủ động nhận dạng ph n t ch đ nh gi c biện pháp kiểm soát và giảm thiểu c c t c động x u của rủi ro là hết sức cần thiết nhằm đảm bảo khả thi, hiệu quả của d án Từ khóa: Rủi ro; quản lý rủi ro; nhà thầu xây d ng; ĩnh Long; Cần Th . 1. Giới thiệu chung c đ ch của quản l rủi ro trong d ng là để l n kế hoạch gi m s t và kiểm so t c c biện ph p cần thiết để ngăn ngừa rủi ro Để làm được điều này, cần c định ngu c đ nh gi mức độ rủi ro để đưa ra c c biện ph p để kiểm soát rủi ro và quản lý mọi rủi ro còn lại. Việc p d ng qu tr nh phư ng ph p quản lý rủi ro hiệu quả được coi là một yếu tố quan trọng và cần thiết cho s thành công của d án. Trong b t kỳ d án xây d ng nào rủi ro có thể phát sinh từ nhiều nguồn khác nhau và ph t sinh b t kỳ thời điểm nào. Tuy nhiên, việc quản l c c t c động b t lợi của rủi ro trong các d án xây d ng được đ nh gi là kh ng hiệu quả, dẫn đến s chậm trễ và kh ng đạt được các m c tiêu chung của d n như ch t lượng c ng tr nh và chi phí d ng [1]. iệc p d ng qu tr nh quản l rủi ro hiệu quả s tạo điều kiện đưa ra c c qu ết định trung lập rủi ro một c ch nhanh ch ng và ch nh c điều nà s dẫn đến hiệu quả vượt trội so v i việc chậm trễ khi ph t hiện rủi ro đ nh gi sai rủi ro và kh ng trung lập được rủi ro Để làm được điều đ một ếu tố r t quan trọng đ là th ng tin Để c được nhiều th ng tin h n về rủi ro trong c c d n d ng những người tham gia vào d n cần phải được trang bị tiếp cận c c th ng tin nà một c ch đầ đủ và c hệ thống c d việc th c hiện nhiều phư ng ph p kh c nhau kh ng cho ph p loại b t t cả c c rủi ro nhưng đảm bảo rằng rủi ro đuợc đ nh gi và quản l theo ph hợp và hiệu quả cho ph p đạt được c c m c ti u chung của d n Email: vantien.phan1010@gmail.com (P. V. Tiến) Trường Đại học Vinh Tạp chí khoa học, Tập 49 - Số 1A/2020, tr. 14-20 15 uản l rủi ro trong d ng bao gồm c c bư c c định rủi ro ph n t ch rủi ro và th c hiện c c bư c để giảm thiểu ho c loại b c c rủi ro Trong th c tế nghề d ng c nhiều k thuật để quản l rủi ro bao gồm bảo hiểm để quản l nhiều rủi ro kh c nhau Điều nà cho ph p d n d ng được chuẩn bị trư c cho c c v n đề rủi ro c thể ả ra như tai nạn lao động hư h ng thiết bị iệc quản l rủi ro cần được th c hiện l p lại li n t c trong toàn bộ v ng đời d n v c c rủi ro tha đ i li n t c ủi ro phải được c định đ nh gi và phản hồi từ c c b n li n quan từ c c giai đoạn s m nh t của d n nhằm kịp thời chuẩn bị c c giải ph p ử l hiệu quả c c rủi ro khi ch ng ả đến ột qu tr nh quản l rủi ro hiệu quả s cho ph p t t cả c c b n li n quan hiểu r h n về c c rủi ro c thể li n quan đến d n c c qu ết định đưa ra s được h trợ b i c c ph n t ch chi tiết goài ra, dữ liệu về rủi ro của c c d n trong qu khứ c thể được sử d ng để h trợ c c qu tr nh quản l rủi ro trong tư ng lai Tu nhi n, th c tế cho th nhiều nhà thầu d ng đ c biệt tại iệt am vẫn chưa nhận ra tầm quan trọng của việc p d ng c c k thuật quản l rủi ro như là một phần kh ng thể thiếu trong qu tr nh triển khai d n d ng nhiều ngu n nh n dẫn đến việc quản l rủi ro thiếu hiệu quả bao gồm việc thiếu c c qu tr nh quản l rủi ro bài bản s gi n đoạn trong c c giai đoạn triển khai d n d ng s thiếu kiến thức li n quan do kh ng c đủ dữ liệu đầ đủ thiếu đồng bộ giữa c c qu tr nh và giữa c c b n li n quan đến d n g c độ vị tr của c c nhà thầu d ng tr ch nhiệm đối v i rủi ro là qu ết định em c c rủi ro c thể ả ra đ c n n được giảm b t n tr nh chu ển giao ho c giữ lại hà thầu cần hiểu tầm quan trọng của rủi ro và qu tr nh c c bư c quản l rủi ro hiệu quả để đạt được c c m c ti u của d n ], [7]. Trong nghi n cứu nà quản l rủi ro trong ngành d ng iệt am đ được nghi n cứu tập trung vào th i độ của c c nhà thầu đối v i rủi ro c c k thuật qu tr nh quản l rủi ro c nhà thầu tham gia trả lời bảng c u h i được chọn từ t chức nh và l n c c tỉnh ĩnh ong và ần Th vậ nghi n cứu chỉ gi i hạn t chức d ng hai tỉnh gồm ĩnh ong và ần Th 2. Phƣơng pháp nghiên cứu Nghiên cứu th c hiện bằng phư ng ph p h n hợp trong đ có cả k thuật thu thập dữ liệu định lượng và định tính [8]. Hình thức khảo sát này tích hợp hai loại dữ liệu và s kết hợp giữa phư ng ph p định t nh và định lượng, tạo điều kiện hiểu r h n về v n đề nghiên cứu [9]. Tuy nhiên, dữ liệu định lượng được ph n t ch định lượng trong khi dữ liệu định t nh được ph n t ch định tính [8]. Từ những nghi n cứu trư c đ trong lĩnh v c quản l rủi ro - bảng c u h i đ được d ng bao gồm c c c u h i t m hiểu nhận thức kiến thức và việc th c hiện th c tế qu tr nh quản l rủi ro trong d ng tại iệt am Bảng câu h i được thiết kế để c định th i độ, kiến thức và ứng d ng quản lý rủi ro trong ngành xây d ng Việt Nam goài ra một bộ c u h i ph ng v n b n c u tr c c ng được d ng để thu thập dữ liệu khảo s t định t nh Bảng câu h i là một trong những k thuật thu thập dữ liệu được sử d ng ph biến nh t trong chiến lược khảo sát. M i c nh n được cung c p một bảng câu h i được yêu cầu trả lời cùng một bộ câu h i, cho phép thu thập câu trả lời từ một mẫu l n trư c khi phân tích [8]. Một số câu h i cho ph p người được h i đưa ra kiến cá nhân, không gi i hạn b i c c phư ng n c sẵn. Các câu h i khác có thể gi i hạn phư ng n trả lời N. Q. Đoàn, P. V. Tiến / Thái độ của nhà thầu xây dựng đối với rủi ro và quản lý rủi ro trong xây dựng 16 có/không, l a chọn mức độ đ nh gi từ 1-5 tư ng ứng v i các mức quan trọng và các câu h i trắc nghiệm [10]. Có t ng cộng 43 phản hồi trong số 336 lời mời tham gia ph ng v n, tỷ lệ phản hồi mức x p xỉ 13%. Khoảng 70% số người được h i c h n 0 năm kinh nghiệm trong ngành xây d ng. Quy mô của c c c ng t c đại diện ngang nhau, khoảng 48% có h n 300 nhân viên trong khi 5 % c t h n 300 nhân viên. 3. Thái độ đối với rủi ro và quy trình quản lý rủi ro Kết quả sau đ được thu thập từ bảng câu h i bao gồm các câu h i dư i đ : - Bạn nhận thức như thế nào về rủi ro trong xây d ng? Kết quả thu được cho th y phần l n người được h i cho rằng rủi ro kh ng c nghĩa là mối đe dọa hoàn toàn mà còn tiềm ẩn c hội trong đ như tr nh bà trong H nh 1. Chỉ c người được h i nhận th y rủi ro chỉ là mối đe dọa; ngược lại, người khác cho th y rủi ro là một c i g đ t ch c c (c hội). Tuy vậy khoảng 88% ( 0 người) trong số những người được h i nhận thức được rủi ro trong ngành xây d ng là s kết hợp giữa yếu tố tích c c và yếu tố tiêu c c. - Th i độ của bạn li n quan đến rủi ro là gì? Khoảng 7% số người được h i trả lời họ c th i độ tiếp cận tích c c đối v i rủi ro, không e ngại đối m t v i rủi ro, trong khi 9% cho th y họ không thích rủi ro Đa số người được h i (8 %) c th i độ trung lập, có nghĩa là c n bằng giữa tích c c và tiêu c c đối v i rủi ro, giữa tránh và tìm kiếm rủi ro. Do đ một mối tư ng quan giữa v n đề 1 trên và v n đề này có thể quan s t được qua tỉ lệ những người được h i nhận thức tiêu c c/tích c c về rủi ro và tỉ lệ c th i độ tiêu c c/tích c c đ - Giai đoạn nào quan trọng nh t để quản lý rủi ro? Những người được h i trả lời khác nhau khá nhiều khi được h i giai đoạn nào họ coi việc th c hiện quản lý rủi ro là quan trọng nh t Điều này có thể được lý giải b i s đa dạng về nghề nghiệp lĩnh v c công tác trong ngành công nghiệp xây d ng của người được h i c nhà tư v n xây d ng c u hư ng coi trọng giai đoạn kết thúc d n h n; trong khi đ c c nhà quản lý xây d ng, quản l c ng trường coi trọng giai đoạn quy hoạch và t chức, triển khai thi c ng h n v những giai đoạn đ tiềm ẩn nhiều rủi ro h n H nh : Nhận h rủi ro ủ người đư h i rái à hái độ ủ họ đối ới rủi ro (phải) Trường Đại học Vinh Tạp chí khoa học, Tập 49 - Số 1A/2020, tr. 14-20 17 Tuy vây, kết quả c ng cho th đa số coi giai đoạn lập d án là giai đoạn quan trọng nh t để th c hiện quản lý rủi ro c giai đoạn được trả lời quan trọng tiếp theo lần lượt là t chức triển khai và cuối c ng là giai đoạn hoàn thiện, kết thúc d n như tr nh bà H nh trong đ cột giá trị theo phư ng thẳng đứng thể hiện giá trị trung bình chung theo đ nh gi mức độ của câu h i, theo thứ t từ 1 - 4, thể hiện mức độ quan trọng tăng dần của từng giai đoạn trong đ mức 1 ít quan trọng, mức 4 là r t quan trọng. - Quy trình quản lý rủi ro nào là quan trọng nh t? Trong số c c bư c quản lý rủi ro được h i, nhận dạng rủi ro được đ nh gi là bư c quan trọng nh t như được trình bày trong Hình 3 c bư c đ nh gi rủi ro, phản ứng rủi ro và giai đoạn giám sát rủi ro được coi là khá quan trọng v i tầm quan trọng ngang nhau giữa bư c. H nh : ế q ả rả ời i i đoạn nào à q n rọng nh đ q ản rủi ro Kết quả (Hình 1) chỉ ra rằng th i độ của các nhà thầu được khảo sát đối v i rủi ro là s kết hợp của cả c hội và ngu c Điều này mâu thuẫn v i kết quả được trình bày b i 5 trong đ ngành d ng chủ yếu là không thích rủi ro. Tuy nhiên, những phát hiện trong nghiên cứu nà tư ng ứng v i lời giải th ch được đưa ra b i [11] liên quan đến cách nhận thức rủi ro khi tuân thủ các tiêu chuẩn quản lý rủi ro chính thức. H nh 3: ế q ả rả ời Q r nh q ản rủi ro nào à q n rọng nh 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 Thiết kế ập d n Triển khai Hoàn thiện ứ c đ ộ đ n h g i t ru n g b n h 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 hận dạng rủi ro Đ nh gi rủi ro Phản ứng rủi ro Giám sát rủi ro ứ c đ ộ đ n h g i t ru n g b n h N. Q. Đoàn, P. V. Tiến / Thái độ của nhà thầu xây dựng đối với rủi ro và quản lý rủi ro trong xây dựng 18 Một trong những nhà thầu được h i đ nh gi t nh t ch c c hay tiêu c c của rủi ro tùy thuộc vào loại rủi ro c thể. Tuy nhiên, phần l n cho rằng rủi ro tiềm ẩn cả ngu c và c hội v sau khi đối m t v i rủi ro và vượt qua, nhà thầu s có kinh nghiệm và tìm được cách quản lý các tình huống nguy hiểm tư ng t trong tư ng lai Các nhà thầu đều nhận thức được tầm quan trọng của rủi ro và việc áp d ng quy trình quản lý rủi ro hiệu quả là r t cần thiết. Việc áp d ng c c phư ng ph p quản lý rủi ro một cách bài bản và c c s lý thuyết tin cậy s tạo điều kiện cho việc tối đa h a c c c hội và giảm thiểu c c ngu c Tu vậy, hầu như kh ng ai trong số các nhà thầu được khảo sát có kiến thức ha đ th c hiện một quy trình quản lý rủi ro bài bản. Hầu hết đều th c hiện quản lý rủi ro theo kinh nghiệm và kh ng ai được đào tạo bài bản hay trang bị kiến thức th ng qua c c kh a đào tạo c thể. M c dù những người được h i không có kiến thức về các mô hình quản lý rủi ro lý thuyết, họ vẫn áp d ng các quy trình quản lý rủi ro tư ng t Điều đ chứng t qua th c tiễn các d n đ và đang triển khai, họ đ gi n tiếp th c hành quản lý rủi ro tư ng t như c c phư ng ph p quản lý rủi ro trong sách v . Những người được h i đ m tả một qu tr nh chung để c định các rủi ro kh c nhau sau đ là đ nh gi rủi ro và mức độ ưu ti n t thuộc vào mức độ tác động và xác su t xảy ra được c định bằng kinh nghiệm và thảo luận. Bảng câu h i tiết lộ rằng những người được h i nhận th y quản lý rủi ro là quan trọng nh t trong giai đoạn lập d án (Hình 2). Tuy nhiên, kết quả cho th y rằng mọi giai đoạn đều được coi là r t quan trọng v giai đoạn lập d án không có s chênh lệch đ ng kể v i c c giai đoạn khác. H n nữa, trong số bốn quy trình cốt lõi trong quản lý rủi ro người được h i xem nhận dạng rủi ro là quan trọng nh t trong khi đ nh gi phản hồi và giám sát được đ nh giá mức độ quan trọng như nhau (Hình 3) Điều nà tư ng đồng v i tuyên bố của [7] rằng quy trình nhận dạng có thể được em là bư c quan trọng nh t. 4. Kết luận Th i độ đối v i rủi ro và quy trình quản lý rủi ro trong các d án xây d ng Việt Nam từ g c độ nhận thức của các nhà thầu được đ nh gi th ng qua bảng h i, ph ng v n các nhà thầu hai tỉnh ĩnh ong và ần Th . Kết quả cho th y nhận thức của các nhà thầu về rủi ro bao gồm cả ngu c và c hội. Các nhà thầu nhận thức được tầm quan trọng của việc quản lý rủi ro trong giai đoạn lập d n đầu tư và giai đoạn thi công. Hầu hết các nhà thầu đ nh gi hai giai đoạn này là quan trọng nh t để áp d ng quản lý rủi ro. Việc áp d ng đ ng qu tr nh quản lý rủi ro trong c c giai đoạn này s đạt hiệu quả cao nh t. Trong khi đ trong bốn quy trình cốt lõi khi xử lý rủi ro trong xây d ng, các nhà thầu đ nh gi việc c định rủi ro là quan trọng nh t. S m chủ động nhận dạng, phân t ch đ nh gi c biện pháp kiểm soát và giảm thiểu c c t c động x u của rủi ro là hết sức càn thiết nhằm đảm bảo khả thi, hiệu quả của d án. Trường Đại học Vinh Tạp chí khoa học, Tập 49 - Số 1A/2020, tr. 14-20 19 TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Smith, N. J., Merna, T., & Jobling, P., Managing Risk in Construction Projects (Second Edition uppl.), Blackwell Publishing, 2006. [2] Winch, G., Managing Construction Projects (Second edition uppl.), Wiley Blackwell Publishing, 2010. [3] Potts, K., Construction Cost Management: Leaning from caste studies, London and New York: Taylor & Francis Group, 2008. [4] Schieg “ isk management in construction project management”, Journal of Business Economics and Management, 7:2, 77-83, 2006. [5] Akintoye, A., & Macleod, M., “ isk Analysis and Management in onstruction”, International Journal of Project Management, 15, 31-38, 1997. [6] ao ăn Tường, Phương pháp ph n í h rủi ro và khả năng ng dụng trong doanh nghiệp xây dựng, Trường Đại học Xây d ng, Luận văn Thạc s , 2000. [7] Banaitene, N., & Banaitis, A., Risk Management in Construction, Projects. In Tech., 2012. [8] Saunders, M., Lewis, P., & Thornhill, A.,Research Methods for Business Students Vo . 5 h , Edinburgh Gate Harlow: Pearson Education Limited, 2009. [9] Creswell, J., Research Desing: Qualitative, Quantitative and Mixed Methods Approaches (Vol. 4th Edition), Los Angeles, London, New Dehli, Singapore, Washington DC: SAGE Publications, Inc, 2013. [10] Phillips, P., Data Collection: Planning for and Collecting All Types of Data, John Wiley & Sons, 2008. [11] Dehdasht, G., Zin, R., & Keyvanfar, A., “ isk classification and barrier of implementing risk management in oil and gas construction companies”, Jurnal Teknologi, 2015. [12] ăn ong “ ột số v n đề về quản lý rủi ro trong d n đầu tư d ng công tr nh” Tạp chí Kinh tế xây dựng, số 4, 2006. N. Q. Đoàn, P. V. Tiến / Thái độ của nhà thầu xây dựng đối với rủi ro và quản lý rủi ro trong xây dựng 20 SUMMARY THE ATTITUDE OF CONTRACTORS TOWARDS RISK AND RISK MANAGEMENT PROCESS IN CONSTRUCTION Construction projects are complex which have many potential risks. People involved in the construction industry need to be well - equipped with information and knowledge to manage risks adequately and systematically. The implementation of an effective risk management in relation to managing associated project risk knowledge may facilitate successful construction project endeavors. The purpose of this research is to explore the attitude towards risk and risk management process in construction projects in Vietnamese construction industry, with the emphasis on the perspective of contractors. The results indicate that the perception of risk within the Vietnamese construction industry includes both threats and opportunities. The majority of professionals in the industry have a risk neutral approach, contrary to previous research. The importance of implementing an effective risk management is shared, especially in the planning and production phase while risk identification was perceived to be most important out of the four core processes. Key words: Risk in construction; risk management; constractor; Vinh Long; Can Tho.