Tăng cường vai trò kinh tế của Nhà nước là nhân tố quan trọng để hình thành và hoàn thiện cơ chế quản lý kinh tế mới ở nước ta

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n bé m«n kinh tÕ b¶o hiÓm §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ §Ò tµi: T¨ng c­êng vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc lµ nh©n tè quan träng ®Ó h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi ë n­íc ta hiÖn nay Hä vµ tªn : §Æng thÞ hång v©n Líp : kinh tÕ b¶o hiÓm A Kho¸ : 42 Gi¸o viªn h­íng dÉn: Lª ViÖt Hµ Néi - 2001 a. PhÇn më ®Çu: LÞch sö ph¸t triÓn cña loµi ng­êi chÝnh lµ sù ph¸t triÓn vµ thay thÕ cña c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt mµ øng víi nã lµ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi kh¸c nhau. C¸c h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi ®· kÕ tiÕp nhau ra ®êi, c¸i sau phñ ®Þnh c¸i tr­íc, c¸i míi phñ ®Þnh c¸i cò. §©y lµ sù phñ ®Þnh mang tÝnh chÊt biÖn chøng, tøc lµ kh«ng xãa bá hoµn toµn, s¹ch tr¬n mµ lµ sù phñ ®Þnh cã chän läc vµ kÕ thõa. Trong lÞch sö ®· cã c¸c h×nh th¸i : céng s¶n nguyªn thuû, n« lÖ, phong kiÕn, t­ b¶n chñ nghÜa vµ tiÕn tíi lµ h×nh th¸i céng s¶n chñ nghÜa mµ giai ®o¹n ®Çu cña nã lµ chñ nghÜa x· héi. Céng s¶n chñ nghÜa lµ h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ cao nhÊt, tiÕn bé nhÊt, lµ c¸i ®Ých mµ con ng­êi lu«n muèn v­¬n tíi. ViÖt Nam -®Êt n­íc tù hµo víi truyÒn thèng bèn ngh×n n¨m lÞch sö- còng ®ang tõng ngµy, tõng giê hoµn thiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®Ó ®­a tæ quèc ph¸t triÓn lªn mét b­íc cao h¬n, ®Ó tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. C«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta ®· ®­îc tiÕn hµnh qua 16 n¨m, víi nhiÒu thµnh tùu to lín vÒ mäi mÆt cña ®êi sèng ®Æc biÖt lµ trªn lÜnh vùc kinh tÕ, ®êi sèng nh©n d©n kh«ng nh÷ng ®­îc c¶i thiÖn mµ cßn tõng b­íc ®­îc n©ng cao. §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã ngoµi nh©n tè con ng­êi th× mét nh©n tè cã vai trß còng rÊt quan träng lµ ta ®· lùa chän ph¸t triÓn mét m« h×nh kinh tÕ phï hîp víi thùc tiÔn ®Êt n­íc vµ t×nh h×nh chung cña khu vùc vµ thÕ giíi. §ã chÝnh lµ h×nh thøc kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. §©y lµ mét sù lùa chän s¸ng suèt vµ hîp lý cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam, xuÊt ph¸t tõ viÖc nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan vÒ nÒn kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng ®· ®­îc tiÕn hµnh ë rÊt nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Sù s¸ng t¹o ë ®©y chÝnh lµ sù vËn dông lÝ luËn cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin cïng t­ t­ëng Hå ChÝ Minh ®óng, phï hîp víi thùc tiÔn ViÖt Nam. Bëi v×, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tuy lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao nhÊt cña kinh tÕ hµng ho¸, nã còng t¹o ra ®éng lùc lín cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, song ®ång thêi kinh tÕ thÞ tr­êng còng cã nh÷ng mÆt tr¸i cña nã. §ã chÝnh lµ nh÷ng h¹n chÕ, nh÷ng bÊt cËp n¶y sinh kh«ng chØ trªn lÜnhvùc kinh tÕ mµ cßn liªn quan ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi. NÕu nh­ mét ®Êt n­íc kh«ng thÓ gi¶i quyÕt tèt c¸c tiªu cùc ®ã th× sÏ kh«ng thÓ ph¸t triÓn l©u bÒn ®­îc. NhËn thøc mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ ®óng ®¾n quy luËt ®ã, Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· ph¸t huy vai trß lµ ng­êi dÉn ®­êng ®Ó nÒn kinh tÕ ®i ®óng h­íng, gi¶i quyÕt, h¹n chÕ c¸c hiÖn t­îng ph¸t sinh ®Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ bÒn v÷ng. Trong thêi gian qua, vai trß kinh tÕ nµy cña Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· thùc sù ph¸t huy cã hiÖu qu¶ vµ dÇn dÇn cµng hoµn thiÖn thªm. §Ò tµi : “T¨ng c­êng vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc lµ nh©n tè quan träng ®Ó h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi ë n­íc ta hiÖn nay” cã néi dung ®Ò cËp ®Õn chÝnh vÊn ®Ò nµy. §©y lµ mét ®Ò tµi kh«ng ®¬n gi¶n song l¹i rÊt thó vÞ. ViÖc nghiªn cøu vµ t×m hiÓu ®Ò tµi nµy ®· khiÕn em ®­îc cung cÊp thªm rÊt nhiÒu kiÕn thøc vÒ thùc tiÔn còng nh­ lý luËn. Trong ®ã vÊn ®Ò s©u s¾c nhÊt chÝnh lµ sù vËn dông s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c-Lªnin ë ViÖt Nam hay sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a “ Bµn tay v« h×nh” vµ “Bµn tay h÷u h×nh” trong qu¶n lý kinh tÕ ë ®Êt n­íc ta hiÖn nay. B.PhÇn néi dung I.Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc: 1.Sù h×nh thµnh Nhµ n­íc trong lÞch sö vµ chøc n¨ng kinh tÕ cña nã: Nhµ n­íc kh«ng ph¶i lµ c¸i bÈm sinh s½n cã mµ nã xuÊt hiÖn g¾n liÒn víi sù xuÊt hiÖn chÕ ®é t­ h­ò vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, cña s¶n xuÊt hµng ho¸, giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp. Nhµ n­íc lµ kiÓu tæ chøc x· héi cña x· héi cã giai cÊp. Nã lµ mét bé m¸y, mét hÖ thèng tæ chøc chÆt chÏ t¸c ®éng vµo mäi mÆt ®êi sèng x· héi do giai cÊp thèng trÞ lËp ra. Nhµ n­íc lµ c«ng cô cña giai cÊp thèng trÞ ®­îc sö dông ®Ó duy tr× trËt tù x· héi sao cho phï hîp víi lîi Ých cña nã. Chøc n¨ng ban ®Çu cña Nhµ n­íc lµ qu¶n lý hµnh chÝnh, tuy nhiªn lÞch sö x· héi loµi ng­êi ®· chøng tá r»ng trong sù ph¸t triÓn do yªu cÇu cña qu¶n lý x· héi, chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc lu«n g¾n liÒn víi chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh. Trong c¸c nhµ n­íc ®­¬ng ®¹i kh«ng cã nhµ n­íc nµo ®øng trªn kinh tÕ hay ngoµi kinh tÕ. ë c¸c thêi k× kh¸c nhau, ë c¸c chÕ ®é x· héi kh¸c nhau do tÝnh chÊt Nhµ n­íc kh¸c nhau nªn vai trß vµ chøc n¨ng kinh tÕ cña Nhµ n­íc cã biÓu hiÖn kh¸c nhau. Trong thêi ®¹i chiÕm h÷u n« lÖ, Nhµ n­íc chñ n«- kiÓu nhµ n­íc ®Çu tiªn trong lÞch sö ®· trùc tiÕp dïng quyÒn lùc cña m×nh can thiÖp vµo viÖc ph©n phèi cña c¶i ®­îc s¶n xuÊt ra. Trong thêi ®¹i cña Nhµ n­íc chñ n«, cña c¶i ®­îc s¶n xuÊt ra bëi nh÷ng ng­êi n« lÖ d­íi sù chØ huy ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña giai cÊp chñ n«, nh­ng khèi l­îng cña c¶i Êy kh«ng ®­îc “ph©n phèi” mµ bÞ giai cÊp chñ n« chiÕm ®o¹t b»ng b¹o lùc, c¸c thñ ®o¹n b¹o lùc phi kinh tÕ ë ®©y ®­îc sö dông lµm c«ng cô ®Ó chiÕm ®o¹t, c­ìng bøc kinh tÕ. Trong thêi kú phong kiÕn, Nhµ n­íc kh«ng chØ can thiÖp vµo viÖc ph©n phèi cña c¶i mµ cßn ®øng ra tËp hîp lùc l­îng nh©n d©n x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, khuyÕn khÝch quan l¹i di d©n ®i më mang c¸c vïng ®Êt míi ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch ruéng ®Êt thÝch hîp víi tõng thêi kú. Nh×n chung c¸c ho¹t ®éng nµy diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t. Nh­ vËy, vai trß kinh tÕ chñ yÕu cña c¸c Nhµ n­íc lµ ®Æt ra chÕ ®é thuÕ kho¸ - mét chÕ ®é ®ãng gãp, cã tÝnh c­ìng bøc ®Ó nu«i sèng bé m¸y cai trÞ, thùc hiÖn chøc n¨ng ®èi néi, ®iÒu hoµ giai cÊp, ®iÒu hoµ sù xung ®ét vµ “gi÷ cho xung ®ét ®ã n»m trong vßng trËt tù”, nh»m phôc vô lîi Ých cña giai cÊp thèng trÞ. Nguån thu cña thuÕ kho¸ cßn nh»m thùc hiÖn chøc n¨ng ®èi ngo¹i; b¶o vÖ l·nh thæ , theo ®ã lµ b¶o vÖ lîi Ých vµ më réng lîi Ých kinh tÕ cña giai cÊp thèng trÞ x· héi khái bÞ x©m l­îc hoÆc bÞ mÊt ®i ë n­íc ngoµi. Trªn thÕ giíi vµo thÕ kØ XV Chñ nghÜa t­ b¶n (CNTB) ®­îc h×nh thµnh, qu¸ tr×nh tÝch luü nguyªn thuû t­ b¶n ®­îc thùc hiÖn – nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tõng b­íc ®­îc h×nh thµnh. §Ó gióp cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh, giai cÊp t­ s¶n cÇn cã “bµ ®ì” nãi c¸ch kh¸c lµ cÇn cã sù hç trî cña Nhµ n­íc. ChÝnh v× vËy vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc ngµy cµng ®­îc x¸c lËp vµ n©ng cao. Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc kh«ng dõng ë thuÕ kho¸, kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ c¬ quan cai trÞ, ë bªn ngoµi, bªn trªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh­ F.¡nghen ®· nhËn xÐt: “ NÒn v¨n minh mµ tiÕn lªn th× b¶n th©n thuÕ m¸ lµ kh«ng ®ñ n÷a ; Nhµ n­íc ph¸t hµnh hèi phiÕu, vay nî tøc lµ ph¸t hµnh c«ng tr¸i”. Khi nghiªn cøu vÒ vÒ vai trß cña Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ ®· cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm, häc thuyÕt kh¸c nhau. Adam Smith (1723–1790) mét kinh tÕ gia næi tiÕng ng­êi Anh ®· ®­a ra thuyÕt “Bµn tay v« h×nh” vµ nguyªn lý “Nhµ n­íc kh«ng can thiÖp” vµo ho¹t ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ. ¤ng cho r»ng viÖc tæ chøc nÒn kinh tÕ hµng ho¸ cÇn theo nguyªn t¾c tù do. Sù ho¹t ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ lµ do quy luËt kh¸ch quan tù ph¸t chi phèi; sù vËn ®éng cña thÞ tr­êng lµ do quan hÖ cung-cÇu vµ sù biÕn ®æi tù ph¸t cña gi¸ c¶ hµng hãa trªn thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh ; quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi lµ quan hÖ lîi Ých kinh tÕ. A.Smith cho r»ng mçi ho¹t ®éng chØ nh»m lîi nhuËn siªu ng¹ch song do “Bµn tay v« h×nh” chi phèi, buéc ng­êi ta ph¶i phôc tïng tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. §Ó cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn lµnh m¹nh Nhµ n­íc kh«ng nªn can thiÖp vµo kinh tÕ thÞ tr­êng, vµo ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. §Çu nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû XX, nh÷ng cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ næ ra th­êng xuyªn ®Æc biÖt lµ cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi n¨m 1929-1933 ®· chøng tá r»ng “Bµn tay v« h×nh” kh«ng thÓ ®¶m b¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn æn ®Þnh cho nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn. H¬n n÷a tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt ph¸t triÓn ngµy cµng cao ®· chØ cho c¸c nhµ kinh tÕ häc thÊy r»ng : cÇn cã sù can thiÖp cña Nhµ n­íc vµo qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ; ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. Nhµ kinh tÕ Anh John Maynard Keynes (1884-1946) ®· ®­a ra lý thuyÕt nhµ n­íc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Nhµ n­íc can thiÖp vµo kinh tÕ ®Ó kh¾c phôc, ®Èy lïi khñng ho¶ng vµ thÊt nghiÖp, t¹o ra sù æn ®Þnh cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Theo «ng Nhµ n­íc can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ ë c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m«. ë tÇm vÜ m« Nhµ n­íc sö dông c¸c c«ng cô qu¶n lý nh­: l·i suÊt, chÝnh s¸ch tÝn dông, ®iÒu tiÕt l­u th«ng tiÒn tÖ…ë tÇm vi m« Nhµ n­íc trùc tiÕp ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch vô c«ng céng. Song nh÷ng chÊn ®éng lín trong nÒn kinh tÕ vÉn diÔn ra. H¬n n÷a t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, thÊt nghiÖp, l¹m ph¸t vÉn x¶y ra vµ ngµy cµng nghiªm träng. V× vËy xu h­íng “hçn hîp” ngµy nay c¸c nhµ kinh tÕ ®· thõa nhËn r»ng : C¸c nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i muèn ph¸t triÓn ph¶i dùa vµo c¶ c¬ chÕ thÞ tr­êng còng nh­ sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Næi bËt lµ quan ®iÓm “Kinh tÕ hçn hîp” cña Paul Samuelson-mét kinh tÕ gia ng­êi Mü. Trong “Kinh tÕ häc” «ng cho r»ng : “§iÒu hµnh mét nÒn kinh tÕ kh«ng cã c¶ chÝnh phñ lÉn thÞ tr­êng còng nh­ ®Þnh vç tay b»ng mét bµn tay”. C¶ hai bªn ChÝnh phñ vµ thÞ tr­êng ®Òu lµ thiÕt yÕu. Tõ sau n¨m 1917, víi sù ra ®êi cña Liªn bang céng hoµ x· héi chñ nghÜa X« ViÕt vµ sau n¨m 1945 lµ sù ra ®êi cña hÖ thèng XHCN thÕ giíi, trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi cßn cã nÒn kinh tÕ chØ huy vËn ®éng theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Trong c¬ chÕ nµy, Nhµ n­íc lµ ng­êi qu¶n lý trùc tiÕp mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ b»ng kÕ ho¹ch vµ th«ng qua mét lo¹t c¸c chØ tiªu ph¸p lÖnh vµ chØ tiªu gi¸n tiÕp. KÕt qu¶ v× x¬ cøng, c¸c n­íc theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung nh­ Liªn X« vµ c¸c n­íc XHCN(cò) ®· ph¶i chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ ph¶i ®æi míi c¸ch thøc qu¶n lý cña Nhµ n­íc. 2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®èi víi nÒn kinh tÕ: VÒ ph­¬ng diÖn kinh tÕ cã thÓ kh¸i qu¸t r»ng, lÞch sö ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x· héi cña nh©n lo¹i ®· vµ ®ang tr¶i qua hai kiÓu tæ chøc kinh tÕ thÝch øng víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· h«Þ, hai thêi ®¹i kinh tÕ tù nhiªn tù cung tù cÊp, vµ thêi ®¹i kinh tÕ hµng ho¸, mµ giai ®o¹n cao cña nã ®­îc gäi lµ kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ tù nhiªn lµ kiÓu tæ chøc kinh tÕ-x· héi ®Çu tiªn cña nh©n lo¹i. §ã lµ ph­¬ng thøc sinh ho¹t kinh tÕ ë tr×nh ®é thÊp ban ®Çu lµ sö dông nh÷ng tÆng vËt cña thiªn nhiªn vµ sau ®ã ®­îc thùc hiÖn th«ng qua nh÷ng t¸c ®éng trùc tiÕp vµo tù nhiªn ®Ó t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ sö dông trong viÖc duy tr× sù sinh tån cña con ng­êi. Nã ®­îc bã hÑp trong mèi quan hÖ tuÇn hoµn khÐp kÝn gi÷a con ng­êi vµ tù nhiªn. Kinh tÕ tù nhiªn lÊy quan hÖ trùc tiÕp gi÷a con ng­êi vµ tù nhiªn, mµ tiªu biÓu lµ gi÷a lao ®éng vµ ®Êt ®ai lµm nÒn t¶ng. Ho¹t ®éng kinh tÕ ®ã g¾n liÒn víi x· héi sinh tån, víi kinh tÕ n«ng nghiÖp tù cung, tù cÊp. Nã ®· tån t¹i vµ thèng trÞ trong c¸c x· héi céng s¶n nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn, tuy kh«ng cßn gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ nh­ng vÉn cßn tån t¹i trong x· héi t­ b¶n cho ®Õn ngµy nay. Kinh tÕ tù nhiªn, hiÖn vËt, sinh tån, tù cung tù cÊp g¾n liÒn víi kÐm ph¸t triÓn vµ l¹c hËu. Kinh tÕ hµng ho¸, b¾t ®Çu b»ng kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n, ra ®êi tõ khi chÕ ®é céng s¶n nguyªn thuû tan r·, dùa trªn hai tiÒn ®Ò c¬ b¶n lµ cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ cã sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ do chÕ ®é së h÷u kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. ChuyÓn tõ kinh tÕ tù nhiªn tù cung tù cÊp sang kinh tÕ hµng ho¸ lµ ®¸nh dÊu b­íc chuyÓn sang thêi ®¹i kinh tÕ cña sù ph¸t triÓn, thêi ®¹i v¨n minh cña nh©n lo¹i. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña m×nh, vÞ thÕ cña kinh tÕ hµng ho¸ còng dÇn ®­îc thay ®æi : tõ chç nh­ lµ kiÓu tæ chøc kinh tÕ-x· héi kh«ng phæ biÕn, kh«ng hîp thêi trong x· héi chiÕm h÷u n« lÖ cña nh÷ng ng­êi thî thñ c«ng vµ n«ng d©n tù do, ®Õn chç ®­îc thõa nhËn trong x· héi phong kiÕn vµ ®Õn Chñ nghÜa t­ b¶n th× kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n kh«ng nh÷ng ®­îc thõa nhËn mµ cßn ph¸t triÓn lªn giai ®o¹n cao h¬n ®ã lµ kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸. Kinh tÕ hµng ho¸ vµ kinh tÕ thÞ tr­êng chØ kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn. Kinh tÕ thÞ tr­êng chÝnh lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸. Kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ ph¹m trï hµng ho¸, ph¹m trï tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng ®­îc ph¸t triÓn vµ më réng. Hµng ho¸ kh«ng chØ bao gåm nh÷ng s¶n phÈm ®Çu ra cña s¶n xuÊt bao hµm c¶ c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt. Dung l­îng thÞ tr­êng vµ c¬ cÊu thÞ tr­êng ®­îc më réng vµ hoµn thiÖn. Mäi quan hÖ kinh tÕ trong x· héi ®Òu ®­îc tiÒn tÖ ho¸. Khi ®ã ng­êi ta gäi kinh tÕ hµng hãa lµ kinh tÕ thÞ tr­êng. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng bªn c¹nh nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng phï hîp víi t×nh h×nh c¸ biÖt cña mçi quèc gia th× ®Òu mang nh÷ng nÐt chung nhÊt, nh÷ng ®Æc ®iÓm manh tÝnh chÊt phæ biÕn. C¸c ®Æc ®iÓm nµy xuÊt ph¸t chñ yÕu tõ viÖc xoay quanh mèi quan hÖ gi÷a ng­êi s¶n xuÊt- thÞ tr­êng- vµ ng­êi mua. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng yÕu tè c¹nh tranh lµ mét tÊt yÕu do ®ã còng sÏ dÉn ®Õn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò, c¸c mèi quan hÖ n¶y sinh ®Çy phøc t¹p. §Ó mét nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng nhÞp nhµng vµ ®¹t hiÖu qu¶ th× c¸c mèi quan hÖ ®ã cÇn ®­îc ®iÒu chØnh theo mét nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cµng ®ßi hái tÊt yÕu sù can thiÖp , ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc vµo nªn kinh tÕ. II. Sù h×nh thµnh c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi ë ViÖt Nam: 1.C¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ë ViÖt Nam: LÞch sö ViÖt Nam cã thêi k× phong kiÕn kÐo dµi nªn nÒn kinh tÕ mang ®Ëm tÝnh chÊt cña nÒn kinh tÕ tù nhiªn tù cÊp tù tóc. Nhµ n­íc phong kiÕn lµ tæ chøc quyÒn lùc chñ yÕu phôc vô môc ®Ých chÝnh trÞ, nh­ng ngay tõ buæi ®Çu Nhµ n­íc phong kiÕn ViÖt Nam ®· ý thøc rÊt râ vÒ së h÷u vµ quyÒn sö dông ruéng ®Êt nãi riªng vµ cña c¶i nãi chung. Nhµ n­íc phong kiÕn ViÖt Nam ngay tõ buæi ®Çu còng ®· can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ can thiÖp vµo kh©u ph©n phèi ruéng ®Êt víi t­ c¸ch lµ t­ liÖu s¶n xuÊt quan träng nhÊt cña nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp. Trong ®ã Nhµ n­íc phong kiÕn ViÖt Nam ý thøc rÊt s©u s¾c vÒ quyÒn së h÷u nhµ n­íc vÒ ruéng ®Êt vµ ra søc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó duy tr×, cñng cè quyÒn lùc cña nhµ n­íc trung ­¬ng kiÓm kª, kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c quan l¹i, ®Þa chñ quý téc trong c¸c ®iÒn trang th¸i Êp. C¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945 ®· ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt lín c¶ vÒ chÝnh trÞ, x· héi lÉn kinh tÕ, Nhµ n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ra ®êi, lÇn ®Çu tiªn nh©n d©n ta tõ ®Þa vÞ n« lÖ ®øng lªn n¾m quyÒn lµm chñ ®Êt n­íc. Song do ®iÒu kiÖn lÞch sö sau ®ã cßn chiÕn tranh nªn lóc ®ã ViÖt Nam ®· sao chÐp hÇu nh­ nguyªn vÑn m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ cña c¸c n­íc XHCN ®Æc biÖt lµ cña Liªn X«. C¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ giai ®o¹n nµy lµ: kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®­îc coi lµ c¬ chÕ qu¶n lý víi kÕ ho¹ch lµ c«ng cô qu¶n lý sè mét, cã tÝnh chÊt ph¸p lÖnh, b¾t buéc trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®èi víi tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c cÊp, c¸c tæ chøc x· héi, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ vµ c«ng d©n.Nhµ n­íc trùc tiÕp quyÕt ®Þnh tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. Nh÷ng nh­îc ®iÓm vµ khuyÕt tËt cña m« h×nh kinh tÕ cò: c¬ chÕ tËp trung bao cÊp, sím xo¸ bá c¸c thµnh phÇn t­ b¶n c¸ thÓ, quan hÖ kinh tÕ tån t¹i chñ yÕu gi÷a nhµ n­íc vµ c¸c c¬ quan, ngµnh chñ yÕu lµ quan hÖ xin-cho…®· trë thµnh søc c¶n lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ – x· héi, lµm cho cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi trë nªn gay g¾t, ®êi sèng nh©n d©n gÆp khã kh¨n. Thùc tÕ ®ã ®· ®Æt ra mét ®ßi hái cÊp thiÕt lµ ph¶i thay ®æi m« h×nh cò bµng m« h×nh míi phï hîp h¬n ®Ó ®­a ®Êt n­íc ra khái t×nh tr¹ng khñng ho¶ng. §æi míi tr­íc hÕt trªn lÜnh vùc kinh tÕ trë thµnh vÊn ®Ò sèng cßn cña d©n téc. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI häp th¸ng 12 n¨m 1986 ®· ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt lín trong sù nghiÖp x©y dùng CNXH ë ViÖt Nam. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· tù kiÓm ®iÓm vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan nh÷ng h¹n chÕ, nh÷ng khuyÕt ®iÓm , c¸c mÆt cßn ch­a ®¹t ®ùpc trong giai ®o¹n tr­íc vµ ®¹i héi ®· ®Ò ra ®­êng lèi ®æi míi toµn diÖn vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, v¨n ho¸, ®èi ngo¹i, mµ chñ yÕu nhÊt lµ ®æi míi kinh tÕ. C¬ chÕ qu¶n lý ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh lµ xo¸ bá tËp trung quan liªu bao cÊp; x©y dùng c¬ chÕ míi phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan vµ víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. §ã lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, cã sù qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. 2. C¬ chÕ thÞ tr­êng vµ sù vËn dông c¬ chÕ thÞ tr­êng vµo thùc tiÔn ViÖt Nam: 2.1 Mét sè vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng: Tõ n¨m 1986 ®Õn nay nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang vËn hµnh lµ nÒn kinh tÕ thi tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­ênglµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc h×nh thµnh víi nh÷ng ®iÒu kiÖn nh­ sau: Mét lµ, sù xuÊt hiÖn cña hµng ho¸ søc lao ®éng. Tr­íc hÕt cÇn kh¼ng ®Þnh sù xuÊt hiÖn hµng ho¸ søc lao ®éng lµ mét tiÕn bé lÞch sö. Ng­êi lao ®éng ®­îc tù do, anh ta cã quyÒn lµm chñ kh¶ n¨ng lao ®éng cña m×nh vµ lµm chñ thÓ b×nh ®¼ng trong viÖc th­¬ng l­îng víi ng­êi kh¸c. Chñ nghÜa t­ b¶n ®· thùc hiÖn ®­îc b­íc tiÕn bé trong lÞch sö ®ã trong khu«n khæ lîi dông tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña hµng ho¸ søc lao ®éng ®Ó phôc vô tói tiÒn cña c¸c nhµ t­ b¶n. V× vËy ®· lµm n¶y sinh m©u thuÉn gi÷a t­ b¶n víi lao ®éng lµm thuª. Trong ®iÒu kiÖn lÞch sö míi – thêi k× qu¸ ®é lªn Chñ NghÜa X· Héi – kh«ng ph¶i mäi ng­êi cã søc lao ®éng ®em b¸n ®Òu lµ nh÷ngng­êi v« s¶n. Do sù chi phèi lîi Ých kinh tÕ vµ cña chi phÝ c¬ héi, nh÷ng ng­êi lao ®éng vÉn cã thÓ b¸n søc lao ®éng cña m×nh cho ng­êi kh¸c nÕu nh­ hä c¶m thÊy viÖc lµm nµy cã lîi h¬n so víi viÖc tæ chøc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Hai lµ, ph¶i tÝch luü ®­îc mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh vµ sè tiÒn ®ã ph¶i trë thµnh vèn ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh nh»m môc ®Ých lîi nhuËn. LÝ luËn cña tr­êng ph¸i träng th­¬ng ®· ph¶n ¸nh râ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò nµy. Ba lµ, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ cho nªn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cÇn ph¶i cã hÖ thèng tµi chÝnh, tÝn dông ng©n hµng t­¬ng ®èi ph¸t triÓn. Kh«ng thÓ cã ®­îc kinh tÕ thÞ tr­êng nÕu nh­ hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng cßn yÕu ít, hÖ thèng quan hÖ tÝn dông cßn qu¸ gi¶n ®¬n kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vÒ vèn cho s¶n xuÊt vµ kinh doanh. Bèn lµ, sù h×nh thµnh nÒn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i cã mét hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng t­¬ng ®èi ph¸t triÓn, trªn c¬ së ®ã míi ®¶m b¶o cho l­u th«ng hµng ho¸ vµ l­u th«ng tiÒn tÖ ®­îc thuËn lîi, dÔ dµng, míi t¨ng ®­îc ph­¬ng tiÖn vËt chÊt nh»m më réng quan hÖ trao ®æi. N¨m lµ, t¨ng c­êng vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc. §èi víi n­íc ta ®©y lµ ®iÒu kiÖn cã tÝnh then chèt ®Ó h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Nhµ n­íc ®· t¹o ra m«i tr­êng vµ hµnh lang cho thÞ tr­êng ph¸t triÓn lµnh m¹nh. §ång thêi, Nhµ n­íc sö dông nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh cÇn thiÕt ®Ó ph¸t huy nh÷ng ­u thÕ vµ h¹n chÕ nh÷ng tiªu cùc cña thÞ tr­êng. Nhµ n­íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch phÊn phèi vµ ®iÒu tiÕt theo nguyªn t¾c c«ng b»ng x· héi vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi. Nhµ n­íc cßn thùc hiÖn sù ®iÒu tiÕt nh»m xö lý hµi hoµ quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi. Víi t¸c ®éng cña tÊt c¶ c¸c tiÒn ®Ò trªn, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îi x· héi ho¸ cao, c¸c quan hÖ mang h×nh th¸i phæ biÕn lµ quan hÖ hµng ho¸-tiÒn tÖ vµ nã ®­îc tiÒn tÖ ho¸. C¸c quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc ph¸t huy mét c¸ch ®Çy ®ñ. ChuyÓn nÒn kinh tÕ n­íc ta sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN lµ yªu cÇu kh¸ch quan nh»m ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi. Qu¸ tr×nh ®ã phï hîp víi xu thÕ cña thêi ®¹i vµ phï hîp víi nguyÖn väng cña nh©n d©n ta. 2.2 C¬ chÕ thÞ tr­êng Mäi hÖ thèng kinh tÕ ®Òu ®­îc tæ chøc b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c ®Ó huy ®éng tèi ®a c¸c nguån lùc cña x· héi vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc ®ã nh»m s¶n xuÊt ra hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu x· héi. ViÖc s¶n xuÊt ra nh÷ng hµng ho¸ g×, viÖc s¶n xuÊt ®­îc tiÕn hµnh theo ph­¬ng ph¸p nµo lµ tèt nhÊt, viÖc ph©n phèi hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt ra sao cho ®¸p øng tèt nhÊt nhu cÇu cña x· héi, ®ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña tæ chøc kinh tÕ-x· héi. Lùc l­îng nµo quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n ®ã? Trong mét nÒn kinh tÕ mµ ng­êi ta gäi lµ kinh tÕ chØ huy, nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n ®ã do c¸c c¬ quan nhµ n­íc quyÕt ®Þnh. Cßn mét nÒn kinh tÕ mµ trong ®ã nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nã do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh ®­îc xem lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ cã mét lo¹t nh÷ng quy luËt kinh tÕ vèn cã cña nã ho¹t ®éng nh­ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung-cÇu, quy luËt c¹nh tranh, quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ…vµ lîi nhuËn lµ ®éng c¬ c¬ b¶n cña sù vËn ®éng cña nã. C¸c quy luËt ®ã ®Òu biÓu hiÖn d­íi sù t¸c ®éng cña m×nh th«ng qua thÞ tr­êng, th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Nhê sù vËn ®éng cña hÖ thèng gi¸ c¶ thÞ tr­êng mµ diÔn ra sù thÝch øng tù ph¸t gi÷a khèi l­îng vµ c¬ cÊu cña s¶n xuÊt víikhèi l­îng vµ c¬ cÊu nhu cÇu cña x· héi. Nh­ vËy cã thÓ hiÓu c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ do sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ vèn cã cña nã, c¬ chÕ ®ã gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò c¬ b¶n cña tæ chøc kinh tÕ lµ c¸i g×, nh­ thÕ nµo vµ cho ai. C¬ chÕ thÞ tr­êng bao gåm c¸c nh©n tè c¬ b¶n lµ cung, cÇu vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng. HiÖn nay cßn tån t¹i nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ c¬ chÕ thÞ tr­êng. Ch¼ng h¹n theo Paul A.Samuelson “C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ trong ®ã c¸ nh©n ng­êi tiªu dïng vµ c¸c doanh nghiÖp t¸c ®éng lÉn nhau th«ng qua thÞ tr­êng®Ó x¸c ®Þnh ba vÊn ®Ò trung t©m cña tæ chøc kinh tÕ”. C¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng ph¶i lµ mét sù hçn ®én mµ lµ mét trËt tù kinh tÕ, lµ bé m¸y tinh vi phèi hîp mét c¸ch kh«ng cã ý thøc ho¹t ®éng cña ng­êi tiªu dïng víi c¸c nhµ s¶n xuÊt th«ng qua hÖ thèng gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Kh«ng ai t¹o ra nã, nã tù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸. C¬ chÕ thÞ tr­êng ho¹t ®éng trªn c¬ së sù vËn ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ vµ mèi quan hÖ lªn xuèng cña gi¸ c¶. §ång thêi quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ x¸c ®Þnh khèi l­îng tiÒn tÖ trong l­u th«ng nh»m b¶o ®¶m sù ho¹t ®éng nhÞp nhµng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. ViÖc thõa hoÆc thiÕu tiÒn ®Òu dÉn tíi nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc. NÕu thiÕu tiÒn, hµng ho¸ kh«ng l­u th«ng ®­îc. NÕu thõa tiÒn sÏ g©y nªn t×nh tr¹ng l¹m ph¸t, gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng vät thÞ tr­êng mÊt æn ®Þnh. Nãi tíi c¬ chÕ thÞ tr­êng th× còng ph¶i nãi tíi sù c¹nh tranh. §ã lµ sù ganh ®ua gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ nh»m dµnh phÇn s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ cã lîi cho m×nh ®Ó thu lîi nhuËn cao. C¹nh tranh lµ m«i tr­êng tån t¹i cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Nã ®ßi hái mçi chñ thÓ kinh tÕ ph¶i chuÈn bÞ cho m×nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh th¾ng lîi trªn thÞ tr­êng. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ yªu cÇu kh¸ch quan ®«Ý víi nh÷ng x· héi cßn tån t¹i nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Coi nhÑ hay bá qua vai trß cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n thÊt b¹i trªn lÜnh vùc kinh tÕ. Trong lÞch sö c¬ chÕ thÞ tr­êng cã ®­îc kh«ng gian réng lín ë giai ®o¹n c¹nh tranh tù do t­ b¶n chñ nghÜa. V× vËy t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ®­îc ph¸t hiÖn kh¸ sím. C¬ chÕ thÞ tr­êng ®­îc coi lµ: “bµn tay v« h×nh” ®iÒu tiÕt sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. *Nh÷ng ­u ®iÓm vµ h¹n chÕ cña c¬ chÕ thÞ tr­êng: *Nh÷ng ­u ®iÓm: Tr­íc hÕt c¬ chÕ thÞ tr­êng kÝch thÝch ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn loùi cho sù ho¹t ®éng tù do cña hä. Do ®ã lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng, huy ®éng ®­îc c¸c nguån lùc cña x· héi vµo ph¸t triÓn kinh tÕ. C¹nh tranh buéc nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt ph¶i gi¶m hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt ®Õn møc thÊp nhÊt cã thÓ dd­îc b»ng c¸ch ¸p dông kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt, nhê ®ã thóc ®Èy lùc l­îng sane xuÊt ph¸t triÓn, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao sè l­îng vµ chÊt l­îng hµng ho¸. Sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ®­a ®Õn sù thÝch øng tù ph¸t khèi l­îng vµ c¬ cÊu cña s¶n xuÊt víi khèi l­îng vµ c¬ cÊu cña nhu cÇu cña x· héi, nhê ®ã cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng c¸ nh©n vµ s¶n xuÊt vÒ hµng ngµn, hµng v¹n lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau. Nh÷ng nhiÖm vô nµy nÕu Nhµ n­íc lµm sÏ ph¶i thùc hiÖn mét khèi l­îng c«ng viÖc khæng lå, cã khi kh«ng thùc hiÖn ®­îc vµ ®ßi hái chi phÝ cao trong viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh. Thø ba, c¬ chÕ thÞ tr­êng mÒm dÎo h¬n Nhµ n­íc vµ cã kh¶ n¨ng thÝch nghi cao h¬n khi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ thay ®æi, lµm thÝch øng kÞp thêi gi÷a s¶n xuÊt víi nhu c©ud cña x· héi. Nhê vËy c¬ chÕ thÞ tr­êng gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña tæ chøc kinh tÕ. CÇn s¶n xuÊt lo¹i hµng ho¸ ho¸ g× víi khèi l­îng bao nhiªu do ng­êi tiªu dïng quyÕt ®Þnh khi hä mua hµng ho¸ nµy mµ kh«ng cµn mua hµng ho¸ kia. Lîi nhuËn l«i cuèn c¸c nhµ doanh nghiÖp vµo s¶n xuÊt mÆt hµng cã møc lîi nhuËn cao. Do ®ã mµ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña x· héi s¶n xuÊt b»ng ph­¬ng thøc nµo, b»ng c«ng nghÖ g×®­îc quyÕt ®Þnh bëi c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸. C¸ch duy nhÊt ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã thÓ c¹nh tranh ®­îc vÒ gi¸ c¶ vµ ®¹t ®­îc lîi nhuËn tèi ®a cho m×nh lµ gi¶m chi phÝ ®Õn møc tèi thiÓu b»ng c¸ch ¸p dông kü thuËt vµ c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt. HÖ thèng gi¸ c¶ lµ tÝn hiÖu cho mét ph­¬ng ph¸p c«ng nghÖ thÝch hîp. *Nh÷ng h¹n chÕ cña c¬ chÕ thÞ tr­êng: BÊt k× mét tÊm hu©n ch­¬ng nµo còng cã mÆt tr¸i cña nã. Nhµ kinh tÕ häc næi tiÕng Samuelson ®· nãi r»ng: “ Sau khi t×m hiÓu vÒ bµn tay v« h×nh, chóng ta kh«ng nªn qu¸ say mª víi vÎ ®Ñp cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, coi ®ã lµ hiÖn th©n cña sù hoµn h¶o, lµ tinh tuý cña sù hµi hoµ, cña ®Êng cao siªu, n»m ngoµi tÇm tay con ng­êi”. Còng nh­ b¸o c¸o cña Ban chÊp hµnh trung ­¬ng §¹i héi VII ®· nªu râ: “SÏ lµ sai lÇm nÕu cho r»ng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng sÏ lµ liÒu thuèc v¹n n¨ng. Cïng víi sù kÝch thÝch cña s¶n xuÊt ph¸t triÓn, kinh tÕ thÞ tr­êng còng lµ m«i tr­êng thuËn lîi lµm n¶y sinh vµ ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i tiªu cùc x· héi, thÞ tr­êng nh­ hiÖn t­îng thai nghÐn ch­a biÕt sÏ ra sao. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ bao hµm c¶ kh¶ n¨ng thÊt b¹i”. C¬ chÕ thÞ tr­êng còng cã nh÷ng khuyÕt tËt mµ b¶n th©n nã kh«ng thÓ tù gi¶i quyÕt ®­îc. Tr­íc hÕt ph¶i nãi tíi nh÷ng c¨n bÖnh g¾n liÒn víi sù ho¹t ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. §ã lµ : khñng ho¶ng kinh tÕ, thÊt nghiÖp, l¹m ph¸t, ph©n ho¸ giµu nghÌo vµ g©y « nhiÔm m«i tr­êng. Khñng ho¶ng s¶n xuÊt “thõa” lµ c¨n bÖnh cè h÷u cña c¸c nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn. ë ®©y, do møc cung hµng ho¸ v­ît qu¸ møc cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cho nªn dÉn tíi t×nh tr¹ng “d­ thõa hµng ho¸”. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn lµ do m©u thuÉn c¬ b¶n cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN. M©u thuÉn nµy ®­îc thÓ hiÖn ë tÝnh kÕ ho¹ch cao ®é trong tõng doanh nghiÖp víi tÝnh v« chÝnh phñ trong trªn toµn bé nÒn s¶n xuÊt x· héi. Xu h­íng më réng s¶n xuÊt v« h¹n ®é m©u thuÉn víi søc mua cã h¹n cña quÇn chóng. M©u thuÉn ®èi kh¸ng gi÷a giai cÊp t­ s¶n vµ giai cÊp v« s¶n. G¾n liÒn víi khñng ho¶ng kinh tÕ lµ n¹n thÊt nghiÖp cña ng­êi lao ®éng- c¨n bÖnh nan gi¶i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng t¹o ra sù ph©n hãa giai cÊp, do ®ã nã còng lµm t¨ng thªm m©u thuÉn giai cÊp. T¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ thÞ tr­êng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mét sè ng­êi ph¸t tµi giµu cã, cßn mét sè ng­êi kh¸c bÞ ph¸ s¶n trë thµnh nh÷ng ng­êi lµm thuª. Sù ®èi kh¸ng vÒ lîi Ých kinh tÕ lµ c¬ së cña ®Êu tranh giai cÊp. Mét khuyÕt tËt kh¸c cña c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ g©y « nhiÔm m«i tr­êng sinh th¸i, tµn ph¸ ®Êt ®ai, rõng ®Çu nguån do ch¹y theo môc ®Ých lî nhuËn. Tãm l¹i, c¬ chÕ thÞ tr­êng cã t¸c ®éng ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸, chi phèi sù vËn ®éng cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Nh­ng sù ®iÒu tiÕt ®ã mang tÝnh chÊt mï qu¸ng. H¬n n÷a c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng ho¹t ®éng v× lîi Ých riªng cña m×nh cho nªn sù vËn ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng tÊt yÕu dÉn tíi nh÷ng nh÷ng m©u thuÉn vµ xung ®ét. Cã ng­êi giµu lªn vµ cã ng­êi l¹i nghÌo ®i. C¹nh tranh khã tr¸nh khái sù lõa g¹t, ph¸ s¶n vµ thÊt nghiÖp…TÊt c¶ ®· g©y nªn t×nh tr¹ng kh«ng b×nh th­êng trong quan hÖ kinh tÕ vµ dÉ tíi sù mÊt æn ®Þnh x· héi. V× vËy, x· héi ®ßi hái ph¶i cã sù kiÓm tra, ®iÒu tiÕt, ®Þnh h­íng mét c¸ch cã ý thøc ®èi víi sù vËn ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. §ã lµ nh÷ng lý do cÇn thiÕt ph¶i thiÕt lËp vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc ë tÊt c¶ c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ë n­íc ta, sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc nh»m h­íng tíi sù æn ®Þnh vÒ kinh tÕ-x· héi, sù c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶ còng nh­ lµm cho nÒn kinh tÕ ngµy cµng t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn víi tèc ®é cao. III. Sù cÇn thiÕt t¨ng c­êng vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc ViÖt Nam trong c¬ chÕ míi: 1.NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam: *Nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta: LÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng cña c¸c n­íc ®· thÓ hiÖn mét tÝnh quy luËt lµ : Mét mÆt, kinh tÕ thÞ tr­êng t¹o ra nh÷ng ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c¶ vÒ kinh tÕ, x· héi, mÆt kh¸c nã còng t¹o ra rÊt nhiÒu hiÖu qu¶ tiªu cùc c¶ vÒ kinh tÕ lÉn x· héi, do ®ã ph¶i cã ®Þnh h­íng chÝnh trÞ theo quan ®iÓm lîi Ých cña c¸c giai cÊp n¾m chÝnh quyÒn l·nh ®¹o, ®iÒu khiÓn nÒn kinh tÕ ®ã. V× v©y, ®Þnh h­íng chÝnh trÞ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ta lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan, c¸i “chÝnh trÞ” Êy lµ “®Þnh h­íng XHCN” cho kinh tÕ thÞ tr­êng, ®©y chÝnh lµ sù kh¸c biÖt râ nÐt nhÊt gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ta vµ kinh tÕ thÞ tr­êng c¸c n­íc kh¸c. Chóng ta cã thÓ thùc hiÖn thµnh c«ng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN hay kh«ng ®iÒu ®ã chñ yÕu tuú thuéc vµo vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng vµ vai trß qu¶n lÝ cña Nhµ n­íc. §©y lµ mét vÊn ®Ò lín ®ang cßn ph¶i tiÕp tôc t×m tßi, nghiªn cøu. Tr­íc hÕt cÇn lµm râ tÝnh “®Þnh h­ìng XHCN” cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña n­íc ta lµ lµm g×? ChuyÓn nÒn kinh tÕ tõ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung-hµnh chÝnh-quan liªu-bao cÊp sang ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN lµ néi dung, b¶n chÊt vµ ®Æc ®iÓm kh¸i qu¸t ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta trong hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai. §Æc biÖt, C­¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n­íc trong thêi k× qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, ®­îc §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam th«ng qua vµo n¨m 1991 còng ®· nªu lª 6 ®Æc tr­ng b¶n chÊt cña x· hé XHCN vµ nh÷ng quan ®iÓm ph­¬ng h­íng tæng qu¸t vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi theo ®Þnh h­íng x· hé chñ nghÜa. Tuy nhiªn còng cÇn ph¶i ph©n tÝch s©u thªm b¶n chÊt, ®Æc ®iÓm ®· ®­îc kh¸i kh¸i qu¸t nãi trªn ®Ó cã thÓ hiÓu râ vµ thèng nhÊt h¬n trong nhËn thøc vµ hµnh ®éng. Thø nhÊt, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN mµ n­íc ta sÏ x©y dùng lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i víi tÝnh chÊt x· héi hiÖn ®¹i (x· héi XHCN). MÆc dï nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang n»m trong t×nh tr¹ng l¹c hËu vµ kÐm ph¸t triÓn nh­ng khi n­íc ta chuyÓn sang ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng, th× thÕ giíi ®· chuyÓn sang ._.