Tăng cường thu hút FDI vào các khu công nghiệp Việt Nam

ới cũng không nằm ngoài xu hướng này. Thực hiện đường lối đổi mới kinh tế đã được Đảng và nhà nước ta khởi xướng từ Đại hội Đảng VI và tiếp tục khẳng định tại đại hội IX “Đẩy mạnh CNH-HĐH xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ, đưa nước ta trở thành nước CN…”.Trong những giải pháp lớn, chủ yếu để thực hiện CNH-HĐH, lựa chọn giải pháp phát triển các KCN được coi là phương thức hữu hiệu nhất phù hợp với đặc điểm kinh tế xã hội ở nước ta hiện nay. Vì vậy, đối với Việt nam, việc thu hút vốn FDI vào các KCN là yêu cầu bức thiết, vì mô hình KCN chính là nơi tập trung những điều kiện thuận lợi nhất cho các nhà đầu tư nước ngoài làm tăng tính hấp dẫn và khă năng cạnh tranh cho môi trường đầu tư Việt nam. Sau 20 năm thực hiện chính sách thu hút vốn đầu tư nước ngoài, bên cạnh những thành công đã đạt được vẫn còn tồn tại nhiều khuyết điểm về mặt lý luận cũng như thực tiễn. Yêu cầu cần thiết là phải đánh giá, nhìn nhận lại vấn đề một cách khách quan về tình hình thu hút FDI vào các KCN trong thời gian qua. Chính vì vậy, em đã lựa chọn đề tài: “Tăng cường thu hút FDI vào các khu công nghiệp Việt Nam” làm đề tài cho đề án môn học của mình. Được sự hướng dẫn của thầy giáo Phạm Ngọc Linh, qua một thời gian tìm hiểu và nghiên cứu, em đã hoàn thành đề án của mình. Tuy rất cố gắng nhưng do còn nhiều hạn chế về thông tin, thời gian và kiến thức, đề án còn có nhiều thiếu sót và hạn chế. Rất mong nhận được sự góp ý của các thầy cô giáo. Em xin chân thành cảm ơn! CHƯƠNG I LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI VÀ CÁC KHU CÔNG NGHIỆP VIỆT NAM 1.1. Tổng quan về đầu tư trực tiếp nước ngoài 1.1.1. Khái niệm Đầu tư nước ngoài ( Foreign Direct Investment _ FDI ) ngày càng có vai trò quan trọng đối với nước tiếp nhận đầu tư và nước đi đầu tư. Chính vì vai trò quan trọng của nó mà có rất nhiều tổ chức kinh tế đưa ra khái niệm đầu tư trực tiếp nước ngoài nhằm mục đích giúp các quốc gia hoạch định chính sách kinh tế vĩ mô về FDI, tạo điều kiện thúc đẩy tự do hoá thương mại và đầu tư quốc tế và phân loại, sử dụng trong công tác thống kê quốc tế. Quỹ tiền tệ thế giới (IMF), trong Báo cáo cán cân thanh toán hàng năm đã đưa ra định nghĩa về đầu tư trực tiếp nước ngoài như sau: “Đầu tư trực tiếp nước ngoài là đầu tư có lợi ích lâu dài của một doanh nghiệp tại một nước khác ( nước nhận đầu tư ), không phải tại nước mà doanh nghiệp đang hoat động ( nước đi đầu tư) với mục đích quản lý một cách có hiệu quả doanh nghiệp”. Uỷ ban thương mại và phát triển của Liên hợp quốc, trong Báo các đầu tư thế giới năm 1996 đã đưa ra định nghĩa về đầu tư trực tiếp nước ngoài như sau: “ Đầu tư trực tiếp nước ngoài là đầu tư có mối liên hệ, lợi ích và sự kiểm soát lâu dài của một pháp nhân hoặc thể nhân (nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài và công ty mẹ) đối với doanh nghiệp ở một nền kinh tế khác (doanh ngiệp FDI hoặc chi nhánh nước ngoài hoặc chi nhánh doanh nghiệp)”. Quan điểm về FDI của Việt Nam theo quy định tại khoản 1 Điều 2 Luật đầu tư nước ngoài được sửa đổi, bổ sung năm 2000: “Đầu tư trực tiếp nước ngoài là việc nhà đầu tư nước ngoài đưa vào Việt Nam vốn bằng tiền hoặc bất kỳ tài sản nào để tiến hành các hoạt động đầu tư theo quy định của Luật này”, trong đó nhà đầu tư nước ngoài được hiểu là tổ chức kinh tế, cá nhân nước ngoài đầu tư vào Việt Nam. 1.1.2. Bản chất và đặc điểm FDI Bản chất của đầu tư trực tiếp nước ngoài là nhằm mục đích tối đa hoá lợi ích đầu tư thông qua di chuyển vốn (bằng tiền và tài sản, công nghệ và trình độ quản lý của nhà đầu tư nước ngoài) từ nước đi đầu tư đến nước tiếp nhận đầu tư. Nhà đầu tư ở đây bao gồm tổ chức hay cá nhân chỉ mong muốn đầu tư khi cho rằng khoản đầu tư đó có thể đem lại lợi ích hoặc lợi nhuận cho họ. Đặc điểm: - FDI là một dự án mang tính lâu dài, không dễ rút đi trong một thời gian ngắn. Bởi vậy, nước sở tại nhận được một nguồn vốn lớn bổ sung cho vốn đầu tư trong nước trong một thời gian tương đối dài mà không phải lo trả nợ. Đây là đặc điểm phân biệt giữa đầu tư trực tiếp nước ngoài và đầu tư gián tiếp. Đầu tư gián tiếp thường là các vốn có thời gian hoạt động ngắn và có thu nhập thông qua việc mua, bán chứng khoán. Đầu tư gián tiếp có tính thanh khoản cao hơn so với đầu tư trực tiếp, dễ dàng thu lại số vốn đầu tư ban đầu. - FDI là một dự án có sự tham gia quản lý của các nhà đầu tư nước ngoài. Đây củng là đặc điểm khác với đầu tư gián tiếp. Trong khi đầu tư gián tiếp không cần sự tham gia quản lý doanh nghiệp, các khoản thu nhập chủ yếu là các cổ tức từ việc mua chứng khoán tại các doanh nghiệp ở nước nhận đầu tư, ngược lại các nhà đầu tư trực tiếp có quyền tham gia hoạt động quản lý trong các doanh nghiệp FDI. - Đi kèm với dự án FDI là ba yếu tố: hoạt động thương mại (xuất nhập khẩu); chuyển giao công nghệ; di cư lao động quốc tế, trong đó di cư lao động quốc tế góp phần vào việc chuyển giao kỹ năng quản lý doanh nghiệp FDI. - FDI là hình thức kéo dài chu kỳ tuổi thọ sản xuất và chu kỳ tuổi thọ kỹ thuật. Đầu tư trực tiếp ra nước ngoài sẽ giúp cho doanh nghiệp thay đổi được dây chuyền công nghệ lạc hậu ở nước mình nhưng dễ được chấp nhận ở nước có trình độ phát triển thấp hơn và góp phần kéo dài chu kỳ sản xuất.Và vì vậy, FDI là công cụ để các nhà đầu tư - FDI gắn liền với quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, chính sách về FDI của mỗi quốc gia tiếp nhận đầu tư thể hiện chính sách mở cửa và quan điểm hội nhập quốc tế về đầu tư. 1.1.3. Các hình thức thu hút FDI Theo quyyết định tại Luật đầu tư nước ngoài 9/6/2000, có các hình thức chủ yếu sau: - Doanh nghiệp liên doanh - Doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài - Hợp đồng hợp tác kinh doanh Theo khu vực, theo tính chất tập trung của các dự án có các hình thức như khu chế xuất, khu công nghiệp tập trung, khu công nghệ cao, đặc khu kinh tế. Ngoài ra gần đây còn có các hình thức đầu tư khác như BOT (xây dựng- kinh doanh- chuyển giao); BOT; BT; … Các hình thức đầu tư của FDI ngày càng phong phú và đa dạng theo nhu cầu và tình hình thực tế. Tuỳ theo yêu cầu, mục tiêu của mỗi dự án và kinh nghiệm thực tế, các nhà đầu tư sẽ lựa chọn các hình thức thích hợp. 1.1.3.1. Hình thức hợp đồng hợp tác kinh doanh Hợp đồng hợp tác kinh doanh là văn bản ký kết giữa hai bên để tiến hành đầu tư kinh doanh ở Việt Nam, trong đó quy định trách nhiệm và phân chia kết quả kinh doanh cho mỗi bên mà không thành lập pháp nhân mới, phương thức hoạt động chủ yếu là các đơn vị kinh tế trong nước (nước sở tại) thực hiện sản xuất gia công lắp ráp sản phẩm cho phía nước ngoài và nhận lại tiền công lao động hoặc bằng sản phẩm. Ưu nhược điểm cúa hình thức này là: Ưu điểm: Tạo thêm việc làm cho người lao động, nâng cao trình độ chuyên môn và trình độ quản lý cho cán bộ, tránh được các thua thiệt rủi ro. Nhược điểm: Trang thiết bị máy móc thường được đầu tư ở mức độ thấp, lạc hậu. 1.1.3.2. Hình thức doanh nghiệp liên doanh. Doanh nghiệp liên doanh là doanh nghiệp được thành lập tại Việt Nam, trên cơ sở hoạt động liên doanh ký kết giữa hai bên hoặc nhiều bên để tiến hành đầu tư kinh doanh tại Việt Nam (pháp nhân kinh tế của nước sở tại). Mỗi bên liên doanh chịu trách nhiệm trong phạm vi phần vốn cam kết góp vào vốn pháp định của doanh nghiệp, kết quả kinh doanh (lỗ, lãi) được chia theo tỷ lệ góp vốn. Ưu điểm: Đây là hình thức khá phổ biến trong các hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài. - Hình thức này nó cho phép tranh thủ vốn đầu tư nước ngoài, khai thác được lợi thế của nước sở tại về lao động, tài nguyên. Nước tiếp nhận đầu tư có điều kiện tiếp thu các công nghệ hiện đại tiên tiến, nâng cao được chất lượng sản phẩm và hạ giá thành, qua đó góp phần thúc đẩy phát triển phát triển kinh tế đất nước, hội nhập vào nền kinh tế khu vực và thế giới. - Có điều kiện học hỏi kinh nghiệm quản lý tiên tiến của nước ngoài, nâng cao trình độ chuyên môn, trình độ quản lý kinh tế, kỹ thuật cho đội ngũ cán bộ của nước sở tại. Nhược điểm: Do hai bên hoặc nhiều bên có sự khác nhau về văn hoá, ngôn ngữ, chế độ chính trị, hệ thống pháp luật và bộ máy quản lý nên dễ xảy ra các mâu thuẫn trong điều hành sản xuất kinh doanh, tranh chấp quyền lợi, nhiều khi nước sở tại thường bị thua thiệt do trình độ tham gia liên doanh, năng lực quản lý yếu và tỷ lệ góp vốn thấp nên tiếng nói trong liên doanh bị hạn chế. 1.1.3.3. Hình thức doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài Là doanh nghiệp thuộc sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài do nhà đầu tư nước ngoài lập tại Việt Nam, tự quản lý và tự chịu trách nhiệm về kết quả kinh doanh trong khuôn khổ của pháp luật nước sở tại. Hình thức này có ưu và nhược điểm như sau: Ưu điểm: Do là loại hình mà nhà đầu tư nước ngoài đầu tư 100% vốn nên nước sở tại không phải bỏ vốn và thực hiện công tác quản lý trực tiếp mà vẫn thu được lợi nhuận từ các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và giải quyết được lao động. Nhược điểm: do trình độ quản lý yếu nên nước sở tại sẽ bị nhiều hạn chế trong việc kiểm tra, kiểm soát đối với các hoạt động sản xuất kinh doanh. 1.1.3.4. Hình thức hợp đồng – xây dựng- kinh doanh- chuyển giao Các hình thức đầu tư mới theo Nghị định 62/ NĐ-CP ngày 15/8/1998: * BOT: Xây dựng- kinh doanh- chuyên giao (Build- Operation- Transfer) * BTO: xây dựng – chuyển giao- kinh doanh * BT: xây dựng - chuyển giao. Hợp đồng BOT: Nhà đầu tư nước ngoài xây dựng xong và được phép tổ chức kinh doanh, khai thác trong một thời gian để hoàn vốn và thu lợi nhuận. Khi hết thời hạn kinh doanh, nhà đầu tư sẽ chuyển giao công trình đó cho Chính phủ nước sở tại. Hợp đồng BTO: Nhà đầu tư nước ngoài xây dựng xong chuyển giao chương trình đó cho chính phủ nước sở tại. Đổi lại chính phủ nước sở tại sẽ giành quyền kinh doanh công trình đó cho nhà đầu tư trong một thời gian nhất định để thu hồi vốn và có lợi nhuận. Hợp đồng BT: Nhà đầu tư nước ngoài xây dựng xong và chuyên giao chương trình đó cho nước sở tại. Đổi lại nhà nước sẽ tạo điều kiện để nhà đầu tư thực hiện dự án khác để thu hồi vốn đầu tư và lợi nhuận hợp lý. 1.1.4. Tác động của FDI đối với phát triển kinh tế Đầu tư trực tiếp nước ngoài có vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế của một quốc gia, tác động trực tiếp đến mọi mặt của đời sống, kinh tế- xã hội và chính trị của nước tiếp nhận đầu tư. 1.1.4.1. Những tác động tích cực đối với tăng trưởng kinh tế a. Đầu tư trực tiếp nước ngoài thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Đầu tư trực tiếp nước ngoài có vai trò quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế, giúp cho nước tiếp nhận đầu tư huy động mọi nguồn lực sản xuất (vốn, lao động, tài nguyên thiên nhiên và công nghệ). - Đầu tư trực tíêp nước ngoài bổ sung nguồn vốn cho phát triển kinh tế Thực tế cho thấy tăng trưởng kinh tế cao thường gắn với tỷ lệ đầu tư cao. Vốn đầu tư cho phát triển kinh tế được huy động từ hai nguồn chủ yếu là vốn trong nước và vốn ngoài nước. Vốn trong nước được hình thành thông qua tiết kiệm và đầu tư. Vốn ngoài nước được hình thành thông qua vay thương mại, đầu tư gián tiếp và hoạt động của đầu tư trực tiếp. Đối với các nước nghèo và đang phát triển, vốn là một yếu tố đặc biệt quan trọng đối với phát triển kinh tế. Những quốc gia này thường lâm vào tình trạng thiếu vốn đầu tư. Paul A. Samuelson khi nghiên cứu nền kinh tế của các nước đang phát triển và kém phát triển đã ví hoạt động sản xuất của các nước này như là một vòng đói nghèo luẩn quẩn. Đồ thị biểu thị vòng luẩn quẩn Năng suất thấp Thu nhập bình quân thấp Tốc độ tích luỹ vốn thấp Tiết kiệm và đầu tư thấp Đồ thị trên cho thấy thu nhập thấp dẫn đến tiết kiệm và đầu tư thấp, tiết kiệm và đầu tư thấp sẽ cản trở đến quá trình phát triển của vốn và làm cho tích tụ vốn thấp, không có đủ vốn cho đầu tư, sẽ làm cho năng lực sản xuất của quốc gia đó giảm; năng lực sản xuất giảm dẫn đến thu nhập thấp và lại quay trở lại chu kỳ ban đầu. Vòng luẩn quẩn đói nghèo cứ lặp đi lặp lại chu kỳ như trên. Do vậy, để phá vỡ vòng luẩn quẩn, các nước nghèo và đang phát triển phải tạo ra “một cú huých lớn” để phá vỡ vòng luẩn quẩn này. Biện pháp hữu hiệu nhất có thể coi là bước đột phá để phá vỡ vòng luẩn quẩn đó là tăng vốn cho đầu tư, huy động các nguồn lực để phát triển nền kinh tế để tạo ra tăng trưởng kinh tế dẫn đến thu nhập tăng. Đầu tư trực tiếp nước ngoài có thể xem như là một nhân tố hay cú huých lớn để phá vỡ vòng đói nghèo trên. - Đầu tư trực tiếp nước ngoài góp phần vào quá trình phát triển công nghệ Công nghệ có một vai trò hết sức quan trọng đối với tốc độ tăng trưởng kinh tế và làm chu kỳ sống của sản phẩm ngắn hơn. Sản phẩm mới được áp dụng công nghệ sản xuất tiên tiến, có hàm lượng khoa học cao sẽ kích thích tiêu dùng (tính mới của sản phẩm và giá thành hạ) dẫn đến kích thích sản xuất và tăng thu nhập của nền kinh tế quốc dân. Đối với các nước đang phát triển và kém phát triển, công nghệ giúp những nước này theo kịp tốc độ tăng trưởng của các nước công nghiệp phát triển dựa trên lợi thế của những nước đi sau (kế thừa những thành tựu khoa học công nghệ của nhân loại). Hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài có vai trò đặc biệt quan trọng đối với quá trình phát triển khoa hoc công nghệ, nâng cao năng lực sản xuất và năng lực lao động tại nước tiếp nhận đầu tư. FDI có tác động đến phát triển công nghệ của một quốc gia thông qua: chuyển giao công nghệ; phổ biến công nghệ và phát minh công nghệ. Đối với chuyển giao công nghệ thì thông qua hoạt động FDI đã làm cho “khoảng cách công nghệ giữa nước đi đầu tư và nước tiếp nhận đầu tư bị thu hẹp. Hình thức chuyển giao công nghệ thông qua FDI được thực hiện thông qua: chuyển giao bên trong và chuyển giao bên ngoài. Chuyển giao bên trong là hình thức chuyển giao chủ yếu nhất và được thực hiện giữa công ty mẹ vào chi nhánh công ty con. Chuyển giao bên ngoài được thực hiện giữa các công ty khác nhau như: liên doanh với doanh nghiệp trong nước, hợp đồng li-xăng, hỗ trợ công nghệ…. - Đầu tư nước ngoài góp phần nâng cao chất lượng lao động, phát triển nguồn nhân lực Trình độ, năng lực và kỹ năng của người lao động có tác động không nhỏ đến tốc độ tăng trưởng của một quốc gia. Do vậy, nhu cầu nâng cao chất lượng lao động trong giai đoạn hiện nay ở mổi quốc gia đã và đang là vấn đề được nhiều nước quan tâm. FDI tác động đến vấn đề lao động của nước tiếp nhận đầu tư liên quan đến cả số lượng và chất lượng lao động. Số lượng lao động ở đây được hiểu là vấn đề giải quyết việc làm cho người lao động. Còn đối với chất lượng lao đông, FDI đã làm thay đổi cơ bản, nâng cao năng lực, kỹ năng lao động và quản trị doanh nghiệp thông qua: trực tiếp đào tạo lao động và gián tiếp nâng cao trình độ lao động. b. Đầu tư trực tiếp nước ngoài góp phần giải quyết các vấn đề kinh tế xã hội - Đầu tư trực tiếp nước ngoài góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế của nước tiếp nhận đầu tư. Hoạt động FDI đi kèm với các yếu tố vốn, công nghệ, kỹ năng và trình độ quản lý đã có tác động mạnh đến cơ cấu ngành kinh tế của nước tiếp nhận đầu tư. Qua nghiên cứu ở các nước tiếp nhận đầu tư, hoạt động đầu tư nước ngoài chủ yếu đầu tư vào sản xuất công nghiệp và dịch vụ, đối với ngành sản xuất nông nghiệp tỷ lệ đầu tư tương đối thấp hoặc nếu có đầu tư thì đầu tư chủ yếu vào lĩnh vực công nghiệp chế biến. - Đầu tư trực tiếp nước ngoài góp phần thúc đẩy xuất khẩu Hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài góp phần thúc đẩy hoạt động xuất khẩu của nước tiếp nhận đầu tư thông qua xây dựng năng lực xuất khẩu và mở rộng thị trường xuất khẩu. - Đầu tư trực tiếp nước ngoài góp phần cải thiện cán cân thanh toán. Hoạt động FDI với tính chất là nguồn vốn đầu tư ổn định so với đầu tư gián tiếp đã góp phần quan trọng để duy trì, cải thiện cán cân thanh toán tổng thể trong nền kinh tế. - Đầu tư trực tiếp nước ngoài góp phần giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người lao động Về vấn đề giải quyết việc làm cho người lao động tại các nước tiếp nhận đầu tư, hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài đã góp phần tạo việc làm cho người lao động, làm giảm tỷ lệ thất nghiệp ở những quốc gia này. Thứ nhất, trực tiếp tạo việc làm bằng cách tuyển dụng lao động địa phương trong các doanh nghiệp có vốn FDI. Thư hai, FDI gián tiếp tạo việc làm thông qua việc hình thành các doanh nghiệp vệ tinh cung cấp hàng hoá và dịch vụ cho các doanh nghiệp FDI và khi các doanh nghiệp vệ tinh này được hình thành và phát triển sẽ tạo việc làm trong phạm vi toàn xã hội. Về vấn đề nâng cao thu nhập cho người lao động, ở các nước đang phát triển người lao động làm việc cho các chi nhánh công ty nước ngoài được trả lương cao hơn so với doanh nghiệp trong nước. Sở dĩ như vậy là do: sản lượng sản xuất của doanh nghiệp FDI thường cao hơn so với doanh nghiệp trong nước; lao động được tuyển dụng thường là lao động có trình độ cao và có tính kỹ luật cao; những công ty FDI thường là những doanh nghiệp có uy tín và quy mô lớn. Ngoài ra, điều kiện lao động và chăm sóc về mặt sức khoẻ, y tế đối với người lao động tại nước tiếp nhận đầu tư tốt hơn so với các doanh nghiệp địa phương. - Đầu tư trực tiếp nước ngoài góp phần vào quá trình mở rộng hợp tác kinh tế quốc tế. Quan hệ đầu tư quốc tế xuất hiện từ thế kỷ XVIII. Thời kỳ này được coi là quá trình hội nhập nông trong lĩnh vực đầu tư, có nghĩa là các nước quan hệ đầu tư với nhau trên cơ sở tự nguyện, có lợi ích và chưa đặt ra cho nhau các nghĩa vụ phải thực hiện. Hiện nay, quan điểm về hội nhâp kinh tế quốc tế trong phạm vi giữa các quốc gia, khu vực và trên toàn thế giới biểu hiện tự do hoá trong bốn lĩnh vực: thương mại hàng hoá, sở hữu trí tuệ, đầu tư và thương mại dịch vụ. 1.1.4.2. Những thách thức và hạn chế của đầu tư trực tiếp nước ngoài a, Về bổ sung nguồn vốn đầu tư phát triển kinh tế Vốn do hoạt động FDI cung cấp có thể đem lại những hạn chế về phát triển kinh tế tại nước tiếp nhận đầu tư trong các trường hợp: - Theo đánh giá tại Báo cáo đầu tư thế giới năm 1999, vốn do hoạt động FDI cung cấp có chi phí vốn cao hơn so với các nguồn vốn khác từ nước ngoài. Tỷ lệ lợi tức của doanh nghiệp nước ngoài hay doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, đặc biệt ở các nước đang phát triển cao hơn lãi suất của các khoản vay thương mại hoặc vay giữa các Chính phủ. Chi phí vốn của các khoản FDI và vay dài hạn ngân hàng thương mại quốc tế, từ năm 1991 đến năm 1997 Tỷ lệ % và năm Năm Tất cả các nước Nước đang phát triển Tỷ lệ lợi tức của hoạt động FDI Tỷ lệ lợi tức của hoạt động FDI Lãi suất vay ngân hàng quốc tế hoặc vay thương mại khác Lãi suất Thời gian vay (năm) 1991 11.6 15.9 7.8 9.6 1992 10.4 17.2 6.7 9.6 1993 11.1 16.9 6.3 9.2 1994 11.7 16.5 6.3 8.3 1995 13.3 15.8 6.6 7.5 1996 12.5 15.3 7.3 8.1 1997 12.3 14.0 7.2 10.0 Nguồn: UNCTAD, WIR 1999. - Vốn do hoạt động FDI cung cấp có thể không lớn. Bởi vì các doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài có thể huy động vốn từ các nguồn cho vay trong nước của nước tiếp nhận đầu tư, sau khi hoạt động có lãi, nhiều doanh nghiệp có vốn đầu tư đã tiến hành chuyển lợi nhuận về nước. Ngoài ra, vốn đầu tư của các doanh nghiệp FDI có thể dưới hình thức máy móc thiết bị hoặc đóng góp trong liên doanh dưới hình thức quyền sở hữu trí tuệ. - Vốn do hoạt động FDI, trong một số trường hợp được cung cấp với một lượng lớn sẽ gây ảnh hưởng đến chính sách tiền tệ của một quốc gia. Cụ thể, nếu vốn FDI được cung cấp hoặc dịch chuyển vào một số quốc gia với số lượng lớn sẽ làm cho cầu tiền giảm, làm cho lạm phát có thể tăng lên và ảnh hưởng đến kế hoạch điều chỉnh chính sách tiền tệ của một quốc gia. b, Về môi trường, chuyển giao công nghệ và hiệu quả sản xuất Về vấn đề môi trường, các nhà kinh tế học đều cho rằng tốc độ tăng trưởng kinh tế tỷ lệ thuận với tốc độ gây ô nhiễm môi trường. Tốc độ tăng trưởng kinh tế cao sẽ phải sử dụng, khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên và những chất thải từ hoạt động sản xuất là những nguyên nhân chính gây nên tình trạng ô nhiễm môi trường. Hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài chủ yếu được tiến hành trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp và những chất thải nếu không được xữ lý và kiểm soát chặt chẽ từ những nhà máy do nhà đầu tư nước ngoài thành lập sẽ gây ra ô nhiễm môi trường. Một trong những lý do thúc đẩy hoạt động đầu tư nước ngoài tại các nước kém phát triển đó là tiêu chuẩn kiểm soát môi trường ở những nước này thấp hơn ở những nước phát triển. Bên cạnh những tác động gây ô nhiễm môi trường thông qua hoạt động sản xuất trực tiếp, việc chuyển giao công nghệ lạc hậu từ nước đi đầu tư sang nước tiếp nhận đầu tư củng là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng đến ô nhiễm môi trường. Mặt khác, nó còn làm giảm hiệu quả sản xuất tại các nước tiếp nhận đầu tư. c, Những mặt hạn chế khác Về lao động, người lao động làm việc trong doanh nghiệp FDI thường đòi hỏi phải có trình độ lao động cao nếu không đáp ứng thường bị sa thải. Một trong những nguyên nhân dẫn đến người lao động bị sa thải là do sự hợp nhất, sáp nhập và giải thể của các doanh nghiệp FDI diễn ra ngày càng tăng trên thế giới. Về cạnh trạnh, những công ty FDI, nhất là những công ty đa quốc gia thường sở hữu những công nghệ hiện đại, trình độ tổ chức sản xuất, vốn lớn so với các doanh nghiệp trong nước; do vậy, sẽ gây nên những tác động tiêu cực đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp này. Về mặt chính trị, do thành công trong hoạt động kinh doanh, những công ty FDI và công ty đa quốc gia ngày càng có vai trò quan trọng trong hoạt động xã hội, chính trị. Các công ty đa quốc gia có thể can thiệp vào chính sách, quyết định phát triển kinh tế của một quốc gia và hoạt động chính trị ở nước tiếp nhận đầu tư. 1.2. Khu công nghiệp (KCN) và sự cần thiết phải thu hút FDI vào KCN Việt Nam 1.2.1. Khu công nghiệp 1.2.1.1. Khái niệm: Theo Quy chế KHC, KCX, KCNC – ban hành kèm theo Nghị định số 36/CP ngày 24/4/1997, KCN là “ khu tập trung doanh nghiệp chuyên sản xuất hàng công nghiệp và thực hiện các dịch vụ cho sản xuất công nghiệp, có ranh giới địa lý xác định, không có dân cư sinh sống; do Chính phủ hoặc thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập. Trong KCN có thể có doanh nghiệp chế xuất”. Đây là khái niệm về KCN được xây dựng phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam và mới chỉ tập trung điều chỉnh 3 đối tượng là khu công nghiệp, khu chế xuất và khu công nghệ cao. - Khu chế xuất (KCX): là khu công nghiệp tập trung các doanh nghiệp chế xuất chuyên sản xuất hàng xuất khẩu, thực hiện các dịch vụ cho sản xuất hàng xuất khẩu và hoạt động xuất khẩu, có ranh giới địa lý xác định, không có dân cư sinh sống. Hoạt động của KCX thường được tự do và không hạn chế số lượng nhập khẩu nguyên vật liệu. Các doanh nghiệp thuộc KCX không phải nộp các loại thuế doanh thu, thuế nhập khẩu, đồng thời được ưu đãi đặc biệt khi nhập khẩu nguyên liệu từ thị trường nội địa. Sản phẩm của KCN chỉ bán thị trường nước ngoài, trừ trường hợp đối tác nước ngoài từ chối mới được bán ở thị trường nội địa. - Khu công nghiệp: Là khu tập trung các doanh nghiệp chuyên sản xuất hàng công nghiệp và thực hiện các dịch vụ cho sản xuất hàng công nghiệp, có ranh giới địa lý xác định và không có dân cư sinh sống. Trong KCN có thể có doanh nghiệp chế xuất. KCN khác với KCX là: KCX được xây dựng để thu hút các doanh nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu, trong khi KCN được mở ra cho tất cả các ngành công nghiệp kể cả phục vụ thị trường xuất khẩu lẫn phục vụ thị trường nội địa. - Khu công nghệ cao (KCNC): Là khu tập trung các doanh nghiệp công nghiệp kỹ thuật cao và các đơn vi hoạt động phục vụ cho phát triển công nghệ cao bao gồm nghiên cứu - triển khai, khoa học – công nghệ, đào tạo và các dịch vụ có liên quan, có ranh giới xác định. Đặc trưng cơ bản của khu vực này là nơi sản xuất các sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao, là nơi gắn liền giữa sản xuất, ứng dụng với nghiên cứu khoa học. KCNC sản xuất ra các sản phẩm có công nghệ tiên tiến, hiện đại, nhằm tạo ra những đột phá trong phát triển công nghệ và công nghệ quôc gia. KCN là mô hình kinh tế linh hoạt, hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài - đối tượng đầu tư chủ yếu vào KCN, vì họ hy vọng vào thị trường nội địa, một thị trường mới, có dung lượng lớn để tiêu thụ hàng hoá của mình. 1.2.1.2. Đặc trưng của KCN - KCN được coi là một địa bàn tự do thu nhỏ về chính sách kinh tế - xã hội. Là nơi thử nghiệm chính sách mới tốt nhất và là đầu tầu tiên phong trong sự phát triển của nền kinh tế quốc dân. Việc xây dựng các KCN có thể làm thay đổi diện mạo một vùng kinh tế, tạo điều kiện cho dân cư được tiếp cận với một nền công nghiệp hiện đại, làm thay đổi tập quán sinh hoạt ở địa phương. - KCN là nơi tiếp nhận, chuyển giao và áp dụng có hiệu quả nhất những thành tựu của khoa học công nghệ , áp dụng vào quá trình sản xuất kinh doanh và dịch vụ bởi một địa bàn tương đối rộng, được quy hoạch theo một kế hoạch và chiến lược phát triển lâu dài của nền kinh tế, với hệ thống cơ sở hạ tầng kỹ thuật tương đối hiện đại, đồng bộ, cùng với những chính sách ưu đãi mà nhà nước dành cho các KCN (đặc biệt về thuế quan), tạo điều kiện thuận lợi cho các KCN có thể tiếp nhận các công nghệ tiên tiến, hiện đại trên thế giới, tận dụng được lợi thế của nước đi sau để rút ngắn dần khoảng cách về khoa học công nghệ với các nước khác. - KCN là một bộ phận không thể tách rời của một quốc gia, thường là những khu vực địa lý riêng biệt thích hợp, có hàng rào giới hạn với các vùng lãnh thổ còn lại của nước sở tại và được chính phủ nước đó chính thức cho phép thành lập. 1.2.2. Sự cần thiết phải thu hút FDI vào KCN Để đẩy mạnh phát triển kinh tế đất nước và thực hiện thành công công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá, Đảng và nhà nước Việt Nam khẳng định không thể chỉ dựa vào nguồn lực trong nước mà còn phải biết khai thác và sử dụng có hiệu quả có hiệu quả các nguồn lực bên ngoài vốn, công nghệ hiện đại và kinh nghiệm quản lý tiên tiến. Nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài là một trong những nguồn vốn đóng vai trò trực tiếp và chủ yếu trong việc thực hiện các mục tiêu quan trọng. Bằng việc thu hút FDI vào phát triển các KCN, Việt Nam có thể rút ngắn và đẩy nhanh tiến trình CNH, HĐH. Đồng thời, trải qua 15 năm xây dựng và phát triển, các KCN đã và đang khẳng định vai trò không thể thay thế của nó trong tiến trình CNH, HĐH đất nước, thể hiện ở những khía cạnh sau: * Thu hút FDI vào các KCN sẽ tạo ra sức hấp dẫn hơn với các công ty có tiềm lực tài chính lớn, đặc biệt là các công ty xuyên quốc gia (TNCs). Việt Nam đang trong giai đoạn CNH, HĐH đất nước, bản thân cụm từ “khu công nghiệp” đã có nghĩa là vùng đất được hưởng những ưu đãi đặc biệt để thu hút đầu tư, phát triển công nghiệp, dịch vụ. Một khi chúng ta chưa đủ lực để nhanh chóng phát triển đồng bộ và hoàn hảo môi trường đầu tư trong cả nước thì buộc lòng chúng ta phải thực hiện trong một phạm vi hẹp- đó là các KCN. Vì vậy, môi trường đầu tư trong các KCN tương đối hiện đại và thuận lợi hơn so với khu vực ngoài KCN, sẽ hấp dẫn hơn với các công ty TNCs nổi tiếng , đầy tiềm lực. * Nhờ các dự án FDI đầu tư vào KCN, các KCN trở thành nơi tiếp nhận và ứng dụng có hiệu quả các thành tựu khoa học- công nghệ tiên tiến trên thế giới, tiếp thu kinh nghiệm quản lý tiên tiến vào quá trình phát triển kinh tế đất nước. Một trong những mục tiêu quan trọng của việc hình thành các KCN là bên cạnh các nhà đầu tư trong nước, có nhiều nhà đầu tư nước ngoài tham gia hoạt động kinh doanh. Các nhà đầu tư nước ngoài phần lớn là các công ty đa quốc gia có tiềm lực mạnh không chỉ về vốn mà còn cả những thế mạnh về công nghệ và kinh nghiệm quản trị hiện đại, những thứ mà chúng ta còn rất thiếu thốn, việc ra đời các KCN với cơ sở vật chất hiện đại cùng những ưu đãi cao sẽ tạo điều kiện phát huy được tốt nhất những lợi thế về công nghệ, về kinh nghiệm quản lý do các nhà đầu tư nước ngoài mang lại, đây là những thứ mà chúng ta còn rất thiếu. * Thu hút FDI vào các khu CN đóng vai trò quan trọng trong việc đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nước ta, đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH đất nước. Trong một môi trường làm việc hiện đại ở các KCN, cùng với việc tiếp xúc với công nghệ tiên tiến, phong cách quản lý chuyên nghiệp do các dự án FDI mang lại, quá trình thu hút FDI vào các KCN tạo ra những điều kiện thuận lợi để đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực có trình độ cao, có tác phong làm việc công nghiệp hoá. Hiện nay lao động ở nước ta chủ yếu là lao động trong lĩnh vực nông nghiệp, nhu cầu về nhân lực cho các dự án FDI trong các khu công nghiệp sẽ tạo điều kiện cho lao động địa phương có cơ hội được tiếp thu kiến thức, kỹ năng nghề nghiệp trong những điều kiện tốt, nâng cao trình độ quản lý, được rèn luyện tác phong làm việc công nghiệp, theo những chuẩn mực của nền công nghiệp hiện đại. * Thu hút FDI vào KCN giúp quốc gia đào tạo được một đội ngũ doanh nghiệp FDI trong KCN có khả năng tạo thêm năng lực sản xuất mới trong nhiều ngành kinh tế then chốt đối với sự nghiệp công nghiệp hoá đất nước, góp phần nâng cao tốc độ tăng trưởng kinh tế, đẩy mạnh xuất khẩu và chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Gía trị gia tăng và tổng giá trị sản phẩm công nghiệp của các doanh nghiệp FDI có tốc độ tăng trưởng cao, đóng vai trò quan trọng trong việc đẩy mạnh sản xuất công nghiệp, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, góp phần nâng cao tốc độ tăng trưởng kinh tế đất nước. Các dự án công nghiệp có tỷ lệ xuất khẩu và kim ngạch xuất khẩu của đất nước. * Bên cạnh vai trò, vị trí không thể phủ nhận được của KCN, thì còn có một lý do cho thấy rất cần thiết phải tăng cường thu hút đầu tư nước ngoài vào các KCN bởi: Trong điều kiện thực tế của Việt Nam, chúng ta chưa thể có ngay được một hệ thống kết cấu hạ tầng hiện đại và đồng bộ trên cả nước, việc hình thành và phát triển các KCN như là những khu vực riêng với những điều kiện ưu việt hơn khu vực ngoài KCN với kết cấu hạ tầng đồng bộ, môi trường pháp lý thuận lợi và thống nhất để thu hút đầu tư, đặc biệt là đầu tư trực tiếp nước ngoài rất phù hợp với tình hình kinh tế của Việt Nam. Trong khi nền kinh tế đang gặp nhiều khó khăn, nguốn lực có hạn, Việt nam tập trung đầu tư vào mô hình KCN là rất cần thiết và lâu dài sẽ xây dựng một môi trường đầu tư bình đẳng giữa các khu vực trong và ngoài KCN. Thực tiễn 15 năm hình thành và phát triển các KCN Việt Nam cũng cho thấy rằng sức lan toả của khu vực FDI trong các KCN là rất lớn, thể hiện qua các nội dung sau: Có tác động đổi mới, chuyển giao công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tra._.