Tác động của việc hội nhập WTO đến hoạt động xuất khẩu của Việt Nam - Minh hoạ bằng ngành xuất khẩu gạo Việt Nam

Lêi nãi ®Çu B­íc sang thÕ kû 21, nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang chuyÓn dÇn sang nÒn kinh tÕ tri thøc. Xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®ang lµ nh÷ng xu h­íng c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn. Víi ViÖt Nam cung vËy , nhÊt lµ sau khi gia nhËp khèi ASEAN, AFTA, ký kÕt hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü vµ míi d©y lµ gia nhËp vµo tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) ®· më ra nhiÒu c¬ héi ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, th¸o gì h¹n chÕ vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu, t¹o lËp m«i tr­êng th­¬ng m¹i míi nh»m trao ®æi hµng ho¸ - dÞch vô, kü thuËt vµ th«ng tin.. ®· t¹o c¬ së ®éng lùc quan träng cho t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Tr­íc nh÷ng c¬ héi nh­ vËy, ViÖt Nam còng sÏ gÆp nh÷ng khã kh¨n kh«ng nhá ®èi víi s¶n xuÊt trong n­íc, ®Æc biÖt lµ ®èi víi ngµnh n«ng nghiÖp cña ®Êt n­íc. Khi lµ thµnh viªn cña WTO víi hÖ qu¶ trùc tiÕp lµ gi¶m b¶o hé n«ng nghiÖp nãi chung, gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu n«ng s¶n, mét vµi lÜnh vùc tÊt yÕu bÞ thu hÑp quy m«, thËm chÝ biÕn mÊt do kh«ng ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng…sÏ lµ mét mèi quan t©m lín. ViÖt Nam lµ mét n­íc cã thÕ m¹nh vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, n«ng s¶n phong phó vµ cã gi¸ trÞ. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o ®· trë thµnh ngµnh chñ lùc cña ViÖt Nam, nhiÒu n¨m qua liªn tôc cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao. Tõ chç thiÕu ®ãi triÒn miªn vµ ph¶i nhËp khÈu l­¬ng thùc, nhê ®­êng lèi ®æi míi vµ c¸c quyÕt s¸ch cña Nhµ n­íc, tõ n¨m 1989 trë ®i ViÖt Nam ch¼ng nh÷ng ®¸p øng ®ñ lóa g¹o cho nhu cÇu tiªu dïng mµ cßn dµnh mét khèi l­îng lín cho xuÊt khÈu. §Õn n¨m 1999, ViÖt Nam ®· trë thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o lín thø hai trªn thÕ giíi. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y víi kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m trªn 1tû USD lµ nguån thu ngo¹i tÖ lín cña ®Êt n­íc. V× vËy mµ em ®· lùa chän ®Ò tµi “T¸c ®éng cña viÖc gia nhËp WTO ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam (Minh ho¹ b»ng ngµnh xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam)” ®Ó ®¸nh gi¸ vÒ ¶nh h­ëng cña WTO lªn ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam vµ nh÷ng gîi ý vÒ nh÷ng gi¶i ph¸p cho xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam ®Ó hç trî n©ng cao n¨ng lùc cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp WTO. Qua ®©y, em còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy TrÇn B·o ®· gióp em hoµn thµnh b¶n ®Ò ¸n chuyªn ngµnh nµy. §©y lµ b¶n khoa häc ®Çu tay cña em nªn cßn nhiÒu thiÕu xãt kh«ng thÓ tr¸nh khái. Mong thÇy gióp ®ì thªm cho em ®Ó cã thÓ hoµn chØnh ®­îc b¶n khoa häc ®Çu tay nµy. Ch­¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ tæ chøc WTO vµ sù cÇn thiÕt cña xuÊt khÈu víi nÒn kinh tÕ I. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ tæ chøc th­¬ng m¹i (wto) 1. Sù ra ®êi cña vµ chøc n¨ng cña WTO 1.1. Sù ra ®êi cña tæ chøc WTO Héi nghÞ Bretton Woods vào năm 1944 đã đề xuất thành lập Tổ chức Thương mại Quốc tế (ITO) nhằm thiết lập các quy tắc và luật lệ cho thương mại giữa các nước. Hiến chương ITO được nhất trí tại Hội nghị của Liên Hiệp Quốc về Thương mại và Việc làm tại Havana tháng 3 năm 1948. Tuy nhiên, Thượng nghị viện Hoa Kỳ đã không phê chuẩn hiến chương này. Một số nhà sử học cho rằng sự thất bại đó bắt nguồn từ việc giới doanh nghiệp Hoa Kỳ lo ngại rằng Tổ chức Thương mại Quốc tế có thể được sử dụng để kiểm soát chứ không phải đem lại tự do hoạt động cho các doanh nghiệp lớn của Hoa Kỳ (Lisa Wilkins, 1997). ITO chết yểu, nhưng hiệp định mà ITO định dựa vào đó để điều chỉnh thương mại quốc tế vẫn tồn tại. Đó là Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (GATT). GATT đóng vai trò là khung pháp lý chủ yếu của hệ thống thương mại đa phương trong suốt gần 50 năm sau đó. Các nước tham gia GATT đã tiến hành 8 vòng đàm phán, ký kết thêm nhiều thỏa ước thương mại mới. Vòng đám phán thứ tám, Vòng đàm phán Uruguay, kết thúc vào năm 1994 với sự thành lập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) thay thế cho GATT. Các nguyên tắc và các hiệp định của GATT được WTO kế thừa, quản lý, và mở rộng. Không giống như GATT chỉ có tính chất của một hiệp ước, WTO là một tổ chức, có cơ cấu tổ chức hoạt động cụ thể. WTO chính thức được thành lập vào ngày 1 tháng 1 năm 1995. 1.2. Chøc n¨ng cña WTO WTO có các chức năng sau: Quản lý việc thực hiện các hiệp ước của WTO Diễn đàn đàm phán về thương mại Giải quyết các tranh chấp về thương mại Giám sát các chính sách thương mại của các quốc gia Trợ giúp kỹ thuật và huấn luyện cho các nước đang phát triển Đàm phán Phần lớn các quyết định của WTO đếu dựa trên cơ sở đàm phán và đồng thuận. Mỗi thành viên của WTO có một phiếu bầu có giá trị ngang nhau. Nguyên tắc đồng thuận có ưu điểm là nó khuyến khích nỗ lực tìm ra một quyết định khả dĩ nhất được tất cả các thành viên chấp nhận. Nhược điểm của nó là tiêu tốn nhiều thời gian và nguồn lực để có được một quyết định đồng thuận. Đồng thời, nó dẫn đến xu hướng sử dụng những cách diễn đạt chung chung trong hiệp định đối với những vấn đề có nhiều tranh cãi, khiến cho việc diễn giải các hiệp định gặp nhiều khó khăn. Trên thực tế, đàm phán của WTO diễn ra không phải qua sự nhất trí của tất cả các thành viên, mà qua một quá trình đàm phán không chính thức giữa những nhóm nước. Những cuộc đàm phán như vậy thường được gọi là "đàm phán trong phòng Xanh" (tiếng Anh: "Green Room" negotiations), lấy theo màu của phòng làm việc của Tổng giám đốc WTO tại Geneva, Thụy Sỹ. Chúng còn được gọi là "Hội nghị Bộ trưởng thu hẹp" (Mini-Ministerials) khi chúng diễn ra ở các nước khác. Quá trình này thường bị nhiều nước đang phát triển chỉ trích vì họ hoàn toàn phải đứng ngoài các cuộc đàm phán như vậy.[1] Richard Steinberg (2002) lập luận rằng mặc dù mô hình đồng thuận của WTO đem lại vị thế đàm phán ban đầu dựa trên nền tảng luật lệ, các vòng đàm phán thương mại kết thúc thông qua vị thế đàm phán dựa trên nền tảng sức mạnh có lợi cho Liên minh châu Âu và Hoa Kỳ, và có thể không đem đến sự cải thiện Pareto. Thất bại nổi tiếng nhất và cũng gần đây nhất trong việc đạt được một sự đồng thuận là tại các Hội nghị Bộ trưởng diễn ra ở Seattle (1999) và Cancún (2003) do một số nước đang phát triển không chấp thuận các đề xuất được đưa ra. WTO bắt đầu tiến hành vòng đàm phán hiện tại, Vòng đàm phán Doha, tại Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 4 diễn ra tại Doha, Qatar vào tháng 11 năm 2001. Các cuộc đàm phán diễn ra căng thẳng và chưa đạt được sự nhất trí, mặc dù đàm phán vẫn đang tiếp diễn qua suốt Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 5 tại Cancún, Mexico vào năm 2003 và Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 6 tại Hồng Kông từ ngày 13 tháng 12 đến ngày 18 tháng 12 năm 2005 Giải quyết tranh chấp Ngoài việc là diễn đàn đàm phán các quy định thương mại, WTO còn hoạt động như một trọng tài giải quyết các tranh chấp giữa các nước thành viên liên quan đến việc áp dụng quy định của WTO. Không giống như các tổ chức quốc tế khác, WTO có quyền lực đáng kể trong việc thực thi các quyết định của mình thông qua việc cho phép áp dụng trừng phạt thương mại đối với thành viên không tuân thủ theo phán quyết của WTO. Một nước thành viên có thể kiện lên Cơ quan Giải quyết Tranh chấp của WTO nếu như họ tin rằng một nước thành viên khác đã vi phạm quy định của WTO.[2] Hệ thống giải quyết tranh chấp của WTO bao gồm hai cấp: sơ thẩm và phúc thẩm. Ở cấp sơ thẩm, tranh chấp sẽ được giải quyết bởi một Ban Hội thẩm Giải quyết Tranh chấp. Ban hội thẩm này thông thường gồm 3 đên 5 chuyên gia trong lĩnh vực thương mại liên quan. Ban hội thẩm sẽ nghe lập luận của của các bên và soạn thảo một báo cáo trình bày những lập luận này, kèm theo là phán quyết của ban hội thẩm. Trong trường hợp các bên tranh chấp không đồng ý với nội dung phán quyết của ban hội thẩm thì họ có thể thực hiện thủ tục khiếu nại lên Cơ quan phúc thẩm. Cơ quan này sẽ xem xét đơn khiếu nại và có phán quyết liên quan trong một bản báo cáo giải quyết tranh chấp của mình. Phán quyết của các cơ quan giải quyết tranh chấp nêu trên sẽ được thông qua bởi Hội đồng Giải quyết Tranh chấp. Báo cáo của cơ quan giải quyết tranh chấp cấp phúc thẩm sẽ có hiệu lực cuối cùng đối với vấn đề tranh chấp nếu không bị Hội đồng Giải quyết Tranh chấp phủ quyết tuyệt đối (hơn 3/4 các thành viên Hội đồng giải quyết tranh chấp bỏ phiếu phủ quyết phán quyết liên quan). Trong trường hợp thành viên vi phạm quy định của WTO không có các biện pháp sửa chữa theo như quyết định của Hội đồng Giải quyết Tranh chấp, Hội đồng có thể ủy quyền cho thành viên đi kiện áp dụng các "biện pháp trả đũa" (trừng phạt thương mại). Những biện pháp như vậy có ý nghĩa rất lớn khi chúng được áp dụng bởi một thành viên có tiềm lực kinh tế mạnh như Hoa Kỳ hay Liên minh châu Âu. Ngược lại, ý nghĩa của chúng giảm đi nhiều khi thành viên đi kiện có tiềm lực kinh tế yếu trong khi thành viên vi phạm có tiềm lực kinh tế mạnh hơn, chẳng hạn như trong tranh chấp mang mã số DS 267 về trợ cấp bông trái phép của Hoa Kỳ.[3] 2. C¬ cÊu tæ chøc vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña tæ chøc WTO 2.1. Bé m¸y tæ chøc cña WTO Tất cả các thành viên WTO đều có thể tham gia vào các hội đồng, ủy ban của WTO, ngoại trừ Cơ quan Phúc thẩm, các Ban Hội thẩm Giải quyết Tranh chấp và các ủy ban đặc thù. Cấp cao nhất: Hội nghị Bộ trưởng: Cơ quan quyền lực cao nhất của WTO là Hội nghị Bộ trưởng diễn ra ít nhất hai năm một lần. Hội nghị có sự tham gia của tất cả các thành viên WTO. Các thành viên này có thể là một nước hoặc một liên minh thuế quan (chẳng hạn như Cộng đồng châu Âu). Hội nghị Bộ trưởng có thể ra quyết định đối với bất kỳ vấn đề trong các thỏa ước thương mại đa phương của WTO Cấp thứ hai: Đại Hội đồng Công việc hàng ngày của WTO được đảm nhiệm bởi 3 cơ quan: Đại Hội đồng, Hội đồng Giải quyết Tranh chấp và Hội đồng Rà soát Chính sách Thương mại. Tuy tên gọi khác nhau, nhưng thực tế thành phần của 3 cơ quan đều giống nhau, đều bao gồm đại diện (thường là cấp đại sứ hoặc tương đương) của tất cả các nước thành viên. Điểm khác nhau giữa chúng là chúng được nhóm họp để thực hiện các chức năng khác nhau của WTO. Đại Hội đồng là cơ quan ra quyết định cao nhất của WTO tại Geneva, được nhóm họp thường xuyên. Đại Hội đồng bao gồm đại diện (thường là cấp đại sứ hoặc tương đương) của tất cả các nước thành viên và có thẩm quyền quyết định nhân danh hội nghị bộ trưởng (vốn chỉ nhóm họp hai năm một lần) đối với tất cả các công việc của WTO. Hội đồng Giải quyết Tranh chấp được nhóm họp để xem xét và phê chuẩn các phán quyết về giải quyết tranh chấp do Ban Hội thẩm hoặc Cơ quan Phúc thẩm đệ trình. Hội đồng bao gồm đại diện của tất cả các nước thành viên (cấp đại sứ hoặc tương đương). Hội đồng Rà soát Chính sách Thương mại được nhóm họp để thực hiện việc rà soát chính sách thương mại của các nước thành viên theo cơ chế rà soát chính sách thương mại. Đối với những thành viên có tiềm lực kinh tế lớn, việc rà soát diễn ra khoảng hai đến ba năm một lần. Đối với những thành viên khác, việc rà soát có thể được tiến hành cách quãng hơn. Cấp thứ ba: Các Hội đồng Thương mại Các Hội đồng Thương mại hoạt động dưới quyền của Đại Hội đồng. Có ba Hội đồng Thương mại là: Hội đồng Thương mại Hàng hóa, Hội đồng Thương mại Dịch vụ và Hội đồng Các khía cạnh của Quyền Sở hữu Trí tuệ liên quan đến Thương mại. Mội hội đồng đảm trách một lĩnh vực riêng. Cũng tương tự như Đại Hội đồng, các hội đồng bao gồm đại diện của tất cả các nước thành viên WTO. Bên cạnh ba hội đồng này còn có sáu ủy ban và cơ quan độc lập khác chịu trách nhiệm báo cáo lên Đại Hội đồng các vấn đề riêng rẽ như thương mại và phát triển, môi trường, các thỏa thuận thương mại khu vực, và các vấn đề quản lý khác. Đáng chú ý là trong số này có Nhóm Công tác về việc Gia nhập chịu trách nhiệm làm việc với các nước xin gia nhập WTO. Hội đồng Thương mại Hàng hóa chịu trách nhiệm đối với các hoạt động thuộc phạm vi của Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (GATT), tức là các hoạt động liên quan đến thương mại quốc tế về hàng hóa. Hội đồng Thương mại Dịch vụ chịu trách nhiệm đối với các hoạt động thuộc phạm vi của Hiệp định chung về Thương mại Dịch vụ (GATS), tức là các hoạt động liên quan đến thương mại quốc tế về dịch vụ. Hội đồng Các khía cạnh của Quyền Sở hữu Trí tuệ liên quan đến Thương mại chịu trách nhiệm đối với các hoạt động thuộc phạm vi của Hiệp định về Các khía cạnh của Quyền Sở hữu Trí tuệ liên quan đến Thương mại (TRIPS), cũng như việc phối hợp với các tổ chức quốc tế khác trong lĩnh vực quyền sở hữu trí tuệ. Cấp thứ tư: Các Ủy ban và Cơ quan Dưới các hội đồng trên là các ủy ban và cơ quan phụ trách các lĩnh vực chuyên môn riêng biệt. Dưới Hội đồng Thương mại Hàng hóa là 11 ủy ban, 1 nhóm công tác, và 1 ủy ban đặc thù. Dưới Hội đồng Thương mại Dịch vụ là 2 ủy ban, 2 nhóm công tác, và 2 ủy ban đặc thù. Dưới Hội đồng Giải quyết Tranh chấp (cấp thứ 2) là Ban Hội thẩm và Cơ quan Phúc thẩm. Ngoài ra, do yêu cầu đàm phán của Vòng đàm phán Doha, WTO đã thành lập Ủy ban Đàm phán Thương mại trực thuộc Đại Hội đồng để thức đẩy và tạo điều kiện thuận lợi cho đàm phán. Ủy ban này bao gồm nhiều nhóm làm việc liên quan đến các lĩnh vực chuyên môn khác nhau. 2.2. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña WTO Tæ chøc WTO ®­îc x©y dùng trªn 5 nguyªn t¾c c¬ b¶n: 2.2.1. Nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö §­îc thÓ hiÖn qua 2 quy chÕ: - Quy chÕ ®·i ngé Tèi huÖ quèc (MFN) lµ quy chÕ mçi n­íc khi lµ thµnh viªn cña WTO ph¶i giµnh cho s¶n phÈm nhËp khÈu tõ mét quèc gia thµnh viªn kh¸c ®èi xö kh«ng kÐm ­u ®·i h¬n so víi s¶n phÈm nhËp khÈu tõ mét n­íc thø ba kh¸c. - Quy chÕ ®èi xö quèc gia (NT) lµ quy chÕ mµ mçi n­íc thµnh viªn cña WTO kh«ng giµnh cho s¶n phÈm néi ®Þa nh÷ng ­u ®·i h¬n so víi s¶n phÈm cña n­íc ngoµi. 2.2.2. Nguyªn t¾c ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ngµy cµng thuËn lîi, tù do th«ng qua ®µm ph¸n Mçi n­íc khi ra nhËp WTO ph¶i x©y dùng lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ theo tho¶ thuËn ®· th«ng qua ë c¸c vßng ®µm ph¸n song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ngvíi mçi thµnh viªn cña tæ chøc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i. 2.2.3. Nguyªn t¾c x©y dùng m«i tr­êng kinh doanh dÔ dù ®o¸n ChÝnh phñ c¸c n­íc khi lµ thµnh viªn cña WTO kh«ng ®­îc thay ®æi mét c¸ch tuú tiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña quèc gia g©y khã dÔ cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c nhµ xuÊt khÈu. 2.2.4. Nguyªn t¾c t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh mang tÝnh chÊt c¹nh tranh b×nh ®¼ng,c«ng b»ng ChÝnh phñ cña c¸c n­íc thuéc WTO ngoµi thùc hiÖn nghiªm chØnh 2 c¬ chÕ MFN vµ NT, th× cßn ph¶I c¾t, gi¶m viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng nh­ trî gi¸, trî cÊp xuÊt khÈu…. 2.2.5. Nguyªn t¾c giµnh mét sè ­u ®·i vÒ th­¬ng m¹i cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn Tæ chøc ¸p dông nguyªn t¾c nµy th«ng qua c¸c biÖn ph¸p sau ®©y: Giµnh ­u ®·i thuÕ nhËp khÈu khi th©m nhËp vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (GSP). Kh«ng ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c nghÜa vô cña WTO nh­ c¸c n­íc c«ng n ghiÖp ph¸t triÓn. Thêi gian qu¸ ®é ®Ó ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO dµi h¬n. II. Kh¸i niÖm, môc tiªu, nhiÖm vô vµ vai trß cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®èi víi nÒn kinh tÕ 1. Kh¸i niÖm xuÊt khÈu Ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ ho¹t ®éng ®­a c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô tõ quèc gia nµy sang quèc gia kh¸c ®Ó b¸n; lµ ho¹t ®éng trao ®æi hµng ho¸ vµ dÞch vô gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ cã quèc tÞch kh¸c nhau th«ng qua ho¹t ®éng mua b¸n, lÊy tiÒn tÖ lµm vËt ngang gi¸ chung. D­íi gãc ®é kinh doanh, xuÊt khÈu lµ viÖc b¸n c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô. D­íi gãc ®é phi kinh doanh nh­ lµm quµ tÆng hoÆc viÖn trî kh«ng hoµn l¹i th× ho¹t ®éng ®ã l¹i lµ viÖc l­u chuyÓn hµng ho¸ vµ dÞch vô qua biªn giíi quèc gia. XuÊt khÈu lµ mét ho¹t ®éng c¬ b¶n cña ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, ®· cã tõ rÊt l©u vµ ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u. H×nh thøc c¬ b¶n ban ®Çu cña nã lµ trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia, cho ®Õn nay th× nã ®· rÊt ph¸t triÓn víi rÊt nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, diÔn ra víi ph¹m vi kh«ng chØ lµ mét n­íc ma trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi; kh«ng chØ trong mét ngµnh, mét lÜnh vùc mµ trong tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc kinh tÕ; c¶ trong hµng ho¸ h÷u h×nh vµ v« h×nh. 2. Môc tiªu vµ nhiÖm vô cña xuÊt khÈu * Môc tiªu cña xuÊt khÈu Quan träng nhÊt cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ ®Ó nhËp khÈu ®¸p øng nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ : phôc vô cho qu¸ tr×nh CNH, H§H ®Êt n­íc, cho tiªu dïng, vµ t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho nh©n d©n. Do ®ã, thÞ tr­êng xuÊt khÈu ph¶i g¾n víi thÞ tr­êng nhËp khÈu, ph¶i xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña thÞ tr­êng trong n­íc ®Ó x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng vµ tæ chøc nguån hµng nhËp khÈu cho phï hîp. *NhiÖm vô cña xuÊt khÈu: Ph¶i ra søc khai th¸c cã hiÖu qu¶ víi nguån lùc cña ®Êt n­íc nh­: ®Êt ®ai, vèn, nguån nh©n lùc, tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¬ së vËt chÊt. N©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®Ó t¨ng nhanh khèi l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu. T¹o ra nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña thÞ tr­êng thÕ giíi, cña kh¸ch hµng vÒ chÊt l­îng vµ sè l­îng, cã søc hÊp dÉn vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng 3. Vai trß cña xuÊt khÈu ®èi víi mét quèc gia Thø nhÊt, xuÊt khÈu t¹o nguån vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu phôc vô CNH ®Êt n­íc. Nguån vèn ®Ó nhËp khÈu cã thÓ ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån nh­ ®Çu t­ n­íc ngoµi, vay nî, viÖn trî, thu ®­îc tõ ngµnh du lÞch, dÞch vô thu ngo¹i tÖ.... C¸c nguån vèn nh­ ®Çu t­ n­íc ngoµi, vay nî vµ viÖn trî tuy quan träng nh­ng råi còng ph¶i tr¶ b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c ë thêi kú sau.Nh­ng nguån vèn quan träng nhÊt cho nhËp khÈu, choCNH ®Êt n­íc lµ xuÊt khÈu. Nguån vèn bªn ngoµi sÏ t¨ng lªn. Nh­ng víi c¬ héi ®Çu t­ vµ vay nî cña n­íc ngoµi vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ chØ thuËn lîi khi c¸c chñ ®Çu t­ vµ ng­êi cho vay thÊy ®­îc kh¶ n¨ng xuÊt khÈu, nguån vèn duy nhÊt ®Ó tr¶ nî ho¹t ®éng m¹nh. Do vËy, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu nãi chung lµ ®ßi hái cÊp b¸ch nh»m t¨ng nhanh ngo¹i tÖ, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tÝch luü vèn cho CNH. Thø hai, xuÊt khÈu cßn ®ãng gãp vµo viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn.Co thÓ nh×n nhËn t¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®èi víi s¶n xuÊt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo 2 h­íng: XuÊt khÈu chØ viÖc tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm thõa do s¶n xuÊt v­ît qu¸ nhu cÇu néi ®Þa. NÕu nh­ nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn,l¹c hËu; s¶n xuÊt kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc mµ chØ tr«ng chê vµo s¶n xuÊt “thõa” dÓ xuÊt khÈu th× s¶n xuÊt vµ thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ rÊt chËm. Coi thÞ tr­êng lµ h­íng quan träng ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt. Quan ®iÓm nµy chÝnh lµ xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi, ®iÒu nµy cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn. Thø ba, xuÊt khÈu cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. Tr­íc hÕt s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu lµ n¬i thu hót hµng triÖu lao ®éng vµo lµm viÖc víi thu nhËp cao. Cßn t¹o ra nguån vèn ®Ó nhËp khÈu vËt phÈm tiªu dïng thiÕt yÕu phôc vô ®êi sèng vµ ®¸p øng ngµy mét phong phó thªm nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n. ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®­îc xem lµ mét yÕu tè quan träng kÝch thÝch sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Thø t­, xuÊt khÈu cã vai trß kÝch thÝch ®æi míi trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt. Trong ®iÒu kiÖn ngµy cµng ®ßi hái cao cña thÞ tr­êng vÒ quy c¸ch, chung lo¹i, mÉu m·, th× mét mÆt s¶n phÈm ph¶i ®æi míi trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ, mÆt kh¸c ng­êi lao ®éng ph¶i n©ng cao tay nghÒ, häc hái nh÷ng kinh nghiÖm s¶n xuÊt tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i. . Cã më cöa kinh tÕ, ph¸t triÓn h­íng vÒ xuÊt khÈu cã thÓ nu«i d­ìng sù t¨ng tr­ëng cña xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp non trÎ trë thµnh c«ng ty cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi b»ng viÖc më réng thÞ tr­êng vµ ®­a ra nh÷ng s¶n phÈm, quy tr×nh s¶n xuÊt phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng, nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau ë c¸c quèc gia. Thø n¨m, xuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña n­íc ta. Thø n¨m, xuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña n­íc ta. XuÊt khÈu vµ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cã t¸c ®éng qua l¹i phô thuéc lÉn nhau. Cã thÓ ho¹t ®éng xuÊt khÈu cã sím h¬n c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c vµ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy c¸c quan hÖ nµy ph¸t triÓn. Tãm l¹i, muèn ®Èy m¹nh c«ng cuéc CNH, H§H ®Êt n­íc th× kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c lµ ph¶i ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. ViÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ph¶i ®­îc coi lµ vÊn ®Ò cã ý nghi· chiÕn l­îc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam Tõ n¨m 1989 ®Õn nay I. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô g¹o cña thÕ giíi trong thêi gian qua Trong thêi gian gÇn ®©y, viÖc cung cÊp lóa g¹o trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cã xu h­íng t¨ng liªn tôc, cao h¬n nhiÒu so víi møc ®é tiªu thô. Trong ®ã cã c¸c n­íc s¶n xuÊt g¹o lín nh­ Trung Quèc, Ên §é, Indonexia, ViÖt Nam, Bangladesh, Th¸i Lan. Theo b¸o c¸o cña USDA, s¶n l­îng g¹o thÕ giíi n¨m 2006 lµ 420,90 triÖu tÊn, t¨ng 1,1% so víi n¨m 2005. T¹i Th¸i Lan, mÆc dï s¶n l­îng g¹o cña Th¸i Lan n¨m 2004 t¨ng 500.000 tÊn so víi n¨m 2003, tån kho g¹o ®Çu n¨m 2004 cña Th¸i Lan ë møc cao 3,2triÖu tÊn nh­ng n¨m 2004 ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· hai lÇn thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh can thiÖp thÞ tr­êng thãc g¹o vô chÝnh vµ vô 2 víi gi¸ sµn mua thãc g¹o cao h¬n gi¸ thÞ tr­êng. §iÒu nµy lµm gi¸ vèn g¹o xuÊt khÈu cña Th¸i Lan n¨m 2004 lu«n duy tr× ë møc cao. B¶ng 2.1: Mét sè n­íc xuÊt khÈu g¹o lín cña thÕ giíi tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2006 §¬n vÞ: Ngh×n tÊn N¨m NcXK 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Tæng xuÊt 23500 23000 27900 26300 25378 26790 28600 Th¸i Lan 6549 7521 7245 7750 10130 7700 7500 ViÖt Nam 3476 3729 3240 3815 4055 5000 4800 Ên §é 1449 1963 6650 4000 2800 4000 3500 Pakistan 2026 2417 1603 1600 1800 2850 3500 Mü 2756 2541 3295 3700 3000 3750 3700 Trung Quèc 2951 1847 1968 2250 700 800 1100 (Nguån: sè 232 t¹p chÝ thÞ tr­êng gi¸ c¶ 7-2006) T¹i Pakistan, n¨m 2004 nguån cung g¹o gi¶m sót cïng s¶n l­îng gi¶m lµ nguyªn nh©n chñ yÕu ®­a gi¸ xuÊt khÈu g¹o tr¾ng tÎ th­êng cña n­íc nµy n¨m 2004 t¨ng 20-21% so víi n¨m tr­íc lªn 228,6 USD/tÊn, FOB (25% tÊm); 231,4 USD/tÊn, FOB (20% tÊm). XuÊt khÈu g¹o Pakistan n¨m 2004 ­íc ®¹t 1,8 triÖu tÊn, gi¶m 8,1% so víi n¨m tr­íc. Biểu đồ 2.2: Các nhà sản xuất gạo hàng đầu thế giới, giai đoạn 1994-2004 Nguồn: FAS, USDA Trong khi ®ã, nguån cung g¹o cho xuÊt khÈu cña nhiÒu n­íc xuÊt khÈu kh¸c nh­ Ên §é, Pakistan n¨m 2004 h¹n chÕ ®· cµng n©ng ®ì gi¸ xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan t¨ng cao. Theo Bé Th­¬ng m¹i Th¸i Lan n¨m 2004 xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan lµ 10,13 triÖu tÊn ®¹t 2,74 tû USD, t¨ng 33,6% vÒ l­îng vµ t¨ng 49% vÒ trÞ gi¸ so víi n¨m tr­íc. T¹i Th¸i Lan, gi¸ chµo b¸n g¹o quý IV/2004 ®· ®¹t 264,2 tû USD/ tÊn; FOB (5% tÊm), t¨ng 15,9 - 16,4% so víi quý I/2004. C¶ n¨m 2004, gi¸ xuÊt khÈu g¹o tr¾ng tÎ th­êng cña Th¸i Lan t¨ng 20,5%-26%. Nhu cÇu tiªu thô g¹o thÕ giíi 2003/2004 ­íc tÝnh ®¹t 413,408 triÖu tÊn, t¨ng 1,54% so víi vô tr­íc vµ cao h¬n s¶n l­îng 27,271 triÖu tÊn. Tån kho g¹o thÕ giíi cuèi vô 2003/2004 tiÕp tôc gi¶m 22,3% sau khi ®· gi¶m 21% ë vô tr­íc, cßn 85,502 triÖu tÊn. Trong ®ã, tån kho g¹o cña Trung Quèc gi¶m kØ lôc, gi¶m 33,7 % so víi vô tr­íc, cßn 44,561 triÖu tÊn, cña Th¸i Lan gi¶m 46,7%, cßn 1,843 triÖu tÊn. Nguån cung thiÕu hôt lµ nguyªn nh©n lµm gi¸ g¹o trªn thÞ tr­êng ch©u ¸ suèt n¨m 2004 ®· lu«n ë xu thÕ t¨ng víi tèc ®é cao. B¶ng 2.3: T×nh h×nh tån kho g¹o thÕ giíi giai ®o¹n 2002-2005 §¬n vÞ: 1.000 tÊn N¨m ThÞ tr­êng 2002 2003 2004 2005 «xtr©ylia 766 604 397 212 Braxin 538 586 1.394 1.369 Mianma 929 1.229 1.634 1.184 Trung Quèc 82.169 67.224 44.561 34.661 Ai CËp 864 765 720 920 Ên §é 24.489 11.000 10.900 8.900 Indonexia 4.688 4.344 4.068 4.209 Hµn Quèc 1.566 1.025 590 951 Pakistan 206 45 470 720 Philippin 3.407 3.807 3.847 3.647 Th¸i Lan 3.106 3.302 1.843 1.513 ViÖt Nam 3.493 3.465 3.073 2.113 C¸c n­íc kh¸c 46.299 13.231 13.035 11.721 Mü 286 829 761 1.272 Toµn thÕ giíi 139.425 110.266 85.502 71.811 Nguån: T¹p chÝ ngo¹i th­¬ng sè 8/2005 Theo báo cáo của của tổ chức Lương Nông Liên Hiệp Quốc (FAO), sản lượng thóc thế giới năm 2005 đạt khoảng 614 triệu tấn, tương đương với 409,3 triệu tấn gạo tăng 1,5% so với năm 2004. Nhu cầu tiêu thụ gạo thế giới năm 2005 khoảng 413 triệu tấn, cao hơn nguồn cung 3,7 triệu tấn. Tồn kho gạo cuối năm 2005 dự đoán sẽ tiếp tục giảm 4,2%, sau khi đã giảm khoảng 23% so với cuối năm trước. Cũng theo tổ chức này dự đoán xuất khẩu gạo thế giới năm 2005 chỉ đạt 25,5 triệu tấn giảm 2,8% so với năm trước. Trong đó xuất khẩu gạo năm 2005 dự đoán sẽ giảm chủ yếu ở Thái Lan do sản lượng thóc của Thái Lan giảm và việc áp dụng chính sách giá thóc gạo nội địa cao làm giảm khả năng cạnh tranh của gạo xuất khẩu Thái Lan. Giá gạo của Thái Lan tăng do nhu cầu mua gạo của Thi Lan tiếp tục tăng lên ở Nigeria, Nam Phi, Yemen, mặt khác đồng Bath tăng giá. ThÞ tr­êng g¹o thÕ giíi niªn vô 2006/2007 Lũ lụt đã ảnh hưởng tới sản lượng thóc của Thái Lan - đối thủ cạnh tranh lớn nhất của Việt Nam năm 2006, với sản lượng ước chỉ 28-30 triệu tấn. Trong năm 2006, giá gạo Thái Lan đã tăng khoảng 25-30 USD/tấn. Những chương trình can thiệp giá nối tiếp và đồng Baht tăng giá mạnh là nguyên nhân chính làm mất sức cạnh tranh của gạo Thái Lan trên thị trường thế giới. Vào thời điểm cuối tháng 12, giá gạo 100% loại B của Thái Lan đứng ở mức 315 – 320 USD/tấn, FOB Băng cốc; gạo 5% tấm ở mức 310 – 315 USD/tấn, tăng từ 15-20 USD/tấn so với đầu tháng 10. Bảng 2.4: Diễn biến giá gạo Thái Lan, USD/tấn Đầu năm Cao nhất Cuối năm 290 317 (20/7) 315 Nguồn: Vinanet Xuất khẩu gạo Thái năm nay đạt khoảng 7,2triệu tấn, thấp hơn nhiều so với trên 10 triệu tấn năm ngoái, do giá gạo Thái không cạnh tranh so với gạo các xuất xứ khác, nhất là gạo Việt Nam. Thái Lan hy vọng xuất khẩu gạo năm 2007 sẽ khả quan hơn, đạt khoảng 7,5 triệu tấn, khi giá gạo của họ trở nên cạnh tranh hơn so với năm 2006, trong bối cảnh hạn hán khả năng sẽ xảy ra ở nhiều nước nước sản xuất gạo lớn. Năm nay, Ấn Độ xuất khẩu chủ yếu là gạo đồ và gạo Basmati, rất ít gạo thô chất lượng thấp. Nhu cầu gạo chất lượng cao đang tăng trên thị trường thế giới sẽ là cơ hội tốt cho Ấn Độ. Đây là nước xuất khẩu gạo Basmati lớn nhất thế giới, chủ yếu sang Arập Xêút, các nước Trung Đông khác, châu Âu và Mỹ. Xuất khẩu gạo basmati của Ấn Độ năm marketing 2006/07 có thể sẽ giảm xuống 900.000 tấn, so với khoảng 1,1 triệu tấn năm 2005/06. Lợi thế của Ấn Độ là luôn đảm bảo cung cấp gạo, không biến đổi gien cho bất kỳ nơi nào trên thế giới. Mặt khác, gạo hạt dài của Ấn Độ có giá cạnh tranh hơn nhiều so với gạo Mỹ, vì nó rẻ hơn khoảng 50-100 USD/tấn so với gạo cùng loại của Mỹ. Sản lượng gạo Pakistan năm 2005/06 tăng lên 5,55 triệu tấn, so với 4,92 triệu tấn niên vụ trước, tạo cơ hội cho nước này tăng xuất khẩu gạo lên 2,9 triệu tấn, so với 2,8 triệu tấn niên vụ trước. Pakistan đang nỗ lực phát triển những giống lúa lai mới từ những giống lúa Basmati hiện nay để tăng năng suất lúa, nhằm tăng sản lượng và xuất khẩu. Bộ Nông nghiệp Mỹ dự báo sản lượng gạo của Pakastan năm marketing 2006/07 sẽ đạt 5,6 triệu tấn, trong đó khoảng 2,9 triệu tấn sẽ được xuất khẩu. Pakistan dự kiến sẽ nằm trong số 5 nước có khối lượng xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới năm 2006/07. Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), sản lượng gạo thế giới niên vụ 2005/06 đạt 415,49 triệu tấn, tăng 15 triệu tấn so với niên vụ trước, và dự báo sẽ tiếp tục tăng trong niên vụ tới, lên 416,5 triệu tấn. Trong số các nước xuất khẩu lớn, sản lượng niên vụ 2005/06 của Ấn Độ, Trung Quốc, Pakistan và Thái Lan dự tăng lên, song sản lượng của Mỹ và Việt Nam giảm nhẹ do thiên tai. Sản lượng của hầu hết những nước nhập khẩu lớn đều tăng nhẹ. Nhờ vậy, dự trữ gạo thế giới cuối niên vụ 2005/06 đã tăng lên 80,42 triệu tấn, so với 78,14 triệu tấn một năm trước đó. Hiện tượng thời tiết El Nino đang bắt đầu ảnh hưởng tới những nước quanh biển Thái Bình Dương, nó có thể ảnh hưởng đến những khu vực trồng lúa đầu năm tới. Bảng 2.5: Cung/cầu gạo thế giới, thống kê và dự báo của USDA (triệu tấn, gạo quy xát) Niên vụ Sản lượng Nhập khẩu Tiêu thụ Xuất khẩu 2006/07 416,38 26,26 418,19 28,17 2005/06 415,49 26,27 413,22 27,80 2004/05 400,49 26,30 407,74 28,38 Nguồn: Vinanet Hai nhà nhập khẩu gạo lớn nhất châu Á trong năm 2006 vẫn là Philippin và Inđônêxia. Mặc dù đã áp lệnh ngừng nhập khẩu gạo, song đầu năm nay, Chính phủ Inđônêxia vẫn phải quyết định nhập khẩu 210.000 tấn gạo từ Việt Nam do nguồn cung dự trữ giảm dưới mức an toàn và để tránh tình trạng sốt giá trên thị trường nội địa. Bộ Nông nghiệp Indonesia dự đoán sản lượng thóc của nước này năm 2007 se tăng 5% so với mức 54,66 triệu tấn ước đạt trong năm nay. Tuy nhiên, Cơ quan Hậu cần quốc gia Indonexia (Bulog) dự báo trong vòng 5 năm tới, Indonesia sẽ tiếp tục phải nhập khẩu vài trăm nghìn tấn gạo mỗi năm, do năng suất lúa của nước này tăng chậm, trong khi nhu cầu lại cao. Chính phủ Indonesia coi gạo là mặt hàng chiến lược, mong muốn đảm bảo lợi ích cho nông dân và nhập khẩu gạo là phương án cuối cùng. Philippine là một nước nhập khẩu gạo lớn ở châu Á, mua tới 1,65 triệu tấn gạo trong năm nay, chủ yếu từ Việt Nam. Nhập khẩu gạo vào Philippine năm 2007 có thể sẽ còn cao hơn mức 1,65 triệu tấn của năm nay do kế hoạch sẽ xoá bỏ trợ cấp cho hạt giống lúa lai vào năm 2007 của Chính phủ nước này và khả năng El Nino làm giảm sản lượng. Chính phủ Philippine đặt mục tiêu tự cung tự cấp 95% gạo vào năm 2009, xong nếu xoá bỏ trợ cấp cho giống lúa lai, thời gian đạt mục tiêu đó có thể sẽ bị chậm l¹i Dù b¸o vÒ thÞ tr­êng g¹o n¨m 2007 Tổ chức Nông Lương Liên Hiệp Quốc (FAO), trong báo cáo “Theo dõi Thị trường Gạo” mới đây của mình, đã đưa ra những nhận định và dự báo về tình hình sản xuất, mậu dịch, dự trữ và giá gạo thế giới. Sản lượng Trong báo cáo này FAO đã điều chỉnh giảm sản lượng thóc thế giới năm 2006 thêm 2 triệu tấn, xuống còn 629 triệu tấn, chủ yếu do vụ mùa tại nhiều nước châu Á bị tác động tiêu cực bởi các đợt gió mùa bất thường và tình trạng sâu bọ hoành hành. Sản lượng cũng giảm ở Mỹ La tinh và vùng Ca-ri-bê, nhưng lại tăng ở châu Phi trong năm thứ 5 liên tiếp. Sản lượng cũng tương đối biến động ở những khu vực còn lại của thế giới. Sản lượng thóc thế giới năm 2007 được dự báo sẽ phục hồi lên đạt 633 triệu tấn, bằng mức kỷ lục năm 2005. Xu hướng tăng sẽ tập trung ở các nước đang phát triển, trong khi sản lượng tại các nước phát triển dự đoán sẽ giảm trong năm thứ 3 liên tiếp, dẫn tới sản lượng của các nước phát triển chiếm chưa đầy 4% trong tổng sản lượng thế giới. Sản lượng được dự báo tăng chủ yếu do giá cả thóc gạo có xu hướng vững lên, các chính sách biện pháp hỗ trợ ngành lúa gạo của các tổ chức và điều kiện thời tiết thuận lợi cho sự sinh trưởng của cây lúa.Hầu hết sự gia tăng sản lượng trên đều đến từ châu Á khi tất cả các nước sản xuất chính tại châu lục này đều được dự đoán sẽ đạt sản lượng cao hơn mặc dù vẫn có ngoại lệ, đó là trường hợp của Nhật Bản và Hàn Quốc. Sản lượng của hai nước này có thể sẽ giảm do kết quả của chính sách cải cách ngành gạo. Bên cạnh đó, sản lượng của Indonesia và Sri Lanka nhiều khả năng cũ._.ng sẽ thấp hơn do mưa đến muộn đã làm giảm diện tích gieo trồng. Tuy nhiên, sản lượng dự đoán sẽ tăng mạnh tại các nước Bangladesh, Campuchia, Iran, Lào, Malaysia và Nepal và tăng ở mức vừa phải tại Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan và Việt Nam.Tại châu Phi, đà tăng sản lượng thóc có thể tiếp tục được chứng kiến trong năm 2007, với điều kiện thời tiết trong những tháng tới sẽ vẫn diễn ra thuận lợi. Giá gạo thế giới đang gia tăng và sự hỗ trợ từ các Chính phủ cho ngành gạo là những động lực chính thúc đẩy hầu hết sự gia tăng trên. Tuy nhiên, tại Madagascar, sản lượng có thể giảm do đầu năm nay nước này phải hứng chịu những trận lụt lớn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến vụ mùa. Tại Mỹ La tinh và khu vực Ca-ri-bê, trong khi triển vọng khá tích cực ở Trung Mỹ và Ca-ri-bê thì lại tiêu cực tại Nam Mỹ, đặc biệt là ở Áchentina, Braxin và Uruguay. Tuy nhiên, Côlômbia, Guyana, Pêru và Vênêzuêla có thể sẽ có vụ mùa bội thu, được thúc đẩy chủ yếu bởi lợi nhuận cao hơn, khuyến khích nông dân mở rộng diện tích gieo trồng. Đối với những nước thuộc các khu vực khác, sản lượng được dự báo tăng giảm khác nhau. Australia nhiều khả năng sẽ có sản lượng thấp nhất trong những vụ từ trước tới nay do tác động của hạn hán. Trong khi đó, Sản lượng của Mỹ dự đoán sẽ giảm 3% do nông dân nước này đang chuyển sang các cây trồng khác có lợi nhuận cao hơn. Trái lại, triển vọng lại khá tích cực ở khu vực Liên minh châu Âu (EU), nơi ngành gạo dự báo sẽ phục hồi sau khi đã suy giảm do thiếu mưa năm ngoái, và ở Nga, nơi cạnh tranh đến từ bên ngoài đã được giảm thiểu nhờ chính sách bảo hộ của Chính phủ nước này, dự đoán sẽ kích thích sản xuất trong nước. - Mậu dịch Trong báo cáo này, FAO đã điều chỉnh tăng dự báo mậu dịch gạo thế giới năm 2007 lên đạt 29,8 triệu tấn, tăng 900.000 tấn so với dự báo trước, tăng 1,2 triệu tấn so với năm 2006 và gần bằng mức kỷ lục năm 2005. Mậu dịch được dự báo tăng trong năm 2007 phản ánh nhu cầu lớn hơn từ những nước nhập khẩu hiện đang phải đối mặt với tình trạng thiếu lương thực. Tại châu Á, Indonesia, Philippines, Bangladesh và Nepal sẽ vẫn là những nước nhập khẩu gạo chính, góp một phần khá quan trọng trong mức tăng nhập khẩu của thế giới được dự báo ở trên. Trong khi đó, các nước châu Phi dự đoán sẽ cắt giảm nhập khẩu trong năm nay nhờ đạt được sản lượng khá cao trong năm 2006. Nhập khẩu của các nước Mỹ La tinh và khu vực Ca-ri-bê dự báo sẽ tăng, chủ yếu được duy trì bởi sức mua lớn hơn từ Braxin, Côlômbia và Pêru trong khi giảm từ Mêxicô và Cuba. Ở các khu vực còn lại của thế giới, Mỹ và EU có khả năng sẽ nhập khẩu nhiều hơn trong khi chính sách tăng cường bảo hộ của Nga có thể sẽ làm suy giảm sức mua của nước này trên thị trường thế giới. Trong số các nhà xuất khẩu, chỉ có Thái Lan và Campuchia có vẻ vẫn luôn sẵn sàng đáp ứng tốt cho nhu cầu nhập khẩu đang tăng. Giá gạo thế giới hấp dẫn có thể cũng sẽ khuyến khích xuất khẩu tăng nhẹ từ Ấn Độ và Ai Cập. Trong khi đó, hầu hết các nước cung ứng gạo lớn khác, gồm Việt Nam, Mỹ, Australia và Pakistan được dự báo sẽ cắt giảm xuất khẩu. - Dự trữ Dự trữ gạo thế giới vào cuối vụ năm 2007 đã được điều chỉnh giảm xuống còn 103 triệu tấn so với 105 triệu tấn trong dự báo trước, chủ yếu do sản lượng năm 2006 thấp trong khi tiêu thụ vẫn vững. - Giá cả Kể từ tháng 12 năm ngoái, giá gạo xuất khẩu chào bán từ các nước xuất khẩu vẫn duy trì được xu hướng tăng vững, được thể hiện rõ qua chỉ số giá của FAO (1998-2000 = 100), đã tăng từ 115 điểm trong tháng 12/06 lên 120 điểm trong tháng 3/07, trong đó giá gạo thơm và gạo từ Pakistan tăng mạnh nhất. Mặc dù trong tháng 4 và tháng 5, nhiều nước sản xuất lúa gạo ở Nam Bán Cầu tiến hành thu hoạch lúa vụ chính trong năm 2007 và ở Bắc bán cầu với lúa vụ hai của năm 2006, dẫn tới nguồn cung đổ ra thị trường khá dồi dào, tuy nhiên giá không bị suy yếu nhiều, được hậu thuẫn bởi nhu cầu nhập khẩu tiếp tục cao và chính sách gạo tương đối cứng rắn của Chính phủ Thái Lan, Việt Nam và Campuchia. Do đó, nhìn chung triển vọng giá gạo trong vài tháng tới được dự đoán sẽ tiếp tục xu hướng tích cực. Bảng2.6: Giá gạo xuất khẩu tuần từ 09-15/03/2007 Đơn vị tính: USD/tấn Chủng loại Đơn giá Điều kiện giao hàng Nước Gạo trắng 5 % tấm 297,00 FOB Philipine Gạo trắng Việt Nam 15% tấm xuất khẩu, đóng bao PP 50kg/bao, cả bì 50,120 kg/bao 308,00 CFR Inđônêxia Gạo nếp tấm 10% (50kg/bao) 470,00 CF Inđônêxia (Nguon tin: VTIC) Ii. Thùc tr¹ng cña ngµnh xuÊt khÈu g¹o cña viÖt nam 1. S¶n l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu: Trong nh÷ng n¨m qua, g¹o lu«n lµ mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam ®­îc c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch xÕp vµo nhãm cã søc c¹nh tranh cao. Sù ph¸t triÓn lóa g¹o lµ mét trong nh÷ng thµnh tùu næi bËt cña ViÖt Nam trong c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ. N¨m 1986, diÖn tÝch gieo trång lóa chØ cã 5688,6 ngh×n ha, n¨ng suÊt b×nh qu©n 28,1 t¹/ha/vô vµ s¶n l­îng lµ 16,9 triÖu tÊn th× ®Õn n¨m 2006 con sè t­¬ng øng lµ: 7320 ngh×n ha, 48,9ta/ha vµ 35,83 triÖu tÊn. Xu h­íng nµy cßn tiÕp tôc t¨ng trong nh÷ng n¨m tíi v× tiÒm n¨ng t¨ng n¨ng suÊt vÉn cßn. Tèc ®é t¨ng s¶n l­îng l­¬ng thùc lu«n lu«n cao h¬n tèc ®é t¨ng d©n sè, nªn l­¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña ViÖt Nam t¨ng dÇn. NÕu nh­ n¨m 1990 l­¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ng­êi mçi n¨m lµ 324,4 kg th× ®Õn n¨m 1995 lµ 372 kg vµ ®Õn n¨m 2006 lµ 420 kg. §· gióp n­íc ta kh¾c phôc mét c¸ch c¬ b¶n t×nh tr¹ng thiÕu ®ãi gi¶m nghÌo kÐo dµi nhiÒu thËp kû tr­íc ®æi míi, t¹o ®µ cho viÖc æn ®Þnh an ninh l­¬ng thùc quèc gia, ®Èy m¹nh ®­îc ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o víi vÞ trÝ n­íc xuÊt khÈu g¹o lín thø hai trªn thÕ giíi (chØ sau Th¸i Lan) vµ dÉn ®Çu thÕ giíi vÒ t¨ng s¶n l­îng l­¬ng thùc. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau: B¶ng 2.7: S¶n l­îng xuÊt khÈu g¹o chÝnh cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi. ( §¬n vÞ tÝnh: 1000 tÊn) N¨m 2003-2004 2004-2005 2005-2006 2006-2007 ViÖt Nam 3.800 5.100 5.300 4.800 Th¸i Lan 10.137 7.250 7.700 7.500 Ên §é 3.172 4.500 4.000 3.500 Pakistan 1.986 2.650 2.850 3.500 Mü 3.090 3.900 3.750 3.700 Ai CËp 820 1.100 1.100 1.000 Myanmar 130 175 200 100 (Nguån: sè 232 t¹p chÝ thÞ tr­êng gi¸ c¶ 7-2006) Nh×n vµo b¶ng sè liÖi trªn ta cã thÓ thÊy r»ng ViÖt Nam lµ n­íc xuÊt khÈu g¹o lín thø hai trªn thª giíi. S¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu cña Viªt Nam lµ æn ®Þnh. N¨m 1989, ViÖt Nam xuÊt hiÖn trªn thÞ tr­êng thÕ giíi víi t­ c¸ch lµ n­íc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø 3 trªn thÕ giíi sau Th¸i Lan vµ Mü vµ trong 15 n¨m liªn tôc, h¹t g¹o ViÖt Nam lu«n cã mÆt trªn thÞ tr­êng thÕ giíi víi sè l­îng vµ chÊt l­îng ngµy cµng cao. N¨m 1999, n¨m thø 11 ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu 4,5 triÖu tÊn g¹o, v­ît kÕ ho¹ch 55 v¹n tÊn; thu vÒ cho ®Êt n­íc 1,025 tû USD víi gi¸ b×nh qu©n 227 USD/tÊn, ®¹t kØ lôc vÒ sè l­îng vµ gi¸ trÞ kÓ tõ n¨m 1989. Víi kÕt qu¶ ®ã vÞ trÝ h¹t g¹o ViÖt Nam ®· v­¬n lªn vÞ trÝ thø 2 sau Th¸i Lan, v­ît qua Mü vµ Ên §é, ViÖt Nam trë thµnh c­êng quèc xuÊt khÈu g¹o víi thÞ tr­êng më réng trªn 50 n­íc vµ vïng l·nh thæ, trong ®ã cã c¶ thÞ tr­êng khã tÝnh ë Ch©u ¢u, B¾c Mü vµ NhËt B¶n. Trong bèi c¶nh, thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi n¨m 1999 cung v­ît cÇu kÐo theo gi¸ g¹o gi¶m m¹nh (gi¸ g¹o 100% Th¸i Lan tõ 290 USD/tÊn quÝ I xuèng 232 USD/tÊn quÝ IV-99) th× nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña n­íc ta nh­ trªn lµ mét thµnh c«ng ®¸ng ghi nhËn. Thµnh c«ng ®ã b¾t nguån tõ kÕt qu¶ vÒ s¶n l­îng l­¬ng thùc mµ n¨m 1999 ®¹t ®­îc trªn 34,2 triÖu tÊn, trong ®ã riªng lóa lµ 31,4 triÖu tÊn, lóa hµng ho¸ kho¶ng 12 triÖu tÊn, trong ®ã cã gÇn 10 tÊn lóa chÊt l­îng cao ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu víi gi¸ c¹nh tranh. ChÝnh yÕu tè nµy ®· t¹o nguån hµng phong phó vµ æn ®Þnh ®¶m b¶o ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu th­êng xuyªn vµ ®ét xuÊt cña thÞ tr­êng thÕ giíi trong n¨m nµy. BiÓu ®å 2.8: T×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1989-1999 §¬n vÞ: S¶n l­îng (1000 tÊn); Kim ng¹ch xuÊt khÈu (TriÖu USD) Sang n¨m 2000, thêi tiÕt diÔn biÕn phøc t¹p, thiªn tai lò lôt x¶y ra ë nhiÒu n¬i trªn ph¹m vi c¶ n­íc, ®Æc biÖt lµ §BSCL nh­ng nhê cã sù chØ ®¹o vµ ®iÒu hµnh s¸t sao cña ChÝnh Phñ, cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh cïng víi sù nç lùc cña nh©n d©n c¸c ®Þa ph­¬ng nªn nh×n chung s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung vµ s¶n xuÊt l­¬ng thùc nãi riªng nhanh chãng ®­îc kh«i phôc vµ ®¹t kÕt qu¶ kh¸, ®êi sèng nh©n d©n sím ®i vµo æn ®Þnh. Theo ®¸nh gi¸ cña Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t TriÓn N«ng Th«n, tæng s¶n l­îng lóa c¶ n­íc n¨m 2000 vÉn ®¹t 32,6 triÖu tÊn, t¨ng gÇn 1,2 triÖu tÊn so víi n¨m 1999, ®iÒu nµy ®­a nguån cung g¹o cho xuÊt khÈu vÉn duy tr× ë møc cao 3,5 triÖu tÊn. H¬n n÷a cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh trong khu vùc vµ cuéc khñng ho¶ng dÇu löa trong n¨m 2000 ®· ¶nh h­ëng phÇn nµo ®Õn nhÞp ®é bu«n b¸n c¸c mÆt hÇng nguyªn liÖu th« trong ®ã cã g¹o. C¸c t¸c ®éng nµy ®· lµm gi¸ g¹o trªn thÞ tr­êng thÕ giíi b¾t ®Çu gi¶m xuèng tõ ®Çu n¨m, cho ®Õn cuèi n¨m xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam so víi n¨m 1999 ®· bÞ gi¶m ®i 16% vÒ g n¨m 1999). Tuy nhiªn còng cÇn ph¶i kÓ ®Õn mét nguyªn nh©n n÷a lµm gi¶m gi¸ g¹o trªn thÕ giíi ®ã chÝnh lµ ngµnh g¹o cña c¸c n­íc nhËp khÈu g¹o lín nh­: In®«nªsia, Philippin, Trung Quèc… ®ang dÇn dÇn phôc håi sau 2 n¨m mÊt mïa v× biÕn ®éng thêi tiÕt, c¸c n­íc nµy ®Òu tuyªn bè cã kh¶ n¨ng tù cung cÊp tù cÊp g¹o. N¨m 2001 xuÊt khÈu g¹o ®¹t trªn 3,7 triÖu tÊn, trî gi¸ h¬n 600 triÖu USD, m¨c dï t¨ng kho¶ng 7% vÒ l­îng song còng lµ thµnh c«ng v× ®· hoµn thµnh ®­îc nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n: xuÊt khÈu v­ît chØ tiªu 3,5 triÖu tÊn do chÝnh phñ ®Ò ra, tiªu thô hÕt thãc hµng ho¸, chÆn ®µ gi¶m sót gi¶m sót cña gi¸ thãc, g¹o trong n­íc. Tuy vËy xÐt vÒ kim ng¹ch th× vÉn gi¶m 6%. Nguyªn nh©n lµ trong nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2001 gi¸ g¹o vÉn gi¶m m¹nh do ¶nh h­ëng tõ n¨m 2000, c¸c Doanh nghiÖp cña ViÖt Nam vÉn ký hîp ®ång b¸n g¹o víi gi¸ thÊp, nh­ng b¾t ®Çu tõ th¸ng 6-2001 gi¸ g¹o t¨ng cao dÇn th× ta l¹i kh«ng cã g¹o ®Ó xuÊt v× ph¶i xuÊt g¹o theo hîp ®ång ®· ký. §ã chÝnh lµ lý do lµm cho l­îng g¹o xuÊt khÈu t¨ng mµ gÝa trÞ xuÊt khÈu g¹o l¹i gi¶m trong n¨m 2001. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong n¨m 2002 gÆp nhiÒu khã kh¨n to lín, cã mÆt gay g¾t h¬n 2001 ®ã lµ thiªn tai diÔn ra trªn diÖn réng, kÐo dµi tõ ®Çu n¨m dÕn cuèi n¨m: h¹n h¸n gay g¾t ë §«ng Nam Bé,T©y Nguyªn vµ MiÒn Trung, lò lín kÐo dµi vµ ngËp s©u ë vïng §BSCL, m­a lín, lèc xo¸y vµ lò quÐt x¶y ra g©y thiÖt h¹i nÆng nÒ vÒ tµi s¶n, mïa mµng vµ sinh m¹ng ë nhiÒu vïng vµ ®Þa ph­¬ng.Tuy vËy s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vÉn ®¹t møc t¨ng tr­ëng kh¸, n¨ng xuÊt lóa c¶ n¨m ®¹t 45,1 t¹/hecta, s¶n l­îng ®¹t 35,9 triÖu tÊn. Nhê ®ã mµ khèi l­îng g¹o xuÊt khÈu ®¹t 3,24 triÖu tÊn (gi¶m 13%) vµ ®¹t kim ng¹ch trªn 700 triÖu USD (t¨ng 16%) so víi n¨m 2001. §ã lµ v× chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong n¨m 2002 ®· ®­îc n©ng cao râ rÖt, do ®ã gi¸ thµnh còng cao h¬n nh÷ng n¨m tr­íc. N¨m 2003, mÆc dï diÖn tÝch ®Êt trång lóa bÞ gi¶m do chuyÓn sang nu«i trång c¸c c©y con kh¸c, nh­ng vÉn ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng trong n­íc vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®ång thêi ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc. Trong n¨m nµy s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam ®¹t kho¶ng 3,8 triÖu tÊn, thu vÒ trªn 750 triÖu USD. Sang n¨m 2004, theo Tæng côc thèng kª, xuÊt khÈu g¹o ®¹t 4,055 triÖu tÊn, t¨ng 6% so víi n¨m tr­íc, trong ®ã sè l­îng g¹o th¬m lµ 100000 tÊn, trong ®ã 90% lµ g¹o Jasmin víi møc gi¸ kh¸ cao, phæ biÕn tõ 280-340 USD/tÊn, lo¹i g¹o KDM cã møc gi¸ lªn tíi 380- 420 USD/tÊn. Tuy nhiªn, theo ®¸nh gi¸ cña HiÖp héi l­¬ng thùc ViÖt Nam, viÖc më réng thÞ tr­êng g¹o th¬m ViÖt Nam hiÖn ®ang gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n do s¶n l­îng hµng ho¸ kh«ng lín, kh«ng ®¸p øng yªu cÇu cung cÊp th­êng xuyªn vµ liªn tôc cho kh¸ch hµng. Nhê gi¸ xuÊt khÈu g¹o b×nh qu©n n¨m 2004 ®· t¨ng tíi 22,8% (43,16 USD/tÊn) so víi n¨m 2003, ®¹t 232,06 USD/tÊn, nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o n¨m 2004 ®· t¨ng 30,6% so víi n¨m tr­íc, ®¹t 941 triÖu USD, chØ thÊp h¬n møc kØ lôc n¨m 1999. BiÓu ®å 2.9: L­îng g¹o xuÊt khÈu vµ gi¸ g¹o xuÊt khÈu b×nh qu©n giai ®o¹n 2000- 2004 Nguån: Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 2004-2005 Theo Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, n¨m 2005 xuÊt khÈu g¹o ®¹t 5.2 triÖu tÊn, ®¹t kinh ng¹ch 1.4 tû USD c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ®· kÝ thªm nhiÒu hîp ®ång xuÊt khÈu g¹o vµo c¸c thÞ tr­êng Philippin, Trung §«ng, vµ Nam Mü. Sang n¨m 2006, các hợp đồng xuất khẩu gạo dừng lại ở mức 4,8 triệu tấn. So với kế hoạch (5 triệu tấn) thì chưa đạt, nhưng điều quan trọng hơn không phải ở chỗ chúng ta xuất khẩu được bao nhiêu tấn, mà là được bao nhiêu tiền. Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, năm 2006, xuất khẩu gạo được giá, bình quân 259 USD/ tấn, tăng 8 USD/tấn so với những năm trước, đạt kim ngạch 1,38 tỷ USD. B¶ng 2.10: S¶n l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam tõ 1989- 2006. N¨m S¶n l­îng xuÊt khÈu Kim ng¹ch xuÊt khÈu S¶n l­îng ( 1000 tÊn) Thay ®æi so víi n¨m tr­íc( %) . Kim ng¹ch (triÖu USD) Thay ®æi so vèi n¨m tr­íc(%), 1989 1.420 __ 290,0 __ 1996 3.003 +51,05 868,4 +63,82 1999 4.550 +19,74 1.012,0 - 1,84 2000 3.500 - 23,08 668,0 - 33,99 2001 3.729 +6,54 624,4 - 6,48 2002 3.240 - 13,11 725,5 +16,12 2003 3.800 +17,3 715,16 -1,5 2004 5.100 +1628,8 1.183,2 +2031,12 2005 5.000 -0,02 1.375 +16,21 2006 4.800 -0,04 1.305 -0,05 ( Nguån: Tæng côc thèng kª - Bé Th­¬ng m¹i) Theo nh­ b¶ng trªn cho ta thÊy nh÷ng n¨m qua, kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ®· ®ãng mét vai trß quan träng trong s¶n l­îng tÝch luü vèn cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Tõ n¨m 1989 dÕn n¨m 2006, ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu trªn 53,7 triÖu tÊn g¹o ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu gÇn 11.918,72 triÖu USD. G¹o ®· trë thµnh 1 trong 8 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam cã kim ng¹ch xuÊt khÈu trªn 1 tû USD, vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o chiÕm mét tû träng ®¸ng kÓ trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. D­íi ®©y lµ b¶ng tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam : B¶ng 2.11: Kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. N¨m KNXK (triÖu USD) KNXK G¹o (triÖu USD) Tû träng (%) 1990 2.404 304,6 13 1997 9.185 900,0 9,8 1998 9.360 1.031,0 11 1999 11.540 1.012,0 8,8 2000 14.308 668,0 4,6 2001 15.027 624,4 4,2 2002 16.530 725,5 4,4 2003 20662,5 715,16 3,46 2004 27.816,2 1183,2 4,3 2005 38.320 1375 3,6 2006 39.600 1305 3,3 ( nguån: bé Th­¬ng m¹i ) 2. Gi¸ c¶ xuÊt khÈu: Gi¸ c¶ do chÊt l­îng, ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i, quan hÖ cung cÇu quyÕt ®Þnh. HiÖn nay trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cã rÊt nhiÒu lo¹i g¹o, víi mçi lo¹i g¹o, sù biÕn ®éng vÒ gi¸ còng kh¸c nhau, gi¸ c¶ biÕn ®éng cßn phô thuéc vµo thêi vô. Gi¸ g¹o cña thÕ giíi trong nh÷ng n¨m qua th­êng xuyªn biÕn ®éng. G¹o ViÖt Nam ch­a cã ®­îc thÞ tr­êng tiªu thu æn ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o s¶n xuÊt vµ gi÷ gi¸ ë møc ®é khuyÕn khÝch ng­êi s¶n xuÊt g¹o. Do vËy, gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam so víi gi¸ thÕ giíi cßn c¸ch biÖt. Song sù chªnh lÖch ®ã ngµy cµng gi¶m. NÕu kho¶ng c¸ch gi÷a gi¸ g¹o ViÖt Nam víi gi¸ g¹o Th¸i Lan lµ 40-55 USD/tÊn nh÷ng n¨m 1989-1994, th× ®Õn nh÷ng n¨m 1995-2000 gi¶m xuèng cßn 20-25 USD/tÊn. . Nh­ vËy gi¸ g¹o cña Th¸i Lan lu«n cao h¬n gi¸ g¹o cña ViÖt Nam 10-13%, nh­ng kh«ng ph¶i do ViÖt Nam tù ®éng h¹ gi¸ mµ buéc ph¶i chÊp nhËn møc gi¸ thÊp, c¸ch biÖt kh¸ xa so víi mÆt hµng g¹o quèc tÕ v× ch­a ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn nghiªm ngÆt cña thÞ tr­êng nh­: chÊt l­îng s¶n phÈm cßn thÊp vµ kh«ng ®ång ®Òu, c¬ së h¹ tÇng phôcvô xuÊt khÈu g¹o võa thiÕu võa kÐm, n¨ng lùc bèc xÕp thÊp, chi phÝ cao, thiÕu æn ®Þnh trong viÖc cung øng hµng. B¶ng d­íi ®©y cho thÊy sù thua thiÖt vÒ gÝa g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam so víi Th¸i Lan: B¶ng2.12: Gi¸ g¹o cña ViÖt Nam vµ Th¸i Lan trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. (§¬n vÞ: USD/tÊn). N¨m Gi¸ FOB Th¸i Lan- lo¹i 5% tÊm Gi¸ FOB ViÖt Nam- lo¹i 5% tÊm Chªnh lÖch 1989 311 236 - 75 1997 265 245 - 20 1998 285 270 -15 1999 240 232 - 8 2000 190 174 -16 2001 181 198 +17 2002 200 197 - 3 (Nguån: Ngo¹i th­¬ng 1 – 2002) Tõ thËp kû 60 trë l¹i ®©y ng­êi ta th­êng dùa vµo gi¸ xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan (®iÒu kiÖn giao hµng FOB - B¨ngkok) lµm gi¸ quèc tÕ mÆt hµng g¹o, gi¸ nµy ®­îc xem lµ gi¸ chuÈn mùc, ph¶n ¸nh ®­îc thùc chÊt quan hÖ cung -cÇu vµ quy luËt vËn ®éng cña gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi. Gi¸ g¹o thÕ giíi trong nh÷ng n¨m qua th­êng xuyªn thay ®æi vµ cã xu h­íng gi¶m. Trong thËp kû 90, cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh §«ng ¸ vµ yÕu tè thêi tiÕt ®· lµm gi¶m nhu cÇu g¹o trªn thÞ tr­êng, g©y ra viÖc gi¶m gi¸ g¹o quèc tÕ. Cã thÓ dÉn ra ®©y gi¸ g¹o FOB - Bangkok, lo¹i g¹o 5% tÊm: n¨m 1989 lµ 311 USD/tÊn, th× ®Õn n¨m 1999 lµ 240 USD/tÊn. Tuy nhiªn tõ n¨m 2000 trë l¹i ®©y, gi¸ g¹o trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ®· “khëi s¾c” h¬n do c¸c n­íc §«ng ¸ nÒn kinh tÕ ®ang ®i vµo giai ®o¹n phôc håi nªn nhu cÇu nhËp khÈu g¹o t¨ng lªn, céng víi tèc ®é t¨ng thu nhËp b×nh qu©n trªn ®Çu ng­êi cao ë mét sè n­íc Ch©u ¸ dÉn ®Õn nhu cÇu g¹o t¨ng ®Æc biÖt lµ g¹o phÈm cÊp cao. Cho ®Õn nay ViÖt Nam hÇu nh­ chØ xuÊt khÈu g¹o theo ®iÒu kiÖn FOB lµ chÝnh, thªm vµo ®ã xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam cßn mang tÝnh chÊt tõng chuyÕn, tõng ®ît nªn khã t×m ®­îc b¹n hµng vµ thÞ tr­êng æn ®Þnh. PhÇn lín g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ph¶i xuÊt sang Singapore ®Ó t¸i xuÊt khÈu v× kh«ng t×m ®­îc thÞ tr­êng trùc tiÕp. §©y còng lµ nguyªn nh©n lµm cho gi¸ g¹o ViÖt Nam thua thiÖt rÊt nhiÒu. MÆt kh¸c, n­íc ta n»m trong khu vùc Ch©u ¸, n¬i cã nhiÒu n­íc còng xuÊt khÈu g¹o nªn th­êng bÞ c¹nh tranh, chÌn Ðp gi¸ trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu. ViÖc thiÕu hôt th«ng tin thÞ tr­êng vµ kinh nghiÖm kinh doanh ®· lµm cho gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thÊp h¬n c¸c n­íc l¸ng giÒng. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh cña sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ g¹o Th¸i Lan vµ gi¸ g¹oViÖt Nam vÉn lµ yÕu tè chÊt l­îng. Gi¸ g¹o ViÖt Nam còng t¨ng dÇn cïng xu h­íng t¨ng cña chÊt l­îng g¹o vµ quan hÖ cung cÇu víi thÞ tr­êng lóa g¹o thÕ giíi. Kho¶ng c¸ch gi÷a gi¸ g¹o ViÖt Nam víi gi¸ g¹o Th¸i Lan ®· gi¶m dÇn: tõ 40 - 55 USD/tÊn nh÷ng n¨m 1989 - 1994 xuèng cßn 20 - 25 USD/tÊn nh÷ng n¨m 1995 - 2000. N¨m 1998 do ®ång Batt Th¸i Lan mÊt gi¸, nªn gi¸ g¹o ViÖt Nam ®· tiÕp cËn gi¸ g¹o Th¸i Lan. Do nhu cÇu gi¶m so víi cïng kú n¨m 1998 gi¸ thÞ tr­êng thÕ giíi n¨m 1999 lu«n ë møc thÊp, v× vËy nªn gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam kh«ng cao, gi¸ xuÊt khÈu c¶ n¨m trung b×nh chØ ë møc xÊp xØ 221 USD/tÊn. §©y lµ møc gi¸ thÊp nhÊt so víi gi¸ trung b×nh tõ n¨m 1995 trë l¹i ®©y. Sang n¨m 2000 tæng l­îng xuÊt khÈu ®¹t 3,5 triÖu tÊn, tæng kim ng¹ch ®¹t 668 triÖu USD, so víi n¨m 1999 th× l­îng gi¶m 1,17 triÖu tÊn vµ gi¸ trÞ gi¶m 360 triÖu USD. Víi kÕt qu¶ xuÊt khÈu nh­ trªn, tÝnh to¸n cho thÊy gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n n¨m 2000 ®¹t 188 USD/tÊn, thÊp h¬n møc gi¸ b×nh qu©n n¨m 1999 lµ 3USD/tÊn vµ n¨m 1998 tíi trªn 87 USD/tÊn. Nguyªn nh©n lµ do l­îng g¹o giao dÞch trªn thÞ tr­êng thÕ giíi gi¶m liªn tôc tõ 25 triÖu tÊn n¨m 1999, xuèng cßn 22,3 triÖu tÊn n¨m 2000. Sù sót gi¶m liªn tôc nh­ vËy ®· lµm cho gi¸ thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi gi¶m m¹nh vµ c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t h¬n. Cuèi n¨m 2000 vµ ®Çu n¨m 2001, gi¸ g¹o thÕ giíi liªn tôc gi¶ nh­ng b¾t ®Çu t¨ng tõ th¸ng 6 ®Õn th¸ng 11 n¨m 2001. Cô thÓ, gi¸ g¹o FOB t¹i ViÖt Nam vµo th¸ng 5/2001, lo¹i 5% tÊm lµ 158 USD/tÊn, lo¹i 25% tÊm lµ 137 USD/tÊn. Song tõ th¸ng 8/2001gi¸ g¹o ViÖt Nam ®ét ngét t¨ng, lÇn ®Çu tiªn kÓ tõ nhiÒu n¨m nay gi¸ g¹o ViÖt Nam ®¾t h¬n gi¸ g¹o Th¸i Lan trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, gi¸ g¹o 5% tÊm cña ViÖt Nam gi¸ 175 USD/tÊn trong khi ®ã gi¸ g¹o Th¸i Lan cïng lo¹i lµ 169 USD/tÊn. TÝnh ®Õn cuèi th¸ng 12/2001 gi¸ g¹o ViÖt Nam cao h¬n trªn 20 USD/tÊn so víi gi¸ g¹o xuÊt khÈu cïng lo¹i cña Th¸i Lan, trong khi th«ng th­êng gi¸ g¹o ViÖt Nam rÎ h¬n 15 - 25 USD/tÊn. Nguyªn nh©n lµ do trong n¨m 2001 lò lôt l¹i x¶y ra ë §BSCL, mÆc dï kh«ng g©y thiÖt h¹i nhiÒu tíi s¶n l­îng nh­ng viÖc thu gom, ph¬i sÊy vµ vËn chuyÓn g¹o gÆp nhiÒu khã kh¨n, ®Èy chi phÝ lªn cao. Cïng víi chi phÝ cao lµ viÖc ViÖt Nam khan hiÕm nguån cung g¹o xuÊt khÈu do c¸c nhµ xuÊt khÈu ®· mua g¹o b»ng mäi gi¸ ®Ó gÊp rót hoµn thµnh nh÷ng hîp ®ång ®· ký víi Ir¨c, Ch©u Phi, Philippin vµ Cuba, trong khi ®ã n«ng d©n l¹i kh«ng muèn b¸n thãc ra v× ch­a biÕt tiÕn triÓn lò lôt vµ s¶n l­îng vô thu ho¹ch sau thÕ nµo. B­íc sang 2002, chÊt l­îng g¹o ®­îc n©ng cao, c¸c lo¹i g¹o cao cÊp, g¹o t¸m th¬m, g¹o ®å cña DNTN khi ®­a mÉu chµo hµng ®· ®­îc c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®Æt mua ngay víi gi¸ cao. N¨m 2002, ViÖt Nam tuy xuÊt khÈu g¹o víi khèi l­îng thÊp h¬n 2001 nh­ng l¹i thu vÒ gi¸ trÞ cao h¬n. Trong n¨m 2003, g¹o cña ViÖt Nam kh«ng chØ gi÷ gi¸, mµ cßn ®­îc chµo b¸n t¨ng (gi¸ FOB) 5-6 USD/tÊn. G¹o 5% tÊm chµo b¸n víi gi¸ 186-187 USD/tÊn vµ g¹o 25% tÊm chµo b¸n 168-170 USD/tÊn. N¨m 2004, theo Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam sau mét th¸ng liªn tôc gi¶m, gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· t¨ng trë l¹i, ®¹t 205-230 USD/tÊn (g¹o 25% vµ 5% tÊm), t¨ng 5-10 USD/tÊn, cô thÓ gi¸ g¹o lo¹i 5%, 10%, 15%, vµ 25% tÊm ®· ®¹t møc 231, 229, 226 vµ 222 USD/tÊn. MÆc dï t¨ng nh­ng gi¸ chµo b¸n g¹o cña ViÖt Nam nh÷ng th¸ng cuèi n¨m 2004 vÉn thÊp h¬n 22-27 USD/tÊn so víi gi¸ chµo b¸n g¹o cïng lo¹i cña Th¸i Lan, ®©y lµ nguyªn nh©n ®· thóc ®Èy nhu cÇu nhËp khÈu ®èi víi g¹o ViÖt Nam t¨ng. T¹i Th¸i Lan, gi¸ chµo b¸n g¹o quý IV/2004 ®· ®¹t 264,2 USD/tÊn, FOB (100% B); 259 USD/tÊn, FOB (25% tÊm); 264 USD/tÊn, FOB (5% tÊm). BiÓu ®å 2.13: Gi¸ g¹o 5% tÊm cña Th¸i Lan, ViÖt Nam n¨m 2004 §¬n vÞ: USD/tÊn Nguån Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 2004-2005 Theo HiÖp héi L­¬ng thùc ViÖt Nam (Vietfood), gi¸ g¹o xuÊt khÈu trªn thÕ giíi sÏ tiÕp tôc ®øng ë møc cao trong n¨m 2005 do cung vÉn thÊp h¬n cÇu, ®Æc biÖt lµ mét sè nø¬c xuÊt khÈu g¹o, nh­ Trung Quèc, Ên §é.. cã kh¶ n¨ng gi¶m l­îng g¹o xuÊt khÈu.Bé Th­¬ng m¹i cho biÕt n¨m 2005, gi¸ chµo b¸n g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lµ 255 - 256 USD/tÊn (g¹o 5% tÊm), vµ 234-244 USD/tÊn (25% tÊm). Tính đến trung tuần tháng 8/2006, mặt hàng gạo trên thị trường Châu Á đã tăng giá do nguồn gạo của một số nước xuất khẩu lớn như Ấn Độ, Pakistan... giảm mạnh đã làm cho giá chào gạo xuất khẩu của Việt Nam tăng 4 – 6 USD/tấn. Thời điểm giữa tháng 8, gạo 5% tấm xuất khẩu của Việt Nam đã là 268 – 270 USD/tấn; 25% tấm là 244 - 248USD/tấn. Nhưng đến thời điểm giữa tháng 9, gạo 5% tấm đã lên tới 282USD/tấn, gạo 15% tấm đã tăng lên tới 265USD/tấn. Ngoài ra, sự kiện đảo chính ở Thái Lan diễn ra đêm 19/9 cũng là một nguyên nhân không nhỏ làm cho giá gạo tăng. Tính đến cuối tháng 9, cả nước đã xuất khẩu 4,105 triệu tấn gạo, với kim ngạch thu về trên 1 tỉ USD. Tuy nhiên, mức xuất khẩu này đã giảm 8,4% về lượng và 7,2% về trị giá so với cùng kỳ năm 2005. Trong khi đó, giá gạo xuất khẩu của Thái Lan - đối thủ cạnh tranh lớn của gạo Việt Nam vẫn đứng ở mức cao do nguồn cung hạn chế mặc dù nhu cầu không nhiều.. Đến cuối tháng 9, giá gạo 100% loại B của Thái Lan đứng ở mức 316 – 325 USD/tấn, FOB ; gạo 5% tấm ở mức 315 – 320 USD/tấn; gạo 100% sortexed ở mức 312 – 320 USD/tÊn. Dự báo giá gạo Việt Nam sẽ vẫn tăng lên do nhu cầu cao, trong khi gạo Thái Lan có thể giảm nhẹ trong tháng 5-6/2007 bởi nguồn cung dồi dào, sau đó sẽ đồng loạt tăng vì nhu cầu nhập khẩu trên thị trường thế giới sẽ tiếp tục mạnh và các nước sản xuất lớn (các chính phủ Thái Lan, Việt Nam và Campuchia) xác định sẽ đảm bảo duy tr ì giá ở mức hợp lý. Bảng2.14: Diễn biến giá gạo, USD/tấn, FOB Xuất xứ Loại Giá 11/5/2007 Giá 3/5/2007 Thái Lan 100% B 325-327 325 5% tấm 313-316 315 Việt Nam 5% tấm 297-300 298-300 25% tấm 285 284 3. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu: ViÖt Nam chØ thùc sù lµ n­íc xuÊt khÈu g¹o lín tõ n¨m 1989. Tõ ®ã, viÖc x©m nhËp vµ më réng thÞ tr­êng cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®Çu ®· gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n v× th­êng ®ông ®Õn nh÷ng khu vùc lµ thÞ tr­êng quen thuéc cña c¸c n­íc xuÊt khÈu truyÒn thèng, ®Æc biÖt lµ Th¸i Lan. Nh÷ng n¨m qua ViÖt Nam ®· tÝch cùc më réng c¸c mèi quan hÖ, tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ. Trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thay ®æi râ rÖt theo h­íng ®a d¹ng h¬n. Tõ 20 n­íc n¨m 1991 më réng ra 80 n­íc vµ cã mÆt ë c¶ 5 ch©u lôc; cô thÓ: Ch©u ¸ 29 n­íc, ch©u ¢u 29 n­íc, Ch©u Mü 17 n­íc, Ch©u Phi 16 n­íc, Ch©u §¹i D­¬ng 3 n­íc, trong ®ã Ch©u ¸ vµ Ch©u Phi lµ 2 thÞ tr­êng nhËp khÈu g¹o lín nhÊt cña ViÖt Nam. B¶ng2.15: Quy m« vµ thÞ phÇn xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2001- 2006. N¨m L­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ( 1000 tÊn) L­îng g¹o mËu dÞch ThÕ Giíi ( 1000 tÊn) ThÞ phÇn cña ViÖt Nam (%) 2001 3.729 24.453 15,2 2002 3.240 24.949 13,0 2003 3.800 27.116 14 2004 5.100 28.291 18,03 2005 5.000` 26290 19 2006 4.800 28600 16,8 (Nguån: sè 232 t¹p chÝ thÞ tr­êng gi¸ c¶ 7-2007) Ngay tõ nh÷ng n¨m ®Çu xuÊt khÈu g¹o, ViÖt Nam ®· chiÕm mét thÞ phÇn kh¸ trong tæng l­îng g¹o mËu dÞch thÕ giíi, thÞ phÇn g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam còng t¨ng dÇn theo nhu cÇu thÕ giíi qua c¸c n¨m. Nhu cÇu g¹o trªn thÕ giíi ngµy cµng t¨ng do chÞu ¶nh h­ëng chÝnh t¸c ®éng cña yÕu tè thêi tiÕt, c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ tèc ®é t¨ng d©n sè.ThÞ phÇn cña ViÖt Nam t¨ng tõ 13% n¨m 2002 vµ n¨m 2006 lµ 16,8%. Trong thêi gian ®Çu do g¹o ViÖt Nam vÉn cßn xa l¹ so víi thÞ tr­êng quèc tÕ v× vËy thÞ phÇn ch­a cao. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, g¹o ViÖt Nam ®· t¹o ®­îc tªn tuæi b»ng c¸ch gi÷ v÷ng vÞ trÝ n­íc xuÊt khÈu thø 2 trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, do ®ã thÞ phÇn t¨ng lªn ®¸ng kÓ. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o lín nhÊt cña ViÖt Nam vÉn lµ khu vùc Ch©u ¸, kÕ ®Õn lµ Ch©u Phi vµ Ch©u Mü. Tõ khi b¾t ®Çu xuÊt khÈu g¹o ®Õn nay th× thÞ tr­êng chñ yÕu cña ViÖt Nam vÉn lµ thÞ tr­êng Ch©u ¸ (chiÕm kho¶ng 50% tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch). ThÞ tr­êng nµy lu«n ®­îc ViÖt Nam theo dâi chÆt chÏ, v× hÇu hÕt c¸c n­íc Ch©u ¸ th­êng cã tËp qu¸n l©u ®êi tiªu dïng lóa g¹o, ®Òu coi lóa g¹o lµ l­¬ng thùc chñ yÕu cña m×nh. Tõ ®ã ViÖt Nam chuÈn bÞ nguån cung, s½n sµng ®¸p øng nhu cÇu nhËp bæ sung ®ét xuÊt cña khu vùc nµy nhÊt lµ thÞ tr­êng In®«nªsia, Philippin, Iran, Ir¨c, Trung Quèc. Trong ®ã, In®«nªsia vẫn phải quyết định nhập khẩu 210.000 tấn gạo từ Việt Nam do nguồn cung dự trữ giảm dưới mức an toàn và để tránh tình trạng sốt giá trên thị trường nội địa. Bộ Nông nghiệp Indonesia dự đoán sản lượng thóc của nước này năm 2007 sẽ tăng 5% so với mức 54,66 triệu tấn ước đạt trong năm nay. Tuy nhiên, Cơ quan Hậu cần quốc gia Indonexia (Bulog) dự báo trong vòng 5 năm tới, Indonesia sẽ tiếp tục phải nhập khẩu vài trăm nghìn tấn gạo mỗi năm, do năng suất lúa của nước này tăng chậm, trong khi nhu cầu lại cao. Chính phủ Indonesia coi gạo là mặt hàng chiến lược, mong muốn đảm bảo lợi ích cho nông dân và nhập khẩu gạo là phương án cuối cùng. Philippine là một nước nhập khẩu gạo lớn ở châu Á, mua tới 1,65 triệu tấn gạo trong năm nay, chủ yếu từ Việt Nam. Nhập khẩu gạo vào Philippine năm 2007 có thể sẽ còn cao hơn mức 1,65triệu tấn của năm nay do kế hoạch sẽ xoá bỏ trợ cấp cho hạt giống lúa lai vào năm 2007 của Chính phủ nước này và khả năng El Nino làm giảm sản lượng. Chính phủ Philippine đặt mục tiêu tự cung tự cấp 95% gạo vào năm 2009, xong nếu xoá bỏ trợ cấp cho giống lúa lai, thời gian đạt mục tiêu đó có thể sẽ bị chậm l¹i. Qua nhiÒu n¨m xuÊt khÈu g¹o, ViÖt Nam ®· tõng b­íc cñng cè vµ gi÷ v÷ng ®­îc thÞ tr­êng c¸c n­íc nh­ Malaysia, Singapore, Hång K«ng, Hµn Quèc, hiÖn nay ViÖt Nam ®ang tõng b­íc th©m nhËp vµo thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ng l¹i ®Çy tiÒm n¨ng nh­ NhËt B¶n. 4. Ph­¬ng thøc thanh to¸n: Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc, ViÖt Nam cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ thö th¸ch v× vËy ch­¬ng tr×nh xuÊt khÈu g¹o cña ta chñ yÕu lµ ®æi hµng vµ tr¶ nî, cßn b¸n theo ph­¬ng thøc thanh to¸n L/C chØ ë møc ®é nhá, do ®ã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cña ViÖt Nam thêi gian nµy rÊt kÐm. Qua nhiÒu n¨m xuÊt khÈu g¹o ph­¬ng thøc thanh to¸n cã nhiÒu tiÕn bé, ph­¬ng thøc L/C dÇn chiÕm tû träng cao h¬n vµ ®· trë thµnh ph­¬ng thøc thanh to¸n chñ yÕu. §iÒu ®ã, ®· tõng b­íc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. Do khã kh¨n vÒ thÞ tr­êng, b¹n hµng vµ gi¸ c¶ nªn trong nh÷ng n¨m ®Çu ViÖt Nam quay l¹i thÞ tr­êng xuÊt khÈu th× ph­¬ng thøc ®æi hµng vÉn cßn chiÕm tû träng kh«ng nhá. Tuy nhiªn, trong nhiÒu tr­êng hîp hiÖn t­îng nµy l¹i ,cã t¸c dông quan träng ®«Ý víi Doanh nghiÖp ®Ó cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi. §Õn n¨m 1994 - 1995 th× hai ph­¬ng thøc thanh to¸n trùc tiÕp vµ ®æi hµng kh«ng cßn n÷a mµ thay vµo ®ã lµ h×nh thøc thanh to¸n qua L/C, gÇn nh­ chiÕm tû träng tuyÖt ®èi. HiÖn nay trong ph¹m vi quy ®Þnh chung cña Nhµ n­íc, ph­¬ng thøc kinh doanh vµ thanh to¸n ®­îc vËn dông linh ho¹t ë tÇm Doanh nghiÖp, ®¶m b¶o nguyªn t¸c thu håi vèn vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶. HiÖp Héi XuÊt khÈu l­¬ng thùc ViÖt Nam c¶nh b¸o, c¸c Doanh nghiÖp tham gia vµo thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi muèn lµm ¨n cã l·i vµ tr¸nh thua thiÖt th× cÇn ph¶i cã ph­¬ng thøc kinh doanh vµ thanh to¸n linh ho¹t, ®a d¹ng. Ph­¬ng thøc thanh to¸n cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam hiÖn nay kh¸ ®a d¹ng vµ linh ho¹t cô thÓ lµ: b¸n tr¶ chËm, ®¹i lý, göi b¸n, ®æi hµng, tham gia ®Êu thÇu b¸n lÎ cho c¸c siªu thÞ, hîp t¸c liªn doanh víi ng­êi tiªu thô. KÕt qu¶ ®ã, ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta. Trong bèi c¶nh c¹nh tranh gay g¾t nh­ hiÖn nay trªn thÞ tr­êng g¹o quèc tÕ, c¸c Doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ®· lu«n linh ho¹t ph­¬ng thøc thanh to¸n ®Ó chiÕm ®­îc nhiÒu thÞ tr­êng kh¸c nhau. VÝ dô nh­ ë thÞ tr­êng Ch©u Phi, hiÖn nay khèi l­îng g¹o ViÖt Nam ®­îc tiªu thô nhiÒu h¬n g¹o Th¸i Lan ®ã lµ do ViÖt Nam ®· x¸c ®Þnh r»ng, thÞ tr­êng nµy tuy nhËp khÈu nhiÒu g¹o nh­ng l¹i cã kh¶ n¨ng thanh to¸n kÐm, do ®ã ViÖt Nam ®· ¸p dông ph­¬ng thøc tr¶ chËm, ph­¬ng thøc tr¶ sau vµ ph­¬ng thøc tuÇn hoµn cho thÞ tr­êng nµy, nhê vËy mµ g¹o ViÖt Nam cã ­u thÕ h¬n g¹o Th¸i Lan. Hay víi thÞ tr­êng Ir¾c, ngoµi c¸c hîp ®ång mua b¸n g¹o th«ng th­êng ViÖt Nam cßn xuÊt khÈu g¹o sang n­íc nµy theo ch­¬ng tr×nh “§æi dÇu lÊy l­¬ng thùc”, qua ®ã ViÖt Nam kh«ng chØ b¸n ®­îc g¹o mµ cßn gi÷ v÷ng vµ më réng h¬n thÞ tr­êng nµy. Trong giai ®o¹n hiÖn nay ViÖt Nam ®ang nghiªn cøu vµ më réng ph¹m vi thanh to¸n nh»m ®a d¹ng ho¸ ph­¬ng thøc thanh to¸n. §©y còng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó thu hót vµ gi÷ kh¸ch hµng, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu, gióp g¹o cña ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng b¸n ®­îc vµ phï hîp víi nh÷ng ®Æc ®iÓm míi cña thanh to¸n quèc tÕ. III. §¸nh gi¸ t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam trong thêi gian qua 1. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc Thø nhÊt, thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ N­íc, kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n n­íc ta ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ. S¶n xuÊt._.