Tác động của hội nhập kinh tế quốc tế đến tư duy và đời sống kinh tế - Xã hội ở Việt Nam

Bé khoa häc & c«ng nghÖ UBND thµnh phè Hµ Néi ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn kinh tÕ- x∙ héi Hµ Néi b¸o c¸o tæng hîp §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc ®éc lËp cÊp Nhµ n−íc (M· sè: §T§L – 2004/15) T¸c ®éng cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ - x∙ héi ë ViÖt Nam Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TS T« Xu©n D©n Phã chñ nhiÖm th−êng trùc ®Ò tµi: TS. NguyÔn Thµnh C«ng 5775 20/4/2006 Hµ Néi - 2005 Danh s¸ch c¸c thµnh viªn tham gia thùc hiÖn ®Ò tµi 1. GS.TS T« Xu©n D©n, Nguyªn ViÖn tr−ëng ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi Hµ Néi. 2. TS. NguyÔn Thµnh C«ng, Tr−ëng phßng Nghiªn cøu qu¶n lý ®« thÞ, ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi Hµ Néi. 3. TS. TrÇn C«ng S¸ch, ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i, Bé Th−¬ng m¹i 4. ThS. NguyÔn ThÞ DiÔm H»ng, ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi Hµ Néi. 5. CN. TrÇn §øc Ph−¬ng, ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi Hµ Néi. 6. CN. NguyÔn Thanh B×nh, ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi Hµ Néi. 7. CN. NguyÔn Ngäc ThÞnh, ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi Hµ Néi. 8. CN. NguyÔn Hång Khang, Së Khoa häc – c«ng nghÖ Hµ néi 9. Th−îng t¸, ThS. NguyÔn §×nh HuÒ, Bé Quèc phßng 10. PGS.TS Mai V¨n Hai, ViÖn X· héi häc 11. PGS.TS Hoa H÷u L©n, ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi Hµ Néi. 12. TS. NguyÔn Minh Phong, ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi Hµ Néi. 13. GS Ph¹m §øc D−¬ng, Nguyªn ViÖn tr−ëng ViÖn nghiªn cøu §«ng Nam ¸. 14. PGS.TS Mai Quúnh Nam, ViÖn X· héi häc 15. ThS. NguyÔn ThÞ Minh T©m, Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t− Danh môc nh÷ng ch÷ ViÕt t¾t AFTA: Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN AIA: Khu vùc ®Çu t− ASEAN APEC: DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng ASEAN: HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ASEM: Héi nghÞ th−îng ®Ønh ¸ - ¢u BTA: HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i Mü- ViÖt CNH : C«ng nghiÖp ho¸ CNTB: Chñ nghÜa t− b¶n CNXH: Chñ nghÜa x· héi DNNN: Doanh nghiÖp Nhµ n−íc EU: Liªn minh Ch©u ¢u FDI: §Çu t− n−íc ngoµi FTA: Khu vùc mËu dÞch tù do GATT: HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th−¬ng m¹i GD§T: Gi¸o dôc ®µo t¹o GDP: Tæng s¶n phÈm quèc néi GQVL: Gi¶i quyÕt viÖc lµm H§H: HiÖn ®¹i ho¸ HNKTQT: Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ IMF: Quü tiÒn tÖ quèc tÕ KCN: Khu c«ng nghiÖp KCX: Khu chÕ xuÊt KHCN: Khoa häc c«ng nghÖ KVH: Khu vùc ho¸ KTTT: Kinh tÕ thÞ tr−êng KTXH: Kinh tÕ – x· héi LHQ: Liªn hîp quèc MFN: Quy chÕ tèi huÖ quèc NAFTA: Khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü NGO: Tæ chøc phi chÝnh phñ ODA: ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc TRIMs: HiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan tíi th−¬ng m¹i TRIPs: HiÖp ®Þnh vÒ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan tíi th−¬ng m¹i TCH: Toµn cÇu ho¸ USD: §« la Mü VND: §ång ViÖt nam XHCN: X· héi chñ nghÜa WB: Ng©n hµng thÕ giíi WTO: Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi 1 PhÇn më ®Çu Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ (HNKTQT) lµ qu¸ tr×nh chñ ®éng g¾n kÕt nÒn kinh tÕ vµ thÞ tr−êng cña tõng n−íc víi kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi th«ng qua c¸c nç lùc tù do hãa vµ më cöa trªn c¸c cÊp ®é ®¬n ph−¬ng, song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng. Thùc chÊt HNKTQT ®èi víi mét quèc gia lµ viÖc quèc gia ®ã thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ më, tham gia c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ - tµi chÝnh quèc tÕ, thùc hiÖn tù do ho¸ th−¬ng m¹i, ®Çu t− còng nh− c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c nh− c«ng nghÖ, lao ®éng,... Qu¸ tr×nh HNKTQT g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi diÔn ra trªn hai cÊp ®é lµ toµn cÇu ho¸ (TCH) vµ khu vùc ho¸ (KVH), t¹o nªn sù thèng nhÊt ngµy cµng cao cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tiÕn tr×nh HNKTQT cµng ph¸t triÓn m¹nh vµ trë thµnh mét xu thÕ tÊt yÕu cïng víi xu h−íng TCH ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi, thÓ hiÖn ë sù xuÊt hiÖn nhiÒu tæ chøc liªn kÕt kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu, nh− Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), c¸c khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü (NAFTA) liªn minh Ch©u ¢u (EU), DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng (APEC), DiÔn ®µn ¸ - ¢u (ASEM)... C¸c nhµ triÕt häc cæ ®¹i ph−¬ng §«ng ®· khëi thuû t− t−ëng cã liªn quan ®Õn khÝa c¹nh héi nhËp toµn thÕ giíi trªn c¬ së ®−a ra qui luËt tuÇn hoµn cña vò trô theo nguyªn lý tiÕn ho¸ vµ nguyªn lý ®¹i thèng nhÊt tÇm vò trô. TriÕt häc M¸c-Lª nin ®· tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu cña triÕt häc Ph−¬ng §«ng vÒ qui luËt tuÇn hoµn cña vò trô, ®· "lén ng−îc ®Çu" phÐp biÖn chøng duy t©m cña Hª-ghen ®Ó ®Ò ra nguyªn lý thèng nhÊt - ®a d¹ng (thèng nhÊt trong ®a d¹ng), thèng nhÊt hÖ thèng vµ ®a nguyªn nhÊt thÓ ho¸, coi thÕ giíi lµ mét chØnh thÓ thèng nhÊt trong m©u thuÉn. VËn dông vµo lÜnh vùc lÞch sö ph¸t triÓn tiÕn ho¸ cña x· héi loµi ng−êi (thuyÕt tiÕn ho¸ x· héi), trong lý thuyÕt vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña C.M¸c ®· dù b¸o x· héi loµi ng−êi sÏ ®i tíi x· héi céng s¶n chñ nghÜa t−¬ng lai víi c¸c nÐt ®Æc tr−ng: ®ã lµ mét x· héi phi hµng ho¸, phi nhµ n−íc, phi biªn giíi quèc gia (gÇn nh− kh¸i niÖm thÕ giíi ®¹i ®ång cña Khæng Tö). Trong ®ã, C.M¸c ®· sö dông c¸c qui luËt m©u thuÉn vµ thèng nhÊt, qui luËt phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh ®Ó chøng minh chñ nghÜa céng s¶n lµ sù phñ ®Þnh cña chñ nghÜa t− b¶n, lµ b−íc ph¸t triÓn tÊt yÕu sau khi chñ nghÜa t− b¶n ®· ph¸t triÓn tíi giíi h¹n kh¸ch quan cña nã, lµ sù thay thÕ chñ nghÜa t− b¶n trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. Kh¸c víi triÕt häc M¸c - xÝt, triÕt häc t− s¶n hiÖn ®¹i (sau nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kû XX) ®· ®Ò ra t− t−ëng vÒ héi nhËp 2 quèc tÕ nh−ng kh«ng theo nguyªn lý cña qui luËt m©u thuÉn vµ qui luËt phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh mµ theo nguyªn lý song hµnh. Tiªu biÓu lµ lý thuyÕt song hµnh cña Phê-rít khi c¾t nghÜa vÒ t©m lý: kh«ng ph¶i sinh lý quyÕt ®Þnh t©m lý mµ lµ song hµnh; cßn Kak-pon-p¬ khi theo h−íng nµy ®Ó luËn gi¶i sù ph¸t triÓn cña lÞch sö x· héi ®· ®Ò ra thuyÕt "Héi tô" vµ ®Ò ra nguyªn lý: kh«ng cã sù ph¸t triÓn lÞch sö nµy thay thÕ c¸i kia (chñ nghÜa x· héi thay thÕ chñ nghÜa t− b¶n ®Ó ®i ®Õn x· héi céng s¶n chñ nghÜa) mµ lµ c¶ chñ nghÜa x· héi vµ chñ nghÜa t− b¶n cïng song hµnh ®i ®Õn x· héi céng s¶n chñ nghÜa. Tõ sau nh÷ng n¨m 70 thÕ kû XX trë l¹i ®©y, qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi diÔn ra trªn hai cÊp ®é KVH vµ TCH kinh tÕ ngµy cµng m¹nh mÏ vµ trë thµnh xu thÕ chÝnh yÕu chi phèi ®êi sèng kinh tÕ - x· héi toµn cÇu. Nghiªn cøu vÒ TCH vµ héi nhËp ngµy cµng ®−îc tÊt c¶ c¸c n−íc, nhiÒu tæ chøc quèc tÕ, nhiÒu viÖn nghiªn cøu vµ nhiÒu nhµ khoa häc ®Æc biÖt quan t©m. Do xuÊt ph¸t ®iÓm, gãc ®é tiÕp cËn, quan ®iÓm ý thøc hÖ, môc tiªu nghiªn cøu cã nh÷ng kh¸c biÖt mµ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ héi nhËp cña c¸c nhµ khoa häc, c¸c tæ chøc, c¸c quèc gia cã sù kh¸c nhau trong nh×n nhËn, ®¸nh gi¸, ®Æc biÖt lµ nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ vÒ t¸c ®éng cña HNKTQT ®èi víi ®êi sèng kinh tÕ - x· héi vµ t− duy con ng−êi. T¹i c¸c n−íc ph¸t triÓn, n¬i khëi x−íng cña TCH vµ héi nhËp, c¸c nghiªn cøu tËp trung luËn gi¶i c¬ së lý thuyÕt cña héi nhËp kinh tÕ vµ nghiªn cøu c¸c khÝa c¹nh "kü thuËt" cña qu¸ tr×nh héi nhËp, nh− tiÕn tr×nh, néi dung dì bá c¸c rµo c¶n thuÕ quan vµ phi thuÕ quan; c¸c néi dung ®µm ph¸n vµ c¸c cam kÕt trong khu«n khæ c¸c liªn kÕt kinh tÕ - tµi chÝnh khu vùc vµ thÕ giíi;... Ngoµi ra, hiÖn nay c¸c n−íc nµy còng ®ang quan t©m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn toµn cÇu nh− xö lý « nhiÔm m«i tr−êng, chèng khñng bè... ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, c¸c nghiªn cøu tËp trung vµo nh÷ng ph−¬ng s¸ch vµ b−íc ®i thÝch øng víi tiÕn tr×nh héi nhËp trong bèi c¶nh TCH, ®Æc biÖt lµ nghiªn cøu ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ th−¬ng m¹i, ®Çu t−, thuÕ quan,... ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ cña n−íc hä héi nhËp nhanh, hiÖu qu¶ vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ nhÊt lµ ®Ó tham gia ®Çy ®ñ c¸c tæ chøc vµ ®Þnh chÕ kinh tÕ toµn cÇu nh− WTO, IMF, WB... §Õn nay ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ héi nhËp nãi chung vµ t¸c ®éng cña héi nhËp ®Õn ®êi sèng kinh tÕ - x· héi vµ nhËn thøc, t− duy cña con ng−êi trong mét quèc gia nãi riªng ®−îc thùc hiÖn bëi c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c quèc gia, c¸c häc gi¶ n−íc ngoµi. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò t¸c ®éng nhiÒu mÆt cña héi nhËp ®Õn ®êi sèng kinh tÕ - x· héi vµ nhËn thøc, t− duy cña con ng−êi ë 3 mçi n−íc lµ mét vÊn ®Ò ®Æc thï, ®−îc quy ®Þnh bëi ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh cô thÓ cña tõng n−íc. V× vËy, vÊn ®Ò nµy vÉn ®ang ®−îc tiÕp tôc quan t©m nghiªn cøu c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn vµ ®−îc nhiÒu n−íc l−u t©m nghiªn cøu ®Ó gi¶i ®¸p c¸c yªu cÇu riªng cña quèc gia m×nh trong tiÕn tr×nh héi nhËp vµ tham gia vµo ®êi sèng kinh tÕ - x· héi toµn cÇu. Phï hîp víi tiÕn tr×nh ®æi míi vµ ®øng tr−íc nh÷ng ®ßi hái cÊp b¸ch cña t×nh h×nh quèc tÕ vµ kinh tÕ trong n−íc, khëi nguån tõ §aÞ héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI (1986), §¶ng ta v¹ch ra ®−êng lèi ®æi míi, thùc thi chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ trong n−íc víi n−íc ngoµi. TiÕp ®ã, §¹i héi §¶ng lÇn thø VII (1991) cã thÓ coi nh− dÊu mèc khëi ®Çu tiÕn tr×nh HNKTQT trong giai ®o¹n míi cña n−íc ta víi chñ tr−¬ng ®a ph−¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ quan hÖ ®èi ngo¹i. Trong nhiÖm kú cña §¹i héi VII, ViÖt Nam ®· khai th«ng quan hÖ víi Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), Ng©n hµng thÕ giíi (WB) vµ gia nhËp HiÖp héi c¸c n−íc §«ng Nam ¸ (ASEAN). §aÞ héi VIII cña §¶ng (1996) ®· quyÕt ®Þnh "®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi" víi nhiÖm vô "më réng quan hÖ ®èi ngo¹i, chñ ®éng tham gia c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc, cñng cè vµ n©ng cao vÞ thÕ n−íc ta trªn tr−êng quèc tÕ". §¹i héi §¶ng lÇn thø IX tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh râ chñ tr−¬ng "ph¸t huy cao ®é néi lùc, ®ång thêi tranh thñ nguån lùc bªn ngoµi vµ chñ ®éng HNKTQT ®Ó ph¸t triÓn nhanh, cã hiÖu qña vµ bÒn v÷ng". §Ó nªu bËt tÇm quan träng vµ t¨ng c−êng sù chØ ®¹o cña §¶ng trong qu¸ tr×nh héi nhËp, Bé ChÝnh trÞ BCH TW kho¸ IX ®· ra NghÞ quyÕt vÒ HNKTQT (sè 07-NQ/TW ngµy 27/11/2001). Nh− vËy, nhËn thøc chung vµ quan ®iÓm, t− duy ®æi míi ®èi víi vÊn ®Ò HNKTQT nãi riªng vµ quan hÖ ®èi ngo¹i nãi chung cña §¶ng ta ngµy cµng râ. Tõ viÖc nhËn thøc yªu cÇu kh¸ch quan cña HNKTQT trong bèi c¶nh quèc tÕ míi, §¶ng ta ®· chñ tr−¬ng "më réng quan hÖ ®èi ngo¹i, tham gia c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc, cñng cè vµ n©ng cao vÞ thÕ n−íc ta trªn tr−êng quèc tÕ" vµ "chñ ®éng HNKTQT ®Ó ph¸t triÓn nhanh, cã hiÖu qña vµ bÒn v÷ng". §−êng lèi, t− duy ®æi míi ®ã cña §¶ng ®· ®−îc thÓ chÕ ho¸ thµnh ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc. Trong nh÷ng n¨m qua, nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt ®· ®−îc ban hµnh theo h−íng thÝch øng víi yªu cÇu, quy t¾c vµ chuÈn mùc quèc tÕ nh»m ®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp cña n−íc ta. NhiÒu chÝnh s¸ch ®· ®−îc thùc thi, nhÊt lµ trong lÜnh vùc th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− nh»m më réng thÞ tr−êng vµ thu hót c¸c nguån vèn n−íc ngoµi cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Chóng ta còng ®ang b¾t ®Çu thùc hiÖn cam kÕt vÒ lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ vµ tham gia héi nhËp s©u vµo khu vùc th−¬ng m¹i tù do ASEAN (AFTA). 4 C«ng t¸c nghiªn cøu vÒ HNKTQT vµ gi¶i quyÕt c¸c ¶nh h−ëng, t¸c ®éng cña nã ®Õn nhiÒu mÆt ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, nhËn thøc vµ t− duy ®· ®−îc ®Æt ra vµ ë nhiÒu gi¸c ®é tiÕp cËn kh¸c nhau ®· b−íc ®Çu ®−îc thùc hiÖn. Bé Ngo¹i giao, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, Bé Th−¬ng m¹i, Bé L§TB &XH, c¸c c¬ quan, viÖn nghiªn cøu, tr−êng ®¹i häc vµ nhiÒu bé, ban, ngµnh kh¸c ®Òu ®· cã nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu liªn quan ®Õn HNKTQT; ë cÊp ®é mét ®Þa ph−¬ng, Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh còng ®· cã nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ HNKTQT1. Nh×n chung, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy ®· ®Æt ra vµ b−íc ®Çu gi¶i quyÕt ®−îc mét sè vÊn ®Ò nh−: qu¸n triÖt vµ lµm râ chñ tr−¬ng HNKTQT cña §¶ng vµ Nhµ n−íc; ph©n tÝch bèi c¶nh quèc tÕ, xu thÕ TCH vµ tÊt yÕu kh¸ch quan ph¶i héi nhËp trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay; b¶n chÊt, néi dung vµ c¸c b−íc ®i cÇn thiÕt ®Ó HNKTQT; ®Þnh h−íng vµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m chñ ®éng HNKTQT trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn; nhËn diÖn nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh HNKTQT; t¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn c¸c chÝnh s¸ch thuÕ, th−¬ng m¹i, ®Çu t− cña ViÖt Nam vµ yªu cÇu ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch nµy cho phï hîp víi tiÕn tr×nh HNKTQT cña n−íc ta; c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi; chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña quèc gia, cña c¸c doanh nghiÖp vµ s¶n phÈm hµng ho¸ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh HNKTQT; t¨ng c−êng an ninh quèc gia, cñng cè quèc phßng trong ®iÒu kiÖn vµ bèi c¶nh quèc tÕ hiÖn nay; ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch x· héi thÝch øng víi yªu cÇu vµ ®iÒu kiÖn cña qu¸ tr×nh HNKTQT. Tuy vËy, hiÖn nay ch−a cã c«ng tr×nh nghiªn cøu nµo nghiªn cøu mét c¸ch chØnh thÓ vµ toµn diÖn vÒ t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë n−íc ta. V× vËy, viÖc triÓn khai nghiªn cøu ®Ò tµi “T¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ - x∙ héi ë ViÖt Nam” cã ý nghÜa hÕt søc cÊp b¸ch vµ cÇn thiÕt trong giai ®o¹n hiÖn nay. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi sÏ t¹o ®iÒu kiÖn gióp c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c nhµ lËp chÝnh s¸ch, c¸c doanh nghiÖp vµ quÇn chóng nh©n d©n cã c¸i nh×n toµn diÖn h¬n, cô thÓ h¬n vÒ thùc tr¹ng tiÕn tr×nh HNKTQT cña n−íc ta, vÒ nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi ®êi sèng kinh tÕ - x· héi vµ qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn t− duy nhËn thøc cña x· héi vÒ HNKTQT trong nh÷ng n¨m tíi. Môc tiªu cña ®Ò tµi - Nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ HNKTQT vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn ®êi sèng chÝnh trÞ, kinh tÕ - x· héi toµn cÇu. Nghiªn cøu mét sè bµi häc 1 Xem danh môc tµi liÖu tham kh¶o ®· dÉn 5 kinh nghiÖm quèc tÕ vÒ HNKTQT ®Ó øng dông cho ViÖt Nam. - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng tiÕn tr×nh HNKTQT cña n−íc ta tõ khi ®æi míi ®Õn nay, ®Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y; nh÷ng t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ë n−íc ta vµ nªu ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm. - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p vµ nh÷ng kiÕn nghÞ cô thÓ vÒ tiÕp tôc ®æi míi t− duy vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi theo h−íng bÒn v÷ng nh»m chñ ®éng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ HNKTQT cña n−íc ta. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Trªn c¬ së qu¸n triÖt ph−¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö, c¨n cø vµo c¸c quan ®iÓm, chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, ®Ò tµi vËn dông c¸c ph−¬ng ph¸p cô thÓ sau ®©y: - Ph−¬ng ph¸p so s¸nh, tæng hîp - ph©n tÝch, thèng kª kinh tÕ: Tæ chøc ®iÒu tra thu thËp th«ng tin, tµi liÖu tõ c¸c nguån, tiÕn hµnh ph©n tÝch b»ng nh÷ng c«ng cô thèng kª ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam; - Ph−¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ vµ sö dông c¸c c«ng cô to¸n häc ®−îc sö dông ®Ó l−îng ho¸ kÕt qu¶ nghiªn cøu, t¹o c¬ së cho nh÷ng nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vÒ thùc tr¹ng, còng nh− t¹o thuËn lîi cho c«ng t¸c dù b¸o vµ ®−a ra ®Ò xuÊt cô thÓ, cã tÝnh kh¶ thi vÒ hÖ thèng gi¶i ph¸p. - Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra x· héi häc: thùc hiÖn ®iÒu tra c¬ b¶n vÒ t¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam th«ng qua c¸c cuéc ®iÒu tra x· héi häc mét sè nhãm ®èi t−îng: c¸n bé c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, x· héi vµ céng ®ång d©n c−. Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra §Ò tµi sÏ tiÕn hµnh pháng vÊn trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕn c¸c ®èi t−îng ®iÒu tra. C©u hái ®−îc ®−a ra b¶o ®¶m thu thËp ®−îc c¸c ý kiÕn trung thùc vÒ néi dung ®iÒu tra... - Kh¶o s¸t, thu thËp tµi liÖu trong vµ ngoµi n−íc liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nghiªn cøu. - Ngoµi ra, ®Ò tµi cßn sö dông mét sè ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu chuyªn ngµnh kh¸c: ph−¬ng ph¸p chuyªn gia, ph©n tÝch kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chuyªn gia trong n−íc vµ n−íc ngoµi nghiªn cøu vÒ ViÖt Nam; tæ chøc c¸c héi th¶o chuyªn ®Ò; kÕ thõa c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu liªn quan. 6 §èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi: §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn ë cÊp quèc gia vµ quèc tÕ vÒ HNKTQT vµ nh÷ng t¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy (t− duy chÝnh trÞ, t− duy kinh tÕ, t− duy vÒ c¸c lÜnh vùc x· héi) cña c¸c nhµ l·nh ®¹o, nhµ qu¶n lý, doanh nghiÖp, céng ®ång vµ ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam (c¸c vÊn ®Ò vÒ t¨ng tr−ëng kinh tÕ, thu nhËp, c¬ cÊu kinh tÕ, kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc...); C¸c gi¶i ph¸p tæng thÓ, ®ång bé nh»m ®æi míi t− duy vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, tiÕp tôc ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh chñ ®éng HNKTQT cña ViÖt Nam . Giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi: Träng t©m néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi cña ViÖt Nam tõ khi ®æi míi ®Õn nay, ®Æc biÖt lµ 5 n¨m gÇn ®©y (®ång thêi, ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh ®Ò tµi sÏ cã ®Ò cËp ®Õn mét sè t¸c ®éng ng−îc l¹i cña sù ®æi míi t− duy, thµnh tùu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam ®Õn qu¸ tr×nh chñ ®éng HNKTQT cña n−íc ta); dù b¸o nh÷ng t¸c ®éng (tÝch cùc vµ tiªu cùc) cña HNKTQT ®Õn t− duy (t− duy l·nh ®¹o, t− duy qu¶n lý Nhµ n−íc, qu¶n trÞ kinh doanh vµ c«ng chóng) vµ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ, c¸c lÜnh vùc x· héi nh©n v¨n; ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p tæng thÓ, cã tÝnh ®ång bé vµ kh¶ thi nh»m tiÕp tôc ®æi míi t− duy cña toµn x· héi, thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, n©ng cao tÝnh chñ ®éng vµ hiÖu qu¶ HNKTQT cña n−íc ta trong thêi kú tíi (giai ®o¹n ®Õn n¨m 2010, trong tÇm nh×n 2020). KÕt cÊu cña ®Ò tµi: Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, ®Ò tµi bao gåm 4 phÇn sau ®©y: - PhÇn thø nhÊt: Mét sè vÊn ®Ò Lý luËn chung vÒ HNKTQT vµ t¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ - x· héi toµn cÇu - PhÇn thø hai: T¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ë n−íc ta trong nh÷ng n¨m qua - PhÇn thø ba: Dù b¸o mét sè t¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ- x· héi ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi - PhÇn thø t−: Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®æi míi t− duy vµ thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, chñ ®éng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ HNKTQT cña ViÖt Nam trong thêi kú tíi. 7 PhÇn thø nhÊt mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ HNKTQT vµ t¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ - x· héi toµn cÇu I. Tæng quan c¬ së lý luËn vÒ HNKTQT I.1. Kh¸i niÖm, ®Æc tr−ng, néi dung, h×nh thøc cña HNKTQT I.1.1. Toµn cÇu ho¸ vµ HNKTQT - hai mÆt cña mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt TCH vµ HNKTQT ngµy nay ®· trë thµnh xu thÕ bao trïm, chi phèi c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ vµ qua ®ã chi phèi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña mçi quèc gia. Quan hÖ quèc tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ ë c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®· xuÊt hiÖn tõ l©u; t− t−ëng vÒ mét "thÕ giíi ®¹i ®ång", vÒ mét "m¸i nhµ chung" cho c¸c quèc gia còng ®· ®−îc ®Ò cËp tõ rÊt xa x−a, nh−ng thuËt ng÷ "TCH" vµ "héi nhËp" th× chØ míi xuÊt hiÖn trong mÊy chôc n¨m trë l¹i ®©y, khi mµ qu¸ tr×nh TCH vµ sù héi nhËp cña c¸c quèc gia ngµy cµng béc lé ®Çy ®ñ c¸c néi dung còng nh− biÓu hiÖn râ nÐt b¶n chÊt cña nã. * Toµn cÇu ho¸: Trªn thÕ giíi, tõ nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau, cã c¸c quan niÖm kh¸c nhau vÒ TCH, nh−ng phæ biÕn lµ quan niÖm cho r»ng TCH tr−íc hÕt lµ mét hiÖn t−îng kinh tÕ bao hµm sù gia t¨ng møc ®é tuú thuéc lÉn nhau trªn nhiÒu mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi gi÷a c¸c quèc gia. Tæ chøc Th−¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn cña Liªn hiÖp quèc (UNCTAD) cho r»ng: "TCH liªn quan ®Õn c¸c luång giao l−u kh«ng ngõng t¨ng lªn cña hµng ho¸ vµ nguån lùc v−ît qua biªn giíi gi÷a c¸c quèc gia cïng víi sù h×nh thµnh c¸c cÊu tróc tæ chøc trªn ph¹m vi toµn cÇu nh»m qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng vµ giao dÞch kinh tÕ quèc tÕ kh«ng ngõng t¨ng lªn ®ã". Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) cho r»ng: "TCH lµ sù gia t¨ng cña quy m« vµ h×nh thøc giao dÞch hµng ho¸, dÞch vô xuyªn quèc gia, sù l−u th«ng vèn quèc tÕ cïng víi viÖc truyÒn b¸ réng r·i nhanh chãng cña kü thuËt, lµm t¨ng møc ®é phô thuéc lÉn nhau cña nÒn kinh tÕ cña c¸c n−íc trªn thÕ giíi". Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) th× quan niÖm TCH lµ sù tuú thuéc lÉn nhau trªn nhiÒu mÆt v× nã bao qu¸t c¶ lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ. 8 Song, dï quan niÖm thÕ nµo, TCH kinh tÕ còng ®−îc coi lµ mét qu¸ tr×nh kh¸ch quan, ®−îc thóc ®Èy bëi ®éng lùc lµ c¸c tiÕn bé cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ míi, ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn vò b·o cña c«ng nghÖ th«ng tin. Nãi mét c¸ch kh¸i qu¸t h¬n, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc l−îng s¶n xuÊt lµ tÊt yÕu kinh tÕ cña qu¸ tr×nh TCH1. TCH ®−îc biÓu hiÖn trªn nhiÒu cÊp ®é. Mét trong nh÷ng cÊp ®é ®ã lµ khu vùc ho¸. KVH kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ vµ s¶n xuÊt kinh doanh gi÷a c¸c quèc gia, l·nh thæ trong mét khu vùc ®Þa lý nhÊt ®Þnh (nh− c¸c liªn kÕt kinh tÕ trong khu vùc §«ng ¸, §«ng Nam ¸, Mü La-tinh, §«ng Phi,...). VÒ thùc chÊt, KVH kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn TCH lµ biÓu hiÖn cña tiÕn tr×nh TCH diÔn ra trªn mét ph¹m vi ®Þa lý nhÊt ®Þnh. Qu¸ tr×nh KVH lu«n thÓ hiÖn tÝnh më, nghÜa lµ kh«ng lo¹i trõ kh¶ n¨ng cïng lóc mét quèc gia ®ång thêi tham gia vµo nhiÒu qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ ë c¶ trong vµ ngoµi khu vùc, miÔn lµ tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c liªn kÕt ®−îc ®Æt ra. Do vËy, TCH vµ KVH lµ mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt. KVH bæ sung, thóc ®Èy TCH; TCH ®Þnh h−íng cho KVH, cho c¸c quèc gia h−íng tíi mét nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Trong §Ò tµi nµy, chóng t«i quan niÖm TCH lµ sù gia t¨ng mét c¸ch m¹nh mÏ vµ v−ît ra khái biªn giíi quèc gia mèi liªn kÕt trªn mét chØnh thÓ thÞ tr−êng toµn cÇu cña c¸c quan hÖ vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. §ång thêi víi qu¸ tr×nh ®ã lµ sù gia t¨ng m¹nh mÏ sù h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn c¸c ®Þnh chÕ, tæ chøc quèc tÕ t−¬ng thÝch nh»m qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®· vµ ®ang ngµy cµng lÖ thuéc chÆt chÏ vµo nhau gi÷a c¸c n−íc vµ c¸c khu vùc. §Æc tr−ng cña TCH chÝnh lµ thÞ tr−êng ho¸ toµn cÇu. Cho dï mçi n−íc cã m« h×nh kinh tÕ thÞ tr−êng (KTTT) ®Æc thï riªng cña m×nh th× sù phæ biÕn lan réng ra toµn thÕ giíi cña KTTT víi c¸c quy luËt c¬ b¶n cña nã ®−îc coi lµ mÉu sè chung t¹o c¬ së cho TCH. TCH lµ biÓu hiÖn sù ph¸t triÓn cao cña x· héi ho¸ s¶n xuÊt v−ît khái ph¹m vi quèc gia, d©n téc. TCH lµ xu thÕ tÊt yÕu, lµ xu thÕ tiÕn bé cña sù ph¸t triÓn. Trong ®iÒu kiÖn hîp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ s©u s¾c, c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi b¾t buéc ph¶i tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng víi c¸c chÕ −íc vµ liªn hÖ qua l¹i chÆt chÏ, tu©n theo nh÷ng luËt ch¬i chung cña KTTT. Chóng ta thÊy ngµy nay, d−íi t¸c ®éng cña xu thÕ 1 Trong bèi c¶nh CNTB ®ang th¾ng thÕ trong t−¬ng quan lùc l−îng trªn tr−êng quèc tÕ hiÖn nay cã nh÷ng quan ®iÓm (®Æc biÖt cña c¸c n−íc ph−¬ng T©y) cho r»ng sù phæ biÕn cña quan hÖ s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa ra toµn thÕ giíi lµ ®éng lùc thóc ®Èy TCH. Bëi vËy, cÇn cã nhËn thøc chÝnh x¸c ®éng lùc cña TCH lµ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc l−îng s¶n xuÊt. 9 TCH, nÒn kinh tÕ thÕ giíi h¬n bao giê hÕt ®ang trë thµnh mét chØnh thÓ h÷u c¬ liªn kÕt chÆt chÏ c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia vµ khu vùc. TCH tr−íc hÕt vµ chñ yÕu lµ TCH vÒ kinh tÕ. Nh−ng kh«ng chØ cã vËy, qu¸ tr×nh TCH ®ang lan réng ¶nh h−ëng sang nhiÒu vÊn ®Ò phi kinh tÕ kh¸c. Ngµy nay, cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò toµn cÇu ®ßi hái mçi quèc gia kh«ng thÓ ®øng ngoµi mµ ph¶i chung søc gi¶i quyÕt, nhÊt lµ c¸c vÊn ®Ò vÒ m«i tr−êng sinh th¸i, d©n sè, n¨ng l−îng, khñng bè quèc tÕ, dÞch bÖnh, phßng chèng thiªn tai... TCH cã cÊu tróc néi t¹i vµ c¸c t¸c ®éng rÊt phøc t¹p. Nh− trªn ®· ph©n tÝch, bªn c¹nh xu thÕ TCH lµ xu h−íng khu vùc ho¸ vµ liªn kÕt khu vùc ®−îc ®Èy m¹nh. Nãi c¸ch kh¸c, chóng ta sÏ ®i tíi nÒn kinh tÕ toµn cÇu th«ng qua c¸c liªn kÕt khu vùc. Trªn kh¾p c¸c ®¹i lôc ®· vµ ®ang h×nh thµnh nh÷ng khèi kinh tÕ vµ c¸c c¬ cÊu th−¬ng m¹i vïng nh− EC, ASEAN, NAFTA; c¸c hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng ®−îc ký kÕt nh− AFTA, NAFTA,... Hai qu¸ tr×nh song song TCH vµ KVH g¾n bã vµ bæ sung cho nhau ®ang ®em l¹i cho hµnh tinh mét kh«ng gian kinh tÕ thèng nhÊt. C¸c qu¸ tr×nh nµy tÊt yÕu chi phèi ®êi sèng kinh tÕ - x· héi cña mäi quèc gia. Nh÷ng t¸c ®éng cô thÓ cña TCH vµ HNKTQT sÏ ®−îc nghiªn cøu s©u h¬n ë nh÷ng phÇn d−íi, nh−ng tr−íc hÕt ph¶i nhËn thøc ®ã lµ nh÷ng t¸c ®éng nhiÒu chiÒu vµ phøc t¹p. Th«ng qua nh÷ng t¸c ®éng c¶ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp, TCH ®ang më ra c¬ héi còng nh− th¸ch thøc ®èi víi mäi n−íc, nhÊt lµ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. Mét mÆt, TCH thóc ®Èy x· héi ho¸ s¶n xuÊt trªn quy m« hµnh tinh, truyÒn b¸ c¸c thµnh tùu ph¸t triÓn, lµm xÝch l¹i gÇn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy c¶i c¸ch s©u réng nÒn kinh tÕ mçi quèc gia, t¹o ra kh¶ n¨ng ph¸t triÓn rót ng¾n vµ thu hÑp kho¶ng c¸ch tôt hËu. §ång thêi, TCH còng lµm t¨ng thªm sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ, lµm yÕu ®i nhiÒu khÝa c¹nh cña chñ quyÒn quèc gia, ®Æc ®iÓm d©n téc vµ khoÐt s©u thªm c¸c m©u thuÉn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña thÕ giíi. * Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: ThuËt ng÷ héi nhËp - Intergration - xuÊt hiÖn ë c¸c n−íc ph−¬ng T©y tõ nh÷ng n¨m 1950, vµ ®−îc sö dông phæ biÕn trong nh÷ng thËp niªn 1960, 1970. Theo c¸c tõ ®iÓn tiÕng Anh, Intergration bao hµm c¸c nghÜa: liªn kÕt, nhÊt thÓ ho¸, hîp nhÊt, hoµ nhËp, héi nhËp. Sù kh¸c nhau lµ do c¸ch cÊu t¹o tõ, víi hµm nghÜa chÝnh trÞ hay kinh tÕ trong nh÷ng hoµn c¶nh lÞch sö kh¸c nhau. ThuËt ng÷ nhÊt thÓ ho¸ ®−îc sö dông chñ yÕu trong bèi c¶nh hîp t¸c 10 gi÷a c¸c n−íc x· héi chñ nghÜa trong khu«n khæ Héi ®ång t−¬ng trî kinh tÕ (SEV) tr−íc ®©y. ThuËt ng÷ liªn kÕt ®−îc sö dông tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c quan hÖ kinh tÕ trªn c¬ së tù do ho¸ mËu dÞch vµ trong khu«n khæ c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc, nh− Céng ®ång kinh tÕ Ch©u ¢u (EEC), HiÖp héi mËu dÞch tù do Ch©u ¢u (EFTA), HiÖp héi liªn kÕt Mü La-tinh (LAIA), Céng ®ång Ca-ri-bª vµ thÞ tr−êng chung (CARICOM), thÞ tr−êng Trung Mü (CACM),... Theo c¸c nhµ nghiªn cøu, cã ba c¸ch tiÕp cËn ®èi víi thuËt ng÷ Intergration: C¸ch tiÕp cËn thø nhÊt thuéc vÒ tr−êng ph¸i theo t− t−ëng liªn bang, quan niÖm Intergration lµ mét s¶n phÈm cuèi cïng. S¶n phÈm ®ã lµ sù h×nh thµnh mét nhµ n−íc liªn bang nh− kiÓu Hoa Kú hay Thuþ Sü. ë ®©y chñ yÕu quan t©m tíi khÝa c¹nh luËt ®Þnh vµ thÓ chÕ. C¸ch tiÕp cËn thø hai theo quan ®iÓm cña Karl. W Deutsch, xem Intergration tr−íc hÕt lµ sù liªn kÕt c¸c quèc gia th«ng qua sù ph¸t triÓn c¸c luång giao l−u nh− th−¬ng m¹i, du lÞch, di tró..., tõ ®ã h×nh thµnh c¸c céng ®ång an ninh (Security Community). Theo ®ã, cã hai lo¹i céng ®ång an ninh: céng ®ång an ninh hîp nhÊt (Amalgamated Security Community) nh− kiÓu Hoa Kú; vµ céng ®ång an ninh ®a nguyªn kiÓu T©y ¢u vµ B¾c Mü. C¸ch tiÕp cËn nµy cho r»ng, Intergration lµ mét qu¸ tr×nh thÓ hiÖn sù tiÕn triÓn c¸c luång giao l−u, ®ång thêi lµ s¶n phÈm cuèi cïng (thÓ hiÖn sù ra ®êi cña céng ®ång an ninh). C¸ch tiÕp cËn thø ba thuéc vÒ tr−êng ph¸i T©n chøc n¨ng. Tr−êng ph¸i nµy còng quan niÖm Intergration võa lµ qu¸ tr×nh, võa lµ s¶n phÈm cuèi cïng. Song, cã ®iÓm kh¸c lµ, ®Ó ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh liªn kÕt, hä chó träng ph©n tÝch qu¸ tr×nh hîp t¸c trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ th¸i ®é cña tÇng líp tinh tuý trong x· héi. Nh− vËy, c¸ch tiÕp cËn thø nhÊt cã nhiÒu h¹n chÕ: kh«ng ®Æt hiÖn t−îng liªn kÕt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, h¬n n÷a kh«ng ph¶i bÊt cø sù liªn kÕt nµo còng ®Òu dÉn ®Õn h×nh thµnh nhµ n−íc liªn bang; c¸ch tiÕp cËn thø hai cã −u ®iÓm lµ gÇn víi thùc tiÔn cña nh÷ng vÊn ®Ò TCH, KVH vµ HNKTQT hiÖn nay, nh×n nhËn sù liªn kÕt c¶ trong tr¹ng th¸i ®éng vµ tr¹ng th¸i tÜnh. C¸ch tiÕp cËn 11 thø ba quan t©m tíi gãc ®é quèc gia, gãp phÇn bæ sung cho ph©n tÝch vµ gi¶i thÝch qu¸ tr×nh liªn kÕt mét c¸ch ®Çy ®ñ. ë n−íc ta, thuËt ng÷ héi nhËp xuÊt hiÖn trong bèi c¶nh chóng ta xóc tiÕn m¹nh mÏ chÝnh s¸ch ®a ph−¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ quan hÖ quèc tÕ. ThuËt ng÷ héi nhËp ®−îc §¶ng ta sö dông ®Çu tiªn trong V¨n kiÖn §H VIII (1996): "X©y dùng nÒn kinh tÕ më héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi"2; ®−îc nhÊn m¹nh vµ sö dông phæ biÕn tõ §H IX: "Chñ ®éng HNKTQT vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, ®¶m b¶o ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa"3 vµ trong c¸c v¨n kiÖn kh¸c vÒ HNKTQT. Chóng t«i cho r»ng, khi xem xÐt néi hµm cña kh¸i niÖm HNKTQT ph¶i ®Æt trong bèi c¶nh TCH kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn TCH kinh tÕ ngµy nay, HNKTQT lµ qu¸ tr×nh tham gia cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ ë mçi quèc gia vµ c¶ quèc gia ®ã vµo dßng ch¶y chung cña ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi. §ã lµ mét qu¸ tr×nh tù nhiªn, cã tÝnh quy luËt, bëi TCH lµ mét xu thÕ kh¸ch quan, mét tÊt yÕu kinh tÕ ®−îc thóc ®Èy bëi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc l−îng s¶n xuÊt. HNKTQT lµ ho¹t ®éng tù gi¸c trªn c¬ së nhËn thøc xu thÕ TCH kh¸ch quan. Trªn c¬ së nhËn thøc nh− vËy, trong §Ò tµi nµy chóng t«i quan niÖm HNKTQT lµ qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ cã môc tiªu, ®Þnh h−íng nh»m g¾n kÕt nÒn KTTT cña tõng n−íc víi kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Quan niÖm trªn chØ râ tÝnh chñ ®éng cña sù héi nhËp ®èi víi c¸c chñ thÓ kinh tÕ, ®©y còng lµ ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña HNKTQT. NÕu TCH kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh t¹o ra khung khæ ph¸t triÓn chung l«i cuèn c¸c quèc gia th× HNKTQT lµ qu¸ tr×nh mçi n−íc chñ ®éng g¾n m×nh vµo c¸c thùc thÓ khu vùc/ toµn cÇu ®Ó mét mÆt, thÓ hiÖn ®−îc vÞ thÕ vµ tÝnh tù c−êng quèc gia, d©n téc vµ mÆt kh¸c, tham gia lo¹i trõ nh÷ng kh¸c biÖt ®Ó trë thµnh bé phËn hîp thµnh trong c¸c chØnh thÓ khu vùc vµ toµn cÇu ®ã. BiÓu hiÖn cña HNKTQT lµ sù t¹o s©n ch¬i chung, g¾n bã, phô thuéc lÉn nhau gi÷a nÒn kinh tÕ quèc gia víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Thùc chÊt c¸c biÓu hiÖn ®ã hay néi dung cña HNKTQT lµ c¸c quan hÖ vÒ th−¬ng m¹i, ®Çu t−, lao ®éng, c«ng nghÖ, dÞch vô,... gi÷a c¸c quèc gia. Cã thÓ ®o l−êng hay ®Þnh l−îng møc ®é héi nhËp cña mét nÒn kinh tÕ th«ng qua c¸c gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt – nhËp khÈu quèc gia, møc ®é tù do ho¸ th−¬ng m¹i, møc ®é tù do ho¸ 2 V¨n kiÖn §H ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, NXB ChÝnh trÞ quèc gia - 1996, trang 84, 85 3 V¨n kiÖn §H ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, NXB ChÝnh trÞ quèc gia - 2001, trang 43 12 ®Çu t−, tû lÖ ®ãng gãp cña c¸c c«ng ty quèc tÕ trong tæng thu nhËp quèc d©n, møc ®é thu hót lao ®éng cña c¸c c«ng ty quèc tÕ,... HNKTQT ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh cô thÓ, ph¶n ¸nh râ ®Æc ®iÓm, tr×nh ®é, néi dung, h×nh thøc, c¸c b−íc tham gia cña mçi n−íc vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu chø kh«ng thÓ cã sù héi nhËp chung chung cho mäi quèc gia. HNKTQT trong ®iÒu kiÖn TCH kinh tÕ ngµy nay lµ sù g¾n kÕt thÞ tr−êng quèc gia (nÒn KTTT cña mçi n−íc) víi thÞ tr−êng toµn cÇu. Nh− trªn ®· ph©n tÝch, TCH dùa trªn mÉu sè chung lµ KTTT vµ phæ biÕn KTTT ra toµn thÕ giíi nªn héi nhËp kinh tÕ cña mét quèc gia chÝnh lµ héi nhËp vµo thÓ chÕ KTTT toµn cÇu. Theo nghÜa ®ã, ®èi víi ViÖt Nam, x©y dùng thÓ chÕ KTTT ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa còng chÝnh lµ mét néi dung ®Ó héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. * Mèi quan hÖ gi÷a TCH víi HNKTQT: NÕu nh− TCH ®Æt ra yªu cÇu h×n._.h thµnh mét qu¸ tr×nh h−íng tíi sù thèng nhÊt toµn cÇu vÒ ph¸t triÓn th× HNKTQT lµ sù ®¸p øng cña yªu cÇu ®ã, thÓ hiÖn ë sù b¾t kÞp vµ thÝch øng cña c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia víi nÒn kinh tÕ toµn cÇu ®ang vËn hµnh theo nguyªn t¾c tù do ho¸, gi¶m thiÓu kh¸c biÖt vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. Nh− vËy, kh«ng cã TCH kinh tÕ th× còng sÏ kh«ng cã HNKTQT nh− mét xu h−íng phæ biÕn. Ng−îc l¹i, kh«ng cã HNKTQT th× TCH kinh tÕ chØ lµ mét khuynh h−íng ph¸t triÓn chung, réng lín khã ®−îc ®Þnh l−îng, tøc lµ ch−a x¸c ®Þnh ®−îc c¸c h×nh thøc vµ møc ®é biÓu hiÖn cô thÓ cña nã ®Ó theo ®ã, c¸c n−íc vµ khu vùc tiÕp cËn ®−îc víi c¸c c¬ héi, th¸ch thøc cô thÓ còng nh− ®Ó cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn thÝch øng víi nã. Bëi thÕ, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, TCH vµ HNKTQT lµ hai mÆt cña mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt. Bëi vËy, xem xÐt t¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ - x· héi còng chÝnh lµ xem xÐt t¸c ®éng cña TCH kinh tÕ ®Õn c¸c lÜnh vùc nµy. Tuy nhiªn, t¸c ®éng cña TCH kinh tÕ lµ nh÷ng t¸c ®éng chung, tr−íc hÕt d−íi d¹ng kh¶ n¨ng, ®ã lµ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc nh− nhau ®−îc t¹o ra tõ qu¸ tr×nh nµy ®èi víi c¸c chñ thÓ kinh tÕ; cßn t¸c ®éng cña HNKTQT lµ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc cô thÓ cho tõng quèc gia, chñ thÓ kinh tÕ riªng biÖt. Thùc tÕ viÖc tham gia vµo Héi nhËp cña mçi quèc gia l¹i g¾n liÒn víi ®iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ cña quèc gia ®ã. T¸c ®éng cña HNKTQT ®èi víi mçi n−íc chÝnh lµ nh÷ng c¸i riªng (nh÷ng c¸i ®−îc x¸c ®Þnh, nh÷ng c¸i cô thÓ), lµ nh÷ng biÓu hiÖn cña c¸i chung (biÓu hiÖn sù t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh TCH) t¸c ®éng lªn 13 quèc gia ®ã, th«ng qua nhËn thøc víi viÖc x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu vµ b−íc ®i cô thÓ víi c¸ch lµm cña mçi n−íc. I.1.2. Néi dung cña HNKTQT Trong bèi c¶nh TCH kinh tÕ ngµy nay mét quèc gia muèn héi nhËp cã hiÖu qu¶ ph¶i lµm chñ ®−îc qu¸ tr×nh thùc hiÖn tèt c¸c néi dung HNKTQT. PhÇn nµy chñ yÕu xem xÐt c¸c néi dung cña HNKTQT ®èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, lµ nh÷ng n−íc tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp chËm h¬n, trong ®ã cã ViÖt Nam. C¸c néi dung nµy bao gåm: Thø nhÊt, héi nhËp víi thÞ tr−êng toµn cÇu. Víi xu h−íng tù do ho¸ th−¬ng m¹i ngµy cµng chiÕm −u thÕ, víi nh÷ng øng dông cña c«ng nghÖ th«ng tin trong ph−¬ng thøc thanh to¸n, th−¬ng m¹i ®iÖn tö, còng nh− víi chi phÝ ngµy cµng gi¶m trong giao th«ng vËn t¶i, c¸c thÞ tr−êng trªn toµn thÕ giíi liªn kÕt vµ phô thuéc vµo nhau nhiÒu h¬n. Cïng víi xu h−íng tù do ho¸ th−¬ng m¹i, nhiÒu lo¹i hµng rµo phi thuÕ quan còng ®−îc t¹o ra ®Ó b¶o vÖ nÒn s¶n xuÊt trong n−íc. T×nh h×nh trªn dÉn ®Õn viÖc c¸c xung ®ét, tranh chÊp th−¬ng m¹i quèc tÕ ngµy cµng t¨ng. §ã lµ lý do chñ yÕu cña viÖc c¸c quèc gia tËp hîp d−íi m¸i nhµ cña Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO); ®ång thêi còng t¨ng c−êng tham gia vµo c¸c liªn kÕt kinh tÕ khu vùc nh− hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i tù do (FTA) hoÆc c¸c hiÖp ®Þnh song ph−¬ng. Víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, më cöa vµ héi nhËp víi c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña lùc l−îng s¶n xuÊt toµn cÇu, héi nhËp th−¬ng m¹i quèc tÕ lµ tÊt yÕu. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ c¸c quèc gia nµy sÏ ph¶i lùa chän h×nh thøc vµ møc ®é héi nhËp thÕ nµo ®Ó ®¶m b¶o ®−îc môc tiªu ph¸t triÓn cña m×nh. MÆc dï mçi n−íc lùa chän cho m×nh mét m« h×nh ph¸t triÓn KTTT riªng, nh−ng KTTT lµ c¬ së cña héi nhËp, chØ cã thÓ héi nhËp trªn c¬ së mét nÒn KTTT më cöa víi bªn ngoµi. §©y lµ mét thùc tÕ trong qu¸ tr×nh TCH ngµy nay khi mµ mét sè quèc gia kh«ng theo ®uæi KTTT vµ thùc thi nÒn kinh tÕ khÐp kÝn ®ang ngµy cµng bÞ c« lËp, tôt hËu so víi thÕ giíi. Thø hai, héi nhËp víi c¸c luång vèn ®ang l−u chuyÓn tù do trªn toµn cÇu vµ hÖ thèng tiÒn tÖ toµn cÇu. Mét nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn sÏ ph¶i lµm chñ ®−îc nguån vèn, trong ®ã cã luång vèn FDI, ODA vµ c¸c kho¶n vay song ph−¬ng. Ngoµi viÖc cã mét khung chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng, mét thÞ tr−êng trong n−íc còng nh− thÞ tr−êng bªn ngoµi réng r·i, mét khu vùc t− nh©n m¹nh... c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn còng ph¶i cã n¨ng lùc ®Ó hÊp thô vµ sö dông c¸c kho¶n vèn ®Çu t− víi hiÖu qu¶ cao. Më cöa cho luång vèn ®Çu t− n−íc ngoµi vµo nÒn kinh tÕ còng ®ång nghÜa víi viÖc mét yÕu tè ®Çu vµo quan träng cña nÒn kinh tÕ sÏ phô thuéc vµo c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c vµ sÏ chÞu t¸c 14 ®éng bëi nh÷ng biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu. §iÒu nµy ®· ®−îc minh chøng b»ng t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ Ch©u ¸ n¨m 1997 ®èi víi mét sè nÒn kinh tÕ khu vùc, trong ®ã cã ViÖt Nam. Thø ba, héi nhËp víi lùc l−îng lao ®éng toµn cÇu. Trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i nhu cÇu vÒ lùc l−îng lao ®éng cã tri thøc, kü n¨ng sÏ t¨ng lªn, trong khi ®ã nhu cÇu vÒ lao ®éng gi¶n ®¬n sÏ dÇn thu hÑp. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ lîi thÕ vÒ chi phÝ lao ®éng thÊp cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn còng dÇn bÞ mÊt ®i. Ngoµi ra, víi sù hç trî cña c«ng nghÖ th«ng tin, ph−¬ng thøc huy ®éng vµ sö dông nguån lùc cã nh÷ng b−íc tiÕn míi, ch¼ng h¹n viÖc sö dông lao ®éng vµ qu¶n lý s¶n xuÊt qua m¹ng ®iÖn tö. §iÒu nµy lµm cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, vèn ®· bÊt lîi trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ, sÏ trë nªn bÊt lîi c¶ trong lÜnh vùc x©y dùng, qu¶n lý vµ sö dông nguån nh©n lùc cña m×nh. §Ó héi nhËp ®−îc víi lùc l−îng lao ®éng toµn cÇu, còng nh− ®Ó chuÈn bÞ lùc l−îng cho nÒn kinh tÕ tri thøc, râ rµng mét chiÕn l−îc gi¸o dôc, ph¸t triÓn nghiªn cøu khoa häc lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. Thø t−, héi nhËp víi c¸c tiªu chuÈn toµn cÇu liªn quan tíi ho¹t ®éng kinh tÕ, héi nhËp víi hÖ thèng ph¸p luËt toµn cÇu. Mét néi dung quan träng n÷a cña qu¸ tr×nh héi nhËp lµ tÊt c¶ c¸c quèc gia ph¶i ®iÒu chØnh, bæ sung hÖ thèng ph¸p luËt, c¸c quy ®Þnh ph¸p lý cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. ViÖc ®iÒu chØnh bæ sung nµy diÔn ra trong mäi lÜnh vùc, tõ c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn ®Çu t−, th−¬ng m¹i, ng©n hµng,... ®Õn c¸c tiªu chuÈn vÒ m«i tr−êng, lao ®éng, b¶o vÖ b¶n quyÒn, chuyÓn giao c«ng nghÖ,... §©y còng lµ mét trong nh÷ng néi dung héi nhËp ®Çy th¸ch thøc ®èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, bëi lÏ hÇu hÕt c¸c quy ®Þnh cña c¸c thÓ chÕ kinh tÕ th−¬ng m¹i, c¸c thiÕt chÕ tµi chÝnh quèc tÕ lµ do c¸c n−íc ph¸t triÓn ®−a ra vµ ®· ®−îc thõa nhËn hoÆc trë thµnh th«ng lÖ quèc tÕ. V× thÕ, møc ®é bæ sung, ®iÒu chØnh hÖ thèng ph¸p luËt vµ quy ®Þnh cña mét quèc gia cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn hoÆc ®ang chuyÓn ®æi cho phï hîp víi quy ®Þnh quèc tÕ còng sÏ ph¶n ¸nh møc ®é HNKTQT cña quèc gia ®ã. Thø n¨m, héi nhËp víi nÒn kinh tÕ tri thøc, ph¸t triÓn dùa trªn khoa häc vµ c«ng nghÖ cao. Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ toµn cÇu ®ang chuyÓn dÇn sang kinh tÕ tri thøc, bÊt cø mét quèc gia nµo còng ph¶i lµm chñ ®−îc tµi nguyªn tri thøc, khoa häc vµ c«ng nghÖ cña m×nh. C¸c quèc gia ph¸t triÓn, víi lîi thÕ vÒ vèn, ®· dµnh mét kho¶n ®¸ng kÓ cho nghiªn cøu vµ triÓn khai (R&D), ®ång thêi th«ng qua ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia, còng xuÊt khÈu vµ chuyÓn giao mét phÇn c¸c c«ng nghÖ nµy. VÊn ®Ò ®Æt ra cho c¸c n−íc ®ang 15 ph¸t triÓn lµ sÏ ph¶i lùa chän ®Ó tiÕp nhËn nh÷ng lo¹i c«ng nghÖ nµo cho phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña m×nh. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn cña mét sè quèc gia cho thÊy, ®Çu t− vµo gi¸o dôc, nghiªn cøu vµ triÓn khai sÏ ®−îc ®Òn bï mét c¸ch xøng ®¸ng. Víi c¸c néi dung c¬ b¶n cña HNKTQT nh− trªn, c¸c quèc gia, tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n−íc m×nh, sÏ ph¶i lùa chän vµ quyÕt ®Þnh h×nh thøc, møc ®é vµ c¶ lé tr×nh héi nhËp. Víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, viÖc tham gia vµo c¸c lo¹i h×nh liªn kÕt (c¸c møc ®é héi nhËp) sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó héi nhËp víi c¸c yÕu tè cña lùc l−îng s¶n xuÊt vµ hÖ thèng th−¬ng m¹i toµn cÇu. I.I.3. C¸c h×nh thøc héi nhËp D−íi gãc ®é chñ thÓ tham gia, HNKTQT gåm 3 h×nh thøc lµ héi nhËp ®¬n ph−¬ng, héi nhËp song ph−¬ng vµ héi nhËp ®a ph−¬ng. Héi nhËp ®¬n ph−¬ng: tù mçi n−íc nç lùc c¶i c¸ch mét c¸ch tù nguyÖn c¸c ®iÒu kiÖn bªn trong cña quèc gia m×nh cho phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn vµ th«ng lÖ quèc tÕ, còng nh− c¸c quy ®Þnh cña c¸c tæ chøc khu vùc vµ toµn cÇu. Héi nhËp song ph−¬ng: hai n−íc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh song ph−¬ng theo nguyªn t¾c cña mét khu vùc mËu dÞch tù do, song hµnh víi c¸c khu vùc mËu dÞch tù do ®a ph−¬ng. Héi nhËp ®a ph−¬ng: nhiÒu n−íc tham gia vµo c¸c ®Þnh chÕ quèc tÕ, h×nh thµnh c¸c tæ chøc khu vùc vµ liªn khu vùc nh− Liªn minh Ch©u ¢u (EU), Khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü (NAFTA), Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng (APEC) vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ tµi chÝnh quèc tÕ nh− Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), Ng©n hµng thÕ giíi (WB), Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB)… C¸c tæ chøc kinh tÕ toµn cÇu nh− WTO, WB, IMF nªu trªn ®ang ®ãng vai trß lín nhÊt thóc ®Èy HNKTQT th«ng qua viÖc thiÕt kÕ vµ chi phèi c¸c "luËt ch¬i chung" mang tÝnh toµn cÇu, tr−íc hÕt lµ nh÷ng quy ®Þnh ®èi víi c¸c dßng ch¶y th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−. Bªn c¹nh c¸c tæ chøc toµn cÇu liªn quèc gia ®ã, c¸c tæ chøc kinh doanh toµn cÇu (c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia) ®ang rÊt ph¸t triÓn vµ më réng nhanh chãng vÒ quy m« th«ng qua s¸p nhËp vµ bao qu¸t ho¹t ®éng trong hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, kinh doanh. C¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn hiÖn còng cã xu 16 h−íng x©y dùng cho m×nh c¸c c«ng ty lín liªn kÕt víi c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia n−íc ngoµi hoÆc chÝnh phñ trùc tiÕp hç trî c¸c doanh nghiÖp (c¶ doanh nghiÖp quèc doanh vµ doanh nghiÖp t− nh©n) ph¸t triÓn thµnh c¸c tËp ®oµn kinh doanh lín. Cã thÓ nãi c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia chÝnh lµ h×nh thøc doanh nghiÖp c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thèng nhÊt toµn cÇu trong t−¬ng lai. §Ó tham gia c¸c h×nh thøc héi nhËp trªn, mçi quèc gia ph¶i tiÕn hµnh th−¬ng l−îng, ký kÕt vµ tu©n thñ c¸c cam kÕt song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng ngµy cµng ®a d¹ng h¬n, ®ång bé h¬n trong c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ quèc gia vµ quèc tÕ. Cã nghÜa lµ mçi quèc gia ph¶i g¾n kÕt nÒn kinh tÕ quèc gia m×nh vµo c¸c tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ khu vùc hoÆc toµn cÇu vµ quan hÖ víi c¸c quèc gia kh¸c trong tæ chøc theo nh÷ng quy ®Þnh chung. * D−íi gãc ®é ph¹m vi, cÊp ®é c¸c mèi quan hÖ hîp t¸c mµ c¸c chñ thÓ tham gia, HNKTQT gåm 5 h×nh thøc sau(®©y còng chÝnh lµ h×nh thøc cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ): Thø nhÊt, x©y dùng khu vùc mËu dÞch tù do. Khu vùc mËu dÞch tù do lµ h×nh thøc vµ cÊp ®é héi nhËp ®Çu tiªn vµ thÊp nhÊt cña qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ khu vùc. §©y lµ viÖc h×nh thµnh mét liªn minh kinh tÕ quèc tÕ gi÷a c¸c quèc gia trªn c¬ së dì bá c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®Ó hµng ho¸, dÞch vô ®−îc di chuyÓn tù do gi÷a c¸c n−íc. C¸c n−íc thµnh viªn trong khu vùc ¸p dông mét biÓu thuÕ quan thèng nhÊt. Tuy nhiªn, trong quan hÖ víi c¸c n−íc kh«ng ph¶i thµnh viªn, c¸c n−íc trong khu vùc vÉn duy tr× c¸c chÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng ®éc lËp. Tham gia khu vùc mËu dÞch tù do (gäi t¾t lµ FTA - Free Trade Arrangement), nh÷ng thµnh viªn thuéc khu vùc nµy sÏ thùc hiÖn gi¶m thiÓu thuÕ quan cho nhau. ViÖc thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do nh»m thóc ®Èy th−¬ng m¹i gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn. Nh÷ng hµng rµo phi thuÕ quan còng ®−îc gi¶m bít hoÆc lo¹i bá hoµn toµn. ViÖt Nam hiÖn ®ang tham gia khu vùc mËu dÞch tù do AFTA víi mèc thêi gian hoµn thµnh viÖc gi¶m thuÕ lµ 2006 (0-5%). Cã nghÜa lµ ®Õn n¨m 2006 ViÖt Nam chóng ta sÏ hoµn tÊt viÖc tham gia cÊp ®é thø nhÊt cña HNKTQT. Thø hai, liªn minh thuÕ quan - giai ®o¹n tiÕp theo trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Liªn minh thuÕ quan lµ h×nh thøc liªn kÕt cao h¬n so víi khu vùc bu«n b¸n tù do. Tr×nh ®é cao h¬n kh«ng chØ ®−îc thÓ hiÖn ë viÖc lo¹i bá c¸c h¹n chÕ vÒ thuÕ quan vµ h¹n chÕ vÒ mËu dÞch kh¸c gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn mµ cßn thiÕt lËp biÓu thuÕ quan chung cña khèi víi c¸c n−íc ngoµi liªn minh. Víi h×nh 17 thøc liªn kÕt khu vùc nµy, chÝnh s¸ch mËu dÞch cña c¸c n−íc thµnh viªn trë thµnh mét bé phËn chÝnh s¸ch mËu dÞch cña c¸c n−íc trong céng ®ång. ë ®©y qu¸ tr×nh nhÊt thÓ ho¸ vÒ thuÕ quan b¾t ®Çu ®−îc thùc hiÖn. Khèi céng cång chung Ch©u ¢u (EC) tr−íc ®©y thuéc d¹ng nµy. Thø ba, thÞ tr−êng chung - lµ m« h×nh liªn minh thuÕ quan céng víi viÖc tù do l−u chuyÓn c¸c yÕu tè s¶n xuÊt: vèn, khoa häc - c«ng nghÖ, lao ®éng,... ThÞ tr−êng chung lµ mét h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cao h¬n so víi c¸c h×nh thøc trªn ®©y. C¸c n−íc tham gia thÞ tr−êng chung ngoµi viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p gièng nh− liªn minh thuÕ quan trong bu«n b¸n quèc tÕ cßn cho phÐp vèn vµ lao ®éng tù do di chuyÓn gi÷a c¸c n−íc th«ng qua viÖc h×nh thµnh mét thÞ tr−êng thèng nhÊt. ThÞ tr−êng chung Ch©u ¢u, chÝnh thøc ho¹t ®éng tõ ngµy 01/01/1993. Ngoµi ra cßn mét sè thÞ tr−êng chung kh¸c nh− MERCOSUR ë Nam Mü, thÞ tr−êng chung Ch©u Phi, thÞ tr−êng chung ArËp,... Thø t−, liªn minh kinh tÕ - m« h×nh ë giai ®o¹n cao trªn c¬ së thÞ tr−êng chung céng thªm sù phèi hîp c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, x· héi gi÷a c¸c thµnh viªn. §Ó thùc hiÖn liªn minh kinh tÕ, tr−íc hÕt ph¶i thùc hiÖn liªn minh tiÒn tÖ. Tham gia vµo liªn minh nµy, c¸c n−íc ph¶i phèi hîp c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi nhau vµ thùc thi mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thèng nhÊt trong toµn khèi, thèng nhÊt ®ång tiÒn dù tr÷ trong khu vùc, thèng nhÊt ng©n hµng trung −¬ng khèi vµ thèng nhÊt c¸c giao dÞch tiÒn tÖ vµ thanh to¸n quèc tÕ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh thÕ giíi. Liªn minh tiÒn tÖ Ch©u ¢u lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña lo¹i h×nh liªn kÕt nµy. Cho ®Õn nay, liªn minh kinh tÕ ®ang dÇn dÇn ®−îc thùc hiÖn trªn thùc tÕ. Liªn minh kinh tÕ ®−îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c n−íc thµnh viªn thèng nhÊt thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, tiÒn tÖ, tµi chÝnh vµ mét sè chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi chung gi÷a c¸c thµnh viªn víi c¸c luång vèn, hµng ho¸, lao ®éng vµ dÞch vô ®−îc tù do l−u th«ng nh− ë thÞ tr−êng chung. C¸c n−íc cßn tiÕn tíi thèng nhÊt c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ, x· héi, sö dông chung mét ®ång tiÒn. HiÖn nay Liªn minh Ch©u ¢u (EU) ®ang ho¹t ®éng theo h−íng lo¹i h×nh tæ chøc nµy. Thø n¨m, liªn minh toµn diÖn - giai ®o¹n cao nhÊt cña héi nhËp - c¸c thµnh viªn thèng nhÊt víi nhau vÒ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi vµ cã nh÷ng ho¹t ®éng thèng nhÊt chung ®Ó thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®ã. Nghiªn cøu cÊp ®é cña héi nhËp cho thÊy qu¸ tr×nh tham gia héi nhËp kh«ng chØ ®ßi hái lé tr×nh vÒ mÆt thêi gian, mµ cßn ®ßi hái nh÷ng ®iÒu kiÖn, 18 yªu cÇu vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn, thËm chÝ ®ßi hái c¶ mét sù ®ång thuËn nhÊt ®Þnh trong néi bé quèc gia còng nh− víi bªn ngoµi. MÆt kh¸c, tuú thuéc ®é s©u cña qu¸ tr×nh héi nhËp mµ cã møc ®é t¸c ®éng kh¸c nhau cña héi nhËp ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ë mçi quèc gia. I.2. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng vµ HNKTQT Néi dung phÇn nµy nghiªn cøu vÒ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng trong qu¸ tr×nh HNKTQT. ViÖc tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c nµy cã t¸c ®éng lín ®èi víi nÒn kinh tÕ c¸c n−íc, ®ã còng chÝnh lµ biÓu hiÖn sù t¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn ®êi sèng kinh tÕ quèc gia.ë ®©y chóng ta quan t©m tíi c¸c tæ chøc cã ¶nh h−ëng tíi tiÕn tr×nh héi nhËp cña n−íc ta. WTO mÆc dï chñ tr−¬ng tù do ho¸ mËu dÞch, nh−ng do nhËn thøc ®−îc cã sù kh¸c biÖt vÒ tr×nh ®é kinh tÕ gi÷a c¸c n−íc nªn vÉn c«ng nhËn sù cÇn thiÕt cña b¶o hé mËu dÞch trong thêi gian ®Çu. Tuy nhiªn, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh minh b¹ch vµ c«ng khai, WTO chØ cho phÐp b¶o hé th«ng qua thuÕ quan, kh«ng cho phÐp b¶o hé b»ng c¸c hµng rµo phi thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh kh¸c. WTO kh«ng b¾t buéc c¸c n−íc tham gia ph¶i cam kÕt rµng buéc thuÕ ®èi víi 100% mÆt hµng nhËp khÈu. C¸c quèc gia ®−îc quyÒn kh«ng ®−a ra c¸c cam kÕt rµng buéc ®èi víi mét sè mÆt hµng liªn quan ®Õn søc khoÎ con ng−êi, b¶o vÖ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. Khi gia nhËp WTO, mçi n−íc thµnh viªn sÏ ph¶i c«ng bè møc thuÕ trÇn tèi ®a ®èi víi c¸c nhãm hµng vµ mÆt hµng chÞu thuÕ ®Ó cïng c¸c n−íc thµnh viªn kh¸c th−¬ng l−îng c¾t gi¶m dÇn trªn c¬ së cã ®i cã l¹i. Qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vÒ c¾t gi¶m thuÕ quan sÏ ®−îc tiÕn hµnh th«ng qua ®µm ph¸n song ph−¬ng vµ sau ®ã sÏ ®−îc ®a ph−¬ng ho¸ theo c¸c nguyªn t¾c tèi huÖ quèc (MFN). Trong tr−êng hîp ®Æc biÖt, nÕu ®iÒu chØnh thuÕ suÊt t¨ng cao h¬n møc trÇn cam kÕt th× ph¶i ®µm ph¸n l¹i theo c¸c quy ®Þnh cña WTO. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh ®µm ph¸n nµy th−êng rÊt khã kh¨n, vµ c¸c quèc gia ®iÒu chØnh ph¶i båi th−êng cho c¸c n−íc thµnh viªn kh¸c hoÆc lµ sÏ bÞ tr¶ ®òa. APEC kh«ng yªu cÇu ®−a ra c¸c cam kÕt chÆt chÏ nh− WTO nh−ng ®Æt ra môc tiªu tù do ho¸ th−¬ng m¹i vµo 2010 cho c¸c n−íc ph¸t triÓn vµ 2020 cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. AFTA ®ßi hái viÖc thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan theo mét ch−¬ng tr×nh chÆt chÏ, cô thÓ h¬n so víi WTO vµ APEC. Môc tiªu chung cña AFTA lµ ®¹t ®−îc møc thuÕ suÊt 0 - 5% vµo n¨m 2006 trong khu vùc ASEAN. Thªm vµo 19 ®ã AFTA yªu cÇu mçi n−íc thµnh viªn ph¶i dµnh quy chÕ ®èi xö th−¬ng m¹i b×nh th−êng vµ ®èi xö quèc gia cho c¸c n−íc thµnh viªn kh¸c, vµ ph¶i ®¶m b¶o ®−îc tÝnh minh b¹ch cña chÕ ®é ngo¹i th−¬ng. C¸c nguyªn t¾c cña WTO ®· trë thµnh c¬ së nÒn t¶ng ¸p dông chung trong c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ trong néi dung cña c¸c hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng (FTA) vµ ®a ph−¬ng kh¸c, bao gåm 4 nguyªn t¾c c¬ b¶n: Thø nhÊt, th−¬ng m¹i kh«ng ph©n biÖt ®èi xö (hµng ho¸ vµ dÞch vô): C¸c ®iÒu kho¶n c¬ b¶n cña WTO (kÕ thõa cña GATT tr−íc ®©y) ®· xo¸ bá sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn vµ gi÷a hµng nhËp khÈu vµ hµng xuÊt khÈu néi ®Þa. - BiÖn ph¸p thø nhÊt lµ §iÒu kho¶n Tèi huÖ quèc (MFN) (nay gäi lµ Quy chÕ ®èi xö th−¬ng m¹i b×nh th−êng). Theo ®ã, mçi thµnh viªn ph¶i dµnh cho s¶n phÈm vµ dÞch vô cña mét thµnh viªn kh¸c sù ®èi xö −u ®·i t−¬ng tù nh− −u ®·i dµnh cho s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cña bÊt kú thµnh viªn nµo kh¸c. C¸c thµnh viªn ®−îc ®èi xö c«ng b»ng vµ ®Òu ®−îc quyÒn h−ëng lîi tõ c¸c cuéc ®µm ph¸n gi¶m thuÕ quan, hµng rµo phi thuÕ vµ më cöa thÞ tr−êng. - BiÖn ph¸p thø hai lµ quy chÕ ®èi xö quèc gia (NT). §iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh r»ng, mét s¶n phÈm hoÆc dÞch vô khi ®−îc nhËp khÈu vµo thÞ tr−êng cña mét quèc gia ph¶i ®−îc ®èi xö −u ®·i nh− s¶n phÈm hoÆc dÞch vô t−¬ng tù ®−îc s¶n xuÊt trong n−íc. Hai quy ®Þnh chèng ph©n biÖt ®èi xö nªu trªn kh«ng chØ ®−îc ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ mµ cßn ®−îc më réng ¸p dông ®èi víi dÞch vô, nhµ cung cÊp dÞch vô vµ ®Ò b¶n quyÒn t¸c gi¶. Quy chÕ MFN vµ NT ®· ®−îc c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc nh− APEC, AFTA ¸p dông vµ còng ®· trë thµnh mét néi dung trong HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú. Thø hai, t¨ng c−êng më cöa thÞ tr−êng, t¹o lËp m«i tr−êng th−¬ng m¹i æn ®Þnh, nguyªn t¾c nµy cã néi dung nh− sau: - C¾t gi¶m hµng rµo thuÕ quan: WTO vµ c¸c tæ chøc th−¬ng m¹i khu vùc ®· thiÕt lËp mét sè nguyªn t¾c nh»m gi¶m dÇn hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, lµm cho m«i tr−êng th−¬ng m¹i ngµy cµng tù do h¬n (kh«ng ph¶i lµ tù do hoµn toµn). - Xo¸ bá hµng rµo phi thuÕ quan: Mét trong c¸c nguyªn t¾c cña WTO lµ cÊm sö dông c¸c h×nh thøc h¹n chÕ th−¬ng m¹i phi quan thuÕ nh− h¹n ng¹ch 20 nhËp khÈu, phô thu vµ c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh (giÊy phÐp). C¸c hµng rµo phi thuÕ quan nµy dÇn dÇn ph¶i ®−îc thay thÕ b»ng thuÕ quan (th−êng ®−îc gäi lµ thuÕ ho¸ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan). - Minh b¹ch ho¸ chÝnh s¸ch: C¸c n−íc thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o sù æn ®Þnh (c«ng khai vµ râ rµng) cña chÝnh s¸ch kinh tÕ, th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−. Ngoµi ra, c¸c quèc gia ph¶i ®¶m b¶o tÝnh minh b¹ch trong tÊt c¶ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ th−¬ng m¹i ®Ó viÖc thùc thi kh«ng bÞ bãp mÐo, t¹o thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t−. Thø ba, nguyªn t¾c c¹nh tranh c«ng b»ng: Nguyªn t¾c nµy mét phÇn ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c ®iÒu kho¶n MFN vµ NT. Ngoµi ra, nã cßn ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c ®iÒu kho¶n quy ®Þnh vÒ viÖc chèng ph¸ gi¸, ®éc quyÒn, trî cÊp, b¶o hé b¶n quyÒn t¸c gi¶ vµ quy ®Þnh vÒ mua s¾m chÝnh phñ. Thø t−, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ c¶i c¸ch kinh tÕ: Nguyªn t¾c nµy xuÊt ph¸t tõ môc tiªu lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn ®−îc h−ëng c¸c lîi Ých cña sù t¨ng tr−ëng th−¬ng m¹i thÕ giíi. WTO kªu gäi c¸c n−íc ph¸t triÓn t¹o ®iÒu kiÖn vÒ tiÕp cËn thÞ tr−êng cho hµng ho¸ vµ dÞch vô tõ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn trªn c¬ së kh«ng ®ßi hái c¸c nh−îng bé kinh tÕ tõ c¸c quèc gia nµy. I.3. Vai trß cña HNKTQT ®èi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong giai ®o¹n hiÖn nay * HNKTQT thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h−íng ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi vµ nÒn kinh tÕ cña tõng quèc gia. C¬ cÊu kinh tÕ xÐt tæng thÓ bao gåm: c¬ cÊu kinh tÕ - kü thuËt (c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ), c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi (c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ), c¬ cÊu kinh tÕ vïng - l·nh thæ, c¬ cÊu thÞ tr−êng vµ tÝnh chÊt thÞ tr−êng cña nÒn kinh tÕ. Cã thÓ thÊy r»ng, sù héi nhËp kinh tÕ cña quèc gia cã t¸c ®éng thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý theo h−íng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ trªn c¬ së lîi thÕ so s¸nh quèc gia. §ã cßn lµ mét c¬ cÊu kinh tÕ cã kh¶ n¨ng thÝch øng vµ trô v÷ng trong bèi c¶nh c¹nh tranh khèc liÖt toµn cÇu. Tr−íc hÕt, cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña héi nhËp, c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ph¸t triÓn c¶ vÒ quy m«, sè l−îng vµ chÊt l−îng. Ho¹t ®éng xuÊt - nhËp khÈu hµng ho¸ ®−îc më réng h¬n rÊt nhiÒu. Cïng víi th−¬ng m¹i 21 quèc tÕ, ho¹t ®éng ®Çu t− quèc tÕ còng ®−îc xóc tiÕn. §Çu t− n−íc ngoµi lµm xuÊt hiÖn c¸c doanh nghiÖp ®éc lËp cã yÕu tè n−íc ngoµi (doanh nghiÖp liªn doanh, doanh nghiÖp 100% vèn n−íc ngoµi, c¸c liªn danh, liªn kÕt, hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh), khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, c¸c vµnh ®ai ph¸t triÓn,... Nh− vËy, sù thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ næi bËt, dÔ thÊy nhÊt, ®ã lµ sù h×nh thµnh khu vùc kinh tÕ cã sù tham gia cña n−íc ngoµi. C¬ cÊu kinh tÕ - x· héi còng cã thay ®æi, c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp víi c¸c h×nh thøc së h÷u vèn kh¸c nhau trë nªn phong phó h¬n trong nÒn kinh tÕ. §Æc biÖt c¸c doanh nghiÖp do t− nh©n ®Çu t− vèn víi c¸c quy m« kh¸c nhau cã ®iÒu kiÖn ®−îc ph¸t triÓn. Së h÷u ®a quèc gia, ®a quèc tÞch h×nh thµnh. C¬ cÊu kinh tÕ vïng - l·nh thæ trong qu¸ tr×nh héi nhËp còng cã ®iÒu kiÖn ®Ó chuyÓn dÞch tÝch cùc. Do c¬ së h¹ tÇng cña nhiÒu vïng ®−îc x©y dùng míi cïng víi viÖc h×nh thµnh c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, x©y dùng c¸c c¬ së khai th¸c, chÕ biÕn, cã vïng tr−íc ®©y cßn hoang s¬, tiÒm n¨ng kinh tÕ ch−a ®−îc khai th¸c, d©n c− th−a thít ®· trë thµnh vïng kinh tÕ ph¸t triÓn, c¬ së h¹ tÇng hiÖn ®¹i, d©n c− tËp trung ®«ng h¬n, nhiÒu ®« thÞ míi ra ®êi, sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a c¸c vïng cã nh÷ng thay ®æi tÝch cùc. * HNKTQT gãp phÇn ph¸t huy vai trß cña c¸c chñ thÓ, sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cña nÒn kinh tÕ. Trong tiÕn tr×nh héi nhËp c¸c chñ thÓ sÏ ®−îc tham gia vµo mét thÞ tr−êng toµn cÇu réng lín víi m«i tr−êng kinh doanh quèc tÕ tù do. ViÖc ngµy cµng dì bá c¸c rµo c¶n, c¸c ph©n biÖt ®èi xö, kinh tÕ vµ phi kinh tÕ trong héi nhËp sÏ t¹o ra c¬ héi kh«ng chØ cho c¸c c«ng ty lín, c¸c nÒn kinh tÕ lín mµ cßn cho c¶ c¸c c«ng ty nhá, c¸c nÒn kinh tÕ nhá tham dù b×nh ®¼ng vµ réng r·i vµo sù vËn hµnh cña guång m¸y kinh tÕ thÕ giíi mang tÝnh toµn cÇu. Tham gia héi nhËp sÏ gióp quèc gia tõng b−íc gia nhËp vµo hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt trªn toµn cÇu. Lîi thÕ cña ®Êt n−íc sÏ ®−îc ph¸t huy, c¸c nguån lùc sÏ ®−îc khai th¸c vµ sö dông hiÖu qu¶. Song ®©y còng lµ mét qu¸ tr×nh ®Çy th¸ch thøc víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. NÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay ph¶n ¸nh qua xu h−íng cña ®Çu t− quèc tÕ cho thÊy, søc hÊp dÉn cña nguån lao ®éng dåi dµo ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ®ang gi¶m dÇn. Qu¸ tr×nh TCH ®ang t¹o ra nguy c¬ ph©n ho¸, lµm s©u s¾c h¬n sù c¸ch biÖt tr×nh ®é gi÷a c¸c n−íc, qua ®ã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ph©n c«ng lao ®éng vµ chuyªn m«n ho¸: c¸c n−íc ph¸t triÓn thùc hiÖn chøc 22 n¨ng trÝ n·o cßn c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn thùc hiÖn chøc n¨ng ch©n tay. Nh− vËy, ®ång thêi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ®øng tr−íc hai th¸ch thøc to lín trong tiÕn tr×nh héi nhËp, mét lµ lîi thÕ vÒ quy m« vµ gi¸ lao ®éng rÎ mÊt dÇn, vµ hai lµ sù tôt hËu vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn nãi trªn, trong ®ã ph¶i ®Æc biÖt l−u t©m mÆt thø hai. ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn KTTT, nhiÒu yÕu tè thÞ tr−êng ®ang ®−îc h×nh thµnh, thÓ chÕ KTTT ch−a ®−îc hoµn thiÖn, bé m¸y hµnh chÝnh cßn quan liªu, kÐm hiÖu lùc, hiÖu qu¶, hiÖn t−îng tham nhòng kh¸ nghiªm träng,... Bëi ch−a cã thÓ chÕ KTTT hoµn chØnh nªn c¸c nguån lùc cña nÒn kinh tÕ còng ch−a ®−îc ph©n bæ vµ sö dông hiÖu qu¶. V× vËy, thùc hiÖn HNKTQT ®èi víi n−íc ta sÏ ®ång thêi thóc ®Èy c¶ hai qu¸ tr×nh: ph¸t triÓn nÒn KTTT vµ sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cña nÒn kinh tÕ. Song, ph¶i hÕt søc kh«n khÐo trong khai th¸c c¸c nguån lùc, t¹o ra vµ sö dông nh÷ng lîi thÕ so s¸nh ®éng cña ®Êt n−íc trong ph¸t triÓn, tr¸nh r¬i vµo thÕ bÊt lîi trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. * HNKTQT gãp phÇn më réng quan hÖ ®èi ngo¹i, t¹o thÕ vµ lùc cho quèc gia trªn tr−êng quèc tÕ. Thùc hiÖn HNKTQT tøc lµ thùc hiÖn mét nÒn kinh tÕ më cöa víi thÕ giíi bªn ngoµi. Qu¸ tr×nh nµy ®ång nghÜa víi viÖc t¨ng c−êng quan hÖ víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, tr−íc hÕt lµ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ (th−¬ng m¹i quèc tÕ, ®Çu t− quèc tÕ,...), ®ång thêi gãp phÇn g×n gi÷ hoµ b×nh, æn ®Þnh trªn tr−êng quèc tÕ. Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ lµ nÒn t¶ng ®Ó më réng tiÕp c¸c quan hÖ giao l−u vµ hîp t¸c toµn diÖn trªn c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸, thÓ thao, ®µo t¹o, y tÕ, an ninh,... Nãi c¸ch kh¸c, quan hÖ ®èi ngo¹i sÏ ®−îc më réng vµ cñng cè trong HNKTQT. Héi nhËp kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh hîp t¸c trªn c¬ së cã ®i cã l¹i, t«n träng, chÊp nhËn c¸c luËt lÖ vµ tËp qu¸n quèc tÕ. Trong héi nhËp, c¸c n−íc ®Òu mong muèn vµ ®Þnh h−íng cho m×nh viÖc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ trªn c¬ së khai th¸c tèi −u c¸c nguån lùc bªn trong vµ tranh thñ c¸c nguån lùc bªn ngoµi ®Ó t¹o tiÒm lùc kinh tÕ, c¬ së vËt chÊt - kü thuËt, khoa häc c«ng nghÖ ngµy cµng v÷ng m¹nh, cã søc c¹nh tranh cao. ViÖc theo ®uæi c¸c môc tiªu trong héi nhËp sÏ ®ång thêi gia t¨ng thÕ vµ lùc cho quèc gia trong khu vùc vµ trªn tr−êng quèc tÕ. §èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, viÖc héi nhËp (tham gia) c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ sÏ gióp tr¸nh ®−îc t×nh tr¹ng bÞ ph©n biÖt, ®èi xö hay chÌn Ðp 23 trong quan hÖ quèc tÕ. MÆt kh¸c, kh¶ n¨ng tham gia, tiÕng nãi vµ vai trß cña quèc gia trong c¸c vÊn ®Ò cña khu vùc vµ quèc tÕ cµng ngµy cµng ®−îc coi träng vµ ph¸t huy, hay nãi c¸ch kh¸c vÞ thÕ cña quèc gia trªn tr−êng quèc tÕ sÏ ngµy cµng ®−îc cñng cè. Sù tham gia tÝch cùc, cã hiÖu qu¶ cña ViÖt Nam trong tæ chøc ASEAN vµ vai trß ®iÒu phèi cña nã trong quan hÖ gi÷a ASEAN víi c¸c n−íc ngoµi khu vùc §«ng Nam ¸, c¸c quan hÖ gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n−íc lín trong thêi gian gÇn ®©y... ®· chøng tá ®iÒu ®ã. * HNKTQT thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn KTTT. Héi nhËp kinh tÕ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ lµm cho kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn h¬n, chuyÓn m¹nh sang KTTT. TÝnh liªn kÕt thÞ tr−êng gi÷a c¸c vïng, miÒn t¨ng lªn, thÞ tr−êng hµng ho¸ ®−îc më réng. C¬ cÊu, chñng lo¹i hµng ho¸ trªn thÞ tr−êng cã nhiÒu thay ®æi, kh¶ n¨ng lùa chän hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng trong nÒn kinh tÕ t¨ng nhiÒu. Cïng víi thÞ tr−êng hµng ho¸, c¸c thÞ tr−êng kh¸c nh− thÞ tr−êng lao ®éng, thÞ tr−êng tiÒn tÖ, thÞ tr−êng vèn còng dÇn ra ®êi vµ ph¸t triÓn theo. HNKTQT võa t¹o c¬ héi võa t¹o søc Ðp c¸c quèc gia chuyÓn nhanh sang kinh tÕ thÞ tr−êng vµ chÝnh viÖc thóc ®Èy nhanh kinh tÕ thÞ tr−êng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n−íc nh÷ng thuËn lîi ®Ó héi nhËp cã hiÖu qu¶ h¬n. Sù ph¸t triÓn, kÕt nèi cña c¸c thÞ tr−êng bé phËn, thÞ tr−êng ®Þa ph−¬ng lµm thÞ tr−êng quèc gia ph¸t triÓn. ThÞ tr−êng quèc gia v× thÕ sÏ ®−îc më réng h¬n, trë thµnh mét bé phËn cña thÞ tr−êng thÕ giíi. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong thÞ tr−êng còng thay ®æi theo. TCH thùc chÊt lµ më réng vµ ph¸t triÓn thÞ tr−êng toµn cÇu vµ do vËy, nã thóc ®Èy mäi n−íc, kÓ c¶ c¸c n−íc cã nÒn KTTT ph¸t triÓn nhÊt, ph¶i c¶i tæ vµ b¾t nhÞp vµo qu¸ tr×nh h×nh thµnh mét thÞ tr−êng thÕ giíi thèng nhÊt. V× vËy, HNKTQT lµ c¬ héi tèt ®Ó c¸c n−íc tiÕp cËn thÞ tr−êng khu vùc vµ toµn cÇu, më cöa thÞ tr−êng bªn trong nh»m h×nh thµnh ®ång bé c¸c thÓ chÕ KTTT trªn quy m« toµn cÇu. II. t¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ - x∙ héi toµn cÇu Mét quèc gia tham gia HNKTQT th× tÊt yÕu chÞu sù t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh nµy. HNKTQT lµ qu¸ tr×nh triÓn khai mang tÝnh chñ quan cña c¸c quèc gia tham gia vµo xu thÕ kh¸ch quan lµ TCH. V× vËy, nh− trªn ®· ph©n tÝch, TCH vµ héi nhËp lµ hai mÆt cña mét vÊn ®Ò. Mèi quan hÖ gi÷a héi nhËp víi TCH lµ mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¸i chñ quan (sù chñ ®éng tham gia cña 24 c¸c quèc gia) víi c¸i kh¸ch quan (xu thÕ TCH). Bëi thÕ, khi xem xÐt t¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ - x· héi th× cÇn xem xÐt toµn diÖn. T¸c ®éng cña HNKTQT tr−íc hÕt lµ nh÷ng t¸c ®éng kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh TCH, nh−ng quan träng kh«ng kÐm lµ nh÷ng yÕu tè chñ quan cña qu¸ tr×nh héi nhËp t¸c ®éng m¹nh mÏ lªn c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi. NghÜa lµ, cÇn thÊy vµ lîi dông, ph¸t huy ®−îc tÝnh cã thÓ lùa chän, cã thÓ thay ®æi cña nh÷ng t¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ - x· héi. Ngµy nay, HNKTQT t¸c ®éng dÉn tíi nh÷ng biÕn ®æi trªn mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng: kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, gi¸o dôc, an ninh, quèc phßng, chÝnh trÞ, t− t−ëng. Trong ®ã, t¸c ®éng vÒ mÆt kinh tÕ lµ c¬ së vµ ®éng lùc ®Ó c¶i biÕn c¸c lÜnh vùc kh¸c. H¬n n÷a, tuú theo b−íc ®i vµ cÊp ®é héi nhËp, c¸c t¸c ®éng cã thÓ cã nh÷ng nÐt kh¸c nhau. D−íi ®©y sÏ tr×nh bµy vÒ nh÷ng t¸c ®éng ®ã. II.1. T¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy chÝnh trÞ - kinh tÕ - x· héi toµn cÇu II.1.1. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ t− duy * Kh¸i niÖm t− duy: T− duy lµ "nhËn thøc b¶n chÊt vµ ph¸t hiÖn ra tÝnh quy luËt cña sù vËt b»ng nh÷ng h×nh thøc nh− biÓu t−îng, kh¸i niÖm, ph¸n ®o¸n, suy lý"4. XÐt vÒ mÆt triÕt häc, chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng cho r»ng t− duy hay ý thøc chÝnh lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao nhÊt cña sù ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan. ý thøc chØ n¶y sinh ë giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña thÕ giíi vËt chÊt cïng v._.®iÒu kiÖn kh¸ch quan nh»m chñ ®éng HNKTQT; B¸o c¸o tãm t¾t §Ò tµi: “T¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë ViÖt Nam” 76 ®¶m b¶o æn ®Þnh chÝnh trÞ, an ninh quèc phßng, trËt tù an toµn x· héi trong qu¸ tr×nh t¨ng c−êng hîp t¸c, HNKTQT. 5. Thùc tiÔn kh¼ng ®Þnh yªu cÇu cÇn tiÕp tôc coi träng ®æi míi t− duy lý luËn, coi ®©y lµ b−íc më ®Çu cã ý nghÜa khai ph¸. B−íc tiÕp theo cña sù nghiÖp ®æi míi ph¶i mang tÇm vãc cña nh÷ng c¶i biÕn vÒ nhËn thøc, vÒ t− duy mét c¸ch triÖt ®Ó vµ ®ång bé, thÊm nhuÇn tÝnh §¶ng, tÝnh phª ph¸n vµ s¸ng t¹o, tÝnh khoa häc vµ thùc tiÔn. §Ó tiÕp tôc ®æi míi t− duy vµ n©ng cao tr×nh ®é t− duy lý luËn, cÇn ph¶i: ph¸t huy tinh thÇn ®éc lËp, s¸ng t¹o trong nhËn thøc vµ vËn dông; cÇn tæng kÕt vµ kh¸i qu¸t nh÷ng tiÕn bé, nh÷ng thay ®æi trong tù nhiªn, x· héi vµ nÒn v¨n minh nh©n lo¹i ®· tÝch luü cho ®Õn nay; kh¾c phôc bÖnh chñ quan duy ý chÝ, nh÷ng biÓu hiÖn cña t− duy kinh nghiÖm, t− duy gi¸o ®iÒu; coi träng c«ng t¸c tæng kÕt thùc tiÔn; l¾ng nghe, tiÕp thu nh÷ng d− luËn tÝch cùc trong céng ®ång; ph¶i cã nh÷ng ®æi míi trong ho¹t ®éng nghiªn cøu lý luËn trªn nh÷ng vÊn ®Ò tõ néi dung, ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu, ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý vµ x©y dùng ®éi ngò c¸n bé nghiªn cøu khoa häc. 6. Tr−íc sù ph¸t triÓn vò b·o cña c¸ch m¹ng KHCN vµ sù biÕn ®æi to lín trong c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ do qu¸ tr×nh HNKTQT ngµy cµng diÔn ra theo chiÒu réng vµ chiÒu s©u, dù b¸o sÏ cã sù t¸c ®éng m¹nh cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. Tuy nhiªn, sù t¸c ®éng nµy sÏ cã nh÷ng cÊp ®é kh¸c nhau, ë nh÷ng lÜnh vùc vµ ®èi t−îng kh¸c nhau. ChiÒu h−íng chung lµ møc ®é, c−êng ®é sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng m¹nh lan to¶ s©u vµo c¸c ®Þa ph−¬ng, vïng s©u vïng xa, c¸c d©n téc Ýt ng−êi, c¸c tÇng líp t«n gi¸o, c¸c ®èi t−îng nh©n d©n, thanh thiÕu niªn. 7. Thùc tiÔn tham gia HNKTQT trong nh÷ng n¨m qua, n¾m b¾t nh÷ng xu thÕ vËn ®éng quan hÖ quèc tÕ, tËn dông nh÷ng c¬ héi tiÒm n¨ng, chóng ta cã thÓ hoµn toµn tù gi¸c nhËn thøc vµ tÝch cùc chñ ®éng, m¹nh d¹n h¬n n÷a trong HNKTQT. T− t−ëng chØ ®¹o ®−îc x¸c ®Þnh lµ: tiÕp tôc thùc hiÖn nhÊt qu¸n ®−êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp tù chñ, hoµ b×nh, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn; më réng ®a ph−¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ quèc tÕ, chñ ®éng vµ tÝch cùc HNKTQT, ®ång thêi më réng hîp t¸c quèc tÕ trªn c¸c lÜnh vùc kh¸c. 8. C¸c gi¶i ph¸p nh»m chñ ®éng HNKTQT ph¸t huy c¸c t¸c ®éng tÝch cùc, ng¨n ngõa c¸c t¸c ®éng tiªu cùc ®−îc luËn chøng ë phÇn trªn, trong ®ã c¸c gi¶i ph¸p mang tÝnh ®ét ph¸ ®−îc ®Ò xuÊt lµ: hoµn thiÖn c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ph¸p luËt; t¨ng c−êng c¶i c¸ch hµnh chÝnh; n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc; chñ ®éng khÈn tr−¬ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ kÕt hîp víi hoµn thiÖn thÓ chÕ KTTT ®Þnh h−íng XHCN. B¸o c¸o tãm t¾t §Ò tµi: “T¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë ViÖt Nam” 77 9. TÝch cùc chñ ®éng HNKTQT lµ chñ tr−¬ng ®óng ®ßi hái sù nç lùc tham gia cña c¸c cÊp c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph−¬ng, doanh nghiÖp vµ céng ®ång d©n c−. Yªu cÇu cÇn tiÕp tôc ®æi míi t− duy trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, chØ ®¹o ®iÒu hµnh, tæ chøc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô KT-XH g¾n víi viÖc cñng cè hÖ thèng chÝnh trÞ, t¨ng c−êng sù l·nh ®¹o cña c¸c tæ chøc ®¶ng, ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh trong c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc, t¨ng c−êng c«ng t¸c gi¸o dôc chÝnh trÞ, t− t−ëng kÕt hîp víi c«ng t¸c ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô. C¸c nhiÖm vô nµy cÇn ®−îc thùc hiÖn ®ång bé víi c¸c gi¶i ph¸p thiÕt thùc. 10. VÊn ®Ò quyÕt ®Þnh nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ViÖt nam trong nh÷ng n¨m tíi ®ã lµ ph¶i cã t− duy míi vÒ ph¸t triÓn, nhËn diÖn ®óng c¸c chiÒu h−íng thay ®æi cña quèc tÕ/khu vùc, hµnh ®éng quyÕt ®o¸n theo nguyªn t¾c hîp th«ng lÖ quèc tÕ còng nh− ®Æc thï ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc; chó träng c¸c nç lùc c¶i c¸ch bªn trong trªn c¬ së chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi ®· x¸c ®Þnh; ®Èy m¹nh gia nhËp WTO sím, c¶i c¸ch toµn diÖn hÖ thèng ph¸p luËt, thÓ chÕ, c¬ cÊu kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ph¸t huy vai trß chñ thÓ trùc tiÕp cña lùc l−îng doanh nghiÖp; hµi hoµ ho¸ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi, m«i tr−êng theo h−íng thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng. ViÖt nam cÇn tËn dông mäi c¬ héi trong t−¬ng lai ph¸t triÓn cña khu vùc vµ ®iÒu chØnh chiÕn l−îc ph¸t triÓn theo c¸ch cña mét ®Êt n−íc ®· cã thÕ vµ lùc míi sau 20 n¨m ®æi míi vµ ph¸t triÓn. B. KiÕn nghÞ Trªn c¬ së ph¸t triÓn nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ t¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë ViÖt nam, xem xÐt qu¸ tr×nh HNKTQT ë ViÖt nam tõ khi thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi ®Õn nay, ®óc rót nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm quèc tÕ vµ trong n−íc vÒ chñ ®éng HNKTQT, c¨n cø vµo nh÷ng dù b¸o vÒ nh÷ng t¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë ViÖt nam trong nh÷ng n¨m tíi, ®Ò tµi xin kiÕn nghÞ mét sè vÊn ®Ò nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó chóng ta thùc hiÖn nhÊt qu¸n chñ tr−¬ng chñ ®éng HNKTQT vµ xö lý tèt c¸c t¸c ®éng ng−îc chiÒu cã thÓ xÈy ra trong thêi gian tíi nh− sau: 1. CÇn kh¼ng ®Þnh vµ ®i tíi nhÊt trÝ cao mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn quan träng liªn quan ®Õn HNKTQT nh− sau: 1.1. Héi nhËp nãi chung, HNKTQT nãi riªng lu«n lu«n g¾n liÒn víi ph¸t triÓn, ®ã lµ ph−¬ng thøc bao trïm ®Ó thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn trong B¸o c¸o tãm t¾t §Ò tµi: “T¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë ViÖt Nam” 78 thêi ®¹i ngµy nay. B¶n chÊt cña héi nhËp lµ ph¸t triÓn, lµ tiÕn bé, c¸c quèc gia ®ang vµ chËm ph¸t triÓn do nh÷ng khã kh¨n kh¸ch quan vµ chñ quan, nÕu tham gia héi nhËp cµng chËm th× cµng mÊt hÕt c¬ héi vµ h¹n chÕ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn. Thùc tiÔn HNKTQT ë hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu ®¹t ®−îc thµnh c«ng. Nh÷ng h¹n chÕ vµ t¸c ®éng tiªu cùc cña qu¸ tr×nh HNKTQT ë n¬i nµy hay n¬i kh¸c chØ diÔn ra trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh vµ chñ yÕu do viÖc xö lý c¸c vÊn ®Ò cô thÓ liªn quan ®Õn ®iÒu kiÖn vµ b−íc ®i trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Kinh nghiÖm quèc tÕ quan träng nhÊt ®Ó HNKTQT thµnh c«ng ®èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn lµ ph¶i hoµn thiÖn thÓ chÕ KTTT vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ më ®ång thêi ®Ò cao vai trß cña nhµ n−íc trong viÖc kiªn tr× môc tiªu thèng nhÊt, ®¶m b¶o æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« vµ kiÓm so¸t qu¸ tr×nh héi nhËp. 1.2. Kh¼ng ®Þnh c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn: nÕu m« h×nh KTTT lµ thµnh qu¶ cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i th× nhµ n−íc ph¸p quyÒn trong nÒn KTTT còng lµ ®iÒu kiÖn tÊt yÕu ®Ó thùc hiÖn m« h×nh ®ã. Trong xu thÕ HNKTQT ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó héi nhËp thµnh c«ng lµ tiÕp tôc cñng cè vµ hoµn thiÖn hÖ thèng nhµ n−íc ph¸p quyÒn. §èi víi ViÖt Nam, tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh x©y dùng nÒn KTTT ®Þnh h−íng XHCN lµ phï hîp víi xu thÕ héi nhËp cña thêi ®¹i vµ ®¶m b¶o yªu cÇu ph¸t triÓn ®Êt n−íc phån vinh, trong ®ã vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng CSVN lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña 20 n¨m ®æi míi võa qua vµ tiÕp tôc thùc hiÖn th¾ng lîi qu¸ tr×nh HNKTQT trong thêi gian tíi. 1.3. Kh¼ng ®Þnh c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn qu¸ tr×nh HNKTQT cã t¸c ®éng s©u réng ®Õn mäi mÆt t− duy ®êi sèng kinh tÕ – x· héi cña mäi quèc gia, trong ®ã cã ViÖt Nam. Trªn gãc ®é ®ã, HNKTQT tÊt yÕu t¸c ®éng ®Õn c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ vµ chÞu ¶nh h−ëng ng−îc l¹i cña c¸c quan ®iÓm vµ vai trß cña hÖ thèng chÝnh trÞ. CÇn ph¶i c¶nh b¸o r»ng, HNKTQT ngµy nay lµ thÓ hiÖn cña xu h−íng TCH, trong ®ã tÊt yÕu sÏ chÞu ¶nh h−ëng cña TCH theo quü ®¹o t− b¶n chñ nghÜa. Tuy vËy kh«ng thÓ ®ång nhÊt qu¸ tr×nh TCH nãi chung víi TCH t− b¶n chñ nghÜa nãi riªng v× qu¸ tr×nh TCH nãi chung cã logic néi t¹i cña nã, chÝnh phong trµo ®Êu tranh cña quÇn chóng nh©n d©n ë c¸c n−íc t− b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn hiÖn ®ang chèng l¹i mét sè biÖn ph¸p cùc ®oan cña chÝnh phñ n−íc hä trong qu¸ tr×nh héi nhËp (phong trµo gi¶i héi nhËp) lµ thÓ hiÖn sù ®Êu tranh cña c¸c lùc l−îng tiÕn bé chèng l¹i c¸c ý muèn chñ quan ¸p ®Æt qu¸ tr×nh héi nhËp. Tõ ®ã cÇn vµ cã thÓ kh¼ng ®Þnh vai trß n¨ng ®éng cña c¸c lùc l−îng chÝnh trÞ tiÕn bé trong viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh HNKTQT vµ TCH ®i tíi môc tiªu tiÕn bé cña nh©n lo¹i. ChÝnh n¬i ®©y sÏ ph¸t triÓn c¸c lùc l−îng B¸o c¸o tãm t¾t §Ò tµi: “T¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë ViÖt Nam” 79 vµ phong trµo chÝnh trÞ tiÕn bé cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi vµ t×m ra ph−¬ng thøc ho¹t ®éng míi phï hîp víi vai trß vµ ®iÒu kiÖn hoµn thµnh cña nã. 1.4. Kh¼ng ®Þnh chñ tr−¬ng nhÊt qu¸n cña §¶ng vµ nhµ n−íc ta, chñ ®éng HNKTQT thÓ hiÖn qua c¸c v¨n kiÖn cña §¶ng, ®Æc biÖt ®−îc cô thÓ ho¸ t¹i nghÞ quyÕt 07 –NQ/TW cña Bé chÝnh trÞ ngµy 27/11/2001 víi 5 quan ®iÓm chØ ®¹o vµ 9 nhiÖm vô cô thÓ lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. Nh÷ng h¹n chÕ vµ t¸c ®éng tiªu cùc víi t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë ViÖt nam trong thêi gian qua, bªn c¹nh c¸c khã kh¨n kh¸ch quan, chñ yÕu lµ b¾t nguån tõ viÖc ch−a qu¸n triÖt ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi c¸c t− t−ëng c¬ b¶n cña §¶ng trong viÖc xö lý c¸c ®iÒu kiÖn vµ b−íc ®i cô thÓ trong qu¸ tr×nh héi nhËp. §Ó n©ng cao vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi tiÕn tr×nh HNKTQT còng nh− trong viÖc x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN ë n−íc ta cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu ®éc lËp vµ toµn diÖn h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy. 1.5. Kh¼ng ®Þnh vai trß ®æi míi t− duy, bao gåm c¶ t− duy lý luËn ®èi víi viÖc thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh HNKTQT, trong ®ã liªn quan ®Õn dÒ tµi nµy, xin kh¼ng ®Þnh vai trß cña t− duy vÒ m« h×nh vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña quèc gia cã ý nghÜa cùc kú quan träng. §Ò nghÞ §¶ng vµ nhµ n−íc xem xÐt vµ giao cho mét c¬ quan ®ñ tÇm cì tæ chøc phèi hîp thùc hiÖn nhiÖm vô nghiªn cøu nãi trªn lµm c¬ së cho c¸c quyÕt s¸ch lín cña §¶ng vµ nhµ n−íc trong thêi gian tíi. 2. CÇn kh¼ng ®Þnh vµ tiÕp tôc triÓn khai m¹nh, cô thÓ ho¸ mét sè vÊn ®Ò ë tÇm chØ ®¹o chiÕn l−îc cã liªn quan ®Õn qóa tr×nh HNKTQT nh− sau: 2.1. Kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña viÖc x©y dùng chiÕn l−îc tæng thÓ vÒ HNKTQT cña quèc gia g¾n víi chiÕn l−îc ph¸t triÓn KT-XH tõng giai ®o¹n. CÇn sím x©y dùng ®−îc chiÕn l−îc tæng thÓ, lé tr×nh cô thÓ vÒ chñ ®éng HNKTQT trong ®ã cô thÓ ho¸ c¸c quan ®iÓm chØ ®¹o, c¸c nhiÖm vô träng t©m, lé tr×nh héi nhËp g¾n víi t×nh h×nh KT- XH trong n−íc vµ xu thÕ ph¸t triÓn cña thÕ giíi. ChiÕn l−îc cô thÓ ph¶i ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, b¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h−íng XHCN, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, an ninh quèc gia, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i. X©y dùng chiÕn l−îc HNKTQT ph¶i ®¸p øng c¸c quy ®Þnh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mµ n−íc ta tham gia, ®ång thêi tranh thñ nh÷ng −u ®·i dµnh cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn chó träng viÖc phèi hîp c¸c lé tr×nh héi nhËp ®¬n ph−¬ng, song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng thµnh mét thÓ nhÊt qu¸n. B¸o c¸o tãm t¾t §Ò tµi: “T¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë ViÖt Nam” 80 2.2. KiÕn nghÞ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña n−íc ta trong vµi thËp kû tíi phï hîp víi xu thÕ TCH vµ HNKTQT lµ: x©y dùng m« h×nh KTTT më ®Þnh h−íng XHCN, hoµn thiÖn nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN, lÊy KHCN vµ nÒn v¨n ho¸ d©n téc – hiÖn ®¹i lµm nguån lùc vµ ®éng lùc ph¸t triÓn, tõng b−íc x©y dùng nÒn kinh tÕ tri thøc. 2.3. Víi m« h×nh ph¸t triÓn nªu trªn xin ®Ò xuÊt h−íng ®ét ph¸ vµo mét sè lÜnh vùc sau: a. §ét ph¸ vÒ t− duy: trªn nÒn t¶ng ®æi míi t− duy theo xu h−íng TCH vµ HNKTQT nãi chung, ®Ò nghÞ chó träng kh©u ®ét ph¸ lµ gi¶i phãng t− duy vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn, ®Ó t×m ra mäi c¬ héi, mäi ph−¬ng thøc, ®Èy nhanh tèc ®é vµ n©ng cao chÊt l−îng ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, g¾n kinh tÕ víi x· héi, sím ®i vµo quü ®¹o ph¸t triÓn bÒn v÷ng. b. §ét ph¸ vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch: trªn c¬ së x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®¶m b¶o ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, chñ ®éng HNKTQT, ®Ò nghÞ chó träng kh©u ®ét ph¸ lµ x©y dùng hoµn thiÖn c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ ph¸t huy sö dông, ®·i ngé ®èi víi ng−êi lao ®éng vµ c¸c tÇng líp d©n c−, kÓ c¶ ng−êi ViÖt nam ®Þnh c− ë n−íc ngoµi. Kinh nghiÖm x−a nay ®Òu cho thÊy ®©y lµ nguån lùc v« tËn, lµ yÕu tè nÒn t¶ng vµ quan träng nhÊt, lµ chñ thÓ g©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt n−íc, b¶o vÖ chÕ ®é x· héi tèt ®Ñp. c . §ét ph¸ vÒ gi¶i ph¸p: Trªn c¬ së hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p ®ång bé vÒ ®æi míi t− duy vµ thóc ®Èy ph¸t triÓn KT –XH chñ ®éng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña HNKTQT ë ViÖt nam, ®Ò nghÞ chó träng gi¶i ph¸p mang tÝnh ®ét ph¸ lµ t¨ng c−êng ®Çu t−, thóc ®Èy n©ng lªn mét tÇm cao míi c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d−ìng vµ n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc nãi chung, ®Æc biÖt lµ nguån nh©n lùc phôc vô cho qu¸ tr×nh HNKTQT, bao gåm c¶ ®éi ngò doanh nh©n, c¸n bé KHCN, c¸n bé v¨n ho¸- nghÖ thuËt, c¸n bé qu¶n lý nhµ n−íc vµ ng−êi lao ®éng. C«ng t¸c ®µo t¹o båi d−ìng nµy ph¶i ®−îc tiÕp cËn tõ nhiÒu gãc ®é, c¶ thÓ lùc, c¶ trÝ lùc, c¶ t©m lùc c¶ vÒ v¨n ho¸, chuyªn m«n vµ sù gi¸c ngé chÝnh trÞ t− t−ëng, ®Æc biÖt lµ båi d−ìng t− duy ®æi míi vÒ HNKTQT . Ba mÆt ®ét ph¸ t− duy vÒ chÝnh s¸ch vÒ gi¶i ph¸p nãi trªn cïng héi tô cïng tËp trung h−íng vµo viÖc thùc hiÖn m« h×nh ph¸t triÓn KT-XH cña n−íc ta trong ®iÒu kiÖn HNKTQT, trªn c¬ së ®ã sÏ t¹o nªn sù céng h−ëng ®Ó thùc hiÖn th¾ng lîi c¸c môc tiªu chiÕn l−îc ®Ò ra. B¸o c¸o tãm t¾t §Ò tµi: “T¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë ViÖt Nam” 81 3. KiÕn nghÞ vÒ viÖc triÓn khai m¹nh mét sè gi¶i ph¸p lín, mang tÝnh träng t©m sau: 3.1. KiÕn nghÞ §¶ng vµ nhµ n−íc chØ ®¹o sím døt ®iÓm (trong n¨m 2006) viÖc ®µm ph¸n gia nhËp WTO ®ång thêi tÝch cùc tham gia vµo c¸c liªn kÕt kinh tÕ khu vùc, ký kÕt hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng. KÞnh nghiÖm quan träng nhÊt ®Ó ®µm ph¸n thµnh c«ng lµ ®¶m b¶o sù phèi hîp vµ nhÊt trÝ cao gi÷a c¸c bé ngµnh vÒ néi dung còng nh− th¸ch thøc, tæ chøc ®µm ph¸n. Khi ®· ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh còng cÇn cã sù phèi hîp vµ thèng nhÊt cao trong viÖc tæ chøc triÓn khai thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ ®ã. 3.2. §Ò nghÞ §¶ng vµ nhµ n−íc chØ ®¹o tËp trung x©y dùng vµ triÓn khai ®ång bé ch−¬ng tr×nh th«ng tin tuyªn truyÒn gi¸o dôc nh»m n©ng cao nhËn thøc, ®æi míi t− duy ph¸t huy s¸ng kiÕn, chñ ®éng tÝch cùc cña toµn thÓ quÇn chóng nh©n d©n thuéc c¸c tÇng líp x· héi kh¸c nhau c¸c vïng, miÒn trong c¶ n−íc. Suy cho ®Õn cïng th× ng−êi d©n víi nhËn thøc, nhiÖt t×nh vµ hµnh ®éng cña hä sÏ quyÕt ®Þnh sù nghiÖp ®æi míi còng nh− sù nghiÖp ph¸t triÓn KT- XH bÒn v÷ng trong xu thÕ HNKTQT. Kinh nghiÖm ë nhiÒu quèc gia cho thÊy sù ñng hé triÖt ®Ó vµ sù ®ång thuËn cña quÇn chóng nh©n d©n cã vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc tæ chøc thùc hiÖn qu¸ tr×nh HNKTQT, ®Æc biÖt khi xÈy ra nh÷ng biÕn ®éng khã l−êng cña thÞ tr−êng thÕ giíi vµ t¸c ®éng cña nh÷ng rñi ro ®ã vµo nÒn kinh tÕ trong n−íc th× chÝnh ng−êi d©n sÏ lµ ng−êi trùc tiÕp g¸nh chÞu, chia sÎ còng nh− cã kh¶ n¨ng lµm dÞu bít nh÷ng t¸c h¹i cã thÓ xÈy ra. Còng chÝnh ng−¬i d©n lµ lùc l−îng s¶n xuÊt trùc tiÕp trong c¸c doanh nghiÖp s¸t c¸nh víi c¸c doanh nh©n, ph¸t huy s¸ng kiÕn ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. ChÝnh viÖc thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh th«ng tin, tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ®èi víi mäi tÇng líp d©n c− lµ phï hîp víi chñ tr−¬ng “d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra” còng nh− chñ tr−¬ng “thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së” trong ch−¬ng tr×nh HNKTQT. Ch−¬ng tr×nh nµy ph¶i ®−îc sù chØ ®¹o vµ phèi hîp ®ång bé cña c¸c bé ban ngµnh tõ Trung −¬ng xuèng c¬ së nh− Ban t− t−ëng v¨n ho¸ TW, Bé v¨n ho¸- th«ng tin, Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, Uû ban TW MÆt trËn Tæ quèc ViÖt nam, c¸c ®oµn thÓ chÝnh trÞ x· héi, c¸c hiÖp héi nghÒ nghiÖp tõ trung −¬ng xuèng ®Þa ph−¬ng.. 3.3. Thùc hiÖn gi¶i ph¸p cã tÝnh ®ét ph¸ mang tÇm chØ ®¹o chiÕn l−îc ®· nªu ë môc 2.3 ë trªn, ®Ò nghÞ §¶ng vµ nhµ n−íc chØ ®¹o tËp trung x©y dùng vµ B¸o c¸o tãm t¾t §Ò tµi: “T¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë ViÖt Nam” 82 triÓn khai ch−¬ng tr×nh khai th¸c mäi nguån lùc cña x· héi, trong vµ ngoµi n−íc ®Ó ®Çu t−, thóc ®Èy vµ n©ng lªn tÇm cao míi c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d−ìng vµ n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc nãi chung, ®Æc biÖt lµ nguån nh©n lùc phôc vô cho qu¸ tr×nh HNKTQT. ViÖc ®µo t¹o båi d−ìng nµy kh«ng chØ n©ng cao n¨ng lùc, nghÒ nghiÖp cña ng−êi lao ®éng mµ con n©ng cao c¶ thÓ lùc vµ t©m lùc (b¶n lÜnh, nghÞ lùc) cña hä còng nh− n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸, thÈm mü vÒ sù hiÓu biÕt s©u lÞch sö, b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc víi viÖc h×nh thµnh vµ tæ chøc mét x· héi häc tËp suèt ®êi. Th«ng qua ®ã mµ t¹o nªn nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, cho sù n©ng cao chÊt l−îng ph¸t triÓn, n©ng cao chÊt l−îng cuéc sèng ®¶m b¶o cho sù tr−êng tån cña d©n téc ta trong tiÕn tr×nh HNKTQT vµ TCH . Ngoµi nh÷ng kiÕn nghÞ chung ë trªn, ®Ò tµi xin nªu mét sè kiÕn nghÞ cô thÓ ®èi víi c¸c c¬ quan §¶ng, nhµ n−íc vÒ ®æi míi t− duy, chñ ®éng HNKTQT nh− sau: 1. §èi víi Trung −¬ng §¶ng: - Bé chÝnh trÞ, BCH Trung −¬ng §¶ng sím cã nh÷ng kÕt luËn t¹o ®iÒu kiÖn dÉn ®−êng cho ChÝnh phñ, c¸c Ban, ngµnh, c¸c ®Þa ph−¬ng, c¸c tæ chøc doanh nghiÖp vµ céng ®ång thÊm nhuÇn, nhËn thøc ®óng mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn cña ®Êt n−íc trong bèi c¶nh míi: thÓ chÕ KTTT ®Þnh h−íng XHCN; vai trß, chøc n¨ng cña c¸c bé phËn cÊu thµnh trong hÖ thèng chÝnh trÞ; mèi quan hÖ gi÷a ®éc lËp d©n téc, CNXH vµ sù phån vinh cña d©n téc; gi÷a tù do, d©n chñ vµ tr¸ch nhiÖm cña c«ng d©n; vai trß cña giai cÊp c«ng nh©n vµ liªn minh c«ng-n«ng; vÊn ®Ò së h÷u vµ bãc lét, nh÷ng gi¸ trÞ chuÈn mùc vÒ ®¹o ®øc truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i trong bèi c¶nh HNKTQT. §©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò c¸c cÊp, c¸c ngµnh, giíi khoa häc vµ céng ®ång rÊt quan t©m. - ChØ ®¹o ChÝnh phñ sím tæ chøc tæng kÕt, ®¸nh gi¸ 5 n¨m NghÞ quyÕt 07/NQ-TW cña Bé chÝnh trÞ vÒ HNKTQT rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®Ó kÞp thêi bæ sung c¸c vÊn ®Ò míi. - ChØ ®¹o c¸c ®¶ng bé ®Þa ph−¬ng ®−a vÊn ®Ò héi nhËp vµo NghÞ quyÕt ®¹i héi ®¶ng bé nh− lµ mét nhiÖm vô cã tÇm quan träng hµng ®Çu. §iÒu nµy sÏ t¹o b−íc ®ét ph¸ míi trong viÖc chñ ®éng tham gia HNKTQT cña ®Þa ph−¬ng. - §Ò nghÞ xem xÐt, chØ ®¹o nghiªn cøu ®Ó cã kÕt luËn: ViÖt Nam ®· thùc sù héi nhËp quèc tÕ trªn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi, hay chØ trong lÜnh vùc kinh tÕ. Qua viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi cho thÊy ViÖt Nam kh«ng chØ tham gia HNKTQT mµ ®ang tham gia héi nhËp trªn mét sè lÜnh vùc: kinh tÕ, x· héi, B¸o c¸o tãm t¾t §Ò tµi: “T¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë ViÖt Nam” 83 v¨n ho¸ - nghÖ thuËt, thÓ dôc - thÓ thao, an ninh quèc phßng vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò toµn cÇu. §©y còng lµ xu h−íng tÊt yÕu cña qóa tr×nh TCH. 2. §èi víi Quèc héi - §Ò nghÞ Quèc héi xem xÐt ®−a nhiÖm vô HNKTQT vµo c¸c ch−¬ng tr×nh x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt ®Ó t¹o hµnh lang ph¸p lý c¬ b¶n ®¶m b¶o hiÖu qu¶ h¬n trong viÖc thùc hiÖn chñ tr−¬ng tÝch cùc, chñ ®éng HNKTQT cña n−íc ta. (Thùc tiÔn trong nh÷ng n¨m qua cho thÊy Quèc héi ®· tÝch cùc chØ ®¹o vµ phª duyÖt nhiÒu bé LuËt míi (kÓ c¶ söa ®æi, ®iÒu chØnh, bæ sung), song nh×n chung hÖ thèng luËt ph¸p ch−a ®¸p øng yªu cÇu HNKTQT (ch−a ®Çy ®ñ vµ chång chÐo) nhiÒu néi dung cßn chung chung ch−a cã nh÷ng thiÕt chÕ ®Çy ®ñ ®Ó b¾t buéc thùc hiÖn. Ngoµi c¸c nguyªn nh©n kh¸ch quan, nh−ng vÒ mÆt chñ quan c«ng t¸c nghiªn cøu cßn yÕu, kinh nghiÖm x©y dùng luËt so víi c¸c n−íc cßn kÐm, ch−a tranh thñ tèt c¸c ý kiÕn t− vÊn cña c¸c chuyªn gia kÓ c¶ chuyªn gia n−íc ngoµi). - Xóc tiÕn m¹nh viÖc ®iÒu chØnh, bæ sung, hoµn thiÖn hÖ thèng hÖ luËt ph¸p víi mét lé tr×nh, kÕ ho¹ch cã tÝnh chñ ®éng cao vµ hiÖu qu¶. - Quèc héi nghiªn cøu xem xÐt ®iÒu chØnh ph©n bè ng©n s¸ch ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò bøc xóc nh− phßng chèng thiªn tai, dÞch bÖnh, tÖ n¹n x· héi, t¨ng chi cho GD§T, KHCN. - Uû ban Th−êng vô Quèc héi, Uû ban Ph¸p luËt cña Quèc héi chØ ®¹o ChÝnh phñ cã gi¶i ph¸p cô thÓ ho¸ c¸c bé LuËt mét c¸ch kÞp thêi ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ KT-XH ®Êt n−íc phï hîp víi tiÕn tr×nh HNKTQT. 3. §èi víi ChÝnh phñ - ChØ ®¹o c¸c Bé, ban, ngµnh vµ c¸c ®Þa ph−¬ng x©y dùng ®Þnh h−íng chiÕn l−îc vÒ héi nhËp trong ngµnh vµ lÜnh vùc cô thÓ. - ChØ ®¹o x©y dùng vµ phª duyÖt chiÕn l−îc ph¸t triÓn KT-XH ViÖt nam ®Õn n¨m 2020 nh»m c¬ b¶n ®−a ®Êt n−íc ta trë thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp. ViÖc phª duyÖt chiÕn l−îc sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh, c¸c cÊp, c¸c ®Þa ph−¬ng x©y dùng quy ho¹ch, ®Þnh h−íng chiÕn l−îc cña m×nh. - Xóc tiÕn nhanh viÖc x©y dùng ChiÕn l−îc tæng thÓ vÒ HNKTQT g¾n víi chiÕn l−îc ph¸t triÓn KT- XH víi môc tiªu, néi dung, lé tr×nh kh¶ thi. Tr−íc m¾t, sím x©y dùng ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng HNKTQT víi hai néi dung c¬ b¶n B¸o c¸o tãm t¾t §Ò tµi: “T¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë ViÖt Nam” 84 lµ: §iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ vµ lé tr×nh cam kÕt víi Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO). - §iÒu chØnh ”§Þnh h−íng quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn ®« thÞ ViÖt nam ®Õn n¨m 2020”. §Þnh h−íng quy ho¹ch nµy ®· ®−îc ChÝnh phñ phª duyÖt tõ n¨m 1999 vµ béc lé nhiÒu néi dung kh«ng phï hîp cÇn bæ sung nh−: môc tiªu, ®Þnh h−íng, quy ho¹ch sö dông ®Êt, c¸c chØ tiªu d©n sè, c¸c quy chuÈn x©y dùng… - §iÒu chØnh, hoµn thiÖn quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng, ®Æc biÖt lµ ph¸t triÓn c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm. Thµnh lËp c¸c thiÕt chÕ cÇn thiÕt cho viÖc tæ chøc chØ ®¹o, ®iÒu hµnh kiÓm tra, gi¸m s¸t, cã gi¶i ph¸p ®ång bé g¾n ph¸t triÓn kinh tÕ vïng víi tiÕn tr×nh HNKTQT. - X©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt l−îng t¨ng tr−ëng, h¹n chÕ l¹m ph¸t, t¨ng thu ng©n s¸ch; ban hµnh chÝnh hç trî x©y dùng mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh lµm nßng cèt dÉn d¾t c¸c doanh nghiÖp; cã c¸c chÝnh s¸ch hç trî thiÕt thùc c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa më réng thÞ tr−êng, c¹nh tranh vµ hîp t¸c trong bèi c¶nh HNKTQT. 4. §èi víi UBQG vÒ HNKTQT vµ c¸c Bé, Ngµnh Trung −¬ng - UBQG vÒ HNKTQT: Tæ chøc s¬ kÕt ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô héi nhËp ë c¸c ®Þa ph−¬ng, tr−íc hÕt lµ ë Hµ Néi vµ TP Hå ChÝ Minh; ®Ò xuÊt m« h×nh g¾n kÕt hîp t¸c vïng vµ HNKTQT, tr−íc m¾t lµ c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm. X©y dùng, ®Ò xuÊt ChÝnh phñ cã c¬ chÕ ®Æc thï hç trî c¸c ®Þa ph−¬ng vïng s©u, vïng xa, biªn giíi h¶i ®¶o nh»m chñ ®éng HNKTQT; x©y dùng triÓn khai ®Ò ¸n ®µo t¹o phæ biÕn kiÕn thøc vÒ HNKTQT ®Æc biÖt cho c¸c doanh nghiÖp. - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−: Tæng kÕt ®¸nh gi¸, rót kinh nghiÖm vÒ thu hót ®Çu t− FDI, ODA vµ viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt nam; ®Ò xuÊt ChÝnh phñ ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t− ®¶m b¶o hiÖu qu¶ (tr¸nh hiÖn t−îng ®Çu t− giµn tr¶i, hiÖn t−îng thÊt tho¸t, tiªu cùc trong ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n nãi chung vµ ®Çu t− n−íc ngoµi nãi riªng). - Bé Th−¬ng m¹i: X©y dùng, tr×nh ChÝnh phñ phª duyÖt ChiÕn l−îc xuÊt khÈu dµi h¹n (®Õn n¨m 2020), ®Æc biÖt x©y dùng râ c¸c ngµnh hµng, nhãm hµng, s¶n phÈm chñ lùc ®Ó cã kÕ ho¹ch ®Çu t− dµi h¹n. TiÕp tôc hoµn thiÖn tr×nh ChÝnh phñ phª duyÖt chÝnh s¸ch hç trî xuÊt khÈu, cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®Æc thï ®èi víi c¸c mÆt hµng míi, thÞ tr−êng míi; sím tr×nh ChÝnh phñ chÝnh B¸o c¸o tãm t¾t §Ò tµi: “T¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë ViÖt Nam” 85 s¸ch hç trî doanh nghiÖp chñ ®éng lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan theo nh÷ng cam kÕt cña héi nhËp. X©y dùng chiÕn l−îc c¸c ngµnh dÞch vô tr×nh ®é cao, chÊt l−îng cao nh− ng©n hµng, th−¬ng m¹i ®iÖn tö, du lÞch… - Bé V¨n ho¸ Th«ng tin: Sím x©y dùng, tr×nh ChÝnh phñ phª duyÖt Quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh v¨n ho¸ - th«ng tin toµn quèc g¾n víi chiÕn l−îc ph¸t triÓn quèc gia vµ chiÕn l−îc tæng thÓ HNKTQT. ChØ ®¹o c¸c ®Þa ph−¬ng, tr−íc m¾t lµ Hµ Néi vµ TP Hå ChÝ Minh sím hoµn thiÖn phª duyÖt quy ho¹ch ph¸t triÓn sù nghiÖp v¨n ho¸ th«ng tin ®Õn n¨m 2010 tÇm nh×n 2020. Tæ chøc héi nghÞ toµn quèc ®¸nh gi¸ vµ tæ chøc héi nghÞ toµn quèc ®¸nh gi¸ vÒ t¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cña céng ®ång, tõ ®ã ®Þnh h−íng h¹n chÕ c¸c tiªu cùc, ph¸t huy nh÷ng tÝch cùc d−íi t¸c ®éng cña HNKTQT. X©y dùng quy chÕ, quy ®Þnh tæ chøc c¸c dÞch vô v¨n ho¸ th«ng tin nh»m ph¸t triÓn vµ qu¶n lý tèt lÜnh vùc nµy. - Bé Néi vô: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt ChÝnh phñ lé tr×nh tr×nh x©y dùng ChÝnh phñ ®iÖn tö; ®Ò xuÊt ®Þnh h−íng ph¸t triÓn dÞch vô c«ng. Chñ tr× phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh rµ so¸t l¹i c¸c ngµnh ho¹t ®éng dÞch vô c«ng hiÖn nay ch−a râ c¬ quan qu¶n lý, kiÕn nghÞ Thñ t−íng ChÝnh phñ bæ sung chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc cho c¸c Bé, ngµnh liªn quan. - Bé Tµi chÝnh: Tr×nh ChÝnh phñ kÕ ho¹ch, gi¶i ph¸p tæng thÓ c©n ®èi hµi hoµ gi÷a vÊn ®Ò t¨ng tr−ëng víi gi¶m l¹m ph¸t, ®Æc biÖt lµ c¸c biÖn ph¸p hç trî c¸c ®Þa ph−¬ng, doanh nghiÖp tr−íc nh÷ng biÕn ®éng thÊt th−êng vÒ gi¸ c¶ trªn thÞ tr−êng quèc tÕ. §Ò xuÊt kÕ ho¹ch thùc thi vµ gi¶i ph¸p hiÖu qu¶ trong viÖc vay nî vµ tr¶ nî n−íc ngoµi. Thùc tÕ cho thÊy, nhiÒu n−íc trong qu¸ tr×nh héi nhËp ®· tr¶ gi¸ ®¾t trong vÊn ®Ò nµy. - Tæng côc Du lÞch: X©y dùng, tr×nh ChÝnh phñ phª duyÖt chiÕn l−îc ph¸t triÓn ngµnh du lÞch ®Õn n¨m 2020; tæng kÕt, nh©n réng, cã chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn m« h×nh du lÞch g¾n víi lµng nghÒ, gãp phÇn qu¶ng b¸ lÞch sö, v¨n ho¸ ViÖt nam víi b¹n bÌ quèc tÕ. - Bé Lao ®éng TBXH: KÕt hîp víi Bé GD§T vµ c¸c Bé, ban, ngµnh x©y dùng chiÕn l−îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ViÖt nam ®Õn n¨m 2020 g¾n víi c¸c nhiÖm vô CNH-H§H ®Êt n−íc, ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc vµ HNKTQT. - §µi truyÒn h×nh ViÖt nam: Hoµn thiÖn ch−¬ng tr×nh “Héi nhËp vµ ph¸t triÓn” c¸c ch−¬ng tr×nh dµnh cho ®ång bµo xa Tæ quèc; t¨ng c−êng qu¶ng b¸ giíi thiÖu c¸c néi dung héi nhËp cho doanh nghiÖp vµ céng ®ång. B¸o c¸o tãm t¾t §Ò tµi: “T¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë ViÖt Nam” 86 - Tæng côc Thèng kª: Nghiªn cøu, tr×nh ChÝnh phñ phª duyÖt c¸c quy ®Þnh vÒ c¸ch ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i, quy ®Þnh c¸c chØ tiªu vÒ KT-XH cho phï hîp víi c¸c n−íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ nhiÒu chØ tiªu cña ViÖt nam hiÖn ch−a phï hîp, c¸ch tÝnh cña ®Þa ph−¬ng vµ c¸c Bé, ngµnh cßn kh¸c nhau, cßn t×nh tr¹ng ”bèc thuèc” tr−íc kú §¹i héi c¬ së. Tæng ®iÒu tra ph©n lo¹i c¸c doanh nghiÖp theo kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong HNKTQT ®Ó cã c¸c gi¶i ph¸p, lé tr×nh thÝch hîp. - Bé Ngo¹i giao: Tæng kÕt c«ng t¸c ®èi ngo¹i 20 n¨m, x©y dùng chiÕn l−îc ®èi ngo¹i ®Õn n¨m 2020 tÇm nh×n 2030 gióp c¸c bé, ngµnh cã c¬ së x©y dùng ®Þnh h−íng kÕ ho¹ch dµi h¹n. - Bé Khoa häc vµ c«ng nghÖ: Phèi hîp víi c¸c Bé, ban, ngµnh liªn quan tiÕp tôc chØ ®¹o, tæ chøc nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò vÒ HNKTQT, trong ®ã ®Æc biÖt quan t©m lµ: c¸c vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, bµi häc kh¾c phôc c¸c t¸c ®éng tiªu cùc trong HNKTQT cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn; dù b¸o t×nh h×nh quèc tÕ vµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn HNKTQT cña ViÖt nam; c¸c vÊn ®Ò vÒ ®æi míi t− duy, ®Æc biÖt lµ t− duy chÝnh trÞ, t− duy lý luËn, gãp phÇn chñ ®éng HNKTQT; x©y dùng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p hç trî doanh nghiÖp trong HNKTQT; c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn KTTT ®Þnh h−íng XHCN, x©y dùng nÒn kinh tÕ më, hîp t¸c vïng vµ HNKTQT, hîp t¸c quèc tÕ trong c¸c lÜnh vùc KH&CN, v¨n ho¸- x· héi; c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chiÕn l−îc ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc g¾n víi tiÕn tr×nh CNH,H§H ®Êt n−íc, ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc, chñ ®éng HNKTQT. 5. §èi víi c¸c ®Þa ph−¬ng Trong qu¸ tr×nh x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn KT-XH c¸c ®Þa ph−¬ng cÇn l−u ý c¸c vÊn ®Ò ®Æt ra trong HNKTQT, ®Æc biÖt lµ c¸c cam kÕt, nghÜa vô mµ ViÖt nam cÇn thùc hiÖn ®Ó ®¶m b¶o c¸c chiÕn l−îc ®Ò ra thùc hiÖn hiÖu qu¶ vµ phï hîp víi lé tr×nh chung cña HNKTQT; t¨ng c−êng, cñng cè Ban HNKTQT cña ®Þa ph−¬ng g¾n víi ph¸t triÓn vïng kinh tÕ. Hµ néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn vµ thùc hiÖn quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi, quy ho¹ch ph¸t triÓn ®« thÞ g¾n víi quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng vµ HNKTQT; x©y dùng chiÕn l−îc tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi ®Õn n¨m 2030, tÇm nh×n 2050 (tr−íc m¾t lµ ®èi víi Hµ néi); cÇn x©y dùng vµ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c ®Ò ¸n: ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh thÞ tr−êng ®ång bé; ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin - truyÒn th«ng, chÝnh phñ ®iÖn tö; trung t©m c«ng nghiÖp, dÞch vô, khoa häc c«ng nghÖ cña khu vùc §«ng Nam ¸. Riªng Hµ Néi cÇn sím x©y dùng ®Ò ¸n ph¸t triÓn hµnh B¸o c¸o tãm t¾t §Ò tµi: “T¸c ®éng cña HNKTQT ®Õn t− duy vµ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi ë ViÖt Nam” 87 lang kinh tÕ C«n Minh – Lµo Cai – Hµ Néi – H¶i Phßng gãp phÇn ph¸t triÓn liªn kÕt song ph−¬ng gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc, liªn kÕt khu vùc c¸c n−íc ASEAN vµ Trung Quèc. 6. §èi víi c¸c tæ chøc, ®oµn thÓ - MÆt trËn tæ quèc ViÖt nam: X©y dùng, thùc hiÖn Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng thùc hiÖn chñ tr−¬ng ®¹i ®oµn kÕt d©n téc trong bèi c¶nh CNH-H§H vµ HNKTQT, chñ ®éng x©y dùng c¸c néi dung: chÝnh s¸ch ®oµn kÕt d©n téc, t«n gi¸o trong giai ®o¹n míi; ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho ®ång bµo d©n téc, vïng s©u, vïng xa, ®ång bµo gi¸o d©n; n¾m b¾t b¸o c¸o kÞp thêi vÒ d− luËn x· héi trong giíi t«n gi¸o vµ d©n téc Ýt ng−êi ®Ó kÞp thêi cã nh÷ng gi¶i ph¸p tÝch cùc; cã chÝnh s¸ch tranh thñ sù ®ång t×nh ñng hé cña bµ con ViÖt kiÒu xa quª h−¬ng h−íng vÒ Tæ quèc vµ cã nh÷ng viÖc lµm thiÕt thùc gãp phÇn më réng, t¨ng c−êng sù hîp t¸c vµ HNKTQT cña ViÖt nam. - Liªn hiÖp c¸c tæ chøc h÷u nghÞ ViÖt nam: Tæng kÕt ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng ®èi ngo¹i nh©n d©n trong nh÷ng n¨m qua, x©y dùng chiÕn l−îc ®èi ngo¹i nh©n d©n trong bèi c¶nh HNKTQT, x©y dùng ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng më réng, ph¸t triÓn ®èi ngo¹i nh©n d©n g¾n kÕt víi tuyªn truyÒn qu¶ng b¸ “H×nh ¶nh ViÖt nam” nh»m gãp phÇn thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi, ph¸t triÓn du lÞch. - §oµn thanh niªn CSHCM: Sím x©y dùng ChiÕn l−îc gi¸o dôc thanh niªn, thiÕu niªn trong giai ®o¹n míi, x©y dùng kÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ phßng chèng tÖ n¹n x· héi trong thanh thiÕu niªn ®Æc biÖt lµ c¸c biÓu hiÖn: cê b¹c, ma tuý, c−íp giËt, c¸c hµnh vi phi v¨n ho¸. Cã gi¶i ph¸p ®ång bé võa t¨ng c−êng gi¸o dôc ®¹o ®øc, lý t−ëng, võa n©ng cao tr×nh ®é chÝnh trÞ cho thÕ hÖ trÎ trong qu¸ tr×nh ®Êt n−íc ®ang tiÕn tíi CNH-H§H, ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc, tÝch cùc chñ ®éng HNKTQT vµ hîp t¸c toµn diÖn c¸c lÜnh vùc KT-XH víi c¸c quèc gia, c¸c d©n téc trªn thÕ giíi. ._.