Tác động của Hoạt động xuất nhập khẩu đến môi trường ở Việt Nam

ch­¬ng I Tæng quan vÒ mèi quan hÖ gi÷a xuÊt nhËp khÈu vµ m«i tr­êng I. Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn chung 1. Kh¸i niÖm m«i tr­êng BÊt cø mét vËt thÓ, mét sù kiÖn nµo còng tån t¹i vµ diÔn biÕn trong mét m«i tr­êng. Trong tiÕng Anh m«i tr­êng “Environment” cã nghÜa lµ c¸i bao quanh, trong tiÕng Trung Quèc gäi m«i tr­êng lµ “hoµn c¶nh”. Nãi ®Õn m«i tr­êng lµ nãi ®Õn m«i tr­êng cña mét vËt thÓ hoÆc mét sù kiÖn nhÊt ®Þnh. M«i tr­êng lµ kh¸i niÖm rÊt réng, ®­îc ®Þnh nghÜa theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ sau héi nghÞ Stockhom vÒ m«i tr­êng n¨m 1972. + §Þnh nghÜa cña S.V Kalenski( 1959,1970): M«i tr­êng chØ lµ nh÷ng g× cã quan hÖ mét c¸ch gÇn gòi nhÊt víi ®êi sèng vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña con ng­êi. §Þnh nghÜa nµy vÒ m«i tr­êng lµ muèn nãi ®Õn m«i tr­êng ®Þa lý. +§Þnh nghÜa cña I.P Gheraximou (1972): M«i tr­êng lµ khung c¶nh cña lao ®éng cuéc sèng riªng t­ cña con ng­êi, trong ®ã m«i tr­êng tù nhiªn lµ c¬ së cÇn thiÕt cho sù tån t¹i cña nh©n lo¹i. +Trong b¸o c¸o toµn cÇu c«ng bè n¨m 1982: M«i tr­êng lµ nh÷ng vËt thÓ vËt lý vµ sinh häc bao quanh con ng­êi...mèi quan hÖ víi loµi ng­êi cña nã chÆt chÏ ®Õn møc mµ sù ph©n biÖt gi÷a c¸ thÓ con ng­êi víi m«i tr­êng bÞ xo¸ nhoµ ®i. +Trong tuyªn ng«n UNESCO n¨m 1981: M«i tr­êng lµ toµn bé hÖ thèng tù nhiªn vµ c¸c hÖ thèng do con ng­êi t¹o ra xung quanh m×nh, trong ®ã con ng­êi sinh sèng vµ b»ng lao ®éng cu¶ m×nh ®· khai th¸c c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn hoÆc nh©n t¹o nh»m lµm tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cña con ng­êi +R.G Sharma1988: M«i tr­êng lµ tÊt c¶ nh÷ng g× xung quanh con ng­êi. +Trong LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng cña n­íc CHXHCN ViÖt Nam (th«ng qua ngµy 27/12/1993) m«i tr­êng ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ sau: “ M«i tr­êng bao gåm c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ yÕu tè vËt chÊt nh©n t¹o, quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, bao quanh con ng­êi, cã ¶nh h­ëng ®Õn ®êÝ sèng, s¶n xuÊt, sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña con ng­êi vµ thiªn nhiªn”. M«i tr­êng sèng cña con ng­êi theo chøc n¨ng ®­îc ph©n thµnh c¸c lo¹i: +M«i tr­êng tù nhiªn: Bao gåm c¸c nh©n tè thiªn nhiªn nh­ vËt lý, ho¸ häc, sinh häc, tån t¹i ngoµi ý muèn cña con ng­êi, nh­ng còng Ýt nhiÒu chÞu t¸c ®éng cña con ng­êi. §ã lµ ¸nh s¸ng mÆt trêi, nói s«ng, biÓn c¶, kh«ng khÝ, ®éng vËt, thùc vËt, ®Êt, n­íc….M«i tr­êng tù nhiªn cho ta kh«ng khÝ ®Ó thë, ®Êt ®Ó x©y dùng nhµ cöa, trång cÊy, ch¨n nu«i, cung cÊp cho con ng­êi c¸c lo¹i tµi nguyªn kho¸ng s¶n cÇn cho s¶n xuÊt, tiªu thô vµ lµ n¬i chøa ®ùng, ®ång ho¸ c¸c chÊt th¶i, cung cÊp cho ta c¶nh ®Ñp ®Ó gi¶i trÝ, lµm cho cuéc sèng cña con ng­êi thªm phong phó. +M«i tr­êng x· héi: Lµ tæng thÓ c¸c quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi. §ã lµ nh÷ng luËt lÖ, thÓ chÕ, cam kÕt, quy ®Þnh, ­íc ®Þnh …..ë c¸c cÊp kh¸c nhau nh­ Liªn hiÖp quèc, HiÖp héi c¸c n­íc, quèc gia, tØnh, huyÖn, c¬ quan, lµng x·, hä téc, gia ®×nh, tæ nhãm, c¸c tæ chøc t«n gi¸o, tæ chøc ®oµn thÓ…M«i tr­êng kinh tÕ x· héi ®Þnh h­íng c¸c ho¹t ®éng cña con ng­êi theo mét khu«n khæ nhÊt ®Þnh, t¹o nªn søc m¹nh tËp thÓ thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn, lµm cho cuéc sèng cña con ng­êi kh¸c víi sinh vËt kh¸c. +Ngoµi ra ta cßn ph©n biÖt kh¸i niÖm m«i tr­êng nh©n t¹o, bao gåm tÊt c¶ c¸c nh©n tè do con ng­êi t¹o nªn, lµm thµnh nh÷ng tiÖn nghi trong cuéc sèng nh­ « t«, m¸y bay, nhµ ë, c«ng së, c¸c khu vùc ®« thÞ, c«ng viªn nh©n t¹o. +M«i tr­êng theo nghÜa réng lµ tÊt c¶ c¸c nh©n tè tù nhiªn vµ x· héi cÇn thiÕt cho sù sèng, s¶n xuÊt cña con ng­êi, nh­ tµi nguyªn thiªn nhiªn, kh«ng khÝ, ®Êt, n­íc, ¸nh s¸ng c¶nh quan, quan hÖ x· héi. +M«i tr­êng theo nghÜa hÑp kh«ng xÐt tíi tµi nguyªn thiªn nhiªn, mµ chØ bao gåm c¸c nh©n tè tù nhiªn vµ x· héi trùc tiÕp liªn quan tíi chÊt l­îng cuéc sèng cña con ng­êi. Tãm l¹i, m«i tr­êng cña mét vËt thÓ, hay mét sù kiÖn lµ tæng hîp c¸c ®iÒu kiÖn bªn ngoµi cã ¶nh h­ëng tíi vËt thÓ vµ sù kiÖn ®ã. M«i tr­êng lµ tÊt c¶ nh÷ng g× cã xung quanh ta, cho ta c¬ së ®Ó sèng vµ ph¸t triÓn. Nh­ vËy m«i tr­êng lµ mét kh¸i niÖm tæng hîp, phøc t¹p, mang tÝnh më vµ ph¸t triÓn cïng víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ nãi riªng, cña nÒn kinh tÕ- x· héi vµ nhËn thøc cña loµi ng­êi nãi chung. Tuy nhiªn, trong ph¹m vi cña kho¸ luËn nµy, em chØ xin tr×nh bµy m«i tr­êng víi kh¸i niÖm m«i tr­êng tù nhiªn. 2. Thµnh phÇn m«i tr­êng Thµnh phÇn m«i tr­êng lµ c¸c yÕu tè hîp thµnh m«i tr­êng: kh«ng khÝ, n­íc, ®Êt, ©m thanh, ¸nh s¸ng, lßng ®Êt, nói, rõng, s«ng, hå, biÓn, sinh vËt, c¸c hÖ sinh th¸i, c¸c khu d©n c­, khu s¶n xuÊt, khu b¶o tån thiªn nhiªn, c¶nh quan thiªn nhiªn, danh lam th¾ng c¶nh, di tÝch lÞch sö vµ c¸c h×nh th¸i vËt chÊt kh¸c. M«i tr­êng tù nhiªn trªn hµnh tinh hiÖn nay bao gåm: KhÝ quyÓn cã cÊu t¹o phøc t¹p víi nhiÒu tÇng líp khÝ kh¸c nhau, trong ®ã mçi tÇng khÝ quyÓn lµ mét hçn hîp c¸c chÊt khÝ cã nång ®é vµ thµnh phÇn kh¸c nhau, cã t¸c ®éng m¹nh yÕu kh¸c nhau ®Õn sù sèng cña con ng­êi. Thuû quyÓn bao gåm c¸c tÇng n­íc kh¸c nhau trong c¸c ®¹i d­¬ng, s«ng ngßi, ao hå, n­íc ngÇm trong lßng ®Êt, kÓ c¶ sù sèng trong c¸c ®¹i d­¬ng, s«ng ngßi ®ã. §Þa quyÓn lµ líp vá tr¸i ®Êt, bao gåm bÒ mÆt tr¸i ®Êt, cïng víi sù sèng vµ c¸c tµi nguyªn kho¸ng s¶n n»m trong lßng ®Êt. 3. TÝnh chÊt m«i tr­êng Víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, m«i tr­êng ngµy cµng mang ®Ëm tÝnh chÊt cña mét d¹ng hµng ho¸ c«ng céng ®a dông, víi c¸c ®Æc tr­ng c¬ b¶n lµ kh«ng c¹nh tranh vµ kh«ng lo¹i trõ. NghÜa lµ víi hµng ho¸ m«i tr­êng th×, mét mÆt sù tiªu dïng cña ng­êi nµy kh«ng lo¹i trõ sù tiªu dïng cña ng­êi kh¸c ( trõ khi hä ph¶i tr¶ gi¸ rÊt ®¾t), vµ mÆt kh¸c, m«i tr­êng, víi tÊt c¶ nh÷ng tiÖn Ých cña m×nh, ngµy cµng trë thµnh s¶n phÈm vµ tµi s¶n chung cña céng ®ång, v× céng ®ång vµ do céng ®ång c¶ ë cÊp vïng, quèc gia, khu vùc vµ toµn cÇu. 4. Mét sè kh¸i niÖm liªn quan ®Õn sù biÕn ®æi m«i tr­êng. +¤ nhiÔm m«i tr­êng: NÕu nh×n d­íi gãc ®é vËt lÝ thuÇn tuý th× kh¸i niÖm « nhiÔm m«i tr­êng chØ tr×nh ®é cña m«i tr­êng trong ®ã nh÷ng chØ sè ho¸ lÝ cña nã bÞ thay ®æi theo chiÒu h­íng xÊu ®i. Theo LuËt B¶o vÖ m«i tr­êng ( kho¶n 2, ®iÒu 6) th× « nhiÔm m«i tr­êng “ lµ sù lµm thay ®æi tÝnh chÊt m«i tr­êng, vi ph¹m tiªu chuÈn m«i tr­êng”. Nh­ vËy, nÕu nh×n m«i tr­êng theo gãc ®é ph¸p lÝ th× mét hµnh vi t¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng ®­îc coi lµ g©y « nhiÔm m«i tr­êng nã ph¶i ®¹t hai tiªu chÝ: Thay ®æi tÝnh chÊt m«i tr­êng Vi ph¹m tiªu chuÈn m«i tr­êng Nh­ vËy, cã thÓ thÊy r»ng, nÕu mét khu vùc nhÊt ®Þnh nµo ®ã ch­a ®­îc ph¸p luËt quy ®Þnh tiªu chuÈn m«i tr­êng th× mét hµnh vi lµm thay ®æi m«i tr­êng theo h­íng xÊu ®i ë khu vùc ®ã cã thÓ bÞ coi lµ hµnh vi g©y « nhiÔm m«i tr­êng. §iÒu nµy chØ lµ nh×n nhËn vÒ mÆt ph¸p lÝ ®Ó quy tr¸ch nhiÖm. Song trªn thùc tÕ cã rÊt nhiÒu ho¹t ®éng g©y « nhiÔm m«i tr­êng mµ ch­a vi ph¹m tiªu chuÈn m«i tr­êng ( « nhiÔm kh«ng khÝ do c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng) hoÆc ®· v­ît tiªu chuÈn cho phÐp rÊt nhiÒu mµ kh«ng quy tr¸ch nhiÖm cho ai ®­îc bëi ®ã lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt, sinh ho¹t cña con ng­êi. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy chØ cã thÓ tù gi¸c mçi ng­êi nh×n nhËn ®­îc t¸c h¹i vµ gãp phÇn gi¶m bít sù gia t¨ng « nhiÔm. + Tiªu chuÈn m«i tr­êng: Tiªu chuÈn m«i tr­êng lµ mét bé phËn quan träng trong hÖ thèng ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng, trong ho¹t ®éng qu¶n lÝ m«i tr­êng, tæ chøc m«i tr­êng võa ®­îc xem lµ c«ng cô kÜ thuËt, võa lµ c«ng cô ph¸p lÝ gióp Nhµ n­íc qu¶n lÝ m«i tr­êng chØ trªn c¬ së tiªu chuÈn m«i tr­êng, c¸c c¬ quan Nhµ n­íc míi cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c chÊt l­îng m«i tr­êng, biÕt ®­îc mét c¸ch cô thÓ thµnh phÇn m«i tr­êng nµo ®· bÞ « nhiÔm hay ch­a?¤ nhiÔm ®Õn møc ®é nµo? Ai lµ ng­êi g©y « nhiÔm? Trªn c¬ së c¸c tiªu chuÈn m«i tr­êng, Nhµ n­íc míi cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn vµ kh¾c phôc t×nh tr¹ng m«i tr­êng bÞ « nhiÔm vµ xö lÝ kÞp thêi c¸c vi ph¹m m«i tr­êng. Theo luËt b¶o vÖ m«i tr­êng 1993 ( kho¶n 7, ®iÒu 2) th× “ Tiªu chuÈn m«i tr­êng lµ nh÷ng chuÈn mùc giíi h¹n cho phÐp ®­îc quy ®Þnh dïng lµm c¨n cø ®Ó qu¶n lÝ m«i tr­êng”. Nh÷ng chuÈn mùc giíi h¹n cho phÐp ®­îc hiÓu lµ møc ®é hoÆc ph¹m vi chÊt « nhiÔm nhÊt ®Þnh trong c¸c thµnh phÇn m«i tr­êng mµ Nhµ n­íc thÊy cã thÓ chÊp nhËn ®­îc v× ch­a ®Õn møc g©y nguy hiÓm cho con ng­êi hoÆc ®· giíi h¹n an toµn ®Ó b¶o vÖ søc khoÎ céng ®ång vµ b¶o vÖ m«i tr­êng trong hiÖn t¹i còng nh­ trong t­¬ng lai. Tuy nhiªn, viÖc x¸c ®Þnh tiªu chuÈn m«i tr­êng còng cÇn xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn cña tõng n­íc, chñ yÕu lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, tr×nh ®é KH vµ CN ®Ó sao cho c¸c tiªu chuÈn m«i tr­êng võa ph¶i ®¶m b¶o chÊt l­îng m«i tr­êng, võa kh«ng v× vËy mµ g©y trë ng¹i cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. +ChÊt th¶i : Lµ chÊt ®­îc lo¹i ra trong sinh ho¹t, trong s¶n xuÊt hay trong c¸c ho¹t ®éng kh¸c. ChÊt th¶i cã thÓ ë d¹ng r¾n, láng, khÝ hoÆc c¸c d¹ng kh¸c. +ChÊt g©y « nhiÔm m«i tr­êng: Lµ nh÷ng nh©n tè lµm cho m«i tr­êng trë thµnh ®éc h¹i. +Suy tho¸i m«i tr­êng: Lµ sù lµm thay ®æi chÊt l­îng, sè l­îng cña thµnh phÇn m«i tr­êng, g©y ¶nh h­ëng xÊu tíi ®êi sèng cña con ng­êi vµ thiªn nhiªn. +Sù cè m«i tr­êng: Lµ c¸c tai biÕn hoÆc rñi ro x¶y ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña con ng­êi hoÆc thiªn nhiªn, g©y suy tho¸i m«i tr­êng nghiªm träng. II.Mèi quan hÖ gi÷a th­¬ng m¹i quèctÕ vµ m«i tr­êng Mèi quan hÖ gi÷a th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ m«i tr­êng lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ m«i tr­êng. PhÇn lín thiÖt h¹i m«i tr­êng cã nguyªn nh©n tõ sù gia t¨ng cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Th­¬ng m¹i quèc tÕ ®ãng mét vai trß ngµy cµng lín trong sù gia t¨ng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ v× thÕ lµ mét trong nh÷ng t¸c nh©n quan träng cña nh÷ng biÕn ®æi m«i tr­êng. 1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i quèc tÕ trªn c¬ së b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i Tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i ®ang trë thµnh nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh toµn cÇu. Ngay trong lêi nãi ®Çu cña hiÖp ®Þnh WTO ®· ghi nhËn vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Sù quan t©m vÒ m«i tr­êng còng ®­îc nh¾c l¹i trong nhiÒu hiÖp ®Þnh mµ WTO gi¸m s¸t, nh­ c¸c hiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kÜ thuËt trong th­¬ng m¹i, n«ng nghiÖp, trî cÊp, c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vµ dÞch vô. ViÖc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i tù do trªn c¬ së b¶o vÖ m«i tr­êng kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò cña mét quèc gia mµ lµ vÊn ®Ò cña c¶ thÕ giíi, lµ xu thÕ, kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi n­íc, khi mµ c¸c yÕu tè, c¸c nguån dù tr÷ cho ph¸t triÓn kinh tÕ ®ang ngµy cµng c¹n kiÖt, bÞ l·ng phÝ v× « nhiÔm trÇm träng, còng nh­ tr­íc søc Ðp vÒ sù gia t¨ng d©n sè trªn toµn thÕ giíi. Trong ph¹m vi, khu«n khæ cña mét quèc gia, tÝnh tÊt yÕu cña viÖc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i quèc tÕ trªn c¬ së b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i lµ do: Thø nhÊt, do yªu cÇu gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a lîi Ých tr­íc m¾t vµ l©u dµi, gi÷a lîi Ých côc bé vµ tæng thÓ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Gi÷a kinh tÕ vµ m«i tr­êng cã mèi quan hÖ trùc tiÕp vµ chÆt chÏ. MÆc dï t×nh tr¹ng liªn quan ®Õn « nhiÔm tõ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ « nhiÔm kh«ng khÝ ë mét sè n­íc, nhÊt lµ nh÷ng n­íc kÐm ph¸t triÓn, ch­a ph¶i lµ ë møc cao, song hiÖn nay, nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng nghiªm träng nh­ n¹n ph¸ rõng, n¹n xãi mßn vµ tho¸i ho¸ ®Êt, viÖc huû ho¹i c©n b»ng sinh th¸i ë mét sè tiÓu vïng, sù mÊt dÇn c¸c nguån gen,v.v… ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch cã ¶nh h­ëng l©u dµi tíi sù ph¸t triÓn l©u bÒn. C¶i c¸ch kinh tÕ lµm cho c¸c ho¹t ®éng khai th¸c tµi nguyªn vµ m«i tr­êng trë nªn m·nh liÖt h¬n. C¶i c¸ch kinh tÕ, nÕu kh«ng cã thÓ chÕ thÝch hîp, th× n¹n « nhiÔm m«i tr­êng do c«ng nghiÖp, tr­íc hÕt ë c¸c trung t©m c«ng nghiÖp khai kho¸ng, ë c¸c ®« thÞ, ë c¸c vïng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, sÏ trë thµnh hiÖn thùc. Nh­ vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ: kh«ng ®­îc phÐp v× môc ®Ých t¨ng tr­ëng kinh tÕ mµ huû ho¹i, tµn ph¸ m«i tr­êng, kh«ng thÓ v× lîi Ých tr­íc m¾t mµ ®Ó l¹i g¸nh nÆng vµ hËu qu¶ cho nh÷ng thÕ hÖ mai sau. Th­¬ng m¹i quèc tÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quèc gia t¨ng tr­ëng kinh tÕ, nh­ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ l¹i cã thÓ g©y ¶nh h­ëng xÊu ®Õn m«i tr­êng sinh th¸i trªn c¸c khÝa c¹nh sau: mét lµ khai th¸c qu¸ møc dù tr÷ tµi nguyªn lµm mÊt c©n b»ng sinh th¸i; hai lµ, do t¨ng tr­ëng kinh tÕ, c¸c chÊt th¶i c«ng nghiÖp lµm huû ho¹i m«i tr­êng ngµy cµng cao ( chÊt th¶i phãng x¹, chÊt th¶i c«ng nghiÖp ho¸ dÇu…); ba lµ, viÖc nhËp m¸y mãc, trang thiÕt bÞ cò tõ n­íc ngoµi vµo biÕn c¸c n­íc nhËp khÈu trë thµnh b·i th¶i c«ng nghiÖp cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, th­¬ng m¹i th× thu ®­îc lîi nhuËn, song nÒn kinh tÕ th× suy tµn do c«ng nghiÖp l¹c hËu, m«i tr­êng sinh th¸i bÞ « nhiÔm. Tuy nhiªn, th­¬ng m¹i quèc tÕ kh«ng ph¶i lµ lý do duy nhÊt lµm suy tho¸i m«i tr­êng sinh th¸i, mµ cßn cã nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c n»m trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ c¸c n­íc khi lùa chän c¬ cÊu kinh tÕ. §iÒu nµy cã thÓ thÊy râ ë c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn nh­ c¸c n­íc ch©u Phi, víi nÒn kinh tÕ l¹c hËu, th­¬ng m¹i kh«ng ph¸t triÓn, n¹n nghÌo ®ãi ®· vµ ®ang trë thµnh kinh niªn mµ m«i tr­êng vÉn bÞ ph¸ ho¹i ë møc b¸o ®éng. §iÒu nµy cã thÓ gi¶i thÝch nguyªn nh©n g©y ra sù huû ho¹i m«i tr­êng sinh th¸i ë nh÷ng n­íc nµy lµ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng c¸ nh©n chø kh«ng ph¶i cho ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ, gi¶i quyÕt lîi Ých tr­íc m¾t mµ ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých l©u dµi. Tãm l¹i, m«i tr­êng sinh th¸i lµ gi¸ ®ì cña sù sèng, bao hµm c¸c yÕu tè vÒ tiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ mµ xÐt cho ®Õn cïng, tÊt c¶ mäi ho¹t ®éng kinh tÕ ®Òu phô thuéc vµo ®ã. V× vËy, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i còng tøc lµ b¶o vÖ c¸c yÕu tè tiÒm n¨ng cho ph¸t triÓn, ph©n phèi mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nguån dù tr÷ tµi nguyªn cho c¸c ngµnh kinh tÕ, cho giai ®o¹n tr­íc m¾t vµ giai ®o¹n l©u dµi theo h­íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Trong mèi quan hÖ gi÷a th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng th× chóng võa lµ ®Þnh chÕ võa cã sù t­¬ng t¸c hç trî lÉn nhau. Thø hai, thùc hiÖn chiÕn l­îc con ng­êi vµ ph¸t huy yÕu tè con ng­êi trong mèi quan hÖ gi÷a th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ m«i tr­êng Th­¬ng m¹i quèc tÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quèc gia më réng thÞ tr­êng, kinh doanh cã hiÖu qu¶, ph¸t triÓn mèi quan hÖ hîp t¸c vµ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, gióp cho con ng­êi më réng tÇm nh×n ra bªn ngoµi, n©ng cao tri thøc. §ång thêi th­¬ng m¹i quèc tÕ còng cã nghÜa lµ thÞ tr­êng ho¸ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ lÉn c¸c mèi quan hÖ phi kinh tÕ c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. Trong ho¹t ®éng kinh tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ nãi riªng, con ng­êi bao giê còng lµ chñ thÓ, lµ ng­êi tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, còng lµ ng­êi ban hµnh c¸c luËt lÖ, chÝnh s¸ch vµ l¹i lµ ng­êi thùc hiÖn c¸c luËt lÖ chÝnh s¸ch, thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng t¨ng tr­ëng, g×n gi÷ c¶nh quan, m«i tr­êng sinh th¸i. V× vËy, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i vµ viÖc thùc thi chiÕn l­îc con ng­êi cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau. Trong mèi quan hÖ ®ã, mét mÆt con ng­êi ®­îc sinh tån trªn c¸c ®iÒu kiÖn cña m«i tr­êng nh­ kh«ng khÝ, n­íc, thøc ¨n…, mÆt kh¸c do viÖc sö dông, khai th¸c (nhiÒu khi lµ khai th¸c qu¸ møc) nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, con ng­êi ®· ph¸ vì sù c©n b»ng sinh th¸i, lµm suy gi¶m, c¹n kiÖt c¸c nguån tµi nguyªn, g©y « nhiÔm m«i tr­êng. Nh­ vËy, ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn sù sèng cña chÝnh m×nh, con ng­êi kh«ng thÓ kh«ng thùc thi c¸c biÖn ph¸p gi÷ g×n vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. B¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i nh»m thùc thi chiÕn l­îc con ng­êi vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc mét c¸ch bÒn v÷ng. Khi con ng­êi lµ mét yÕu tè cÊu thµnh cña hÖ m«i tr­êng sinh th¸i cÇn ®­îc ch¨m lo, ph¸t triÓn mét c¸ch hµi hoµ víi c¸c nguån dù tr÷ tµi nguyªn nh­ quü ®Êt ®ai ( ®Êt ë vµ ®Êt s¶n xuÊt l­¬ng thùc, thùc phÈm), nguån n­íc ( n­íc sinh ho¹t, n­íc t­íi tiªu…) thËm chÝ ngay c¶ c¸c chÊt th¶i do con ng­êi th¶i vµo m«i tr­êng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tiªu dïng cña m×nh còng cÇn ph¶i hµi hoµ víi søc chøa cã thÓ chÊp nhËn cña m«i tr­êng. HiÖn nay, chóng ta ®ang ®øng tr­íc t×nh h×nh lµ nhu cÇu cña con ng­êi t¨ng lªn nh­ng nguån tµi nguyªn cã giíi h¹n. Sù qu¸ t¶i cña hµnh tinh sÏ kh«ng chÞu ®ùng ®­îc nhÞp ®iÖu t¨ng d©n sè, thªm 90 triÖu ng­êi mçi n¨m vµ trong 50 n¨m n÷a sÏ t¨ng gÊp ®«i sè l­îng ng­êi hiÖn nay, 12 tû ng­êi. Cuéc khñng ho¶ng sinh th¸i kh«ng chØ lµm suy tho¸i m«i tr­êng tù nhiªn mµ cßn ®Èy m¹nh suy sôp kinh tÕ, ph¸ vì hoµ hîp x· héi. C¬n stress sinh th¸i g©y ra c¸c cuéc ë X«mali, Haity hay Ruan®a lµ mét chøng cø. BÖnh dÞch sinh th¸i sÏ xuÊt hiÖn víi nh÷ng bÖnh ung th­ míi, víi nh÷ng suy tho¸i hÖ thèng, suy tho¸i khu vùc, víi mét sè khu vùc réng lín trªn tr¸i ®Êt kh«ng thÓ sèng ®­îc, hoang m¹c réng ra, víi sù biÕn mÊt c¸c ®éng vËt thùc vËt cÇn cho sù sèng con ng­êi, víi sù rèi lo¹n khÝ hËu qu¶ ®Êt. Khu vùc thiÕu l­¬ng thùc sÏ t¨ng lªn, s¶n xuÊt gi¶m, gi¸ c¶ l­¬ng thùc , thùc phÈm th× t¨ng v« ®é. Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ lµ do con ng­êi thùc hiÖn. Nh­ vËy, cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc con ng­êi ®óng ®¾n. Con ng­êi khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cÇn tu©n thñ luËt ph¸p( trong ®ã cã luËt b¶o vÖ m«i tr­êng). Nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ chñ thÓ qu¶n lÝ nÒn kinh tÕ, khi ban hµnh chÝnh s¸ch, luËt ph¸p ph¶i ®¶m b¶o quyÒn tù do kinh doanh cña mçi ng­êi, ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, vµ gi÷ g×n m«i tr­êng sinh th¸i. Con ng­êi ph¶i ®­îc båi d­ìng vµ n©ng cao tr×nh ®é toµn diÖn vÒ mäi mÆt ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, kinh doanh trong ®iÒu kiÖn tù do c¹nh tranh. C¸ch m¹ng lµ sù nghiÖp cña quÇn chóng. Sù nghiÖp c¶i c¸ch kinh tÕ theo h­íng thÞ tr­êng còng lµ sù nghiÖp cña con ng­êi. C¶i c¸ch thµnh c«ng nhanh hay chËm tuú thuéc rÊt nhiÒu vµo kh¶ n¨ng c¶i t¹o con ng­êi, bao gåm con ng­êi víi t­ c¸ch lµ chñ thÓ qu¶n lÝ. Ng­îc l¹i, sù t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng sÏ lµm cho c¸c nhµ ®Çu t­ quan t©m ®Õn chiÕn l­îc ph¸t triÓn dµi h¹n nh»m ®¹t ®­îc phÇn lîi nhuËn lín h¬n trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Thø ba, hoµ nhËp nÒn kinh tÕ cña mçi n­íc vµo khu vùc vµ trªn thÕ giíi th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ®Çu t­ liªn doanh, liªn kÕt kinh tÕ th­¬ng m¹i vµ hîp t¸c quèc tÕ Chóng ta ®ang sèng trong mét thêi ®¹i mµ c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ®· ph¸t triÓn tíi møc kh«ng mét quèc gia nµo dï thuéc hÖ thèng kinh tÕ x· héi nµo cã thÓ vÉn tån t¹i hoÆc ph¸t triÓn mµ kh«ng chÞu sù t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c mèi quan hÖ nµy. VÒ ph­¬ng diÖn kinh tÕ, thÕ giíi h«m nay ®ang tiÕn tíi khu«n khæ toµn cÇu. Do sù ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ vµ lùc l­îng s¶n xuÊt trªn quy m« thÕ giíi, toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®· trë thµnh xu thÕ tÊt yÕu thóc ®Èy hÇu hÕt c¸c quèc gia thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ më b»ng c¸ch gi¶m bít, thËm chÝ xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi quan thuÕ; chuyÓn dÞch mét c¸ch th«ng tho¸ng hµng ho¸, vèn ®Çu t­, tiÒn tÖ, dÞch vô lao ®éng gi÷a c¸c quèc gia víi quy m« ngµy cµng lín, h×nh thµnh c¸c tæ chøc kinh tÕ – tµi chÝnh mang tÝnh toµn cÇu vµ khu vùc, kÝ kÕt hµng lo¹t c¸c hiÖp ®Þnh song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, c«ng ­íc kinh tÕ quèc tÕ, ph¸t triÓn cñng cè c¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia. Muèn tËn dông ®­îc c«ng nghÖ, tiÒn vèn vµ thÞ tr­êng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, c¸c n­íc ph¶i tÝch cùc vµ chñ ®éng më cöa. Tuy nhiªn, ®Ó gi÷ v÷ng chñ quyÒn b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn nhanh cña mçi quèc gia ph¶i cã nh÷ng ®èi s¸ch hîp lÝ trong viÖc hîp t¸c song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng trªn c¬ së gi÷ v÷ng ®éc lËp chñ quyÒn, trong ®ã bao hµm c¶ c¸c yÕu tè vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr­êng sinh th¸i. 2. B¶n chÊt cña mèi quan hÖ gi÷a th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ m«i tr­êng Th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ m«i tr­êng cã mèi quan hÖ nh©n qu¶. Tr­íc hÕt, m«i tr­êng ph¶i lµ gi¸ ®ì cña cuéc sèng, chÝnh v× vËy mäi ho¹t ®éng kinh tÕ , th­¬ng m¹i ®Òu ph¶i dùa trªn nÒn t¶ng cña m«i tr­êng. M«i tr­êng cung cÊp mäi thø nguyªn liÖu ®Çu vµo nh­ kim lo¹i, s¶n phÈm rõng, thuû s¶n… còng nh­ n¨ng l­îng cho qu¸ tr×nh chÕ biÕn. M«i tr­êng còng ®ång thêi lµ n¬i tiÕp nhËn chÊt th¶i cña c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Thø hai, c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i còng chÞu nh÷ng t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c¸c yÕu tè m«i tr­êng. Nh÷ng biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch m«i tr­êng cã thÓ t¸c ®éng tÝch cùc hoÆc tiªu cùc ®èi víi th­¬ng m¹i tù do, thóc ®Èy hoÆc lµ t¹o ra rµo c¶n ®èi víi th­¬ng m¹i. Th­¬ng m¹i quèc tÕ ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng, tr­íc hÕt bëi tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng nµy. Th­¬ng m¹i lµ ho¹t ®éng trao ®æi, mua b¸n, lµ kh©u trung gian gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, do vËy, võa lµ nguyªn nh©n l©y lan « nhiÔm võa cã thÓ phæ biÕn mét c¸ch nhanh nhÊt nh÷ng s¶n phÈm vµ c«ng nghÖ th©n thiÖn víi m«i tr­êng. ¶nh h­ëng tiÕp theo cña th­¬ng m¹i quèc tÕ ®èi víi m«i tr­êng lµ bëi tÝnh quy m« cña nã. Th­¬ng m¹i quèc tÕ ngµy nay mang tÝnh toµn cÇu. Do ®Æc tÝnh nµy mµ th­¬ng m¹i quèc tÕ cã thÓ më réng quy m« cña s¶n xuÊt th«ng qua sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt ngµy cµng hiÖu qu¶, s¶n xuÊt nhiÒu hµng ho¸ h¬n trªn cïng mét ®¬n vÞ lao ®éng , tµi nguyªn vµ c«ng nghÖ. Nh­ vËy, th­¬ng m¹i quèc tÕ gãp phÇn lµm t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, tiÕt kiÖm vµ sö dông hiÖu qu¶ tµi nguyªn thiªn nhiªn. T¨ng quy m« th­¬ng m¹i còng lµm t¨ng nhu cÇu b¶o vÖ m«i tr­êng sèng cña con ng­êi. Tuy nhiªn , sù gia t¨ng quy m« s¶n xuÊt do t¸c ®éng cña th­¬ng m¹i quèc tÕ còng cã thÓ g©y ¶nh h­ëng xÊu ®Õn m«i tr­êng. Mét mÆt, ho¹t ®éng nµy lµm t¨ng c¸c yÕu tè ®Çu vµo, khuyÕn khÝch khai th¸c vµ sö dông ngµy cµng nhiÒu c¸c nguån tµi nguyªn, ®Æc biÖt lµ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, quy m« th­¬ng m¹i vµ s¶n xuÊt gia t¨ng sÏ lµm t¨ng chÊt th¶i « nhiÔm tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. §iÒu nµy cã thÓ thÊy rÊt râ vÒ t×nh tr¹ng r¸c th¶i vµ chÊt ph¸t th¶i g©y hiÖu øng nhµ kÝnh ë c¸c n­íc ph¸t triÓn. Mét khÝa c¹nh t¸c ®éng kh¸c cña th­¬ng m¹i quèc tÕ ®èi víi m«i tr­êng lµ tÝnh chÊt c¬ cÊu cña nã. Th­¬ng m¹i quèc tÕ cã thÓ t¹o ra thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt cña mét n­íc theo nguyªn t¾c lîi thÕ so s¸nh , tøc lµ , tËp trung s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng cã lîi thÕ ®Ó trao ®æi lÊy nh÷ng hµng ho¸ kh¸c. NÕu c¬ cÊu s¶n xuÊt chuyÓn sang nh÷ng hµng ho¸ Ýt tæn h¹i ®Õn m«i tr­êng h¬n, khi ®ã th­¬ng m¹i quèc tÕ cã t¸c dông tèt ®èi víi m«i tr­êng. Tuy nhiªn, nÕu mét n­íc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh tèt ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm dùa trªn c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn hoÆc nh÷ng hµng ho¸ mµ khi s¶n xuÊt chóng cã kh¶ n¨ng « nhiÔm cao th× th­¬ng m¹i quèc tÕ l¹i lµm cho n­íc ®ã bÞ gia t¨ng « nhiÔm m«i tr­êng, g©y c¹n kiÖt nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. Tãm l¹i, th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ m«i tr­êng cã m«Ý quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Ph¸t triÓn th­¬ng m¹i quèc tÕ sÏ t¹o ra ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao ®êi sèng vµ nhËn thøc cña mçi ng­êi vÒ m«i tr­êng còng nh­ lµm t¨ng chi phÝ b¶o vÖ m«i tr­êng. Ng­îc l¹i, m«i tr­êng víi vai trß lµ gi¸ ®ì cña cuéc sèng, b¶o vÖ m«i tr­êng, h¹n chÕ khai th¸c qu¸ møc, b¶o tån vµ ph¸t triÓn c¸c nguån tµi nguyªn kh«ng t¸i t¹o lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, th­¬ng m¹i vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ mét c¸ch bÒn v÷ng. MÆt kh¸c, th­¬ng m¹i quèc tÕ cã thÓ lµm tæn h¹i ®Õn m«i tr­êng, lµm l©y lan « nhiÔm, sö dông l·ng phÝ vµ kÐm hiÖu qu¶ tµi nguyªn thiªn nhiªn, t¨ng chÊt th¶i ®éc h¹i. C¸c biÖn ph¸p vµ c«ng cô m«i tr­êng còng cã thÓ t¹o ra rµo c¶n h¹n chÕ th­¬ng m¹i , bãp mÐo gi¸ c¶, t¹o bÊt b×nh ®¼ng trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. §Ó gi¶i quyÕt hµi hoµ mèi quan hÖ gi÷a th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ m«i tr­êng, môc tiªu ph¸t triÓn th­¬ng m¹i vµ môc tiªu b¶o vÖ m«i tr­êng ph¶i ®øng trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ dung hoµ gi÷a viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ môc tiªu chung nhÊt kh«ng chØ riªng cho th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ m«i tr­êng mµ ®èi víi tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng kh¸c cña nh©n lo¹i. Mét m«i tr­êng tù nhiªn bÒn v÷ng lµ nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, trong ®ã cã ph¸t triÓn th­¬ng m¹i quèc tÕ. III. C¸c quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng trong th­¬ng m¹i quèc tÕ 1. Quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng cña tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ WTO WTO lµ mét tæ chøc quèc tÕ nghiªn cøu c¸c ®iÒu lÖ bu«n b¸n quèc tÕ. Môc ®Ých cña nã lµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho mËu dÞch gi÷a c¸c n­íc b»ng c¸ch ®Ò ra c¸c ®iÒu kiÖn c¹nh tranh tèt vµ b×nh ®¼ng. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nµy, WTO khuyÕn khÝch c¸c n­íc tham gia vµo c¸c cuéc th­¬ng l­îng vÒ viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan, dì bá c¸c hµng rµo th­¬ng m¹i vµ yªu cÇu c¸c n­íc ¸p dông c¸c quy ®Þnh chung vÒ th­¬ng m¹i hµng ho¸ vµ th­¬ng m¹i dÞch vô. Th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ m«i tr­êng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m trªn toµn cÇu. Mèi quan hÖ gi÷a th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng ®· ®­îc ®Æt ra tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1970 ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau. Th¸ng 11/ 1971, c¸c ®¹i diÖn héi ®ång GATT tho¶ thuËn thµnh lËp mét tæ chøc chuyªn tr¸ch vÒ c¸c biÖn ph¸p m«i tr­êng vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ ( cßn gäi lµ tæ chøc EMIT). N¨m 1972, Héi nghÞ Stockholm 1972 vÒ m«i tr­êng vµ nh©n lo¹i ®­îc tæ chøc. Trong thêi gian chuÈn bÞ héi nghÞ , Tæng th­ kÝ cña GATT ®· ®­a ra mét b¶n nghiªn cøu víi tùa ®Ò KiÓm so¸t « nhiÔm c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ. M·i ®Õn n¨m 1991, tæ chøc EMIT míi cã cuéc häp ®Çu tiªn, ®­a ra mét b¶n dù th¶o ®Ó phôc vô Héi nghÞ LHQ 1992 vÒ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn. N¨m 1992, UNCED ®· tæ chøc mét cuéc héi nghÞ lín hay cßn ®­îc biÕt ®Õn bëi tªn ‘ ®Ønh cao cña thÕ giíi’, th«ng qua ‘ ch­¬ng tr×nh nghÞ sù 21’, chØ ra tÇm quan träng cña viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng , th«ng qua mét sè biÖn ph¸p trong ®ã cã th­¬ng m¹i quèc tÕ. Th¸ng 4 n¨m 1994, khi kÕt thóc vßng ®µm ph¸n Urguay, mét quyÕt ®Þnh cÊp bé tr­ëng vÒ th­¬ng m¹i vµ m«i tr­êng ®· ®­îc th«ng qua. Mét Uû ban vÒ th­¬ng m¹i vµ m«i tr­êng (CTE) thuéc khu«n khæ WTO ®· ®­îc thµnh lËp. CTE tiÕp qu¶n c«ng viÖc tõ nhãm EMIT. WTO kh«ng ph¶i lµ mét tæ chøc b¶o vÖ m«i tr­êng, ph¹m vi thÈm quyÒn cña tæ chøc nµy chØ liªn quan ®Õn c¸c chÝnh s¸ch vÒ m«i tr­êng ®­îc giíi h¹n bëi chÝnh s¸ch vÒ th­¬ng m¹i vµ cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng ¶nh h­ëng quan träng ®èi víi th­¬ng m¹i. C¸c tho¶ thuËn GATT/ WTO ®· t¹o c¬ héi cho nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng quèc gia nh­ng víi ®iÒu kiÖn lµ kh«ng ®­îc ph©n biÖt ®èi xö; nh÷ng c¬ héi tiÕp cËn thÞ tr­êng lµ yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó b¶o ®¶m gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¸t triÓn bÒn v÷ng. VÒ t¨ng c­êng sù hîp t¸c gi÷a c¸c quèc gia nh­ lµ sù hîp t¸c ®a ph­¬ng cÇn thiÕt ®Ó ®­a ra nh÷ng vÊn ®Ò vÒ g¾n th­¬ng m¹i víi m«i tr­êng mét c¸ch t­¬ng xøng. Mét sè ®iÒu kho¶n cña GATT cã liªn quan trùc tiÕp tíi c¸c vÊn ®Ò g¾n th­¬ng m¹i víi m«i tr­êng bao gåm ®iÒu I vµ III cña GATT vÒ sù kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, còng nh­ c¸c môc cô thÓ cña ®iÒu XX (GATT) vÒ nh÷ng ngo¹i lÖ chung. TÊt c¶ c¸c ®iÒu kho¶n GATT/ WTO liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò g¾n th­¬ng m¹i vµ m«i tr­êng ®­îc tr×nh bµy d­íi ®©y: Sù kh«ng ph©n biÖt ®èi xö: Quy t¾c vÒ sù ph©n biÖt ®èi xö cã hai phÇn: Quy chÕ tèi huÖ quèc( MFN) cã trong ®iÒu I vµ chÝnh s¸ch ®·i ngé quèc gia(NT) cã ë trong ®iÒu III cña GATT. Theo ®iÒu I cña GATT, c¸c thµnh viªn WTO nhÊt ®Þnh ph¶i dµnh c¸c ­u ®·i nh­ nhau ®èi víi c¸c s¶n phÈm nh­ nhau ®­îc s¶n xuÊt tõ c¸c n­íc kh¸c. Do ®ã, kh«ng mét n­íc nµo cã thÓ ban nh÷ng ®Æc lîi vÒ kinh doanh cho mét n­íc kh¸c hoÆc ph©n biÖt ®èi xö. TÊt c¶ c¸c thµnh viªn ®Òu cã ®i¹ vÞ ngang b»ng vµ nh÷ng lîi nhuËn sÏ ®­îc lÇn l­ît ph©n chia theo c¸c hµng rµo th­¬ng m¹i thÊp h¬n. Quy chÕ tèi huÖ quèc ®¶m b¶o r»ng, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ Ýt ph¸t triÓn cã thÓ thu ®­îc lîi nhuËn mét c¸ch tù do tõ c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh tèt nhÊt bÊt cø lóc nµo hä ®µm ph¸n. PhÇn thø hai cña c¸c ®iÒu kho¶n kh«ng ph©n biÖt ®èi xö lµ chÝnh s¸ch ®·i ngé quèc gia . §iÒu nµy cña GATT quy ®Þnh r»ng nÕu mét s¶n phÈm ®­îc tham gia vµo thÞ tr­êng cña mét n­íc nµo ®ã th× chóng ph¶i ®­îc xem xÐt mét c¸ch t­¬ng xøng víi s¶n phÈm hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt trong néi ®Þa cña n­íc nhËp khÈu. Quy ®Þnh kh«ng ph©n biÖt ®èi xö lµ mét quy ®Þnh chÝnh trong c¸c ®iÒu luËt cña hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng. Víi sù l­u ý tíi c¸c vÊn ®Ò g¾n th­¬ng m¹i v¬Ý m«i tr­êng, quy t¾c nµy ®¶m b¶o r»ng nh÷ng chÝnh s¸ch b¶o vÖ m«i tr­êng quèc gia sÏ kh«ng ®­îc th«ng qua víi ý ®Þnh ph©n biÖt ®èi xö mét c¸ch tuú tiÖn gi÷a hµng ngo¹i vµ hµng néi, hoÆc gi÷a nh÷ng hµng ho¸ nhËp khÈu tõ c¸c ®èi t¸c kinh doanh kh¸c nhau. Do ®ã, ®iÒu nµy cã thÓ ng¨n ngõa sù l¹m dông bëi nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ m«i tr­êng ng¨n ngõa c¸ch sö dông sù che ®Ëy c¸c h¹n chÕ vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ. §iÒu XX vÒ c¸c ngo¹i lÖ chung: Trong cuéc ®µm ph¸n ®Çu n¨m 1947, ®iÒu XX cña GATT ®· ®­a ra mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt cña c¸c bªn tham gia GATT, hoÆc nh÷ng thµnh viªn hiÖn hµnh WTO. Bao gåm hai tr­êng hîp vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng cã thÓ lo¹i trõ tõ nh÷ng quy ®Þnh cña GATT. §iÒu luËt nµy nªu râ: ‘ Yªu cÇu c¸c gi¶i ph¸p nµy kh«ng ®­îc ¸p dông theo kiÓu sÏ t¹o ®µ cho viÖc ph©n biÖt ®èi xö kh«ng râ rµng gi÷a nh÷ng n­íc cã cïng ®iÒu kiÖn tèt nh­ nhau, hoÆc trong tho¶ thuËn nµy sÏ ®­îc diÔn gi¶i ®Ó ng¨n chÆn sù Ðp buéc cña nh÷ng gi¶i ph¸p cña c¸c bªn tham gia: ….(b) cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ søc khoÎ con ng­êi, ®éng thùc vËt; ….(g) liªn quan ®Õn viÖc b¶o tån nh÷ng nguån tµi nguyªn ®ang bÞ c¹n kiÖt, nÕu nh÷ng gi¶i ph¸p nµy ®­îc thiÕt lËp cã hiÖu qu¶, kÕt hîp víi c¸c h¹n chÕ vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong n­íc.’ §iÒu XX(b) vµ (g) cho phÐp c¸c héi viªn WTO cã quyÒn ¸p dông – c¸c gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch nÕu ®iÒu nµy “ cÇn thiÕt” ®Ó b¶o vÖ con ng­êi, ®éng thùc vËt, hoÆc nÕu c¸c gi¶i ph¸p liªn quan ®Õn viÖc b¶o tån nh÷ng nguån tµi nguyªn ®ang c¹n kiÖt. Tuy nhiªn, néi dung cña ®iÒu XX nh»m ®Ó ®¶m b¶o r»ng GATT kh«ng bao gåm c¸c gi¶i ph¸p mµ g©y ra sù ph©n biÖt ®èi xö, sù thiÕt lËp nh÷ng h¹n chÕ vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ. Cã nghÜa r»ng, c¸c gi¶i ph¸p ®ã chØ nh»m c¸c môc ®Ých m«i tr­êng chø kh«ng ph¶i v× môc ®Ých b¶o hé mËu dÞch. §iÒu kho¶n ngo¹i lÖ chung trong hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i dÞch vô (GATS): T¹i vßng ®µm ph¸n Urguay, GATS cã mét ®iÒu kho¶n vÒ nh÷ng ngo¹i lÖ chung trong ®iÒu XIV, t­¬ng tù nh­ ë ®iÒu XX cña GATT, khi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng. §iÒu nµy cña GATS cho phÐp c¸c thµnh viªn cña WTO ®­îc th«ng qua GATT- còng ®­îc ¸p dông nh÷ng gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch nÕu ®iÒu nµy ‘cÇn thiÕt cho viÖc b¶o vÖ con ng­êi, ®éng thùc vËt hay søc khoÎ’ (vµ còng gièng nh­ ®iÒu XX(b) cña GATT). Tuy nhiªn, ®iÒu nµy ph¶i kh«ng g©y ra sù ph©n biÖt, vµ kh«ng t¹o ra nh÷ng h¹n chÕ vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ. Nh÷ng tho¶ thuËn vÒ hµng rµo kÜ thuËt trong th­¬ng m¹i quèc tÕ (TBT): Trong tho¶ thuËn t¹i vßng ®µm ph¸n Urguay vÒ TBT, c¸c thµnh viªn ®· ®­a ra nh÷ng cè g¾ng ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c tiªu chuÈn vµ quy ®Þnh vÒ kÜ thuËt còng nh­ c¸c thñ tôc chøng nhËn vµ kiÓm tra, mµ kh«ng g©y c¶n trë víi th­¬ng m¹i. Trong phÇn më ®Çu cña tho¶ thuËn ®· thõa nhËn nh÷ng quyÒn cña c¸c n­íc ®Ó th«ng qua c¸c gi¶i ph¸p nµy, víi ph¹m vi hä cho lµ thÝch hîp- vÝ dô vÒ viÖc b¶o vÖ søc khoÎ con ng­êi, ®éng thùc vËt, hoÆc vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng. H¬n n÷a, c¸c thµnh viªn ®­îc cho phÐp ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®¶m b¶o r»ng hä ®· ®¸p øng ®­îc nh÷ng tiªu chuÈn vÒ b¶o vÖ cña hä còng nh­ nh÷ng thñ tôc ®Ó ®¸nh gi¸ . Sù kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong viÖc chuÈn bÞ , chÊp nhËn vµ ¸p dông c¸c quy ®Þnh, tiªu chuÈn vÒ kÜ thuËt, c¸c thñ tôc ®Ó ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng quy t¾c chÝnh cña tho¶ thuËn nµy. Sù râ rµng cña nh÷ng gi¶i ph¸p nµy ®­îc tr×nh bµy qua sù th«ng b¸o cña hä víi ban th­ kÝ WTO vµ sù thiÕt lËp nh÷ng ®iÒu kho¶n chÝnh thøc cña què._.c gia, lµ nh÷ng nÐt næi bËt cña tho¶ thuËn. Tho¶ thuËn cho phÐp mét n­íc th«ng qua c¸c quy ®Þnh, tiªu chuÈn vÒ kÜ thuËt vµ c¸c thñ tôc ®Ó ®¸nh gi¸ nh»m b¶o vÖ m«i tr­êng. Tuy nhiªn, tho¶ thuËn nµy g¾n nh÷ng biÖn ph¸p víi nh÷ng yªu cÇu ®a d¹ng, trong sè ®ã bao gåm tÝnh râ rµng vµ sù kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. Tho¶ thuËn vÒ nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ søc khoÎ vµ kiÓm dÞch thùc vËt (SPS): Trong tho¶ thuËn vÒ SPS t¹i vßng ®µm ph¸n Urguay ®· ®­a ra øng dông vÒ sù an toµn cña thùc phÈm, nh÷ng quy ®Þnh vÒ y tÕ cña ®éng thùc vËt. C«ng nhËn nh÷ng quyÒn cña mét thµnh viªn ®­îc th«ng qua c¸c gi¶i ph¸p SPS, nh­ng hä ph¶i dùa vµo c¬ së khoa häc, chØ ®­îc ¸p dông trong ph¹m vi cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ søc khoÎ con ng­êi, ®éng thùc vËt vµ kh«ng ®­îc ph©n biÖt gi÷a c¸c thµnh viªn cã cïng ®iÒu kiÖn thuËn lîi nh­ nhau. Tho¶ thuËn nµy bæ sung cho tho¶ thuËn TBT. VÒ vÊn ®Ò m«i tr­êng, tho¶ thuËn nµy cho phÐp c¸c thµnh viªn th«ng qua c¸c biÖn ph¸p SPS, nh­ng ph¶i ®­a ra nh÷ng yªu cÇu, bao gåm c¸c vÊn ®Ò vÒ ®¸nh gi¸ rñi ro, sù kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, sù râ rµng vµ c¸c vÊn ®Ò kh¸c. Tho¶ thuËn vÒ c¸c khÝa c¹nh cña quyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i (TRIPS): Nh»m ®Ó t¨ng c­êng c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, tho¶ thuËn TRIPS t¹i vßng ®µm ph¸n Urguay ®· xem xÐt râ rµng phÇn 5 trong hiÖp ®Þnh vÒ quyÒn së h÷u nh·n m¸c. §iÒu 27( 2) cho phÐp c¸c thµnh viªn cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi ®­îc tiÕp tôc kh«ng c«ng nhËn s¸ng chÕ cho mét sè ®èi t­îng nh­: + §éng vËt thùc vËt vµ nh÷ng quy tr×nh sinh häc cÇn thiÕt nh­ng víi ®iÒu kiÖn chóng ph¶i phôc vô cho qu¸ tr×nh t¹o ra nh÷ng cÊu tróc vi sinh vËt míi vµ nh÷ng quy tr×nh vi sinh vËt. + §iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh c¸c Quèc gia thµnh viªn ph¶i b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc th«ng qua QuyÒn s¸ng chÕ hay hÖ thèng sui generis hoÆc c¶ hai. + H¬n n÷a, c¸c quèc gia thµnh viªn cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi kh«ng c«ng nhËn s¸ng chÕ cho mét sè ®èi t­îng khi viÖc ng¨n chÆn sù th­¬ng m¹i ho¸ cña c¸c ®èi t­îng nµy lµ “cÇn thiÕt” ®Ó duy tr× æn ®Þnh x· héi, gi÷ g×n ®¹o ®øc x· héi, b¶o vÖ cuéc sèng cña con ng­êi, ®éng thùc vËt vµ tr¸nh nh÷ng ¶nh h­ëng xÊu ®Õn m«i tr­êng.’ Tho¶ thuËn vÒ nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó bï ®¾p vµ trî cÊp: Tho¶ thuËn vÒ trî cÊp ®­îc ¸p dông víi nh÷ng s¶n phÈm kh«ng thuéc n«ng nghiÖp t¹i vßng ®µm ph¸n Urguay nh»m ®Ó quy ®Þnh viÖc trî cÊp. Theo tho¶ thuËn nµy, c¸c biÖn ph¸p trî cÊp cô thÓ ®­îc ®Ò cËp ®Õn nh­ biÖn ph¸p ‘ kh«ng thÓ khiÕu n¹i’. Nãi chung, nh÷ng biÖn ph¸p ®Òu ®­îc th«ng qua trong tho¶ thuËn nµy. Theo ®iÒu 8 trong tho¶ thuËn vÒ c¸c biÖn ph¸p trî cÊp trùc tiÕp ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò m«i tr­êng, trong sè c¸c biÖn ph¸p vÒ trî cÊp ®­îc ®Ò cËp ®Õn, lµ c¸c biÖn ph¸p ®Ó thóc ®Èy nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi hiÖn cã, thÝch øng víi nh÷ng yªu cÇu cña m«i tr­êng míi. Th«ng th­êng c¸c quy ®Þnh cña luËt ph¸p g©y ra nh÷ng g¸nh nÆng vÒ tµi chÝnh cho c¸c c«ng ty (®iÒu 8 (c)). Tuy nhiªn, c¸c biÖn ph¸p trî cÊp nµy nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh viªn kiÓm so¸t ®­îc t×nh tr¹ng bªn ngoµi vÒ m«i tr­êng khi cã ph¸t sinh. Tho¶ thuËn vÒ n«ng nghiÖp §­îc th«ng qua t¹i vßng ®µm ph¸n Urguay, tho¶ thuËn vÒ n«ng nghiÖp ®· cè g¾ng c¶i c¸ch l¹i viÖc kinh doanh c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ ®­a ra nh÷ng c¬ së chÝnh s¸ch ®Þnh h­íng thÞ tr­êng. Trong phÇn më ®Çu c¸c tho¶ thuËn nµy, ®· kh¼ng ®Þnh sù cam kÕt cña c¸c thµnh viªn trong viÖc c¶i c¸ch n«ng nghiÖp theo h­íng b¶o vÖ m«i tr­êng. Theo tho¶ thuËn nµy, c¸c biÖn ph¸p trî gióp trong n­íc víi t¸c ®éng tèi thiÓu víi th­¬ng m¹i ( ®­îc biÕt nh­ c¸c chÝnh s¸ch ‘ hép xanh’ ) ®­îc lo¹i bá tõ sù rót gän nh÷ng cam kÕt ( trong phô lôc 2 cña tho¶ thuËn). C¸c biÖn ph¸p nµy ¸p dông theo c¸c ch­¬ng tr×nh vÒ m«i tr­êng , miÔn lµ ph¶i ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ. Sù c¾t gi¶m nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh viªn cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc t×nh tr¹ng bªn ngoµi cña m«i tr­êng. C¸c quyÕt ®Þnh cã liªn quan: Hai quyÕt ®Þnh vÒ c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng ®· ®­îc th«ng qua t¹i vßng ®µm ph¸n Urguay. Theo c«ng bè tr­íc ®©y, quyÕt ®Þnh cÊp Bé tr­ëng vÒ vÊn ®Ò th­¬ng m¹i vµ m«i tr­êng, ®­îc thiÕt lËp bëi CTE víi môc ®Ých ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch ®Ó t­¬ng trî lÉn nhau vÒ th­¬ng m¹i vµ m«i tr­êng quèc tÕ. §©y lµ nh÷ng quyÕt ®Þnh cã trong ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cña CTE. QuyÕt ®Þnh vÒ kinh doanh c¸c dÞch vô vµ m«i tr­êng còng ®­îc c¸c Bé tr­ëng th«ng qua. QuyÕt ®Þnh nµy ®· chØ thÞ cho CTE kiÓm tra vµ b¸o c¸o v× mèi quan hÖ gi÷a c¸c dÞch vô th­¬ng m¹i vµ m«i tr­êng liªn quan ®Õn vÊn ®Ò vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, h¬n n÷a ®Ó quyÕt ®Þnh nÕu ®iÒu XIV cÇn ®­îc söa ®æi. CTE còng ®· ®­a ra vÊn ®Ò nµy trong ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cña m×nh. VÊn ®Ò m«i tr­êng lµ næi cém trong thêi gian hiÖn nay nh­ng v× sao buéc ph¶i ®­a vÊn ®Ò nµy vµo ch­¬ng tr×nh bµn luËn vµ thËm chÝ ph¶i thµnh lËp mét tæ chøc (CTE) thuéc khu«n khæ cña WTO ®Ó chuyªn tr¸ch vÒ nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng? C¸c c©u tr¶ lêi cã thÓ kh¸c nhau nh­ng nãi chung chñ yÕu lµ ngoµi c¸c lÜnh vùc liªn quan nh­ chÝnh trÞ, ®¹o ®øc, sù lªn ¸n cña d©n chóng… th× c¸i cßn l¹i chØ lµ nh÷ng biÖn ph¸p kinh tÕ. VÊn ®Ò m«i tr­êng ®· g©y nªn sù chó ý ®Æc biÖt cña d©n chóng nhÊt lµ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn vµo thêi k× mµ sù liªn kÕt kinh tÕ cña thÕ giíi ®· trë thµnh mét xu thÕ tÊt yÕu. Sù liªn kÕt ®ã ®­îc thÓ hiÖn b»ng tÝnh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ th­¬ng m¹i. Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO lµ tæ chøc cao nhÊt ®¹i diÖn cho xu thÕ nãi trªn. Mét ®iÒu quan träng lµ tÊt c¶ c¸c n­íc thuéc c¸c n­íc ph¸t triÓn hoÆc ®ang ph¸t triÓn ®Òu cã mét mong muèn lµ gia nhËp tæ chøc nµy(WTO) ®Ó t×m kiÕm c¸c c¬ héi thuËn lîi trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc vµ coi ®ã lµ mét môc tiªu cÇn ph¶i ®¹t ®­îc. Vai trß cña WTO kh«ng chØ quan träng trong viÖc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i mµ cßn quan träng trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng. 2. Nh÷ng ®iÒu kho¶n vÒ th­¬ng m¹i trong c¸c hiÖp ®Þnh m«i tr­êng ®a biªn MEAs MEAs (Multilateral Environmental Agreements) – nh÷ng hiÖp ®Þnh m«i tr­êng ®a ph­¬ng- lµ thuËt ng÷ dïng ®Ó chØ c¸c hiÖp ®Þnh m«i tr­êng ®­îc kÝ kÕt gi÷a nhiÒu bªn víi nhau ( nhiÒu h¬n hai n­íc trë lªn) vµ ®a ph­¬ng ë ®©y cã hµm nghÜa lµ mang tÝnh toµn cÇu. Trong sè h¬n 200 hiÖp ®Þnh m«i tr­êng ®a ph­¬ng hiÖn chØ cã kho¶ng 20 hiÖp ®Þnh lµ cã nh÷ng biÖn ph¸p th­¬ng m¹i. Tuy nhiªn, nhiÒu hiÖp ®Þnh m«i tr­êng ®a ph­¬ng (MEAs) nh­ c«ng ­íc Basel vÒ nh÷ng chÊt th¶i nguy hiÓm, NghÞ ®Þnh th­ Montreal vÒ nh÷ng chÊt huû diÖt tÇng «z«n hoÆc C«ng ­íc bu«n b¸n quèc tÕ vÒ nh÷ng loµi cã nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng ( CITEs) lµ nh÷ng h¹n chÕ ®¸ng kÓ trong bu«n b¸n quèc tÕ. Mét sè hiÖp ®Þnh m«i tr­êng ®a ph­¬ng cã c¸c biÖn ph¸p th­¬ng m¹i: C«ng ­íc vÒ bu«n b¸n quèc tÕ c¸c loµi cã nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng (CITEs)- 1975 : cã môc tiªu b¶o vÖ nh÷ng ®éng vËt cã nguy c¬ bÞ diÖt chñng. C«ng ­íc nµy h¹n chÕ viÖc bu«n b¸n nh÷ng loµi theo møc ®é vÒ sù ®e do¹ diÖt chñng. NghÞ ®Þnh th­ Montreal – 1987: cÊm xuÊt khÈu nh÷ng chÊt ®· ®­îc kiÓm so¸t sang c¸c n­íc kh«ng tham gia c«ng ­íc vµ ng¨n c¶n viÖc chuyÓn nh­îng kÜ thuËt ®Ó s¶n xuÊt nh÷ng chÊt ®ã. C«ng ø¬c Basel – 1992: cÊm c¸c n­íc xuÊt khÈu r¸c th¶i nguy hiÓm mµ kh«ng ®­îc kh¼ng ®Þnh b»ng v¨n b¶n cña n­íc nhËp khÈu. C«ng ­íc vÒ ®a d¹ng sinh häc- 1993 : nh»m ®¶m b¶o viÖc sö dông mét c¸ch c«ng b»ng c¸c nguån lîi tõ gen NghÞ ®Þnh th­ Cartagena vÒ an toµn sinh häc- 2000: cho phÐp c¸c n­íc cã thÓ h¹n chÕ viÖc nhËp khÈu c¸c sinh vËt sèng ®· bÞ thay ®æi gen nh­ lµ mét h×nh thøc kiÓm so¸t c¸c mèi nguy hiÓm ®· x¸c ®Þnh. Nh÷ng hiÖp ®Þnh m«i tr­êng ®a ph­¬ng kh«ng bao gåm nh÷ng biÖn ph¸p b¾t buéc mµ chñ yÕu lµ dùa vµo nguyªn t¾c tù nguyÖn, cho nªn viÖc thùc thi th­êng kÐm hiÖu qu¶, cßn trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn néi dung cña c¸c hiÖp ®Þnh lµ b¾t buéc. TÝnh b¾t buéc ®­îc biÓu hiÖn th«ng qua c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ vµ trõng ph¹t th­¬ng m¹i. V× vËy, ng­êi ta l¹i dïng c¸c biÖn ph¸p th­¬ng m¹i ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu m«i tr­êng. ViÖc dïng nh÷ng h¹n chÕ vµ trõng ph¹t th­¬ng m¹i lµ c«ng cô thÝch hîp ë nh÷ng ph¹m vi nhÊt ®Þnh ®Ó gi¶i quyÕt mèi lo ng¹i vÒ m«i tr­êng. §iÒu nµy tr¸i víi môc ®Ých cña GATT/ WTO , tuy nhiªn l¹i ®­îc sù ñng hé cña mét sè n­íc nhÊt lµ c¸c n­íc ph¸t triÓn. Nh÷ng hiÖp ®Þnh m«i tr­êng quèc tÕ nh­ lµ c«ng ­íc Basel vµ NghÞ ®Þnh th­ Montreal, cho phÐp sù h¹n chÕ th­¬ng m¹i, hoÆc cÊm bu«n b¸n ®èi víi bªn kh«ng tu©n theo hoÆc bªn kh«ng kÝ kÕt nh­ lµ mét ph­¬ng tiÖn cña nh÷ng ®iÒu kho¶n t¨ng cña hiÖp ®Þnh. ViÖc dïng nh÷ng c¬ chÕ b¾t buéc, trong c¸c hiÖp ®Þnh m«i tr­êng ®a ph­¬ng lµm næi bËt sù m©u thuÉn tiÒm tµng víi nh÷ng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ nh÷ng nguyªn t¾c bu«n b¸n c«ng khai vµ tù do: môc tiªu ho¹t ®éng cña GATT lµ gi¶m thiÓu nh÷ng chÝnh s¸ch vµ thùc tiÔn lµm sai lÖch hoÆc can thiÖp vµo môc tiªu cña th­¬ng m¹i quèc tÕ. Tuy nhiªn, viÖc dïng nh÷ng h¹n chÕ th­¬ng m¹i lµ mét ph­¬ng tiÖn ®Ó ®¹t ®Õn mét môc tiªu vÒ m«i tr­êng cã thÓ ®i ng­îc l¹i nh÷ng môc tiªu nãi trªn. §ång thêi , nh÷ng nguyªn t¾c bu«n b¸n tù do cã thÓ xung ®ét víi nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr­êng, dùa trªn nh÷ng sù h¹n chÕ th­¬ng m¹i lµ mét ph­¬ng tiÖn hoµn thµnh môc tiªu m«i tr­êng. §iÒu kho¶n 12 cña b¶n tuyªn bè RIO ®ßi hái mäi cè g¾ng thÝch hîp ®­îc t¹o ra ph¶i ®¶m b¶o r»ng, c¸c biÖn ph¸p vÒ m«i tr­êng ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng qua biªn giíi hay toµn cÇu hay ph¶i dùa trªn c¬ së ®ång nhÊt quèc tÕ. H¬n thÕ n÷a, b¶n tuyªn bè nãi r»ng ph¶i tr¸nh nh÷ng biÖn ph¸p th­¬ng m¹i ®¬n ph­¬ng nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu m«i tr­êng n»m ngoµi ph¹m vi quyÒn h¹n cña n­íc ®ã. Ng­êi ta lo ng¹i lµ ph­¬ng s¸ch ®èi víi nh÷ng biÖn ph¸p ®¬n ph­¬ng trong v¨n b¶n nµy dÉn ®Õn nguy c¬ cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi¶ t¹o vµ b¶o hé tr¸ h×nh lµm ¶nh h­ëng ®Õn hÖ thèng th­¬ng m¹i vµ cã thÓ ®e do¹ ch­¬ng tr×nh m«i tr­êng quèc tÕ. 3. Quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng trong ISO 14000 Râ rµng, th­¬ng m¹i cÇn ph¶i ®­îc cñng cè vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a ®Ó nh»m ®¶m b¶o nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña cuéc sèng con ng­êi. Bªn c¹nh ®ã, nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, m«i tr­êng còng cÇn ph¶i ®­îc b¶o vÖ vµ xem nh­ lµ nÒn t¶ng hay gi¸ ®ì cho sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi. Tæ chøc tiªu chuÈn ho¸ quèc tÕ ISO (International Stand Organisation) víi bé tiªu chuÈn ISO 14000 lµ c«ng cô h÷u hiÖu, mét cuéc c¸ch m¹ng trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng. Tr­íc khi bé tiªu chuÈn quèc tÕ ISO 14000 ®­îc tiÓu ban kÜ thuËt TC 207 cña tæ chøc tiªu chuÈn ho¸ quèc tÕ biªn so¹n, mét sè n­íc vµ doanh nghiÖp ®· tiÕn hµnh viÖc qu¶n lÝ m«i tr­êng theo hÖ thèng. Cßn hÇu hÕt c¸c n­íc vµ doanh nghiÖp kh¸c ®Òu ¸p dông m« h×nh ‘ mÖnh lÖnh vµ kiÓm so¸t’ nh»m ®èi phã víi t×nh h×nh thùc tÕ vµ theo yªu cÇu cña luËt ph¸p. Theo ph­¬ng ph¸p cò, ®Ó phï hîp víi c¸c yªu cÇu vÒ m«i tr­êng, doanh nghiÖp chØ cÇn tËp trung vµo kiÓm so¸t chÊt th¶i cuèi ®­êng èng dÉn lµ cã thÓ ®¸p øng víi c¸c yªu cÇu ®Æt ra. ViÖc xö lÝ m«i tr­êng theo ph­¬ng ph¸p cuèi ®­êng èng dÉn (end- of- pipe polution control) võa kh«ng hiÖu qu¶ l¹i võa tèn kÐm. C¸c nhµ m«i tr­êng ®· chØ ra r»ng, c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò m«i tr­êng nh­ vËy lµ thô ®éng, rêi r¹c, kh«ng tæng thÓ. §ã chÝnh lµ ph­¬ng ph¸p h¹n chÕ chø kh«ng ph¶i lµ phßng ngõa vµ ch­a gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét c¸ch triÖt ®Ó bëi v× nã míi chØ tËp trung vµo dËp ch÷a ch¸y nhiÒu h¬n lµ phßng ch¸y ®Ó cho ®¸m ch¸y kh«ng x¶y ra. Tuy nhiªn, dï ¸p dông ph­¬ng ph¸p míi – qu¶n lÝ theo hÖ thèng th× sù « nhiÔm m«i tr­êng do s¶n xuÊt g©y ra vÉn cã nh­ng møc ®é sÏ Ýt h¬n rÊt nhiÒu so víi ph­¬ng ph¸p cò. Trong thùc tÕ, l­îng c¸c thµnh phÇn « nhiÔm ®· cã mÇm mèng tõ trong s¶n phÈm, kÓ c¶ khi s¶n phÈm ®­îc ®­a vµo s¶n xuÊt cho ®Õn khi vøt bá s¶n phÈm ra m«i tr­êng. Bé tiªu chuÈn ISO 14000 ®em ®Õn c¸ch tiÕp cËn hÖ thèng cho viÖc qu¶n lÝ sù t¸c ®éng cña c¸c ho¹t ®éng, s¶n phÈm hay dÞch vô cña hä ®èi víi m«i tr­êng vµ cung cÊp c¸c c«ng cô hç trî cã liªn quan cho c¸c Tæ chøc doanh nghiÖp ®Ó qu¶n lÝ sù t¸c ®éng cña c¸c ho¹t ®éng, s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cña hä ®èi víi m«i tr­êng, ng¨n ngõa « nhiÔm vµ liªn tôc c¶i thiÖn m«i tr­êng víi sù cam kÕt cña l·nh ®¹o vµ sù tham gia cã ý thøc cña mäi thµnh viªn cña c¬ së tõ ng­êi s¶n xuÊt trùc tiÕp ®Õn c¸c c¸n bé qu¶n lÝ. Bé tiªu chuÈn ISO 14000 ®­îc ban hµnh ®Ó ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, dÞch vô, c¸c tæ chøc c¬ së lín vµ nhá trªn ph¹m vi toµn cÇu, cã xem xÐt ®Õn c¸c yÕu tè cña khu vùc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn cña thÕ giíi mét c¸ch thÝch hîp. Bé tiªu chuÈn ISO 14000 cã thÓ chÊp nhËn ®­îc ®èi víi bÊt k× doanh nghiÖp nµo kh«ng ph©n biÖt lo¹i h×nh, quy m«, h×nh thøc ho¹t ®éng hoÆc vÞ trÝ. C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn luËt ph¸p quèc gia còng ®­îc xem xÐt mét c¸ch ¶nh h­ëng ®Õn khi x©y dùng bé tiªu chuÈn nµy. Bé tiªu chuÈn ISO 14000 ®­îc dù kiÕn ban hµnh gåm 21 tiªu chuÈn vµ h­íng dÉn kÜ thuËt, ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: HÖ thèng qu¶n lÝ m«i tr­êng KiÓm tra ®¸nh gi¸ m«i tr­êng Nh·n m«i tr­êng §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng m«i tr­êng §¸nh gi¸ chu tr×nh sèng cña ho¹t ®éng C¸c khÝa c¹nh m«i tr­êng trong c¸c tiªu chuÈn vÒ s¶n phÈm ThuËt ng÷ vµ ®Þnh nghÜa trong lÜnh vùc qu¶n lÝ m«i tr­êng Trong sè c¸c tiªu chuÈn nªu trªn vÒ hÖ thèng tiªu chuÈn ¸p dông cho viÖc qu¶n lÝ m«i tr­êng th× tiªu chuÈn ISO 14001 vÒ HÖ thèng qu¶n lÝ m«i tr­êng lµ quan träng nhÊt. §©y lµ tiªu chuÈn cã thÓ sö dông ®Ó bªn thø ba ®éc lËp cã thÓ ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan sù phï hîp gi÷a cam kÕt cña tæ chøc, doanh nghiÖp víi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng, còng nh­ ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng lªn m«i tr­êng cña c¸c ho¹t ®éng, s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cña tæ chøc doanh nghiÖp. Vµ tÊt nhiªn, nã ®­îc dïng ®Ó x©y dùng hoÆc c¶i thiÖn HTQLMT cña hä. §©y lµ tiªu chuÈn duy nhÊt cña bé tiªu chuÈn ISO 14000 quy ®Þnh c¸c yªu cÇu ®èi víi HÖ thèng qu¶n lÝ m«i tr­êng bao gåm c¸c yÕu tè cña HTQLMT mµ c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp muèn ®­îc chøng nhËn ph¶i tho¶ m·n. C¸c tiªu chuÈn cßn l¹i lµ c¸c tiªu chuÈn mang tÝnh chÊt h­íng dÉn gióp cho viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn HTQLMT cã hiÖu qu¶. Tiªu chuÈn ISO 14001 ®­îc x©y dùng trªn c¬ së kÕ thõa c¸c kinh nghiÖm cña ISO 9000 ( vÒ qu¶n lÝ chÊt l­îng s¶n phÈm theo hÖ thèng) vµ ®­îc thùc hiÖn theo m« h×nh qu¶n lÝ P-D-C-A t­¬ng tù nh­ ISO 9000. C¸c yÕu tè cña hÖ thèng qu¶n lÝ m«i tr­êng ®­îc chi tiÕt ho¸ trong ISO 14001 ph¶i ®­îc ¸p dông , lËp thµnh v¨n b¶n vµ thùc hiÖn sao cho c¬ quan Chøng nhËn bªn thø ba cã thÓ x¸c minh vµ cÊp giÊy chøng nhËn trªn c¬ së cña c¸c b»ng chøng x¸c thùc r»ng tæ chøc, doanh nghiÖp ®· ¸p dông tèt vµ cã thÓ duy tr× HTQLMT ®­îc. ISO 14000 còng thiÕt kÕ cho c¸c tæ chøc , doanh nghiÖp muèn c«ng bè sù phï hîp víi tiªu chuÈn cho c¸c bªn thø hai cã ý ®Þnh s½n sµng chÊp nhËn viÖc tù c«ng bè mµ kh«ng cã sù can thiÖp cña bªn thø ba. ISO 14000 cung cÊp cho tæ chøc, doanh nghiÖp mét khu«n khæ ®Ó ®¹t ®­îc sù qu¶n lÝ m«i tr­êng mét c¸ch tin cËy vµ ®Çy ®ñ h¬n. C¸c yªu cÇu cña ho¹t ®éng, s¶n phÈm vµ dÞch vô cña tæ chøc bao gåm chÝnh s¸ch m«i tr­êng, nguån lùc ®µo t¹o vËn hµnh ®¸p øng c¸c tr­êng hîp khÈn cÊp, ®¸nh gi¸ , kiÓm tra ®o ®¹c vµ xem xÐt l¹i cña l·nh ®¹o. Mét néi dung ®¸ng l­u ý kh¸c cña bé tiªu chuÈn ISO 14000 trong mèi quan hÖ ®èi víi th­¬ng m¹i lµ vÊn ®Ò nh·n m«i tr­êng. §©y lµ mét néi dung quan träng nhÊt cña ISO 14000 ®èi víi c¸c s¶n phÈm. Trong vßng trªn mét thËp kØ trë l¹i ®©y, nhiÒu quèc gia ®· ¸p dông ch­¬ng tr×nh vÒ nh·n m«i tr­êng cña m×nh ®èi víi c¸c s¶n phÈm l­u th«ng trªn thÞ tr­êng. HiÖn t­îng nh·n m«i tr­êng ®ang lµ mèi quan t©m cña nhiÒu doanh nghiÖp vµ tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi ( WTO) quan t©m trong c¸c cuéc th¶o luËn vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ. §ã lµ vÊn ®Ò liÖu sù xuÊt hiÖn nh·n m«i tr­êng cã thÓ lµm xuÊt hiÖn mét rµo c¶n míi nh­ lµ c¸c rµo c¶n th­êng ®­îc gäi lµ “rµo c¶n xanh” hay kh«ng? Néi dung vÒ nh·n m«i tr­êng ®­îc thùc hiÖn trong khu«n khæ ISO/TC 207 nh»m thèng nhÊt vµ h­íng dÉn c¸c kh¸i niÖm , tiªu chÝ c¬ b¶n ®èi víi viÖc quy ®Þnh thùc hiÖn nh·n m«i tr­êng nh»m dì bá hµng rµo trªn. §iÒu ®ã cã thÓ hiÓu r»ng khi tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Òu cã nh·n m«i tr­êng th× sù l­u th«ng cña chóng trªn thÞ tr­êng sÏ kh«ng vÊp ph¶i mét rµo c¶n nµo kh¸c. Vµ nh­ vËy hµng rµo TBT sÏ ®­îc dì bá t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i quèc tÕ. MÆt kh¸c, cïng víi sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i quèc tÕ c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Òu ®¸p øng nh÷ng tiªu chuÈn qu¶n lÝ m«i tr­êng theo ISO 14000 nªn ®ã lµ c¸c s¶n phÈm s¹ch, c¸c s¶n phÈm th©n thiÖn víi m«i tr­êng kÓ tõ tr­íc vµ sau qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §iÒu ®ã ®· ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng mµ hiÖn nay chóng ta vÉn th­êng nãi tíi. 4. Quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam 4.1 Kh¸i qu¸t vÒ c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch m«i tr­êng trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt quan träng cña ViÖt nam. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng, còng nh­ yªu cÇu ph¶i ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ trong bèi c¶nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i, më cöa héi nhËp, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y §¶ng vµ ChÝnh Phñ ViÖt Nam ®· triÓn khai nhiÒu ho¹t ®éng ®Ó ®¶m b¶o ph¸t triÓn kinh tÕ võa b¶o vÖ m«i tr­êng. C¸c chñ tr­¬ng vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng ®­îc thÓ hiÖn kh¸ râ nÐt trong hÇu hÕt c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt c¬ b¶n cña n­íc ta. T­ t­ëng chØ ®¹o quan träng nhÊt vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®­îc thÓ hiÖn mét c¸ch râ rµng trong HiÕn ph¸p cña n­íc ta n¨m 1992. §iÒu 29 cña HiÕn ph¸p nªu râ “C¬ quan Nhµ n­íc, ®¬n vÞ vò trang, tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi, mäi c¸ nh©n ph¶i thùc hiÖn vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Nghiªm cÊm mäi hµnh ®éng lµm suy kiÖt tµi nguyªn vµ huû ho¹i m«i tr­êng.”. TiÕp ®ã §iÒu 112 cña HiÕn ph¸p còng ®· quy ®Þnh nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña ChÝnh phñ trong viÖc “thi hµnh nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng d©n sö dông quyÒn vÌ lµm trßn nghÜa vô cña m×nh, b¶o vÖ tµi s¶n, lîi Ých cña Nhµ n­íc vµ cña x· héi; b¶o vÖ m«i tr­êng”. §©y chÝnh lµ tiÒn ®Ò c¬ b¶n cho sù ra ®êi sau nµy cña hµng lo¹t c¸c ®¹o luËt vµ v¨n b¶n d­íi luËt trong lÜnh vùc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Mét trong nh÷ng ®ãng gãp quan träng ®èi víi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng lµ viÖc ra ®êi LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng n¨m 1994. vµ LuËt th­¬ng m¹i 1997. §©y lµ hai v¨n b¶n ph¸p lý quan träng nhÊt ®iÒu chØnh ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr­êng vµ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. MÆc dï trong hai bé LuËt nµy ch­a thÓ hiÖn râ nÐt mèi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch m«i tr­êng trong viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn bÒn v÷ng nh­ng rÊt nhiÒu ®iÒu kho¶n cña chóng ®· ®Ò cËp ®Õn mét sè khÝa c¹nh th­¬ng m¹i liªn quan ®Õn m«i tr­êng còng nh­ nhiÒu v¨n b¶n d­íi luËt kh¸c ®­îc ban hµnh nh»m ®¶m b¶o triÓn khai th­¬ng m¹i bÒn v÷ng trong bèi c¶nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng (1994) ®· ®Ò cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n trong viÖc phßng chèng, kh¾c phôc suy tho¸i m«i tr­êng, « nhiÔm m«i tr­êng hîp t¸c quèc tÕ vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng, khen th­ëng còng nh­ xö lý vi ph¹m nh÷ng quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng. NhiÒu ®iÒu kho¶n cña luËt còng ®· ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng liªn quan ®Õn ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc khai th¸c vµ sö dông hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn ®a d¹ng sinh häc, h¹n chÕ hoÆc cÊm s¶n xuÊt vµ trao ®æi th­¬ng m¹i nh÷ng hµng ho¸ cã nguy h¹i ®èi víi m«i tr­êng. Ch¼ng h¹n, ®iÒu 12 cña LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng quy ®Þnh: “tæ chøc, c¸ nh©n cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ c¸c gièng loµi thùc vËt, ®éng vËt hoang d·, b¶o vÖ tÝnh ®a d¹ng sinh häc, b¶o vÖ rõng, biÓn vµ c¸c hÖ sinh th¸i. ViÖc khai th¸c ph¶i theo ®óng quy ho¹ch vµ c¸c quy ®Þnh cña luËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng. Nhµ n­íc cã kÕ ho¹ch tæ chøc cho c¸c tæ chøc, c¸c nh©n trång rõng, phñ xanh ®Êt trèng, ®åi nói träc ®Ó më réng, nh©n diÖn tÝch cña rõng, b¶o vÖ c¸c vïng ®Çu nguån s«ng suèi”. §iÒu 16 quy ®Þnh quy ®Þnh “Tæ chøc, c¸c nh©n trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c ho¹t ®éng khai th¸c thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh m«i tr­êng, ph¶i cã thiÕt bÞ kü thuËt ®Ó xö lý chÊt th¶i, ®¶m b¶o tiªu chuÈn m«i tr­êng, phßng chèng suy tho¸i m«i tr­êng, « nhiÔm m«i tr­êng, sù cè m«i tr­êng”. §iÒu 19 quy ®Þnh “ViÖc nhËp, xuÊt khÈu c«ng nghÖ, m¸y mãc, thiÕt bÞ, c¸c chÕ phÈm sinh häc hoÆc ho¸ häc, c¸c chÊt ®éc h¹i, chÊt phãng x¹, c¸c loµi ®éng vËt, thùc vËt, nguån gen, vi sinh vËt cã liªn quan ®Õn b¶o vÖ m«i tr­êng ph¶i ®­îc phÐp cña c¬ quan qu¶n lý ngµnh h÷u quan vµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng”. §iÒu 23 quy ®Þnh “Tæ chøc, c¸ nh©n s¶n xuÊt, vËn chuyÓn, bu«n b¸n, sö dông, cÊt gi÷, huû bá c¸c chÊt ®éc h¹i, chÊt dÔ g©y ch¸y, næ, ph¶i tu©n theo quy ®Þnh vÒ an toµn cho ng­êi, sinh vËt, kh«ng g©y suy tho¸i m«i t­êng, « nhiÔm m«i tr­êng, sù cè m«i tr­êng”. T¹i ®iÒu 29 LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng nghiªm cÊm c¸c hµnh vi g©y ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng nh­: §èt ph¸ rõng, khai th¸c kho¸ng s¶n mét c¸ch bõa b·i g©y huû ho¹i m«i tr­êng, lµm mÊt c©n b»ng sinh ht¸i, Th¶i khãi, bôi, khÝ ®äc, mïi h«i thèi g©y h¹i vµo kh«ng khÝ; ph¸t bøc x¹, phãng x¹, qu¸ giãi h¹n cho phÐp vµo m«i tr­êng xung quanh; Th¶i dÇu mì, ho¸ chÊt ®éc h¹i, chÊt phãng x¹ qu¸ giãi h¹n cho phÐp, c¸c chÊt th¶i, x¸c ®éng vËt, thùc vËt, vi khuÈn, siªu vi khuÈn ®éc h¹i vµ g©y dÞch bÖnh vµo nguån ng­íc; Ch«n vïi , th¶i vµo ®Êt c¸c chÊt ®éc h¹i qu¸ giãi h¹n cho phÐp; Khai th¸c, kinh doanh c¸c lo¹i thùc vËt, ®éng vËt quý hiÕm trong danh môc quy ®Þnh cña ChÝnh phñ; NhËp khÈu c«ng nghÖ, thiÕt bÞ kh«ng ®¸p øng tiªu chuÈn m«i tr­êng; nhËp khÈu, xuÊt khÈu chÊt th¶i; sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p, ph­¬ng tiÖn, c«ng cô huû diÖt hµng lo¹t trong khai th¸c, ®¸nh b¾t c¸c nguån ®éng vËt, thùc vËt. Nh­ vËy cã thÓ nhËn thÊy r»ng, LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng ®· ®Ò cËp ®Õn hÇu hÕt c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng liªn quan ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ, trao ®æi th­¬ng m¹i, ®iÒu chØnh phÇn lín c¸c hµnh vi cña c¸ nh©n vµ tæ chøc trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng. Tuy nhiªn, ch­a cã sù g¾n kÕt c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng víi ph¸t triÓn th­¬ng m¹i khi n­íc ta më cöa thÞ tr­êng, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. NhiÒu ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®a biªn liªn quan ®Õn m«i tr­êng ch­a ®­îc thÓ hiÖn râ trong v¨n b¶n ph¸p luËt nµy. §Ó hoµ nhËp c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng vµo trong c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cÇn ph¶i cã sù phèi hîp cña nhiÒu ngµnh, nhiÒu cÊp, trong ®ã ChÝnh phñ ph¶i cã ch­¬ng tr×nh ®Þnh h­íng cho ho¹t ®éng nµy. Ngoµi LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng nãi trªn, trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nhiÒu v¨n b¶n ph¸p lý ®iÒu tiÕt vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng nh­ LuËt ®Êt ®ai (1993), LuËt b¶o tån vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn rõng (1991), LuËt kho¸ng s¶n (1996) Ph¸p lÖnh vÒ nguån thuû s¶n (1989), Ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn (1990)… Song song víi c¸c v¨n v¶n LuËt nªu trªn, ChÝnh phñ còng ®· ban hµnh chiÕn l­îc vÒ c¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý m«i tr­êng, bao gåm viÖc thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh nghÞ sù 21, ch­¬ng tr×nh kiÓm so¸t « nhiÔm c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ, ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ b¶o vÖ rõng, lo¹i bá c¸c chÊt lµm thñng tÇng «z«n, hµnh ®éng quèc gia vÒ b¶o tån ®a d¹ng sinh häc. §ång thêi, ViÖt Nam còng ®· tham gia ngµy cµng nhiÒu c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ vÒ m«i tr­êng cã liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i nh­ : C«ng ­íc quèc tÕ vÒ bu«n b¸n c¸c loµi ®éng thùc vËt hoang d· nguy cÊp (1994); C«ng ­íc Viªn vÒ b¶o vÖ tÇng ozon(1994); NghÞ ®Þnh th­ Montreal vÒ biÕn ®æi khÝ hËu (1994) C«ng ­íc khung vÒ biÕn ®æi khÝ hËu (1994) LuËt Th­¬ng m¹i ®­îc Quèc héi ban hµnh ngµy 10/5/1997 còng ®· ®Ò cËp ®Õn nhiÒu khÝa c¹nh m«i tr­êng trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, nghiªm cÊm c¸c hµnh vi th­¬ng m¹i g©y ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng. Ch¼ng h¹n, §iÒu 15 cña LuËt quy ®Þnh “CÊm l­u th«ng hµng ho¸, cung øng dÞch vô g©y ph­¬ng h¹i ®Õn quèc phßng, an ninh, trËt tù an toµn x· héi, truyÒn thèng lÞch sö v¨n ho¸, ®¹o ®­íc, thuÇn phong mü tôc ViÖt Nam, m«i tr­êng sinh th¸i, s¶n xuÊt vµ søc khoÎ cña nh©n d©n”, ®ång thêi c«ng bè danh môc hµng ho¸, dÞch vô h¹n chÕ kinh doanh, kinh doanh cã ®iÒu kiÖn. Tuy nhiªn, LuËt th­¬ng m¹i cßn cã qu¸ Ýt c¸c ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn m«i tr­êng, nh÷ng lÜnh vùc th­¬ng m¹i nh¹y c¶m ®èi víi m«i tr­êng trong qu¸ tr×nh héi nhËp ch­a ®­îc ®Ò cËp mét c¸ch tho¶ ®¸ng nh­ c¸c biÖn ph¸p th­¬ng m¹i liªn quan ®Õn m«i tr­êng trong c¸c hiÖp ®Þnh cña Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi, cam kÕt th­¬ng m¹i khu vùc vµ c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng kh¸c. §Ó t¨ng c­êng hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i vµ b¶o vÖ m«i tr­êng toµn cÇu vµ khu vùc, ViÖt nam ®· gia nhËp nhiÒu tæ chøc kinh tÕ, tham gia ký kÕt nhiÒu hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i nh­ gia nhËp ASEAN (1995). APEC (1997), ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi EU (1996) víi Hoa Kú (2001)… vµ hiÖn nay ®ang nç lùc ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Nh­ vËy, cã thÓ nãi, vÒ c¬ b¶n, c¸c quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng ë ViÖt Nam kh¸ phong phó vµ toµn diÖn. Tuy nhiªn, nh×n mét c¸ch tæng qu¸t c¸c quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng còng chØ míi chØ lµ nh÷ng nç lùc nh»m n©ng cÊp vµ b¶o vÒ m«i tr­êng tù nhiªn ë ViÖt Nam. NÕu xÐt vÒ gãc ®é th­¬ng m¹i, chÝnh s¸ch vÒ m«i tr­êng trªn ch­a cã sù chi tiÕt ho¸ c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng lùc m«i tr­êng ë doanh nghiÖp, ¸p dông tiªu chuÈn ISO 14000, HACCP, d¸n nh·n sinh th¸i cho s¶n phÈm hoÆc c¸c tiªu chuÈn CODEX Alimentus. Trong bèi c¶nh më réng th­¬ng m¹i, mét chÝnh s¸ch m«i tr­êng cã hiÖu qu¶ vµ phï hîp cÇn bao qu¸t ®­îc c¶ vÊn ®Ò nªu trªn ®Ó thùc sù hç trî cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam. T­¬ng tù, c¸c quy ®Þnh vÒ th­¬ng m¹i liªn quan ®Õn m«i tr­êng míi chØ tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò th­¬ng m¹i mµ ch­a thÓ hiÖn râ khÝa c¹nh b¶o vÖ m«i tr­êng trong n­íc. Trªn c¬ së nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý c¬ b¶n ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch m«i tr­êng cña ViÖt Nam trong qu¸ trÝnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ChÝnh phñ ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n d­íi luËt nh»m thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh nãi trªn. Môc tiªu tiÕp theo em sÏ tr×nh bµy chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch m«i tr­êng trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò xuÊt nhËp khÈu- m«i tr­êng hiÖn nay ë n­íc ta. 4.2 ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ m«i tr­êng trong viÖc h¹n chÕ vµ phßng ngõa « nhiÔm m«i tr­êng liªn quan ®Õn ho¹t ®éng nhËp khÈu. §Ó kiÓm so¸t « nhiÔm m«i tr­êng qua biªn giíi th«ng qua ho¹t ®éng nhËp khÈu, ChÝnh phñ ®· ban hµnh nhiÒu v¨n v¶n ph¸p lý quy ®Þnh vÒ viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ cã ¶nh h­ëng tíi m«i tr­êng. Nh÷ng quy ®Þnh trong lÜnh vùc nµy tËp trung vµo c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu lµ ng¨n chÆn vµ h¹n chÕ nhËp khÈu. C¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn (cÊm) th­êng ¸p dông ®èi víi mét sè hµng ho¸ nhÊt ®Þnh mµ viÖc nhËp khÈu g©y nguy h¹i ®Õn m«i tr­êng. BiÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu th­êng ®­îc ¸p dông nh»m kiÒm chÕ sè l­îng nhËp khÈu th«ng qua giÊy phÐp, thuÕ, h¹n chÕ sö dông trong thÞ tr­êng néi ®Þa qua ®ã kiÒm chÕ viÖc nhËp khÈu c¸c lo¹i hµng ho¸ cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng. (Hoµng TÝch Phóc, 2002) ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i qu¶n lý nhËp khÈu nh»m b¶o vÖ m«i tr­êng: ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i qu¶n lý nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng ®­îc quy ®Þnh mét c¸ch cô thÓ t¹i NghÞ ®Þnh 57/1998/ND-CP (gäi t¾t lµ NghÞ ®Þnh 57) h­íng dÉn thi hµnh LuËt th­¬ng m¹i vµ QuyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng chÝnh phñ sè 46/2001/Q§-TTg ngµy 4/4/2001 vÒ kÕ ho¹ch xuÊt nhÈu khÈu thêi kú 2001-2005 (gäi t¾t lµ quyÕt ®Þnh 46). T¹i NghÞ ®Þnh 57, ChÝnh phñ ®· quy ®Þnh vÒ nhËp khÈu nh­ sau : CÊm nhËp khÈu ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ cã ¶nh h­ëng tíi an ninh, quèc phßng, søc khoÎ con ng­êi, ®êi sèng ®éng thùc vËt, v¨n ho¸, gi¸o dôc, c¸c gi¸ trÞ nghÖ thuËt kh¶o cæ. CÊm nhËp khÈu 11 nhãm hµng gåm vò khÝ, ma tuý, ho¸ chÊt ®éc, v¨n ho¸ phÈm ®åi truþ, ph¸o, thuèc l¸ ®iÕu, hµng tiªu dïng ®· qua sö dông, «t« tay l¸i nghÞch, phô tïng «t«, xe m¸y ®· qua sö dông, s¶n phÈm vËt liÖu cã chøa ami¨ng, ®éng c¬ ®èt trong ®· qua sö dông. Nh÷ng hµng ho¸ thuéc diÖn cÊm chØ ®­îc phÐp xuÊt khÈu, nhËp khÈu trong mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt víi sù cho phÐp cña chÝnh phñ. ¸p dông giÊy phÐp nhËp khÈu ®èi víi mét sè mÆt hµng nh¹y c¶m, hµng cÇn cã sù qu¶n lÝ cña Bé Th­¬ng m¹i hoÆc Bé chuyªn ngµnh, cô thÓ bao gåm 20 nhãm hµng lµ: x¨ng dÇu, xe m¸y, «t«, qu¹t d©n dông, g¹ch èp l¸t vµ ceramic, hµng tiªu dïng b»ng sµnh sø, bao b× nhùa thµnh phÈm, khung xe g¾n m¸y, xót láng NaOH, xe ®¹p, dÇu thùc vËt tinh chÕ, chÊt dÎo DOP, Clinker, xi m¨ng ®en, ®­êng, ph©n bãn, r­îu, kÝnh x©y dùng, giÊy viÕt vµ mét sè lo¹i thÐp. §Ó ®iÒu chØnh c¸c mÆt hµng cÊm, h¹n chÕ nhËp khÈu phï hîp víi tõng giai ®o¹n, t¹i quyÕt ®Þnh 46, chÝnh phñ ®· cã quy ®Þnh cô thÓ nh÷ng mÆt hµng ®­îc phÐp , h¹n chÕ hoÆc cÊm xuÊt khÈu trong tõng lÜnh vùc cô thÓ nh­ ®èi víi n«ng s¶n, thuû s¶n, ho¸ chÊt, thiÕt bÞ, c«ng nghÖ… vµ giao cho c¸c ngµnh cã liªn quan trùc tiÕp qu¶n lÝ. Cô thÓ: - Nh÷ng lo¹i hµng ho¸ cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng thuéc thÈm quyÒn chung cña Bé th­¬ng m¹i: Ngo¹i trõ c¸c lo¹i hµng ho¸ liªn quan ®Õn an ninh, quèc phßng, trËt tù ®« thÞ, thuÇn phong mü tôc, hÇu hÕt hµng ho¸ liÖt kª trong danh môc cÊm cña QuyÕt ®Þnh sè 46 lµ c¸c lo¹i hµng hãa cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng, bao gåm: C¸c lo¹i ma tuý; Hµng tiªu dïng ®· qua sö dông, bao gåm c¸c nhãm hµng: hµng dÖt may, giµy dÐp, quÇn ¸o, hµng ®iÖn tö, hµng ®iÖn l¹nh, hµng ®iÖn gia dông, hµng trang trÝ néi thÊt, hµng gia dông b»ng gèm, sµnh sø, thuû tinh, kim lo¹i, nhùa, cao su, chÊt dÎo vµ vËt liÖu kh¸c. §Ó cô thÓ ho¸ danh môc hµng cÊm hoÆc h¹n chÕ nhËp khÈu vµ thi hµnh QuyÕt ®Þnh 46. - Th«ng t­ sè 11/2001/TT-BTM ngµy 18/4/2001 cña Bé Th­¬ng m¹i ®· quy ®Þnh chi tiÕt h¬n danh môc hµng tiªu dïng ®· qua sö dông. Trong ®ã, ®· x¸c ®Þnh râ c¸c mÆt hµng bÞ cÊm theo tõng m· HS, t¹o thuËn lîi cho viÖc tra cøu cña c¬ quan qu¶n lý vµ doanh nghiÖp. Nh÷ng lo¹i thuéc thÈm quyÒn qu¶n lý cña Bé c«ng nghiÖp: Trªn c¬ së quyÕt ®Þnh 46, th«ng t­ sè 01/2001/TT-BCN ®­îc Bé C«ng nghiÖp ban hµnh ngµy 26/4/2001 ®Ó h­íng dÉn qu¶n lý xuÊt khÈu, nhËp khÈu ho¸ chÊt thêi kú 2001-2005. Phô lôc 1 cña Th«ng t­ nµy ®· x¸c ®Þnh 2 nhãm ho¸ chÊt bÞ cÊm nhËp khÈu, kinh doanh. Nhãm thø nhÊt lµ nh÷ng ho¸ chÊt cã tÝnh ®éc h¹i m¹nh (gåm 25 lo¹i). Nhãm thø 2 lµ nh÷ng ho¸ chÊt cÊm kinh doanh, sö dông theo C«ng ­íc vÒ vò khÝ ho¸ häc (gåm 26 lo¹i). ViÖc cÊm kinh doanh, sö dông ë ®©y ®ång nghÜa víi viÖc cÊm nhËp khÈu. Sau ®ã, ®Ó tiÖn lîi cho viÖc tra cøu tªn gäi vµ c«ng thøc c¸c lo¹i ho¸ chÊt, Bé C«ng nghiÖp h­íng dÉn söa ®æi tªn danh môc ho¸ chÊt xuÊt khÈu, nhËp khÈu thêi kú 2001-2005 (®· ®­îc xÕp theo vÇn ABC) ban hµnh kÌm theo th«ng t­ ngµy 14/9/2001. Th«ng t­ nµy vÉn x¸c ®Þnh 2 nhãm ho¸ chÊt bÞ cÊm nhËp khÈu, kinh doanh. Tuy nhiªn, nhãm thø nhÊt – c¸c ho¸ chÊt cã tÝnh ®éc h¹i m¹nh - ®­îc söa tõ 25 lo¹i xuèng cßn 23 lo¹i. Nhãm thø 2 vÉn gi÷ nguyªn 26 lo¹i. Nh÷ng lo¹i thuéc thÇm quyÒn qu¶n lý cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n: Trong ph¹m vi qu¶n lý cña m×nh, Bé ._.g bèi c¶nh nh­ vËy, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch m«i tr­êng ph¶i ®­îc hoµn thiÖn theo h­íng ®¶m b¶o ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng néi ®Þa ®ång thêi h¹n chÕ nguy c¬ « nhiÔm m«i tr­êng do ho¹t ®éng nµy g©y ra. B¸o ®éng gÇn ®©y vÒ t×nh tr¹ng hµng gi¶, hµng kÐm chÊt l­îng, sö dông kh«ng hîp lÝ c¸c chÊt ®éc h¹i trong tiªu dïng vµ kinh doanh, bu«n b¸n ®éng thùc vËt quý hiÕm, t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng ®ang ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc to lín ®èi víi c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng ë n­íc ta. III. C¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m ®iÒu hoµ c©n b»ng gi÷a ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. 1. Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ vÒ phÝa Nhµ N­íc 1.1 C¸c gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng hiÖu lùc qu¶n lÝ cña Nhµ N­íc HÖ thèng chÝnh s¸ch qu¶n lÝ cña Nhµ N­íc thêi gian tíi cÇn h­íng ®Õn nh÷ng néi dung sau: 1/. Nghiªn cøu vµ bæ sung vµo danh môc c¸c mÆt hµng h¹n chÕ hoÆc cÊm xuÊt khÈu, nhËp khÈu nh÷ng hµng hãa nguy hiÓm ®èi víi m«i tr­êng. Theo NghÞ ®Þnh sè 46/2001/Q§ - Ttg ngµy 4 th¸ng 4 n¨m 2001 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ thêi kú 2001 -2005 , ViÖt Nam ®· cÊm nhËp khÈu 11 nhãm hµng vµ cÊm xuÊt khÈu 7 nhãm hµng c÷ ¶nh h­ëng tíi an ninh, quèc phßng, søc kháe céng ®ång, m«i tr­êng... nh­ vò khÝ, ®¹n d­îc, vËt liÖu næ, hãa chÊt ®éc, ma tóy... Tuy nhiªn theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia th­¬ng m¹i th× danh môc c¸c mÆt hµng cÊm hoÆc h¹n chÕ nhËp khÈu cña n­íc ta cßn qu¸ Ýt so víi c¸c n­íc. Liªn Hîp Quèc ®· thèng kª danh s¸ch trªn 700 mÆt hµng mµ viÖc tiªu dïng, s¶n xuÊt hoÆc th­¬ng m¹i cÇn ph¶i ®­îc h¹n chÕ vµ qu¶n lý nghiªm ngÆt. Danh s¸ch nµy cßn ch­a kÓ ®Õn c¸c chÊt phô gia thùc phÈm ®éc h¹i vµ mét sè lo¹i d­îc phÈm ®· ®­îc ®­a vµo danh s¸ch cña FAO vµ WHO. Nh­ vËy ®Ó qu¶n lý chÆt chÏ ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu nhÊt lµ viÖc nhËp khÈu c¸c hµng hãa nguy hiÓm ®èi víi m«i tr­êng tr­íc m¾t cÇn ph¶i nghiªn cøu cô thÓ ho¸ râ c¸c lo¹i hµng hãa trong danh môc c¸c hµng hãa cÊm nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu nh­ nhãm ho¸ chÊt ®éc h¹i, phô gia thùc phÈm, hµng tiªu dïng ®· qua sö dông... 2/. Söa ®æi, bæ sung c¸c s¾c thuÕ vµ biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu nh»m lµm t¨ng ®é më cña nÒn kinh tÕ, t¨ng tèc ®é héi nhËp cña ViÖt Nam vµo céng ®ång th­¬ng m¹i thÕ giíi, ®ång thêi võa khai th¸c hîp lý, sö dông tiÕt kiÖm tµi nguyªn thiªn nhiªn võa ng¨n chÆn t×nh tr¹ng « nhiÔm vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. ChÝnh s¸ch thuÕ cã t¸c dông rÊt lín ®èi víi c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng. Qua nghiªn cøu hÖ thèng thuÕ suÊt xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam hiÖn nay, em thÊy r»ng c¸c chÝnh s¸ch thuÕ vµ phi thuÕ cña ViÖt Nam ch­a ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng trong viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt viÖc nhËp khÈu. c¸c s¶n phÈm kh«ng th©n thiÖn víi m«i tr­êng. Ch¼ng h¹n, hÇu hÕt hµng xuÊt khÈu cã thuÕ suÊt b»ng 0, trõ mét sè tµi nguyªn nh­ dÇu th« mét sè lo¹i quÆng, song m©y. ThuÕ nhËp khÈu gåm 3 lo¹i: thuÕ suÊt th«ng th­êng, thuÕ suÊt ­u ®·i, thuÕ suÊt ­u ®·i ®Æc biÖt, trong ®ã thuÕ suÊt ­u ®·i ¸p dông cho hµng hãa nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ n­íc ngoµi hoÆc khèi n­íc cã tho¶ thuËn vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam. ThuÕ suÊt th«ng th­êng ®­îc ¸p dông cao h¬n 50% so víi thuÕ suÊt ­u ®·i (nh­ng kh«ng qu¸ 70% so víi thuÕ suÊt ­u ®·i) vµ thuÕ suÊt ­u ®·i ®Æc biÖt ®­îc ¸p dông cho hµng hãa nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ n­íc ngoµi hoÆc tõ khèi n­íc ViÖt Nam cã tho¶ thuËn ­u ®·i ®Æc biÖt vÒ thuÕ nhËp khÈu theo c¸c thÓ chÕ khu vùc mËu dÞch tù do, liªn minh thuÕ quan hoÆc ®Ó t¹o thuËn lîi cho giao l­u th­¬ng m¹i biªn giíi. BiÓu thuÕ hiÖn nay cña ViÖt Nam cã kho¶ng 7.300 nhãm mÆt hµng. Møc thuÕ cao nhÊt lµ 100%, ¸p dông cho c¸c mÆt hµng r­îu, bia, thuèc l¸, thÊp nhÊt lµ 0%, chñ yÕu ¸p dông cho c¸c mÆt hµng nguyªn vËt liÖu m¸y mãc, thiÕt bÞ s¶n xuÊt. §Ó h¹n chÕ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, ViÖt Nam còng sÏ ¸p dông thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi c¸c hµng hãa ®­îc nhËp khÈu vµo ViÖt Nam víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ thµnh s¶n xuÊt, hoÆc thuÕ ®èi kh¸ng ®èi víi nh÷ng mÆt hµng ®­îc n­íc xuÊt khÈu trî cÊp gi¸. ThuÕ suÊt b×nh qu©n gia quyÒn cña n­íc ta tuy kh«ng cao h¬n so víi c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc nh­ng c¸c møc thuÕ cô thÓ cho tõng lo¹i hµng ho¸ ®Òu ch­a tÝnh ®Õn yÕu tè b¶o vÖ m«i tr­êng. §©y lµ mét trong nh÷ng kÏ hë cho hµng nhËp khÈu th©m nhËp vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam, kh«ng lo¹i trõ nh÷ng mÆt hµng mµ viÖc l­u th«ng, cÊt gi÷, sö dông, th¶i bá nã cã ¶nh h­ëng tíi m«i tr­êng. Tuy nhiªn, kh«ng thÓ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b»ng viÖc n©ng cao thuÕ suÊt v× héi nhËp th­¬ng m¹i quèc tÕ ®ßi hái møc thuÕ cßn ph¶i ®­îc h¹ thÊp h¬n n÷a. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy cÇn cã sù bæ sung trong luËt thuÕ, trong ®ã cho phÐp thu thuÕ m«i tr­êng hoÆc phÝ m«i tr­êng. HiÖn t¹i, hÖ thèng thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam còng ch­a cã møc thuÕ suÊt phï hîp ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm kh«ng th©n thiÖn m«i tr­êng cÇn h¹n chÕ tiªu dïng. Cô thÓ lµ ®èi víi nhãm hµng hãa chÊt, biÓu thuÕ cña ViÖt Nam cã tíi 264 mÆt hµng cã thuÕ suÊt nhËp khÈu b»ng 0, thuÕ suÊt trung b×nh cña nhãm hµng nµy chØ cã 6,2%, s¶n phÈm n«ng nghiÖp còng cã kho¶ng 150 s¶n phÈm thuÕ suÊt 0-5%, thuÕ suÊt cho nhãm hµng nµy lµ 14,5%. Nh×n chung, chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ch­a cã c¸c ®iÒu kho¶n cô thÓ vÒ m«i tr­êng nh­ nhiÒu n­íc kh¸c. C¸c mÆt hµng cÊm xuÊt nhËp khÈu hoÆc cÇn cã giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam chØ míi tËp trung vµo môc ®Ých b¶o vÖ søc khoÎ céng ®ång, an toµn x· héi, an ninh quèc gia vµ c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa ®¹o ®øc truyÒn thèng. Mét sè nh÷ng yÕu tè trªn còng cã Ýt nhiÒu liªn quan ®Õn b¶o vÖ m«i tr­êng nh­ng nãi chung lµ cßn ch­a cô thÓ vµ ch­a râ rµng. So víi ®anh môc nh÷ng s¶n phÈm kh«ng th©n thiÖn/hoÆc g©y « nhiÔm/hoÆc cã nguy c¬ g©y tæn h¹i cho m«i tr­êng ®­îc ®Ò cËp ®Õn trong c¸c HiÖp ®Þnh ®a ph­¬ng vÒ m«i tr­êng hoÆc c¸c tµi liÖu liªn quan cña c¸c tæ chøc quèc tÕ nh­ UN, FAO, WHO th× danh môc c¸c s¶n phÈm bÞ cÊm hoÆc cÇn cã giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam cßn qu¸ Ýt vµ thiÕu tÝnh cô thÓ trong qu¶n lý ®èi víi c¸c s¶n phÈm nguy h¹i vÒ m«i tr­êng ®· vµ ®ang ®­îc c¸c n­íc trªn thÕ giíi chÊp thuËn. 3/. T¨ng c­êng qu¶n lý ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ l­u th«ng trong n­íc theo h­íng h¹n chÕ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng kinh doanh cã ®iÒu kiÖn, c¸c mÆt hµng cã nhiÒu kh¶ n¨ng g©y « nhiÔm m«i tr­êng nh­ x¨ng dÇu, hãa chÊt, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, thuèc b¶o vÖ thùc vËt... §ång thêi khuyÕn khÝch nhËp khÈu c¸c mÆt hµng cã nguån gèc thiªn nhiªn nh­ gç vµ c¸c s¶n phÈm ®a d¹ng sinh häc nh»m lµm gi¶m t×nh tr¹ng khai th¸c tµi nguyªn nh­ hiÖn nay. Bªn c¹nh ®ã cÇn ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra vµ xö lý « nhiÔm kh¾c phôc t×nh tr¹ng vi ph¹m chÝnh s¸ch l­u th«ng hµng hãa trong n­íc, chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu nh­ vËn chuyÓn vµ l­u th«ng c¸c mÆt hµng lµm « nhiÔm m«i tr­êng nhËp lËu c¸c gièng c©y trång, vËt nu«i cã m¾c bÖnh, ho¸ chÊt ®éc h¹i, xuÊt lËu ®éng vËt hoang d·... Ngoµi ra còng ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ víi chÕ tµi nghiªm kh¾c ®Ó xö lý ®èi víi nh÷ng c¸n bé c«ng chøc th«ng ®ång víi bän bu«n lËu, vi ph¹m quy ®Þnh vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. 4/. KhuyÕn khÝch nhËp khÈu c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, cã chän läc kü l­ìng, ­u tiªn c¸c c«ng nghÖ n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, c¸c c«ng nghÖ s¹ch, Ýt g©y « nhiªm m«i tr­êng vµ ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng nghÖ xö lý « nhiÔm m«i tr­êng. 5/. KiÓm so¸t chÆt chÏ dßng hµng hãa vµo-ra c¸c cöa khÈu biªn giíi vÒ mäi ph­¬ng diÖn nh­: c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng hµng hãa, c¸c tiªu chuÈn TuyÖt ®èi kh«ng cho phÐp hµng hãa kh«ng ®ñ tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ kh«ng ®ñ tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng ra vµo c¸c cöa khÈu biªn giíi. 6/. T¨ng c­êng ho¹t ®éng gi¸m s¸t vµ ng¨n chÆn hµng lËu, hµng cÊm nhËp vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam b»ng c¶ ®­êng mËu dÞch chÝnh ng¹ch, tiÓu ng¹ch vµ chî biªn giíi, h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng gian lËn th­¬ng m¹i trong quan hÖ mËu dÞch biªn giíi. 7/. Cã biÖn ph¸p xö lý nghiªm kh¾c, triÖt ®Ó ®èi víi c¸c hµnh vi bu«n b¸n hµng gi¶, hµng kÐm phÈm chÊt, c¸c lo¹i hµng cÊm l­u th«ng hoÆc bÞ h¹n chÕ l­u th«ng trªn thÞ tr­êng vµ g©y « nhiÔm m«i tr­êng. 8/. X©y dùng c¬ chÕ kh¸c chÆt chÏ cho c¸c c¬ quan th­¬ng m¹i , tµi chÝnh, h¶i quan vµ c¸c c¬ quan m«i tr­êng trong viÖc qu¶n lý nhËp khÈu. 9/. Thu thËp vµ phæ cËp th«ng tin cña c¸c nhãm c«ng t¸c vÒ th­¬ng m¹i vµ m«i tr­êng cña UNCTAD vµ WTO cho c¸c bé ngµnh h÷u quan, nhÊt lµ c¸c c¬ quan ®iÒu hµnh XNK vµ c¸c doanh nghiÖp ®Ó n©ng cao nhËn thøc vÒ t×nh h×nh bu«n b¸n c¸c s¶n phÈm cã nguy h¹i ®èi víi m«i tr­êng vµ gi¶i ph¸p cña c¸c n­íc, tõ ®ã cã ®èi s¸ch phï hîp cho ViÖt Nam. 10/. CÇn nghiªn cøu vµ khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c quyÕt ®Þnh cña WTO liªn quan ®Õn m«i tr­êng nh­ c¸c quy ®Þnh trong hiÖp ®Þnh n«ng nghiÖp, HiÖp ®Þnh SPS, HiÖp ®Þnh vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i (TBT)... ®Ó ®¶m b¶o cã c¸c c«ng cô th­¬ng m¹i h÷u hiÖu, phï hîp víi WTO, ®­îc c¸c n­íc c«ng nhËn trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng ë ViÖt Nam. 11/. Tham gia cã hiÖu qu¶ vµ thùc hiÖn c¸c C«ng ­íc vÒ m«i tr­êng ®Ó tiÕn tíi luËt hãa c¸c quy ®Þnh cña c¸c c«ng ­íc nµy vµo chÝnh s¸ch qu¶n lý th­¬ng m¹i quèc gia. Trong tiÕn tr×nh nµy cÇn chó träng ®Õn viÖc x©y dùng ch­¬ng tr×nh hîp t¸c kü thuËt víi c¸c c¬ quan m«i tr­êng n­íc ngoµi vµ quèc tÕ ®Ó viÖc ®­a c¸c ®iÒu kho¶n mßi tr­êng (theo c¸c HiÖp ®Þnh MEA) vµo luËt hoÆc chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt, tr¸nh nh÷ng quy ®Þnh r­êm rµ g©y c¶n trë cho th­¬ng m¹i. 1.2 C¸c gi¶i ph¸p nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña c¸c ngµnh hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m qua cña ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ tÕt ®Ñp nh­ng còng ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò m«i tr­êng hÕt søc phøc t¹p. §ã lµ viÖc ®¶m b¶o më réng th­¬ng m¹i vµ b¶o tån tµi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o vÖ m«i tr­êng, sinh th¸i. Nh­ ®· ®Ò cËp, hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam hiÖn nay chñ yÕu lµ s¶n phÈm th«, s¬ chÕ, tû lÖ hµng cã nguån gèc thiªn nhiªn t­¬ng ®èi cao nh­ kho¸ng s¶n, hµng n«ng s¶n, h¶i s¶n, l©m s¶n... NÕu ph¸t triÓn s¶n xuÊt theo h­íng t¨ng c­êng khai th¸c c¸c s¶n phÈm cã nguån gèc ®a d¹ng sinh häc nªu trªn mµ kh«ng chó träng c«ng t¸c b¶o tån ph¸t triÓn chóng th× trong t­¬ng lai kh«ng nh÷ngnguån tµi nguyªn bÞ c¹n kiÖt mµ nguy c¬ m«i tr­êng còng rÊt lín. Bªn c¹nh ®ã chÝnh s¸ch ®Çu t­ trµn lan cã nguy c¬ lµm mÊt ®i tÝnh ®a d¹ng sinh häc ë mét sè vïng c«ng nghiÖp hãa míi. Cho nªn theo em mäi cè g¾ng cña chÝnh s¸ch më réng th­¬ng m¹i ph¶i nh»m vµo viÖc b¶o vÖ sù ®a d¹ng sinh häc trong vïng. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®­îc ¸p dông ®Ó ®¶m b¶o ph¸t triÓn th­¬ng m¹i bÒn v÷ng ë ®©y lµ: 1 . Hîp nhÊt c¸c môc tiªu m«i tr­êng vµo c«ng t¸c kÕ ho¹ch hãa cña quèc gia, c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng, ®­a vµn dÒ m«i tr­êng vµo trong c¸c dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi. 2. ­u tiªn vµ t¨ng c­êng ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng, ®Æc biÖt lµ c¬ së h¹ tÇng cho s¶n xuÊt n«ng vµ c«ng nghiÖp. 3 . Khai th¸c c¸c ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh TRIMS cña WTO ®Ó sö dông linh ho¹t trong viÖc khuyÕn khÝch hç trî c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo m«i tr­êng. 4. Hç trî n«ng d©n c¶i thiÖn c¬ chÕ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, gi¶m sù xuèng cÊp cña ®Êt ®ai vµ chuyÓn dÇn sang c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th©n thiÖn víi m«i tr­êng. §Ó c¸c biÖn ph¸p hç trî nµy phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña WTO, kh«ng ph¶i lµ ®èi t­îng cÇn c¾t gi¶m lo¹i bá khi ta tham gia tæ chøc nµy, cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a Bé Th­¬ng m¹i vµ Bé N«ng NghiÖp & PT n«ng th«n trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh c¸c biÖn ph¸p cô thÓ. 5 . N©ng cao gi¸ thµnh c¸c s¶n phÈm cã chøa c¸c chi phÝ m«i tr­êng ®Ó h¹n chÕ sù sö dông l·ng phÝ c¸c nguån lùc m«i tr­êng. 6. §­a vµo ¸p dông "thuÕ m«i tr­êng" vµ "phÝ m«i tr­êng" ®Ó n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña ng­êi s¶n xuÊt vµ céng ®ång d©n c­ trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng, khuyÕn khÝch c¸c s¸ng kiÕn vÒ c¶i thiÖn m«i tr­êng, ®ång thêi t¹o nguån kinh phÝ cho viÖc bï ®¾p vµ kh¾c phôc nh÷ng thiÖt h¹i m«i tr­êng. 7. KhuyÕn khÝch c¸c ngµnh g©y « nhiÔm thµnh lËp quü b¶o vÖ m«i tr­êng, gãp phÇn gi¶m t¸c ®éng m«i tr­êng cña qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi hç trî nh÷ng dù ¸n ®Çu t­ xö lý « nhiÔm vµ b¶o ®¶m nh÷ng yªu cÇu quèc tÕ vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng. 8. Quy ho¹ch c¸c vïng kinh tÕ nh»m h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a viÖc khai th¸c bõa b·i c¸c s¶n phÈm ®a d¹ng sinh häc vµ cã sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan lËp kÕ ho¹ch vµ nh©n d©n vïng cã tµi nguyªn trong viÖc lËp quy ho¹ch. 9. CÇn cã chÝnh s¸ch hç trî vµ kiÓm so¸t ®Æc biÖt ®èi víi mét sè ngµnh mµ viÖc ph¸t triÓn cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn m«i tr­êng nh­ n«ng nghiÖp, khai th¸c vµ xuÊt khÈu thuû h¶i s¶n, l©m s¶n, kho¸ng s¶n... 1.3 C¸c gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn vÒ mÆt m«i tr­êng gãp phÇn n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam Xu h­íng héi nhËp ®ang diÔn ra víi quy m« vµ tèc ®é ngµy cµng nhanh. §Ó héi nhËp kinh tÕ c¸c n­íc ®ang tõng b­íc tiÕn tíi xo¸ bá c¸c c¶n trë th­¬ng m¹i, nh»m thùc hiÖn qu¸ tr×nh tù do. Khi c¸c h¹n chÕ th­¬ng m¹i nh­ thuÕ quan thñ tôc hµnh chÝnh trong ngo¹i th­¬ng ®­îc níi láng th× c¸c tiªu chuÈn, quy ®Þnh vÒ kü thuËt ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong c¹nh tranh th­¬ng m¹i quèc tÕ, trong ®ã ®Æc biÖt quan -träng lµ c¸c tiªu chuÈn, quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng. §Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng hãa cña m×nh nh»m ®¶m b¶o héi nhËp vµ b¶o vÖ m«i tr­êng, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng nh÷ng ph¶i n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm mµ cßn ph¶i ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng ®èi víi s¶n phÈm, chuÈn bÞ kü l­ìng c¸c ®iÒu kiÖn vÒ mÆt m«i tr­êng ®Ó s¶n phÈm cña m×nh ®ñ søc c¹nh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. D­íi ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p gióp c¸c doanh nghiÖp t×m hiÓu vµ ¸p dông c¸c tiªu chuÈn vµ quy ®Þnh m«i tr­êng nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh hµng hãa, v­ît qua hµng rµo xanh ®Ó më réng xuÊt khÈu: 1. KhuyÕn khÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ nh÷ng nhµ xuÊt khÈu ¸p dông HÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ISOI4000. §©y sÏ lµ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn hµng ®Çu cho phÐp hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam tiÕp cËn vµ më réng thÞ tr­êng ®ång thêi gãp phÇn h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng m«i tr­êng do th­¬ng m¹i g©y ra. Tr­íc m¾t, cÇn nghiªn cøu ¸p dông c¸c vÊn ®Ò cña HÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng theo ISO 14000 t¹i mét sè xÝ nghiÖp ®iÓm vµ sÏ nh©n réng dÇn ra c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kh¸c. §ång thêi më c¸c líp ®µo t¹o, tËp huÊn cho c¸c ®¬n vÞ ®µo t¹o ®éi ngò chuyªn gia t­ vÊn cã ®ñ tr×nh ®é ®Ó ¸p dông HÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng, ®µo t¹o c¸c ®¸nh c¬i viªn cho viÖc chøng nhËn HÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng . 2. §Ó héi nhËp víi th­¬ng m¹i khu vùc vµ thÕ giíi, ®ång thêi b¶o vÖ m«i tr­êng, cÇn ph¶i nghiªn cøu vµ khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn m«i tr­êng cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mµ chóng ta lµ thµnh viªn hoÆc ®ang chuÈn bÞ gia nhËp nh­ ASEAN, WTO... nh»m t¹o ra c¸c c«ng cô th­¬ng m¹i h÷u hiÖu, ®­îc c¸c n­íc c«ng nhËn trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng ë ViÖt Nam. §ång thêi sö dông linh ho¹t c¸c quy ®Þnh nh­ c¸c ®iÒu kho¶n HiÖp ®Þnh TRIMS, hiÖp ®Þnh SPS, hiÖp ®Þnh vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i (TBT) cña WTO ®Ó khuyÕn khÝch, hç trî c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo m«i tr­êng. 3. Cã h×nh thøc hç trî c¸c doanh nghiÖp ®iÒu chØnh c¬ cÊu, tõng b­íc chuyÓn h­íng sang s¶n xuÊt s¹ch (Cuan Production) tiÕn tíi phæ cËp ISOI4000 cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp, më réng d¸n nh·n sinh th¸i cho tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm liªn quan ®Õn m«i tr­êng. §©y còng lµ lÜnh vùc ViÖt Nam cÇn ­u tiªn vµ nhanh chãng x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c kü thuËt víi c¸c tæ chøc quèc tÕ liªn quan ®Ó ®¶m b¶o c¸c h×nh thøc hç trî trªn lµ cã hiÖu qu¶ vµ kh«ng tr¸i víi c¸c quy ®Þnh vÒ trî cÊp cña WTO. 4. Sö dông c¸c c«ng cô kinh tÕ trong viÖc qu¶n lý m«i tr­êng ®èi víi c¸c d.oanh nghiÖp. Thùc hiÖn nguyªn t¾c ng­êi g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ ®Ó n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp ®èi víi m«i tr­êng. 5. C¸c c¬ quan chøc n¨ng cÇn phæ biÕn c¸c th«ng tin vÒ c¸c tiªu chuÈn m«i tr­êng liªn quan tíi s¶n phÈm ®ång thêi giíi thiÖu c¸c quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn m«i tr­êng cña mét sè n­íc lµ b¹n hµng cña ViÖt Nam cho c¸c doanh nghiÖp. 6. CÇn chó träng ®Æc biÖt trong viÖc qu¶n lý ®èi víi mét sè lÝnh vùc th­¬ng m¹i nh¹y c¶m cã ¶nh h­ëng lín ®Õn m«i tr­êng sau ®©y: - Th­¬ng m¹i ®èi víi c¸c s¶n phÈm tõ ®a d¹ng sinh häc ( s¶n phÈm tõ c¸c hÖ sinh th¸i trªn ®Êt liÒn, thuû häc vµ biÓn), c¸c s¶n phÈm thùc vËt vµ ®éng vËt liªn quan ®Õn c«ng ­íc ®a d¹ng sinh häc, c«ng ­íc cÊm bu«n b¸n c¸c loµi ®éng vËt quý hiÕm; Th­¬ng m¹i ®èi víi c¸c s¶n phÈm cã nguån gèc hãa chÊt ®éc h¹i, c¸c chÊt th¶i liªn quan ®Õn c«ng ­íc qu¶n lý, vËn chuyÓn c¸c chÊt nguy hiÓm xuyªn qua biªn giíi; Th­¬ng m¹i xuÊt nhËp khÈu c«ng nghÖ l¹c hËu, c«ng nghÖ g©y « nhiÔm m«i tr­êng; - Th­¬ng m¹i c¸c chÊt th¶i, vËt liÖu th¶i, phÕ th¶i cã nguån gèc hãa chÊt ®éc h¹i; Th­¬ng m¹i ®èi víi c¸c s¶n phÈm thùc phÈm chÕ biÕn; - Th­¬ng m¹i n¨ng l­îng, n¨ng l­îng hãa th¹ch, dÇu khÝ, thuû ®iÖn; Th­¬ng m¹i kho¸ng s¶n liªn quan ®Õn m«i tr­êng sinh th¸i ®Êt, n­íc, rõng. 1.4 Gi¶i ph¸p vÒ kü thuËt 1. Quy ho¹ch l¹i c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ kinh doanh thùc phÈm chÕ biÕn, b¸n lÎ x¨ng dÇu, hãa chÊt, ®iÓm giÕt mæ, c¸c chî, kh¸ch s¹n vµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt thuéc c¸c ngµnh kh¸c theo h­íng tËp trung thµnh c¸c khu c«ng nghiÖp, dÞch vô theo ngµnh hµng ®Ó cã ph­¬ng ¸n tËp trung xö lý chÊt th¶i, võa gi¶m chi phÝ xö lý chÊt th¶i cña tõng c¬ së riªng biÖt, võa tr¸nh g©y « nhiÔm ë nhiÒu khu vùc kh¸c nhau. 2. C¶i tiÕn, n©ng cao kü thuËt cña c¸c trang thiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c nµy, gãp phÇn h¹n chÕ c¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm m«i tr­êng. 3 . Thay ®æi c«ng nghÖ ®éc h¹i g©y « nhiÔm b»ng c¸c c«ng nghÖ s¹ch Ýt g©y « nhiÔm h¬n hoÆc kh«ng g©y « nhiÔm. 4. §Çu t­ c«ng nghÖ xö Iý c¸c chÊt th¶i theo hai h­íng: khuyÕn khÝch nghiªn cøu thiÕt kÕ c¸c thiÕt bÞ, d©y chuyÒn c«ng nghÖ cã th s¶n xuÊt trong n­íc ®ång thêi nhËp khÈu c¸c c«ng nghÖ tiÖn tiÕn tõ n­íc ngoµi, ®¶m b¶o cho viÖc xö lý chÊt th¶i ®¹t tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng; x©y dùng hÖ thèng xö lý chÊt th¶i, pha lo·ng chÊt th¶i. 5. Do nh÷ng khã kh¨n vÒ tµi chÝnh nªn ®ång thêi víi viÖc trang bÞ c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ míi, hiÖn ®¹i cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc vÉn ph¶i x©y dùng, l¾p ®Æt bæ sung c¸c thiÕt bÞ chèng vµ xö lý « nhiÔm m«i tr­êng cho c¸c thiÕt bÞ, c«ng nghÖ hiÖn cã vµ ®ang vËn hµnh trong c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt ®Ó tõng b­íc h¹n chÕ, tiÕn tíi chÊm dót viÖc th¶i c¸c chÊt ®éc h¹i vµo m«i tr­êng kh«ng khÝ, ®Êt vµ n­íc. 6. NhËp khÈu c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, cã chän läc kü l­ìng, ­u tiªn c¸c c«ng nghÖ n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm; n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, c¸c c«ng nghÖ s¹ch, Ýt g©y « nhiÔm m«i tr­êng. 7. Thu håi vµ .t¸i sö dông mét sè chÊt th¶i r¾n ®Æc thï trong mét sè c¬ së s¶n xuÊt cã nguy c¬ g©y « nhiÔm cao nh­ c¸c c¬ së dÖt may, c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt thuèc l¸, cao su... 8. Nghiªn cøu kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi sang dïng c¸c lo¹i nhiªn liÖu Ýt g©y « nhiÔm m«i tr­êng. §©y lµ mét trong nh÷ng h­íng di dóng ®¾n mµ nhiÒu n­íc ®ang h­íng tíi bëi nÕu h¹n chÕ viÖc sö dông nhiªn liÖu g©y « nhiÔm trong s¶n xuÊt sÏ gi¶m ®­îc ®¸ng kÓ nguån g©y « nhiÔm hiÖn nay. 9. Th«ng qua viÖc thÈm ®Þnh, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh th­¬ng m¹i ®Ó ph©n Lo¹i cô thÓ møc ®é g©y « nhiÔm m«i tr­êng cña tõng c¬ së s¶n xuÊt, tõ ®ã cã biÖn ph¸p xö lý thÝch hîp. §èi víi nh÷ng c¬ së g©y « nhiÔm m«i tr­êng kh«ng thÓ kh¾c phôc ®­îc cã thÓ m¹nh d¹n chuyÓn ®æi ngµnh nghÒ s¶n xuÊt, thay ®æi c«ng nghÖ míi hoÆc thËm chÝ buéc ph¶i ngõng s¶n xuÊt:.. §èi víi nh÷ng c¬ së g©y « nhiÔm ë møc ®é thÊp h¬n cã thÓ t×m h­íng kh¾c phôc b»ng viÖc c¶i tiÕn c«ng nghÖ, x©y dùng; l¾p ®Æt hÖ thèng xö Iý chÊt th¶i, thu lÖ phÝ víi c¸c ho¹t ®éng g©y « nhiÔm, ®¸nh thuÕ vµo mét sè s¶n phÈm g©y « nhiÔm. 10 Cã h×nh thøc hç trî c¸c doanh nghiÖp ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt,tõng b­íc chuyÓn sang s¶n xuÊt s¹ch, tiÕn tíi phæ cËp tiªu chuÈn ISO 14000 cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp, më réng viÖc d¸n nh·n sinh th¸i cho tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng. 11 . Tranh thñ sù trî gióp kü thuËt vµ hîp t¸c cña c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó tËn dông mÆt tÝch cùc cña qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ trong vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng, ®ång thêi cã biÖn ph¸p sö dông c¸c nguån vèn trî gióp cña n­íc ngoµi mét c¸ch hiÖu qu¶. 1.5 C¸c gi¶i ph¸p vÒ gi¸o dôc ý thøc céng ®ång 1. T¨ng c­êng viÖc tuyªn truyÒn, phæ biÕn c¸c quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng ®Õn mäi ng­êi d©n trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. 2. N©ng cao nhËn thøc, ý thøc cña ng­êi d©n trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng vµ thay ®æi së thÝch tiªu dïng hµng hãa theo h­íng cã lîi cho m«i tr­êng nh­ ­a dïng s¶n phÈm ®­îc d¸n "nh·n hiÖu xanh", dïng khÝ ®èt hoÆc n¨ng l­îng mÆt trêi thay cho viÖc dïng than hay ®iÖn lµm nhiªn liÖu cho sinh ho¹t... ChÝnh ng­êi tiªu dïng sÏ lµ ®éng lùc buéc nhµ s¶n xuÊt ph¶i ®Çu t­ c«ng nghÖ, thay ®æi mÆt hµng ®Ó ®¸p øng së thÝch cña ng­êi tiªu dïng. 3. Kh«ng ngõng n©ng cao ý thøc cña ng­êi d©n trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng nãi chung vµ trong viÖc sö dông hãa chÊt b¶o vÖ thùc vËt, ph©n hãa häc... nãi riªng. §iÒu nµy kh«ng chØ cã ý nghÜa ®èi víi ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr­êng trong n­íc mµ cßn thÓ hiÖn tr¸ch nhiÖm cña ViÖt Nam trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng trong khu vùc còng nh­ thÕ giíi, phï hîp víi nh÷ng cam kÕt quèc tÕ mµ ViÖt Nam tham gia. 4. Më c¸c khãa ®µo t¹o ng¾n h¹n cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ qu¶n lý vÒ vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng, mèi quan hÖ gi÷a m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. N©ng cao tr×nh ®é cña c¸n bé lµm th­¬ng m¹i vµ ®µm ph¸n th­¬ng m¹i vÒ mèi quan hÖ gi÷a th­¬ng m¹i tù do vµ m«i tr­êng, tõ ®ã gióp hä cã lý lÏ ®Êu tranh v× lîi Ých quèc gia trong nh÷ng cuéc häp vµ th¶o luËn quèc tÕ vÒ th­¬ng m¹i, h¹n chÕ nh÷ng quyÕt ®Þnh cã thÓ lµm thua thiÖt ®èi víi-nhµ s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng trong n­íc. 5. Cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c Bé, ngµnh vµ nh©n d©n trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng. 6. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi c¸c céng ®ång, côm d©n c­ tu©n thñ ®óng c¸c tiªu chuÈn m«i tr­êng hoÆc cã nh÷ng ho¹t ®éng tÝch cùc nh»m b¶o vÖ m«i tr­êng. 7 . N©ng cao tr×nh ®é hiÓu biÕt vÒ m«i tr­êng cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i vµ tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong céng ®ång. 8. T×m kiÕm th«ng tin vµ ®iÒu kiÖn dÔ dµng ®Ó kiÓm nghiÖm c¸c s¶n phÈm bÞ cÊm trªn thÕ giíi vµ hËu qu¶ m«i tr­êng cña chóng, ®ång thêi phæ cËp c¸c th«ng tin nãi trªn cho c¸c Bé, ngµnh h÷u quan, nhÊt lµ c¸c c¬ quan ®iÒu hµnh xuÊt nhËp khÈu vµ doanh nghiÖp ®Ó n©ng cao nhËn thøc vÒ t×nh h×nh bu«n b¸n c¸c s¶n phÈm nguy h¹i ®èi víi m«i tr­êng vµ ®èi s¸ch cña c¸c n­íc, tõ ®ã t×m ra biÖn ph¸p phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña ViÖt Nam. Kh«ng nh÷ng thÕ, c¸c th«ng tin m«i tr­êng, còng cÇn ®­îc ph¸t triÓn m¹nh vµ truyÒn t¶i nhiÒu h¬n n÷a tíi c¸c ®èi t­îng cã liªn quan kh¸c nh­ quÇn chóng, c¸c nhµ s¶n xuÊt, c¸c c¬ quan qu¶n lý kinh tÕ. Trªn ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p mang tÝnh khuyÕn nghÞ víi mong muèn gãp phÇn lµm gi¶m nh÷ng t¸c ®éng m«i tr­êng do ho¹t ®éng th­¬ng m¹i g©y ra. ViÖc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p mét c¸ch triÖt ®Ó lµ hÕt søc khã kh¨n vµ cÇn ph¶i cã sù phèi hîp cña tÊt c¶ c¸c ngµnh h÷u quan vµ céng ®ång d©n c­. Trong ®iÒu kiÖn chóng ta cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ kinh tÕ th× viÖc ®Çu t­ tµi chÝnh cho vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng cßn rÊt h¹n hÑp, ®ßi hái sù nç lùc cña Nhµ n­íc, nh©n d©n vµ sù gióp ®ì cña céng ®ång quèc tÕ, t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng h«m nay vµ mai sau. 2. Mét sè c«ng viÖc cÊp b¸ch cña ngµnh th­¬ng m¹i nh»m gãp phÇn b¶o vÖ m«i tr­êng trong nh÷ng n¨m tíi Trong xu thÕ héi nhËp nÒn kinh tÕ quèc gia víi kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®ãng mét vai trß hÕt søc träng yÕu nh»m thùc hiÖn ®­êng lèi ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, ®ång thêi lµ t©m ®iÓm ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò m«i tr­êng trong ®iÒu kiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i. HËu qu¶ « nhiÔm m«i tr­êng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc trong khu vùc lµ bµi häc quý b¸u gióp chóng ta nh×n nhËn vÊn ®Ò ngay tõ b©y giê, tr¸nh cho nh÷ng tr¶ gi¸ lín vÒ sau nh»m b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. Trong mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu víi b¶o vÖ m«i tr­êng, cÇn khÈn tr­¬ng tiÕn hµnh mét sè c«ng viÖc sau: 2.1Nhanh chãng ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thùc hiÖn LuËt th­¬ng m¹i Nhanh chãng ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thùc hiÖn LuËt th­¬ng m¹i, t¹o m«i tr­êng ph¸p lý cho c¸c doanh nghiÖp tù do c¹nh tranh trong c¸c lÜnh vùc cho phÐp, còng nh­ t¹o ra hµng rµo ng¨n cÊm hoÆc h¹n chÕ kinh doanh ë nh÷ng lÜnh vùc mµ Nhµ n­íc kh«ng khuyÕn khÝch, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr­êng, b¶o vÖ søc kháe céng ®ång. C¹nh tranh lµnh m¹nh ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc sù chó ý ®Õn quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng, do ®ã phÊn ®Êu cung cÊp hµng hãa vµ dÞch vô víi chÊt l­îng ngµy mét tèt h¬n víi gi¸ c¶ hîp lý. §ã chÝnh lµ søc Ðp buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i thay ®æi, n©ng cÊp ®Çu t­ thiÕt bÞ c«ng nghÖ míi nh»m t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao víi chi phÝ nguyªn liÖu Ýt nhÊt. Trong ®iÒu kiÖn ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng cña nh©n d©n ®­îc n©ng cao th× xu h­íng sö dông s¶n phÈm d¸n nh·n hiÖu sinh th¸i ngµy cµng t¨ng sÏ ®Æt c¸c doanh nghiÖp tr­íc bµi to¸n kinh doanh g¾n víi b¶o vÖ m«i tr­êng. 2.2 Sím x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch vµ v¹ch ra lé tr×nh hîp lý ®Ó tham gia cã hiÖu qu¶ AFTA, WTO vµ mét sè tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ kh¸c. §©y lµ xu h­íng kh¸ch quan vµ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh tù do hãa th­¬ng m¹i. NhËn thùc ®Çy ®ñ vµ ®óng ®¾n vÊn ®Ò nµy ®Ó cã sù héi nhËp hîp lý, gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ víi b¶o vÖ m«i tr­êng, tù do hãa víi b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong n­íc. Yªu cÇu c¬ b¶n cña c¸c tæ chøc nµy lµ t¹o ra c¸c khu vùc mËu dÞch tù do trªn c¬ së gi¶m dÇn vµ tiÕn ®Õn lo¹i bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan gi÷a c¸c thµnh viªn. Do kinh tÕ cña ta cã xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp, kinh nghiÖm qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cßn thiÕu, nªn héi nhËp mµ kh«ng cã sù chuÈn bÞ tèt n­íc ta sÏ trë thµnh thÞ tr­êng tiªu thô hµng ho¸ cã chÊt l­îng thÊp, thiÕt bÞ cò, c«ng nghÖ l¹c hËu cña c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn h¬n, dÉn ®Õn ¶nh h­ëng søc kháe céng ®ång, ph¸ hñy m«i tr­êng sinh th¸i mµ chi phÝ ®Ó t¸i t¹o sÏ khã l­êng hÕt ®­îc. 2.3 Hoµn chØnh chÝnh s¸ch xuÊt - nhËp khÈu Hoµn chØnh chÝnh s¸ch xuÊt - nhËp khÈu, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch xuÊt khÈu hµng n«ng - l©m - h¶i s¶n, chÝnh s¸ch nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ, hãa chÊt phôc vô n«ng nghiÖp vµ mét sè ngµnh c«ng nghiÖp. ChÝnh s¸ch xuÊt - nhËp khÈu mét mÆt ®¸p øng ®­îc yªu cÇu më réng, ®Èy m¹nh c«ng t¸c xuÊt khÈu, phôc vô ®­îc c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa nÒn kinh tÕ, mÆt kh¸c ph¶i gãp phÇn tÝch cùc vµo ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr­êng tr­íc m¾t còng nh­ cho nh÷ng n¨m tiÕp theo th«ng qua chÝnh s¸ch vµ c«ng t¸c qu¶n lý xuÊt - nhËp khÈu ®Ó thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ cña ViÖt Nam vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng (nh­ NghÞ ®Þnh th­ Montreal, ISO 14000, hiÖp ®Þnh vÒ gç nhiÖt ®íi…). 2.4 T¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t thÞ tr­êng T¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t thÞ tr­êng; ®Èy m¹nh c«ng t¸c chèng bu«n lËu, s¶n xuÊt hµng gi¶, kinh doanh hµng kÐm chÊt l­îng; lµm tèt viÖc ®¨ng ký vµ b¶o vÖ nh·n hiÖu hµng hãa. §©y lµ mÆt trËn ®Êu tranh gay go vµ phøc t¹p ®­îc §¶ng, ChÝnh phñ vµ nh©n d©n hÕt søc quan t©m. Lµm tèt c«ng t¸c nµy lµ gãp phÇn t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, ng¨n chÆn sù ¶nh h­ëng cña hµng kÐm chÊt l­îng ®Õn søc kháe céng ®ång vµ m«i tr­êng sinh th¸i. 2.5 Më c¸c líp tËp huÊn, ®µo t¹o, héi th¶o, tranh thñ kinh nghiÖm vµ sù tµi trî quèc tÕ Më c¸c líp tËp huÊn, ®µo t¹o, héi th¶o, tranh thñ kinh nghiÖm vµ sù tµi trî quèc tÕ ®Ó n©ng cao tr×nh ®é hiÓu biÕt vÒ m«i tr­êng trong mèi quan hÖ víi tù do hãa th­¬ng m¹i cho c¸n bé thuéc Bé th­¬ng m¹i phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc, ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i víi môc tiªu h­íng ®Õn ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Thêi ®¹i ngµy nay víi ®Æc thï c¸c quan hÖ quèc tÕ ph¸t triÓn tíi møc mµ kh«ng cã mét quèc gia dï thuéc hÖ thèng kinh tÕ x· héi nµo, ph¸t triÓn cao hoÆc thÊp cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn mµ kh«ng chÞu sù t¸c ®éng cña nh÷ng quan hÖ mang tÝnh toµn cÇu hoÆc khu vùc. Muèn ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc, phÊn ®Êu ®­a ViÖt Nam thµnh mét quèc gia giÇu m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh th× kh«ng cã con ®­êng nµo kh¸c lµ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ trªn c¬ së n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh b»ng nh÷ng hµng hãa dÞch vô cã chÊt l­îng tèt, hîp lý. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, chóng ta còng sÏ ph¶i ®èi ®Çu víi mét vÊn ®Ò mang tÝnh toµn cÇu lµ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. Tr­íc xu thÕ ngµy cµng yªu cÇu nghiªm ngÆt h¬n vÒ m«i tr­êng, cuèi cïng con ng­êi còng ®· nhËn thøc ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng m«i tr­êng sèng ®i ®«i víi ph¸t triÓn kinh tÕ. Hoµ hîp chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i - t©m ®iÓm cña hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ - víi c¸c chÝnh s¸ch m«i tr­êng trong bèi c¶nh khu vùc hãa, toµn cÇu hãa sÏ lµ c¸ch h÷u hiÖu ®Ó ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng, ®¶m b¶o sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ bÒn v÷ng cña ®Êt n­íc. 3. Mét sè viÖc mµ c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu cÇn tiÕn hµnh 3.1 N©ng cao nhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña c¸c tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng trong viÖc s¶n xuÊt, cung cÊp hµng hãa vµ dÞch vô ra thÞ tr­êng quèc tÕ. CÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng ®©y lµ nhu cÇu thiÕt th©n cña doanh nghiÖp, xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña chÝnh c¸c doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th­êng cho r»ng chi phÝ m«i tr­êng do kh«ng n»m trong gi¸ c¶ cÊu thµnh nªn s¶n phÈm nªn th­êng lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña hµng hãa. 3.2. Nghiªn cøu kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ nh­ ISO 14000, c¸c tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng cña thÞ tr­êng nhËp khÈu. Mçi ngµnh nghÒ cã nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt vµ m«i tr­êng riªng mµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i chñ ®éng t×m hiÓu. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña ta th­êng lµ n«ng s¶n, thñy s¶n, dÖt may, da giÇy… C¸c ngµnh nµy ®Òu ph¶i tu©n theo c¸c yªu cÇu vÒ m«i tr­êng. 3.3. Cïng víi sù hç trî cña ChÝnh phñ c¸c doanh nghiÖp nªn dÇn dÇn ®Çu t­, ®Þnh h­íng cho viÖc ¸p dông c«ng nghÖ s¹ch vµo s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu hay chñ ®éng ®Çu t­ ¸p dông c«ng nghÖ th©n thiÖn víi m«i tr­êng. 3. 4. Kh«ng ngõng cËp nhËt th«ng tin vÒ c¸c v¨n b¶n ph¸p quy mµ Nhµ n­íc ban hµnh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng ®Ó cã thÓ thùc hiÖn tèt tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc tr¸nh lµm tæn h¹i ®Õn m«i tr­êng. 3.5. T×m hiÓu c¸c th«ng tin vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp th­¬ng m¹i liªn quan ®Õn m«i tr­êng. Trong c¬ chÕ WTO, ®©y lµ nhiÖm vô cña ChÝnh phñ. Song muèn thùc hiÖn tèt ph¶i cã sù phèi hîp, trao ®æi th«ng tin ®Çy ®ñ gi÷a kªnh doanh nghiÖp - hiÖp héi ngµnh nghÒ - ChÝnh phñ. ._.