Tác động của dòng vốn và những giải pháp kiểm soát dòng vốn tại Việt Nam trong quá trình hội nhập

1 MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU ....................................................................................................................01 CHÖÔNG I: DOØNG VOÁN VAØ KINH NGHIEÄM KIEÅM SOAÙT VOÁN ÔÛ MOÄT SOÁ NÖÔÙC ÑANG PHAÙT TRIEÅN ...................................................................03 1.1. Toång quan veà doøng voán quoác teá ................................................................................03 1.1.1. Khaùi nieäm ...............................................................................................................03 1.1.2. Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán söï di chuyeån cuûa doøng voán quoác teá ...........................04 1.2. Taùc ñoäng cuûa doøng voán quoác teá ................................................................................05 1.2.1. Nhöõng aûnh höôûng cuûa doøng voán quoác teá ñeán neàn kinh teá......................................05 1.2.2. Kieåm soaùt voán coù phaûi laø vieäc laøm caàn thieát hay khoâng........................................07 1.3. Xu höôùng chung cuûa doøng voán nhöõng naêm gaàn ñaây...............................................08 1.4. Kinh nghieäm kieåm soaùt doøng voán taïi moät soá quoác gia ñang phaùt trieån ...............12 1.4.1.Xu höôùng doøng voán vaø nhöõng nguyeân nhaân hình thaønh neân xu höôùng naøy taïi moät soá quoác gia ñang phaùt trieån......................................................................................12 1.4.1.1.Haøn Quoác ......................................................................................................13 1.4.1.2.Thaùi Lan, Malaysia vaø Indonesia ..................................................................14 1.4.2. Kinh nghieäm kieåm soaùt doøng voán taïi Haøn Quoác, Thaùi Lan, Malaysia ..................16 1.4.2.1. Kinh nghieäm kieåm soaùt doøng voán cuûa Haøn Quoác..........................................16 1.4.2.2. Kinh nghieäm kieåm soaùt doøng voán cuûa Thaùi Lan............................................19 1.4.2.3. Kinh nghieäm kieåm soaùt doøng voán cuûa Malaysia ...........................................22 CHÖÔNG II: VAÁN ÑEÀ THÖÏC HIEÄN KIEÅM SOAÙT VOÁN TAÏI VIEÄT NAM TRONG NHÖÕNG NAÊM QUA................................................................27 2.1. Khaùi quaùt veà neàn kinh teá Vieät Nam .........................................................................27 2.1.1. Toång theå böùc tranh kinh teá Vieät Nam naêm 2003....................................................27 2.1.2. Hoaït ñoäng ngoaïi thöông..........................................................................................29 2 2.1.3. Hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam.......................................................32 2.2. Nhöõng neùt ñaëc thuø cuûa doøng voán taïi Vieät Nam ......................................................33 2.2.1. Xu höôùng vaø thaønh phaàn doøng voán vaøo..................................................................33 2.2.1.1. Doøng voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi – FDI ...............................................33 2.2.1.2. Doøng voán ñaàu tö giaùn tieáp – FPI..................................................................35 2.2.1.3. Doøng voán vay vaø vieän trôï cuûa Chính phuû .....................................................38 2.2.1.4. Doøng voán vay cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam ............................................39 2.2.1.5. Doøng ngoaïi hoái chuyeån veà töø caùc khoaûn thu nhaäp caù nhaân ôû nöôùc ngoaøi ....40 2.2.2. Xu höôùng vaø thaønh phaàn doøng voán ra.....................................................................41 2.2.2.1. Doøng voán ñaàu tö tröïc tieáp ra nöôùc ngoaøi......................................................41 2.2.2.2. Tình hình vay vaø cho vay nöôùc ngoaøi............................................................41 2.3. Thöïc traïng vaán ñeà kieåm soaùt doøng voán taïi Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây-------------------------------------------------------------------------------------------------- 42 2.3.1. Taùc ñoäng cuûa chính saùch tyû giaù ..............................................................................42 2.3.2. Taùc ñoäng cuûa chính saùch tieàn teä .............................................................................44 2.3.2.1.Veà ñieàu haønh laõi suaát.....................................................................................44 2.3.2.2.Veà quaûn lyù ngoaïi hoái .....................................................................................46 2.3.3. Taùc ñoäng cuûa chính saùch taøi khoaù ..........................................................................50 2.3.4. Nhöõng thaønh quaû vaø toàn taïi cuûa caùc chính saùch taøi chính tieàn teä trong giai ñoaïn hoäi nhaäp ..................................................................................................................52 CHÖÔNG III: KIEÅM SOAÙT DOØNG VOÁN ÑEÅ GOÙP PHAÀN OÅN ÑÒNH VAØ PHAÙT TRIEÅN NEÀN KINH TEÁ VIEÄT NAM TRONG QUAÙ TRÌNH HOÄI NHAÄP.......................................................................................................55 3.1. Nhöõng thaùch thöùc ñoái vôùi xu höôùng cuûa doøng voán trong giai ñoaïn hoäi nhaäp ......55 3.1.1. Nhöõng döï ñoaùn lieân quan ñeán söï luaân chuyeån cuûa doøng voán ...............................55 3.1.2. Ruûi ro lieân quan ñeán keát caáu doøng voán ..................................................................58 3 3.2. Nhöõng quan ñieåm chuû ñaïo khi thöïc hieän kieåm soaùt voán taïi Vieät Nam ................60 3.3. Kieåm soaùt ñeå doøng voán trôû thaønh taùc nhaân taïo neân söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån oån ñònh cuûa neàn kinh teá Vieät Nam trong giai ñoaïn hoäi nhaäp ---------------- 68 3.3.1. Thöïc hieän caùc giaûi phaùp taùc ñoäng leân doøng voán vaøo..............................................68 3.3.1.1.Caùc giaûi phaùp tröïc tieáp kieåm soaùt doøng voán vaøo ...........................................68 3.3.1.2.Caùc giaûi phaùp giaùn tieáp kieåm soaùt doøng voán vaøo ..........................................69 3.3.2. Thöïc hieän caùc giaûi phaùp taùc ñoäng leân doøng voán ra ................................................71 3.3.2.1.Caùc giaûi phaùp tröïc tieáp kieåm soaùt doøng voán ra .............................................71 3.3.2.2.Caùc giaûi phaùp giaùn tieáp kieåm soaùt doøng voán ra.............................................72 3.3.3. Caùc giaûi phaùp höôùng ñeán moâi tröôøng ñaàu tö ..........................................................73 3.4. Moät soá giaûi phaùp veà chính saùch an toaøn taøi chính nhaèm giaûm thieåu nguy cô ñaûo ngöôïc doøng voán ..................................................................................................74 3.4.1 Chính saùch an toaøn taøi chính....................................................................................74 3.4.2 Noäi dung cuûa chính saùch an toaøn taøi chính trong quaù trình hoäi nhaäp ......................74 3.4.3 Chính saùch an toaøn taøi chính ñoái vôùi caùc ñònh cheá taøi chính Vieät Nam trong quaù trình töï do hoùa taøi khoaûn voán -------------------------------------------------------------------- 76 KEÁT LUAÄN--------------------------------------------------------------------------------------------- 78 DANH MUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC 4 LÔØI MÔÛ ÑAÀU Qua gaàn 20 naêm thöïc hieän ñoåi môùi, chuùng ta ñaõ gaët haùi ñöôïc nhieàu thaønh töïu to lôùn vaø raát quan troïng: Kinh teá phaùt trieån nhanh; toång saûn phaåm quoác daân trong nöôùc taêng gaáp ñoâi trong 10 naêm; neàn kinh teá töø choã thieáu löông thöïc, haøng tieâu duøng… nay ñaõ coù dö vaø xuaát khaåu, töø cô cheá taäp trung quan lieâu bao caáp ñaõ chuyeån sang cô cheá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, töø choã chuû yeáu coù hai thaønh phaàn kinh teá ñaõ chuyeån sang neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn… Tuy nhieân, chuùng ta cuõng coù theå nhaän ra nhöõng khieám khuyeát trong suoát quaù trình ñoåi môùi nhö: nhòp ñoä taêng tröôûng chaäm daàn cuøng vôùi söï suït giaûm caùc nguoàn voán ñaàu tö töø nöôùc ngoaøi; caùc nguy cô tuït haäu veà kinh teá, teä quan lieâu tham nhuõng, caùc vaán ñeà xaõ hoäi vaãn coøn toàn taïi vaø dieãn bieán phöùc taïp. Ñaëc bieät, thaùch thöùc lôùn nhaát coù tính chaát cô baûn laâu daøi maø chuùng ta phaûi ñöông ñaàu vaãn laø tình traïng thaáp keùm cuûa neàn kinh teá, khoaûng caùch veà trình ñoä phaùt trieån cuûa nöôùc ta so vôùi nhieàu nöôùc treân theá giôùi laø raát lôùn, trong khi chuùng ta ñang ôû trong giai ñoaïn caïnh tranh quoác teá ngaøy caøng quyeát lieät. Nhaän thöùc ñöôïc vaán ñeà naøy, töø Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù VIII, Ñaûng ta ñaõ ñeà ra chieán löôïc phaùt trieån kinh teá 10 naêm (2001 – 2010), trong ñoù nhaán maïnh muïc tieâu chuyeån dòch nhanh cô caáu kinh teá, lao ñoäng theo höôùng coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù. Ñeå thöïc hieän caùc muïc tieâu naøy, chuùng ta phaûi huy ñoäng toái ña caùc nguoàn löïc caû trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc, trong ñoù nguoàn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi chieám moät vò trí quan troïng. Thöïc teá trong thôøi gian qua nhòp taêng ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam ñang chöõng laïi, soá döï aùn môùi ñaêng kyù nhöng khoâng thöïc hieän phaùt sinh cao, nhieàu döï aùn khaùc ñang hoaït ñoäng thieáu hieäu quaû, theâm vaøo ñoù böôùc ñaàu thöïc hieän hoäi nhaäp taøi chính ñaõ khieán cho nhöõng nhaø quaûn lyù coù nhöõng luùng tuùng nhaát ñònh khi ñoái dieän vôùi söï dòch chuyeån cuûa caùc doøng voán. Chính vì vaäy, vaán ñeà thu huùt vaø quaûn lyù caùc doøng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong giai ñoaïn hoäi nhaäp vaø caïnh tranh gay gaét nhö hieän nay ñang laø moät trong nhöõng vaán ñeà ñöôïc söï quan taâm saâu saéc cuûa nhaø nöôùc. Vì lyù do naøy toâi thöïc hieän ñeà taøi “Taùc ñoäng cuûa doøng voán vaø nhöõng giaûi phaùp kieåm soaùt doøng voán taïi Vieät Nam trong quaù trình hoäi nhaäp” Quyeát ñònh thöïc hieän ñeà taøi naøy, ngöôøi vieát chæ mong muoán ñöôïc giôùi thieäu moät soá giaûi phaùp thu huùt doøng voán vaøo taïi caùc quoác gia ñang phaùt trieån ñieån hình, laø laùng 5 gieàng gaàn guõi vôùi Vieät Nam, ñoàng thôøi phaân tích moät soá kinh nghieäm quaûn lyù doøng voán taïi caùc quoác gia naøy so saùnh vôùi nhöõng bieän phaùp ñang ñöôïc thöïc hieän ôû Vieät Nam. Treân côû sôû ñoù, ñeà taøi cuõng ñeà xuaát theâm nhöõng giaûi phaùp nhaèm taêng cöôøng hieäu quaû kieåm soaùt doøng voán taïi Vieät Nam nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu hoäi nhaäp. Ñeà taøi söû duïng caùc phöông phaùp phaân tích soá lieäu thöïc teá, phöông phaùp so saùnh töông quan, phöông phaùp duy vaät bieän chöùng laøm caùc phöông phaùp thöïc hieän chuû yeáu. Noäi dung cuûa ñeà taøi bao goàm ba chöông nhö sau: Chöông I: Doøng voán vaø kinh nghieäm kieåm soaùt voán ôû moät soá nöôùc ñang phaùt trieån. Chöông II: Vaán ñeà thöïc hieän kieåm soaùt voán taïi Vieät Nam trong nhöõng naêm qua. Chöông III: Kieåm soaùt doøng voán ñeå goùp phaàn oån ñònh vaø phaùt trieån neàn kinh teá Vieät Nam trong quaù trình hoäi nhaäp. 6 CHÖÔNG I: DOØNG VOÁN VAØ KINH NGHIEÄM KIEÅM SOAÙT VOÁN ÔÛ MOÄT SOÁ NÖÔÙC ÑANG PHAÙT TRIEÅN 1.1. TOÅNG QUAN VEÀ DOØNG VOÁN QUOÁC TEÁ 1.1.1. Khaùi nieäm Doøng löu chuyeån voán laø caùc giao dòch quoác teá mua baùn taøi saûn thöïc (thieát bò saûn xuaát, baát ñoäng saûn…) vaø taøi saûn taøi chính (coå phieáu, traùi phieáu, caùc khoaûn cho vay vaø caùc traùi quyeàn ñoái vôùi tieàn göûi ngaân haøng…). Ngoaøi ra, coøn coù caùc loaïi giao dòch taøi khoaûn voán khaùc nhö: tín duïng taøi chính – thöông maïi, giao dòch treân caùc taøi khoaûn ngaân haøng, caùc nguoàn voán vieän trôï chính thöùc vaø khoâng chính thöùc… Caùc doøng löu chuyeån voán naøy ñöôïc ghi nhaän trong taøi khoaûn voán cuûa caùn caân thanh toaùn. Moät quoác gia coù thaâm huït taøi khoaûn voán coøn ñöôïc cho laø coù doøng voán ra khi noù tích luõy caùc traùi quyeàn thuaàn treân phaàn coøn laïi cuûa theá giôùi, ñaây laø moät hình thöùc tieát kieäm quoác gia. Ngöôïc laïi, moät quoác gia coù thaëng dö taøi khoaûn voán hoaëc doøng voán vaøo neáu phaàn coøn laïi cuûa theá giôùi tích luõy traùi quyeàn thuaàn treân noù. Giao dòch taøi khoaûn voán thöôøng ñöôïc phaân loaïi thaønh ñaàu tö theo danh muïc, hay coøn goïi laø ñaàu tö giaùn tieáp (FPI) vaø ñaàu tö tröïc tieáp (FDI). Söï ña daïng hoùa vaø giao thoa giöõa hai nguoàn taøi trôï naøy caøng lôùn thì möùc ñoä hoäi nhaäp taøi chính caøng cao. - Ñaàu tö tröïc tieáp (FDI): laø doøng voán ñaàu tö vaøo quoác gia nhaèm muïc ñích sôû höõu vaø naém giöõ quyeàn kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng kinh teá noäi ñòa. FDI chuû yeáu lieân quan ñeán caùc giao dòch treân taøi saûn thöïc. - Ñaàu tö giaùn tieáp (FPI): laø doøng voán coå phaàn ñaàu tö giaùn tieáp, bao goàm doøng voán vay nöôùc ngoaøi cuûa chính phuû hoaëc caùc doanh nghieäp trong nöôùc vaø doøng voán ñaàu tö coå phaàn ñöôïc taïo thaønh töø hoaït ñoäng cuûa caùc quyõ ñaàu tö quoác teá vaøo caùc taøi saûn taøi chính noäi ñòa. Nhö vaäy, FPI goàm phaàn lôùn laø caùc giao dòch treân caùc loaïi chöùng khoaùn nhö coå phieáu, traùi phieáu, khoaûn vay ngaân haøng, chöùng khoaùn phaùi sinh vaø caùc hình thöùc khaùc nhau cuûa tín duïng (thöông maïi, taøi chính, baûo ñaûm). 7 Tuy nhieân, vieäc phaân loaïi naøy coøn tuøy thuoäc vaøo töøng quoác gia. Neáu nhö Thaùi Lan phaân loaïi doøng voán thaønh khoaûn vay daøi haïn, FDI, FPI vaø loaïi ñaàu tö nöôùc ngoaøi khaùc (OFI – laø toång doøng voán vay ngaén haïn cuûa ngaân haøng thöông maïi vaø taøi khoaûn tieàn göûi cuûa nhöõng ngöôøi khoâng cö truù baèng bath), thì Malaysia laïi phaân loaïi doøng voán thaønh voán vay daøi haïn, FDI vaø OFI (bao goàm caû doøng voán ñaàu tö giaùn tieáp vaø nhöõng khoaûn nôï ngaén haïn beân ngoaøi cuûa ngaân haøng thöông maïi).… 1.1.2. Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán söï di chuyeån cuûa doøng voán quoác teá Coù nhieàu nhaân toá aûnh höôûng ñeán söï luaân chuyeån cuûa doøng voán quoác teá, vaø vì theá aûnh höôûng ñeán caùn caân taøi khoaûn voán. Khi maäu dòch tieán trieån, chính phuû caùc nöôùc coù thaåm quyeàn ñoái vôùi doøng tieàn löu chuyeån vaøo nöôùc ñoù. Chaúng haïn nhö chính phuû moät nöôùc coù theå aán ñònh moät loaïi thueá ñaëc bieät ñaùnh treân thu nhaäp tích luõy cuûa caùc nhaø ñaàu tö noäi ñòa ñaõ ñaàu tö ôû caùc thò tröôøng nöôùc ngoaøi. Moät loaïi thueá nhö vaäy coù theå ngaên chaën daân chuùng chuyeån voán ra nöôùc ngoaøi, vaø nhôø ñoù coù theå laøm taêng taøi khoaûn voán noäi ñòa. Tuy nhieân caùc nöôùc khaùc bò aûnh höôûng cuûa thueá naøy coù theå traû ñuõa baèng caùch aùp duïng moät loaïi thueá töông töï cho daân chuùng nöôùc hoï. Keát quaû laø söï suùt giaûm ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuûa caùc nhaø ñaàu tö ña quoác gia. Söï luaân chuyeån voán cuõng chòu aûnh höôûng bôûi caùc bieän phaùp kieåm soaùt voán cuûa caùc nöôùc. Vieäc aùp duïng caùc bieän phaùp naøy nhaèm ñoái phoù vôùi moät söï yeáu keùm veà caáu truùc trong vò theá caùn caân thanh toaùn cuûa quoác gia. Ngay caû nhöõng nöôùc nhö Uùc, Ñan Maïch, Phaùp, Na Uy coù luùc cuõng ñaõ aùp duïng bieän phaùp haïn cheá chuyeån noäi teä ra nöôùc ngoaøi, duø caùc naêm gaàn ñaây ñaõ trôû neân thoaùng hôn. Caùc nhaø trung gian taøi chính ñang mong chôø moät ngaøy caùc haïn cheá ñöôïc nôùi loûng ñeå hoï coù theå caïnh tranh maõnh lieät hôn treân cô sôû toaøn caàu. Keát caáu daân soá cuõng aûnh höôûng ñeán söï luaân chuyeån caùc doøng voán. Trong thaäp nieân 1980, daân soá Myõ raát treû vaø nhìn chung nhöõng ngöôøi treû caàn nhieàu voán hôn laø cung caáp cho thò tröôøng cô baûn. Söï thieáu huït ñöôïc trang traûi bôûi ñaàu tö khoâng phaûi cuûa Myõ trong caùc thò tröôøng voán Myõ. Thôøi gian troâi qua, tuoåi trung bình cuûa daân soá thaønh nieân Myõ taêng leân, söï thaâm huït voán giaûm vaø do ñoù nguoàn taøi trôï töø caùc nhaø ñaàu tö khoâng phaûi cuûa Myõ cuõng giaûm. Caùc bieán ñoäng tyû giaù hoái ñoaùi döï baùo ñöôïc do caùc nhaø ñaàu tö ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn cuõng coù theå aûnh höôûng ñeán taøi khoaûn voán. Neáu noäi teä cuûa moät nöôùc ñöôïc döï kieán maïnh, caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù theå saün saøng ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn cuûa nöôùc ñoù ñeå höôûng lôïi töø caùc bieán ñoäng tieàn teä. Ngöôïc laïi, caùn caân taøi khoaûn voán cuûa 8 moät nöôùc döï kieán seõ giaûm neáu ñoàng noäi teä cuûa nöôùc ñoù döï kieán suy yeáu, khi caùc yeáu toá khaùc khoâng ñoåi. Khi muoán ñaùnh giaù tính bieán ñoäng cuûa taøi khoaûn voán ta phaûi xem xeùt ñoàng thôøi taát caû caùc yeáu toá. Moät quoác gia coù theå coù söï suït giaûm trong taøi khoaûn voán ngay caû khi coù laõi suaát haáp daãn, neáu ñoàng ngoaïi teä cuûa quoác gia naøy döï kieán seõ giaûm giaù. Ngoaøi ra caùc nhaân toá thuoäc veà luaät leä, chính saùch ñieàu haønh cuûa chính phuû caùc nöôùc cuõng coù taùc ñoäng nhaát ñònh ñeán caùc doøng voán quoác teá. Trong phaïm vi ñeà taøi naøy, chuùng ta chæ quan taâm ñeán aûnh höôûng cuûa kieåm soaùt voán ñeán caùc doøng voán quoác teá. 1.2. TAÙC ÑOÄNG CUÛA DOØNG VOÁN QUOÁC TEÁ 1.2.1. Nhöõng aûnh höôûng cuûa doøng voán quoác teá ñeán neàn kinh teá. Söï luaân chuyeån voán giöõa caùc quoác gia roõ raøng mang ñeán nhieàu lôïi ích. Ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, caùc doøng voán di chuyeån töï do coù vai troø quan troïng ñeán noãi chuùng ñöôïc coi laø ñoäng löïc cuûa söï taêng tröôûng kinh teá. Voán töø beân ngoaøi seõ boå sung vaøo söï thieáu huït nguoàn taøi chính noäi ñòa cho yeâu caàu coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa vaø phaùt trieån kinh teá maø khoâng caàn phaûi gia taêng tyû leä tieát kieäm. Caùc nhaø ñaàu tö quoác teá seõ giuùp phaùt trieån thò tröôøng vaø hoaøn thieän caùc chính saùch taøi chính quoác gia. Hoï cung caáp caùc loaïi hình dòch vuï môùi vaø caùc kyõ thuaät ñaàu tö tieân tieán, giuùp caùc toå chöùc taøi chính noäi ñòa hoïc taäp kinh nghieäm phaùt trieån, vaø giuùp caùc nöôùc naøy hoaøn thieän caùc cô cheá quaûn lyù giaùm saùt cuûa mình. Löu chuyeån voán cho pheùp caùc quoác gia traùnh ñöôïc nhöõng söï suït giaûm tieâu duøng vaø ñaàu tö trong thôøi kyø khoù khaên, giuùp cho neàn kinh teá coù ñieàu kieän phuïc hoài vì nhu caàu vaø ñaàu tö vaãn baûo ñaûm, ñoàng thôøi cung caáp taøi chính cho caùc quoác gia ñeå caûi tieán coâng ngheä, naâng cao naêng löïc saûn xuaát vaø söùc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá noäi ñòa. Treân phöông dieän toaøn caàu, caùc doøng löu chuyeån voán giuùp phaân boá coù hieäu quaû vaø söû duïng toát nhaát caùc nguoàn tieát kieäm theá giôùi. Khoâng coù caùc doøng voán quoác teá, thì khoâng theå coù söï caân baèng suaát sinh lôïi töø ñaàu tö giöõa caùc nöôùc, daãn ñeán söï phaân boå sai caùc nguoàn löïc: nhöõng döï aùn ñaàu tö coù khaû naêng sinh lôøi cao ôû moät soá nöôùc coù theå khoâng ñöôïc thöïc hieän vì thieáu voán, trong khi nhöõng döï aùn coù sinh lôïi thaáp hôn ôû nhöõng nôi khaùc laïi ñöôïc caáp voán. Luaân chuyeån voán töï do laøm cho laõi suaát toaøn caàu trôû thaønh chi phí söû duïng voán vaø suaát sinh lôïi töø tieát kieäm töông xöùng, chöù khoâng phaûi laõi suaát quoác gia. Tieát kieäm vaø ñaàu tö seõ caân xöùng trong phaïm vi toaøn caàu hôn laø trong phaïm vi quoác gia. Nhö vaäy, trong tình huoáng lyù töôûng, ñaàu tö seõ ñöôïc taùi phaân boå höôùng tôùi 9 nhöõng döï aùn sinh lôøi nhaát treân cô sôû ñaõ ñieàu chænh ruûi ro. Caùc doøng chaûy voán coøn taïo ra cô hoäi cho caùc giao dòch tieâu duøng töông lai, ña daïng hoùa danh muïc ñaàu tö quoác teá vaø toái thieåu ruûi ro… Tuy nhieân thöïc teá khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñôn giaûn nhö nhöõng gì caùc hoïc thuyeát kinh teá chæ ra. Tröôùc heát, söï di chuyeån voán töï do khoâng phaûi luùc naøo cuõng mang laïi söï phaân phoái toái öu caùc nguoàn löïc, do caùc nhaø ñaàu tö khoâng theå ñöa ra caùc quyeát ñònh ñaàu tö hoaøn toaøn chính xaùc trong tình traïng thoâng tin khoâng ñaày ñuû vaø thieáu caân xöùng. Tình traïng naøy cuõng khieán cho hoï khoâng ñaùnh giaù ñöôïc heát caùc ruûi ro lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa mình vaø do vaäy, hoï coù xu höôùng baét chöôùc theo nhöõng gì maø caùc nhaø ñaàu tö khaùc laøm. Hieän töôïng naøy ñöôïc moâ taû laø “haønh vi cö xöû theo ñaùm ñoâng”. Thöù hai laø söï phaùt trieån nhaûy voït trong lónh vöïc taøi chính ñaõ khieán caùc nhaø ñaàu tö coù theå ñaàu tö vaøo baát kyø moät thò tröôøng nöôùc ngoaøi xa xoâi naøo hoaëc ruùt voán ra khoûi thò tröôøng ñoù moät caùch deã daøng (ñieàu naøy ñaëc bieät ñuùng vôùi caùc tröôøng hôïp voán ngaén haïn). Keát quaû laø caùc doøng voán coù theå deã daøng ñoåi chieàu moät caùch baát ngôø vôùi quy moâ lôùn vöôït ra ngoaøi taàm kieåm soaùt (hieän töôïng ñaûo ngöôïc doøng voán), daãn ñeán thöïc traïng laø: khi caùc doøng voán ñoå vaøo moät quoác gia moät caùch quaù möùc, noù coù xu höôùng gaây ra tình traïng quaù noùng cho neàn kinh teá, laøm cho caùc hoaït ñoäng ñaàu tö trôû neân keùm hieäu quaû, ñi keøm laø tình traïng “bong boùng” trong giaù taøi saûn vaø laïm phaùt taêng cao, beân caïnh ñoù nguoàn cung ngoaïi teä doài daøo khieán cho tyû giaù deã coù xu höôùng bò ñaùnh giaù cao so vôùi giaù trò thöïc cuûa noù. Ngöôïc laïi, khi xaûy ra tình traïng ruùt voán, doøng luõ voán chaûy ra naøy coù theå laøm tieâu tan caû neàn kinh teá cuûa moät quoác gia. Ñieàu ñaùng noùi ôû ñaây laø söï di chuyeån cuûa caùc doøng voán naøy nhieàu khi khoâng ñöôïc ñöa vaøo thöïc traïng nhöõng nhaân toá neàn taûng cuûa neàn kinh teá quoác gia ñoù, keát quaû laø ngay caû quoác gia coù moät cô sôû kinh teá vöõng chaéc cuõng khoù coù theå traùnh khoûi söï taán coâng cuûa caùc doøng voán. Ñaây chính laø caùc cuoäc khuûng hoaûng mang ñaëc ñieåm cuûa theá kyû 21, moät cuoäc khuûng hoaûng caùn caân voán, ñoái laäp vôùi cuoäc khuûng hoaûng caùn caân vaõng lai truyeàn thoáng cuûa theá kyû 20. Cuoái cuøng, vieäc tieáp caän quaù deã daøng vôùi caùc nguoàn taøi trôï quoác teá coù theå daãn ñeán gaùnh naëng nôï quaù möùc, gaây taùc ñoäng xaáu ñeán söï thònh vöôïng cuûa quoác gia, ñaëc bieät laø trong tröôøng hôïp nôï cuûa nhaø nöôùc vaø caùc khoaûn nôï ñöôïc vay ngaén haïn. Nôï nhaø nöôùc laïi laø phaàn traùch nhieäm cuûa toaøn theå ñaát nöôùc, khoâng phuï thuoäc vaøo thaønh coâng hay thaát baïi cuûa moät hoaït ñoäng rieâng leû naøo ñöôïc taøi trôï baèng khoaûn tieàn ñi vay, do ñoù khuynh höôùng söû duïng khoâng coù hieäu quaû nguoàn voán naøy laø tröôøng hôïp thöôøng gaëp, ñaëc bieät ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Trong khi ñoù, caùc nhaø cho vay laïi thöôøng thích 10 cung caáp tín duïng cho caùc chính phuû, bôûi vì moät quan ñieåm ñôn giaûn laø nôï cuûa nhöõng nöôùc coù chuû quyeàn thì dó nhieân seõ ñöôïc hoaøn traû. Nhö vaäy, vieäc vay nôï thì deã daøng, trong khi hieäu quaû ñaàu tö ñeå baûo ñaûm traû nôï thì laïi thaáp, daãn ñeán tình traïng nôï choàng nôï, vaø cuoái cuøng laø maát khaû naêng chi traû. Tuy nhieân, khoâng vì theá maø caùc quoác gia ngaên caûn söï di chuyeån cuûa caùc doøng voán qua bieân giôùi, bôûi xeùt cho cuøng, voán ñaàu tö vaãn laø moät thaønh phaàn toái quan troïng cho söï phaùt trieån. Vaán ñeà ñaët ra laø moät giaûi phaùp nhaèm toái ña hoùa caùc lôïi ích maø voán mang laïi, trong khi toái thieåu hoùa ñöôïc caùc ruûi ro cuûa chuùng. Ñoái vôùi nhöõng quoác gia coù neàn taøi chính tieàn teä yeáu keùm, heä thoáng caùc qui ñònh coøn moûng manh, thì kieåm soaùt voán laø moät bieän phaùp höõu hieäu ñeå baûo veä thò tröôøng tieàn teä noäi ñòa. 1.2.2. Kieåm soaùt voán coù phaûi laø vieäc laøm caàn thieát hay khoâng Kieåm soaùt voán laø baát kyø chính saùch naøo nhaèm giôùi haïn, kieåm soaùt hay ñònh höôùng laïi caùc giao dòch taøi khoaûn voán ra hoaëc vaøo moät quoác gia, noù mang raát nhieàu hình thöùc vaø ñöôïc aùp duïng cho nhieàu muïc ñích khaùc nhau phuï thuoäc vaøo boái caûnh kinh teá vaø muïc tieâu cuûa chính saùch taøi chính – tieàn teä quoác gia. Thöïc teá cho thaáy, ôû nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån neáu thaû loûng doøng voán vaøo seõ phaûi ñoái maët vôùi aùp löïc ñaàu cô gaây aûnh höôûng xaáu ñeán heä thoáng taøi chính tieàn teä, ngöôïc laïi neáu haïn cheá haún thì seõ boû qua cô hoäi taän duïng voán quoác teá ñeå phaùt trieån kinh teá. Kieåm soaùt voán laø bieän phaùp höõu hieäu, vöøa cho pheùp voán vaøo, taïo cô hoäi hoaøn thieän thò tröôøng tieàn teä trong nöôùc vöøa traùnh ñöôïc nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa voán. Bôûi leõ kieåm soaùt voán taïo ra moät böùc töôøng baûo veä neàn kinh teá khoûi nhöõng baát oån cuûa caùc doøng voán vaø ngaên chaën hieäu quaû vieäc ñaûo ngöôïc doøng voán ñoät ngoät, voán ñöôïc coi laø nguyeân nhaân chính gaây ra nhöõng baát oån nghieâm troïng cho neàn kinh teá quoác gia. Kieåm soaùt voán coù khaû naêng ngaên chaën söï laây lan cuûa caùc baát oån taøi chính giöõa caùc quoác gia, ñoù laø do caùc raøo caûn ñöôïc thieát laäp trong caùc giao dòch voán coù theå caùch ly moät quoác gia khoûi nhöõng bieán ñoäng töø caùc quoác gia khaùc. Ñieàu naøy coù yù nghóa quan troïng khi maø xu höôùng toaøn caàu hoùa ñang phaùt trieån raát maïnh meõ. Kieåm soaùt voán cho pheùp tieáp caän thöôøng xuyeân vôùi caùc nguoàn voán quoác teá trong moät phaïm vi coù theå kieåm soaùt ñöôïc, giuùp chính phuû caùc nöôùc hoaøn thieän caùc chính saùch quaûn lyù vó moâ vaø taêng kinh nghieäm quaûn lyù. Giôùi haïn vöøa phaûi giao dòch taøi khoaûn voán coù theå laøm cho neàn kinh teá phaùt trieån hôn baèng caùch buø ñaép cho söï baát hoaøn haûo cuûa thò tröôøng taøi chính, bao goàm söï baát caân xöùng veà thoâng tin giöõa caùc nhaø ñaàu tö. Ñieàu naøy coù ñöôïc laø do vieäc aùp duïng caùc bieän phaùp kieåm soaùt treân caùc nguoàn voán quoác teá ñaõ taïo ra moät cô 11 cheá baûo hieåm maïnh meõ hôn cho söï ñaàu tö ñöôïc chaáp thuaän vaø taêng cöôøng söï coâng khai hoùa veà thoâng tin taøi chính. Trong moät cô cheá tyû giaù coá ñònh hoaëc ñöôïc quaûn lyù chaët cheõ, kieåm soaùt voán coù theå giuùp ñieàu hoøa caùc muïc tieâu maâu thuaãn nhau trong caùc chính saùch taøi chính – tieàn teä quoác gia. Ngoaøi ra, kieåm soaùt voán coøn taïo ra moät cô cheá baûo hieåm ngoaïi hoái ngaàm ñeå baûo veä söï oån ñònh taøi chính – tieàn teä cuûa moät quoác gia khi phaûi tieáp xuùc vôùi nhöõng doøng chaûy voán noùng, nhaát laø trong tröôøng hôïp doøng vaøo quaù lôùn laøm taêng nguy cô laïm phaùt hoaëc khi caùc ngaân haøng hay caùc thaønh phaàn kinh teá trong nöôùc rôi vaøo vò theá ngoaïi hoái khoâng ñöôïc baûo ñaûm do nhaän thöùc khoâng ñaày ñuû veà ruûi ro. Nhö vaäy, vôùi nhöõng öu ñieåm cuûa kieåm soaùt voán vaø tröôùc söï phaùt trieån quaù maïnh cuûa ñaàu tö quoác teá cuõng nhö caùc hoaït ñoäng ñaàu cô tieàn teä hieän nay, khi maø khoâng moät quoác gia naøo coù ñuû khaû naêng ñeå taän duïng heát caùc nguoàn voán cho söï phaùt trieån maø chaéc chaén thoaùt ñöôïc nhöõng bieán ñoäng baát lôïi cuûa noù, caùc bieän phaùp kieåm soaùt voán caàn thieát phaûi ñöôïc aùp duïng nhö laø moät cô cheá baûo hieåm cho neàn taøi chính noäi ñòa. 1.3. XU HÖÔÙNG CHUNG CUÛA DOØNG VOÁN NHÖÕNG NAÊM GAÀN ÑAÂY. Naêm 2002 doøng voán thuaàn vaøo caùc nöôùc ñang phaùt trieån tieáp tuïc suït giaûm. Ñaây laø naêm thöù hai lieân tieáp doøng voán thuaàn vaøo khu vöïc naøy giaûm xuoáng. Vieäc giaûm suùt naøy dieãn ra ñeàu ñaën keå töø naêm 1997, chuû yeáu ñoái vôùi doøng voán thuaàn cuûa tö nhaân ñaëc bieät ñoái vôùi thaønh phaàn nôï. Vaøo nhöõng naêm cao ñieåm 1995-1996, voán thuaàn töø nôï tö nhaân laø khoaûng 135 tyû USD moãi naêm, giaûm ñeàu ñaën ñeán khi chuyeån thaønh doøng voán ra thuaàn vaøo naêm 2001 vaø 2002. Tuy nhieân nhöõng dieãn bieán cuûa naêm 2003 ñaõ baùo hieäu söï phuïc hoài trôû laïi cuûa doøng voán toaøn caàu ñeán caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Doøng voán tö nhaân ñaõ taêng leân möùc 200 tyû USD, cao nhaát töø naêm 1998. Doøng voán vaøo caùc nöôùc Chaâu Aâu vaø Trung AÙ ñang gia taêng raát maïnh, do coù 8 nöôùc ñang ôû thôøi kyø quaù ñoä gia nhaäp vaøo coäng ñoàng chaâu Aâu vaøo thaùng 5 naêm 2004 (thaønh vieân döï bò). Toång doøng voán nôï vaøo keå caû nôï chính phuû taêng ñeán 228 tyû USD (3,6% GDP cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån) (hình 1.1, baûng 1.1). Quaù trình khoâi phuïc doøng voán chòu aûnh höôûng lôùn cuûa vieäc ñaåy nhanh thanh khoaûn do chính saùch kích thích tieàn teä ôû nhieàu nöôùc kinh teá phaùt trieån. Quaù trình khoâi phuïc naøy cuõng phaûn aûnh söï caûi tieán cô caáu ôû caû nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån vaø caû caùc nöôùc treân toaøn caàu. Caùc nguyeân nhaân treân ñaõ ñöôïc trình baøy cuï theå trong taïp chí Global Development Finance naêm 2004. 12 Baûng 1.1: Doøng voán thuaàn ñeán caùc nöôùc ñang phaùt trieån töø 1997-2003 (tyû USD) Khoaûn muïc 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Taøi khoaûn vaõng lai %so vôùi GDP Nguoàn taøi trôï: Doøng voán coå phaàn thuaàn Doøng voán FDI Doøng voán giaùn tieáp Doøng nôï thuaàn Nôï chính phuû Ngaân haøng theá giôùi IMF Khaùc Nôï tö nhaân Nôï trung vaø daøi haïn Traùi phieáu Ngaân haøng Khaùc Nôï ngaén haïn Khoaûn muïc caùn caân Thay ñoåi trong döï tröõ Khoaûn muïc ghi nhôù Vieän trôï nöôùc ngoaøi Doøng voán tö nhaân (nôï+voán coå phaàn) Doøng voán chính phuû (vieän trôï+nôï) Toång doøng voán -83,7 -1,4 193,7 171,1 22,6 105,3 13,2 9,2 3,4 0,6 92,2 84,2 38,2 43,9 2,0 8,0 -162,5 -52,8 25,3 285,8 38,4 324,3 -102,4 -1,8 182,1 175,6 6,6 57,6 34,2 8,7 14,1 11,4 23,4 87,0 39,7 52,4 -5,1 -63,6 -120,7 -16,6 26,7 205,5 60,9 266,5 -6,9 -0,1 194,4 181,7 12,6 13,8 13,7 8,8 -2,2 7,1 0,1 22,4 29,8 -5,1 -2,3 -22,3 -163,1 -38,1 28,5 194,5 42,2 236,7 56,2 1,0 174,8 162,2 12,6 -9,8 -5,9 7,9 -10,6 -3,1 -3,9 5,2 16,5 -5,8 -5,5 -9,1 -168,6 -52,6 28,7 170,9 22,8 193,7 21,0 0,4 179,4 175,0 4,4 -1,2 26,9 7,5 19,5 -0,1 -28,1 -5,3 12,2 -10,2 -7,3 -22,9 -119,0 -80,2 27,9 151,3 54,8 206,1 78,5 1,3 152,0 147,1 4,9 7,3 4,1 -0,2 14,0 -9,7 3,2 1,8 12,7 -3,9 -7,0 1,4 -65,0 -172,9 31,2 155,3 35,3 190,6 75,8 1,1 149,5 135,2 14,3 44,3 -6,3 -1,9 8,0 -12,4 50,6 18,6 33,1 -6,6 -7,9 32,0 6,3 -276,0 34,3 200,2 28,0 228,2 Baûng 1.2: Doøng voán tö nhaân thuaàn vaøo caùc nöôùc ñang phaùt trieån töø naêm 1997- 2._.003 (tyû USD) Khu vöïc 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Ñoâng AÙ vaø Thaùi Bình Döông Chaâu AÂu vaø Trung AÙ Chaâu Myõ Latinh vaø Caribbean Trung Ñoâng vaø Baéc Phi Nam AÙ Chaâu Phi Sub-Saharan 85,8 52,9 114,1 7,8 8,2 17,0 7,1 64,2 98,8 16,3 5,3 13,8 27,5 47,2 95,0 4,2 3,5 17,0 24,3 51,5 78,0 -0,7 9,2 8,6 38,0 32,2 58,1 7,7 4,0 11,3 55,2 55,2 25,6 6,1 8,0 5,2 71,0 62,9 47,3 -3,8 10,4 12,4 Nguoàn: World Bank Debtor Reporting System and staff estimates - Global Development Finance 2004 13 Hình 1.1: Doøng voán tö nhaân thuaàn ñeán caùc nöôùc ñang phaùt trieån 1992-2003 Doøng voán tö nhaân Doøng voán chính thöùc 1992 1994 1996 1998 2000 Tyû Ñoâla Nguoàn: World Bank Debtor Reporting – Global Development Finance 2004 Hình 1.2: Doøng voán thuaàn ñeán caùc nöôùc ñang phaùt trieån töø lónh vöïc tö nhaân giai ñoaïn 1995-2002 Nguoàn: World Bank Debtor Reporting System and staff estimates – Global Development Finance 2004 Nhöõng daáu hieäu khoâi phuïc kinh teá toaøn caàu ngaøy caøng roõ raøng trong nhöõng naêm qua ñaõ goùp phaàn caûi thieän moâi tröôøng beân ngoaøi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Taêng tröôûng kinh teá theá giôùi cao töø möùc 1.8% naêm 2002 leân 2.6% naêm 2003. Döï baùo seõ leân 3.7% naêm 2004. Cheânh leäch lôïi nhuaän taêng vaø laõi suaát giaûm, ñaàu tö toaøn caàu ñang ñöôïc hoài phuïc maïnh ñaët neàn taûng cho söï phaùt trieån tieáp theo. Vieäc khoâi phuïc voán ñaàu tö naøy cuõng chöùng toû raèng vieäc nôùi loûng caùc chính saùch taøi chính vaø tieàn teä ñaõ taïo ra 14 nhöõng phaûn öùng maïnh ôû nhöõng nöôùc kinh teá phaùt trieån, ñaëc bieät laø Myõ. Ñoù laø nöôùc maø ngaân saùch dao ñoäng töø thaëng dö töông ñöông vôùi 1.6% GDP naêm 2000 ñeán thaâm huït 4,6% GDP naêm 2003. Laõi suaát thaáp cuûa caùc nöôùc phaùt trieån ñaõ hoã trôï cho vieäc thuùc ñaåy taêng tröôûng voán vaøo caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Vieäc taêng laõi suaát daøi haïn ôû möùc ñoä vöøa phaûi gaàn ñaây ñaõ khoâng aûnh höôûng ñeán taêng tröôûng kinh teá. Vò theá nôï roøng cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñöôïc caûi thieän. Caùc nöôùc naøy ñang tìm caùch ñeå traùnh vöôùng vaøo ñoä tin caäy quaù cao vaøo taøi chính beân ngoaøi, ñaõ hôïp thaønh töøng nhoùm, quaûn lyù thaëng dö taøi khoaûn vaõng lai cao vaøo nhöõng naêm gaàn ñaây. Trong naêm 2003, thaëng dö ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån leân ñeán 76 tyû USD, khoaûng 1.1%GDP. Gia taêng ñoä tin caäy veà voán cuøng vôùi thaëng dö taøi khoaûn vaõng lai ñaõ caûi tieán ñöôïc vò theá nôï beân ngoaøi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Naêm 2003, toång nôï beân ngoaøi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån giaûm xuoáng khoaûng chöøng 37%GDP, so vôùi 44% naêm 1999. Trong khi ñoù chi phí dòch vuï traû nôï beân ngoaøi giaûm cuøng vôùi vieäc giaûm laõi suaát toaøn caàu – tyû suaát traû nôï so vôùi xuaát khaåu ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån giaûm töø 19% naêm 1997 xuoáng coøn 15% naêm 2003 – vaø nhieàu nhaø cho vay voán ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñaõ taän duïng ñöôïc cô hoäi naøy ñeå cô caáu laïi voán nôï coù laõi suaát thaáp. Beân caïnh ñoù, caùc nöôùc cuõng thöïc hieän caùc bieän phaùp mang tính cô caáu ñeå taêng cöôøng tính oån ñònh. Nhöõng aûnh höôûng thuoäc veà cô caáu ñaèng sau vieäc khoâi phuïc laïi doøng voán laø gia taêng ñaùo haïn vaø ñoä saâu cuûa thò tröôøng traùi phieáu, thò tröôøng noåi vaø tieán trình quan troïng cuûa vieäc ñònh roõ raøng vaø chaët cheõ caùc tieâu chuaån vaø caùc qui taéc. Söï coù maët caùc ñieàu khoaûn hoaït ñoäng chung khi phaùt haønh traùi phieáu quoác teá, goàm caùc ñieàu khoaûn cuûa nhieàu nhaø phaùt haønh traùi phieáu quoác teá Chaâu Myõ Latinh, laø moät böôùc tieán xa hôn nöõa, vaø nhöõng ñieàu khoaûn nhö theá ñöôïc khuyeán khích nhaèm ñaït ñöôïc moät söï thanh toaùn nhanh vaø roäng raõi ôû nhöõng thò tröôøng quoác teá. Moät trong nhöõng nhaân toá quan troïng nhaát sau khi khoâi phuïc voán tö nhaân laø caûi thieän chaát löôïng tín duïng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Trong moät chöøng möïc naøo ñoù, chaát löôïng tín duïng cao seõ mang laïi moät moâi tröôøng beân ngoaøi coù lôïi, theå hieän khaû naêng ñaùnh giaù tín duïng ñöôïc naâng cao. Nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån nhö Aán Ñoä, Nga, Thoã Nhó Kyø… ñaõ chaáp nhaän moät söï ñoåi môùi trong ñaùnh giaù tín duïng naêm 2003. Caùc chính saùch taøi chính noùi chung thaän troïng hôn duø vaãn coøn lieân quan ñeán vieäc duy trì quoác traùi ôû nhieàu nöôùc. Heä thoáng tyû giaù linh hoaït trôû neân thoâng duïng hôn nhieàu, giaûm bôùt khaû naêng moät cuoäc khuûng hoaûng tyû giaù trôû thaønh moät cuoäc khuûng 15 hoaûng nôï, vaø taêng cöôøng hieåu bieát veà nhöõng ruûi ro voán coù khi coù söï baát ñoàng nhaát veà tieàn teä. Tyû leä laïm phaùt töông ñoái thaáp vaø daàn ñöôïc oån ñònh. Doøng voán FDI daàn ñöôïc khoâi phuïc song song vôùi vieäc khoâi phuïc kinh teá toaøn caàu, lieân quan ñeán töï do hoaù lónh vöïc dòch vuï ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, vieäc khoâi phuïc loøng tin cuûa caùc nhaø ñaàu tö sau khi ñaõ traûi qua nhöõng cuoäc khuûng hoaûng vaø söï baûo ñaûm tröôùc nhöõng ruûi ro chính trò. Doøng voán FPI vaøo caùc nöôùc ñang phaùt trieån töø con soá 5 tyû USD ôû naêm 2002 ñaõ leân tôùi 14 tyû USD trong naêm 2003 do taêng tröôûng kinh teá ñöôïc cuûng coá vaø thò truôøng voán ñöôïc khoâi phuïc treân toaøn caàu. Tuy vaäy doøng voán naøy vaãn coøn töông ñoái ít oûi neáu so vôùi caùc doøng voán khaùc do nhieàu nguyeân nhaân, trong ñoù coù nguyeân nhaân thuoäc veà söï yeáu keùm cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån cuøng vôùi cô cheá giaùm saùt thieáu ñoä tin caäy. Voán ODA taêng leân 58 tyû USD trong naêm 2003, trong khi ñoù voán cho vay khoâng öu ñaõi song phöông giaûm töø 8,8 tyû USD naêm 2002 xuoáng coøn 11,8 tyû USD naêm 2003. Nhu caàu veà voán ñaàu tö ñeå phaùt trieån keát caáu haï taàng taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån phaàn nhieàu chöa ñöôïc ñaùp öùng. Thaùch thöùc lôùn nhaát cuûa nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån laø phaûi chuyeån nhöõng nhu caàu naøy thaønh nhöõng cô hoäi ñaàu tö vöõng chaéc, coù khaû naêng tieáp caän nguoàn voán cuûa caùc nhaø ñaàu tö ñoàng thôøi giaûi phoùng tieàm löïc voán toaøn caàu höôùng tôùi vieäc ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu treân. 1.4. KINH NGHIEÄM KIEÅM SOAÙT DOØNG VOÁN TAÏI MOÄT SOÁ QUOÁC GIA ÑANG PHAÙT TRIEÅN 1.4.1.Xu höôùng doøng voán vaø nhöõng nguyeân nhaân hình thaønh neân xu höôùng naøy taïi moät soá quoác gia ñang phaùt trieån Nhìn chung, trong nhöõng naêm 1990-1994, phaàn lôùn voán ñaàu tö ñeàu chaûy vaøo nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån ôû Chaâu AÙ. Theo IMF (1995a), doøng voán thuaàn ñaàu tö vaøo caùc nöôùc naøy leân ñeán 261 tyû USD, cao hôn gaáp ñoâi so vôùi doøng voán vaøo cuûa caû thaäp nieân 80. Xaáp xæ chöøng 50% toång soá doøng voán vaøo cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Coù theå noùi nhöõng chæ soá phaûn aùnh möùc taêng tröôûng kinh teá cuøng vôùi nhöõng trieån voïng phaùt trieån ñaày höùa heïn taïi caùc quoác gia ñang phaùt trieån ôû Chaâu AÙ ñaõ thu huùt moät löôïng lôùn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo nhöõng quoác gia naøy. ÔÛ moät soá quoác gia ñieån hình, nhöõng nöôùc coù vò trí ñòa lyù gaàn guõi vôùi Vieät Nam, coù moät soá neùt töông ñoàng trong ñôøi soáng vaên hoaù xaõ hoäi vaø coù cuøng moät xuaát phaùt ñieåm trong noã löïc phaùt trieån kinh teá, nhöõng bieän phaùp thu huùt voán ñöôïc thöïc hieän xöùng ñaùng ñeå chuùng ta tham khaûo. 16 1.4.1.1.Haøn Quoác Vaøo nöûa ñaàu cuûa thaäp nieân 80, taøi khoaûn vaõng lai cuûa Haøn Quoác bò thaâm huït maëc duø möùc thaâm huït daàn giaûm xuoáng. Kinh teá Haøn Quoác gaëp phaûi nhöõng khoù khaên trong vieäc thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vì gaëp phaûi nhieàu ruûi ro trong nöôùc coù lieân quan ñeán tình hình maát oån ñònh veà chính trò vaø maát giaù ñoàng won. Trong noå löïc laøm giaûm nheï nhöõng khoù khaên naøy, chính phuû Haøn Quoác ñaõ thaét chaët nhöõng quy cheá veà doøng voán vaøo chuû yeáu laø haïn cheá ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuûa cö daân vaø aùp duïng nhieàu bieän phaùp ñeå nôùi loûng nhöõng hoaït ñoäng voán ôû beân trong. Ñieàu naøy daãn ñeán söï gia taêng ñoät ngoät veà voán vay nöôùc ngoaøi cuûa caùc coâng ty vaø ngaân haøng trong nöôùc trong naêm 1986. Taøi khoaûn vaõng lai ñaõ coù thaëng dö vaø thaëng dö naøy vaãn tieáp tuïc môû roäng cho ñeán naêm 1989 do kinh teá theá giôùi ñöôïc phuïc hoài vaø ñoàng yeân Nhaät taêng giaù nhanh. Xuaát khaåu ñöôïc caûi thieän, döï tröõ ngoaïi hoái chæ 2,8 tyû USD vaøo naêm 1985 ñaõ leân ñeán 12,6 tyû USD naêm 1986ù roài 15 tyû USD vaøo cuoái naêm 1989. Hình 1.3: Xu höôùng vaø thaønh phaàn doøng voán vaøo Haøn Quoác Tyû USD Naêm Vay daøi haïn ToångFDI FPI Nguoàn: Managing Foreign Capital Flows: The Experiences of Korea, ThaiLan, Malaysia, Indonesia - Yung Chul Park vaø Chi-Young Song, thaùng 5 naêm 1996 Vaøo naêm 1990, taøi khoaûn vaõng lai thaâm huït trôû laïi do taêng tieàn coâng trong nöôùc, ñoàng won taêng, kinh teá theá giôùi bò giaûm suùt. Thaâm huït taøi khoaûn vaõng lai teä nhaát vaøo naêm 1999, ñeán 8,7 tyû USD gaáp treân 4 laàn möùc thaâm huït cuûa naêm tröôùc ñoù. Döï tröõ ngoaïi hoái maø ngaân haøng Haøn Quoác naém giöõ giaûm ñaùng keå. Ñöông ñaàu vôùi khoù khaên naøy, chính phuû Haøn Quoác laïi moät laàn nöõa töï do hoaù taøi khoaûn voán baèng söûa ñoåi luaät quaûn lyù ngoaïi hoái (FEMA) vaøo naêm 1991. Nhöõng giao ñòch ñöôïc xeáp vaøo loaïi voán vaøo thì seõ ñöôïc töï do hoaù tröôùc tieân. Heä thoáng danh muïc haøng hoaù caám nhaäp khaåu ñöôïc 17 chaáp nhaän giao dòch taøi khoaûn vaõng lai. Caùc haïn cheá veà ñaàu tö tröïc tieáp cuûa daân khoâng cö truù gaàn nhö huûy boû hoaøn toaøn (baét ñaàu töø thaùng 1 naêm 1992). Nhöõng nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc pheùp ñaàu tö tröïc tieáp vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn Haøn Quoác (duø vaãn coøn moät soá haïn cheá). Keát quaû cuûa bieän phaùp naøy laø doøng voán vaøo (chuû yeáu döôùi hình thöùc voán giaùn tieáp) baét ñaàu traøn vaøo naêm 1991. Doøng voán vaøo thuaàn naêm 1990 chæ 1,3 tyû USD nhöng naêm 1991 ñaõ laø 5,7 tyû USD, vaø 9,6 tyû USD naêm 1993. 1.4.1.2.Thaùi Lan, Malaysia vaø Indonesia Vì tieát kieäm noäi ñòa thaáp neân nhöõng nöôùc naøy caàn coù moät soá voán nöôùc ngoaøi lôùn ñeå kích thích taêng tröôûng kinh teá. Ñoái vôùi doøng voán ñaàu tö tröïc tieáp: Hình 1.4: Xu höôùng vaø thaønh phaàn doøng voán vaøo Thaùi Lan Tyû USD Naêm Vay daøi haïn ToångFDI FPI OFI Nguoàn: Managing Foreign Capital Flows: The Experiences of Korea, ThaiLan, Malaysia, Indonesia - Yung Chul Park vaø Chi-Young Song, thaùng 5 naêm 1996 Thaùi Lan ñaõ baõi boû raát nhieàu caùc haïn cheá ñoái vôùi FDI. Neáu nhö ôû thaäp nieân 70, baõi boû nhöõng haïn cheá FDI töø ngoaøi vaøo nhaèm taäp trung vaøo lónh vöïc coâng ngheä thay theá haøng nhaäp khaåu thì thaäp nieân 80-90 laïi nhaèm taäp trung vaøo lónh vöïc coâng ngheä xuaát khaåu, taäp trung giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm vaø caét giaûm thaâm huït taøi khoaûn vaõng lai. Chính phuû Thaùi Lan ñaõ môû roäng vaø thuùc ñaåy tieán trình töï do hoaù nhaèm thu huùt ñöôïc nhieàu voán hôn vaø vì theá taêng tröôûng kinh teá nöôùc nhaø ñöôïc duy trì. Naêm 1991, caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc pheùp sôû höõu 100% voán cuûa moät coâng ty chuyeân xuaát khaåu. Ngoaøi ra chính phuû ñöa ra nhöõng nhaân toá khuyeán khích nhaèm 18 thu huùt FDI töø ngoaøi vaøo lónh vöïc xuaát khaåu nhö baõi boû hoaëc mieãn thueá ñoàng thôøi khuyeán khích ngöôøi daân khoâng cö truù ñaàu tö nhöõng hoaït ñoäng xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi, mieãn thueá nhaäp khaåu nguyeân lieäu thoâ trong 5 naêm ñoái vôùi nhöõng coâng ty ñoùng ôû vuøng xa vaø xuaát khaåu ñöôïc hôn 30% ñaàu ra, nhöng chæ mieãn thueá 1 naêm cho nhöõng coâng ty ñoùng taïi Bangkok… Nhôø nhöõng bieän phaùp mieãn giaûm thueá naøy, neân voán FDI töø ngoaøi vaøo haøng naêm taêng töø 10,4 tyû USD naêm 1987 ñeán 24 tyû USD naêm 1990. Hình 1.5: Xu höôùng vaø thaønh phaàn doøng voán vaøo Malaysia Tyû USD Naêm Vay daøi haïn Toång FDI OFI Nguoàn: Managing Foreign Capital Flows: The Experiences of Korea, ThaiLan, Malaysia, Indonesia - Yung Chul Park vaø Chi-Young Song, thaùng 5 naêm 1996 ÔÛ Malaysia, chính phuû nöôùc naøy cuõng thöïc hieän nhieàu bieän phaùp töï do hoaù nhaèm thu huùt FDI töø beân ngoaøi vaøo trong nhöõng naêm 1985-1987. Naêm 1985 luùc ñang khuyeán khích chuyeån giao coâng ngheä cho nhöõng coâng ty trong nöôùc thì chính phuû Malaysia cho pheùp daân khoâng cö truù sôû höõu treân moät nöõa coå phieáu cuûa coâng ty ñöôïc cho laø coù coâng ngheä cao. Luaät khuyeán khích ñaàu tö naêm 1986 ñöa ra nhöõng nhaân toá khuyeán khích ñaàu tö khaùc nhau veà caùc lónh vöïc coâng nghieäp, noâng nghieäp vaø du lòch. Ñieàu naøy raát coù yù nghóa trong tieán trình ñaàu tö vaø taêng giôùi haïn % sôû höõu caùc coâng ty lieân doanh maø daân khoâng cö truù ñöôïc pheùp. Keå töø naêm 1987, daân khoâng cö truù ñöôïc pheùp sôû höõu hoaøn toaøn nhöõng coâng ty coù xuaát khaåu ñaàu ra toái thieåu laø 80% vaø ñöôïc pheùp mua baát ñoäng saûn vì muïc ñích kinh doanh baèng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Naêm 1989 nhöõng coâng ty nöôùc ngoaøi coù theå phaùt haønh traùi phieáu coâng ty ôû thò tröôøng chöùng khoaùn trong nöôùc. Cuõng trong naêm naøy, chính phuû Malaysia thoâng qua nhöõng phaùp cheá ñeå baûo veä baûn quyeàn cho daân khoâng cö truù trong thôøi haïn 25 naêm. Nhöõng bieän phaùp naøy nhaèm taêng voán FDI töø ngoaøi vaøo haøng naêm töø 0,7 tyû USD naêm 1988 ñeán 2,3 tyû USD naêm 1990 roài 5,2 tyû USD naêm 1994. 19 Ñoái vôùi doøng voán ñaàu tö giaùn tieáp vaø voán ñaàu tö khaùc: Cuøng vôùi vieäc baõi boû nhöõng haïn cheá thu huùt voán FDI, ba nöôùc naøy cuõng ñaåy maïnh vieäc töï do hoaù giao dòch taøi chính qua bieân giôùi suoát thaäp nieân 80 vaø ñaàu thaäp nieân 90 vì muïc ñích ña daïng hoaù doøng voán nöôùc ngoaøi vaø khuyeán khích phaùt trieån thò tröôøng taøi chính noäi ñòa. Thaùi Lan baét ñaàu taêng töï do hoaù giao dòch taøi chính qua bieân giôùi giöõa thaäp nieân 80. Trong naêm 1987, ñeå ñaùp öùng nhöõng giôùi haïn sôû höõu, thò tröôøng chöùng khoaùn Thaùi Lan ñaõ thieát laäp moät vaên phoøng ôû nöôùc ngoaøi ñeå caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù theå mua baùn chöùng khoaùn. (Nhìn chung, caùc nhaø ñaàu tö chæ ñöôïc naém giöõ 49% toång soá coå phaàn ñöôïc nieâm yeát ôû Thaùi Lan, nhöõng haïn cheá naøy ñöôïc thay ñoåi theo ngaønh. Ví duï ñoái vôùi ngaân haøng, caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi chæ ñöôïc naém giöõ 25% maø thoâi). Caùc coâng cuï thanh toaùn cuûa Ngaân haøng Trung öông Thaùi Lan (BIBF) ñöôïc tung ra vaøo thaùng 03/1993 vôùi mong muoán giaûm chi phí vay voán nöôùc ngoaøi thaáp xuoáng vaø phaùt trieån ñaát nöôùc Thaùi Lan trôû thaønh moät trung taâm taøi chính khu vöïc. Malaysia cho pheùp caùc nhaø ñaàu tö tham gia tröïc tieáp vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn noäi ñòa trong naêm 1973 khi maø thò truôøng chöùng khoaùn Kuala Lampour vöøa môùi hình thaønh. Töø naêm 1985 caùc coâng ty chöùng khoaùn nöôùc ngoaøi ñöôïc pheùp môû nhöõng chi nhaùnh ôû Malaysia vaø töø naêm 1986 thì ñöôïc pheùp ñaàu tö vaøo nhöõng coâng ty chöùng khoaùn ñòa phöông. Töø naêm 1987 voán vay baèng ngoaïi teä toái ña cuûa cö daân taêng töø 100.000 ñeán 1 trieäu ringgit khoâng caàn caáp pheùp cuûa Ngaân Haøng Trung Öông. Töø naêm 1988 caùc coâng ty moâi giôùi nöôùc ngoaøi ñöôïc pheùp naém giöõ 30% - 40% coå phaàn thöôøng ôû caùc coâng ty moâi giôùi noäi ñòa. Töø naêm 1987-1989, hình thaønh 3 quyõ tín thaùc (trust fund) nhaèm khuyeán khích caùc nhaø ñaàu tö tham gia vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn noäi ñòa. 1.4.2. Kinh nghieäm kieåm soaùt doøng voán taïi Haøn Quoác, Thaùi Lan, Malaysia 1.4.2.1. Kinh nghieäm kieåm soaùt doøng voán cuûa Haøn Quoác Nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch Haøn Quoác raát chuù troïng ñeán tính caïnh tranh cuûa haøng hoaù, hoï khoâng cho pheùp nhöõng saûn phaåm cuûa mình ñöùng ñaèng sau saûn phaåm cuûa caùc nöôùc khaùc. Vì vaäy chính saùch tyû giaù raát khôùp vôùi vieäc duy trì giaûm giaù ñoàng won maø khoâng caàn quan taâm ñeán toång soá dö coù thaëng dö hoaëc thaâm huït. Töø giöõa 1992 ñeán quí II/1995, tyû giaù thöïc giaûm 28%, hoaøn toaøn do taêng giaù ñoàng yeân so vôùi ñoàng ñoâla. Vieäc taêng maïnh giaù ñoàng yeân ñaõ goùp phaàn vaøo vieäc taêng ñoät ngoät laõi suaát xuaát khaåu vì theá ngaân haøng trung öông vaãn ñeåâ cho ñoàng won taêng ñoâi 20 chuùt maø khoâng phaûi lieàu lónh laøm xoùi moøn ñeán tính caïnh tranh veà giaù ñoái vôùi nhöõng nhaø xuaát khaåu Haøn Quoác. Doøng voán vaøo lôùn vaø môû roäng xuaát khaåu ñem laïi 2,8 tyû USD toång thaëng dö trong naêm 1994. Vieäc gia taêng ñoät ngoät veà doøng voán vaøo ngay khi coù caûi tieán taøi khoaûn vaõng lai ñaõ ñe doïa tính oån ñònh kinh teá vaø thò tröôøng taøi chính trong nöôùc, vì theá chính phuû Haøn Quoác phaûi tieán haønh nhieàu böôùc töï do hoaù caùc hoaït ñoäng veà voán beân ngoaøi vaø giaûm thaëng dö taøi khoaûn chung. Caùc nhaø ñaàu tö theo theå cheá trong nöôùc cuõng nhö nhöõng coâng ty chöùng khoaùn, coâng ty baûo hieåm vaø coâng ty tín thaùc ñaàu tö ñöôïc pheùp ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn nöôùc ngoaøi maø khoâng bò moät haïn cheá naøo laøm caûn trôû caû. Vieäc kieåm soaùt voán ñaàu tö tröïc tieáp cuûa daân cö truù ôû nöôùc ngoaøi ñaõ thay ñoåi töø heä thoáng danh muïc haøng hoaù cho pheùp nhaäp khaåu ñeán heä thoáng danh muïc haøng hoaù caám nhaäp khaåu vaøo thaùng 2 naêm 1994. Ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng khieáu naïi vaø aùp löïc beân ngoaøi yeâu caàu chính phuû phaûi baõi boûû nhieàu haïn cheá hôn nöõa, chính phuû Haøn Quoác ñaõ tuyeân boá moät chöông trình môùi veà caûi caùch heä thoáng ngoaïi hoái vaøo thaùng 12 naêm 1994. Chöông trình naøy noå löïc nhaèm töï do hoaù hoaøn toaøn giao dòch taøi khoaûn voán, taøi khoaûn vaõng lai vaø phaùt trieån moät thò tröôøng ngoaïi hoái trong nöôùc coù hieäu quaû trong thôøi kyø 5 naêm ñöôïc chia thaønh 3 giai ñoaïn. Ñaây laø moät tieán trình töï do hoaù daàn daàn, toác ñoä töï do hoaù thöïc teá phuø hôïp vôùi tình traïng kinh teá cuûa nöôùc nhaø. Taäp trung vaøo vieäc thoâng qua heä thoáng danh muïc haøng hoaù caám nhaäp khaåu ôû nhieàu nôi hôn. Baõi boû nhöõng haïn cheá doøng voán ra ñöôïc cho laø öu theá hôn töï do hoaù doøng voán vaøo. Thöïc hieän giai ñoaïn ñaàu cuûa vieäc töï do hoaù taøi khoaûn voán, chính phuû Haøn Quoác taäp trung vaøo vieäc baõi boû kieåm soaùt voán vaøo thaùng 2 naêm 1995. Tröôùc tieân baõi boû haïn cheá quyõ löông trong nöôùc ñeå ñaàu tö vaøo nhöõng coâng ty chöùng khoaùn nöôùc ngoaøi, ñaây laø laàn ñaàu tieân daân cö truù ñöôïc pheùp naém giöõ taøi khoaûn tieàn göûi ñònh kyø nöôùc ngoaøi. Ñoái vôùi chính saùch tieàn teä, döôøng nhö ngaân haøng trung öông Haøn Quoác tích cöïc voâ hieäu hoaù nhaèm ñoái phoù vôùi nhöõng taùc ñoäng cuûa luoàng voán vaøo theo cung tieàn. Söï can thieäp vaøo thò tröôøng ngoaïi hoái laøm taêng vieäc naém giöõ taøi saûn nöôùc ngoaøi thoâng qua ngaân haøng trung öông vaø taêng cung tieàn. Ñoù laø muïc tieâu tröôùc maét cuûa chính saùch tieàn teä ñöôïc giaùm saùt moät caùch thaän troïng nhaát. Ñeå caân ñoái vieäc gia taêng naøy, caùc nhaø chöùc traùch tieàn teä caàn phaûi coù caùc theå cheá taøi chính ñeå theo ñuoåi traùi phieáu oån ñònh hoùa tieàn teä (MSBs). Kim (1991) ñaõ tính ñöôïc ngaân haøng trung öông Haøn Quoác voâ hieäu hoaù khoaûng 90% taêng tröôûng taøi saûn nöôùc ngoaøi thuaàn suoát thaäp nieân 90. 21 Hình 1.6 minh hoaï nhöõng thay ñoåi taøi saûn trong nöôùc thuaàn (NDA) vaø taøi saûn nöôùc ngoaøi thuaàn (NFA) cuûa ngaân haøng trung öông Haøn Quoác töø naêm 1986-1994. Ñeán naêm 1990, nhöõng con soá naøy ñaõ coù söï thay ñoåi ñaùng keå ngay sau khi heä thoáng tyû giaù bình quaân (MARS) ñöôïc thoâng qua. Ñieàu naøy nguï yù raèng ngaân haøng trung öông vaãn can thieäp vaøo vieäc oån ñònh hoaù hoái suaát nöôùc ngoaøi. Töø naêm 1992-1993, söï can thieäp naøy gaàn nhö raát tích cöïc vì ñaàu tö giaùn tieáp taêng maïnh. Hình 1.6 cuõng cho thaáy nhöõng thay ñoåi NFA vaø NDA coù lieân quan nghòch ñaûo vôùi nhau, chöùng toû ngaân haøng trung öông Haøn Quoác vaãn tích cöïc tham gia vaøo vieäc chaën ñöùng gia taêng cung tieàn baèng chính saùch can thieäp ngoaïi hoái. Hình 1.6: Xu höôùng thay ñoåi trong NDA vaø NFA ôû Haøn Quoác Nguoàn: Managing Foreign Capital Flows: The Experiences of Korea, ThaiLan, Malaysia, Indonesia - Yung Chul Park vaø Chi-Young Song, thaùng 5 naêm 1996 Nhôø vaøo bieän phaùp voâ hieäu hoaù neân taêng tröôûng cung tieàn vaãn naèm trong söï kieåm soaùt cuûa chính phuû. Taêng tröôûng cung tieàn vaãn tieáp tuïc giaûm töø naêm 1990 vaø tæ leä laïm phaùt tính baèng CPI cuõng giaûm. Trong khi Haøn Quoác traùnh khoâng ñeå laïm phaùt traàm troïng xaûy ra, töø naêm 1993 laõi suaát cöù taêng daàn do taùc ñoäng cheøn laán cuûa caùc bieän phaùp voâ hieäu hoaù coù qui moâ cuûa chính phuû. Cheânh leäch laõi suaát lôùn giöõa Haøn Quoác vaø caùc nöôùc coâng nghieäp vaãn tieáp tuïc toàn taïi laø nhaân toá chính cuûa voán vaøo. Voâ hieäu hoaù baèng caùch baùn MSBs goàm nhöõng chi phí khaùc ngoaøi laõi suaát cao hôn: taêng traû laõi MSBs coù theå gaây neân aùp löïc laïm phaùt. Thöïc vaäy, traû laõi MSBs chöùng minh ñöôïc hôn 70% taêng giaù ôû cô sôû tieàn teä keå töø naêm 1990. Vì vaäy ngaân haøng trung öông Haøn Quoác ñoái phoù nhöõng khoù khaên ñaày yù nghóa ñeå söû duïng hôn nöõa vieäc voâ hieäu hoaù trong vieäc quaûn lyù voán vaøo. 22 1.4.2.2. Kinh nghieäm kieåm soaùt doøng voán cuûa Thaùi Lan Keå töø cuoái thaäp nieân 80, Thaùi Lan vaãn duy trì taêng tröôûng kinh teá nhanh cuøng vôùi vieäc taêng bình quaân GDP thöïc teá 8,3% haèng naêm keå töø naêm 1988 ñeán naêm 1994, ñaõ khaúng ñònh moät ñieàu raèng taêng tröôûng nhanh kinh teá Thaùi Lan phaàn lôùn nhôø vaøo voán vaøo coù töø ñaàu naêm 1988. Cuøng luùc ñoù, Thaùi Lan phaûi ñoái phoù vôùi nhöõng taùc ñoäng nghòch ñoái vôùi neàn kinh teá coù lieân quan ñeán luoàng voán vaøo. Cuøng vôùi neàn kinh teá taêng tröôûng nhôø vaøo xuaát khaåu cuûa Thaùi Lan, vieäc duy trì caïnh tranh veà giaù ñoái vôùi lónh vöïc xuaát khaåu laø chuû ñaïo. Tyû giaù oån ñònh môùi coù khaû naêng thu huùt voán ñaàu tö caàn thieát ñeå duy trì tyû leä ñaàu tö noäi ñòa cao. Tuy vaäy, chính phuû phaûi giöõ oån ñònh tyû giaù baèng caùch voâ hieäu hoaù tieàn teä ñeå xoaù boû thanh khoaûn tieàn maët ñang taêng do taøi saûn nöôùc ngoaøi thuaàn cuûa ngaân haøng trung öông taêng do chính phuû can thieäp vaøo thò tröôøng ngoaïi hoái. Töø thaùng 11/1984, ñoàng bath coù lieân quan ñeán roå tieàn teä maø tröôùc ñaây bò haïn cheá theo ñoàng ñoâla. Thay ñoåi cheá ñoä tyû giaù phaàn naøo phaûn aûnh taêng giaù cuûa ñoàng USD vaøo giöõa thaäp nieân 80. Maëc duø thaønh phaàn roå tieàn teä khoâng coâng khai, nhöõng ñoàng tieàn naøo thuoäc veà ñoái taùc thöông maïi chuû ñaïo cuûa Thaùi Lan thì coù xu höôùng nghieâng naëng hôn nhö Myõ, Nhaät vaø Ñöùc. Vaøo luùc 8:00 am cuûa moãi ngaøy giao dòch, quyõ bình oån hoái ñoaùi (EEF) coâng boá tyû giaù cô baûn bath – USD. EEF seõ mua baùn moät löôïng USD khoâng giôùi haïn vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi theo daõi baêng tyû giaù 0,02 vaø giöõ tyû giaù naøy ñeán tröa. Vaøo buoåi chieàu USD ñöôïc mua chæ ôû thò tröôøng ngoaïi hoái lieân ngaân haøng. Theo caùch laäp tyû giaù cô baûn moãi ngaøy, EEF khoâng lieân quan gì ñeán tình traïng hieän haønh, vieãn caûnh töông lai cuûa xuaát khaåu, nhaäp khaåu, laïm phaùt trong nöôùc vaø phaùt trieån nhöõng tieàn teä chuû ñaïo ôû thò tröôøng ngoaïi hoái quoác teá. Haàu heát caùc nhaø quan saùt ñeàu döï ñoaùn raèng caùn caân taøi khoaûn vaõng lai ñoùng moät vai troø chuû ñaïo trong vieäc quyeát ñònh tyû giaù cô baûn. Ñieàu naøy chöùng toû moät thöïc teá tyû giaù tieàn teä raát oån ñònh keå töø cuoái thaäp nieân 80. Vì vaäy, suoát nhöõng naêm 90-94, ñoàng bath taêng so vôùi ñoàng ñoâla chæ coù 0,3% haøng naêm. Maëc duø theá thöïc teá ôû taøi khoaûn toång vaãn coù thaëng dö lôùn, coù theå do voán vaøo hôn laø do buø ñaép thaâm huït taøi khoaûn vaõng lai. Töø cuoái thaäp nieân 80 trôû veà sau, taêng taøi saûn nöôùc ngoaøi thuaàn laø nguoàn taêng chính cuûa cung tieàn. Thanh khoaûn tieàn maët moät phaàn laø nguyeân nhaân gaây ra gia taêng caàu tieàn trong nöôùc vaø tyû leä laïm phaùt noäi ñòa cao. CPI taêng töø 2,5% naêm 1987 ñeán 5,9% naêm 1990. Caàu noäi ñòa cao cuõng goùp phaàn laøm thaâm huït caùn caân taøi khoaûn vaõng lai, ñeán löôït caùn caân taøi khoaûn vaõng lai taêng caàu veà voán ôû Thaùi Lan (thaâm huït taøi 23 khoaûn vaõng lai tính baèng %GDP töø 0,7% naêm 1987 ñeán 8,5% naêm 1990. Maëc duø thaâm huït naøy ñoâi khi cuõng coù thaáp hôn, nhöng vaãn giöõ möùc treân 5% suoát caû thaäp nieân 90). Hình 1.7: Tyû leä taêng tröôûng cung tieàn vaø tyû leä laïm phaùt ôû Thaùi Lan. Nguoàn: Managing Foreign Capital Flows: The Experiences of Korea, ThaiLan, Malaysia, Indonesia - Yung Chul Park vaø Chi-Young Song, thaùng 5 naêm 1996 Nguyeân taéc taøi chính laø coâng cuï chính ñeå quaûn lyù voán vaøo (Nijathaworn and Dejthamong (1994) and Nijathaworn (1995a, 1995b)). Chính phuû Thaùi Lan thaét chaët chính saùch taøi chính nhaèm giaûm toång caàu noäi ñòa vaø giaûm aùp löïc laïm phaùt cuõng nhö giaûm tính phuï thuoäc voán vaøo baèng caùch taêng tieát kieäm quoác gia. Vieäc choïn löïa chính saùch taøi chính coù lieân quan ñeán vieäc voâ hieäu hoaù chính saùch ñoäc laäp tieàn teä theo moät heä thoáng tyû giaù coá ñònh vaø töï do hoaït ñoäng voán qua bieân giôùi. Theo Mijathaworn (1995a, 1995b) vieäc löïa choïn chính saùch taøi chính cuõng coù lieân quan ñeán moät chính saùch coù khuynh höôùng coi nhöõng nguyeân taéc taøi chính nghieâm khaéc naøy nhö laø moät phöông tieän oån ñònh hoaù kinh teá vó moâ chính trong trung haïn. Chi tieâu hieän haønh cuûa chính phuû vaøo muïc ñích ñaàu tö thaáp hôn chi tieâu ngaân saùch, maëc duø chi tieâu cho ñaàu tö coù khaû naêng ñem laïi cho chính phuû thaëng dö taøi chính deã daøng hôn. Chính phuû Thaùi Lan raát thaønh coâng trong vieäc haïn cheá chi tieâu chính phuû, ñoàng thôøi caûi tieán thueá doanh thu baèng caùch taêng hieäu quaû thu thueá vaø ñöa ra nhöõng loaïi thueá môùi nhö thueá VAT vaøo naêm 1992. Keát quaû chính phuû ñaõ coù theå coù thaëng dö taøi chính vaøo caùc naêm 1988 vaø caùc naêm sau. Suoát giai ñoaïn 1988-1994, thaëng dö bình quaân khoaûng 3% GDP. Do coù thaëng dö taøi chính neân chính phuû ñaõ hoaøn traû ñöôïc nôï nöôùc ngoaøi. Cuûng coá taøi chính maïnh ñaõ goùp phaàn lôùn vaøo vieäc giaûm aùp löïc laïm phaùt trong nöôùc. Vaøo naêm 1991, thaëng dö chính phuû tính theo tyû leä %GDP cao ñieåm leân ñeán 4,9%, thu huùt treân 20% cung tieàn. Muïc ñích quan troïng cuûa chính saùch tieàn teä trong moái lieân quan ñeán voán vaøo laø nhaèm voâ hieäu hoaù tieàn teä vaø oån ñònh hoaù laõi suaát, ngaân haøng trung öông Thaùi Lan ñaõ 24 söû duïng caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû nhaèm kieåm soaùt thanh khoaûn thaëng dö do taêng taøi saûn nöôùc ngoaøi thuaàn vaø giaûm tính maát oån ñònh cuûa laõi suaát noäi ñòa. Ñaây laø moät chính saùch quaûn lyù tính thanh khoaûn trong ngaén haïn, trong khi chính saùch taøi chính ñöôïc söû duïng trong daøi haïn vaø trung haïn. Hình 1.8: Xu höôùng laõi suaát ôû Thaùi Lan vaø Myõ. Thaùi lan Myõ (laõi suaát cuïc döï tröõ lieân bang) Nguoàn: Managing Foreign Capital Flows: The Experiences of Korea, ThaiLan, Malaysia, Indonesia - Yung Chul Park vaø Chi-Young Song, thaùng 5 naêm 1996 Caùc hoaït ñoäng thöôøng xuyeân cuûa thò tröôøng môû raát caàn thieát bôûi vì chính saùch thaét chaët tieàn teä chæ coù hieäu quaû trong vieäc kieåm soaùt tính thanh khoaûn vaø laõi suaát trong moät thôøi gian ngaén baèng moät cheá ñoä tyû giaù coá ñònh vaø moät taøi khoaûn voán môû roäng, nhö Thaùi Lan (Schadler, Carkovic, Bennet, and Kahn (1993)) keát quaû laõi suaát noäi ñòa lieân tuïc cao so vôùi laõi suaát cuûa caùc nöôùc coâng nghieäp trong thaäp nieân 90 vaø ñieàu naøy ñaõ khuyeán khích ñuùng luùc ñoái vôùi voán beân ngoaøi vaøo (hình 1.7) Vieäc can thieäp cuûa chính phuû vaøo thò tröôøng mua laïi traùi phieáu chính phuû vaø traùi phieáu cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø vieäc phaùt haønh chöùng khoaùn ngaân haøng trung öông laø nhöõng coâng cuï chuû ñaïo cuûa chính saùch voâ hieäu hoaù tieàn teä. Vaøo naêm 1979, Thaùi Lan thieát laäp moät thò tröôøng mua laïi ñeå khuyeán khích phaùt trieån thò tröôøng tieàn teä vaø cung caáp cho ngaân haøng trung öông moät vò trí môùi daønh cho caùc hoaït ñoäng thò tröôøng môû (xem Kittisrikangwan, Supapongse and Jantarangs (1994) ñeå bieát chi tieát veà thò tröôøng mua laïi cuûa Thaùi Lan). Thöïc teá, caùc hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng môû thoâng qua thò tröôøng mua laïi ôû Thaùi Lan chæ coù hieäu quaû ñoái vôùi thanh khoaûn trong thôøi gian raát ngaén vì nhöõng ngöôøi tham gia thích giao dòch coù ñaùo haïn khoâng quaù 14 ngaøy. Thaùi Lan quan taâm ñeán töï do doøng voán ra hôn haïn cheá doøng voán vaøo. Töø naêm 1990 ñeán 1994 Thaùi Lan chia laøm 3 giai ñoaïn töï do hoaù ngoaïi hoái, vaø haàu nhö nhöõng giôùi haïn veà voán ra ñeàu ñöôïc baõi boû. Tröôùc ñaây kieåm soaùt voán ra raát chaët cheõ vaø haàu 25 nhö khoâng coù moät giôùi haïn naøo ñoái vôùi voán vaøo. Giai ñoaïn thöù nhaát cuûa quaù trình töï do hoaù voán ra baét ñaàu töø thaùng 05/1990 laø taäp trung vaøo vieäc baõi boû nhöõng giôùi haïn cuûa giao dòch vaõng lai. Ñeán giai ñoaïn hai (thaùng 04/1991) vaø giai ñoaïn ba (thaùng 02/1994) haàu heát nhöõng kieåm soaùt giao dòch voán ra ñeàu ñöôïc baõi boû. Ví duï chính phuû ñaõ cho pheùp caùc nhaø ñaàu tö Thaùi Lan ñöôïc töï do chuyeån nhöôïng voán noäi ñòa ñeán 5 trieäu bath ñeå ñaàu tö tröïc tieáp ra nöôùc ngoaøi vaø baõi boû nhöõng ñieàu kieän baét buoäc khi ruùt voán ra trong naêm 1991. Tuy nhieân vieäc mua baùn chöùng khoaùn nöôùc ngo._.aøn Quoác nhoû hôn so vôùi caùc nöôùc kia. Trong nhöõng naêm 1990 voán vaøo chuû yeáu ôû Haøn Quoác laø voán ñaàu tö giaùn tieáp. Ñaàu tö giaùn tieáp thuaàn taêng töø 29 trieäu USD trong naêm 1989 leân 3,2 tyû USD naêm 1991, vaø cao ñieåm ôû möùc 11 tyû USD trong naêm 1993. Coäng doàn trong nhöõng naêm 1991 – 1994 laø 27,2 tyû USD, baèng 88% toång voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo cuøng kyø. 83 Hình 1.1 : Xu höôùng vaø thaønh phaàn doøng voán vaøo Haøn Quoác Tyû USD Naêm Vay daøi haïn ToångFDI FPI Nguoàn: Managing Foreign Capital Flows: The Experiences of Korea, ThaiLan, Malaysia, Indonesia - Yung Chul Park vaø Chi-Young Song, thaùng 5 naêm 1996 Voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) laø nguoàn voán chuû ñaïo trong nöõa sau thaäp nieân 80, cao ñieåm laø naêm 1991. Nöõa ñaàu thaäp nieân 90 Haøn Quoác trôû neân ít haáp daãn hôn ñoái vôùi ñaàu tö cuûa caùc coâng ty nöôùc ngoaøi do chi phí saûn xuaát taêng leân nhieàu. Nhöõng khoaûn vay daøi haïn nöôùc ngoaøi ñöôïc coi laø voán ra thuaàn vì vaãn tieáp tuïc hoaøn daàn nôï. Taêng ñaàu tö giaùn tieáp trong thaäp nieân 90 chuû yeáu do nôùi loûng nhöõng qui taéc phaùt haønh traùi phieáu nöôùc ngoaøi do nhöõng coâng ty trong nöôùc ñaûm nhieäm vaø vieäc môû thò tröôøng chöùng khoaùn Haøn Quoác. Vieäc giaûm laõi suaát thò tröôøng theá giôùi do suy thoaùi kinh teá ôû nhöõng nöôùc phaùt trieån ñaõ thuùc ñaåy caùc coâng ty vaø ngaân haøng Haøn Quoác huy ñoäng voán saün coù ôû nöôùc ngoaøi vaø thò tröôøng voán quoác teá coù laõi suaát thaáp hôn. Cuøng luùc ñoù, laõi suaát thaáp ôû nhöõng nöôùc coâng nghieäp ñaõ khuyeán khích maïnh meõ caùc nhaø ñaàu tö quoác teá gia taêng naém giöõ chöùng khoaùn cuûa mình ôû nhöõng thò tröôøng môùi noåi, trong ñoù coù Haøn Quoác. Vieäc khai tröông thò tröôøng chöùng khoaùn Haøn Quoác vaøo thaùng 1/1992 ñaõ taêng nhanh voán vaøo, nhöng phaùt haønh chöùng khoaùn ôû thò tröôøng taøi chính quoác teá vaãn ñoùng vai troø quan troïng. Töø quùi I/1992 ñeán quí III/1995, voán coäng doàn coù lieân quan ñeán vieäc phaùt haønh chöùng khoaùn nöôùc ngoaøi do coâng ty vaø ngaân haøng noäi ñòa ñaûm nhaän leân tôùi 19 tyû USD, tính ra xaáp xæ 62% toång voán ñaàu tö giaùn tieáp. 84 Nhìn chung duø thò tröôøng chöùng khoaùn Haøn Quoác toû ra yeáu keùm, vieäc phaùt haønh chöùng khoaùn vaãn chieám öu theá vaøo nhöõng naêm 1994 -1995. 2. Xu höôùng vaø thaønh phaàn doøng voán ôû Thaùi Lan Thaùi Lan ñaõ chöùng kieán moät söï gia taêng lôùn veà voán vaøo khoaûng naêm 1988. Voán vaøo thuaàn taêng töø 1 tyû USD naêm 1987 ñeán 3 tyû USD naêm 1988 vaø taêng ñoät ngoät naêm 1993 laø 14 tyû USD. Coäng tích luõy voán thuaàn vaøo seõ leân tôùi 66 tyû USD ôû giai ñoaïn 1988 – 1994, gaáp hôn 8 laàn soá coäng tích luõy trong giai ñoaïn 1980 -1987. Hình 1.2 : Xu höôùng vaø thaønh phaàn doøng voán vaøo Thaùi Lan Tyû USD Naêm Vay daøi haïn ToångFDI FPI OFI Nguoàn: Managing Foreign Capital Flows: The Experiences of Korea, ThaiLan, Malaysia, Indonesia - Yung Chul Park vaø Chi-Young Song, 5/1996 Hình 1.2 moâ taû xu höôùng doøng voán vaøo theo töøng loaïi: khoaûn vay daøi haïn, FDI, ñaàu tö giaùn tieáp vaø loaïi ñaàu tö khaùc cuûa nöôùc ngoaøi (OFI), chöùng toû raèng OFI (toång doøng voán vay ngaén haïn cuûa ngaân haøng thöông maïi vaø taøi khoaûn tieàn göûi cuûa nhöõng ngöôøi khoâng cö truù baèng bath) laø doøng voán vaøo chuû yeáu (tröø naêm 1991). Doøng voán naøy ñaõ taêng moät caùch ñaùng keå vaøo naêm 1988 do taêng maïnh taøi khoaûn tieàn göûi cuûa nhöõng ngöôøi khoâng cö truù baèng ñoàng bath töø naêm 1994 vaø ñaëc bieät taêng maïnh nhöõng naêm 1991-1993, chieám 70% doøng voán tích luõy OFI nhöõng naêm 91 – 93. Moät phaàn do chính phuû Thaùi Lan ñöa ra laõi suaát cao hôn caùc nöôùc coâng nghieäp vaø cho pheùp caùc nhaø xuaát khaåu nhaän tieàn töø taøi khoaûn cuûa nhöõng ngöôøi khoâng cö truù baèng ñoàng bath. Caùc nhaø xuaát khaåu nöôùc ngoaøi coù xu höôùng nhaän tieàn töø taøi khoaûn cuûa ngöôøi daân khoâng cö truù baèng ñoàng bath ñeå haïn cheá ruûi ro tyû giaù. Theâm vaøo ñoù nhöõng nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi söû duïng taøi khoaûn naøy laøm moät nôi thu hoài voán tröôùc khi ñem ñaàu tö vaøo loaïi 85 hình khaùc, ñaëc bieät laø ñaàu tö giaùn tieáp, do thò tröôøng chöùng khoaùn Thaùi Lan ñang coù nhöõng böôùc caûi tieán. Vaøo naêm 1994, voán vay ngaén haïn cuûa ngaân haøng thöông maïi gia taêng do coù söï thieát laäp theå thöùc thanh toaùn quoác teá ôû Bangkok trong naêm 1993 ñaõ lyù giaûi ñöôïc haàu heát löôïng voán vaøo OFI. FDI giaûm töø ñænh cao 2,4 tyû USD naêm 1990. Cô sôû haï taàng ngheøo naøn laø lyù do quan troïng laøm tieàm naêng cuûa ñaàu tö giaûm xuoáng. FDI coù xu höôùng giaûm treân toaøn caàu trong nhöõng naêm 1990-1991, söï caïnh tranh maõnh lieät giöõa caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhö Trung Quoác, Vieät Nam, vaø AÁn Ñoä chæ laø nhöõng nguyeân nhaân phuï maø thoâi. Nhìn chung chæ coù Malaysia do coù cô sôû haï taàng töông ñoái toát vaø nhaân löïc laønh ngheà hôn ñoâi chuùt neân ñaõ duy trì ñöôïc voán FDI laøm vai troø chuû ñaïo maëc duø coøn coù nhieàu yeáu toá baát lôïi. Cheânh leäch cao veà laõi suaát ñaõ ñaåy maïnh voán vay daøi haïn nöôùc ngoaøi, ñaëc bieät trong nhöõng naêm 1989-1991. Ñaàu tö giaùn tieáp taêng maïnh vaøo nhöõng naêm 1993, nhaûy voït töø 750 trieäu USD naêm 1992 ñeán 5,5 tyû USD naêm 1993, chieám treân 1/3 toång voán thuaàn vaøo. Vieäc taêng maïnh ñaàu tö giaùn tieáp do coù söï ñoåi môùi loøng tin vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn cuûa caùc nhaø ñaàu tö sau cuoäc toång tuyeån cöû thaùng 9 naêm 1992, cheânh leäch cao veà laõi suaát giöõa Thaùi Lan vaø caùc nöôùc coâng nghieäp, cuøng vôùi vieäc oån ñònh ñoàng bath. Xu höôùng ñaàu tö maïnh treân toaøn caàu cuûa caùc nhaø ñaàu tö theo theå cheá nhaèm vaøo nhöõng thò tröôøng môùi noåi cuõng laø moät nguyeân nhaân quan troïng. Vaøo naêm 1994, ñaàu tö giaùn tieáp giaûm maïnh vì laõi suaát taêng ôû caùc nöôùc coâng nghieäp laøm thu heïp cheânh leäch laõi suaát. 3. Xu höôùng vaø thaønh phaàn doøng voán ôû Malaysia : ÔÛ Malaysia doøng voán vaøo baét ñaàu taêng töø möùc voán ra 0,9 tyû USD cuûa naêm 1988 leân ñeán 1,3 tyû USD voán vaøo naêm 1989, taêng voït leân 4,7 tyû USD naêm 1991 roài 16,9 tyû USD naêm 1993. Coäng doàn voán vaøo trong nhöõng naêm 1989-1993 leân ñeán 26 tyû USD, so vôùi 17 tyû USD trong caû thaäp nieân 80. 86 Hình 1.3 : Xu höôùng vaø thaønh phaàn doøng voán vaøo Malaysia Tyû USD Naêm Vay daøi haïn Toång FDI OFI Nguoàn: Managing Foreign Capital Flows: The Experiences of Korea, ThaiLan, Malaysia, Indonesia - Yung Chul Park vaø Chi-Young Song, thaùng 5 naêm 1996 Hình 1.3 cho thaáy khuynh höôùng khoaûn vay daøi haïn, voán FDI vaø voán OFI ôû Malaysia, chöùng toû FDI laø doøng voán vaøo chuû yeáu nöõa sau thaäp nieân 80 vaø ñeán naêm 1992, tính xaáp xæ 86% toång doøng voán vaøo thuaàn nhöõng naêm 1989-1992. Taêng tröôûng kinh teá nhanh vaø lieân tuïc cuøng vôùi nhöõng nguyeân taéc kinh teá cô baûn hôïp lyù laø nhaân toá chính cho vieäc ñöa FDI ñi ñuùng höôùng trong giai ñoaïn naøy; baõi boû quy ñònh cuûa voán FDI vaø ñöa ra nhöõng nhaân toá khuyeán khích cuõng goùp phaàn vaøo vieäc gia taêng naøy. Malaysia ñaõ huûy boû hoaëc nôùi loûng nhöõng haïn cheá veà sôû höõu ngöôøi nöôùc ngoaøi vaø caùc loaïi voán FDI cuõng nhö vieäc ñôn giaûn hoaù nhöõng thuû tuïc phaùp ñònh. Chính saùch thueá öu ñaõi, keå caû mieãn tröø thueá thu nhaäp doanh nghieäp ôû moät soá tröôøng hôïp. Nhöõng yeáu toá beân ngoaøi keå caû taêng giaù ñoàng yeân lieân tuïc vaø taêng nhanh chi phí nhaân coâng ôû nhöõng nöôùc coâng nghieäp môùi (NIEs) gaàn ñaây laø nhöõng lyù do giaûi thích cho doøng voán vaøo Malaysia. Theo hình treân, doøng voán OFI ñeán naêm 1990 khoâng ñaùng keå, noù baét ñaàu gia taêng moät caùch ñaùng keå vaøo naêm 1991 vaø 1993, vöôït quaù doøng voán FDI. ÔÛ Malaysia OFI bao goàm caû doøng voán ñaàu tö giaùn tieáp vaø nhöõng khoaûn nôï ngaén haïn beân ngoaøi cuûa ngaân haøng thöông maïi, nhöõng khoaûn nôï ngaén haïn ñeàu coù lieân quan ñeán doøng voán vay ngaén haïn vaø taøi khoaûn ñoàng ringgit cuûa ngöôøi daân khoâng cö truù. OFI ñaït 5,3 tyû USD vaøo naêm 1993, gaáp treân 2,5 laàn so vôùi naêm 1992. Hay noùi caùch khaùc trong naêm 1993, sai soá 4 tyû USD cuûa taøi khoaûn voán lôùn hôn raát nhieàu laàn so vôùi nhöõng naêm tröôùc ñaây. 87 Voán ñaàu tö giaùn tieáp vaø voán vay cuûa ngaân haøng ngoaïi thöông taêng do coù söï cheânh leäch lôùn giöõa laõi suaát nöôùc ngoaøi vaø laõi suaát noäi ñòa, nhöõng trieån voïng ñaày höùa heïn cuûa kinh teá Malaysia vaø thaønh coâng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn noäi ñòa phaàn naøo coù lieân quan ñeán tö nhaân hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc vaøo ñaàu naêm 1994, chính phuû Malaysia thöïc thi nhieàu bieän phaùp haønh chính nhaèm haïn cheá voán ñaàu cô ngaén haïn. Cuoái cuøng voán OFI ñöôïc coi laø doøng voán ra thuaàn lôùn. 4. Xu höôùng vaø thaønh phaàn doøng voán ôû Indonesia Indonesia chöùng kieán doøng voán vaøo coù qui moâ baét ñaàu töø naêm 1990, taêng töø 3,6 tyû USD naêm 1989 leân 6,8 tyû USD naêm 1990 roài 7,1 tyû USD naêm 1992. Coäng tích luõy töø naêm 1990 ñeán 1994 laø 34 tyû USD, so vôùi 25 tyû USD giai ñoaïn 1982-1989. Khoaûn vay daøi haïn laø daïng voán vaøo chuû yeáu suoát thaäp nieân 80 cho ñeán naêm 1993 (hình 1.4). Vaøo nhöõng naêm 1990-1993 khoaûn vay naøy leân ñeán 16 tyû USD, töông öùng 57% toång voán thuaàn vaøo trong cuøng giai ñoaïn. Trong ñoù haàu heát voán vay cuûa thaäp nieân 80 cuûa khu vöïc coâng, möùc voán vay cuûa coâng ty tö nhaân vaø ngaân haøng chæ taêng maïnh töø naêm 1990. Trong giai ñoaïn 1990-1993 doøng voán vaøo thuaàn do caùc khoaûn vay daøi haïn cuûa khu vöïc coâng vaø tö taêng theo thöù töï 12,4 tyû USD vaø 3,3 tyû USD, töông öùng vôùi 0,5 tyû USD vaø 2,2 tyû USD vaøo nhöõng naêm 1982-1989. Baõi boû möùc traàn ñoái vôùi voán vay cuûa ngaân haøng ngoaïi thöông trong naêm 1989 vaø taêng laõi suaát noäi ñòa vaøo ñaàu thaäp nieân 90 laø nhöõng nhaân toá chính laøm gia taêng voán vay tö nhaân. Ñöa ra theå thöùc hoaùn ñoåi vôùi ngaân haøng Indonesia, ngaân haøng trung öông cuõng laø nhöõng nhaân toá höõu hieäu cho vaán ñeà naøy. Hình 1.4 : Xu höôùng vaø thaønh phaàn doøng voán vaøo Indonesia Tyû USD Naêm Vay daøi haïn Toång FDI FPI 88 Nguoàn: Managing Foreign Capital Flows: The Experiences of Korea, ThaiLan, Malaysia, Indonesia - Yung Chul Park vaø Chi-Young Song, thaùng 5 naêm 1996 AÛnh höôûng khoaûn vay daøi haïn cuûa Indonesia lôùn hôn cuûa Haøn Quoác, Malaysia vaø Thaùi Lan. Hoäi nhaäp thò tröôøng voán quoác teá cuûa Indonesia bò haïn cheá do ñaùnh giaù thaáp möùc ñoä tín nhieäm cuûa caùc coâng ty trong nöôùc. Baõi boû quy ñònh cuûa doøng voán FDI vaø trieån voïng neàn kinh teá ñöôïc caûi thieän ñaõ giuùp Indonesia gia taêng voán ñaàu tö FDI. Tuy vaäy, Indonesia ñaõ khoâng theå ñaït ñeán möùc ñuû FDI ñeå trang traõi khoaûng troáng giöõa cheânh leäch tieát kieäm vaø ñaàu tö nhö caùc nöôùc khaùc ôû Ñoâng AÙ, ví duï nhö Malaysia hay Haøn Quoác. Chính vì cô sôû haï taàng ngheøo naøn vaø nhaân löïc chaát löôïng thaáp neân Indonesia phaûi döïa vaøo nhöõng khoaûn vay coù söï baûo trôï cuûa chính phuû. Ñieàu naøy cuõng töông töï cho Philippin, trong nhöõng thaùng gaàn ñaây chính phuû Philippin ñaõ khuyeán caùo veà nguy cô vôõ nôï cuûa nöôùc naøy. Tuy nhieân, tyû leä khoaûn vay so vôùi toång voán coøn giaûm trong thaäp nieân 90, trong khi ñoù tyû leä voán FDI vaø voán ñaàu tö giaùn tieáp taêng so vôùi thaäp nieân 80. FDI vaø FPI laàn löôït laø 12% vaø 7% toång voán vaøo trong nhöõng naêm 1982-1989, taêng ñeán 23% vaø 21% trong nhöõng naêm 1990-1993. Vaø cuoái cuøng voán ñaàu tö FDI vöôït quaù khoaûn vay daøi haïn trong naêm 1994. Haàu heát FPI ôû Indonesia ñöôïc hình thaønh töø thò tröôøng chöùng khoaùn, nôi maø caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc pheùp tham gia vaøo naêm 1987. Ñaàu tö giaùn tieáp vaøo ñaàu thaäp nieân 90 coù lieân quan chaët cheõ ñeán vieäc baõi boû nhöõng qui ñònh cuûa thò tröôøng voán noäi ñòa nhö laø ñôn giaûn hoaù nhöõng ñieàu kieän nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn vaø thieát laäp thò tröôøng OTC. Thò tröôøng chöùng khoaùn coù chieàu höôùng taêng giaù vaø cheânh leäch laõi suaát lôùn giöõa Indonesia vaø caùc nöôùc coâng nghieäp daãn ñeán taêng voán ñaàu tö giaùn tieáp trong naêm 1993. Töø naêm 1993, cuøng vôùi vieäc ñaùnh giaù tín duïng coù böôùc caûi thieän hôn trong nhöõng coâng ty Indonesia, vieäc phaùt haønh chöùng khoaùn cuûa Indonesia ôû thò tröôøng voán quoác teá cuõng gia taêng. Nhìn chung, trong nhöõng naêm 1990-1994, phaàn lôùn voán ñaàu tö ñeàu chaûy vaøo nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån ôû Chaâu AÙ. Theo IMF (1995a), doøng voán thuaàn ñaàu tö vaøo caùc nöôùc naøy leân ñeán 261 tyû USD, cao hôn gaáp ñoâi so vôùi doøng voán vaøo cuûa caû thaäp nieân 80. Xaáp xæ chöøng 50% toång soá doøng voán vaøo cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Tuy nhieân, phaàn lôùn doøng voán vaøo cuûa giai ñoaïn naøy ñeàu laø voán ñaàu tö giaùn tieáp, ñoù laø moät söï töông phaûn so vôùi thaäp nieân 80. Tyû troïng cuûa doøng voán ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi trong toång doøng voán vaøo thuaàn bình quaân 8% (töông ñöông 10 tyû USD) trong nhöõng naêm 1983-1989, taêng leân 24% (töông ñöông 63 tyû USD) trong nhöõng naêm 1990-1994. Maëc duø vaäy trong giai ñoaïn naøy, voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) laø nguoàn taøi trôï beân ngoaøi quan troïng nhaát taïi nhöõng nöôùc naøy. Voán FDI thuaàn taêng moät caùch roõ reät töø 36 tyû ñoâla trong nhöõng naêm 1983-1989 leân ñeán 117 tyû ñoâla trong suoát 89 nhöõng naêm 1990-1994, tính ra laø 45% toång doøng voán thuaàn vaøo (ôû nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån ôû Taây baùn caàu, ñaàu tö giaùn tieáp laø 66% toång doøng voán vaøo thuaàn trong nhöõng naêm 90-94, trong khi FDI chæ ñaït 30% trong cuøng giai ñoaïn naøy). PHUÏ LUÏC 2 KINH NGHIEÄM KIEÅM SOAÙT DOØNG VOÁN ÔÛ INDONESIA Nguyeân nhaân cuûa doøng voán taïi Indonesia : ÔÛ Indonesia töø thaäp nieân 70 ñeán giöõa thaäp nieân 80 phaàn lôùn FDI töø ngoaøi vaøo ñeàu taäp trung vaøo lónh vöïc daàu khí. Nhaèm noã löïc phaùt trieån cô caáu coâng ngheä caân baèng hôn vaø khuyeán khích xuaát khaåu haøng coâng nghieäp, chính phuû Indonesia baét ñaàu chuû ñoäng töï do hoaù voán FDI töø beân ngoaøi vaøo trong lónh vöïc phi daàu khí. Töø naêm 1985 qui trình caáp pheùp cho voán FDI töø ngoaøi vaøo ñöôïc ñôn giaûn hoaù moät caùch ñaùng keå, daân khoâng cö truù ñöôïc pheùp thaønh laäp coâng ty lieân doanh ôû lónh vöïc xuaát khaåu phi daàu khí. Daân khoâng cö truù ñöôïc pheùp sôû höõu caùc coâng ty lieân doanh xuaát khaåu toái ña 80% saûn phaåm ñaàu ra, giôùi haïn naøy naêm 1987 taêng leân 95%. Soá löôïng toái thieåu voán FDI caét giaûm daàn daàn xuoáng coøn 1 trieäu vaø baõi boû vaøo naêm 1994. Naêm 1994 caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc pheùp ñaàu tö vaøo caùc lónh vöïc bò caám tröôùc ñaây nhö vieãn thoâng, caûng, taøu löûa vaø naêng löôïng haït nhaân. Suoát ñaàu thaäp nieân 90 haàu nhö caùc haïn cheá coøn laïi veà quyeàn sôû höõu nöôùc ngoaøi ñeàu ñöôïc baõi boû. Cuøng vôùi söï hoã trôï cuûa caùc bieän phaùp naøy, maø soá löôïng voán FDI töø beân ngoaøi vaøo töø 0,6 tyû USD naêm 1987 ñeán 1,5 tyû USD naêm 1991 vaø sau ñoù laø 2 tyû USD naêm 1994. Keøm theo noã löïc ñôn giaûn hoaù voán vaøo, Indonesia baét ñaàu phaùt ñoäng moät caùch tích cöïc töï do hoaù giao dòch taøi chính qua bieân giôùi giöõa thaäp nieân 80. Töø naêm 1987, caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc pheùp tham gia vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn noäi ñòa vôùi giôùi haïn 49% quyeàn sôû höõu cuûa coâng ty. Töø naêm 1988, daân khoâng cö truù ñöôïc pheùp thaønh laäp coâng ty chöùng khoaùn lieân doanh vôùi daân cö truù, möùc voán vay thöông maïi qua caùc ngaân haøng cao nhaát ñaõ bò loaïi boû. Luùc ñaàu mua baùn coå phieáu qua ngaân haøng ñoái vôùi daân khoâng cö truù bò caám nhöng vaøo naêm 1992 thì cho pheùp ñeán 49% Kinh nghieäm kieåm soaùt doøng voán cuûa Indonesia Taêng tröôûng kinh teá nhanh ôû Indonesia vaøo thaäp nieân 90 laø do luoàng voán vaøo. Theá nhöhg cuõng coù nhöõng taùc ñoäng ngöôïc nhö taêng cung tieàn. Töø 1990-1991, kinh teá 90 Indonesia coù daáu hieäu cuûa moät thò tröôøng soâi ñoäng nhôø môû roäng caàu tieàn do coù moät löôïng voán vaøo ñaùng keå (Bank Indonesia – 1994). Tyû leä laïm phaùt ñöôïc tính baèng chæ soá CPI taêng töø 6,4% naêm 1989 ñeán 7,8% naêm 1990 vaø taêng 9,9% naêm 1991. Cuõng coù ñoâi chuùt thieät haïi taøi khoaûn vaõng lai do gia taêng caàu nhaäp khaåu thaâm huït môû roäng ñeán 3,2 tyû USD giöõa nhöõng naêm 1989 vaø 1991, trong khi tyû leä thaâm huït GDP cuõng taêng töø 2,5% ñeán 4,4%. Naêm 1991, chính phuû Indonesia ñaõ thöïc hieän nhieàu bieän phaùp ñeå haïn cheá vay voán nöôùc ngoaøi. Ngaân haøng Trung Öông Indonesia ñaõ haïn cheá caùc hoaït ñoäng swap baèng caùch haï thaáp giôùi haïn voán sôû höõu caù nhaân (veà swap) töø 25 xuoáng 20%, baèng caùch taêng tieàn laõi swap leân 5 ñieåm, vaø baèng caùch thoâng baùo hoaït ñoäng future swap chæ ñöôïc thöïc hieän ôû luùc ban ñaàu maø thoâi. Chính phuû coøn ñaët ra nhöõng haïn cheá veà vay voán nöôùc ngoaøi ñoái vôùi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø caùc ngaân haøng thöông maïi vaø toaøn boä voán vay thöông maïi nöôùc ngoaøi coù lieân quan ñeán nhaø nöôùc, tröôùc heát caàn coù söï ñoàng yù cuûa chính phuû. Trong cuøng naêm ñoù, ñoäi nguõ quaûn lyù nôï hình thaønh nhaèm giaùm saùt caùc giao dòch cho vay ôû nöôùc ngoaøi. Doøng voán vaøo laøm taêng tính thanh khoaûn trong nöôùc vaø döï tröõ ngoaïi hoái ôû ngaân haøng Indonesia. Nhö Haøn Quoác vaø Malaysia, chính phuû Indonesia coá gaéng thu huùt tính thanh khoaûn chuû yeáu baèng caùch voâ hieäu hoaù tieàn teä. Chính phuû cuõng gia taêng nhöõng nguyeân taéc thaän troïng ñoái vôùi nhöõng ngaân haøng thöông maïi vaø ñaët ra moät soá bieän phaùp kieåm soaùt tröïc tieáp vieäc môû roäng tín duïng. Tuy coù khoù khaên trong quaûn lyù vó moâ nhöng chính phuû vaãn öu tieân duy trì ñoàng rupi yeáu keùm ñeå taêng tính caïnh tranh xuaát khaåu quoác teá (daàu khí chieám ¼ xuaát khaåu). Ngaân haøng trung öông can thieäp vaøo thò tröôøng ngoaïi hoái lieân ngaân haøng nhaèm duy trì chính saùch naøy. Yeáu toá chính maø ngaân haøng Indonesia ñöa ra xem xeùt khi caøi ñaët tyû giaù chính thöùc cuûa ngaân haøng laø cheânh leäch laïm phaùt giöõa Indonesia vaø nhöõng ñoái taùc thöông maïi chuû choát cuûa mình (Bank Indonesia Annual Report 92-93 vaø Euro Money-1995). Chính saùch veà tyû giaù chuù troïng vaøo vieäc oån ñònh hoaù tyû giaù ñeå kìm haõm voán vaøo ngaén haïn. Chính saùch naøy nhaèm vaøo vieäc duy trì tính oån ñònh cuûa tyû giaù maëc duø voán vaøo laøm gia taêng cung tieàn, vieäc ñöa ra thay ñoåi veà taøi saûn nöùôc ngoaøi thuaàn laø moät quyeát ñònh quan troïng cuûa thay ñoåi cung tieàn. Keát quaû naøy khieán cho ngaân haøng Indonesia theo ñuoåi voâ hieäu hoaù tieàn teä lieân tuïc. Ñeå thu huùt thanh khoaûn thaëng dö, ngaân haøng Indonesia chuû yeáu döïa vaøo doanh thu chöùng khoaùn ngaén haïn do ngaân haøng phaùt haønh 91 (Sertifikat Bank Indonesia - SBI), laàn ñaàu vaøo thaùng 02/1984. Ngaân haøng cuõng thu huùt thanh khoaûn baèng caùch baùn chöùng khoaùn thò tröôøng tieàn teä (Sural Berhaga pasa Uang, SBPU) cho ngaân haøng ngoaïi thöông. SBPU laø nhöõng chöùng khoaùn tö nhaân ngaén haïn ñöôïc mua baùn ôû thò tröôøng tieàn teä, goàm kyø phieáu ñöôïc phaùt haønh giöõa ngaân haøng vaø khaùch haøng; vaø hoái phieáu. Ngaân haøng Indonesia baùn ñaáu giaù SBPU töø danh muïc ñaàu tö coù nhu caàu ruùt tieàn maët. Ngaân haøng Indonesia ñaõ söû duïng nhieàu phöông phaùp phuï ñeå kieåm soaùt tính thanh khoaûn. Chaéc chaén ñieàu naøy seõ laøm taêng tyû leä chieát khaáu hoái phieáu xuaát khaåu. Kieåm soaùt tröïc tieáp cuõng ñöôïc ñaët ra cho caùc ngaân haøng nhaèm kìm haõm môû roäng tín duïng. Ví duï vaøo naêm 1991 phaàn tieàn coïc cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc taïi caùc ngaân haøng ngoaïi thöông ñöôïc chuyeån giao cho ngaân haøng trung öông. Nhieàu bieän phaùp haïn cheá voán vaøo ñöôïc thöïc hieän suoát naêm 1991. Taêng nhanh cung tieàn cuõng laø moät nguoàn quan troïng cuûa laïm phaùt (Asian Development Bank – 1995). Giaù caû noäi ñòa taêng cuõng goùp phaàn vaøo vieäc duy trì giaûm tyû giaù ñoàng rupi. Giaûm ñoät ngoät ñoàng rupi so vôùi yeân Nhaät do taêng nhanh giaù ñoàng yeân ôõ thò tröôøng ngoaïi hoái quoác teá, cuøng vôùi chính saùch duy trì ñoàng rupi ôû tình traïng yeáu ñaõ laøm cho giaù haøng hoaù nhaäp khaàu töø Nhaät taêng leân. Ñieàu naøy aùm chæ raèng chính saùch voâ hieäu hoaù tyû giaù ñaõ laøm maát oån ñònh neàn kinh teá vó moâ. Vaøo ñaàu thaäp nieân 90 vieäc gia taêng phaùt haønh chöùng khoaùn ngaân haøng trung öông ñaõ taïo xu höôùng taêng tyû leä chieát khaáu, do ñoù daãn ñeán laõi suaát cao hôn ñoái vôùi neàn kinh teá Indonesia, vaø môû roäng hôn cheânh leäch giöõa trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi. Thaùng 3/1992 chính phuû ñaõ cho pheùp caùc nhaø ñaàu tö naém giöõ 49% coå phieáu ôû ngaân haøng thöông maïi tö nhaân vaø nhaø nöôùc coù ñaêng kyù taïi thò tröôøng chöùng khoaùn Indonesia. Tröôùc tieân hoï ñöôïc pheùp mua nhöõng coå phieáu cuûa ngaân haøng. Cheânh leäch laõi suaát lôùn hôn, ñi cuøng phaùt trieån vaø giaûm giaù thò tröôøng voán noäi ñòa, ñaõ mang laïi moät nguoàn khích leä maïnh ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaàu tö vaøo coå phieáu Indonesia. Cuoái cuøng voán vaøo ñaàu tö giaùn tieáp – ñöôïc cho laø voán ñaàu cô ngaén haïn – ñaõ taêng ñoät ngoät. Cuøng vôùi noã löïc giaûm voán vaøo ngaén haïn, ngaân haøng Indonesia giaûm tyû leä chieát khaáu SBI vaøo naêm 1992 vaø duy trì giaûm giaù ñoàng rupi. Ñöông nhieân, vaãn duy trì tyû leä sinh lôøi thöïc teá (laõi suaát noäi ñòa – tyû leä taêng giaù ñoàng rupi) ôû möùc töông ñöông vôùi laõi suaát hieän haønh giöõa caùc nöôùc coâng nghieäp. 92 Cuoäc khuûng hoaûng kinh teá Mexico thaùng 12/1994 ñaõ laøm lung lay thò tröôøng voán vaø thò tröôøng ngoaïi hoái Indonesia. Nhaèm khoâi phuïc laïi tính oån ñònh veà tyû giaù, ngaân haøng Indonesia can thieäp baèng caùch baùn 580 trieäu USD baèng caùch giao dòch spot, forward,… Ñoàng thôøi ngaân haøng naøy cuõng taêng tyû leä chieát khaáu chính thöùc laø 50 ñieåm. Nhöõng bieän phaùp naøy hoã trôï cho vieäc khoâi phuïc nieàm tin raèng ñoàng rupi seõ khoâng coøn giaûm giaù nhieàu nhö tröôùc ñaây nöõa, vì theá caàu ñoâla giaûm. Vaøo ñaàu thaùng 01/1995, thò tröôøng chöùng khoaùn Indonesia ñaõ traõi qua moät ñôït voán ra thuaàn vaø giaûm giaù coå phieáu. Cuoái thaùng 01/1995 thì ngöôïc laïi, nhöng voán vaøo thuaàn vaãn thaáp hôn tröôùc khi xaûy ra khuûng hoaûng kinh teá Mexico. Quyeàn sôû höõu cuûa ngöøôi daân khoâng cö truù ñoái vôùi nhöõng coå phieáu ñöôïc lieät keâ ôû thò tröôøng chöùng khoaùn Jakarta giaûm töø 31,8% vaøo cuoái thaùng 03/1994 xuoáng 28,9% moät naêm sau ñoù. Tình traïng ñaàu cô haï giaù vaãn keùo daøi töø khi xaûy ra cuoäc khuûng hoaûng ñoù. Hôn nöõa, laõi suaát coù khuynh höôùng taêng do ngaân haøng Indonesia taêng tyû leä chieát khaáu ñoái vôùi SBIs, phaàn naøo ñaõ caûn trôû nhöõng ñôït di cö voán khaùc. PHUÏ LUÏC 3 ÑAÙNH GIAÙ MÖÙC ÑOÄ HOÄI NHAÄP CUÛA VIEÄT NAM QUA CAÙC THÖÔÙC ÑO CUÛA WORLD BANK Caùc thöôùc ño chuaån cuûa Toå chöùc Ngaân Haøng Theá Giôùi ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä hoäi nhaäp cuûa moät quoác gia trong phaïm vi taøi chính bao goàm : - Caùch thöùc tieáp caän cuûa quoác gia ñoù ñeán caùc thò tröôøng taøi chính quoác teá. Theo caùc ñaùnh giaù xeáp haïng ruûi ro quoác gia cuûa IIS (Institutional Investor Survey), neáu moät nöôùc coù xeáp haïng ruûi ro nhoû hôn 20 (chæ soá IIS) laø thaáp, lôùn hôn 50 laø cao vaø giöõa hai möùc naøy laø trung bình. - Tyû soá giöõa doøng voán tö nhaân so vôùi GDP chính laø thöôùc ño ñaùnh giaù thöù hai, bôûi vì noù theå hieän khaû naêng haáp daãn caùc nguoàn voán ñaàu tö caù nhaân vaøo trong nöôùc. Tuy nhieân cô caáu cuûa caùc doøng voán naøy neân ñöôïc phaân bieät roõ raøng vì hoäi nhaäp taøi chính haøm yù söï lieân keát cuûa caùc thò tröôøng. Theo WB, nhöõng quoác gia naøo coù tieáp nhaän caùc doøng voán tö nhaân thoâng qua hình thöùc ñaàu tö giaùn tieáp FPI vaø caùc khoaûn vay ngaân haøng seõ coù möùc ñoä hoäi nhaäp vôùi thò tröôøng taøi chính cao hôn hình thöùc ñaàu tö caù nhaân baèng hình thöùc tröïc tieáp FDI. Caùc heä soá ñöôïc xaùc ñònh nhö 93 sau: ñaàu tö giaùn tieáp laø 5, doøng voán ngaân haøng laø 3 vaø FDI laø1. Theo heä soá naøy, caùc nöôùc coù doøng voán ít hôn 20%GDP ñöôïc cho laø coù möùc ñoä hoäi nhaäp taøi chính thaáp, lôùn hôn möùc naøy laø cao. - Keát caáu caùc doøng voán ñaàu tö vaøo moät quoác gia khaùc nhau seõ taïo nhöõng aûnh höôûng khaùc nhau leân quaù trình hoäi nhaäp cuûa quoác gia ñoù: doøng FDI mang laïi lôïi ích cho caùc nhaø tieáp nhaän ñaàu tö trong nöôùc vaø ñeán löôït noù nhöõng chuû theå tieáp nhaän FDI coù khaû naêng tieáp caän ñeán caùc nhaø ñaàu tö voán coå phaàn quoác teá ñeå thu huùt nguoàn taøi trôï cho caùc döï aùn ñaàu tö taêng tröôûng. Vì vaäy thöôùc ño thöù ba chính laø xem xeùt möùc ñoä ña daïng hoùa nguoàn taøi trôï cuûa töøng nöôùc döïa treân keát caáu doøng voán. Moái lieân heä giöõa FDI vaø FPI laø raát lôùn, neáu hai doøng voán naøy ñöôïc ña daïng hoùa toát vaø möùc ñoä giao thoa vôùi nhau caøng lôùn thì möùc ñoä hoäi nhaäp caøng lôùn. - Tính caân ñoái trong hoäi nhaäp cuõng ñöôïc ñaùnh giaù laø moät thöôùc ño cuûa hoäi nhaäp. Caùc quoác gia ñang phaùt trieån naøo nhaän ñöôïc toái thieåu 5% trong toång soá doøng voán vaøo caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø cho moãi loaïi doøng voán (FDI, FPI vaø vay ngaân haøng) ñöôïc xem laø hoäi nhaäp caân ñoái. Quoác gia nhaän toái thieåu 5% trong toång doøng voán nhöng chæ coù hai trong ba loaïi doøng voán noùi treân ñöôïc xem laø hoäi nhaäp trung bình vaø caùc quoác gia khoâng thuoäc nhoùm treân coù möùc ñoä hoäi nhaäp coøn thaáp. - Caùc chuyeân gia kinh teá cuûa WB coøn nhaän ñònh raèng vieäc xoùa boû caùc giôùi haïn treân taøi khoaûn vaõng lai, taøi khoaûn voán vaø vieäc aùp duïng cheá ñoä ña tyû giaù (aùp duïng nhieàu cô cheá tyû giaù cho caùc giao dòch treân taøi khoaûn vaõng lai vaø aùp duïng moät tyû giaù chính thöùc cho caùc giao dòch treân taøi khoaûn voán) cuõng ñöôïc xem laø moät tieâu chuaån ñeå ñaùnh giaù hoäi nhaäp. Vaøo naêm 1985, coù ñeán 60% caùc thaønh vieân cuûa IMF ñaët caùc raøo caûn treân taøi khoaûn vaõng lai cuûa mình; ñeán naêm 2000, con soá naøy chæ coøn khoâng tôùi 1/3. Cuõng trong thôøi gian naøy, vieäc aùp ñaët caùc giôùi haïn treân taøi khoaûn voán ñaõ giaûm töø 80% xuoáng coøn 70% trong soá caùc thaønh vieân cuûa IMF vaø vieäc aùp duïng cô cheá ña tyû giaù giaûm xuoáng töø 30% coøn 16% trong toång soá thaønh vieân IMF. Hieän nay, tyû leä phaàn traêm voán ñaàu tö vaøo Vieät Nam trong toång soá doøng voán vaøo caùc nöôùc ñang phaùt trieån chöa ñaït ñöôïc toái thieåu 5%, cô caáu FDI, FPI vaø nguoàn vay ngaân haøng chöa ñoàng ñeàu. Nguoàn voán ñaàu tö vaøo Vieät Nam phaàn lôùn laø nguoàn voán ñaàu tö tröïc tieáp. Theo baùo caùo gaàn ñaây, Vieät Nam cam keát seõ boû haïn ngaïch vaø giaûm thueá nhaäp khaåu cuûa khoaûng 5.500 maët haøng xuoáng coøn 20-30%, seõ giaûm tieáp tuïc thueá nhaäp khaåu vaøo naêm 2003õ xuoáng coøn 20% cuûa 800 maët haøng 94 khaùc nöõa, ñeán naêm 2006 xuoáng coøn 0-5%. Nghóa laø nöôùc ta vaãn ñang böôùc ñaàu tieán ñeán xoùa boû caùc giôùi haïn treân taøi khoaûn vaõng lai. Nhö vaäy theo caùc thöôùc ño ñaùnh giaù treân, chuùng ta cuõng thaáy hieän nay, möùc ñoä hoäi nhaäp cuûa Vieät Nam coøn ñang ôû möùc thaáp. Nhöng trong töông lai khoâng xa nöõa nguy cô veà tính bieán ñoäng trong doøng voán ngaén haïn laø raát cao, sôû dó chuùng toâi coù theå maïnh daïn ñi ñeán keát luaän naøy vì nhöõng lí do sau: - Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñang coù chuû tröông phaùt trieån khu vöïc kinh teá tu nhaân vaø thöïc hieän taùi caáu truùc laïi neàn kinh teá. - Tình traïng taêng tröôûng khoù kieåm soaùt cuûa doøng voán vay möôïn tö nhaân giöõa caùc doanh nghieäp trong nöôùc bao goàm caùc doanh nghieäp tö nhaân, coâng ty coå phaàn caùc toång coâng ty vaø taäp ñoaøn kinh teá vôùi caùc ñònh cheá taøi chính nöôùc ngoaøi. Chính phuû ngaøy caøng nôùi loûng caùc qui ñònh veà coå phaàn hoùa caùc doanh nghieäp FDI, hieän nay ñaõ cho pheùp ngöôøi nöôùc ngoaøi mua coå phieáu vaø ñaàu tö vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam. 95 DANH MUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Global development finance 2003, 2004 – World Bank 2. Global Financial Stability Report, April 2004 – International Monetary Fund 3. Trade and Development Report 2003 – UNCTAD 4. Vietnam: Statistical Appendix – 2003 International Monetary Fund 5. Capital Flow and Capital Control – Prof. Robert Weiner 6. Capital controls – Jomo K.S. 7. Managing Foriegn Capital Flows: The Experiences of Korea, Thailand, Malaysia and Indonesia – Working Paper No. 163 8. Control on Capital Inflows Do They Work? - Working Paper No. 7645 – National Bureau of Economic Research 9. Capital flows, real exchange rates and capital controls: Some Latin American experiences - Working Paper No. 6800 – National Bureau of Economic Research 10. Capital flows, real exchange rates and capital controls: Some Latin American experiences - Working Paper No. 6800 – National Bureau of Economic Research 11. Currency crises and Capital Controls: A Selective Survey – Sweta C. Saxena and Kar-yiu Wong – University of Washington 12. Taøi chính quoác teá – TS. Traàn Ngoïc Thô – NXB Thoáng Keâ 13. Ñaùnh giaù taùc ñoäng kinh teá cuûa Hieäp ñònh thöông maïi song phöông Vieät Nam – Hoa Kyø – NXB Chính Trò Quoác Gia 2003 14. Nhöõng vaên baûn phaùp luaät cuûa nhaø nöôùc ban haønh veà quaûn lyù ngoaïi hoái, ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi, ñaàu tö giaùn tieáp,... ._.