Sự phát triển của ngành tiểu thủ công nghiệp gốm sứ tỉnh Bình Dương trong thời kỳ từ năm 1986 đến năm 2000

DAÃN LUAÄN ....................................................................................... tr 01 Chöông I VAØI NEÙT VEÀ SÖÏ HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA NGAØNH TIEÅU THUÛ COÂNG NGHIEÄP SAÛN XUAÁT GOÁM SÖÙ BÌNH DÖÔNG 1. Khaùi quaùt veà lòch söû, ñòa danh Bình Döông : .......................................... tr 07 1.1. Teân goïi Bình Döông, lòch söû hình thaønh tænh Bình Döông ................ tr 07 1.2. Vò trí ñòa lyù, daân soá, thoå nhöôõng khí haäu Bình Döông ...................... tr 09 1.3. Ñaëc ñieåm lòch söû phaùt trieån cuûa tænh Bình Döông trong vuøng Ñoàng Nai-Gia Ñònh, Ñoâng nam Boä ............................................................ tr 10 2. Vaøi neùt sô löôïc veà lòch söû hình thaønh vaø phaùt tr ieån cuûa ngaønh saûn xuaát goám söù Bình Döông : ............................................................................... tr 13 2.1. Goám coå treân ñaát Bình Döông ............................................................ tr 13 2.2. Caùc laøng ngheà truyeàn thoáng veà goám söù cuûa Bình Döông ................. tr 15 2.2.1. Laøng ngheà goám Taân Phöôùc Khaùnh-Taân Uyeân ........................... tr 15 2.2.2. Laøng goám söù Laùi Thieâu .............................................................. tr 17 2.2.3. Laøng goám söù Chaùnh Nghóa (Thuû Daàu Moät) ............................... tr 18 2.3. Caùc tröôøng phaùi goám söù .................................................................... tr 21 2.4. Caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa goám söù Bình Döông döôùi goùc ñoä lòch söû ......................................................................................................... tr 23 2.4.1. Giai ñoaïn tröôùc Caùch maïng thaùng 8/1945 ................................... tr 23 2.4.2. Giai ñoaïn töø Caùch maïng thaùng 8/1945 ñeán ngaøy giaûi phoùng hoaøn toaøn mieàn Nam 30/04/1975 ............................................. tr 26 2.4.3. Töø naêm 1975 ñeán 1985 ............................................................... tr 38 Chöông II CHUÛ TRÖÔNG, CHÍNH SAÙCH CUÛA ÑAÛNG VAØ NHAØ NÖÔÙC VEÀ PHAÙT TRIEÅN NGAØNH TIEÅU THUÛ COÂNG NGHIEÄP GOÁM SÖÙ 1. Chuû tr öông, chính saùch cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñoái vôùi ngaønh goám söù tr öôùc thôøi kyø ñoåi môùi (tr öôùc 1986) .................................................... tr 44 1.1. Chuû tröông cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ................................................... tr 44 1.2. Caùc bieän phaùp toå chöùc, con ngöôøi, cô cheá quaûn lyù haønh chaùnh bao caáp ...................................................................................................... tr 47 1.3. Taùc ñoäng cuûa chuû tröông, chính saùch vaø bieän phaùp quaûn lyù theo kieåu quan lieâu bao caáp ñoái vôùi ngaønh saûn xuaát goám söù ................... tr 51 2. Söï phaù r aøo, bung r a cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù Bình Döông ....................................................................................................... tr 55 2.1. Cô cheá bao caáp, quan lieâu trong saûn xuaát goám söù daàn daàn bò phaù vôõ ...................................................................................................... tr 56 2.2. Söï xeù raøo treân lónh vöïc phaân phoái löu thoâng saûn phaåm goám söù ....... tr 57 2.3. Haäu quaû do chuû tröông, bieän phaùp quaûn lyù theo kieåu quan lieâu bao caáp ñoái vôùi ngaønh saûn xuaát goám söù .................................................. tr 61 3. Chuû tr öông ñoåi môùi cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc veà ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù Bình Döông ........................................................................ tr 59 3.1. Söï hình thaønh, phaùt trieån cuûa caùc chuû tröông chung qua Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng, Nghò quyeát Hoäi ñoàng nhaân daân, vaên baûn cuûa UÛy ban nhaân daân tænh Bình Döông ................................................... tr 61 3.2. Chuû tröông, ñònh höôùng cuï theå veà phaùt trieån ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù Bình Döông (1986-2000) ......................................... tr 64 3.2.1. Veà nhaän thöùc, quan ñieåm ñoåi môùi coâng ngheä saûn xuaát ................. tr 67 3.2.2. Vaán ñeà qui hoaïch laïi caùc khu vöïc saûn xuaát goám söù trong tænh Bình Döông ....................................................................................... tr 68 3.2.3. Veà vaán ñeà giaûi quyeát voán cho ngaønh saûn xuaát goám söù ................... tr 67 3.2.4. Veà vaán ñeà giaûi phaùp nguoàn nhaân löïc ............................................. tr 72 Chöông III SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA NGAØNH TIEÅU THUÛ COÂNG NGHIEÄP GOÁM SÖÙ BÌNH DÖÔNG GIAI ÑOAÏN 1986 - 2000 1. Phaùt tr ieån veà soá löôïng, cô sôû saûn xuaát, saûn phaåm lao ñoäng ................ tr 75 2. Phaùt tr ieån veà chaát löôïng cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù ..... tr 77 3. Phaùt tr ieån veà caùc moái quan heä tr ong saûn xuaát goám söù ........................ tr 80 3.1. Moái quan heä giöõa caùc cô sôû saûn xuaát vôùi söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc . tr 80 3.2. Moái quan heä giöõ chuû, thôï trong saûn xuaát goám söù ............................. tr 83 3.3. Moái quan heä giöõa ngaønh saûn xuaát goám söù vôùi thò tröôøng tieâu thuï ...... tr 86 4. Vò tr í cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù trong tieán tr ình phaùt tr ieån kinh teá – vaên hoùa cuûa tænh Bình Döông .................................................... tr 91 KEÁT LUAÄN ................................................................................................. tr 95 DANH MUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ................................................. tr 102 PHAÀN PHUÏ LUÏC ...................................................................................... tr 110 --------&-------- DAÃN LUAÄN I. Lyù do choïn ñeà taøi : Goám söù ñaõ xuaát hieän khaù sôùm trong tieán trình lòch söû phaùt trieån loaøi ngöôøi. Trong taát caû caùc cuoäc khai quaät khaûo coå nghieân cöùu lòch söû ñeàu coù söï hieän dieän cuûa nhöõng di vaät goám, duø nieân ñaïi cuûa noù caùch nay haøng ngaøn naêm hay vaøi traêm naêm. Ngaøy nay khoa hoïc kyõ thuaät ñaõ phaùt trieån maïnh meõ, theá nhöng goám söù vaãn laø nhöõng chaát lieäu, coâng cuï khoâng theå thieáu ñöôïc trong cuoäc soáng. Ñoái vôùi tænh Bình Döông saûn phaåm goám ñaõ coù treân ñaát naøy töø hôn hai ngaøn naêm tröôùc vaø hieän nay cuõng vaãn laø moät trong soá ít ñòa phöông saûn xuaát ra saûn phaåm goám söù ñeå phuïc vuï cho tieâu duøng trong nöôùc vaø xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi. Vôùi taàm voùc cuûa caùc ngaønh ngheà truyeàn thoáng mang tính lòch söû vaên hoùa quan troïng nhö vaäy nhöng chöa coù coâng trình khoa hoïc thaät söï ñeå nghieân cöùu ñaày ñuû veà ngaønh saûn xuaát tieåu thuû coâng nghieäp goám söù Bình Döông. Chính vì lyù do ñoù ñeà taøi “Söï phaùt trieån cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù tænh Bình Döông trong thôøi kyø töø naêm 1986 ñeán naêm 2000” ñöôïc choïn vôùi mong muoán goùp moät phaàn nhoû vaøo vieäc nghieân cöùu khoa hoïc ñoái vôùi lòch söû ngaønh ngheà truyeàn thoáng naøy. Maët khaùc vieäc nghieân cöùu ñeà taøi naøy coøn coù moät yù nghóa quan troïng nöõa laø seõ goùp phaàøn taùc ñoäng tích cöïc ñeán chuû tröông chính saùch, ñònh höôùng phaùt trieån ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp moät caùch ñuùng ñaén treân ñaø coâng nghieäp hoùa hieän ñaïi hoùa hieän nay. 2. Lòch söû nghieân cöùu vaán ñeà: Trong saùch lòch söû cuûa Vieät Nam noùi chung vaø Ñaøng trong noùi rieâng chæ coù moät vaøi choã, daêm ba caâu ghi nhaän veà ngaønh ngheà tieåu thuû coâng nghieäp goám söù, chöa thaáy coù moät phaàn hoaëc chöông rieâng naøo ñeà caäp ñeán vaán ñeà naøy. Vaøo thôøi kyø caän ñaïi vaø hieän ñaïi ñaõ xuaát hieän moät soá saùch, baùo vieát veà goám söù noùi chung vaø goám söù Bình Döông noùi rieâng. Nhaø nghieân cöùu, söu taäp goám söù noåi tieáng Vöông Hoàng Seån coù nhieàu taùc phaåm vieát veà saûn phaåm goám söù nhöng noäi dung thöôøng taäp trung nhieàu vaøo ngheä thuaät söu taàm ñoà coå hôn laø lòch söû phaùt trieån ngheà goám. Nhaø vaên, nhaø nghieân cöùu Sôn Nam coù moät soá baøi vieát ñeà caäp ñeán ngaønh ngheà goám söù döôùi goùc ñoä vaên hoùa truyeàn thoáng, phong tuïc taäp quaùn Nam boä xöa. Taùc giaû Buøi Vaên Vöôïng coù taùc phaåm “Laøng ngheà thuû coâng truyeàn thoáng Vieät Nam”(1), Coù noùi ñeán laøng ngheà goám trong caû nöôùc, trong ñoù coù ñeà caäp ñeán goám söù Bieân Hoøa – Ñoâng Nai Gia Ñònh, caây Mai, Thuû Daàu Moäât, Bình Döông. Nhöng do phaûi neâu caùc ngaønh ngheà khaùc neân lieàu löôïng veà ngaønh goám söù khaù sô löôïc, haïn cheá. ÔÛ ñòa phöông coù coâng trình “Ñòa chí Soâng Beù”(77) do nhaø nghieân cöùu Traàn Baïch Ñaèng chuû bieân cuøng vôùi moät soá nhaø khoa hoïc coù teân tuoåi khaùc bieân soaïn nhö: “Lòch söû Ñaûng boä Soâng Beù”(37), “Lòch söû Ñaûng boä huyeän Taân Uyeân”(38), “Thuaän An nhöõng chaëng ñöôøng lòch söû”(81), “Lòch söû Ñaûng boä Thò xaõ Thuû Daàu Moät”(36)…. Caùc coâng trình naøy ñeàu coù ñeà caäp ñeán ngaønh ngheà goám söù, nhöng coù ñieåm haïn cheá chung laø lieàu löôïng khieâm toán, khoâng chuyeân saâu veà maûng lòch söû ngaønh ngheà goám söù. Gaàn ñaây coù moät cuoán saùch khaûo cöùu veà “Goám söù Soâng Beù”(41) cuûa Nguyeãn An Döông – Tröôøng kyù, neâu khaù kyõ veà ngaønh ngheà goám söù Bình Döông, nhöng coù haïn cheá lôùn laø cuoáùn saùch naøy chuû yeáu ñi saâu veà khía caïnh vaên hoùa neân chöa xem laø moät coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc veà goám söù Bình Döông ñöôïc. Chính töø nhöõng haïn cheá, nhöõng khoaûng troáùng ñaõ neâu treân. Luaän vaên naøy seõ coá gaéng boå sung, buø ñaép moät phaàn naøo nhöõng khieám khuyeát aáy. 3. Ñoái töôïng, phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi : - Ñoái töôïng cuûa luaän vaên laø thoâng qua lòch trình phaùt trieån cuûa ngaønh ngheà goám söù Bình Döông ñeå nghieân cöùu caùc chuû tröông, chính saùch cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, söï ñieàu haønh quaûn lyù cuûa chính quyeàn qua töøng giai ñoaïn lòch söû ñoái vôùi ngaønh saûn xuaát goám söù. Söï taùc ñoäng maïnh meõ cuûa chuû tröông, chính saùch ñuùng ñaén hôïp quy luaät thì saûn xuaát phaùt trieån vaø ngöôïc laïi. - Khoâng gian nghieân cöùu: Caùc laøng ngheà goám söù trong tænh Bình Döông nhö Chaùnh Nghóa – Thò xaõ Thuû Moät, Taân Phöôùc Khaùnh – Taân Uyeân vaø Laùi Thieâu – Thuaän An. Moái quan heä lòch söû, nhaân vaên, truyeàn thoáng cuûa caùc laøng ngheà goám söù trong tænh vôùi caùc nôi saûn xuaát goám söù khaùc thuoäc khu vöïc Ñoâng Nam Boä. Thôøi gian nghieân cöùu: Taäp trung vaøo giai ñoaïn töø naêm 1986 ñeán naêm 2000. Sôû dó choïn moác thôøi gian baét ñaàu töø naêm 1986 vì naêm naøy coù söï kieän lòch söû laø Ñaïi hoäi Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam toaøn quoác laàn VI, cho ra ñôøi moät Nghò quyeát quan troïng nhö: ñöa nöôùc Vieät Nam vaøo thôøi kyø ñoåi môùi, phaùt trieån, coøn naêm 2000 laø naêm cuoái cuûa theá kyû 20, cuõng laø thôøi ñieåm coù yù nghóa ñaëc bieät, do vaäy luaän vaên choïn naêm 2000 laøm giôùi haïn cuoái cuûa ñeà taøi. 4. Nguoàn tö lieäu, phöông phaùp nghieân cöùu: Khi baét tay vaøo nghieân cöùu lòch söû goám söù Bình Döông coù moät khoù khaên lôùn nhaát ñaët ra laø thieáu vaø quaù ít taøi lieäu töø xöa coøn löu laïi. Thö tòch Haùn – Noâm haàu nhö khoâng ñeà caäp ñeán vaán ñeà goám söù, do vaäy caùc nguoàn tö lieäu chuû yeáu döïa vaøo vaøo söû, saùch ôû thôøi gian gaàn ñaây, vaø moät soá tö lieäu töø nguoàn khaûo coå hoïc. Caùc nghò quyeát cuûa Ñaûng boä Bình Döông qua caùc kyø Ñaïi hoäi, cuûa caùc cô quan Nhaø nöôùc ôû caáp tænh laø nguoàn taøi lieäu tham khaûo quan troïng ñeå Luaän vaên coù yù nghóa veà phöông phaùp luaän. Nguoàn taøi lieäu chính ñöôïc söû duïng laø tö lieäu phoûng vaán caùc ngheä nhaân laõo thaønh trong ngheà goám ôû Bình Döông. Döïa treân cô sôû phöông phaùp luaän cuûa chuû nghóa MaùcLeânin, phöông phaùp ñöôïc söû duïng chính trong nghieân cöùu ñeà taøi naøy laø phöông phaùp lòch söû vaø phöông phaùp logic, trong ñoù chuû yeáu laø phöông phaùp lòch söû nhaèm khaûo saùt söï chuyeån bieán cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù qua caùc thôøi kyø, caùc giai ñoaïn lòch söû khaùc nhau vôùi taát caû söï ña daïng phong phuù cuûa noù. Ngoaøi ra luaän vaên coøn söû duïng theâm phöông phaùp daân toäc hoïc, phöông phaùp thoáng keâ hoïc, kinh teá hoïc … ñeå hoã trôï cho vieäc nghieân cöùu lòch söû. 5. Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän vaên: - Luaän vaên söu taàm vaø heä thoáng hoùa veà cô baûn caùc tö lieäu coù lieân quan ñeán quaù trình cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù ôû Bình Döông trong thôøi kyø ñoåi môùi. - Luaän vaên coá gaéng döïng laïi veà cô baûn toaøn boä quaù trình chuyeån bieán cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù töø tröôùc ñoåi môùi ñeán naêm 2000 döôùi taùc ñoäng cuûa chuû tröông chính saùch cuûa Ñaûng coäng saûn Vieät Nam trong ñieàu kieän cuï theå cuûa tænh Bình Döông. - Luaän vaên böôùc ñaàu neâu roõ moät soá ñaëc ñieåm lòch söû phaùt trieån, moät soá vaán ñeà coù tính quy luaät trong moái quan heä giöõa chính saùch, chuû tröông cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc vôùi söï phaùt trieån cuûa tieåu thuû coâng nghieäp goám söù ôû Bình Döông, ñoàng thôøi neâu roõ vò trí cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám vôùi söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi – vaên hoùa cuûa tænh Bình Döông. CHÖÔNG I VAØI NEÙT VEÀ ÑAËC ÑIEÅM HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA NGAØNH TIEÅU THUÛ COÂNG NGHIEÄP SAÛN XUAÁT GOÁM SÖÙ BÌNH DÖÔNG 1/ KHAÙI QUAÙT VEÀ LÒCH SÖÛ, ÑÒA DANH BÌNH DÖÔNG 1.1- Teân goïi Bình Döông , lòch söû hình thaønh tænh Bình Döông : Bình Döông, moät caùi teân thaân thöông, hieàn hoøa ñeå goïi moät ñòa danh nhoû treân ñaát lieàn, theá nhöng noù laïi laø caùi ñuoâi cuûa teân moät ñaïi döông bao la: “Bieån Thaùi Bình Döông”. Töø xa xöa Bình Döông laø teân goïi cuûa moät naøng coâng chuùa xinh ñeïp con cuûa vua (nhaø Leâ). Trong Ñaïi Vieät Söû kyù toaøn thö coù ghi; “Toáng Thieän Thaùnh naêm thöù 7 (1029) thaùng 3 ngaøy moàng 7 gaû coâng chuùa Bình Döông cho chaâu muïc Chaâu Lang laø Thaân Thieäu Thaùi” (17- 383.t1). Bình Döông cuõng laø teân goïi moät con soâng. Theo baûn ñoà do Traàn Vaên Hoïc veõ khu vöïc Gia Ñònh Thaønh thaùng 4/1815, vaø moâ taû cuûa Trònh Hoaøi Ñöùc trong “Gia Ñònh Thaønh thoâng chí” (1820) thì soâng Bình Döông ôû phía Nam traán Gia Ñònh. Ñoaïn soâng naøy nay ñaõ mang teân môùi laø Raïch Beán Ngheù. Töø moät caùi teân cuûa moät naøng coâng chuùa, ñöôïc goïi teân moät doøng soâng, ñeán caùi teân aáy duôïc goïi laø ñòa danh laøng: “Naêm 1882 M.Derbeøs coù thoáng keâ loø goám ôû Nam Kyø vaø coù keâu ôû Bieân hoøa coù 5 loø goám naèm ôû laøng Bình Döông vaø An Xuaân (20-348). ÔÛ caáp ñoä ñôn vò haønh chaùnh cao hôn, teân Bình Döông coù luùc cuõng ñöôïc ñaët cho moät huyeän. Nhö Trònh Hoaøi Ñöùc ñaõ moâ taû trong Gia Ñònh Thaønh thoâng chí (1820): “Hai huyeän Bình Döông, Taân Long daân cö truø maät, chôï phoá lieàân laïc, nhaø töôøng, nhaø ngoùi lieân tieáp cuøng nhau” (72-29). Caùch ñaây hôn ba traêm naêm, khi Thoáng suaát Nguyeãn Höõu Caûnh ñöôïc cöû vaøo kinh lyù Nam kyø, ñaõ cho laäp phuû Gia Ñònh goàm hai huyeän Phöôùc Long vaø Taân Bình. “Laáy ñaát Noâng Naïi ñaët laøm Gia Ñònh phuû, laäp xöù Ñoàng Nai laøm huyeän Phöôùc Long, döïng dinh Traán Bieân, laäp xöù Saøi Goøn laøm huyeän Taân Bình, döïng dinh Phieân Traán (72-43). Ñeán naêm 1808 huyeän Taân Bình ñöôïc naâng leân thaønh phuû goàm coù boán huyeän, Bình Döông, Taân Long, Thuaän An vaø Phöôùc Loäc (42-56). Naêm 1834 toaøn boä Nam kyø ñöôïc chia ñaët thaønh 6 tænh (goïi Nam kyø luïc tænh) huyeän Bình Döông naèm trong tænh Phieân An. Naêm 1836 Phieân An ñöôïc caûi thaønh Gia Ñònh. Ñeán naêm 1841 – huyeän Bình Döông laïi ñöôïc taùch ra laøm hai huyeän: huyeän Bình Döông vaø Bình Long. Cho ñeán thôøi Phaùp thuoäc Nam kyø luïc tænh sau naøy ñöôïc chia ra laøm 20 tænh môùi. Hai beân bôø soâng Saøi Goøn laø hai tænh Gia Ñònh vaø Thuû Daàu Moät. Ñeán khi khaùng chieán choáng Phaùp thaønh coâng (1954) mieàn Baéc ñi leân xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi, mieàn Naøm (töø vó tuyeán 17 trôû vaøo) laäp theå cheá coäng hoøa theo Myõ. Chính quyeàn Saøi Goøn ra saéc leänh soá 143/NV (ngaøy 22-10-1956) thay ñoåi teân goïi vaø ñòa danh caùc tænh taïi mieàn Nam. Do ñoù teân tænh Bình Döông ñöôïc thieát laäp, veà ñòa giôùi chæ coøn quaän Trò Taâm (xöù Daàu Tieáng) thuoäc huyeän Bình Döông xöa kia, coøn laïi ñaïi boä phaän ñaát cuûa huyeän Bình Döông tröôùc ñoù ñeàu naèm treân ñòa baøn thaønh Phoá Hoá Chí Minh ngaøy nay. Trong thôøi kyø khaùng chieán choáng Myõ (1954-1975) phía caùch maïng khoâng goïi Bình Döông maø goïi laø tænh Thuû Daàu Moät. Sau giaûi phoùng hoaøn toaøn mieàn Nam, thoáng nhaát ñaát nöôùc (30-4-1975), teân tænh Bình Döông, caû teân Thuû Daàu Moät cuõng khoâng coøn toàn taïi, thay vaøo ñoù laø tænh Soâng Beù (goàm ba tænh cuõ saùt nhaäp laïi: Thuû Daàu Moät, Bình Long vaø Bình Phöôùc). Maõi ñeán ngaøy 6 thaùng 11 naêm 1996, taïi kyø hoïp thöù 10 Quoác hoäi khoùa IX ñaõ quyeát ñònh taùch Soáng beù ra laøm hai tænh: Bình Phöôùc vaø Bình Döông. Theá laø caùi teân hai chöõ Bình Döông hieàn hoøa ñöôïc trôû laïi vôùi tænh nhaø töø ñaáy. 1.2 -Vò tr í ñòa lyù, daân soá, thoå nhöôõng khí haäu Bình Döông : Bình Döông laø moät tænh thuoäc mieàn Ñoâng nam boä, noù noái giöõa daõy Tröôøng Sôn Nam vôùi caùc tænh coøn laïi cuûa Nam Boä, do vaäy ñòa hình coù daïng thoaûi thaáp theo höôùng töø Baéc xuoáng Nam. Hieän nay Bình Döông laø moät trong caùc tænh, thaønh thuoäc vuøng trong ñieåm phaùt trieån kinh teá phía Nam cuûa Vieät Nam. Dieän tích Bình Döông laø 2.681,01 km2 vôùi daân soá 712.790 ngöôøi (58-15). Trong ñoù ngöôøi Vieät goác Hoa khoaûng 17.456 ngöôøi, hoï ôû taäp trung taïi caùc thò xaõ, thò traán vaø sinh soáng chuû yeáu baèng ngheà buoân baùn vaø saûn xuaát tieåu thuû coâng nghieäp maø phaàn lôùn laø saûn xuaát goám söù. Teân caùc laøng goám noåi tieáng xöa nay nhö Taân Phöôùc Khaùnh (huyeän Taân Uyeân), Chaùnh Nghóa (thò xaõ Thuû Daàu Moät) vaø Laùi Thieâu ( huyeän Thuaän An) ña soá daân cö laø ngöôøi goác Hoa. Ñòa hình Bình Döông töông ñoái baèng phaúng, neàn ñòa chaát oån ñònh vöõng chaéc, gaàn caùc ñaàu moái giao löu quoác teá ( nhö saân bay quoác teá Taân Sôn Nhaát, caûng bieån Vuõng Taøu…) neân thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp saûn xuaát caùc maët haøng xuaát khaåu. Trong loøng ñaát Bình Döông khaù giaøu veà khoaùng saûn, ña soá laø khoaùng saûn phi kim loaïi trong lôùp traàm tích phuø sa coå deã khai thaùc, coù chaát löôïng cao vaø khoái löôïng nhieàu, ñaëc bieät laø ñaát seùt ñeå saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, cao lanh ñeå saûn xuaát goám söù. Tröõ löôïng cao lanh öôùc tính khoaûng 104 trieäu taán (32-40). Tænh Bình Döông naèm trong vuøng khí haäu nhieät ñôùi caän xích ñaïo: naéng, noùng, möa nhieàu, coù hai muøa roõ reät, ñoù laø muøa khoâ vaø muøa möa. Do ñaëc thuø veà vò trí ñòa lyù, thoå nhöôõng, khí haäu thuaän lôïi cho neân töø laâu Bình Döông ñaõ laø moät trong hai vuøng saûn xuaát chuû yeáu cung caáp saûn phaåm goám söù phuïc vuï tieâu duøng cho Nam boä vaø xuaát khaåu nöôùc ngoaøi. 1.3- Ñaëc ñieåm lòch söû phaùt tr ieån cuûa tænh Bình Döông tr ong vuøng Ñoàng Nai –Gia Ñònh, Ñoâng Nam boä: Bình Döông töø xöa voán gaén lieàn vôùi Gia Ñònh – Ñoàng Nai trong mieàn Ñoâng Nam boä, tuy nhieân vôùi nhöõng ñieàu kieän moâi tröôøng sinh thaùi cuï theå neân cuõng coù ñaëc ñieåm rieâng töø lòch söû hình thaønh ñeán caùc nhoùm ngheà sinh soáng cuõng nhö caùc truyeàn thoáng vaên hoaù, caùch haønh xöû trong ñôøi soáng cuûa cö daân Bình Döông. Vuøng ñaát Bình Döông ngaøy nay ñaõ töøng laø vuøng ñaát cuûa moät boä phaän cö daân thôøi coå ñaïi, laø chuû nhaân cuûa moät trong ba neàn vaên hoaù kim khí noåi tieáng: Vaên hoaù Ñoàng Nai – Ñoâng Sôn – Sa Huyønh töø 4000 ñeán 2500 naêm qua. Sau ñoù coù söï phaùt trieån giao löu vaø ñaõ goùp phaàn taïo neân vaên hoaù OÁc Eo. Di tích khaûo coå ôû Cuø Lao Ruøa – Goø Ñaù – Taân Uyeân, di tích Doác Chuøa – Taân Uyeân ñaõ theå hieän coù khu cö truù laâu daøi, qua khu moä taùng coù nhieàu di vaät ñoà ñoàng, khuoân ñuùc ñoàng ñaõ chöùng toû ñieàu ñoù (32). Coù theå do moät bieán coá ñòa chaát naøo ñoù maø nhöõng cö daân baûn ñòa, chuû nhaân neàn vaên hoaù OÁc Eo ôû Nam boä noùi chung vaø Bình Döông noùi rieâng ñaõ bò choân vuøi trong buøn laày ven bieån Nam Boä. Sau ñoù vôùi moät khoaûng thôøi gian daøi cho ñeán ñaàu coâng nguyeân, raûi raùc treân vuøng ñaát Bình Döông ñaõ coù söï cö truù cuûa caùc daân toäc ít ngöôøi nhö Stieâng, Maï, Chaâu Ro… Coù theå ñaõ coù vöông quoác Maï töøng toàn taïi doïc theo hai beân bôø soâng Ñoàng Nai. Caùc toäc ngöôøi naøy do ñieàu kieän sinh soáng daàn daàn hoï luøi veà vuøng ñaát cao hôn, vaø maõi ñeán ngaøy nay vaãn coøn toäc ngöôøi naøy ñang sinh soáng ôû moät vaøi xaõ phía baéc tænh Bình Döông – ôû tænh Bình Phöôùc – vuøng Nam Taây Nguyeân (59 – 63). Cho ñeán tröôùc theá kæ XVII cô baûn vuøng Ñoâng Nam Boä, Bình Döông vaãn laø vuøng chöa ñöôïc khai phaù. Trong “Phuû bieân taïp luïc” cuûa Leâ Quyù Ñoân (theá kæ XVII) coù mieâu taû vuøng naøy nhö sau:”Töø caùc cöûa bieån Caàn Giôø, Loâi Laïp, Cöûa Ñaïi, Cöûa Tieåu ñi vaøo toaøn laø röøng ruù haøng ngaøn daëm”. “ Ñoàng Nai xöù sôû laï luøng Döôùi soâng saáu loäi, treân bôø coïp um”. Vaøo cuoái theá kæ XVI ñaàu theá kæ XVII trôû veà sau naøy vuøng ñaát Bình Döông hieän nay cuõng nhö Moâ Xoaøi, Cuø Lao Phoá, Beán Ngheù laø nôi maø caùc lôùp cö daân (daàn daàn töø ít ñeán nhieàu) töø mieàn Baéc vaø nhieàu nhaát laø mieàn Trung (vuøng Thuaän Quaõng) tìm ñeán. “Hoï laø nhöõng noâng daân ngheøo khoå khoâng chòu ñöïng noãi cô cöïc laàm than choán queâ nhaø, laø nhöõng ngöôøi chaïy troán söï truy ñuoåi cuûa chính quyeàn phong kieán, nhöõng ngöôøi troán lính, troán thueá..v..v…Nhìn chung laø vì böùc xuùc cuûa cuoäc soáng maø baát chaáp nguy hieåm ñi tìm nôi nöông thaân, möu laäp cuoäc soáng môùi”(59 – 63). Con ñöôøng ñi cuûa hoï laø men theo bôø bieån xuoâi xuoáng phía Nam, reõ vaøo caùc cöûa soâng, gaëp nôi thuaän tieän thì leân bôø ñònh cö. Ñaëc bieät trong caùc ñôït di daân vaøo vuøng ñaát môùi, coù hai ñôït laø ngöôøi Hoa cuõng ñeán ñaây sinh soáng. Ñôït ñaàu coù gaàn 3000 binh lính, gia ñình cuûa nhoùm caùc töôùng Traàn Thöôïng Xuyeân, Döông Ngaïn Ñòch phaûn Thanh phuïc Minh chaïy sang Vieät Nam ñöôïc chuùa Nguyeãn cho vaøo soáng ôû vuøng Ñoàng Nai, Myõ Tho (Haø Tieân coù nhoùm Maïc Thieân Töù, Maïc Cöûu). Ñôït sau vaøo nhöõng naêm 30 – 40 ñaàu theá kæ XX do chieán tranh loaïn laïc, ñoùi khoå, nhoùm cö daân duyeân haûi Löôõng Quaûng chaïy sang Vieät Nam vaø coù moät soá ñeán Bình Döông ñeå ñònh cö, möu cuoäc sinh toàn. Töïu trung laïi, daân cö Bình Döông, chuû theå taïo neân lòch söû Bình Döông, töø thuôû khai phaù cho ñeán nay ôû vuøng ñaát naøy do nhieàu nguoàn, nhieàu ñôït töø nhieàu vuøng ñòa lyù khaùc nhau ñeán nhöng ñeàu coù maãu soá chung taïo neân saéc thaùi rieâng cuûa ngöôøi Bình Döông laø tính ña daïng, söï hoaø hôïp ñöôïc tính ña daïng aáy, vöøa khoaùng ñaït vöøa quaät khôûi, naêng ñoäng vaø nhaïy caûm, thuûy chung, giaøu tình nghóa. Huyønh Vaên Ngheä (vöøa laø danh töôùng vöøa laø nhaø thô giöõa theá kæ XX) ñaõ khaéc hoaï: “Töø thuôû mang göôm ñi môû coõi Trôøi Nam thöông nhôù ñaát Thaêng Long”. Trong caùi ña daïng aáy, do ñòa theá thuaän lôïi, khí haäu thieân nhieân öu ñaõi, trong loøng ñaát giaøu moû ñaát seùt, cao lanh, neân caùc laøng ngheà goám söù ñaõ beùn reã, ñaâm choài phaùt trieån taïo theâm neùt ñaëc saéc cho Bình Döông qua caùc thôøi kì. 2/ VAØI NEÙT SÔ LÖÔÏC VEÀ LÒCH SÖÛ HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA NGAØNH SAÛN XUAÁT GOÁM SÖÙ BÌNH DÖÔNG: Treân ñaát Bình Döông hieän nay coù ba laøng ngheà saûn xuaát goám söù taïo neân nhöõng saéc thaùi rieâng cuûa ñôøi soáng kinh teá vaên hoaù xaõ hoäi cuûa Bình Döông. Vaäy goám ñaõ coù töø bao giôø, ngaønh ngheà tieåu thuû coâng goám söù töø ñaâu ñeán ñaát naøy, laø nhöõng vaán ñeà caàn lyù giaûi. 2.1- Goám coå treân ñaát Bình Döông : Theo taøi lieäu khaûo coå vaø caùc di vaät do khaûo coå tìm ñöôïc cho thaáy raèng treân ñaát Bình Döông caùch nay haøng ngaøn naêm tröôùc ñaõ coù con ngöôøi sinh soáng, coù caùc coâng cuï phuïc vuï ñôøi soáng, trong ñoù nhieàu nhaát laø caùc coâng cuï baèng ñoà goám. Di tích khaûo coå ôû Doác Chuøa (Taân Uyeân) ñaõ tìm thaáy treân 250.000 maûnh vôõ, vaø haøng traêm maûnh khaùc tìm thaáy ôû Beán Lôùn (Taân Ñònh – Beán Caùt) ñaõ chöùng toû ngheà thuû coâng saûn xuaát ñoà goám ñaõ khaù phoå bieán, raát quan troïng trong ñôøi soáng cö daân baûn ñòa luùc baáy giôø. Ngheà goám ñaõ toàn taïi nhö laø moät ngaønh chuyeân moân thöïc söï. ÔÛ ñaây ñaõ coù nhöõng ngöôøi thôï coù trình ñoä kó thuaät, coù kinh nghieäm, kheùo tay chuyeân laøm nhöõng vaät duïng baèng goám nhö noài, voø, bình, baùt, chaäu… (18 – 173). Veà trang trí caùc hoa vaên goám coøn thoâ sô: chæ coù loaïi hoa vaên khaéc, vaïch, oâ vuoâng, daïng daây thöøng. Cuõng theo di chæ khaûo coå, ngöôøi ta bieát raèng daân cö ôû Doác Chuøa laø loaïi hình nhaân chuûng Indoneùsien, maø haäu dueä cuûa hoï ngaøy nay coøn toàn taïi, ñoù laø caùc daân toäc Stieâng, Chaâu Maï… Theá nhöng khoaûng hôn 2000 naêm sau, daáu tích ngheà goám treân vuøng naøy chöa tìm thaáy. Nhö vaäy ngheà goám coå gaén lieàn vôùi cö daân baûn ñòa ñaõ xuaát hieän vaø do bieán coá naøo ñoù ñaõ mai moät ñi, khoâng coøn phaùt trieån lieân tuïc cho ñeán ngaøy nay. Cuõng treân ñaát Bình Döông, ôû Taân Vaïn Bieân Hoaø, moät phaàn laø Dó An – Bình Döông, theo lôøi truyeàn laïi trong daân gian thì nôi ñaây laø vuøng laøm goám daân duïng laâu ñôøi tröôùc khi ngheà goám cuûa ngöôøi Hoa du nhaäp vaøo xöù sôû naøy. Ñieàu ñoù ñöôïc chöùng minh do ñeán nay coøn nhieàu loø saûn xuaát gaïch ngoùi noåi tieáng vaø saûn xuaát caùc loaïi vaät lieäu xaây döïng khaùc ñöôïc cheá taïo töø ñaát seùt ñang hoaït ñoäng, maø nhöõng chuû nhaân cuûa caùc loø cuõng khoâng bieát chính xaùc ngheà vaø loø cuûa hoï do oâng cha ñeå laïi coù töø bao giôø. Nhö vaäy ngheà saûn xuaát goám treân ñaát Bình Döông cuøng vôùi cö daân baûn ñòa ñaõ töøng toàn taïi, nhöng ñeå trôû thaønh laøng ngheà vôùi quy moâ lôùn, saûn xuaát ra saûn phaåm haøng hoaù thì phaûi coù söï goùp phaàn quan troïng cuûa söï du nhaäp ngheà goám cuûa ngöôøi Hoa vaøo Bình Döông. Ba laøng goám ñaõ hình thaønh vaø phaùt trieån cho ñeán ngaøy nay goàm: Taân Phöôùc Khaùnh (Taân Uyeân), Laùi Thieâu (Thuaän An) vaø Chaùnh Nghóa (Thò xaõ Thuû Daàu Moät). 2.2- Caùc laøng tr uyeàn thoáng veà goám söù cuûa Bình Döông: 2.2.1- Laøng ngheà goám Taân Phöôùc Khaùnh (Taân Uyeân): Theo truyeàn thuyeát trong daân gian keå laïi, caùch nay treân ba theá kæ coù ngöôøi daân toäc ít ngöôøi (coù theå laø ngöôøi Stieâng) ôû vuøng Taân Uyeân ñi ñaøo cuû röøng ven suoái, khi ñaøo saâu xuoáng ñaát, muõi træa (moät loaïi duïng cuï chuyeân ñaøo cuû röøng) bò dính chaët bôûi moät loaïi ñaát laï maøu traéng. Ngöôøi aáy laáy ñaát thoa leân tay vaø maët thaáy ñeïp vaø muoãi röøng khoâng ñoát nöõa. Töø ñoù caû boä toäc aáy thöôøng laáy ñaát traéng naøy thoa leân ngöôøi ñeå tröø muoãi vaø laøm daáu ñeå nhaän ra nhau khi ñi saên baén, haùi löôïm trong röøng. Vaøo thôøi aáy, döôùi söï cho pheùp cuûa chuùa Nguyeãn (cuï theå laø chuùa Nguyeãn Phöôùc Lan naêm 1633 ñaõ kí leänh cho môû theâm 3 thöông caûng) caùc thöông thuyeàn cuûa nöôùc ngoaøi thöôøng ñeán caùc thöông caûng môùi naøy nhö Hoäi An, Ñaø Naüng ñeå luøng mua haøng hoaù trong noäi ñòa Vieät Nam. Trong soá caùc thöông thuyeàn nöôùc ngoaøi chuùa Nguyeãn öu aùi hôn ñoái vôùi caùc thöông thuyeàn ngöôøi Trung Hoa, neân hoï ñöôïc ñi saâu vaøo ñaát lieàn ñeå tìm mua haøng (9). Coù moät thöông nhaân ngöôøi Hoa thöôøng ñöa thuyeàn buoân cuûa mình vaøo cöûa raïch Beán Ngheù roài ngöôïc leân thöôïng löu soâng Ñoàng Nai, ñeán quaõng Taân Uyeân (ngaøy nay) thì baét gaëp nhöõng ngöôøi trong boä toäc thöôøng xoa ñaát traéng treân ngöôøi. Thaáy laï, oâng ta quan saùt, ñi tìm vaø thaáy ñoù laø loaïi ñaát quyù, laøm ñöôïc goám söù. Töø ñoù caùc chuyeán haøng sau oâng ta mang moät soá ngöôøi Hoa khaùc ñeán vuøng naøy ñònh cö, môû loø saûn xuaát goám söù. Saûn phaåm laøm ra baùn cho kinh ñoâ Hueá vaø thaønh Gia Ñònh söû duïng, soá khaùc ñöa leân thuyeàn mang veà baùn ôû Trung Hoa (2) Vaøo naêm 1867 moät ngoâi chuøa cuûa soá löu daân ngöôøi Hoa ñöôïc xaây döïng ôû Bình Döông. Goïi laø chuøa nhöng khoâng phaûi theo kieåu ñaïo Phaät, maø thöïc ra ñoù laø caùi mieáu lôùn thôø baø Thieân Haäu Thaùnh Maãu(*). Haøng naêm vaøo ngaøy raèm thaùng gieâng ôû ñaây coù toå chöùc leã hoäi raát lôùn, thu huùt treân caû trieäu ngöôøi (ña soá laø ngöôøi Hoa caùc nôi ôû nam boä) ñeán vieáng chuøa Baø naøy. Trong soá ñoà cuùng nhaân ngaøy khaùnh thaønh ngoâi “Chuøa Baø” coù caùi lö höông vaø bình hoa baèng goám. Treân chieác bình hoa coù veõ hình baùt tieân vaø coù in chöõ “Taân Khaùnh Thoân”. Ñieàu naøy chöùng minh raèng ngöôøi Hoa ñeán ñaây laäp loø saûn xuaát goám khaù laâu tröôùc khi ngoâi chuøa Baø ñöôïc thaønh laäp. Theo moät soá vò cao nieân thì chuû nhaân cuûa hai hieän vaät daâng cuùng chuøa Baø keå treân laø “Chuù Maàu” goác Quaûng Ñoâng, chuû loø goám hieäu Thaùi Xöông Hoaø. Haäu dueä cuûa chuù Maàu xöa vaø loø goám hieäu Thaùi Xöông Hoaø nay vaãn toàn taïi, ñang saûn xuaát goám söù ôû Taân Phöôùc Khaùnh. 2.2.2- Laøng goám söù Laùi Thieâu: Theo nhaø vaên, nhaø nghieân cöùu Sôn Nam vaø qua yù kieán moät soá ngheä nhaân goám söù thì ngheà goám du nhaäp vaøo Laùi Thieâu Bình Döông vaøo cuoái theá kæ XIX do nhöõng ngöôøi Hoa theo chaân caùc ñoaøn thuyeàn buoân vaøo, vaø qua ñöôøng boä töø Moùng Caùi sang vuøng Gia Ñònh laäp nghieäp. Trong soá löu daân ngöôøi Hoa ñoù coù nhöõng ngöôøi voán laø thôï goám hoï thaáy vuøng Laùi Thieâu thuaän lôïi cho vieäc saûn xuaát goám neân hoï ñònh cö vaø môû loø saûn xuaát goám. Phuø hôïp vôùi yù kieán treân trong nieân giaùm vaø ñòa lyù Thuû Daàu Moät do thöïc daân Phaùp ñeå laïi cho thaáy raèng cuoái theá kæ XIX ñaàu theá kæ XX “ÔÛ Thuû Daàu Moät coøn coù moû cao lanh, 10 loø goám vaø nhieàu moû ñaù”(3). Khi ñoù caùc loø goám ñöôïc xaây döïng doïc theo bôø raïch Taân Thôùi vôùi ñòa hình coù caùc trieàn goø cao daàn leân töø bôø raïch, raát thuaän._. lôïi cho vieäc xaây döïng loø goám. Saûn phaåm laøm ra töø loø goám luùc aáy goàm caùc loaïi lu, huû, khaïp vaïi, chaäu, xieâu naáu nöôùc…vôùi da men maøu ñen vaø maøu da löôn. Moät soá hieäu loø noåi tieáng nhaát nhö Anh Kyù, Quaûng Thaùi Xöông, Kieán Xuaân, Lieân Hieäp Thaønh töø xöa cho ñeán ngaøy nay vaãn coøn toàn taïi vaø laøm aên coù hieäu quaû. Chuû loø goám Kieán Xuaân hieän nay teân Vöông Theá Huøng cho bieát raèng loø goám cuûa oâng ta ñöôïc truyeàn noái töø ñôøi oâng coá noäi teân laø Vöông Toå töø Phöôùc Kieán sang ñaây laäp nghieäp ñeán nay ñaõ coù ñeán treân 130 naêm. Maëc duø caùc taøi lieäu thaønh vaên töø xöa ñeå laïi khoâng ghi cuï theå nhöõng loø goám Laùi Thieâu coù töø naêm naøo, nhöng nhöõng nguoàn goác nhö treân ñaõ neâu coù tính thöïc teá hôn, bôûi theo nhaø vaên Sôn Nam coù neâu goám laùi Thieâu ñöôïc truyeàn leân töø goám Caây Mai – Chôï Lôùn (Saøi Goøn). Bôûi vì Laùi Thieâu chæ caùch vuøng goám caây Mai treân döôùi 15 km. Theá nhöng yù kieán naøy khoâng ñuû ñoä tin caäy laém, vì goám caây Mai (theo taøi lieäu khaûo coå gaàn ñaây) chuû yeáu saûn xuaát ra saûn phaåm trang trí trong caùc ñình chuøa cuûa ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam. Trong khi ñoù goám Laùi Thieâu saûn xuaát ra caùc saûn phaåm thoâng duïng cung caáp cho nhaân daân söû duïng. Nhö vaäy treân thöïc teá töø caùc saûn phaåm saûn xuaát ra goám Caây Mai, vaø goám Laùi Thieâu khaùc nhau hoaøn toaøn, neân khoù coù theå khaúng ñònh raèng ngheà goám Laùi Thieâu laø do goám Caây Mai dôøi leân ñeå saûn xuaát ôû ñaây ñöôïc. Ngaøy nay ngheà goám Laùi Thieâu phaùt trieån khaù phong phuù ña daïng, soá cô sôû saûn xuaát goám söù Laùi Thieâu chieám soá löôïng khaù lôùn trong toång theå ngaønh ngheà saûn xuaát goám söù cuûa Bình Döông. 2.2.3- Laøng goám söù Chaùnh Nghóa (Thuû Daàu Moät): Laøng goám Chaùnh Nghóa thôøi xa xöa coøn goïi laø goám Baø Luïa thuoäc thoân Phuù Cöôøng huyeän Taân Bình (döôùi trieàu Nguyeãn). Döôùi thôøi Phaùp thuoäc, laøng goám naøy thuoäc laøng Phuù Cöôøng tænh Thuû Daàu Moät chính trong giai ñoaïn naøy xuaát hieän caâu ca dao maø nhieàu ngöôøi Bình Döông ñeàu bieát: “Chieàu chieàu möôïn ngöïa oâng Ñoâ Möôïn ba chuù lính ñöa coâ toâi veà Ñöa veà chôï Thuû baùn huõ, baùn ve Baùn boä ñoà cheø, baùn coái ñaâm tieâu”. Sau ngaøy mieàn nam hoaøn toaøn giaûi phoùng (4/1975) laøng goám Chaùnh Nghóa naèm trong phöôøng Chaùnh Nghóa Thò xaõ Thuû Daàu Moät, tænh Bình Döông nhö hieän nay. Veà nguoàn goác vaø thôøi ñieåm hình thaønh laøng goám Chaùnh Nghóa cuõng coù hai loaïi yù kieán khaùc nhau. Loaïi yù kieán thöù nhaát maø ñaïi bieåu laø nhaø vaên, nhaø nghieân cöùu Sôn Nam vaø trong sô thaûo lòch söû Ñaûng boä tænh Soâng Beù, thì cho raèng nguoàn goác goám Chaùnh Nghóa ñöôïc du nhaäp ñeán töø laøng goám caây Mai, Gia Ñònh vaø töø Laùi Thieâu chuyeån leân, khoaûng thôøi gian giöõa theá kæ XIX. Loaïi yù kieán naøy chöa ñuû cô sôû chöùng minh. Loaïi yù kieán thöù hai: caên cöù vaøo chöùng tích cuï theå coøn laïi ôû laøng goám Chaùnh Nghóa thì cho raèng vaøo nhöõng naêm 1840 – 1850 taïi laøng Chaùnh Nghóa coù ba loø goám xuaát hieän ñaàu tieân ôû ñaát naøy, ñeå sau ñoù ngheà goám daàn daàn ñònh hình phaùt trieån thaønh laøng ngheà ñoâng ñuùc cho ñeán ngaøy nay. Ba loø goám aáy coù nguoàn goác lòch söû nhö sau: - Cô sôû thöù nhaát coù teân laø loø Vöông Löông, daân gian laø loø oâng Tía ñaët gaàn caûng Baø Luïa ngaøy nay. OÂng Vöông Löông ngöôøi tænh Phöôùc Kieán sang Vieät Nam. Loø ñöôïc xaây döïng treân ngoïn ñoài thaáp beân caïnh moät con raïch raát thuaän lôïi cho vieäc vaän chuyeån ñöôøng thuyû ra soâng Saøi Goøn. Chuû loø Vöông Löông luùc aáy laø oâng noäi cuûa oâng Vöông Laêng (thöôøng goïi laø uùt Laêng) oâng ñaõ 92 tuoåi vaø oâng cheát naêm 1998, nhö vaäy giaû söû cha oâng lôùn hôn 30 tuoåi, oâng noäi lôùn hôn cha 25 tuoåi thì tính ra coù khoaûng 140 – 150 naêm (90 + 30 + 25 = 145), ñoù cuõng laø soá naêm maø loø goám Vöông Löông xuaát hieän. Loø Vöông Löông ngaøy nay khoâng coøn toàn taïi, nhöng con raïch caïnh loø goám ñeán nay vaãn coøn vaø teân con raïch aáy chính laø teân goïi khaùc cuûa chuû loø goám ñaàu tieân ôû xöù naøy: Raïch “Vaøm OÂng Tía”. - Cô sôû thöù hai coù teân laø loø Chín Thaän. Ngöôøi ta khoâng coøn nhôù hoï teân thaät cuûa ngöôøi naøy, chæ nghe truyeàn laïi oâng thöù 9 teân Thaän, laø moät ngöôøi Vieät raát vui tính, côûi môû, haøo phoùng, voán laø ngöôøi giaøu coù vaø coù uy tín trong khu vöïc, oâng thöôøng tieáp xuùc vôùi chuû loø ôû vuøng Taân Khaùnh, Laùi Thieâu. Veà sau oâng chieâu moä moät soá thôï gioûi caùc nôi (dó nhieân soá thôï naøy laø ngöôøi Hoa) veà môû loø goám taïi khu ñaát caùch chôï Thuû khoaûng hôn 1 km. Daàn daàn loø goám nôi ñaây ñöôïc nhaân ra, trôû thaønh khu loø cheùn ngaøy nay. Rieâng loø cuûa oâng Chín Thaän hieän nay cuõng khoâng coøn, daáu tích coøn laïi chæ coù moät caây caàu treân con loä ñi vaøo khu loø cheùn coù teân cuûa oâng:”Caàu Chín Thaän”. - Cô sôû thöù ba coù teân laø loø Töù Hieäp Thaønh, chuû nhaân loø goám naøy laø Traàn Laâm, ngöôøi Hoa trong soá con chaùu cuûa nhöõng löu daân trong ñoaøn quaân cuûa töôùng Döông Ngaïn Ñòch, Traàn Thöôïng Xuyeân ñònh cö ôû Cuø Lao Phoá ngaøy xöa, do vaäy chuû loø naøy thöôøng trao ñoåi kó thuaät, trao ñoåi coâng nhaân qua laïi vôùi loø goám trong thaân toäc ôû Bieân Hoaø – Ñoàng Nai, ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån. Hieän nay teân loø Töù Hieäp Thaønh (Töù Hoaø) vaãn coøn toàn taïi, laø moät cô sôû goám söù laøm aên cuõng khaù phaùt ñaït. Töø ba loø goám ñaàu tieân, cuøng thôøi gian xuaát hieän ñaõ neâu treân daàn daàn ñaõ taïo neân laøng goám söù Chaùnh Nghóa Thuû Daàu Moät ngaøy nay. Cuøng vôùi laøng goám Laùi Thieâu, laøng goám Taân Phöôùc Khaùnh, laøng goám Chaùnh Nghóa xuaát hieän treân ñaát Bình Döông ñaõ taïo neân moät ngaønh ngheà coù giaù trò kinh teá, giaù trò lòch söû vaên hoaù khaù quan troïng cuûa ñòa phöông. Qua xem xeùt nguoàn goác hình thaønh cuûa töøng laøng goám ñaõ cho thaáy coù moät neùt chung nhaát veà goám söù Bình Döông nhö coù cuøng thôøi gian xuaát hieän vaøo khoaûng giöõa theá kæ XIX, caùc chuû nhaân laäp loø ña soá laø nhöõng löu daân ngöôøi Hoa – töø mieàn duyeân haûi Trung Hoa sang Vieät nam – vaø khôûi nguoàn ñaàu tieân saûn xuaát goám söù Bình Döông coù theå xem caùc loø goám ôû vuøng Taân Phöôùc Khaùnh laø phuø hôïp hôn vôùi caùc lyù do: Taân Phöôùc Khaùnh gaàn Cuø Lao Phoá laø nôi ñaàu tieân nhöõng löu daân ngöôøi Hoa ñeán sinh soáng, coù moû cao lanh vaø röøng raäm nhieàu cuûi ñoát, thuaän lôïi cho vieäc môû loø saûn xuaát goám. 2.3- Caùc tröôøng phaùi goám söù: Ngoaøi vieäc phaân bieät raønh maïch goám, saønh, söù coù söï khaùc nhau raát roõ raøng, giôùi goám söù Bình Döông coøn coù söï phaân ñònh khaùc cuõng khaù lyù thuù. Söï phaân ñònh naøy toàn taïi töø luùc môùi hình thaønh caùc laøng goám söù cho ñeán thôøi gian gaàn ñaây. Söï phaân ñònh naøy thöôøng ñöôïc goïi laø “tröôøng phaùi” goám söù. Xuaát phaùt töø nguoàn goác cuûa caùc chuû nhaân loø goám söù, hoï ñeán Bình Döông töø caùc ñòa phöông khaùc nhau, töø caùc toäc ngöôøi khaùc nhau, hoï mang theo voán tay ngheà saün coù vaø kinh nghieäm truyeàn thoáng chæ laøm ra moät chuûng loaïi haøng goám söù mang saéc thaùi rieâng töø ñoù ngöôøi ta goïi laø “tröôøng phaùi”. Cô baûn coù caùc “tröôøng phaùi” nhö : - Tröôøng phaùi Quaûng: (Ña soá ngöôøi chuû loø goác ôû Quaûng Ñoâng )neùt noåi baät cuûa tröôøng phaùi naøy laø vieäc söû duïng men coù nhieàu maøu saéc, hoa vaên trang trí treân saûn phaåm ñeïp, caùch ñieäu vaø trang nhaõ… Hoï chuyeân saûn xuaát caùc töôïng trang trí, caùc loaïi chaäu hoa, ñoân voi caùc loaïi… - Tröôøng phaùi Trieàu Chaâu (chuû loø ngöôøi goác Trieàu Chaâu, moät soá laø ngöôøi Heï). Tröôøng phaùi naøy thöôøng söû duïng men xanh traéng coù neùt veõ ña daïng phong phuù vaø hoa vaên bình dò, caùc caûnh sôn thuyû höõu tình, hình aûnh caùc con vaät nhö roàng, gaø, hoaëc caây tre, tuøng baùch coù tính ngheä thuaät gôïi caûm. Saûn phaåm laøm ra ña soá laø ñoà duøng gia duïng, thöôøng duøng cho nhu caàu haøng ngaøy trong ñôøi soáng con ngöôøi nhö cheùn, dóa, toâ, toä caùc loaïi ñoäc bình trang trí caém hoa. - Tröôøng phaùi Phuùc Kieán: Saûn phaåm ña soá söû duïng men maøu ñen, maøu da löôn, hoa vaên trang trí ñôn giaûn, caùch taïo hình saûn phaåm ña daïng, daùng ñeïp khaù sinh ñoäng. Caùc loaïi saûn phaåm tieâu bieåu theo tröôøng phaùi naøy goàm coù: cheù ñöïng röôïu, lu, vaïi chöùa nöôùc, caùc ñoà duøng nhoû nhö huõ, vòm, chaäu, v.v… Ngaøy nay caùc tröôøng phaùi haàu nhö khoâng coøn coù söï phaân ñònh roõ raøng nhö thôøi gian ñaàu cuûa caùc laøng goám söù, bôûi lyù do coù söï phaùt trieån veà coâng ngheä, veà thò tröôøng yeâu caàu, neân caùc laøng goám söù, caùc tröôøng phaùi ñaõ coù söï pha troän, xaâm nhaäp laãm nhau. Caùc chuû saûn xuaát neáu muoán toàn taïi vaø phaùt trieån, hoï phaûi lieân tuïc caûi tieán maãu maõ, men maøu, hoa vaên taïo daùng saûn phaåm, keå caû phaûi thay ñoåi chuûng loaïi maët haøng, saûn xuaát nhieàu chuûng loaïi thuoäc caùc “tröôøng phaùi” khaùc trong cô sôû cuûa mình ñeå coù theå caïnh tranh treân thò tröôøng. Treân ñaát Bình Döông ngoaøi caùc laøng goám söù ñaõ neâu treân, coøn coù moät loaïi loø saûn xuaát goám söù khaùc, maø neáu khoâng neâu ra ñaây thì quaû thaät laø moät thieáu soùt lôùn. Ñoù laø caùc loø saûn xuaát gaïch, ngoùi vaø caùc vaät duïng phuïc vuï trong xaây döïng. Coù moät ñieàu khaùc bieät lôùn ôû ñaây laø caùc loø saûn xuaát loaïi saûn phaåm xaây döïng naøy ña soá laø ngöôøi Vieät, ñòa ñieåm xaây döïng ngoaøi khu Taân Vaïn ra, thì caùc loø toïa laïc raûi raùc treân toaøn ñòa baøn Bình Döông, khoâng taäp trung thaønh caùc laøng nhö goám söù tieâu duøng nhö cuûa ngöôøi Hoa. Trong giôùi nghieân cöùu khi noùi ñeán goám söù, maëc nhieân hieåu raèng ñoù laø goám söù tieâu duøng, chöù khoâng ñeà caäp ñeán goám söù xaây döïng. Veà quaûn lyù cuûa chính quyeàn khi thoáng keâ, quy hoaïch, keá hoaïch saûn xuaát chung cuûa ñòa phöông thöôøng goäp chung caû goám söù tieâu duøng vaø goám söù xaây döïng. 2.4- Caùc giai ñoaïn phaùt tr ieån cuûa goám söù Bình Döông döôùi goùc ñoä lòch söû: 2.4.1- Giai ñoaïn tröôùc caùch maïng thaùng 8/1945: Nhö phaàn nguoàn goác lòch söû hình thaønh caùc laøng goám Bình Döông ñaõ trình baøy, tuy chöa xaùc ñònh chính thöùc ngaøy thaùng naêm, nhöng cuõng coù cô sôû ñeå thaáy raèng loø goám ñaàu tieân xuaát hieän ôû Taân Phöôùc Khaùnh (Taân Uyeân) vaøo cuoái theá kæ XVI ñaàu theá kæ XVII. Vaøo giöõa theá kæ XIX ñaàu theá kæ XX (caùch nay treân 150 naêm) treân ñaát Bình Döông ñaõ hình thaønh ba laøng goám roõ reät, tuy moãi nôi chæ daêm ba loø – maõi ñeán naêm 1910 vaø ñeán 1930, treân laõnh thoå Bình Döông (luùc aáy laø tænh Thuû Daàu Moät) ñaõ coù 40 loø goám. Goàm 5 loø ôû An Thaïnh, 8 loø ôû Höng Ñònh, 1 loø ôû Taân Thôùi (Laùi Thieâu), 14 loø ôû Chaùnh Nghóa (Phuù Cöôøng), 3 loø ôû Bình Chuaån vaø 9 loø ôû Taân Khaùnh (19-215). Saûn phaåm laøm ra cuûa caùc loø goám ôû giai ñoaïn naøy goàm ñuû loaïi cheùn, dóa, chum, voø vaø ñoà goám trang trí. Ña phaàn saûn phaåm ñeàu ôû daïng ñoà saønh, ñoà söù raát ít. Veà kó thuaät vaø phöông phaùp saûn xuaát tuy coù tieán boä hôn luùc môùi thaønh laäp laøng goám, nhöng vaãn coøn ôû daïng thuû coâng laø chính. Trong saûn xuaát goám söù, kó thuaät xaây loø chieám vò trí khaù quan troïng, beân caïnh ñoù môùi keå ñeán caùc nhaø, traïi laøm caùc khaâu khaùc trong toång theå moät loø goám. Nguyeân taéc xaây moät loø goám töø khi môùi xuaát hieän cho ñeán giai ñoaïn naøy vaãn ñöôïc tuaân thuû trieät ñeå: ñoù laø phaûi tìm vò trí thích hôïp, ngoaøi vieäc thuaän tieän caû ñöôøng boä, ñöôøng thuûy, gaàn nôi nguyeân lieäu v.v… thì vaán ñeà coát töû laø ñòa hình phaûi coù ñoä doác nghieâng treân 15 ñoä. Ñòa ñieåm naøo khoâng coù ñoä doác nghieâng nhö vaäy thì khoâng xaây loø ñöôïc, neáu muoán xaây thì phaûi ñaøo, ñaép caûi taïo ñòa hình cho coù ñoä nghieâng keå treân, neáu nhö ñoä nghieâng aáy khoâng coù saün trong töï nhieân. Sôû dó phaûi choïn ñòa hình xaây loø coù ñoä nghieâng nhö vaäy laø vì trong kó thuaät, baét buoäc boá trí loø nung saûn phaåm phaûi ñeå baàu löûa döôùi thaáp, khi ñoát löûa caùc baàu loø tieáp theo phaûi cao daàn leân vaø nôi cuoái ñeå thoaùt khoùi, hôi noùng cuûa loø löûa vaø nôi cao nhaát goïi laø ñaàu loø. Thôøi kì naøy, daïng loø coøn theo kieåu coå truyeàn, coù nghóa laø caùc loø ñöôïc xaây döïng daïng loø baàu, soá löôïng moãi loø cuõng chæ töø ba ñeán naêm baàu loø, toái ña laø baûy. ÔÛ khaâu nguyeân lieäu, töø coâng ñoaïn ñaøo laáy ñaát seùt thoâ ñeán vaän chuyeån baèng söùc traâu boø keùo, ñeán saøng, giaõ, xoái, töôùi nöôùc loïc ñaát thoâ laáy ñaát seùt tinh cuõng chuû yeáu baèng ñoâi tay, baøn chaân cuûa ngöôøi thôï, vôùi nhöõng coâng cuï coøn thoâ sô. Cuï theå nhö caùi baøn xoay chæ laø moät mieáng goã nhö maët baøn troøn nhoû ñeå treân truïc ñöùng coá ñònh, maët baøn troøn xoay ñöôïc, ngöôøi thôï goám duøng tay ñaåy, keùo cho baøn xoay chaïy vaø uoán naén taïo hình saûn phaåm treân baøn xoay aáy. ÔÛ khaâu laøm men, taïo daùng, trang trí treân saûn phaåm cuõng coøn ñôn giaûn, chöa phong phuù ña daïng nhö ôû giai ñoaïn sau. Veà kó thuaät ñöa saûn phaåm vaøo loø nung, do chöa phaùt minh caùi hoäp, bao saûn phaåm laïi khi nung neân tæ leä saûn phaåm hö hoûng trong moät kyø loø coøn khaù cao. Sau khi saûn phaåm ra loø ngöôøi chuû loø goám tröïc tieáp mang saûn phaåm ñeán giao cho caùc ñaàu moái ôû chôï ñeå baùn. Ñoâi khi caùc ngöôøi mua haøng cuõng tröïc tieáp ñi thaúng tôùi caùc loø goám ñeå choïn caùc loaïi saûn phaåm maø mình öng yù. Ñieàu aáy chöùng toû raèng vieäc mua baùn ôû giai ñoaïn naøy chöa phaùt trieån cao, gioáng nhö vieäc trao ñoåi haøng hoaù töï cung töï caáp thôøi tieàn tö baûn. Qua nghieân cöùu cuûa caùc taøi lieäu ñeå laïi vaø phoûng vaán caùc ngheä nhaân goám söù, cho thaáy raèng moái quan heä giöõa saûn xuaát goám söù vaø giôùi quaûn lyù chính quyeàn khaù thoâng thoaùng, höõu haûo. Coù höõu haûo thaân thieän môùi coù theå: “Chieàu chieàu möôïn ngöa oâng Ñoâ Möôïn ba chuù lính ñöa coâ toâi veà Ñöa veà chôï Thuû baùn huõ, baùn ve…” OÂng Ñoâ ôû ñaây roõ raøng laø quan chöùc, chính quyeàn, môùi coù ngöïa vaø lính. 2.4.2- Giai ñoaïn töø caùch maïng thaùng 8/1945 ñeán ngaøy giaûi phoùng hoaøn toaøn mieàn Nam 30/4/1975: Nhö chuùng ta ñaõ bieát saûn xuaát goám söù ña soá laø ngöôøi Hoa, neân hoï ít dính líu ñeán vaán ñeà thôøi söï chính trò, thôøi cuoäc cöù troâi ñi theo thaùng naêm, laøng queâ, ñaát nöôùc thoaùt khoûi söï xaâm löôïc cuûa giaëc Phaùp, chuyeån sang cheá ñoä Saøi Goøn thì cuõng maëc, giôùi saûn xuaát goám söù chæ quan taâm ñeán vieäc saùng cheá men maøu, maãu maõ môùi, caûi tieán kó thuaät ñeå saûn xuaát nhieàu saûn phaåm hôn, chaát löôïng hôn, hieäu quaû kinh teá mang laïi cao hôn. Soá löôïng loø goám treân ñòa baøn tænh Bình Döông ñeán naêm 1975 ñaõ leân ñeán con soá laø 117 cô sôû. Cuï theå : laøng goám Taân Phöôùc Khaùnh coù 21, Laùi Thieâu coù 49 vaø Chaùnh Nghóa coù 47 cô sôû (7). Quaõng thôøi gian töø 1930 ñeán 1960 toác ñoä phaùt trieån coøn chaäm, nhöng töø 1960 ñeán naêm 1975 toác ñoä phaùt trieån veà moïi maët trong giôùi saûn xuaát goám söù khaù nhanh. Ñieàu naøy roõ raøng coù söï taùc ñoäng chung cuûa neàn kinh teá haøng hoaù theo kieåu tö baûn chuû nghóa ôû mieàn Nam luùc baáy giôø. Vaø söï phaùt trieån caûi tieán aáy theå hieän treân moät soá khía caïnh nhö: - Veà kó thuaät xaây loø: Cô baûn veà nguyeân taéc vaãn giöõ nhö cuõ khoâng thay ñoåi, nhö loø vaãn xaây treân ñoä doác nghieâng 15-20 ñoä nhöng veà chaát löôïng loø coù taêng leân, loø baàu noái daøi coù nhieàu baàu hôn, töø baûy leân ñeán treân 10 baàu loø, chaát löôïng gaïch chòu löûa ñeå xaây loø cuõng ñöôïc caûi thieän hôn.Moät daõy loø xaây xong söû duïng treân 10 naêm. Veà soá löôïng khi nung, moãi baàu loø chöùa töø vaøi traêm ñeán hôn ngaøn saûn phaåm tuyø loaïi, loaïi saûn phaåm nhoû nhö cheùn, baùt thì chöùa nhieàu saûn phaåm hôn, loaïi lôùn nhö lu, khaïp chöùa ít hôn. Ñaëc bieät ngoaøi loø baàu, ôû giai ñoaïn naøy ngöôøi ta ñaõ caûi tieán vaø xaây moät loaïi loø khaùc hôn loø baàu ñoù laø loø oáng, coøn goïi laø loø taøu, xaây theo daïng daøi, gioáng nhö loø gaïch, ñoä nghieâng vaãn phaûi tuaân thuû nhö loø baàu. Veà nguyeân taéc ñoä nghieâng naøy ñaõ coù töø raát laâu, caùc loø goám noåi tieáng töø nhaø Thanh Trung Quoác nhö Caûnh Ñöùc Traán, hay caùc loø goám Baùt Traøng ôû Vieät Nam xöa vaø nay vaãn theá. Ngoaïi tröø loø ñoát baèng gaz hay baèng ñieän nhö giai ñoaïn hieän nay thì khoâng caàn tuaân thuû theo nguyeân taéc xaây loø phaûi coù ñoä nghieâng naøy. Thao nhaø vaên Sôn Nam trong baøi “Laùi Thieâu chieác noâi goám söù Thuû Daàu Moät”(68) coù phaân ra 3 daïng loø nhö: - Loø Quaûng - Loø Tieàu - Loø Phöôùc kieán. Vieäc phaân loaïi naøy theo chuû yù cuûa taùc giaû giôùi thieäu theo nguoàn goác, baûn quaùn cuûa ngöôøi chuû loø, loø Quaûng coù chuû nhaân laø ngöôøi Hoa goác Quaûng Ñoâng, loø Phöôùc Kieán coù chuû nhaân laø ngöôøi Hoa goác Phöôùc Kieán, loø Tieàu coù chuû nhaân goác ôû Trieàu Chaâu. Phaân loaïi nhö theá chæ coù yù nghóa vaên hoïc vaø lòch söû nhöng veà kó thuaät thì chöa ñaày ñuû, thieáu chính xaùc. Bôûi leõ neáu caên cöù vaøo nguoàn goác chuû nhaân ñeå ñaët teân loaïi loø, thì coøn coù chuû nhaân laø ngöôøi Hoa goác Nuøng, goác Heï, keå caû ôû giai ñoaïn sau coù chuû loø laø ngöôøi Vieät. Theo giôùi chuyeân moân trong ngheà goám chæ coù hai loaïi loø ñaõ neâu treân ñoù laø loø baàu vaø loø oáng maø thoâi. Trong ngheà saûn xuaát goám söù, ngoaøi vieäc xaây loø, coøn coù caùc khaâu khaùc, caùc duïng cuï khaùc khaù quan troïng ñeå laøm neân saûn phaåm goám söù, cuï theå nhö: - Veà caùi baøn xoay: Trong ngheà goám, caùi baøn xoay ñeå taïo hình saûn phaåm goám ñöôïc moïi ngöôøi xem noù laø moät coâng cuï tieâu bieåu cuõng khaù thuù vò. Ñeán giai ñoaïn naøy laø caùi baøn xoay ñaõ ñöôïc naâng caáp, caûi tieán leân theo ñaø phaùt trieån cuûa lòch ñaïi. Veà hình daùng maët baøn xoay, nguyeân taéc taïo hình saûn phaåm treân baøn xoay vaãn nhö cuõ, nhöng söï phaùt trieån caûi tieán quan troïng nhaát naèm ôû khaâu laøm cho maët baøn xoay chaïy. Tröôùc ñaây muoán cho baøn xoay chaïy, ngöôøi ta phaûi laáy tay ñaåy hoaëc keùo noù, laøm maát nhieàu söùc löïc vaø cuõng khaù baát tieän, hieäu quaû lao ñoäng khoâng cao, vì ngöôøi thôï vöøa phaûi chuù yù vuoát, naén saûn phaåm treân maët baøn xoay vöøa phaûi keùo cho baøn xoay chaïy. Cho ñeán cuoái nhöõng naêm 40 ñaàu nhöõng naêm 50 ngöôøi ta söû duïng phöông phaùp truyeàn söùc löïc cuûa boä phaän truïc giöõa vaø daây xích cuûa xe ñaïp cho baøn xoay chaïy baèng ñoâi baøn chaân ngöôøi thôï, töø ñoù ñaõ giaûi phoùng ñöôïc ñoâi tay, ñoâi tay ngöôøi thôï chæ taäp trung chaêm chuùt cho vieäc taïo hình daùng ñeïp cho saûn phaåm goám. Cho ñeán naêm 1975, vieäc khôûi ñoäng, chaïy baøn xoay ñaõ töï ñoäng hoaøn toaøn, yeáu toá kó thuaät tieân tieán ñöôïc ñöa vaøo baèng caùch duøng moteur ñieän ñeå keùo baøn xoay chaïy, duy chæ coù ñoäng taùc taïo hình saûn phaåm treân baøn xoay vaãn coøn vaø chaéc coù leõ khoâng coù gì thay theá ñöôïc ñoâi baøn tay taøi hoa cuûa ngöôøi thôï goám. - Veà nguyeân lieäu vaø söï phaùt tr ieån ôû khaâu nguyeân lieäu trong saûn xuaát goám söù: Trong giôùi saûn xuaát goám khoâng ai khoâng thuoäc caâu thieäu, cuõng laø quy öôùc xaùc ñònh thöù baäc vaø taàm quan troïng phaûi chuù troïng môùi coù theå ñaït thaønh coâng trong saûn xuaát :”nhaát lieäu, nhì nung, tam hình, töù trí”. Coù nghóa laø khaâu quan troïng nhaát trong saûn phaåm goám laø vaán ñeà chuaàn bò nguyeân lieäu, phoái lieäu ñaát seùt, cao lanh, khaâu quan troïng thöù hai laø nung saûn phaåm, thöù ba môùi ñeán vaán ñeà taïo daùng, taïo hình cho saûn phaåm vaø goùp phaàn cho saûn phaåm ñeïp, hôïp thò hieáu ngöôøi tieâu duøng chính laø khaâu laøm lôùp men traùng beân ngoaøi, cuõng nhö maøu cuûa men, trang trí veõ hoa vaên leân saûn phaåm . ÔÛ giai ñoaïn naøy vieäc ñöa nguyeân lieäu töø moû ñaát seùt veà nôi saûn xuaát, ngoaøi söû duïng xe traâu boø keùo, ngöôøi ta ñaõ söû duïng xe cô giôùi vaøo vieäc vaän chuyeån. Khi vaän chuyeån nguyeân lieäu veà, ngöôøi ta phaûi nghieàn giaõ nhuyeãn ñaát ra, sau ñoù töôùi nöôùc vaøo ñeå loïc boû taïp chaát, coøn laïi ñaát seùt tinh laøm goám, vieäc naøy coù teân goïi laø “xoái hoà”. Tröôùc ñaây nghieàn ñaát laøm baèng thuû coâng, ñeán ñaây ngöôøi ta ñaõ duøng maùy moùc thay theá ban ñaàu duøng maùy xay, caùn, chaïy baèng ñoäng cô xaêng daàu, giai ñoaïn sau duøng moteur ñieän. Vieäc xoái hoà cuõng theá, ngöôøi ta ñaõ bieát duøng bôm nöôùc, baèng maùy, baèng ñieän ñeå xoái hoà, chöù khoâng duøng tay nhö tröôùc. Thay theá maùy moùc vaøo caùc khaâu naøy ñaõ laøm taêng naêng suaát lao ñoäng, chaát löôïng ñaát seùt tinh luyeän khaù cao. Vaán ñeà choïn nguoàn nguyeân lieäu cho saûn xuaát goám söù cuõng khaù coâng phu, phaûi tích luyõ kinh nghieäm töø ñôøi naøy sang ñôøi khaùc, cha truyeàn con noái, môùi coù keát quaû, khoâng phaûi ñaát seùt naøo, baát cöù ôû ñaâu cuõng laøm goám söù ñöôïc maø moãi loaïi saûn phaåm saønh söù ñeàu coù loaïi nguyeân lieäu choïn loïc rieâng daønh cho noù. - Veà kó thuaät nung goám söù: ÔÛ giai ñoaïn tröôùc naêm 1975, cô baûn caùc loø goám vaãn nung saûn phaåm theo phöông phaùp coå truyeàn, töùc nguyeân lieäu ñoát loø vaãn laø cuûi goã. Caùc loø ñoát baèng ñieän, baèng gaz ôû Bình Döông chöa xuaát hieän trong thôøi gian naøy. Moät soá coâng vieäc chuaån bò cho vieäc noåi löûa leân nung saûn phaåm goám : Coâng vieäc ñaàu tieân laø phaûi ñöa “saûn phaåm soáng” vaøo loø. Saûn phaåm soáng ôû ñaây ñaõ ñöôïc taïo daùng traùng men, veõ caùc loaïi hoa vaên nhöng deã vôõ, meàm, chöa thaønh saûn phaåm ñeå ñem baùn ñöôïc. ÔÛ giai ñoaïn töø naêm 1930 trôû ñi, ngöôøi ta ñaõ phaùt minh ra caùi hoäp ñöïng saûn phaåm. Saûn phaåm soáng ñöôïc boû vaøo hoäp ñaäy kín, ñeå quaù trình nung khoùi buïi khoâng baùm vaøo saûn phaåm, laøm cho chaát löôïng saûn phaåm taêng cao hôn, vaø soá löôïng saûn phaåm hoûng cuõng giaûm ñaùng keå. Caùc saûn phaåm loaïi nhoû nhö cheùn, baùt, toâ, dóa, toä, bình, aám, taùch, töôïng nhoû caùc loaïi…môùi söû duïng caùi hoäp, coøn caùc saûn phaåm lôùn nhö lu, khaïp, vaïi hoaëc caùc loaïi saûn phaåm goám khoâng phaûi ñoà saønh, ñoà kieåu thì khoâng duøng caùi hoäp ñöïng saûn phaåm naøy trong quaù trình nung. Caùi hoäp ñöïng saûn phaåm ñöôïc taïo ra töø moät loaïi ñaát seùt thoâ khoâng caàn tinh loïc, tuøy saûn phaåm lôùn nhoû maø ngöôøi ta “daäp hoäp” caùc côõ lôùn nhoû khaùc nhau ñeå ñöïng vöøa theo töøng loaïi saûn phaåm. Coâng cuï vaø ñoäng taùc “daäp hoäp” cuõng khaù ñôn giaûn. Duïng cuï daäp hoäp goàm coù caùc loaïi khuoân baèng saét hoaëc baèng gang, löïc eùp ñeå daäp ra caùi hoäp chuû yeáu söû duïng theo nguyeân taéc ñoøn baåy. Ngoaøi caùi hoäp ñöïng saûn phaåm khi nung, ngöôøi ta coøn phaûi chuaån bò moät soá vieân gaïch naèng ñaát seùt thoâ, caùc vieân gaïch naøy ñaõ coù tröôùc khi coù caùi hoäp ñöïng saûn phaåm. Ñoäng taùc ñöa saûn phaåm vaøo loø cuõng phaûi coù nhöõng ngöôøi coù kinh nghieäm, coù phöông phaùp haún hoi chöù khoâng phaûi coù “saûn phaåm soáng” thì ñöa vaøo baát kì choã naøo cuõng ñöôïc. Ngöôøi ta xeáp caùc vieân gaïch keå treân vaøo vaø ñeå saûn phaåm leân, coù khi xeáp vieân gaïch naèm hoaëc ñöùng, xeáp saûn phaåm cuõng coù haøng loái thöù töï roõ raøng, moãi haøng, moãi saûn phaåm vaø töøng cuïm saûn phaåm phaûi xeáp cho coù loã troáng lieân tieáp nhau töø döôùi leân thaønh caùc ñöôøng thoâng nhau, ñeå khi nung hôi noùng cuûa löûa len vaøo ñeán saûn phaåm, saûn phaåm môùi chín ñeàu, khoâng bò nín, bò soáng. Coâng vieäc chuaån bò cuûi ñoát cho loø goám cuõng khaù quan troïng. Song song vôùi vieäc ñöa saûn phaåm soáng vaøo loø, ngöôøi ta phaûi chuaån bò saün saøng ñuû löôïng cuûi cho quaù trình ñoát moät kì loø. Cuûi ñoát loø cuõng phaûi coù söï choïn löïa, khoâng phaûi baát kì caây goã naøo cuõng laøm cuûi ñoát loø ñöôïc, cuûi ñoát loø phaûi laø caây suoâng ít guùt, maéc, neáu caây cuûi to phaûi ñöôïc cheû thaønh nhöõng caây cuûi moûng, coù ñoä daøi töø 0,6 ñeán 0.8 meùt. Khi ñoát loø, tröø gian haøng ñaàu tieân ñeå ñoát löûa moài ( goïi laø baàu löûa) thì ñoát baát cöù gì cuõng ñöôïc, nhöng töø caên keá tieáp cho ñeán caên cuoái treân ñaàu loø, moãi caên coù loã phoùng cuûi vaøo raát nhoû. Vì vaäy neáu caây cuûi quaù to, hoaëc cong queo, coù guùt, maéc thì khoù ñöa vaøo loã löûa ñeå nung loø. Chaát löôïng cuûi, nguoàn cuûi ñaõ quan troïng, nhöng vaán ñeà quyeát ñònh söï thaønh, baïi cuûa moät kì loø laø kó thuaät ñoát loø. Neáu löûa chöa tôùi ñuû moät möùc nhieät löôïng nhaát ñònh, thì saûn phaåm seõ soáng, hoaëc löûa giaø quaù möùc quy ñònh cho töøng saûn phaåm thì cuõng seõ bò hö hoûng. Nhieät löôïng quy ñònh thöôøng töø 400 ñeán 800 0 C ñoái vôùi ñoà ngang, töø 800 ñeán treân 1200 0 C ñoái vôùi ñoà söù vaø moät laàn nung saûn phaåm phaûi maát töø 36 ñeán 48 giôø vaø phaûi ñoát lieân tuïc khoâng theå ngöøng nghæ ñöùt quaõng ñöôïc. Ngöôøi thôï chuïm löûa loø chuû yeáu döïa vaøo kinh nghieäm baûn thaân tích luyõ ñöôïc nhieàu naêm trong ngheà ñeå nhaän bieát löûa trong loø tôùi möùc naøo laø vöûa ñuû vaø baèng caùch nhìn vaøo loã löûa goïi laø “hoaû nhaõn”, ñeå neáu löûa yeáu thì cho theâm cuûi vaøo, löûa giaø bôùt cuûi laïi. Ngöôøi thôï coi löûa, ñoát löûa loø goám lao ñoäng khaù naëng nhoïc, neân thuø lao cuõng khaù cao so vôùi caùc thôï khaùc trong ngheà goám, hôn nöõa ngöôøi thôï löûa ñöôïc giôùi chuû loø raát troïng voïng. ÔÛ thôøi gian töø nhöõng naêm 50 ñeán 60, ña soá caùc chuû loø thöôøng toå chöùc leã baùi raát thaønh taâm tröôùc khi khai hoaû nung goám. Leã vaät ñoâi khi coù ñaàu heo quay vaø thöôøng xuyeân coù gaø luoäc, chaùo gaø, vieäc cuùng baùi thaàn loø, thaàn löûa, cuùng vaùi oâng Boån phuø hoä cho kì loø thaønh coâng, laø bieän phaùp traán an tö töôûng, ñoàng thôøi vaø chuû yeáu ñeå coù chaát töôi boài döôõng cho caùc thôï löûa, vì hoï phaûi thay phieân nhau tuùc tröïc caû ngaøy laãn ñeâm, chaêm lo cho ngoïn löûa trong caên loø luoân luoân röïc chaùy cho ñeán khi xong môùi thoâi. Sau khi ñoát loø xong, ngöôøi ta ñeå moät thôøi gian töø hai ñeán ba ngaøy sau, taát caû ñaõ nguoäi môùi toå chöùc khai loø. Ñöa caùc saûn phaåm ra ngoaøi, phaân loaïi saûn phaåm hình thaønh caùc loaïi saûn phaåm thaønh caùc loaïi giao cho thöông laùi hoaëc mang ñi baùn. Saûn phaåm ra loø ñöôïc phaân thaønh caùc loaïi nhö: loaïi nhaát loaïi nhì vaø loaïi “ñoà tyø”. Loaïi “ñoà tyø” tuy coù theå xaøi ñöôïc nhöng laø loaïi thöù phaåm, boû ñi, khoâng baùn ñöôïc. - Veà taïo hình, tr ang tr í vaø söï phaùt tr ieån, caûi tieán khaâu taïo hình, khaâu tr ang tr í saûn phaåm goám : Trong saûn phaåm goám söù coù nhieàu vieäc phaûi laøm töø ñaàu cho ñeán khi hoaøn thaønh saûn phaåm, giôùi thieäu saûn xuaát ñaõ gom laïi coù boán khaâu chính yeáu nhö caâu thieäu maø ai trong ngheà ñeàu bieát:”nhaát lieäu, nhì nung, tam hình, töù trí”. Khaâu phoái lieäu, nung loø ñaõ trình baøy, khaâu taïo hình saûn phaåm cuõng ñaõ neâu ôû phaàn “caùi baøn xoay”. ÔÛ ñaây ngoaøi vieäc taïo hình treân caùi baøn xoay, ôû giai ñoaïn sau caùch maïng thaùng 8/1945 ñeán 1975 coøn coù moät soá saûn phaåm goám söù ñöôïc taïo hình khoâng qua baøn xoay, ñoù laø caùc saûn phaåm coù hình daùng coù goùc caïnh, loài loõm, vuoâng, ña giaùc.v.v… Muoán taïo hình daùng caùc saûn phaåm coù goùc caïnh ngöôøi ta phaûi saùng taïo ra caùi “khuoân” ñuùc ra saûn phaåm. Thôøi gian ñaàu (khoaûng naêm 1970) khuoân ñuùc laøm baèng goã, baèng kim loaïi, coù nhieàu maûnh raùp laïi , khi ñöa ñaát seùt tinh vaøo eùp laïi, sau ñoù gôõ töøng maûnh khuoân ra, coøn laïi laø maãu hình saûn phaåm khi laáy caùc phaàn phöùc taïp aáy ra khoûi khuoân ngöôøi ta raùp noái caùc phaàn rieâng laïi thaønh hình saûn phaåm nhö yù muoán. Vieäc taïo hình saûn phaåm phaûi qua caùc khuoân maát nhieàu thôøi gian, baát tieän, khi thay ñoåi maãu maõ phaûi boû khuoân cuõ, laøm laïi khuoân môùi toán keùm nhieàu, do vaäy giôùi saûn xuaát ñaõ nghieân cöùu tìm toøi, saùng taïo ra moät loaïi khuoân khaù linh hoaït, hieäu quaû kinh teá khaù cao ôû giai ñoaïn sau naêm 1975 (seõ trình baøy sau). Sau khi saûn phaåm ñaõ taïo hình xong, khaâu quan troïng tieáp theo laø trang trí, veõ, taïo hoa vaên cho saûn phaåm. Tröôùc heát vaán ñeà quan troïng nhaát laø vaán ñeà men, maøu. Vieäc taïo ra moät maøu men öng yù, phaûi toán nhieàu coâng phu, noù mang yeáu toá vöøa kó thuaät vöøa mó thuaät, ñoàng thôøi bí quyeát ngheà nghieäp, bí maät ngheà cuõng naèm ôû khaâu naøy. Chính vì coù lôùp men bao boïc beân ngoaøi neân ñaõ taïo cho caùc saûn phaåm aáy khaùc bieät haún vôùi loaïi goám ñaát nung khoâng coù lôùp men. Veà kó thuaät laøm nöôùc men, nhuùng da saûn phaåm ñaõ phaùt trieån khaù laâu, töø nhöõng saûn phaåm cuûa loø Caûnh Ñöùc Traán beân Trung Quoác (naêm 998), ñaõ coù traùng men, ôû Anh Quoác töø nhöõng naêm 1794 ngöôøi ta ñaõ cheá taïo nhieàu loaïi men maøu, ñaëc bieät loaïi men cheá taïo töø vaøng roøng ñeå taïo ra nhöõng saûn phaåm phuïc vuï trong cung ñình cho caùc baäc vua chuùa söû duïng (30). ÔÛ Vieät Nam, goám Baùt Traøng töø thôøi Haäu Leâ ñaõ coù traùng men khaù ñoäc ñaùo. Taïi Bình Döông, caùc loø goám khi môùi xuaát hieän ñaõ bieát söû duïng men maøu nhöng coøn khaù ñôn giaûn. Ngöôøi ta duøng traáu vaø voâi nung chín giaõ nhuyeãn , troän vôùi nöôùc hoà (ñaát seùt tinh quaáy loaõng) nhuùng saûn phaåm vaøo, sau khi ñöa vaøo loø nung saûn phaåm seõ cöùng nöôùc da men coù maøu ñen, hoaëc maøu da löôn, ñoù laø saûn phaåm saønh. Ñeán giai ñoaïn töø nhöõng naêm naêm möôi ñeán baûy möôi, kó thuaät pha cheá men maøu ñaõ coù söï phaùt trieån ñaùng keå. Ngöôøi pha cheá men ma._.aên, ñoà uoáng vôùi ñoä noùng cao deã bò coù muøi laï, vì hoaù chaát ñaõ bò söùc noùng laøm hoaù chaát tan chaûy ra. Chính vì theá haøng goám saønh söù vaãn coøn coù choã ñöùng treân thò tröôøng trong nuôùc, nhöng phaûi bieát caûi tieán maãu maõ hôïp thò hieáu hôn, coâng ngheä saûn xuaát phaûi ñoåi môùi, taêng chaát löôïng saûn phaåm, giaù thaønh giaûm thì môùi toàn taïi vaø phaùt trieån khoeû khoaén ñöôïc. Maët khaùc phaûi coù ñònh höôùng chuyeån ñòa baøn veà thò tröôøng noâng thoân, vuøng saâu, vuøng xa, ôû nhöõng nôi naøy haøng goám söù vaãn coøn laø nhöõng maët haøng quen thuoäc, thieát yeáu trong cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa ngöôøi tieâu duøng. Vì vaäy quy hoaïch laïi vuøng saûn xuaát goám söù, ñöa ra khoûi nhöõng khu daân cö, ñoâ thò, ngoaøi vieäc ñaûm baûo moâi tröôøng sinh thaùi coøn coù yù nghóa cô baûn khaùc laø ñöa saûn xuaát ñeán gaàn vôùi thò tröôøng tieâu thuï ôû noâng thoân. - Thò tröôøng nöôùc ngoaøi: Noùi ñeán thò tröôøng nöôùc ngoaøi, hay saûn phaåm xuaát khaåu ngaønh goám söù Bình Döông chæ môùi baét ñaàu soâi noåi keå töø naêm 1990 trôû laïi ñaây. Loaïi haøng hieän nay xuaát khaåu ñöôïc ra nöôùc ngoaøi bao goàm caùc loaïi goám ñaát nung, baùn söù vaø söù cao caáp. Moät soá loaïi ñoân voi, chaäu hoa caùc loaïi ñ öôïc thò tröôøng Aâu, Myõ öa chuoäng. Nhìn chung ngaønh goám söù myõ ngheä Bình Döông coù tieàm naêng vaø trieån voïng phaùt trieån ngaøy caøng maïnh meõ hôn, taïo ra hieäu quaû kinh teá xaõ hoäi khaù toát, goùp phaàn ñöa Bình Döông ngaøy caøng vöõng vaøng trong vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam, vaø naêng ñoäng nhaát trong mieàn Ñoâng Nam boä. Tuy nhieân ñi saâu phaân tích tình hình hoaït ñoäng kinh doanh xuaát khaåu goám söù myõ ngheä Bình Döông thaáy noåi leân moät soá vaán ñeà sau: - Vieäc xuaát khaå u goám myõ ngheä môùi coù beà roäng, chöa coù chieàu saâu. - Hieäu quaû kinh doanh coøn haïn cheá vì chi phí saûn xuaát vaãn coøn khaù cao, chaát löôïng saûn phaåm chöa ñaït ñoä tinh xaûo ñoàng ñeàu, môùi chæ coù cô sôû Minh Long ñaït tieâu chuaån quoác te á ISO-9002. - Coâng vieäc xuaát khaåu saûn phaåm goám söù toaøn tænh chöa coù moät ñaàu moái ñieàu haønh lieân keát thoáng nhaát, ña soá coøn mang tính töï phaùt. Töï thaân caùc cô sôû tìm ñoái taùc, tìm ñaàu ra, toå chöùc tieáp thò rieâng, ñöôïc ñeán ñaâu thöïc hieän ñeán ñoù, do vaäy chöa phaùt huy theá maïnh toång hôïp, hieäu quaû cao. Vôùi thöïc traïng saûn xuaát kinh doanh ñôn leû vaø rôøi raïc nhö hieän nay caùc ñôn vò saûn xuaát goám söù myõ ngheä xuaát khaåu khoù coù theå thöïc hieän caùc hôïp ñoàng lôùn, coù kim ngaïch xuaát khaåu cao. Thôøi gian qua coù moät vaøi ñôn vò coù ñöôïc hôïp ñoàng lôùn, nhöng cuoái cuøng bò huyû hôïp ñoàng vì naêng löïc baûn thaân cô sôû khoâng ñaùp öùng ñuû löôïng saûn phaåm, ñuùng thôøi gian hôïp ñoàng, cô sôû laïi khoâ ng muoán lieân keát, chia seû vôùi caùc cô sôû khaùc vì baûn chaát tö höõu caù theå vaø taâm lyù lo sôï uy tín cuûa ñôn vò mình bò giaûm suùt hoaëc traùch nhieäm phaûi boài thöôøng khi saûn phaåm cuûa ñôn vò khaùc cung caáp bò khaùch haøng nöôùc ngoaøi tra û veà do keùm chaát löôïng. Töø nhöõng maët yeáu neâu treân, Bình Döông caàn coù söï laõnh ñaïo quaûn lyù cuûa ngaønh coâng nghieäp, thöông maïi phoái hôïp, ñònh ra chieán löôïc saûn xuaát vaø xuaát khaåu haøng goám söù myõ ngheä. Trong ñoù phaûi vaän ñoän g, toå chöùc baèng hình thöùc nheï nhaøng (nhö hieäp hoäi chaúng haïn) ñeå lieân keát hôïp taùc giöõa caùc cô sôû saûn xuaát goám myõ ngheä xuaát khaåu. Söï lieân keát theo höôùng phaân coâng, chuyeân moân hoaù, phaùt huy theá maïnh sôû tröôøng cuûa töøng cô sôû. Maët khaùc phaûi xaây döïng chieán löôïc, keá hoaïch saûn xuaát xuaát khaåu haøng goám myõ ngheä roõ raøng, cuï theå, treân cô sôû vaän duïng phaùt huy caùc thaønh töïu khoa hoïc kó thuaät treân caùc phöông dieän hieän ñaïi hoaù saûn xuaát hieän ña ïi hoaù caû trong coâng taùc tieáp thò, chaøo haøng, thaäm chí kyù hôïp ñoàng qua internet, nhö moät soá nôi treân theá giôùi ñaõ laøm. Töø tröôùc tôùi nay chuùng ta vaãn aùp duïng “xuaát khaåu caùi ta ñang coù”, nhöng höôùng tôùi phaûi aùp duïng “xuaát caùi ngöôøi ta caàn, khoâng chæ xuaát caùi ta coù”. Do vaäy seõ phaûi toå chöùc nghieân cöùu thò tröôøng thöôøng xuyeân ñeå kòp thôøi naém baét thoâng tin veà ñaëc ñieåm nhu caàu cuûa khaùch haøng nöôùc ngoaøi, nhaèm saûn phaåm goám söù saûn xuaát ra luoân ñ aùp öùng vôùi thò hieáu khaùch haøng caû veà chaát löôïng, soá löôïng, maãu maõ… Trong töøng doanh nghieäp seõ phaûi xaùc ñònh theá maïnh rieâng voán coù, ñeå coù theå ñöa ra caùc saûn phaåm ñaëc tröng noåi baät cuûa mình hoaø quyeän trong moái lieân keát toång theå. Trong ñoù chuù yù keát hôïp tính truyeàn thoáng cuûa saûn phaåm vôùi tính hieän ñaïi, ñeå coù theå ñaït ñeán trình ñoä thaåm myõ cao, taïo uy tín cho saûn phaåm Vieät Nam treân thò tröôøng theá giôùi. 4/ VÒ TRÍ CUÛA NGAØNH TIEÅU THUÛ COÂNG NGHI EÄP GOÁM SÖÙ TRONG TIEÁN TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ VAÊN HOAÙ XAÕ HOÄI CUÛA TÆNH BÌNH DÖÔNG: - Bình Döông ñaõ töøng böôùc xaây döïng vaø phaùt trieån kinh teá tænh nhaø töø neàn kinh teá vôùi ñieåm xuaát phaùt raát thaáp, chuû yeáu laø saûn xuaát noâng ng hieäp, ñeán nay ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng tænh thaønh phaùt trieån nhanh vaø hieäu quaû veà coâng nghieäp vaø tieåu thuû coâng nghieäp, xaây döïng. Cô caáu kinh teá chuyeån dòch theo höôùng coâng nghieäp hoùa hieän ñaïi hoùa, vaø ñöôïc theå hieän n hö: naêm 1990 trong cô caáu kinh teá tæ leä giaù trò cuûa ngaønh coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp vaø xaây döïng chæ chieám 10%, dòch vuï 26%, noâng nghieäp 64%, theá nhöng ñeán naêm 1999 – cô caáu kinh teá ñöôïc chuyeån dòch theo tæ leä: coâng nghi eäp, tieåu thuû coâng nghieäp vaø xaây döïng 55%, dòch vuï vaãn 26%, coøn noâng nghieäp giaûm xuoáng coøn 18,9% (86). Nhö vaäy nhöõng thaønh quaû ñaõ ñaït ñöôïc cuûa neân kinh teá tænh Bình Döông coù söï ñoùng goùp ñaùng keå cuûa ngaønh ngheà truyeàn thoán g goám söù vaø phaûi nhìn nhaän raèng vai troø cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù chieám moät vò trí xöùng ñaùng trong toång theå kinh teá chung cuûa Bình Döông. Trong toång giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp ñaït ñöôïc haøng naêm, giaù trò cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù theå hieän cuï theå: Naêm 1986 – 10,46% Naêm 1997 – 12,94% Naêm 1998 – 14,09% Naêm 1999 – 13,31% (Nguoàn: Chi cuïc thoáng keâ tænh Bình Döông ). - Treân tieán trình phaùt trieån kinh teá cuûa tænh Bình Döông thôøi g ian qua, soá löôïng, tæ leä giaù trò cuûa goám söù ñoùng goùp chung cho toaøn ngaønh coâng nghieäp nhö ñaõ neâu treân, nhöng vaán ñeà quan troïng hôn laø taùc ñoäng ñaåy caû neàn kinh teá phaùt trieån, cô caáu kinh teá chuyeån dòch maïnh meõ theo höôùng co âng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù. Saûn phaåm cuûa tieåu thuû coâng nghieäp goám söù duø sao cuõng coù nhieàu loaïi, phong phuù ña daïng veà maãu maõ, töø laâu ñaõ trôû thaønh haøng hoaù cung caáp cho tieâu duøng vaø xuaát khaåu, chính töø vieäc xuaát khaåu goám söù ñaõ taùc ñoäng maïnh ñeán vieäc baûn thaân caùc cô sôû saûn xuaát phaûi töï caûi tieán quy trình saûn xuaát, naâng cao chaát löôïng saûn phaåm baèng phöông tieän maùy moùc hieän ñaïi hôn môùi coù theå caïnh tranh vaø xuaát khaåu ñöôïc. Maët khaùc ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù vaãn luoân chieám vò trí quan troïng trong thu huùt lao ñoäng xaõ hoäi vaøo ngaønh ngheà naøy. Khi coâng nghieäp phaùt trieån, nhu caàu cung caáp naêng löôïng taêng leân, keùo theo söï phaùt trieån cuûa ngaønh cung caáp ñieän naêng. Trong ñoù naûy sinh maâu thuaãn söû duïng moät soá thieát bò nhaäp khaåu phaûi maát ngoaïi teä, giaù cao, thieát bò trong nöôùc saûn xuaát chöa coù. Chính caùc cô sôû goám söù ñaõ giaûi quyeát ñöôïc maâu thuaãn naøy. Baèng caùch ñaõ nghi eân cöùu saûn xuaát ra caùc loaïi söù caùch ñieän, duøng cho truyeàn taûi ñieän, coù chaát löôïng khoâng thua keùm haøng nhaäp khaåu, giaù thaønh laïi thaáp hôn nhieàu laàn, töø ñoù taùc ñoäng ñeán vieäc giaûi quyeát nhanh nhu caàu ñieän naêng, coâng nghie äp phaùt trieån nhanh hôn. Trong ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa tænh ñeán naêm 2010, Bình Döông ñaët ra muïc tieâu phaûi ñaït ñeán moät cô caáu kinh teá laø coâng nghieäp 60%, dòch vuï 32% vaø noâng nghieäp 8% (85). Ñoäng löïc chuû yeáu ña åy maïnh toác ñoä taêng tröôûng kinh teá vaø chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø tieáp tuïc phaùt trieån maïnh caùc ngaønh coâng nghieäp, dòch vuï trong ñoù coù ngaønh goám söù. Rieâng ngaønh goám söù vaàn ñeà ñaët ra laø phaûi taäp trung giaûi quyeát ñaàu t ö coâng ngheä hieän ñaïi, ñaëc bieät ñoái vôùi nhoùm saûn phaåm goám söù myõ ngheä xuaát khaåu, coù xuaát khaåu ñöôïc soá löôïng lôùn saûn phaåm thì môùi ñoùng goùp maïnh vaøo taêng kim ngaïch xuaát khaåu, taêng löôïng haøng ñoái taùc, goùp phaàn chuyeån d òch cô caáu kinh teá cuûa tænh coù hieäu quaû hôn. Beân caïnh vieäc ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä, quy hoaïch di dôøi caùc cuïm saûn xuaát goám söù môùi traùnh oâ nhieãm ñoàng thôøi taùc ñoäng ñeán tieán ñoä ñoâ thò hoaù nhanh hôn treân ñòa baøn tænh. Treâ n ñaây chæ ñeà caäp ñeán vai troø vò trí cuûa ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù trong neàn kinh teá cuûa tænh cuõng nhö söï phaùt trieån ñoåi môùi cuûa noù goùp phaàn laøm chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù, thaät ra ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù coøn coù vò trí khaùc khaù quan troïng trong neàn kinh teá xaõ hoäi cuûa tænh, ñoù laø söï noåi tieáng cuûa caùc laøng ngheà truyeàn thoáng, coù saéc thaùi rieâng bieät, thu huùt söï quan taâm cuûa khaùch du lòch trong vaø ngoaøi nöôùc ñeán vôùi Bình Döông nhieàu hôn cuõng goùp phaàn ñaùng keå vaøo söï phaùt trieån chung cuûa tænh Bình Döông. KEÁT LUAÄN Bình Döông hieän nay laø moät trong nhöõng tænh thaønh naèm trong vuøng troïng ñieåm phaùt trieån kinh teá phía Nam. Treân tieán trình coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù neàn kinh teá tænh nhaø ñeå goùp phaàn ñöa neàn kinh teá caû nöôùc hoaø nhaäp, hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi, tröôùc maét vöôn leân moät vò trí xöùng ñaùng trong khu vöïc A SEAN, neân nhieàu ngaønh ngheà saûn xuaát kinh doanh phaûi thöïc hieän coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù, trong ñoù coù ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù. Chính vì theá vieäc nghieân cöùu lòch söû hình thaønh phaùt trieån cuûa ngaønh goám söù, ñaëc bieät laø giai ñoaïn ñoåi môùi töø 1986 ñeán naêm 2000, qua ñoù xem xeùt phaân tích nhöõng maët ñöôïc, chöa ñöôïc cuûa caùc chuû tröông, chính saùch, laõnh ñaïo, quaûn lyù, ñònh höôùng ñuùng ñaén cho söï phaùt trieån trong thôøi gian tôùi laø vieäc laøm q uan troïng caàn thieát. Lòch söû môû coõi cuûa ngöôøi Vieät xuoáng phöông nam, ñeán vuøng ñaát Nam boä môùi chæ hôn 300 naêm. Cuøng vôùi ngöôøi Vieät töø mieàn Baéc vaø ña soá laø vuøng Nguõ Quaõng do caùc ñieàu kieän lòch söû khaùc nhau, coøn coù ngöôøi H oa töø caùc mieàn duyeân haûi Trung Quoác ñeán ñònh cö ôû vuøng Ñoàng Nai – Gia Ñònh. ÔÛ vuøng ñaát môùi naøy töøng coù daân cö baûn ñòa sinh soáng nhö ngöôøi Phuø Nam, caùc daân toäc ít ngöôøi khaùc nhö Chaâu Maï, Stieâng… Coù theå caùc daân toäc baûn ñòa ôû vuøng ñaát naøy cuõng ñaõ bieát choïn nguyeân lieäu thieân nhieân saün coù ñeå laøm ñoà goám söû duïng cho nhu caàu haøng ngaøy, caùc saûn phaåm goám coå aáy ñaõ ñöôïc caùc nhaø khaûo coå khai quaät tìm thaáy khaù nhieàu. Ngöôøi Vieät vuøng Nguõ Quaûng khi vaøo vuøng ñaát môùi ñònh cö cuõng ñaõ mang theo ngheà vaø laøng goám, gaïch ngoùi ñeå söû duïng, tieâu bieåu nhö vuøng Taân Vaïn ngaøy nay coøn moät soá chöùng tích aáy. Chæ ñaùng tieác chuùng ta chöa tìm ñöôïc nhöõng taøi lieäu lòch söû thaønh vaên ñeå khaúng ñònh ñöôïc xuaát xöù vaø lòch söû phaùt trieån ngaønh goám söù ôû vuøng ñaát naøy. Khi ngöôøi Hoa ñeán ñònh cö, trong soá hoï coù nhieàu ngöôøi bieát ngheà laø m goám, neân ñaõ xaây döïng vaø phaùt trieån ngheà goám. Nhö vaäy coù theå khaúng ñònh ngöôøi Vieät vaø ngöôøi Hoa (Vieät goác Hoa) ñaõ coù coâng taïo ra ngaønh goám söù mang baûn saéc Nam boä trong suoát 300 naêm môû coõi cuûa nhaân daân ta. Thuû Daàu Moät, Bình Döông laø moät trong hai trung taâm saûn xuaát goám söù lôùn nhaát mieàn Nam, trung taâm kia laø Ñoàng Nai. Veà nguoàn goác hình thaønh caùc loø goám, caùc laøng goám Bình Döông, hieän nay ñang coù nhieàu giaû thuyeát khaùc nhau, nhöng caên cöù vaøo caùc chöùng tích thöïc teá thì Taân Phöôùc Khaùnh (Taân Uyeân) laø nôi xuaát hieän l oø goám, laøng goám söù ñaàu tieân ôû ñaát Bình Döông, coù cô sôû tin caäy hôn, coù söùc thuyeát phuïc hôn caùc giaû thuyeát khaùc. Ngaønh ngheà saûn xuaát goám söù Bình Döông coù theå ñöôïc xem laø moät di saûn vaên hoaù daân toäc, laø tinh hoa taâm hoàn trí tueä vaø nhaân vaên daân toäc maø bao theá heä ngöôøi Bình Döông ñaõ giöõ gìn bao ñôøi nay. Thôï goám xöa duøng tay trau chuoát saûn phaåm, hoa tay ngöôøi thôï goám theå hieän qua khaâu trang trí treân maët goám. Laøng goám Laùi Thieâu vaø Taân Phöôùc Khaùnh coù nhieàu ngheä nhaân, thôï gioûi chuyeân laøm goám daân duïng vaø myõ thuaät, saûn phaåm tieâu bieåu laø caùc loaïi ñoân voi, bình hoa, goám giaû coå … Laøng goám Chaùnh Nghóa chuù troïng saûn xuaát caùc loaïi haøng ngang truyeàn thoáng vaø caùc s aûn phaåm daân gian reû tieàn nhö heo ñaát, töôïng oâng Ñòa, thaàn Taøi, caùc moùn ñoà chôi baèng goám, coù caâu ca dao: Chieàu chieàu möôïn ngöa oâng Ñoâ Möôïn ba chuù lính ñöa coâ toâi veà Ñöa veà chôï Thuû baùn huõ baùn ve Baùn boä ñoà cheø baùn coái ña âm tieâu… Boä ñoà cheø, coái ñaâm tieâu laø saûn phaåm, laø bieåu töôïng cho taøi hoa ngöôøi thôï goám Bình Döông. Ngaøy nay khoa hoïc coâng ngheä tieân tieán ñöôïc aùp duïng vaøo caùc khaâu saûn xuaát saûn phaåm goám söù nhöng taøi hoa ngöôøi thôï vaãn ra át caàn thieát vaø phaûi tieáp tuïc phaùt trieån taøi hoa aáy treân saûn phaåm goám söù hieän nay. Thieân nhieân ñaõ öu ñaõi cho nhöõng ngöôøi laøm ngheà goám ôû vuøng Bình Döông naøy. Chính con ngöôøi ñaõ tìm ra vaø trieät ñeå taän duïng öu theá ñeå phaùt trieån ngaønh ngheà goám söù, khoâng chæ thoaû maõn cho nhu caàu tieâu duøng taïi ñòa phöông maø coøn cung caáp cho caû khu vöïc Nam boä vaø xuaát khaåu ra nhieàu quoác gia khaùc. Trong quaù khöù ñaõ nhö vaäy, hieän taïi vaãn tieáp tuïc ñieàu aáy vaø tron g töông lai ngaønh goám söù seõ phaùt trieån hôn. Bôûi leõ goám söù laø maët haøng ña daïng, “raát laønh” cho ngöôøi söû duïng, khoâng nhö nhieàu loaïi saûn phaåm töông töï ñöôïc saûn xuaát töø neàn coâng nghieäp kim loaïi hoaù chaát. Goám söù ñang trôû th aønh nhöõng maët haøng myõ ngheä ña taùc duïng trong ñôøi soáng, töø ñôøi soáng taâm linh, ñoà thôø cuùng trang trí nôi ñình, mieáu, ñeán trang trí noäi thaát cuûa ñuû coâng trình kieán truùc xaây döïng hieän ñaïi nhaát. Coù theå khaúng ñònh ngaønh goám sö ù treân ñaát Bình Döông laø ñaëc tröng lòch söû vaên hoaù cuûa Bình Döông vaø mieàn Ñoâng Nam boä. Lòch söû hình thaønh, phaùt trieån ngaønh ngheà goám söù treân ñaát Bình Döông ñaõ traûi qua nhieàu giai ñoaïn, coù nhöõng böôùc thaêng traàm khaùc nhau. Veà lónh vöïc kó thuaät saûn xuaát goám söù ñaõ phaùt trieån töø cungcaùch hoaøn toaøn thuû coâng, tieán leân nöûa thuû coâng moät nöûa cô giôùi, ñeán nay coù nhöõng böôùc phaùt trieån nhaûy voït, ñaõ öùng duïng ñöôïc nhöõng kó thuaät tieân tieán nhaát nhö c oâng ngheä thoâng tin, maùy tính, internet vaøo saûn xuaát kinh doanh saûn phaåm goám söù. Veà caùc moái quan heä trong ñoù ñaëc bieät quan heä giöõa laõnh ñaïo quaûn lyù chính quyeàn vôùi giôùi saûn xuaát kinh doanh goám söù ñaõ toaùt leân moät vaán ñeà q uan troïng, coù theå xem ñoù laø daáu aán, hay böôùc ngoaët lòch söû: Khi sieát chaët quaûn lyù, chuû tröông chính saùch ñöa ra moät caùch aùp ñaët, duy yù chí khoâng phuø hôïp vôùi quy luaät thì saûn xuaát kinh doanh ngaønh goám söù ñình treä khoâng phaù t trieån (giai ñoaïn 1978 ñeán 1986). Khi chuû tröông, chính saùch ñöa ra treân thöïc tieãn, saùt thöïc teá, phuø hôïp vôùi quy luaät thì saûn xuaát kinh doanh phaùt trieån (giai ñoaïn 1986 – 2000). Moät khi ñaõ phaùt trieån, laõnh ñaïo quaûn lyù tieáp tuï c taùc ñoäng baèng nhieàu giaûi phaùp, ñeå ngaønh tieåu thuû coâng nghieäp goám söù phaùt trieån ñuùng höôùng mang laïi hieäu quaû kinh teá , xaõ hoäi, lòch söû vaên hoaù ngaøy caøng cao hôn. Thaät ra toång giaù trò saûn phaåm saûn xuaát ra cuûa ngaønh tie åu thuû coâng nghieäp goám söù Bình Döông khoâng lôùn hôn so vôùi toång giaù trò saûn xuaát chung (GDP) cuûa toaøn tænh, nhöng khoâng vì theá maø laõnh ñaïo quaûn lyù, thieáu quan taâm hoaëc xem nheï ngaønh ngheà naøy. Bôûi leõ ñaây laø moät ngaønh kinh te á coù moät vò trí raát quan troïng trong tieán trình phaùt trieån kinh teá vaên hoaù xaõ hoäi cuûa tænh Bình Döông ñi leân theo höôùng coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù, hôn nöõa noù coøn mang tính truyeàn thoáng, laø ñaëc tröng noåi baät cuûa boä maët lò ch söû vaên hoaù Bình Döông. Haàu nhö ai cuõng bieát raèng cöù noùi ñeán Bình Döông laø noùi ñeán saûn phaåm goám söù, ñieâu khaéc, sôn maøi ñoäc ñaùo, noùi ñeán vöôøn caây traùi ngoït ngaøo Laùi Thieâu …Chính nhöõng saéc thaùi ñoäc ñaùo ñoù ñaõ taêng theâ m phaàn haáp daãn, thu huùt nhöõng ngöôøi ôû nôi khaùc veà Bình Döông ñaàu tö phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh vaø Bình Döông ñaõ thaät söï trôû thaønh nôi “ñaát laønh chim ñaäu”. Do vaäy treân tieán trình coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù neàn kinh teá tænh Bình Döông, vieäc quy hoaïch laïi vuøng chuyeân saûn xuaát goám söù, ñeå coù ñieàu kieän phaùt trieån maïnh meõ hôn laø ñieàu heát söùc caàn thieát. Ñöùng treân bình dieän caû nöôùc coù theå noùi ngaønh goám söù hieän nay ñang ôû theá caïnh tranh tre ân thò tröôøng quoác teá, goám söù Bình Döông ñaõ vaø ñang phaùt trieån maïnh meõ, goùp phaàn vaøo söï caïnh tranh chung ñoù. Caùc loø goám ñöôïc xaây döïng khang trang, ñöôøng giao thoâng ñöôïc xaây döïng vaø traùng nhöïa ñeán taän caùc xaõ, phöôøng coù l oø goám, neân khaùch nöôùc ngoaøi neáu muoán coù theå ñeán vôùi caùc loø goám söù deã daøng. Trong ngaønh goám söù Bình Döông, thaønh phaàn hoä caù theå, cô sôû tö nhaân, coâng ty traùch nhieäm höõu haïn (hay noùi caùch khaùc khu vöïc kinh teá daân doanh) chieám tæ leä aùp ñaûo so vôùi khu vöïc kinh teá quoác doanh. Ñaây coù theå xem laø khu vöïc kinh teá naêng ñoäng naát, coù tieàm naêng lôùn trong vieäc phaùt trieån thò tröôøng caû trong nöôùc vaø xuaát khaåu ra thò tröôøng nöôùc ngoaøi. Trong phaïm vi ha ïn heïp cuûa luaän vaên chöa theå neâu ñaày ñuû caùc khía caïnh cuûa lòch söû phaùt trieån ngaønh goám söù Bình Döông, hôn nöõa taøi lieäu tham khaûo quaù haïn cheá, phaàn naøo ñaõ laøm giaûm tính khoa hoïc, ña daïng phong phuù cuûa luaän vaên, nhöng daãu sao luaän vaên cuõng goùp moät phaàn nhoû vaøo quaù trình nghieân cöùu lòch söû vaên hoaù noùi chung vaø ñaëc bieät goùp phaàn vaøo söï giöõ gìn phaùt trieån baûn saéc vaên hoaù truyeàn thoáng cuûa Bình Döông trong tieán trình phaùt trieån ñi leân theo höô ùng coâng nghieäp hieän ñaïi hoaù./. DANH MUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Buøi vaên Vöôïng – Laøng ngheà thuû coâng truyeàn thoáng Vieät Nam NXB Vaên hoùa daân toäc, Haø Noäi – 1998 2. Buøi vaên Vöôïng – “Laøng goám Baùt Traøng” – T/c Coâng nghieäp nheï, soá 1, thaùng 12 naêm 1996 (trang 12 -14) 3. Buøi vaên Vöôïng – “Laøng goám Bieân Hoøa” – T/c vaên hoùa ngheä thuaät, soá 1, naêm 1996 (trang 50 -52) 4. Ban chæ ñaïo leã kyû nieäm 300 naêm vuøng ñaát Bieân Hoøa - Ñoàng Nai - 300 naêm hình thaønh phaùt trieån – NXB Ñoàng Nai, 1998. 5. Baùo caùo soá 12/BC.UB cuûa UBND tænh Soâng Beù ngaøy 28/06/1980 6. Baùo caùo soá 01/BC.UB cuûa UBND tænh ngaøy 17/07/1994 – Baùo caùo tình hình kinh teá xaõ hoäi naêm 1994 – Ñònh höôùng phaùt trieån thôøi kyø 1996 -200, nhieäm vuï naêm 1995 7. Baùo caùo thoáng keâ cuûa Sôû Coâng nghieäp tænh Soâng Beù, naêm 1976 8. Baùo caùo cuûa ngaønh Coâng nghieäp tænh Soâng Beù, naêm 1985 9. Cheng Chinh Ho – “Maáy ñieàu nhaän xeùt veà Minh Höông xaõ vaø caùc coå tích taïi Hoäi An” – Vieät Nam khaûo cöùu – Taäp san soá 6/1960, Saøi Goøn. 10. Chæ thò soá 232/CT.TW cuûa Ban Bí thö Trung öông Ñaûng Lao ñoäng Vieät Nam, ngaøy 27/08/1976 11. Chæ thò soá 232/CT.TW cuûa Boä Chính trò – BCH Trung öông Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam, ngaøy 22/04/1978. 12. Coâng vaên chæ ñaïo cuûa UBND tænh Soâ ng Beù, veà “caám buoân baùn haøng goám söù ra thò tröôøng” ngaøy 22/07/1976. 13. Chæ thò 13/CT.UB cuûa UBND tænh Soâng Beù ngaøy 17/04/1987, veà vieäc thöïc hieän nghieâm chænh caùc bieän phaùp nhaèm môû roäng giao löu haøng hoùa hôïp phaùp trong vaø ngoaøi t ænh”. 14. Dieäp Ñình Hoa – “Suy nghó veà goám coå ôû caùc tænh phía Nam” – T/c vaên hoùa ngheä thuaät soá 3 -1998 (trang 31/42) 15. Döï aùn hôïp taùc khoa hoïc kyõ thuaät vôùi U.N.D.P (Lieân Hieäp Quoác) veà naâng cao saûn löôïng vaø chaát löôïng goám söù Soâng Be ù – Xí nghieäp Lieân hieäp goám söù Soâng Beù - 1987. 16. Ñinh Huyeàn Duõng – “Goám Ñoàng Nai” – T/c khoa hoïc vaø ñôøi soáng soá 1, 1994 (trang 51 -53) 17. Ñaïi Vieät Söû Kyù Toaøn thö – Taäp 1 – Nhaø xuaát baûn Vaên hoùa Thoân tin, Haø Noäi, 2000. 18. Ñaøo Linh Coân , Nguyeãn Duy Tyø – Ñòa ñieåm khaûo coå hoïc Doác Chuøa – NXB khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi, 1993. 19. “Ñòa chí tænh Thuû Daàu Moät” 1910. trong D(òa chí Soâng Beù, NXB Toång hôïp, Soâng Beù, 1991. 20. Goùp phaàn tìm hieåu Lòch söû vaên hoùa 300 naêm – Saøi Goøn – TP. Hoà Chí Minh – NXB Treû – TP. Hoà Chí Minh – 1998 21. Huyønh Ngoïc Traûng – Goám Caây Mai Saøi Goøn Xöa – NXB Treû 1994. 22. Huyønh Ngoïc Traûng – Goám Bieân Hoøa – Kòch baûn phim Taøi lieäu 1997 23. Huyønh Ngoïc Traûng, Nguyeãn Ñaïi Phuùc – Töôïng goám Ñoàng N ai-Gia Ñònh, NXB – Ñoàng Nai, 1997 24. Huyønh Löùa -Lòch söû khai phaù vuøng ñaát nam Boä, NXB TP.HCM, 1987 25. Höông Lieân – “Goám Chaêm daân daõ” Baùo Tuoåi treû chuû nhaät, soá 4299, ngaøy 24/10/1999. 26. Haø Vaên Thö, Traàn Hoàng Ñöùc – Toùm taét nieân bieåu Lòch s öû Vieät Nam – NXB Vaên hoùa Thoâng tin, Haø Noäi, 1998 27. Haø Vaên Taán – Theo daáu caùc vaên hoùa coå – NXB Khoa hoïc Xaõ hoäi, Haø Noäi, 1998. 28. Huyønh Thò Ngoïc Tuyeát – Thuû coâng nghieäp ôû Saøi Goøn – Chôï lôùn Thôøi Nguyeãn – trong caùc theá kyû XVII -XVIII vaø nöûa ñaàu theá kyû XIX - In trong “Nhöõng vaán ñeà vaên hoùa xaõ hoäi thôøi Nguyeãn, Kyû yeáu hoäi nghò khoa hoïc laàn 2 veà thôøi Nguyeãn, NXB Khoa hoïc Xaõ hoäi, 1995. 29. Haø Vaên Caån – Haùn Vaên Khaån – Vaøi neùt veà goám söù Chu Ñaäu Vieän khaûo coå hoïc – Tö lieäu cuûa Trung taâm Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên Quoác gia, soá 1/2001. 30. Josey Powdern – Chöông trình phim taøi lieäu ñeâm 8/2/1990 cuûa Ñaøi truyeàn hình TP.HCM. 31. Khaûo coå hoïc Soâng Beù - Baûo taøng Soâng Beù, NXB vaên hoùa thoâng ti n Soâng Beù, 1982. 32. Khaûo coå hoïc Ñoàng Nai – Baûo taøng Ñoàng Nai, NXB Ñoàng Nai, 1991 33. Leâ Quyù Ñoân – Phuû bieân taïp luïc, NXB khoa hoïc Xaõ hoäi, Haø Noä, 1964 34. Leânin – Toaøn taäp, taäp 3, NXB Tieán boä – Matcôva, 1976 35. Leâ Caûnh Höôûng – Di dôøi 252 cô sôû saûn xuaát goám söù – Baùo Saøi Goøn giaûi phoùng, soá 8621, ngaøy thöù naêm 5/7/2001. 36. Lòch söû Ñaûng boä Thò xaõ Thuû Daàu Moät – taäp 1 (1930-1945) (Sô thaûo), NXB Toång hôïp, Soâng Beù, 1986. 37. Lòch söû Ñaûng boä tænh Soâng Beù – taäp 1 (1930-1945) (Sô thaûo) NXB Toång hôïp, Soâng Beù, 1990. 38. Lòch söû Ñaûng boä huyeän Taân Uyeân – taäp 1 (1930-1945) (Sô thaûo) NXB Toång hôïp, Soâng Beù, 1992. 39. Myõ thuaät Bình Döông xöa vaø nay – Hoäi vaên hoïc ngheä thuaät Bình Döông, xuaát baûn naêm 1998, taïi Xí n ghieäp in Bình Döông. 40. Minh Hoa “Chuyeån giao coâng ngheä loø nung môùi cho caùc laøng ngheà goám söù “Baùo Saøi Goøn giaûi phoùng ngaøy 24/07/2000. 41. Nguyeãn An Döông, Tröôøng Kyù – Goám söù Soâng Beù, NXB Toång hôïp, Soâng Beù, 1992. 42. Nguyeãn Ñình Ñaàu – “Ñòa lyù haønh chính tænh Bình Döông qua caùc thôøi kyø” in trong “Bình Döông ñaát laønh chim ñaãu”, NXB vaên ngheä, TP.HCM, 1999. 43. Nhö Hieân, Nguyeãn Ngoïc Hieàn - Leã thaønh haàu Nguyeãn Höõu Caûnh, NXB Vaên Hoïc, Haø Noäi, 1997. 44. Nguyeãn Coâng Bình – “Söï phaùt trieån cuûa coäng ñoàng daân toäc Vieät Nam trong khai phaù ñaát Ñoàng Nai – Gia Ñònh” in trong taäp chuyeân ñeà Goùp phaàn tìm hieåu lòch söû – vaên hoùa 300 naêm Saøi Goøn – TP.HCM, NXB Treû, TP. Hoà Chí Minh, 1998 45. Ninh Tuù “Goám nguyeân thuûy ôû Vieät Nam”, T/c vaên hoùa ngheä thuaät, soá 6, 1971 (trang 18 -24) 46. Nguyeãn vaên Y – “Giaù trò ngheä thuaät cuûa goám Vieät Nam” T/c vaên hoùa ngheä thuaät, soá 1 -2, 1997 (trang 49 -52) 47. Nguyeãn Sôn Duõng – Laøng ngheà goám Laùi Thieâu, Luaän vaên thaïc só vaê n hoùa hoïc, Tröôøng Ñaïi hoïc Vaên hoùa Haø Noäi, 1997. 48. Nghieâm Phuù Ninh – Con ñöôøng phaùt trieån tieåu coâng nghieäp – Thuû coâng nghieäp Vieät Nam, NXB thoâng tin lyù luaän Haø Noäi, 1986. 49. Nguyeãn Thò Tuyeát Hoàng – Vaøi neùt veà goám Myõ thuaät Ñoàng Nai – Luaän vaên toát nghieäp ñaïi hoïc, Khoa Söû, Ñaïi hoïc Toång hôïp TP. Hoà Chí Minh, 1990. 50. Nguyeân An – “Hoa tay ngöôøi thôï goám Bình Döông” In trong Bình Döông ñaát laønh chim ñaäu, NXB Vaên ngheä, TP.HCM, 1999 51. Nguyeãn Phan Quang – “Lòch söû tænh Bình Döông qua nieân giaùm vaø ñòa chæ Thuû Daàu Moät cuûa thöïc daân Phaùp” In trong Bình Döông – ñaát laønh chim ñaäu, NXB Vaên ngheä, TP. HCM, 1999 52. Nghò quyeát cuûa Boä Chính trò Ñaûng Lao ñoäng Vieät Nam soá 254/TW ngaøy 15/07/1976 53. Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng boä tænh Soâng Beù laàn thöù hai naêm 1979. 54. Nieân giaùm thoáng keâ naêm 1996, Chi cuïc thoáng keâ tænh Bình Döông 8/1997 55. Nieân giaùm thoáng keâ naêm 1997, Chi cuïc thoáng keâ tænh Bình Döông 8/1997 56. Nieân giaùm thoáng keâ naêm 1998, Chi cuïc thoáng keâ tænh Bình Döông 8/1998 57. Nieân giaùm thoáng keâ naêm 1999, Chi cuïc thoáng keâ tænh Bình Döông 8/1999 58. Nieân giaùm thoáng keâ naêm 2000, Chi cuïc thoáng keâ tænh Bình Döông 8/2000 59. Phan Xuaân Bieân – “Cö daân Bình Döông qua caùc thôøi kyø lòch söû” in trong Bình Döông ñaát laønh chim ñaäu, NXB Vaên ngheä TP.HCM, 1999 60. Phaïm Xuaân Nam – “Ñoåi môùi kinh teá xaõ hoäi ôû Vieät Nam (1986 – 2000) Moät caùi nhìn toång quan” – T/c Xaõ hoäi hoïc soá 1, 2001 61. Phan Vaên Töôøng – Ñaát seùt coâng nghieäp, NXB khoa hoïc ky õ thuaät, Haø Noäi,1980 62. Phan Huy Leâ – Goám Baùt Traøng, NXB Theá giôùi môùi, Haø Noäi 1995 63. Phan Xuaân Bieân, Phan An – “Veà vaán ñeà vò trí cuûa ngöôøi Hoa trong coäng ñoàng caùc daân toäc Vieät Nam”, T/c Khoa hoïc Xaõ hoäi, soá 1, 1989 64. Phan Gia Beàn – Sô thaûo lòch söû phaùt trieån thuû coâng nghieäp Vieät Nam – NXB Vaên söû ñòa, Haø Noäi, 1957 65. Phaïm Lyù Höông – “Chaát lieäu goám vaø phöông phaùp nghieân cöùu noù” T/c khaûo coå hoïc, soá 4, 1990 (trang 38 -47). 66. Quyeát ñònh soá 180/QÑ.UB cuûa UBND tænh Soâ ng Beù – Veà vieäc phaùt trieån kinh teá taäp theå gia ñình, caù theå vaø tö doanh trong lónh vöïc coâng nghieäp tieåu thuû coâng nghieäp, xaây döïng vaän taûi – ngaøy 11/07/1988. 67. Quyeát ñònh soá 115/2001/CT cuûa UBND Tænh Bình Döông, ngaøy 25/07/2001, veà vieäc pheâ duyeät keá hoaïch di dôøi caùc cô sôû saûn xuaát goám söù, gaïch ngoùi ra khoûi khu ñoâng daân cö. 68. Sôn Nam – “Laùi Thieâu chieác noâi goám söù Thuû Daàu Moät”, T/c Du lòch Soâng Beù, Sôû Vaên Hoùa Thoâng tin Soâng Beù xuaát baûn, naêm 1984. 69. Sôn Nam – Lòch söû khaån hoang mieàn Nam, NXB Treû, TP. HCM, 1997 70. Sôû Vaên Hoùa Thoâng tin Bình Döông – Thuû Daàu Moät – Bình Döông ñaát laønh chim ñaäu, NXB Vaên ngheä TP.HCM, 1999 71. Sôû Vaên hoùa Thoâng tin Bình Döông kyø yeáu Hoäi thaûo khoa hoïc “Thuû Daàu Moät – Bình Döông 300 naêm” in taïi Xí nghieäp in Bình Döông naêm 1998. 72. Trònh Hoaøi Ñöùc – Gia Ñònh thaønh coâng thoâng chí (Taäp haï), Nhaø vaên hoùa phuû Quoác vuï khanh ñaëc traùch vaên hoùa xuaát baûn, Saøi Goøn, 1972 73. Tuaán Anh – “Khoa hoïc coâng ngheä taïo böôùc nhaûy voït cho ngheä goám söù” Baùo Bình Döông, soá 426, ngaøy 22/10/1999. 74. Traàn Tuaán Anh – “Laøng goám söù Laùi Thieâu hoâm nay” – Baùo Bình Döông, soá 676, ngaøy 13/06/2001. 75. Traàn Khaùnh Chöông – “Töø ñaát nung ñaán söù” T/c nghieân cöùu Vaên hoùa ngheä thuaät, soá 4, thaùng 08/1985. 76. Traàn Khaùnh Chöông – “Taïo daùng vaø trang trí cho ñoà söù” T/c nghieân cöùu Vaên hoùa ngheä thuaät, soá 3, naêm 1979. 77. Traàn Baïch Ñaèng chuû bieân – Ñòa chí tænh Soâng Beù, NXB Toång hôïp, Soâng Beù, 1991. 78. Traàn Vaên Raïng – Ñaùnh giaù hieän traïng vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng ngaønh saûn xuaát goám söù vaø gaïch ngoùi treân ñòa baøn tænh Bình Döông – Baùo caùo toång hôïp ñeà taøi khoa hoïc – Sôû Coâng nghieä p Bình Döông, thaùng 12/2000. 79. Tröông Thò Yeán – “Nhaø Nguyeãn vôùi caùc thöông nhaân ngöôøi Hoa theá kyû XIX” T/c nghieân cöùu lòch söû, soá 3, 1981 80. Toâ Ngoïc Thanh – “Laøng ngheà truyeàn thoáng vaø nhöõng vaán ñeà caáp baùch ñaët ra” T/c vaên hoùa ngheä thuaät, soá 1, 1996 (trang 19 -20) 81. Thuaän An nhöõng chaëng ñöôøng lòch söû, NXB Toång hôïp, Soâng Beù, 1986 82. Vöông Hoàng Seån, Caûnh Ñöùc Traán ñaøo luïc – Hieáu coå ñaëc san soá 5, 1972 (AÁn haåm khoâng baùn). 83. Vöông hoàng Seån – Khaûo coå veà ñoà söù men lam Hueá, NXB myõ thuaät, Haø Noäi, 1999. 84. Vaên Kieän Hoäi nghò ñaïi bieåu giöõa nhieäm kyø cuûa Tænh Ñaûng boä Soâng Beù khoùa V, thaùng 3/1994. 85. Vaên kieän Ñaïi hoäi Ñaïi bieåu Tænh Ñaûng boä Bình Döông laàn thöù VII, thaùng 12/2000. TAØI LIEÄU TIEÁNG N ÖÔÙC NGOAØI 1. Morgen Hall – The Potter’s Prime, xuaát baûn ôû Singapore, 1995 2. Tony Birks – The Complete Potter’s Companion (Revised edition), NXB A.Bulfinch Press Book, HongKong, 1998. ._.