Sự hình thành và phát triển nền Kinh tế Thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam

A: lêi nãi ®Çu Trong thêi k× ®Çu cña x· héi loµi ng­êi tõ khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ cã nhiÒu thµnh tùu míi, con ng­êi dÇn tho¸t khái nÒn khinh tÕ tù nhiªn vµ chuyÓn sang nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng hãa. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn cµng m¹nh mÏ vµ ®Õn ®Ønh cao cña nã lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng cã nh÷ng ­u viÖt cña nã , ®ã lµ sù tho¶ m·n tèi ®a nhu cÇu cña con ng­êi vãi mét khèi l­îng hµng ho¸ khæng lå. Tuy nhiªn nã còng béc lé nh÷ng h¹n chÕ , nhÊt lµ trong chÕ ®é x· héi TBCN , mét chÕ ®é x· héi ë ®ã chØ cã lîi nhuËn ®­îc chó träng hµng ®Çu dÉn ®Õn sù ph©n ho¸ x· héi s©u s¾c vµ quyÒn b×nh ®¼ng trong x· héi bÞ xem nhÑ. N­íc ta sau khi giµnh ®­îc ®éc lËp ë miÒn B¾c , §¶ng ®· x¸c ®Þnh ®­a ®Êt n­íc lªn tiÕn lªn CNXH bá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn TBCN. Khi miÒn B¾c hoµn toµn ®­îc gi¶i phãng th× c¶ n­íc b­íc vµo thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH. §¹i héi §¶ng VI (1986) lµ mét b­íc ngoÆt lÞch sö cña nÒn kinh tÕ víi ®­êng lèi míi cña §¶ng ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Theo ®ã ta x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. T­ t­ëng Êy cµng ®­îc nhÊn m¹nh trong c¸c k× ®¹i héi tiÕp theo cña §¶ng. Cho tíi nay, sau gÇn hai m­¬i n¨m ®æi míi ta ®· gÆt h¸i ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã cßn cã kh¸ nhiÒu nh÷ng mÆt cÇn ®iªï chØnh. Qua nghiªn cøu vµ t×m hiÓu em chän ®Ò tµi:"Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam" B:néi dung I.Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: 1.Kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ tr­êng: Kinh tÕ thÞ tr­êng h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸.S¶n xuÊt hµng ho¸ lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ mµ ë ®ã s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt ra lµ ®Ó b¸n trªn thÞ tr­êng.Trong kiÓu tæ chøc kinh tÕ nµy, toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt_ph©n phèi_trao ®æi_tiªu dïng , s¶n xuÊt nh­ thÕ nµovµ cho ai ®Òu th«ng viÖc mua b¸n,th«ng qua hÖ thèng thÞ tr­êng vµ do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh. C¬ së kinh tÕ - x· héi cña sù ra ®êi vµ tån t¹i cña s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ vÒ kinh tÕ gi÷a ng­êi s¶n xuÊt nµy víi ng­êi s¶n xuÊt kh¸c do c¸c quan hÖ së h÷u kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt quy ®Þnh.Khi s¶n phÈm lao ®éng trë thµnh hµng ho¸ th× ng­êi s¶n xuÊt trë thµnh ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸,lao ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ võa cã tÝnh chÊt t­ nh©n , c¸ biÖt , lao ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ bao hµm sù thèng nhÊt gi÷a hai mÆt ®èi lËp lµ tÝnh chÊt x· héi vµ tÝnh chÊt t­ nh©n , c¸ biÖt lao ®éng cña s¶n xuÊt hµng ho¸.§èi víi mçi hµng ho¸ m©u thuÉn ®ã ®­îc gi¶i quyÕt trªn thÞ tr­êng. S¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi vµ ph¸t triÓn lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö l©u dµi . §Çu tiªn lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n . S¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ n«ng d©n , thî thñ c«ng dùa trªn chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng cña b¶n th©n hä. §©y lµ mét kiÓu s¶n xuÊt nhá , dùa trªn kÜ thuËt thñ c«ng vµ l¹c hËu khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao h¬n ,s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n chuyÓn thµnh s¶n xuÊt quy m« lín . Qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn nµy diÔn ra trong mét thêi k× qu¸ ®é tõ x· héi phong kiÕn sang chÕ ®é t­ b¶n. Trong mét nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ th× ®ã lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ , khi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng th× nÒn kinh tÕ nµy lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng Nh­ vËy nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng th× nÒn kinh tÕ nµy lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng.C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ tæng thÓ c¸c nh©n tè, quan hÖ ,m«i tr­êng , ®éng lùc vµ quy luËt chi phèi sù vËn ®éng cña thÞ tr­êng . Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ®éng lùc ho¹t ®éng cña c¸c thµnh viªn lµ lîi nhuËn , lîi nhuËn cã t¸c dông l«i kÐo c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt mµ x· héi cÇn . C¬ chÕ thÞa tr­êng dïng lç, l·i ®Ó quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n. §Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ tù vËn ®éng tu©n theo nh÷ng quy luËt vèn cña nã, nh­ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ, c¸c quy luËt vÞ trÝ, vai trß ®éc lËp, song l¹i cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, vµ t¹o ra nh÷ng nguyªn t¾c vËn ®éng cña thÞ tr­êng. 2.C¸c quy luËt h×nh thµnh, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng 2.1. VÊn ®Ò ph©n c«ng lao ®éng x· héi : a. Kh¸i niÖm ph©n c«ng lao ®éng x· héi: Ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ viÖc chuyªn m«n ho¸ ng­êi s¶n xuÊt, mçi ng­êi chØ s¶n xuÊt mét hoÆc mét vµi s¶n phÈm nhÊt ®Þnh, hay nãi c¸ch kh¸c: Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ c¸ch ®iÒu chØnh h¹n chÕ mét c¸ch thÝch øng nh÷ng c¸ nh©n vµo nh÷ng lÜnh vùc nghÒ nghiÖp ®Æc thï. b. §Æc ®iÓm vµ t¸c dông cña viÖc ph©n c«ng lao ®éng x· héi * §Æc ®iÓm: TiÒn ®Ò vËt chÊt cña sù ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi lµ sè l­îng d©n c­ vµ mËt ®é d©n sè.ph¶i cã mét mËt ®é d©n sè nµo ®ã ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn nét c¸ch thuËn lîi cho nh÷ng giao dÞch x· héi, còng nh­ ®Ó phèi hîp c¸c lùc l­îng nhê thÕ mµ n¨ng xuÊt lao ®éng t¨ng lªn, khi sè l­îng c«ng nh©n t¨ng lªn( do d©n sè t¨ng lªn ) th× søc s¶n xuÊt cña x· héi cµng t¨ng lªn theo tû lÖ kÐp cña sù t¨ng lªn ®ã, nh©n víi hiÖu qu¶ cña sù ph©n c«ng lao ®éng. Sù ph©n c«ng lao ®éng ®­îc h×nh thµnh khi cã sù ph©n t¸n t­ liÖu s¶n xuÊt vµo tay nhiÒu ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ ®éc lËp víi nhau. Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi x©m nhËp vµo tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña x· héi vµ ®¹t nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ ®éc lËp " ®èi diÖn " víi nhau, nh÷ng ng­êi nµy chÞu sù t¸c ®éng rÊt lín cña quy luËt c¹nh tranh. C¬ së cña mäi sù ph©n c«ng ao ®éng ph¸t triÓn lµ lÊy trao ®æi hµng ho¸ lµm mçt gi¸ vµ cã sù t¸ch rêi gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. §èi víi sù ph©n c«ng lao ®éng cã mét quy t¾c chung lµ :puyÒn lùc cµng Ýt chi phèi sù ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi bao nhiªu, th× sù ph©n sù ph©n c«ng lao ®éng trong xÝ nghiÖp s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn bÊy nhiªu, vµ ë ®Êy nã l¹i cµng phô thuéc vµo quyÒn lùc cña mét c¸ nh©n. *T¸c dông: Sù ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi lµm c¬ së chung cho mäi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, chÝnh sù ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi lµm cho søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸. Sù ph©n c«ng lao ®éng ®Æt c¬ së cho viÖc h×nh thµnh nh÷ng nghÒ nghiÖp chuyªn m«n, nh÷ng ngµnh chuyªn m«n nh»m n©ng cao søc s¶n xuÊt. Sù ph©n c«ng lao ®éng theo vïng víi ngµnh s¶n xuÊt chuyªn m«m ho¸ ®Æc tr­ng sÏ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù khai th¸c cã hiÖu qu¶ vµ ph¸t huy thÕ m¹nh cña vïng. Sù ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi khi ®· ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nµo ®ã th× sÏ dÉn ®Õn sù ph©n c«ng lao ®éng ë tÇm vi m«- c¸c xÝ nghiÖp, c¸c h·ng s¶n xuÊt - ®iÒu nµy lµm cho c¸c giai ®o¹n s¶n xuÊt ra s¶n phÈm bÞ chia nhá,s¶n phÈm ®­îc hoµn thiÑn vÒ chÊt l­îng, dÔ dµng øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt .Sù ph©n c«ng lao ®éng ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt lµm viÖc s¶n xuÊt ®i vµo chuyªn m«n ho¸, n©ng cao tay ngÒ cña ng­êi s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. c. H­íng ph©n c«ng vµ viÖc thùc hiÖn ë n­íc ta: Khi s¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi, ph¸t triÓn ®Õn møc cao ®iÓn h×nh lµ ë x· héi t­ b¶n th× ®ßi hái sù ph©n c«ng lao ®éng s©u s¾c ®Ó ®i vµo chuyªn m«n ho¸ cao, ®¸p øng nhu cÇu, yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, tõ tr­íc tíi nay trong x· héi ®· xuÊt hiÖn ba lÇn ph©n c«ng lao ®äng x· häi lín : Ch¨n nu«i t¸ch ra khái trång trät XuÊt hiªn nhiÒu ngµnh thñ c«ng nghiÖp XuÊt hiÖn th­¬ng nghiÖp ë n­íc ta muèn ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ph¶i ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi c¶ trªn mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ vµ trong n­íc. *§èi víi trong n­íc : tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh ph©n c«ng lao ®éng x· héi trªn ph¹m vi c¶ n­íc còng nh­ tõng ngµnh, tõng c¬ së. Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cÇn chó träng c¸c quy luËt: - Tû lÖ vµ sè tuyÖt ®èi cña lao ®éng trong n«ng nghiÖp gi¶m xuèng, tû lÖ vµ sè tuyÖt ®èi cña lao ®éng trong c«ng nghiÖp t¨ng lªn . - Tû lÖ lao ®éng trÝ ãc ngµy cµng t¨ng lªn vµ chiÕm phÇn lín trong tæng lao ®éng x· héi . -Tèc ®é t¨ng lao ®éng trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt phi vËt chÊt ( dÞch vô, th­¬ng nghiÖp ....) t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng lao ®éng trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt . Trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t, ë n­íc ta hiÖn nay viÖc ph©n c«ng lao ®éng x· héi cÇn ph¶i tiÕn hµnh trªn tÊt c¶ c¸c ®Þa bµn. TiÕn hµnh s¾p xÕp, ph©n bè l¹i chç hoÆc chuyÓn mét bé phËn tõ n¬i nµy sang n¬i kh¸c ®Ó x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi. Tuy nhiªn, chóng ta cÇn ®Æc biÖt chó träng ­u tiªn cho viÖc s¾p xÕp, ®iÒu chØnh l¹i chç v× ®iÒu ®ã cho phÐp tõng ®Þa ph­¬ng, tõng ®¬n vÞ c¬ së tù khai th¸c hÕt tiÒm n¨ng ,nh÷ng thÕ m¹nh s½n cã cña ®¬n vÞ m×nh, ®ång thêi tõng b­íc h×nh thµnh c¸c côm kinh tÕ - kü thuËt - dÞch vô n«ng th«n còng nh­ ë thµnh thÞ. *§èi víi quèc tÕ : §Ó tham gia vµ ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi c¶ trªn mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ chóng ta cÇn hiÓu râ nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ xu h­íng hiÖn ®¹i cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®ã lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: - NÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ mét thÓ thång nhÊt , bao gåm c¸c nÒn kinh tÕ khu vùc vµ quèc gia rÊt ®a d¹ng , ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu, chøa ®ùng nhiÒu m©u thuÉn. -D­íi sù t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i , ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ kinh tÕ , cô thÓ lµ : + §Èy m¹nh sù ph©n c«ng lao ®éng gi÷a c¸c khu vùc trªn thÕ giíi vµ gi÷a c¸c quèc gia trong tõng khu vùc . + T¨ng c­êng hîp t¸c vµ nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ ph¹m vi tõng khu vùc Lµ mét quèc gia ph¸t triÓn , ViÖt Nam cã nh÷ng lîi thÕ can b¶n ®Ó cã thÓ tham gia tÝch cùc vµo ph©n c«ng lao ®éng khu vùc vµ quèc tÕ. Nh÷ng lîi thÕ ®ã tr­íc hÕt lµ : - VÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi : N»m trong khu vùc nhiÖt ®íi giã mïa , tù nhiªn ViÖt Nam rÊt phong phó vµ ®a d¹ng , kh¸c h¼n víi c¸c n­íc cã cïng vÜ ®é ë T©y ¸ , §«ng phi , T©y phi. §Æc ®iÓm nµy cã t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn c¬ cÊu, quy m« vµ h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam . ViÖt Nam n»m ë r×a ®«ng b¸n ®¶o §«ng D­¬ng , gÇn trung t©m §«ng Nam ¸ cã vïng biÓn chñ quyÒn réng lín vµ giµu tiÒm n¨ng, dÔ dµng ph¸t triÓn kinh tÕ - th­¬ng m¹i, v¨n ho¸ vµ khoa häc kü thuËt víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. ViÖt Nam n»m trong khu vùc diÔn ra c¸c ho¹t ®éng s«i ®éng nhÊt thÕ giíi tr­íc thÕ kû 21, c¸c n­íc ASEAN mµ ViÖt Nam lµ thµnh viªn chÝnh thøc kÓ tõ th¸ng 7/95 ®ang ngµy cµng chiÕm ®Þa vÞ cao trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi/ - ViÖt Nam cã nguån tµi nguyªn phong phó vµ ®a d¹ng. - Nguån tµi nguyªn nh©n v¨n phong phó bao gåm b¶n th©n con ng­êi vµ hÖ thèng gi¸ trÞ do con ng­êi s¸ng t¹o ra trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö d©n téc . §­êng lèi ®æi míi vµ chÝnh s¸ch më cöa do §¶ng ta ®Ò ra tõ ®¹i héi thø s¸u ®· mang l¹i kÕt qu¶ rÊt uan träng , t¹o ra m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó ViÖt Nam tham gia ngµy cµng tÝch cùc vµo ph©n c«ng lao ®éng trong khu vùc vµ quèc tÕ , nhanh chãng hoµ nhËp vµo thÞ tr­êng quèc tÕ. §Ó n©ng cao vai trß vµ vÞ trÝ cña ViÖt Nam trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng khu vùc quèc tÕ , ®ßi hái ph¸t huy tinh thÇn tù lôc tù c­êng vµ nh÷ng lîi thÕ nãi trªn. 2.2. Qu¸ tr×nh tù do ho¸ kinh tÕ qua ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u * §a d¹ng ho¸ së h÷u- Nh©n tè c¬ b¶n h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng : Trung t©m cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ quy luËt së h÷u , së h÷u cña chÝnh m×nh , së h÷u vËt dông vµ së h÷u trÝ tuÖ, quyÒn ®­îc h­ëng thô Ých lîi tõ viÖc trång trät vµ c¶i t¹o ®Êt lµ ®éng lùc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp . QuyÒn ®­îc h­ëng thô nh÷ng ®iÒu m×nh lµm lµ ®éng lùc ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éng. QuyÒn ®­îc h­ëng trùc tiÕp thµnh qu¶ cña vèn s¶n xuÊt thóc ®Èy ®Çu t­ vµo nhµ m¸y vµ trang thiÕt bÞ , quyÒn ®­îc b¶o ®¶m c­ tró mét ®Þa ®iÓm cè ®Þnh thóc ®Èy ®Çu t­ c¸ nh©n vµo nhµ ë. H¬n n÷a , quyÒn chuyÓn nh­îng tµi s¶n cã tÇm quan träng thiÕt yÕu ®ãi víi viÖc sö dông h÷u hiÖn ®¸t ®ai , lao ®äng vèn. ChØ cã th«ng qua chyÓn nh­îng th× cña c¶i c¸c lo¹i míi cã thÓ sö dông ®óng gi¸ trÞ cña nã. Khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng th× ¹nh tranh chÝnh lµ c¬ chÕ b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng vµ sö dông c¸c nguån nh©n lùc cña x· héi cã hiÖu qu¶ . Nh­ng c¹nh tranh chØ n¶y sinh trong m«i tr­êng cã nh÷ng chñ së h÷u kh¸c nhau. V× vËy viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ tÊt yÕu phaØ x©y dùng c¸c quan hÖ h×nh thøc së h÷u . B¶n chÊt cña viÖc nµy lµ thay thÕ c¸c quan hÖ vµ c¸c h×nh thøc së h÷u chØ tån t¹i trªn danh nghi· b»ng c¸c quan hÖ vµ c¸c h×nh thøc cã ý nghÜa kinh tÕ thùc sù cã chñ thÓ cô thÓ , ®ã lµ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ tù do. §Ó chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ,§¶ng vµ nhµ n­íc ta cÇn ®a d¹ng ho¸ vµ c¶i c¸ch l¹i chÕ ®é së h÷u , ®Æc biÖt lµ khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc ,®Ó tù do së h÷u nhµ n­íc ph¶i ban hµnh luËt ph¸p vÒ vÊn ®Ò së h÷u . Mét b­íc tiÕn quan träng trong qu¸ tr×nh ViÖt Nam chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· diÔn ra vµo th¸ng 4/92,khi Quèc héi th«ng qua hiÕn ph¸p míi c«ng khai choa phÐp së h÷u t­ nh©n vµ cßn t¨ng c­êng sù b¶o hé cña nhµ n­íc ®èi víi h×nh thøc së h÷u nµy .HiÕn ph¸p nµy x¸c ®Þnh cã 3 h×nh thøc rë h÷u :së h÷u toµn d©n , së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t­ nh©n. H¬n n÷a, c¶ ba h×nh thøc ®Òu ®­îc nhµ n­íc b¶o hé . Quèc h÷u ho¸ quyÒn së h÷u t­ nh©n ®Òu bÞ cÊm vµ viÖc tr­ng dông cÇn thiÕt tµi s¶n ph¶i ®­îc ®Òn bï , quyÒn thõa kÕ vµ quyÒn chuyÓn nh­îng còng ®f­îc b¶o hé . QuyÒn së h÷u t­ nh©n ,yÕu tè cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn rÊt l©u tr­íc khi hiÕn ph¸p ®­îc söa vµo n¨m 1992. Chóng ta cã thÓ thÊy râ b»ng chøng vÒ ho¹t ®éng cña khu vùc t­ nh©n t¨ng trong nh÷ng n¨m tr­íc , tuy nhiªn ®øng trªn gãc ®é hÖ thèng ph¸p lý mµ xÐt , viÖc t¹o c¬ së râ rµng cho së h÷u vµ chuyÓn nh­îng tµi s¶n cã tÇm quan träng v× hai lý do .Thø nhÊt ,luËt chÊp nhËn chÝnh thøc ®iÒu nµy sÏ lµ dÊu hiÖu cho nh÷ng ng­êi cã thÓ trë thµnh nhµ kinh doanh t­ nh©n vµ c¸c nhµ ®Çu t­ thÊy r»ng ho¹t ®éng kinh tÕ t­ nh©n lµ chÝnh thøc ®­îc phÐp vµ khuyÕn khÝch. Khi chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , lo¹i khuyÕn khÝch chÝnh thøc nµy cã thÓ cã träng l­îng ®«i chót . Thø hai , nh÷ng c¸ nh©n khëi sù ho¹t ®éng kinh tÕ t­ nh©n trªn c¬ së chÝnh thøc ®­îc phÐp cã thÓ dùa vµo ph¸p luËt ®Ó b¶o vÖ ho¹t ®éng kinh doanh cña hä trong t­¬ng lai . §iÒu cÇn chó ý ë ®©y lµ hiÕn ph¸p cña Trung Quèc còng cã ®iÒu kho¶n vÒ së h÷u t­¬ng tù nh­ hiÕn ph¸p n¨m 1990 cña ViÖt Nam , nh­ng n¨m 1988 Trung Quèc ph¶i bvan hµnh nh÷ng ®iÓm bæ xung hiÕn ph¸p ®Ó b¶o vÖ quyÒn së h÷u t­ nh©n mét c¸ch réng r·i. Mét mÆt cña ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cÇn cã c¬ cÊu khung vÒ ph¸p lý cã hiÖu lùc trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ®Ó thóc ®Èy viÖc t¹o ra mÆt hµng vµ nh÷ng quy tr×nh s¶n xuÊt míi lµ míi ë ViÖt nam vµ sö dông hµng ho¸ vµ quy tr×nh së h÷u cã chñ së h÷u ®­îc t¹o ra ë n¬i kh¸c ,khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ l­u hµnh nh·n hiÖu th­¬ng phÈm ®­îc thÞ tr­êng c«ng nhËn.§Èy m¹nh viÖc phæ biÕn ë ViÖt Nam phÇn mÒm tin häc còng nh­ t¸c phÈm v¨n häc cã chñ së h÷u tiÕn bé trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc nµy ph¶i dùa trªn quyÒn vµ biÖn ph¸p hîp ph¸p ®èi víi b»ng s¸ng chÕ , nh·n hiÖu th­¬ng hiÖu b¶n quyÒn . Ngoµi nh÷ng h×nh thøc së h÷u trªn cïng víi qu¸ tr×nh më cöa nÒn kih tÕ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ ®Çu t­ vµo n­íc ta d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­ :liªn doan , mua cæ phiÕu , ®Çu t­ trùc tiÕp nªn sÏ xuÊt hiÖn nhiÒu h×nh thøc së h÷u n­íc ngoµ ë n­íc ta . Tãm l¹i ®Ó cho c¬ cÊu quan hÖ vÒ c¸c h×nh thøc së h÷u thÝch øng víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ßi hái §¶ng vµ nhµ n­íc ta ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé vÒ h×nh thøc së h÷u , h×nh thøc së h÷u ®a d¹ng , tù nguyÖn sÏ n¶y sinh ra c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt míi thÝch hîp , hiÖu qu¶ vµ s¸ng t¹o ë n­íc ta. Quan hÖ së h÷u ®a d¹ng sÏ lµm cho thÞ tr­êng ho¹t ®éng uyÓn chuyÓn trong mét thÓ thèng nhÊt , trong ®ã quèc doanh cÇn n¾m gi÷ nh÷ng ngµnh , nh÷ng lÜnh vùc then chèt t¸c dông thóc ®Èy sù æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ . 2.3. Ph¸t triÓn khoa häc - kü thuËt c«ng nghÖ : a. Mèi liªn hÖ biÖn chøng gi÷a khoa häc c«ng nghÖ vµ kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta : * Sù t¸c ®éng cña khoa häc - c«ng nghÖ ®èi víi kinh tÕ thÞ tr­êng : N­íc ta lµ mét n­íc n«ng nghiÖp víi ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp vÒ lùc l­îng s¶n xuÊt , vÒ tr×nh ®é x· héi ho¸ lao ®éng vµ x· héi ho¸ s¶n xuÊt .Sù thÊp kÐm nµy ®· k×m h·m qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn nÒn kinh tÕ mang nÆng tÝnh tù cung tù cÊp sang kinh tÕ thÞ tr­êng .ViÖc ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ chÝnh lµ ®Ó thay ®æi vÒ chÊt lùc l­îng s¶n xuÊt vµ n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt cña n­íc ta nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn nÒn kinh tÕ tõ chËm ph¸t triÓn sang ph¸t triÓn , chuyÓn nÒn kinh tÕ sang thÞ tr­êng . D­íi sù t¸c ®éng cña khoa häc c«ng nghÖ lµm biÕn ®åi vÒ chÊt lùc l­îng s¶n xuÊt theo h­íng thùc hiÖn tõng b­íc chiÕn l­îc ®ång bé ho¸ gi÷a t­ liÖu s¶n xuÊt hiÖn ®¹i víi con ng­êi hiÖn ®¹i nh»m n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt . §Õn l­ît nã , sù ®ång bé ho¸ nµy l¹i t¸c ®éng lµm biÕn ®æi së h÷u vµ c¬ chÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta theo h­íng ®éc quyÒn , ®éc t«n sang së h÷u hçn hîp ®a d¹ng , tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc. D­íi sù t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ theo h­íng ®· x¸c ®Þnh lµm cho nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ta tõng b­íc thÝch nghi víi tèc ®é nhanh cña tÝnh chÊt míi cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng thÕ giíi. Thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ qua sù ph©n c«ng lao ®éng lµm thay ®æi tõng b­íc c¬ cÊu ngµnh vïng , thay ®æi chiÕn l­îc kinh doanh , thay ®æi c¬ cÊu gi¸ trÞ hµng ho¸ nhÊt lµ trong ngµnh c«ng nghÖ míi . Thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ n©ng cao n¨ng lùc tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn thay ®æi chiÕn l­îc t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n sang ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u . *Sù t¸c ®éng cña kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghi· ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc- c«ng nghÖ ë n­íc ta . NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo h­íng x· héi chñ nghÜa sÏ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ Kinh tÕ thÞ tr­êng sÏ thóc ®Èy sù thay ®æi trong c¬ cÊu cña lùc l­îng s¶n xuÊt , ®iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn ë chç c«ng nghÖ , ®èi t­îng lao ®éng , c¬ cÊu lao ®éng ph¸t triÓn theo h­íng c«ng nghÖ nhiÒu tr×nh ®é , nh÷ng c«ng nghÖ mòi nhän. D­íi t¸c ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , ®èi t­îng lao ®éng ®­îc khai th¸c ngµy cµng nhiÒu trong tù nhiªn kÕt hîp víi viÖc sö dông nguyªn vËt liÖu tæng hîp mµ tr­íc hÕt nhËp tõ n­íc ngoµi vµ tiÕn ®Õn s¶n xuÊt trong n­íc . Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , lao ®éng trÝ ãc sÏ ®­îc ®¸nh gi¸ vµ coi träng ®óng møc , do ®ã hµm l­îng lao ®éng trÝ tuÖ t¨ng lªn trong tæng lao ®éng x· héi . Sù thay ®æi c¬ cÊu cña lùc l­îng s¶n xuÊt theo h­íng c«ng nghÖ ho¸ vµ sù t¨ng lªn cña tû lÖ lao ®éng trÝ ãc trong tæng sè lao ®éng x· héi ®Õn l­ît nã sÏ t¸c ®éng mét c¸ch tÝch cùc tíi sù ph¸t triÓn cña khoa häc - c«ng nghÖ . Nh­ vËy , d­íi sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ,sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ tû lÖ lao ®éng trÝ ãc cã t¸c ®éng qua l¹i víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc - c«ng nghÖ. Kinh tÕ thÞ tr­êng víi t­ c¸ch lµ ®ßn bÈy , lµ ph­¬ng thøc sinh ho¹t kinh tÕ thÝch hîp , nªn t¸c ®éng tÝch cùc tíi sù thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ vµ tr×nh ®é v¨n minh ë n­íc ta. ChÝnh nhê nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµm cho n­íc ta thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h­íng c«ng- n«ng - dÞch vô hiÖn ®¹i vµ më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ . Vµ chÝnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nµy sÏ ®­a x· héi ta v­ît qua nhanh nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp vµ v¨n minh trÝ tuÖ. S¬ ®å: sù t¸c ®éng cña c¸ch m¹ng khoa häc- c«ng nghÖ ®èi víi kinh tÕ thÞ t­êng ë n­íc ta vµ s¬ ®å : Sù t¸c ®éng tÝch cùc cña kimh tÕ thÞ tr­êng x· héi theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®èi víi sù ph¸t triÓn khoa häc- c«ng nghÖ ®­îc thÓ hiÖn ë hai trang sau. b. H­íng ph¸t triÓn khoa häc - c«ng nghÖ trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta: - Trªn c¬ së ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt vµ hiÖu qu¶ cña së h÷u ®èi víi viÖc thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ - x· héi , h×nh thµnh c¬ cÊu vµ xu h­íng vËn ®éng kh¸ch quan cña c¸c h×nh thøc së h÷u. -Trªn c¬ së vai trß then chèt cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ vai trß ®éng lùc cña nã ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt , Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch khoa häc c«ng nghÖ h÷u hiÖu : Nhµ n­íc cÇn cung cÊp nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho nghiªn cøu khoa häc , coi träng lao ®éng trÝ tuÖ - vèn quý nhÊt trong vèn quý lao ®éng,sím cã nh÷ng chÝnh s¸ch cã t¸c dông kÝch khÝch c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt , kinh doanh ë tÊt c¶ c¸c h×nh thøc së h÷u tring vµ ngoµi n­íc ®Çu t­ søc ng­êi søc ng­êi søc cña vµo viÖc trang bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i . ViÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ hiÖn ®¹i trªn thÕ giíi so víi tr­íc tuy cã nh÷ng thuËn lîi nhÊt ®Þnh , song còng kh«ng kÐm phÇn phøc t¹p . Do vËy , khi tiÕp nhËn c«ng nghÖ míi ph¶i thËn träng , tr¸nh nh÷ng sai lÇm ®¾t gi¸ võa qua , n©g cao n¨ng lùc tiÕp nhËn sao cho tr¸nh ®­îc hao mßn tµi s¶n cè ®Þnh do nhËp c«ng nghÖ l¹c hËu vµ c¸c nguyªn nh©n kh¸c g©y ra. §ång thêi thùc hiÖn chñ nghÜa t­ b¶n nhµ n­íc ®Ó thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. - X©y dùng ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng , thùc hiÖn chiÕn l­îc thÞ tr­êng h­íng ngo¹i , dïng nã ®Ó kÝch thÝch sù ph¸t triÓn khoa häc - c«ng nghÖ vµ thÞ tr­êng néi ®Þa. - §Èy m¹nh sù nghiÖp gi¸o dôc ®µo t¹o trong sù g¾n bã khoa häc - c«ng nghÖ vµ kinh tÕ thÞ tr­êng , coi ®ã lµ quèc s¸ch hµng ®Çu ®Ó ph¸t huy nh©n tè con ng­êi , ®éng lùc trùc tiÕp cña sù ph¸t triÓn. - T¹o lËp thÞ tr­êng cho c¸c ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ . Thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp lín cña nhµ n­íc ®æi míi c«ng nghÖ , thu hót lùc l­îng nghiªn cøu vµ triÓn khai vÒ c¸c doanh nghiÖp . - KÕt hîp hµi hoµ gi÷a quy luËt ph¸t triÓn tuÇn tù vµ quy luËt ph¸t triÓn nh¶y vät , th«ng qua chÝnh s¸ch më cöa võa ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ vµ kinh tÕ thÞ tr­êng. 3. C¸c b­íc ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng 3.1. Tõ nÒn kinh tÕ tù nhiªn chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n. MÆc dï cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng, nh­ng tÊt c¶ c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt tiÒn t­ b¶n chñ nghÜa ®Òu cã nÐt chung lµ nÒn kinh tÕ tù nhiªn. Trong nÒn kinh tÕ tù nhiªn, s¶n xuÊt nhá chiÕm ­u thÕ. NÒn kinh tÕ tù nhiªn do nhiÒu ®¬n vÞ kinh tÕ thuÇn nhÊt hîp thµnh vµ mçi ®¬n vÞ kinh tÕ Êy lµm ®ñ viÖc ®Ó t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cuèi cïng. Trong c¸c nÒn kinh tÕ tù nhiªn, ruéng ®Êt lµ t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu, n«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt c¬ b¶n, c«ng cô vµ kü thuËt canh t¸c l¹c hËu, dùa vµo lao ®éng ch©n tay lµ chñ yÕu, chØ cã trong mét sè trang tr¹i cña ®Þa chñ hoÆc ph­êng héi míi cã hiÖp t¸c lao ®éng gi¶n ®¬n. Trong nÒn kinh tÕ d­íi chÕ ®é phong kiÕn, ph©n c«ng lao ®éng kÐm ph¸t triÓn, c¬ cÊu ngµnh ®¬n ®iÖu, míi chØ cã mét sè ngµnh nghÒ thñ c«ng t¸ch khái n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt chñ yÕu h­íng vµo gi¸ trÞ sö dông, cã tÝnh chÊt tù cung, tù cÊp. B­íc ®i tÊt yÕu cña s¶n xuÊt tù cung, tù cÊp lµ tiÕn lªn s¶n xuÊt hµng gi¶n ®¬n. ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ nµy lµ sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng x· héi. Ph©n c«ng x· héi lµ c¬ së cña kinh tÕ hµng ho¸. Xu h­íng ph¸t triÓn cña ph©n c«ng x· héi lµ biÕn viÖc s¶n xuÊt kh«ng nh÷ng tõng s¶n phÈm riªng biÖt, mµ viÖc s¶n xuÊt tõng bé phËn cña s¶n phÈm, tõng thao t¸c trong chÕ biÕn s¶n phÈm thµnh nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp riªng biÖt. C«ng nghiÖp chÕ biÕn t¸ch khái c«ng nghiÖp khai th¸c vµ mçi ngµnh c«ng nghiÖp ®ã l¹i chia thµnh nhiÒu lo¹i vµ ph©n lo¹i nhá. Chóng s¶n xuÊt ra d­íi h×nh thøc hµng ho¸ - nh÷ng s¶n phÈm riªng biÖt vµ ®em trao ®æi víi nh÷ng s¶n phÈm cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. ChÝnh sù ph¸t triÓn ngµy cµng s©u réng ®ã cña ph©n c«ng x· héi lµ nh©n tè chñ yÕu dÉn ®Õn h×nh thµnh thÞ tr­êng trong n­íc. H×nh thµnh nªn nh÷ng khu vùc nhµ n­íc chuyªn m«n ho¸ vµ dÉn ®Õn sù trao ®æi kh«ng nh÷ng gi÷a s¶n phÈm víi s¶n phÈm c«ng nghÖ, mµ c¶ gi÷a c¸c s¶n phÈm nhµ n­íc víi nhau. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, sù h×nh thµnh trung t©m c«ng nghiÖp, søc hót cña chóng ®èi víi d©n c­ ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn ®êi sèng n«ng th«n, thóc ®Èy n«ng nghiÖp hµng ho¸ ph¸t triÓn. Nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt ë nh÷ng vïng kh¸c nhau cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c nhau, cã kh¶ n¨ng vµ ­u thÕ trong s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm kh¸c nhau cã hiÖu qu¶ h¬n. ngay trong mét vïng, mét ®Þa ph­¬ng, nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt còng cã nh÷ng kh¶ n¨ng, ®iÒu kiÖn vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt kh¸c nhau. Mçi ng­êi s¶n xuÊt chØ tËp trung s¶n xuÊt s¶n phÈm nµo mµ m×nh cã ­u thÕ, ®em s¶n phÈm cña m×nh trao ®æi (mua vµ b¸n) lÊy nh÷ng s¶n phÈm cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña m×nh. Hä trë thµnh nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸. Trao ®æi, mua b¸n, thÞ tr­êng, tiÒn tÖ ra ®êi vµ ph¸t triÓn . S¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi, lóc ®Çu d­íi h×nh thøc s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá, gi¶n ®¬n, nh­ng lµ mét b­íc tiÕn lín trong lÞch sö ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i. 3.2. Tõ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tù do cæ ®iÓn. Qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ gi¶n ®¬n sang nÒn kinh tÕ tù do cæ ®iÓn ®­îc thùc hiÖn qua ba giai ®o¹n ph¸t triÓn c¶ vÒ lùc l­îng s¶n xuÊt, c¶ vÒ quan hÖ s¶n xuÊt míi thÝch øng víi tõng b­íc ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt . Kü thuËt thñ c«ng dùa trªn lao ®éng hiÖp t¸c gi¶n ®¬n: HiÖp t¸c gi¶n ®¬n t­ b¶n chñ nghÜa dùa trªn c¬ së kü thuËt thñ c«ng, víi quy m« lín h¬n so víi tæ chøc s¶n xuÊt ph­êng héi vµ s¶n xuÊt nhá c¸ thÓ. Trong giai ®o¹n hiÖp t¸c gi¶n ®¬n, c«ng nh©n phô thuéc vµo nhµ t­ b¶n vÒ kinh tÕ nh­ng vÉn cßn ®éc lËp vÒ mÆt kü thuËt. §Ó tæ chøc hiÖp t¸c lao ®éng, b­íc ®Çu tiªn ph¶i tËp trung t­ liÖu s¶n xuÊt, trªn c¬ së ®ã tËp trung søc lao ®éng.TËp trung hiÖp t¸c lao ®éng ®ßi hái ph¶i cã sù chØ ®¹o ®Ó ®iÒu hoµ nh÷ng ho¹t ®éng c¸ nh©n, b¶o ®¶m sù nhÞp nhµng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®¹t ®Õn môc ®Ých chung. Víi s¶n xuÊt quy m« lín, trong hiÖp t¸c gi¶n ®¬n, ph¶i mua c¶ ®èng nguyªn liÖu vµ bu«n b¸n hµng ho¸, do ®ã ®· lµm xuÊt hiÖn mét m¹ng l­íi mua gom nguyªn liÖu vµ b¸n lÎ hµng ho¸, tõ ®ã thóc ®Èy viÖc s¶n xuÊt vµ trao ®æi s©u réng trong x· héi. HiÖp t¸c gi¶n ®¬n ®· b­íc ®Çu lµm xuÊt hiÖn s¶n xuÊt lín t­ b¶n chñ nghÜa, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi lªn rÊt nhiÒu. ViÖc hiÖp t¸c gi¶n ®¬n lµm xuÊt hiÖn s¶n xuÊt lín vÒ mÆt quy m« lµ mét b­íc ngoÆt rÊt quan träng tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín. Ph©n c«ng c«ng tr­êng thñ c«ng T­ b¶n chñ nghÜa: Sù ph¸t triÓn cña hiÖp t¸c gi¶n ®¬n t­ b¶n chñ nghÜa tÊt yÕu dÉn tíi hiÖp t¸c cã ph©n c«ng, lµm xuÊt hiÖn c¸c c«ng tr­êng thñ c«ng t­ b¶n chñ nghÜa. C«ng tr­êng thñ c«ng lµ h×nh thøc xÝ nghiÖp t­ b¶n thùc hiÖn sù hiÖp t¸c cã ph©n c«ng dùa trªn c¬ së kü thuËt thñ c«ng. C«ng tr­êng thñ c«ng h×nh thµnh b»ng c¸ch tËp hîp nh÷ng thî thñ c«ng kh¸c nghÒ, hoÆc nh÷ng thî thñ c«ng cïng nghÒ vµo trong mét x­ëng ®Ó cïng s¶n xuÊt ra mét lo¹i hµng ho¸. §Æc ®iÓm vÒ tæ chøc vµ kü thuËt cña c«ng tr­êng thñ c«ng lµ: Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®­îc ph©n chia thµnh nh÷ng giai ®o¹n, nh÷ng c«ng viÖc bé phËn ®Ó cã s¶n phÈm hoµn chØnh, trªn c¬ së ®ã mçi c«ng nh©n chØ chuyªn lµm mét c«ng viÖc bé phËn. §Æc ®iÓm cña sù ph©n c«ng nµy lµ chuyªn m«n ho¸ hÑp. C¬ së kü thuËt vÉn lµ thñ c«ng víi c«ng cô chuyªn dïng, ph©n phèi s¶n xuÊt theo kinh nghiÖm cæ truyÒn nªn chñ yÕu dùa vµo tay nghÒ khÐo lÐo cña c«ng nh©n. C¬ cÊu tæ chøc cña c«ng tr­êng thñ c«ng lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng bé phËn, sö dông c«ng cô chuyªn dïng thÝch øng, hîp thµnh lao ®éng tËp thÓ. §¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ: Trªn c¬ së kü thuËt thñ c«ng, ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa kh«ng thÓ ®­îc x¸c lËp mét c¸ch hoµn chØnh vµ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c. Do ®ã, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, chñ nghÜa t­ b¶n tù t¹o cho nã mét c¬ së kü thuËt t­¬ng øng lµ m¸y mãc, ®­a chñ nghÜa t­ b¶n tõ giai ®o¹n c«ng tr­êng thñ c«ng lªn giai ®o¹n ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ. M¸y mãc ®­îc sö dông phæ biÕn trong x· héi th«ng qua cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp. §ã lµ cuéc c¸c m¹ng kü thuËt thay thÕ lao ®éng thñ c«ng b»ng lao ®éng sö dông m¸y mãc. C«ng cuéc c¬ khÝ ho¸ ë mét ngµnh dÉn ®Õn viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh c¬ khÝ ho¸ ë mét ngµnh cã liªn quan. C¬ khÝ ho¸ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp thóc ®Èy c¬ khÝ ho¸ ë c¸c ngµnh liªn quan. C¬ khÝ ho¸ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp thóc ®Èy c¬ khÝ ho¸ ngµnh giao th«ng vËn t¶i… c¬ khÝ ho¸ b¾t ®Çu tõ ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ ®Õn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng. M¸y mãc vµ ®¹i c«ng nghiÖp cã t¸c dông chñ yÕu lµm n¨ng suÊt lao ®éng x· héi t¨ng vät, x· héi ho¸ lao ®éng vµ s¶n xuÊt ngµy cµng cao, më réng thÞ tr­êng, thóc ®Èy sù ra ®êi cña c¸c trung t©m c«ng nghiÖp vµ nh÷ng thµnh thÞ lín; ®ång thêi, t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò vËt chÊt kü thuËt . 3.3. Tõ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tù do chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hçn hîp. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng: Do ch¹y theo lîi nhuËn cho nªn c¸c doanh nghiÖp th­êng g©y « nhiÔm m«i tr­êng, th­êng khai th¸c tµi nguyªn mét c¸ch bõa b·i dÉn tíi lµm mÊt c©n b»ng sinh th¸i mµ doanh nghiÖp kh«ng ph¶i ®Òn bï mét kho¶n thiÖt h¹i nµo. C¬ chÕ thÞ tr­êng dÔ lµm xuÊt hiÖn c¨n bÖnh: khñng ho¶ng kinh tÕ, thÊt nghiÖp, l¹m ph¸t vµ suy tho¸i. C¬ chÕ thÞ tr­êng dÉn tíi sù ph©n hãa giµu nghÌo, dÔ ph¸t sinh nh÷ng tiªu cùc x· héi . Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét b­íc ph¸t triÓn sau cña kinh tÕ tù nhiªn vµ khi kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn tíi tr×nh ®é cao th× ®ã chÝnh lµ kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng th× do nh÷ng khuyÕt tËt cña nã dÉn ®Õn ph¸ vì c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ, g©y l·ng phÝ nhiÒu nguån lùc: t­ liÖu s¶n xuÊt, lao ®éng, t¹o ra sù ph©n hãa x· héi. V× vËy nhµ n­íc ph¶i cã vai trß nhÊt ®Þnh ®Ó kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm trªn. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t­ b¶n thêi k× tù do c¹nh tranh th× kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn theo t­ t­ëng lý thuyÕt bµn tay v« h×nh th× nhµ n­íc kh«ng can thiÖp kinh tÕ. ®iÒu ®ã dÉn ®Õn viÖc khñng ho¶ng kinh tÕ sau nµy (1929 - 1933). V× vËy ®· xuÊt hiÖn lý thuyÕt kinh tÕ cña Keyes yªu cÇu nhµ n­íc ph¶i can thiÖp kinh tÕ vµ ®Õn n¨m 1948 ®· xuÊt hiÖn lý thuyÕt vÒ nÒn kinh tÕ hçn hîp trong ®ã cã sù kÕt hîp cña hai nh©n tè: sù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng (Bµn tay v« h×nh) vµ sù can thiÖp cña chÝnh phñ (Bµn tay h÷u h×nh) vµ c¶ hai nh©n tè nµy ®Òu t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ. Nhµ n­íc cã chøc n¨ng: §Þnh h­íng sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt . ThiÕt lËp vÒ mét khu«n khæ vÒ ph¸p luËt, x©y dùng hÖ thèng c¬ së nhÊt qu¸n t¹o m«i tr­êng æn ®Þnh vµ thuËn lîi cho kinh tÕ ph¸t triÓn . H¹n chÕ vµ kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng . Trùc tiÕp ®Çu t­ mét sè lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ: nh÷ng ngµnh kinh tÕ c«ng céng, n¨ng l­îng, cÇu nhiÒu vèn…. Qu¶n lý vµ b¶o vÖ tµi s¶n c«ng, kiÓm kª, kiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi Ph©n phèi hîp lý c¸c nguån lùc s¶n xuÊt . 4. C¸c nh©n tè cña c¬ chÕ thÞ tr­êng Mét nÒn kinh tÕ muèn vËn hµnh ®­îc th× tr­íc tiªn ph¶i dùa vµo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã nghÜa lµ ph¶i dùa vµo bé m¸y tù ®éng cña c¶ cung, cÇu, gi¸ c¶ hµng ho¸, víi m«i tr­êng c¹nh tranh, ®éng lùc lµ lîi nhuËn. C¸c bé phËn hîp thµnh c¬ chÕ thÞ tr­êng nµy cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, nh­ lµ nh÷ng kh©u trong guång m¸y. Gi¸ c¶ lµ c¸i nh©n cña thÞ tr­êng, cung cÇu lµ trung t©m vµ c¹nh tranh lµ linh hån lµ søc m¹nh cña thÞ tr­êng . 4.1. Cung - cÇu hµng ho¸: CÇu hµng hãa: lµ sè l­îng hµng ho._.