Tài liệu Sử dụng một số phần mềm tin học và phương pháp dạy học phức hợp để thiết kế bài giảng điện tử phần hóa hữu cơ lớp 11 chương trình cơ bản: ... Ebook Sử dụng một số phần mềm tin học và phương pháp dạy học phức hợp để thiết kế bài giảng điện tử phần hóa hữu cơ lớp 11 chương trình cơ bản
120 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1580 | Lượt tải: 4
Tóm tắt tài liệu Sử dụng một số phần mềm tin học và phương pháp dạy học phức hợp để thiết kế bài giảng điện tử phần hóa hữu cơ lớp 11 chương trình cơ bản, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN THỊ THU HIỀN
SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM TIN HỌC VÀ PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC PHỨC HỢP ĐỂ THIẾT KẾ BÀI GIẢNG
ĐIỆN TỬ PHẦN HÓA HỮU CƠ LỚP 11
CHƯƠNG TRÌNH CƠ BẢN
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HÓA HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN:
PGS.TS. TRẦN THỊ TỬU
TP. HỒ CHÍ MINH - 2009
LỜI CẢM ƠN
Sau thời gian nghiên cứu và thực hiện, tôi đã hoàn thành xong luận văn
thạc sĩ với đề tài “Sử dụng một số phần mềm tin học và phương pháp dạy học
phức hợp để thiết kế bài giảng điện tử phần hóa hữu cơ lớp 11 chương trình
cơ bản”. Tôi vui mừng với thành quả đạt được và rất biết ơn đến các thầy cô
giáo, gia đình, bạn bè cùng các em học sinh đã giúp đỡ tôi khi thực hiện luận
văn này.
Tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn đến:
- PGS.TS Trần Thị Tửu đã trực tiếp hướng dẫn tôi thực hiện đề tài.
- TS Trịnh Văn Biều đã góp ý cho tôi nhiều ý kiến quí báu để luận văn
được hoàn thiện hơn.
- TS Trang Thị Lân, TS Lê Trọng Tín đã trao đổi giúp tôi có một số định
hướng ban đầu.
- Các thầy cô trường ĐH Sư phạm Tp Hồ Chí Minh, ĐH Sư phạm Hà
Nội đã giảng dạy, xây dựng cho tôi nền tảng kiến thức lí luận vững
chắc; tập thể thầy cô, cán bộ công nhân viên phòng sau đại học đã tạo
điều kiện tốt nhất cho tôi được học tập, hoàn thành các khóa học; tập
thể các thầy cô giáo, các em học sinh của nhiều trường phổ thông
trong Tp Hồ Chí Minh và các tỉnh đã tạo điều kiện cho tôi tiến hành
thực nghiệm đề tài.
- Cuối cùng, cảm ơn gia đình, bạn bè đã tiếp sức, động viên tôi hoàn
thành tốt luận văn.
Thành phố Hồ Chí Minh
Tháng 8 năm 2009
Nguyễn Thị Thu Hiền
Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Đổi mới phương pháp và ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học.
Đổi mới phương pháp và ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học có
thể nói là một trong những vấn đề giáo dục được quan tâm nhiều nhất hiện
nay. Vấn đề này đã thu hút nhiều sự quan tâm của hầu hết các nhà giáo dục,
GV, sinh viên, HS và cả phụ huynh học sinh…Có nhiều bài viết xoay quanh
việc đổi mới phương pháp, ứng dụng CNTT vào dạy học trên các sách, báo,
kỷ yếu, hội thảo, mạng internet…
- Báo Tuổi trẻ, liên tục các số trong thời gian tháng 11/ 2008 đăng nhiều
bài viết tham gia diễn đàn “ Đổi mới phương pháp dạy học”.
- Trên các sách, báo, tạp chí, kỷ yếu có nhiều bài viết của những nhà giáo
dục tên tuổi: TS Trần Trung Ninh “Thiết kế giáo án điện tử trong dạy học Hóa
học”, hội thảo tập huấn triển khai chương trình giáo trình cao đẳng sư phạm,
tháng 5- 2006; GS.TS Vũ Văn Tảo “Dạy cách học”, Đổi mới PPDH trong các
trường Đại học, Cao đẳng đào tạo GV THCS, Hà Nội tháng 8- 2003…
- Một số hội thảo, hội nghị đã được tổ chức qui mô như buổi tọa đàm
“Đổi mới phương pháp giảng dạy” ngày 18/11/2008, có sự tham dự của ông
Nguyễn Thiện Nhân- phó thủ tướng kiêm bộ trưởng Bộ GD-ĐT, ông Huỳnh
Công Minh- giám đốc Sở GD-ĐT tp HCM cùng các nhà giáo, các cán bộ,
chuyên viên của Bộ GD, Sở GD-ĐT tp HCM, các trường sư phạm…
- Liên tục các đợt bồi dưỡng thường xuyên do Bộ Giáo dục và Đào tạo
kết hợp với các Sở Giáo dục; trường Đại học Sư phạm tổ chức tập huấn cho
GV về việc đổi mới phương pháp, ứng dụng CNTT kể từ đợt hè năm 2004
đến nay.
- Nhiều luận văn, khóa luận của học viên, sinh viên trường Đại học Sư
phạm đã chọn hướng nghiên cứu về đề tài này.
1.1.2. Một số luận văn, khóa luận tốt nghiệp có hướng nghiên cứu gần với
đề tài
1.1.2.1. Các khóa luận tốt nghiệp
Tham khảo danh sách sinh viên làm đề tài tốt nghiệp của khoa Hóa trường
ĐH Sư phạm tp HCM, tính từ năm 2005 đến năm 2009 có các khóa luận gần
với hướng nghiên cứu của đề tài như sau:
- “Thiết kế giáo án điện tử chương trình hóa hữu cơ lớp 11 trung học phổ
thông bằng phần mềm powerpoint”- năm 2005- Vũ Thị Phương Linh.
- “Sử dụng phần mềm Powerpoint trong phương pháp dạy học phức hợp.
Vận dụng soạn một số giáo án phần hữu cơ, chương trình lớp 11 thí
điểm, ban khoa học tự nhiên” – năm 2005 – Lê Thị Thu Hà.
- “Thiết kế một số giáo án điện tử phần bài tập hóa hữu cơ lớp 11 THPT-
chương trình thí điểm phân ban khoa học tự nhiên bằng phần mềm
powerpoint”- năm 2005 – Nguyễn Thị Yến Trinh.
- “Sử dụng phần mềm Microsoft Powerpoint thiết kế bài giảng chương
“Sự điện li” Hóa học 11” – năm 2009 – Lê Huỳnh Vy.
Nhận xét:
Nhìn chung, các khóa luận tốt nghiệp nêu trên đều đã thực hiện tốt nhiệm
vụ chính đặt ra là thiết kế BGĐT dựa trên phần mềm hỗ trợ Powerpoint để
phục vụ cho việc dạy và học môn hóa học ở trường phổ thông. Các bài giảng
thiết kế được trình bày rõ ràng; đảm bảo tính chính xác, khoa học; có vận
dụng nhiều phương pháp dạy học để phát huy tính tích cực cho HS.
Tuy nhiên, các BGĐT trong những khóa luận này chưa đầy đủ cho các
kiểu bài lên lớp, số lượng bài được thiết kế chỉ mang tính minh họa, kết quả
thực nghiệm chưa có tính thuyết phục cao, chỉ đánh giá dựa một vài tiết dạy
thực tập. Mặt khác, những BGĐT của các khóa luận năm 2005 thuộc chương
trình phân ban thí điểm, không thể áp dụng cho SGK cải cách chương trình
cơ bản hiện nay.
1.1.2.2. Các luận văn thạc sĩ
Luận văn thạc sĩ - khóa 16- trường ĐH Sư phạm tp HCM có 3 đề tài
gần với hướng nghiên cứu mà chúng tôi đang thực hiện:
1) “Sử dụng phương pháp dạy học phức hợp có ứng dụng công nghệ thông
tin để thiết kế bài giảng điện tử bộ môn hóa học ở trường trung học cơ sở -
lớp 9” (Trần Thị Thu Trâm – 2008).
Luận văn đã trình bày rõ phần cơ sở lí luận về việc sử dụng phương pháp
dạy học phức hợp, sử dụng phương tiện dạy học trong đó có phần mềm
powerpoint. Trong luận văn, tác giả cũng đã nêu lên thực trạng việc sử dụng
phần mềm powerpoint và PPDH phức hợp trong dạy học hóa học ở trường
THCS, từ đó cho thấy tính cấp thiết của đề tài.
Dựa trên nền tảng cơ sở lí luận vững chắc, tác giả đã xây dựng 14 BGĐT
thuộc chương trình Hóa học THCS- lớp 9. Các BGĐT được trình bày rõ ràng,
vận dụng phức hợp nhiều phương pháp để tổ chức hoạt động lên lớp. Hầu hết
các vấn đề được xây dựng theo hướng HS tự hình thành kiến thức dưới sự
dẫn dắt của GV.
Kết quả thực nghiệm của tác giả trên 3 cặp lớp đối chứng cho thấy dạy học
bằng BGĐT có kết hợp PPDH phức hợp mang lại hiệu quả cao hơn.
2) “Ứng dụng công nghệ thông tin thiết kế bài giảng điện tử, nhằm nâng
cao chất lượng dạy và học bộ môn Hóa học phần lớp 10 (nâng cao)”(Nguyễn
Thị Bích Thảo-2008).
Điểm nổi bật của luận văn là đã thiết kế được hệ thống các BGĐT tiêu
biểu của chương trình Hóa học nâng cao lớp 10 gồm 24 bài truyền thụ kiến
thức mới và 1 bài luyện tập. Các BGĐT được thiết kế rõ ràng, nội dung chi
tiết, việc dẫn dắt cho HS tìm hiểu vấn đề cũng được thể hiện rõ trong các
slide trình chiếu đã giúp HS nắm bắt vấn đề được dễ dàng hơn. Thể hiện
trong luận văn cho thấy tất cả các BGĐT đã thiết kế đều được tác giả trực
tiếp thực nghiệm trong quá trình giảng dạy tại trường THPT chuyên Trần Đại
Nghĩa và thu được kết quả cao. Điều này chứng tỏ, đã đến lúc GV cần nhận
thức việc dạy học bằng BGĐT hiện nay không còn mang tính hình thức,
chiếu lệ mà nó đã trở thành qui luật tất yếu phù hợp với nhu cầu xã hội.
3) “Thiết kế giáo án điện tử môn Hóa học lớp 10 chương trình nâng cao
theo hướng dạy học tích cực” (Hà Tú Vân - 2008).
Có thể nói, đây là luận văn đạt yêu cầu cao về hệ thống các BGĐT được
thiết kế. Các slide nội dung trình bày rõ ràng, có tính thẩm mĩ. Để dẫn dắt HS
nắm bắt kiến thức, tác giả đã xây dựng nhiều tình huống có vấn đề, thường sử
dụng phương pháp đàm thoại gợi mở, đàm thoại nêu vấn đề, thí nghiệm nêu
vấn đề… một cách linh hoạt giúp cho HS phát huy được tính học tập chủ
động, sáng tạo. Đối với kiểu bài luyện tập, ôn tập được tác giả tổ chức dưới
hình thức trò chơi với nhiều ý tưởng độc đáo, thú vị. Kết quả thực nghiệm đã
chứng tỏ hệ thống BGĐT của tác giả đã được đưa vào giảng dạy có hiệu quả.
Tóm lại, từ việc tìm hiểu các luận văn, khóa luận nêu trên cũng đã giúp
chúng tôi học hỏi được nhiều điểm hay để vận dụng có sáng tạo vào luận văn
của mình. Đồng thời, chúng tôi sẽ thực hiện thêm một số khía cạnh mà các tác
giả đi trước chưa khai thác. Chúng tôi sẽ phối hợp, sử dụng những mặt mạnh
của phần mềm powerpoint và violet để thiết kế bài giảng. Bên cạnh việc lựa
chọn, phối hợp PPDH nhằm mang lại hiệu quả dạy học cao nhất, chúng tôi sẽ
chú trọng nhiều hơn đến việc cập nhật các thông tin mới nhất có liên quan đến
kiến thức bài học, cố gắng đưa kiến thức nhà trường gần gũi hơn với thực tế
đời sống.
1.2. Phương pháp dạy học
1.2.1. Định nghĩa phương pháp dạy học [6], [17]
- Phương pháp là một phạm trù rất quan trọng, có tính chất quyết định
đối với mọi hoạt động.
- Dạy học là một hoạt động rất phức tạp, do đó PPDH cũng rất phức
tạp và đa dạng.
- Trong các tài liệu về Giáo dục và Lí luận dạy học bộ môn, hiện nay
chưa có một định nghĩa thống nhất về PPDH. Nhiều tác giả coi PPDH là “ tổ
hợp các hình thức hoạt động” của thầy và trò trong quá trình dạy học được
tiến hành dưới vai trò chủ đạo của thầy, nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy
học.
- Theo giáo sư Nguyễn Ngọc Quang: “Phương pháp dạy học là cách
thức làm việc của thầy và của trò trong sự phối hợp thống nhất dưới sự chỉ
đạo của thầy nhằm làm cho trò tự giác, tích cực, tự lực đạt tới mục đích học
tập.”
Theo tôi, định nghĩa này đã đi sâu vào bản chất của PPDH, đã nêu rõ
được mối quan hệ biện chứng giữa hoạt động dạy và hoạt động học.
1.2.2. Phương pháp dạy học cơ bản [6], [17]
PPDH cơ bản (PPDH truyền thống) là những PPDH sơ đẳng (chưa
biến hóa), ổn định được dùng phổ biến và rộng rãi, có thể dùng để liên kết
thành những biến dạng khác nhau và những tổ hợp PPDH phức hợp.
Một số PPDH được coi là PPDH cơ bản bao gồm: phương pháp thuyết
trình, phương pháp đàm thoại, phương pháp trực quan, phương pháp nghiên
cứu, phương pháp sử dụng bài tập.
1.2.2.1. Phương pháp thuyết trình
- Phương pháp thuyết trình là PPDH mà phương tiện cơ bản dùng để
thực hiện chúng là lời nói sinh động của GV.
- Phương pháp thuyết trình có 2 cấp độ: thuyết trình thông báo – tái
hiện và thuyết trình nêu vấn đề - Ơrixtic.
- Thuyết trình của GV khi nghiên cứu tài liệu mới là một PPDH phổ
biến, có tần suất sử dụng cao, có diện ứng dụng rộng rãi.
- Ưu điểm:
Truyền đạt được khối lượng thông tin lớn cho nhiều người trong
khoảng thời gian hạn chế.
Thích hợp cho việc dạy những kiến thức khó và trừu tượng. Nội dung
học tập được trình bày có logic, lập luận chặt chẽ.
Lời nói và nhân cách của GV có ảnh hưởng đến những tư tưởng, hoài
bão và tình cảm tốt đẹp cho HS.
- Nhược điểm:
Quá trình nhận thức của HS là thụ động, chỉ đạt được mức độ tái hiện
của sự lĩnh hội.
Khả năng diễn đạt bằng lời và các thao tác tư duy không được rèn
luyện, không phát triển được khả năng sáng tạo.
Kiến thức được truyền đạt theo một hướng, mang tính áp đặt nên HS
khó tiếp thu, dễ quên, không khí lớp học buồn tẻ.
1.2.2.2. Phương pháp đàm thoại
- Phương pháp đàm thoại là phương pháp mà trong đó GV đặt ra một
hệ thống câu hỏi để HS lần lượt trả lời và có thể trao đổi qua lại dưới sự
hướng dẫn của GV. Qua hệ thống hỏi đáp, HS lĩnh hội được nội dung bài học.
- Phương pháp đàm thoại có 3 cấp độ: đàm thoại tái hiện, đàm thoại
giải thích- minh họa, đàm thoại Ơrixtic.
- Ưu điểm:
Là phương pháp tốt nhất để rèn cho HS cách trình bày những suy
nghĩ, ý kiến riêng của mình.
Phát huy được tính tích cực cho HS.
Thông tin phản hồi thu được một cách nhanh chóng.
- Nhược điểm:
Tốn nhiều thời gian.
Có thể xuất hiện những câu hỏi trồi nằm ngoài “kịch bản” buổi học.
1.2.2.3. Phương pháp trực quan
- Phương pháp trực quan hay còn gọi là phương pháp sử dụng phương
tiện trực quan. Trong đó, phương tiện trực quan bao gồm mọi dụng cụ, đồ vật,
thiết bị kỹ thuật từ đơn giản đến phức tạp , với tư cách là mô hình đại diện
cho hiện thực khách quan ( sự vật, hiện tượng), làm nguồn phát ra thông tin
về sự vật hiện tượng đó, làm cơ sở và tạo thuận lợi cho sự lĩnh hội kiến thức,
kĩ năng, kĩ xảo về sự vật, hiện tượng đó cho HS.
- Ưu điểm:
Giúp HS hiểu bài sâu sắc, là cơ sở là xuất phát điểm cho quá trình học
tập- nhận thức của HS.
Giúp nâng cao lòng tin vào khoa học và phát triển tư duy của HS.
Giúp HS hứng thú học tập.
- Nhược điểm:
Tốn nhiều thời gian.
Cần có sự đầu tư từ trước.
1.2.2.4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu là phương pháp trong đó GV nêu lên vấn đề
cần nghiên cứu, giải thích rõ mục đích cần đạt tới, có thể vạch ra phương
hướng giải quyết vấn đề. HS dưới sự hướng dẫn của GV có thể đề ra giả
thuyết, định ra phương hướng và kế hoạch nghiên cứu, HS trực tiếp tác động
vào đối tượng nghiên cứu và nhờ đó mà lĩnh hội kiến thức.
- Ưu điểm:
Rèn cho HS khả năng tư duy tự lực, sáng tạo.
HS tiếp thu kiến thức vững chắc cả về lý thuyết lẫn thực tiễn.
- Nhược điểm:
Tốn nhiều thời gian.
Chỉ áp dụng được với những bài học không quá khó.
1.2.2.5. Phương pháp sử dụng bài tập
Việc giải bài tập hóa học là lúc HS hoạt động tự lực để củng cố, trau
dồi kiến thức hóa học của mình. Bài tập cung cấp cho HS cả kiến thức , cả
con đường giành lấy kiến thức, cả niềm vui sướng của sự phát hiện ra kiến
thức. Do vậy, bài tập hóa học vừa là mục đích, vừa là nội dung, lại vừa là
PPDH hiệu nghiệm.
- Ưu điểm:
HS tích cực, tự lực, nhớ lâu.
Rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề.
- Nhược điểm:
Tốn thời gian.
1.2.3. Phương pháp dạy học phức hợp
1.2.3.1. Khái niệm phương pháp dạy học phức hợp [6]
Từ những PPDH cơ bản đã xét ở trên, ta thấy mỗi một phương pháp
đều có những mặt mạnh và mặt yếu riêng. Với một PPDH cố định không thể
là chìa khóa chung cho mọi GV, mọi bài giảng. Chính vì vậy, việc sử dụng
đơn điệu một PPDH nào đó không đem lại hiệu quả cao trong dạy học.
Trong hệ thống các PPDH, có một loại không thuộc về các phương
pháp cơ bản, mà có cấu trúc phức hợp . Chúng do một tập hợp phương pháp
tạo thành, trong đó có một phương pháp làm hạt nhân trung tâm. Cũng có khi
hạt nhân trung tâm là một phương tiện kĩ thuật dạy học chẳng hạn như máy
tính điện tử. Chúng ta qui ước gọi chúng là tổ hợp PPDH phức hợp; hay gọn
hơn là PPDH phức hợp .
Vậy: “ Tổ hợp PPDH phức hợp không phải là một phương pháp đơn
lẻ, mà là sự phối hợp biện chứng của một số phương pháp (và phương tiện)
dạy học trong đó một yếu tố giữ vai trò nòng cốt trung tâm, liên kết các yếu tố
khác còn lại thành một hệ thống nhất về phương pháp, nhằm tạo ra hiệu ứng
tích hợp và cộng hưởng về phương pháp của toàn hệ, nâng cao chất lượng
lĩnh hội lên nhiều lần”.
Mỗi tổ hợp PPDH phức hợp thường được tạo ra từ một phương pháp
(hoặc một phương tiện) giữ vai trò trung tâm. Như trong dạy học nêu vấn đề -
ơrixtic, đó là bài toán ơrixtic; trong dạy học bằng grap- đó là grap nội dung
dạy học; trong dạy học bằng máy tính điện tử- đó là máy tính điện tử. Phương
pháp cốt lõi trung tâm đó lại liên kết với một số phương pháp cơ bản khác
như thuyết trình, đàm thoại, thí nghiệm…
Vậy, hệ PPDH này sẽ tạo ra một hiệu ứng cộng hưởng về phương pháp:
sức mạnh tổng hợp của hệ phức hợp này sẽ lớn hơn tổng số những sức mạnh
riêng của từng yếu tố riêng lẻ cộng lại.
PP nghiên
cứu
PP đàm
thoại
PP sử dụng
bài tập
PP trực
quan
PP thuyết
trình Yếu tố
nòng
cốt
Hình 1.1 Mô hình phương pháp dạy học phức hợp
1.2.3.2. Đặc điểm cơ bản của phương pháp dạy học phức hợp
- Tính khái quát cao và tính chuyển tải rộng
- Tính ổn định cao
- Có đồng thời cả hai chức năng: phương pháp dạy và phương pháp học
1.2.3.3. Một số phương pháp dạy học phức hợp
Một số PPDH phức hợp quan trọng là: dạy học nêu vấn đề - ơrixtic ,
phương pháp grap dạy học, phương pháp algorit dạy học, dạy học chương
trình hóa, dạy học với công cụ máy tính điện tử.
a. Dạy học nêu vấn đề - ơrixtic [6], [14], [17]
Dạy học nêu vấn đề- ơrixtic là một trong những hướng đổi mới và
phối hợp các PPDH:
Dạy học nêu vấn đề- ơrixtic ( dạy học đặt và giải quyết vấn đề) không
phải là một PPDH riêng biệt mà là một tập hợp nhiều PPDH liên kết chặt chẽ
với nhau và tương tác với nhau, trong đó phương pháp xây dựng tình huống
có vấn đề và dạy HS giải quyết vấn đề giữ vai trò trung tâm, gắn bó các
PPDH khác trong tập hợp. Dạy học nêu vấn đề có khả năng thâm nhập vào
hầu hết các PPDH khác và làm cho tính chất của chúng trở nên tích cực hơn.
Bản chất của dạy học nêu vấn đề- ơrixtic:
Bản chất của dạy học nêu vấn đề- ơrixtic là GV đặt ra trước HS các vấn
đề của khoa học và mở ra cho các em những con đường giải quyết các vấn đề
đó; việc điều khiển quá trình tiếp thu kiến thức của HS được thực hiện theo
phương pháp tạo ra một hệ thống những tình huống có vấn đề, những điều
kiện bảo đảm việc giải quyết những tình huống đó và những chỉ dẫn cụ thể
cho HS trong quá trình giải quyết các vấn đề.
Đặt câu hỏi nêu vấn đề:
- Câu hỏi nêu vấn đề khác với “câu hỏi thông báo”. Những câu hỏi có
tính chất thông báo chỉ đòi hỏi sự nhớ lại (tái hiện) kiến thức cũ đã biết, yêu
cầu chủ yếu trí nhớ của HS mà không động viên sự tìm tòi của các em. Chẳng
hạn, HS đã học định nghĩa của oxit, GV chỉ hỏi “oxit là gì?”.
- Câu hỏi nêu vấn đề bao giờ cũng nhằm kích thích sự suy nghĩ tìm tòi
của HS, buộc các em phải vận dụng những thao tác tư duy khác nhau, phải
giải thích, chứng minh, tự kết luận. Để trả lời những câu hỏi nêu vấn đề, HS
cũng phải tái hiện kiến thức cũ, nhưng không phải dưới dạng “kiến thức cũ
nguyên xi” mà HS phải gia công thêm, kết hợp các kiến thức đó với nhau…
b. Phương pháp grap dạy học [6], [7]
Khái niệm phương pháp grap dạy học
Grap nội dung dạy học là sơ đồ phản ánh trực quan tập hợp những kiến
thức chốt cơ bản cần và đủ của một nội dung dạy học và cả logic phát triển
bên trong nó.
Tính năng của phương pháp grap
- Tính khái quát: khi nhìn vào grap ta sẽ thấy được tổng thể của các
kiến thức, logic phát triển của vấn đề và các mối liên hệ giữa chúng.
- Tính trực quan: thể hiện ở việc sắp xếp các đường liên hệ , việc bố trí
các hình khối.
- Tính hệ thống: dùng grap có thể thể hiện được trình tự kiến thức của
chương, logic phát triển của kiến thức thông qua các trục chính hoặc các
nhánh chi tiết của logic và tổng kết được các kiến thức chốt và những kiến
thức có liên quan.
- Tính súc tích: grap cho phép dùng các kí hiệu, qui ước viết tắt ở các
đỉnh nên đã nêu lên được dấu hiệu bản chất nhất của các kiến thức, loại bỏ
những dấu hiệu thứ yếu của khái niệm.
- Về tâm lí của sự lĩnh hội: HS dễ dàng hiểu được các kiến thức chủ
yếu, quan trọng và sự logic của cả một hệ thống kiến thức; hình ảnh trực
quan là những biểu tượng cho sự ghi nhớ và tái hiện kiến thức của HS.
Cách xây dựng grap nội dung dạy học
Nguyên tắc: dựa vào nội dung dạy học (khái niệm, định luật, học
thuyết, bài học…), chọn những kiến thức chốt (kiến thức cơ bản cần và đủ về
cấu trúc ngữ nghĩa), đặt chúng vào các đỉnh của grap. Nối các đỉnh với nhau
bằng các cung theo dẫn xuất, tức là theo sự phát triển bên trong của nội dung.
Một số dạng grap dạy học:
- Grap ôn tập chương
- Grap bài tập
- Grap xây dựng nội dung bài học
- Grap ứng dụng
- Grap hệ thống hóa kiến thức
Ví dụ: Grap nội dung về đặc điểm chung của hợp chất hữu cơ
ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO
Chủ yếu là liên kết cộng
hóa trị
LÍ TÍNH
HÓA TÍNH
Kém bền với nhiệt, dễ cháy
Phản ứng xảy ra chậm
Theo nhiều hướng khác nhau
T0nc, t0s thấp ( dễ bay hơi)
Không tan trong nước
Tan trong các dung môi hữu cơ
c. Phương pháp algorit dạy học [6], [7]
Khái niệm phương pháp algorit dạy học
Algorit thường được hiểu là bản ghi chính xác, tường minh tập hợp
những thao tác sơ đẳng, đơn trị theo một trình tự nhất định ( tùy mỗi trường
hợp cụ thể) để giải quyết bất kì vấn đề nào thuộc cùng một loại hay kiểu.
Tính năng của phương pháp algorit
- Tính xác định: những mệnh lệnh thực hiện, những thao tác ghi trong
algorit là đơn trị, xác định, tương ứng với những thao tác dạy học sơ đẳng, ai
cũng thực hiện đúng, dễ dàng và như nhau.
- Tính đại trà: chỉ algorit hóa những hoạt động lặp đi lặp lại nhiều lần,
mang tính đại trà, phổ biến, thuộc cùng một thể loại nào đó như giải bài toán,
thí nghiệm, lắp ráp dụng cụ hóa học…
- Tính hiệu quả: nếu sử dụng phương pháp algorit chác chắn sẽ chỉ dẫn
tới thành công, xác suất đạt kết quả của nó về lí thuyết p= 12
Tiếp cận algorit Có 3 bước:
- Mô tả algorit
- Bản ghi algorit
- Quá trình algorit của hoạt động
Mô tả algorit
Đối với một hoạt động dạy mà ta muốn algorit hóa, trước hết cần phát
hiện ra cấu trúc của hoạt động đó và mô hình hóa cấu trúc của hoạt động.
Ví dụ: Oxihóa hoàn toàn m gam chất hữu cơ A , thu được m1(g) CO2,
m2(g) H2O, V(l) khí N2(đktc). Xác định CTPT của A biết khối lượng mol
phân tử của A là MA.
=> Mô tả algorit:
Theo phương pháp dựa vào phản ứng cháy:
CxHyOzNt xCO2 + y/2 H2O + t/2 N2
nA nCO2 nH2O nN2
x, y, t
m , M A A 2 2 2mCO mH O VN
Từ MA= 12x +y+ 16z+ 14t z CTPT
Bản ghi algorit:
Căn cứ vào sơ đồ mô tả cấu trúc của algorit giải theo sơ đồ grap giải ta
“cắt” nó ra thành những công đoạn, những thao tác sơ đẳng của quá trình giải
và biên soạn các bước dưới dạng tập hợp những mệnh lệnh thao tác sơ đẳng,
đơn trị theo một trình tự nhất định.
=> Lập bản ghi cho cấu trúc algorit ở trên:
Bước 1: Viết và cân bằng phương trình
CxHyOzNt + (x+y/4 – z/2) O2 xCO2 + y/2 H2O + t/2 N2
Bước 2: Tính số mol A, CO2, H2O, N2
Bước 3: Đặt số mol vào phương trình
CxHyOzNt + (x+y/4 – z/2) O2 xCO2 + y/2 H2O + t/2 N2
1 x y/2 t/2 (mol)
nA nCO2 nH2O nN2 (mol)
Quá trình algorit của hoạt động:
Dựa trên sự hướng dẫn của bản ghi algorit để thực hiện những mệnh
lệnh và đi tới đáp số .
Lợi ích của phương pháp algorit
- Giúp HS hình thành các bước giải quyết vấn đề.
- Giúp phát huy tính tích cực , tư duy có định hướng của HS.
- Hình thành phương pháp chung, phổ biến của tư duy khoa học và hoạt
động có mục đích.
Bước 4: Lập tỉ lệ => tính x, y, t
Bước 5: Từ MA= 12x+ y + 16z + 14t => tính z => CTPT A
1 x y/2 t/2
nCO2 nH2O nN2 nA
== =
- Giúp GV hình thành được các phương pháp giải bài toán, thực hành
thí nghiệm, “dạy học chương trình hóa” một cách hệ thống, trọng tâm.
d. Dạy học chương trình hóa [6]
Bản chất của dạy học chương trình hóa
Hiện nay người ta chưa đi đến một sự thống nhất về định nghĩa của
khái niệm “dạy học chương trình hóa” hay “chương trình hóa dạy học”. Điều
này phản ánh tình trạng ở giai đoạn thí điểm của việc dạy học chương trình
hóa. Nhưng hiệu quả sư phạm của nó đã có sẵn thuyết phục lớn. Có thể nêu ra
định nghĩa như sau:
Dạy học chương trình hóa là một kiểu dạy mà nội dung dạy học được
sắp xếp theo một chương trình trên cơ sở của nguyên tắc điều khiển hoạt động
nhận thức, có tính toán đến đầy đủ khả năng tiếp thu tốt nhất của HS.[6,
trang123]
Trong dạy học chương trình hóa, nhiều chức năng dạy học đã được trao
cho một chương trình dạy. GV không can thiệp trực tiếp vào quá trình học tập
của HS mà các em tự lực làm việc theo sự chỉ dẫn của chương trình dạy đó.
Những đặc điểm của dạy học chương trình hóa
- Sự khách quan: một số chức năng dạy được giao cho chương trình
dạy đảm nhiệm nên đã hạn chế được yếu tố chủ quan nếu việc dạy được thực
hiện bởi GV.
- Sự điều khiển: quá trình lĩnh hội của từng HS sẽ diễn ra đúng theo
algorit dạy, ghi trong chương trình dạy và do chương trình dạy điều khiển.
- Liên hệ nghịch: trong chương trình dạy, ứng với mỗi động tác cơ bản
đều có ghi lời đánh giá , mỗi HS sau khi thực hiện động tác đó có thể tự kiểm
tra xem mình làm đúng hay sai trước khi bước sang một động tác tiếp theo.
e. Dạy học với công cụ máy tính [13]
- Ngày nay, với ứng dụng của CNTT đã cho phép con người thay đổi
phương thức tổ chức và xử lí thông tin trên phạm vi toàn xã hội, từ tiềm năng
trở thành hiện thực, từ thụ động chuyển thành một sức mạnh chủ động sáng
tạo và làm nên sự giàu có của xã hội.
- Với tác động của CNTT môi trường dạy học cũng thay đổi, nó tác
động mạnh mẽ tới mọi thành tố của quá trình quản lí, giảng dạy, đào tạo và
học tập dựa trên sự hỗ trợ của hệ thống các phần mềm ứng dụng, website và
hạ tầng công nghệ thông tin đi kèm. CNTT mở ra triển vọng to lớn trong việc
đổi mới các phương pháp và hình thức dạy học. Những phương pháp dạy học
theo cách tiếp cận kiến tạo, phương pháp dạy học theo dự án, dạy học chương
trình hoá, dạy học nêu vấn đề… càng có nhiều điều kiện để ứng dụng rộng
rãi. Các hình thức dạy học như dạy học đồng loạt, dạy theo nhóm, dạy cá
nhân cũng có những đổi mới. Do đó, mục tiêu cuối cùng của việc ứng dụng
CNTT (dạy học bằng máy tính ) là nâng cao một bước cơ bản chất lượng học
tập cho HS, tạo ra một môi trường giáo dục mang tính tương tác cao chứ
không đơn thuần chỉ là “ thầy đọc, trò chép” như kiểu truyền thống.
- Nhờ có máy tính điện tử mà việc thiết kế giáo án và giảng dạy trên
máy tính trở nên sinh động hơn, tiết kiệm được nhiều thời gian hơn so với
cách dạy theo lối truyền thống, chỉ cần “ bấm chuột” tức khác trên màn hình
hiện ra ngay nội dung bài giảng với những hình ảnh, âm thanh sống động thu
hút được sự chú ý và tạo hứng thú nơi HS. Thông qua BGĐT, GV cũng có
nhiều thời gian đặt các câu hỏi gợi mở tạo điều kiện cho HS hoạt động nhiều
hơn trong giờ học. Những khả năng mới mẻ và ưu việt do việc dạy học bằng
máy tính đem lại sẽ làm thay đổi cách sống, cách làm việc, cách học tập, cách
tư duy của người học.
1.2.4. Xu hướng đổi mới PPDH
Xu hướng đổi mới PPDH nói chung, ở nước ta nói riêng: [20]
- Hướng 1: Tăng cường tính tích cực, tính tìm tòi sáng tạo ở người học,
tiềm năng trí tuệ nói riêng và nhân cách nói chung thích ứng năng động với
thực tiễn luôn đổi mới.
- Hướng 2: Tăng cường năng lực vận dụng tri thức đã học vào cuộc
sống, sản xuất luôn biến đổi.
- Hướng 3: Chuyển dần trọng tâm của PPDH từ tính chất thông báo, tái
hiện đại trà chung cho cả lớp sang tính chất phân hóa- cá thể hóa cao độ, tiến
lên theo nhịp độ cá nhân.
- Hướng 4: Liên kết nhiều PPDH riêng lẻ thành tổ hợp phương pháp
dạy học phức hợp.
- Hướng 5: Liên kết các PPDH với các phương tiện kĩ thuật dạy học
hiện đại (phương tiện nghe nhìn, máy vi tính…) tạo ra tổ hợp PPDH có dùng
kĩ thuật.
- Hướng 6: Chuyển hóa phương pháp khoa học thành PPDH đặc thù
của môn học.
- Hướng 7: Đa dạng hóa các PPDH phù hợp với các cấp học, bậc học,
các loại hình trường và các môn học.
1.3. Giới thiệu một số phần mềm dùng để thiết kế bài giảng điện tử
1.3.1. Phần mềm Powerpoint [24], [25]
Giới thiệu sơ lược phần mềm Powerpoint
Microsoft Powerpoint là phần mềm hỗ trợ cho thông tin quảng cáo do
hãng Microsoft sản xuất. Phần mềm này đã được khoa học giáo dục nhanh
chóng đón nhận và đưa vào trong giảng dạy. Với những ưu thế của mình,
Powerpoint đã góp phần đáng kể vào việc cải tiến những phương pháp giảng
dạy trong các trường học trên thế giới. Với phần mềm Powerpoint ta có thể
soạn thảo các văn bản, đưa các hình ảnh tĩnh, các hình động, các đồ thị hoặc
link tới các văn bản, các file ảnh, file audio, video và các phần mềm khác một
cách nhanh chóng và hiệu quả. Với các bản text layouts, content layouts , text
and content layouts, other layouts chúng ta có thể tùy ý chọn cách trình bày
một cách thích hợp với mục đích của trang trình diễn và mục đích của bài
giảng. Để tăng thêm hiệu quả của bài giảng ta có thể dùng các hiệu ứng
Costom Animation.
Một số thao tác cơ bản trong MS.Powerpoint
- Khởi động chương trình: Start\ MS. Powerpoint hoặc click vào biểu
tượng của MS. Powerpoint trên màn hình.
- Khi khởi động, chương trình sẽ tự tạo một tập tin ( file) mới gọi là
Presetation 1, sau khi thiết kế, lưu lại tập tin: File\ Save…
- Nếu muốn mở một tập tin có sẵn: File \ Open …
- Một file gồm nhiều slide. Mỗi slide gồm một hay nhiều đối tượng (các
dòng chữ , hình ảnh, phim …). Trong mỗi slide:
+ Để tạo các dòng chữ: đánh chữ trong các text box mặc định sẵn hoặc
tự tạo các text box: Insert \ Text box …
+ Để chèn hình ảnh: Insert \Picture…
+ Để chèn phim, âm thanh: Insert \ Movies… và Insert \ Sound …
- Trong mỗi slide, muốn chọn hiệu ứng cho các đối tượng: Slide show \
Custom Animation \ click vào đối tượng \ Add effect (có 4 loại hiệu ứng
chính để lựa chọn: entrance - xuất hiện ; emphasis - làm nổi bật ; exit - làm
biến mất; motion path - tạo chuyển động).
- Muốn trình chiếu file thì click vào ô slide show.
- Tạo siêu liên kết ( tạo đường dẫn từ đối tượng được chọn đến một slide
khác hoặc 1 tập tin khác …): click vào đối tượng \ Insert \ Hyperlink…
- Chèn slide từ file khác vào: Insert \ Slide from file …
- Tạo slide master (nếu muốn thiết kế bài trình diễn một cách đồng bộ,
nghĩa là tạo các slide giống nhau về font chữ, hiệu ứng của đối tượng):
+ View \ Master\ Slide master …
+ Trong slide master, đặt các thông số như font, size, date, time,
hiệu ứng.
+ Quay lại màn hình ban đầu để tiếp tục thiết kế từng slide:
close master view.
- Đóng gói bài giảng: File\ Save as \ Tools \ Save options …
1.3.2. Phần mềm Violet [30]
Giới thiệu sơ lược phần mềm Violet 1.5
Tương tự phần mềm Powerpoint, Violet có đầy đủ các chức năng dùng
để tạo các trang nội dung bài giảng . Ngoài ra, Violet còn cung cấp sẵn nhiều
mẫu bài tập chuẩn thường được sử dụng như: bài tập trắc nghiệm, bài tập ô
chữ, bài tập kéo thả chữ / kéo thả hình ảnh.
Một số thao tác cơ bản trong Violet 1.5
- Khởi động chương trình violet.
- Tạo nội dung bài giảng bằng cách:
+ Chọn “nội dung” \ click “ thêm đề mục” \ nhập chủ đề, mục, tiêu đề
của bài giảng vào các ô tương ứng\ click “ tiếp tục”.
+ Để nhập text: chọn “ văn bản”.
+ Để di chuyển khung văn bản: rê chuột tới viền màu xanh xám đến khi
hiện biểu tượng rồi rê đến nơi cần đến.
+ Để thay đổi kích thước , rê chuột tới góc của khung đến khi hiện biểu
tượng , rồi rê đến kích thước mong muốn.
+ Để thay đổi thuộc tính đối tượng như in đậm, in nghiêng, gạch chân,
font chữ, size, canh trái, canh phải… chọn biểu tượng
+ Để gõ công thức hóa học . Ví dụ để gõ công thức hóa học H2SO4 thì
đánh như sau: LATEX( H_2SO_4).
+ Để tạo hiệu ứng cho đối tượng , chọn biểu tượng . Để xem trước
hi._.ệu ứng chọn biểu tượng
- Để tạo liên kết đến một địa chỉ web hoặc 1 file trên ổ cứng hoặc đề
mục , chọn biểu tượng , chọn siêu liên kết, chọn file cần liên kết, sau đó
chọn “đồng ý”.
- Để chèn ảnh, film: chọn “ ảnh, film” \ chọn biểu tượng chọn
ảnh, phim cần chèn, sau đó chọn đồng ý.
- Để vẽ hình, chọn “công cụ” \ “vẽ hình”
- Để soạn thảo văn bản nhanh, gần giống trong word chọn “công cụ” \
“soạn thảo văn bản”
- Để tạo bài tập trắc nghiệm, chọn “công cụ” \ “ bài tập trắc nghiệm”\
chọn kiểu bài tập trắc nghiệm.
- Kiểu bài tập trắc nghiệm một đáp án đúng:
+ Nhập nội dung câu hỏi.
+ Chọn kiểu bài tập trắc nghiệm một đáp án đúng.
+ Nhập nội dung các phương án trả lời.
+ Đánh dấu kết quả cho phương án đúng.
+ Chọn “ đồng ý”.
- Kiểu bài tập trắc nghiệm ghép đôi:
+ Nhập nội dung câu hỏi.
+ Chọn kiểu bài tập trắc nghiệm ghép đôi.
+ Nhập nội dung các ý cho cột trái và cột phải.
+ Chú ý khi soạn thảo phải luôn đưa kết quả đúng đằng sau mỗi
phương án.
+ Chọn “ đồng ý”.
- Kiểu bài tập tạo ô chữ:
+ Chọn kiểu bài tập tạo ô chữ.
+ Nhập nội dung câu hỏi hàng dọc, câu hỏi hàng ngang, từ trả lời, từ
trên ô chữ, vị trí chữ.
+ Chọn “ đồng ý”.
- Kiểu bài tập thả chữ:
+ Chọn kiểu bài tập thả chữ.
+ Nhập liệu nội dung văn bản.
+ Bôi đen những từ cần được ẩn đi, nhấp nút “chọn chữ”.
+ Khi thực hiện bài tập, HS sẽ kéo các phần trả lời vào chỗ trống.
- Kiểu bài tập điền khuyết:
+ Chọn kiểu bài tập điền khuyết.
+ Nhập liệu nội dung văn bản.
+ Bôi đen những từ cần được ẩn đi, nhấp nút “chọn chữ”.
+ Khi thực hiện bài tập, HS sẽ click chuột vào các ô trống và nhập
phương án trả lời vào đó.
1.4. Thiết kế bài giảng điện tử
1.4.1. Khái quát về bài giảng điện tử [12], [28]
Khái niệm BGĐT
BGĐT (hay giáo án điện tử) là bản thiết kế toàn bộ kế hoạch hoạt động
dạy học của gv trên giờ lên lớp, toàn bộ hoạt động đó đã được multimedia hóa
một cách chi tiết, có cấu trúc chặt chẽ và logic được qui định bởi cấu trúc bài
học. BGĐT là một sản phẩm của hoạt động thiết kế bài dạy được thể hiện
bằng vật chất trước khi bài dạy học được tiến hành.
BGĐT gồm 3 thành tố: kế hoạch bài dạy học ; bài trình diễn và tư
liệu hỗ trợ dạy học.
Kế hoạch bài dạy học: gồm
+ Mục tiêu: tương tự giáo án thường.
+ Chuẩn bị của thầy và trò: bao gồm cả việc tìm tư liệu bài học
trên internet, chuẩn bị phòng máy, máy chiếu …
+ Phương pháp và phương tiện dạy học.
+ Kế hoạch về thời gian.
+ Thông tin phản hồi.
Bài trình diễn: soạn thảo bằng phần mềm Powerpoint hoặc phần
mềm khác.
Tư liệu hỗ trợ dạy học: gồm
+ Tư liệu hình ảnh, âm thanh, thông tin bổ sung.
+ Tư liệu các mô phỏng sản xuất hóa học, các quá trình tự nhiên,
cơ chế phản ứng hữu cơ…
+ Các video thí nghiệm độc hại, nguy hiểm, các phản ứng hóa học
diễn ra quá nhanh hoặc quá chậm.
Ưu, nhược điểm [5], [19]
Ưu điểm
- Giúp giờ học sinh động, hấp dẫn, góp phần nâng cao chất lượng dạy
và học.
- Thuận lợi cho việc áp dụng PPDH hướng vào người học.
- Có thể cung cấp thêm nhiều kiến thức từ thực tế mà SGK không truyền
tải hết thông qua những âm thanh, hình ảnh thật trong cuộc sống.
- Biểu diễn được các quá trình xảy ra quá nhanh hay quá chậm, những thí
nghiệm khó, trừu tượng, độc hại, nguy hiểm.. mà giáo viên và học sinh không
thể hoặc khó tiến hành trong một giờ dạy (kể cả thí nghiệm đơn giản nhưng
thiếu hóa chất, dụng cụ).
- Khi diễn đạt các nội dung, mô phỏng các thí nghiệm, các quá trình tự
nhiên…, có thể bỏ qua các chi tiết thứ yếu, nhấn mạnh điểm quan trọng giúp
người học hiểu nhanh, chính xác.
- Tiết kiệm được một phần kinh phí so với tiến hành TN thật, và có thể
tiết kiệm được thời gian trong giờ lên lớp do không phải mô tả dài dòng.
- GV dễ dàng cập nhật, sửa đổi để nâng cao chất lượng bài giảng theo
thời gian.
- Có thể chuẩn bị trước để giảng dạy ở nhiều nơi, chuyển lên mạng
internet giảng dạy trực tuyến, dễ dàng trao đổi thông tin, kinh nghiệm.
Nhược điểm
- Tốn nhiều thời gian hơn để soạn giáo án.
- Đòi hỏi GV phải có một trình độ tin học, ngoại ngữ nhất định. Phải có
cơ sở vật chất, thiết bị máy móc cần thiết như: máy vi tính, máy chiếu dữ
liệu…
- Dù sao nghiên cứu các TN, các quá trình qua mô phỏng vẫn có phần
không hiệu quả bằng tiến hành thật như: không ngửi được mùi, không cảm
nhận được sự thay đổi nhiệt độ, màu sắc không trung thực bằng thí nghiệm
thật … Có thể gây tác dụng ngược khi bài giảng quá lạm dụng hình ảnh, âm
thanh, màu sắc.
1.4.2. Các kiểu bài giảng điện tử [8], [12], [28]
- Bài truyền thụ kiến thức mới: thường trình chiếu các quá trình tự
nhiên, mô hình cấu trúc phân tử, các thí nghiệm hóa học, qui trình sản xuất,
ứng dụng của các chất…
- Bài ôn tập, luyện tập: thường trình chiếu sơ đồ tóm tắt lí thuyết, các
câu hỏi kiểm tra củng cố lí thuyết, các đề bài tập kèm theo hướng dẫn giải…
- Bài thực hành: thường trình chiếu các yêu cầu, các lưu ý quan trọng
trong quá trình thí nghiệm, dụng cụ, hóa chất, cách tiến hành…
1.4.3. Các yêu cầu cơ bản của một bài giảng điện tử [8], [12], [28]
- Đáp ứng đủ yêu cầu của một bài giảng truyền thống:
Dựa theo tiêu chí của Allan Ornstein và Frances Hunkin, lựa chọn và
cấu trúc nội dung bài học cần phải đảm bảo những yêu cầu sau:
1. Tính giá trị.
2. Tính khoa học.
3. Tính vừa sức.
4. Tính cân đối.
5. Gây được hứng thú.
6. Tạo ra khả năng học tập.
7. Tính hiệu quả.
- Đáp ứng đủ các nguyên tắc khi xây dựng một bài giảng điện tử:
1. Đơn giản, rõ ràng.
2. Tinh giản, biểu tượng hóa nội dung.
3. Chọn đồ họa , hiệu ứng tránh làm phân tán sự chú ý của người học.
4. Chỉ nên chỉ có một ý tưởng lớn trên mỗi slide.
5. Không quá 5 ý nhỏ trên mỗi slide.
Để bổ sung vào các nguyên tắc trên, TS Đoàn Việt Nga- trường Cao
đẳng Sư pham Hà Nội còn góp ý thêm: “Giáo án điện tử cần góp phần tích
cực vào việc tổ chức hoạt động dạy- học giúp người học phát huy được khả
năng tư duy sáng tạo trong quá trình tiếp thu, chiếm lĩnh tri thức. Muốn vậy
người GV phải hình dung được tiến trình giờ dạy và cách tổ chức hoạt động
trong giờ dạy. Giáo án điện tử hoàn toàn chỉ là công cụ giúp cho người GV tổ
chức giờ giảng tốt hơn chứ không thể thay thế người GV trong phương pháp
truyền thụ kiến thức mới hoặc ôn luyện kiến thức cũ”…[13]
1.5. Thực trạng sử dụng PPDH và BGĐT ở trường THPT
1.5.1. Mục đích
Nhằm nắm được thực trạng việc sử dụng PPDH và BGĐT ở trường PT
hiện nay.
1.5.2. Đối tượng điều tra
- 55 GV dạy môn hóa nói riêng và các GV khác nói chung.
- 664 HS THPT (khảo sát của báo Tuổi trẻ)
Bảng 1.1: Danh sách các trường được điều tra về thực trạng sử dụng
PPDH và BGĐT .
STT Tên trường Địa bàn
1 Trần Đại Nghĩa
2 Trưng Vương
3 Tân Phong
4 Lương Thế Vinh
5 Trần Khai Nguyên
6 Ernst Thalman
7 Gia Định
8 Thanh Đa
9 An Lạc
10 Trương Vĩnh Kí
11 Lê Thánh Tôn
12 Lê Minh Xuân
Tp Hồ Chí Minh
13 Thủ Khoa Huân
14 Dưỡng Điềm
15 Trương Định
16 Nguyễn Đình Chiểu
Tỉnh Tiền Giang
1.5.3. Tiến trình thực hiện
- Đọc tham khảo các bài viết điều tra về thực trạng sử dụng PPDH và
đổi mới PPDH ở các trường phổ thông hiện nay.
- Phát phiếu điều tra cho các GV đang trực tiếp giảng dạy ở trường
PTTH thuộc địa bàn tp HCM và một số tỉnh lân cận.
1.5.4. Kết quả điều tra
Từ số phiếu thu về là 55 phiếu của các GV ở 16 trường PTTH khác
nhau trong và ngoài thành phố, ta được những kết quả sau đây:
Câu 1: Trường Thầy (Cô) có bao nhiêu phòng có thể dạy bằng bài BGĐT?
Bảng 1.2: Kết quả điều tra câu 1.
Số GV lựa chọn Phần trăm (%)
- Không có phòng nào 0 0.00
- Có 1 phòng 26 47.27
- Có 2 phòng 21 38.18
- Có 3 phòng trở lên 8 14.54
Nhận xét:
- Tất cả các trường tham gia thực hiện phiếu điều tra đều có phòng chức năng
để dạy được BGĐT.
- Tuy nhiên, số lượng phòng để phục vụ cho việc dạy BGĐT ở hầu hết các
trường còn quá khiêm tốn so với số phòng giảng dạy thực có ở mỗi trường.
- Từ đó cho thấy hoặc cơ sở vật chất thực tế chưa đáp ứng được cho việc dạy
học có ứng dụng CNTT; hoặc GV của các trường chưa có nhu cầu dạy học có
ứng dụng CNTT.
Câu 2: Mức độ sử dụng BGĐT của Thầy(Cô) hiện nay là:
Bảng 1.3: Kết quả điều tra câu 2.
Số GV lựa chọn Phần trăm (%)
- Chưa bao giờ sử dụng 4 7.27
- Đã từng dạy một vài lần 26 47.27
- Mỗi năm học dạy vài tiết 18 37.72
- Thường xuyên 7 12.72
Nhận xét:
- Số GV thường xuyên sử dụng BGĐT còn ít, chủ yếu là GV ở trường chuyên
Trần Đại Nghĩa và trường dân lập Trương Vĩnh Kí.
- Vẫn còn số ít GVchưa từng sử dụng BGĐT. Tập trung là những GV đã lớn
tuổi, điều này có thể giải thích vì những lí do sau: khả năng tiếp cận tin học
kém; sức ì tâm lí lớn, họ ngại thay đổi phương pháp dạy vốn đã ăn sâu từ bao
nhiêu năm...
- Hầu hết các GV dạy BGĐT với số tiết rất ít, không đáng kể so với số tiết
thực dạy theo qui định của bộ. Điều này cho thấy việc thực hiện đổi mới
PPDH, ứng dụng CNTT vào giảng dạy chưa được thực hiện đồng bộ và hiệu
quả.
Câu 3: Khả năng thiết kế bài giảng điện tử của Thầy (Cô) là:
Bảng 1.4: Kết quả điều tra câu 3.
Số GV lựa chọn Phần trăm (%)
- Chưa làm được 3 5.45
- Biết sơ nhưng chưa soạn bài nào 10 18.18
- Thiết kế được vài bài đơn giản 26 47.27
- Rất thành thạo 16 29.09
Nhận xét:
- Đã có số lượng lớn GV biết soạn BGĐT. Chỉ có 5.54 % trong số GV được
điều tra là chưa làm được, và đây là những GV có tuổi nghề cao.
- Như vậy, việc tiếp cận và khả năng ứng dụng CNTT vào giảng dạy không
còn là vấn đề đáng lưu tâm mà vấn đề cần giải quyết ở đây là tinh thần đổi
mới PPDH của GV và sự đầu tư thích đáng của các bộ phận chức năng có liên
quan.
Câu 4: Thầy(Cô) cho biết hiệu quả dạy học khi dạy bằng bài giảng điện tử:
Bảng 1.5: Kết quả điều tra câu 4.
Số GV
lựa chọn
Phần
trăm (%)
- Tốt ( HS hứng thú, dễ hiểu bài) 31 56.36
- Khá ( HS thích nhưng kết quả học tập không cao) 15 27.27
- Trung bình (HS không thể hiện sự thích thú, kết
quả không cao hơn dạy bằng giáo án truyền thống)
7 12.27
- Kém (HS không thích, kết quả kém hơn dạy bằng
giáo án truyền thống)
2 3.64
Nhận xét:
- Qua số liệu điều tra cho thấy đa số GV đều đánh giá HS thích được học
bằng BGĐT.
- Tuy nhiên, cũng có một số lượng đáng kể các GV nhận xét HS chưa hứng
thú với BGĐT Theo tôi, số liệu này đã phản ánh trung thực hiệu quả giảng
dạy BGĐT.
- Như vậy, không phải cứ sử dụng BGĐT là đem lại hiệu quả như mong
muốn. Vấn đề ở đây là dạy như thế nào? Tức là khả năng vận dụng PPDH.
Đây có thể nói là thành tố quan trọng trong việc dạy và học, cho dù là dạy học
theo lối truyền thống hay dạy bằng BGĐT.
Câu 5: Việc xây dựng kiến thức mới cho HS thường dựa trên cơ sở:
Số GV
lựa chọn
Phần trăm
(%)
- Hoạt động của GV là chủ yếu 31 56.40
- Hoạt động thuyết trình của HS là chủ yếu,
GV chỉ phân công nhiệm vụ \ \
- Hoạt động của HS dưới sự dẫn dắt, tổ
chức của GV 23 43.60
- Không chú ý đến các hoạt động, GV chỉ
thông báo kiến thức \ \
Bảng 1.6: Kết quả điều tra câu 5.
Nhận xét:
- Trong câu hỏi thăm dò số 5 có 2 ý các GV không đồng tình là:Việc xây
dựng kiến thức mới cho HS thường dựa trên cơ sở hoạt động thuyết trình của
HS là chủ yếu, GV chỉ phân công nhiệm vụ; và không chú ý đến các hoạt
động, GV chỉ thông báo kiến thức.
-Có 54/55 GV được thăm dò đều hiểu việc xây dựng kiến thức mới cho HS
phải dựa trên cơ sở các hoạt động. Thế nhưng, rất nhiều các ý kiến thu được
là chỉ quan tâm đến hoạt động của GV. Điều này cho thấy, những GV này
chưa chú ý đến việc “dạy học theo hướng phát huy khả năng chủ động, sáng
tạo cho HS” theo tinh thần đổi mới PPDH.
Câu 6: Thầy cô thường phối hợp các PPDH nào khi giảng dạy bằng
BGĐT?
Bảng 1.7: Kết quả điều tra câu 6
Phương pháp và hình thức tổ
chức dạy học
Rất
thường
xuyên
Thường
xuyên
Không
thường
xuyên
Không
sử dụng
Thuyết trình 23 40 37 \
Đàm thoại 21 72 7 \
Bài tập hóa học 38 46 26 \
Hoạt động nhóm \ 12 72 16
Thí nghiệm hóa học 12 46 42 \
Dạy học nêu vấn đề 18 42 34 6
Algorit 6 14 60 20
Grap dạy học 4 16 62 18
Trò chơi \ \ 16 84
Nhận xét:
- Nhìn chung GV có sử dụng nhiều phương pháp khác nhau trong quá trình
dạy học.
- Tuy nhiên, một số phương pháp được xem là phát huy tốt khả năng hoạt
động của HS ít được các GV sử dụng thường xuyên như: hoạt động nhóm,
algorit, grap dạy học, trò chơi.
- Trong khi đó,cuộc khảo sát tìm hiểu nhu cầu học tập của 664 HS do nhóm
phóng viên giáo dục báo Tuổi trẻ có kết quả như sau: Hầu hết ý kiến của HS
khi được hỏi “bạn thích GV sử dụng phương pháp nào trong bài giảng?” đều
có chung một câu trả lời là thích cách học vận động. Có 67,5% muốn có hình
ảnh minh họa cho bài giảng; 66,3% đề nghị các phương pháp giảng dạy khác
như tổ chức cho HS đi thực tế, thảo luận, làm việc nhóm, sắm vai , thuyết
trình. Nhiều ý kiến cho rằng thầy cô giáo nên giảng thêm những kiến thức
cuộc sống có liên quan đến bài học, tổ chức trò chơi để HS có thể vừa học
vừa chơi mà vẫn hiểu bài.
Điều này cho thấy vẫn còn một khoảng cách lớn giữa nhu cầu học tập
của HS và phương pháp giảng dạy của GV.
Tóm lại, qua cuộc khảo sát điều tra ở trên, mặc dù chưa tìm hiểu
được tất cả các GV ở nhiều địa bàn khác nhau trên cả nước . Nhưng nhìn
chung ta có thể thấy được:
- Khả năng tiếp cận tin học, soạn giảng BGĐT không còn là vấn đề đối với
hầu hết các GV.
- Trong quá trình dạy học các GV có sử dụng nhiều phương pháp khác nhau.
- Tuy nhiên, các tiết dạy bằng BGĐT còn quá ít;cơ sở vật chất chưa đáp ứng
được cho việc dạy và học đúng theo tinh thần đổi mới giáo dục của Đảng ,
Nhà nước đã đề ra; GV chưa chú ý nhiều đến các PPDH nhằm tăng cường sự
hoạt động cho HS. Thực trạng này có thể nói đã tạo ra những bước đi chậm
chạp cho công cuộc phát triển giáo dục và đào tạo con người trong kỉ nguyên
mới- kỉ nguyên của sự phát triển CNTT.
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài giữ vai trò là nền tảng cho bất kì
hướng nghiên cứu nào. Vì vậy, trước khi xây dựng và đưa hệ thống BGĐT
vào giảng dạy có hiệu quả chúng tôi đã tìm hiểu các vấn đề sau:
1. Các PPDH truyền thống và PPDH phức hợp.
2. Những xu hướng và định hướng đổi mới PPDH.
3. Sử dụng một số phần mềm để thiết kế BGĐT.
4. Cơ sở lí thuyết về BGĐT.
5. Thực trạng việc sử dụng PPDH và BGĐT ở trường THPT.
Từ đó chúng tôi nhận thấy:
- Thực hiện đổi mới PPDH là một xu hướng tất yếu trong đó việc
ứng dụng CNTT và sử dụng PPDH cần phải được quan tâm để đạt hiệu
quả cao nhất.
- Dạy học là một hoạt động phức tạp, do đó PPDH cũng rất phức
tạp và đa dạng. Không có PPDH nào là vạn năng, vì vậy cần phải có sự
lựa chọn và phối hợp các phương pháp nhằm phát huy hết các mặt tích
cực của mỗi phương pháp, tạo ra một hiệu quả tích hợp, cộng hưởng về
phương pháp.
- Phần mềm tin học đang được sử dụng rộng rãi vào công việc soạn
giảng hiện nay là Powerpoint . Ngoài ra, ta có thể sử dụng thêm phần
mềm Violet để hỗ trợ cho phần soạn bài tập. Trong phần mềm này có
cung cấp sẵn nhiều mẫu bài tập chuẩn như bài tập trắc nghiệm, bài tập
ô chữ, bài tập kéo thả chữ...
- BGĐT có rất nhiều ưu điểm nhưng bên cạnh đó cũng có nhiều
mặt hạn chế. Vì vậy, để thực hiện BGĐT được thành công cần lưu ý
đến việc xây dựng, thiết kế ban đầu. Mặt khác, GV cần chú ý BGĐT
chỉ là công cụ để giúp GV tổ chức tốt giờ giảng chứ không thể thay thế
cho toàn bộ hoạt động dạy học trên lớp.
- Thực trạng việc sử dụng PPDH và BGĐT ở trường THPT còn
nhiều bất cập: các tiết dạy bằng BGĐT còn quá ít, cơ sở vật chất chưa
đáp ứng được cho việc dạy và học đúng theo tinh thần đổi mới giáo
dục, GV chưa chú ý nhiều đến các PPDH nhằm tăng cường sự hoạt
động cho HS...
Cuối cùng, dựa trên những kết quả thu được từ quá trình nghiên
cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài, chúng tôi đã đưa ra những định
hướng lựa chọn PPDH đối với từng kiểu bài lên lớp để từ đó tiến hành
thiết kế hệ thống một số các BGĐT phần Hóa hữu cơ lớp 11- chương
trình cơ bản.
Chương 2
SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM TIN HỌC VÀ PHƯƠNG PHÁP
DẠY HỌC PHỨC HỢP ĐỂ THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ
PHẦN HÓA HỮU CƠ 11- CHƯƠNG TRÌNH CƠ BẢN
2.1. Qui trình thiết kế một BGĐT
Xây dựng kế hoạch bài dạy học
- Kế hoạch bài dạy cần căn cứ theo chương trình, nhiệm vụ của
chương, bài, đặc điểm trang thiết bị dạy học, trình độ HS….
- Kế hoạch bài dạy cần phải:
+ Xác định rõ mục đích, yêu cầu của tiết học.
+ Xác định những kiến thức cơ bản mà HS phải nắm vững trong
tiết học.
+ Chuẩn bị của thầy và trò : Bao gồm cả việc tìm tư liệu bài dạy
trên Internet như tư liệu viết, tranh ảnh, phim tư liệu, băng ghi âm
có liên quan đến kiến thức cơ bản đã được xác định. Chuẩn bị
phòng, máy tính, máy chiếu.
+ Phương pháp và phương tiện dạy học.
Xây dựng và tìm kiếm các tư liệu hỗ trợ bài giảng, khai thác tư
liệu trên internet
+ Tư liệu hình ảnh, âm thanh, thông tin bổ sung.
+ Tư liệu mô phỏng sản xuất Hoá học, các quá trình tự nhiên, các
cơ chế của phản ứng hữu cơ.
+ Các video thí nghiệm độc hại, nguy hiểm, các phản ứng xảy ra
quá nhanh hay quá chậm.
Xây dựng bài trình diễn
Kiểm tra toàn bộ bài giảng điện tử và ghi lại tập tin
2.2. Nguyên tắc thiết kế BGĐT theo PPDH phức hợp phần hóa hữu cơ
- Đáp ứng đủ các yêu cầu cơ bản của một BGĐT đã nêu ở chương 1.
- Đảm bảo các nguyên tắc sư phạm khi giảng dạy phần hóa hữu cơ.
- Chú trọng hệ thống bài tập nhận thức, bài tập hóa học để hoàn thiện
kiến thức, rèn luyện kĩ năng hóa học, phương pháp giải các dạng bài
tập trong hóa hữu cơ, năng lực giải quyết vấn đề cho HS.
- Chú trọng tính thiết thực, gắn nội dung bài học với thực tế đời sống.
- Chú ý việc lựa chọn, phối hợp các PPDH phù hợp với đối tượng HS,
điều kiện giảng dạy và phù hợp cho từng kiểu bài cụ thể.
2.2.1. Nguyên tắc sư phạm khi giảng dạy phần hóa hữu cơ
- Chú trọng vận dụng kiến thức lí thuyết cấu tạo HCHC để làm tăng
khả năng giải thích, dự đoán lí thuyết nhằm tích cực hóa hoạt động
nhận thức, tư duy cho HS.
- Chú trọng rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học trong nghiên
cứu các chất hữu cơ để hình thành khả năng tư duy khái quát, tư duy
trừu tượng cho HS.
- Tăng cường sử dụng mô hình, các phần mềm mô tả đúng đắn cấu trúc
phân tử các chất hữu cơ để giúp HS quan sát, hiểu đúng đặc điểm cấu
tạo phân tử, sự phân bố trong không gian của các nguyên tử trong phân
tử. Dựa trên cơ sở đó HS dự đoán tính chất hóa học, quá trình phản ứng
của các chất hữu cơ.
- Chú trọng liên hệ, củng cố, phát triển các kiến thức có liên quan trong
quá trình nghiên cứu các loại chất hữu cơ từ đó giúp HS có được
phương pháp nhận thức, khả năng tư duy khái quát và hệ thống hóa
kiến thức.
2.2.2. Định hướng lựa chọn PPDH cho từng kiểu bài
2.2.2.1. Những chú ý khi chọn PPDH
Không có PPDH nào là vạn năng
“ Không có PPDH nào là vạn năng”, đó là một điều cơ bản mà bất kì
người giáo viên nào cũng hiểu. Việc lựa chọn phương pháp cho một bài dạy
cụ thể cũng giống như việc lựa chọn đồ nghề của một anh thợ mộc. Anh ta
phải chọn đồ nghề tùy thuộc vào việc anh ta muốn khoét một cái mộng, hay
tháo ốc vít, hay cưa một miếng gỗ… Như vậy, dù là chọn đồ nghề hay PPDH
đều phải dựa trên cơ sở mục đích sử dụng. Trong dạy học, khi soạn giáo án,
người giáo viên trước hết cần xác định rõ mục đích của buổi dạy rồi mới lựa
chọn các hoạt động thích hợp để đạt được những mục đích đó. Những hoạt
động học tập, hoặc PPDH đã lựa chọn và cách dùng những phương pháp này
sẽ không chỉ phụ thuộc riêng vào mục đích dạy học mà còn phụ thuộc nhiều
vào các yếu tố khác. Ví dụ như: nội dung bài dạy, điều kiện trang thiết bị,
năng lực bản thân, thời gian cho phép…
Cần phối hợp đa dạng các phương pháp [2], [5], [20]
Các PPDH khác nhau sẽ phát triển những kĩ năng khác nhau cho học
sinh. Sử dụng tờ bài tập giúp học sinh phát triển kĩ năng đọc và lưu ý tới chi
tiết. Phương pháp dùng lời phát triển kĩ năng nghe và tư duy. Phương pháp
làm việc nhóm giúp phát triển kĩ năng thảo luận, thuyết phục, làm việc với
người khác. Phương pháp học độc lập giúp phát triển kĩ năng tự học…
Phương pháp dạy học đa dạng làm cho công việc của người giáo viên
thú vị và hứng khởi hơn. Giáo viên chỉ sử dụng một phương pháp trong một
tiết dạy thì trước tiên đã tự cảm thấy chán và càng không thể mong chờ đến sự
hứng thú học tập của học sinh.
2.2.2.2. Các PPDH được sử dụng trong bài truyền thụ kiến thức
mới phần hóa hữu cơ
Các chất hữu cơ đa dạng, phong phú nhưng được phân chia theo các
nhóm và có mối liên hệ chặt chẽ giữa đặc điểm cấu trúc phân tử với tính chất
hóa học đặc trưng của chúng. Đồng thời giữa các loại hợp chất hữu cơ còn có
mối liên hệ di tính rõ rệt, tính chất của loại chất này cũng là phương pháp điều
chế cơ bản của loại hợp chất khác. Đặc điểm này đã tạo điều kiện cho giáo
viên có thể hệ thống hóa và khái quát hóa kiến thức về tính chất các chất dưới
dạng các sơ đồ bằng công thức tổng quát, công thức chung của các loại chất
trong mối liên hệ qua lại giữa các chất với nhau. Vì vậy trong dạy học phần
hóa hữu cơ ta có thể sử dụng các PPDH đặc thù của hóa học và các phương
pháp tổ chức hoạt động học tập làm tăng tính tích cực nhận thức và hứng thú
học tập của học sinh. Ta có thể sử dụng các PPDH chủ yếu sau:
Phương pháp trực quan
- Cần sử dụng các mô hình, tranh vẽ, biểu đồ, sơ đồ, phần mềm dạy học
để giúp cho học sinh có biểu tượng đúng đắn về cấu trúc phân tử của chất.
- GV yêu cầu HS quan sát mô hình, tranh vẽ, sơ đồ, biểu đồ... từ đó cho
nhận xét, tìm ra các qui luật chung, đưa ra những dự đoán khoa học.
Thí nghiệm hóa học
Thí nghiệm biểu diễn
- GV sử dụng thí nghiệm biểu diễn theo phương pháp nghiên cứu, hạn
chế sử dụng thí nghiệm theo phương pháp minh họa.
- Trước khi biểu diễn thí nghiệm, GV nêu mục đích thí nghiệm, yêu cầu
học sinh quan sát các chất tham gia phản ứng , dự đoán các khả năng xảy ra
phản ứng. GV hoặc đại diện HS tiến hành thí nghiệm, HS quan sát, mô tả hiện
tượng thí nghiệm quan sát được, vận dụng kiến thức đã có giải thích hiện
tượng , xác nhận dự đoán đúng, chỉ ra những điều không phù hợp của dự đoán
không đúng, nêu kết luận.
Thí nghiệm HS:
Khi tiến hành hoạt động học tập này HS sẽ thảo luận nhóm về các nội
dung: chọn thí nghiệm, chọn hóa chất, dụng cụ, cách tiến hành thí nghiệm,
phân công thực hiện các thí nghiệm, quan sát hiện tượng và rút ra nhận xét kết
luận về tính chất cần nghiên cứu.
Phương pháp thuyết trình nêu vấn đề
Với các nội dung lí thuyết khó như chương đại cương, nghiên cứu các
qui luật, mối quan hệ ảnh hưởng qua lại giữa các nguyên tử trong phân tử... ta
có thể sử dụng phương pháp thuyết trình nêu vấn đề.
Phương pháp đàm thoại nêu vấn đề
Khi sử dụng phương pháp đàm thoại nêu vấn đề trong giảng dạy phần
hóa hữu cơ, giáo viên có thể cấu trúc hệ thống câu hỏi theo logic diễn dịch
phù hợp với logic trình bày của nội dung bài dạy. Cụ thể là:
- Phân tích đặc điểm cấu trúc phân tử: dạng liên kết, đặc điểm liên kết,
xác định nhóm chức quyết định tính chất đặc trưng của chất.
- Từ đặc điểm cấu trúc phân tử, dự đoán tính chất đặc trưng của chất.
- Dùng thí nghiệm hoặc dữ kiện thực nghiệm để xác định tính đúng đắn
của sự dự đoán lí thuyết.
- Nhận xét, kết luận về tính chất của chất.
- Vận dụng kiến thức thu nhận được.
Hoạt động độc lập của học sinh trong giờ học
- Với các nội dung học tập không quá khó đối với hoạt động nhận thức
hoặc các nội dung mang tính chất thống kê, trình bày sự kiện ta có thể tổ
chức cho học sinh hoạt động độc lập theo nhóm hoặc cá nhân như: quan sát
biểu bảng, sơ đồ, đồ thị , đọc sách, tài liệu học tập, tiến hành thí nghiệm, lập
bảng tổng kết kiến thức...
2.2.2.3. Các PPDH được sử dụng trong bài luyện tập, ôn tập
Khi dạy bài luyện tập, ôn tập GV có thể sử dụng các PPDH sau:
Phương pháp thuyết trình nêu vấn đề
- Phương pháp này được áp dụng phổ biến cho các bài ôn tập cuối học
kì, cuối năm học hoặc ôn tập kết thúc chương trình theo các chuyên đề. Với
yêu cầu trong một khoảng thời gian ngắn (1-2 tiết học) cần phải hệ thống hóa
kiến thức trong một học kì, một năm học hoặc một chuyên đề xuyên suốt cả
chương trình học thì việc sử dụng phương pháp thuyết trình nêu vấn đề trong
giờ ôn tập là hợp lí và có hiệu quả cao.
Phương pháp đàm thoại nêu vấn đề
- Đây là PPDH được sử dụng phổ biến trong các giờ luyện tập, ôn tập.
- GV cần chuẩn bị hệ thống câu hỏi để điều khiển các hoạt động học
tập như: hệ thống hóa các kiến thức cần nắm vững, lập mối quan hệ giữa các
kiến thức, vận dụng kiến thức, rèn luyện kĩ năng của HS.
- Các câu hỏi có thể được sắp xếp trong phiếu học tập để HS hoàn
thành theo nhóm hoặc cá nhân.
Phương pháp grap dạy học
- Đây là phương pháp có tính khái quát cao giúp GV hệ thống kiến
thức, tìm ra mối liên hệ các kiến thức dưới dạng các sơ đồ trực quan.
- Trong giờ ôn tập, luyện tập GV có thể sử dụng phối hợp phương pháp
grap với các phương pháp khác như : phối hợp grap với thuyết trình nêu vấn
đề; phối hợp grap với đầm thoại nêu vấn đề; phối hợp grap với việc sử dụng
phương tiện kĩ thuật.
Sử dụng bài tập hóa học
- Bài tập hóa học được coi là một trong các PPDH có hiệu quả và được
sử dụng nhiều trong các giờ luyện tập, ôn tập với mục đích rèn luyện kĩ năng
vận dụng kiến thức, giải các bài tập đặc thù của hóa học và phát triển năng
lực nhận thức, năng lực tư duy cho HS.
- Trong giờ luyện tập, ôn tập GV thường sử dụng các câu hỏi lí thuyết
và bài tập hóa học để thực hiện các nhiệm vụ như: tái hiện kiến thức cơ bản;
vận dụng kiến thức; khái quát, hệ thống hóa kiến thức; kiểm tra kiến thức...
- GV cần giúp HS phân tích đề bài, tìm ra những con đương giải quyết
vấn đề, rút ra được những kiến thức mới, kĩ năng mới, phương pháp tư duy,
lập luận mới thông qua việc giải các bài tập tổng hợp.
Như vậy, trong giờ luyện tập, ôn tập thì các bài tập trở thành nguồn
kiến thức để học sinh tìm tòi, khám phá những phương pháp, cách thức vận
dụng các kiến thức để giải quyết những vấn đề học tập.
2.2.2.4. Các PPDH được sử dụng trong bài thực hành thí nghiệm
- Bài thực hành thí nghiệm có vai trò quan trọng trong việc hình thành
và phát triển năng lực hành động, năng lực nghiên cứu khoa học, phát triển tư
duy tích cực sáng tạo cho HS.
- Trong bài thực hành thí nghiệm, phương pháp sử dụng thí nghiệm là
PPDH chính. Tuy nhiên, tùy theo nội dung bài học và phương pháp sử dụng
thí nghiệm được lựa chọn mà GV có thể kết hợp với các PPDH khác. Ví dụ:
Dùng phương pháp đàm thoại nêu vấn đề để tổ chức cho học sinh dự
đoán kết quả thí nghiệm, rút ra kết luận, nêu bản chất vấn đề...
Dùng phương pháp algorit dạy học để hướng dẫn các thao tác thực
hành thí nghiệm...
Dùng phương tiện kĩ thuật để trình chiếu những thao tác kĩ thuật, lắp
dụng cụ, sử dụng hóa chất, những lưu ý cần thiết, những yêu cầu thí nghiệm...
Tóm lại, các PPDH hóa học rất đa dạng, phong phú. Mỗi phương
pháp đều có những ưu điểm, hạn chế của nó nên việc lựa chọn phương pháp
nào cho phù hợp thì GV còn phải căn cứ vào nội dung kiến thức, mục tiêu bài
học, khả năng nhận thức của HS, cơ sở vật chất, phương tiện dạy học...
2.3. Thiết kế một số BGĐT
- BGĐT được trình bày theo 2 cột:
+ Cột nội dung là các thiết kế được trình chiếu trên lớp.
+ Cột tiến trình là những hoạt động của GV và HS được tổ chức diễn ra
tương ứng với các trình chiếu.
- Tất cả những bài học bằng BGĐT HS đều có phiếu ghi bài gồm 2 phần:
+ Phần I: phần ghi nội dung bài học.
+ Phần II: phiếu học tập.
- Vì số trang luận văn có giới hạn, do đó trong phạm vi của chương 2 tôi
chỉ trình bày những BGĐT thiết kế minh họa cho những kiểu bài lên
lớp trong chương trình. Các bài còn lại được đưa vào phần phụ lục.
2.2.1. Dạng bài truyền thụ kiến thức mới
Bài 20 MỞ ĐẦU VỀ HÓA HỌC HỮU CƠ
I/ Mục tiêu bài học:
- HS biết: các đặc điểm của HCHC, cách phân loại HCHC, phương pháp
xác định định tính, định lượng các nguyên tố trong HCHC.
- HS hiểu: Vì sao tính chất của các HCHC khác so với các hợp chất vô
cơ, tầm quan trọng của việc phân tích nguyên tố trong HCHC.
- HS vận dụng: Tính thành phần khối lượng và phần trăm khối lượng các
nguyên tố trong phân tử HCHC.
II/ Chuẩn bị:
Bốn khay hóa chất gồm: benzen, đường, ancol etylic, giấm ăn, đá vôi,
nước, muối ăn, axit sunfuric.
III/ Phương pháp:
Kết hợp các phương pháp trực quan, suy diễn, qui nạp, nêu vấn đề, thảo
luận nhóm, sử dụng bài tập,sử dụng sơ đồ, biểu bảng, alogrit dạy học.
IV/ Tổ chức hoạt động dạy học:
Nội dung trình chiếu Tiến trình dạy học
1
Chương 4
ĐẠI CƯƠNG
VỀ HÓA HỌC HỮU CƠ
2 Bài 20 MỞ ĐẦU
VỀ HÓA HỌC HỮU CƠ
II/ PHÂN LOẠI HỢP CHẤT HỮU CƠ
III/ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA HỢP CHẤT HỮU CƠ
IV/ SƠ LƯỢC VỀ PHÂN TÍCH NGUYÊN TỐ
I/ KHÁI NIỆM VỀ HỢP CHẤT HỮU CƠ VÀ HÓA HỌC HỮU CƠ
3
Hợp chất hữu cơ là gì?
Hãy tiến hành phân loại các chất sau…
- Giới thiệu bài mới.
+ Hóa học hữu cơ đa dạng, phong
phú về số lượng HCHC.
+ Nhưng thành phần nguyên tố trong
HCHC chỉ chủ yếu tập trung ở một
số ít nguyên tố: C, H, O, N…
Đó là điều lí thú của hóa học hữu
cơ.
- Giới thiệu nội dung bài học.
1. Hoạt động 1: Tìm hiểu khái
niệm hợp chất hữu cơ và hóa học
hữu cơ
4 Trong khay hóa chất có:
Muối ăn
Đường
Nước
Axit axetic
Benzen
Đá vôi
Ancol etylic
Axit sunfuric
5 Hãy để riêng các hóa chất theo 2 nhóm:
hợp chất hữu cơ và hợp chất vô cơ?
Muối ăn
Đường
Nước
Axit axetic
Benzen
Đá vôi
Ancol etylic
Axit sunfuric
6
HỢP CHẤT
HỮU CƠ
Muối ăn
Đường
Nước
Axit axetic
Benzen
Đá vôi
Ancol etylic
Axit sunfuric
HỢP CHẤT
VÔ CƠ
7 Hãy cho biết công thức hóa học
của các hợp chất này?
Muối ăn
Đường
Nước
Axit axetic
Benzen
Đá vôi
Ancol etylic
Axit sunfuric
C6H6
C6H12O6
C2H5OH
CH3COOH
NaCl
CaCO3
H2O
H2SO4
- Tổ chức cho HS tiến hành phân
loại các chất quen thuộc đặt trong
khay theo 2 loại:
+ Chất hữu cơ.
+ Chất vô c._. ỨNG DỤNG
36
CH3COOH
C2H5OH
CH3CHO
R-CH2-CH2-R’
CH3OH
lên men
[ O ]
+ CO
[ O ]
tính axit ( > H2CO3)
quì tím hóa đỏ
td KL, bazơ,
oxit bazơ, muối
thế nhóm -OH
td ancol ( pư este hóa)
thế H của nhóm -OH
Axit no đơn: CnH2n+1- C-O-H
O
giấm ăn ở gia đình của HS
Hướng dẫn HS làm giấm ăn.
- GV trình chiếu các pư điều chế axit
axetic.
7. Hoạt động 7: Tìm hiểu ứng dụng
của axit cacboxylic
- HS nghiên cứu các ứng dụng của
axit cacboxylic trong SGK.
- GV mở rộng: trong chế biến thực
phẩm, giấm ăn còn được dùng để làm
gì?
+ Làm mất mùi tanh của cá, lươn...
+ Tẩy trắng các loại thực phẩm dễ bị
hóa đen trong không khí như: bắp
chuối, chuối chát...
8. Hoạt động 8: Củng cố
- HS lần lượt nhắc lại các hóa tính cơ
bản của axit cacboxylic và phương
pháp điều chế axit axetic.
37
BT 3,5,6,7 (SGK trang 211)
38
Bảng một số axit cacboxylic thường gặp
9
CH2= CH-COOH 8
HOOC-COOH7
CH3CH(CH3)CH2COOH6
CH3CH2CH2CH2COOH5
CH3CH2CH2COOH4
CH3CH2COOH3
CH3COOH2
HCOOH1
Tên thay thếCTCT
Tổng
quát R(COOH)x
CH2 COOH
CH3
C
thông thườngTênSTT
- GV dặn dò, hướng dẫn HS làm
BTVN.
Nhận xét:
- Hợp chất axit cacboxylic đã tương đối quen thuộc với HS trong chương
trình hóa học lớp 9. Vì vậy, trong phạm vi bài này GV hạn chế thông báo lại
những phần HS đã biết như phần tính axit.
- HS cần tiếp nhận kiến thức một cách tổng quát hơn, tư duy ở một bậc cao
hơn. Ví dụ:
+ Dựa vào thí nghiệm thực nghiệm, thí nghiệm của học sinh để kiểm chứng
lại tính axit của axit axetic.
+ Dựa vào việc mô tả thí nghiệm thực nghiệm để kết luận pư este hóa là pư
thuận nghịch.
- Bằng việc sử dụng hệ thống câu hỏi, thí nghiệm của học sinh, thí nghiệm
thực nghiệm… HS đã tự xây dựng được hoàn chỉnh nội dung bài học. Vậy
với phương pháp này, GV đã tạo được sự chủ động trong học tập và chiếm
lĩnh tri thức cho HS. Đây là một trong những yêu cầu đổi mới phương pháp
để nâng cao hiệu quả dạy học mà người GV cần thực hiện.
- Một số liên hệ thực tế mà hầu hết các em đều biết giờ được giải thích, diễn
đạt bằng ngôn ngữ hóa học làm cho các em trở nên yêu thích, say mê môn
học hơn, cảm thấy việc học có nhiều ý nghĩa hơn.
2.2.2. Dạng bài luyện tập
Bài 33 LUỆN TẬP ANKIN
I/ Mục tiêu bài học:
- Kiến thức:
+ Củng cố kiến thức về hóa tính của ankin.
+ Phân biệt ankan, anken, ankin bằng phương pháp hóa học.
- Kĩ năng:
+ Viết đồng phân, gọi tên, viết PTPƯ minh họa tính chất của ankin.
+ Toán hỗn hợp hidrocacbon.
II/ Chuẩn bị: Chuẩn bị cho phần đố vui : phiếu bốc thăm các chủ đề đố vui,
cử thư kí, chia đội chơi.
III/ Phương pháp: Đàm thoại, hoạt động nhóm.
IV/ Tổ chức hoạt động dạy học:
Nội dung trình chiếu Tiến trình dạy học
1
LUYỆN TẬP
Gv: Nguyễn Thị Thu Hiền
2
NỘI DUNG
KIẾN THỨC CẦN NẮM VỮNG
“ NÀO, CÙNG VUI HỌC!!”
3
KIẾN THỨC CẦN NẮM VỮNGI T
Hãy điền đầy đủ các thông tin
vào phiếu học tập???
4
Sự chuyển hoá giữa
Ankan, Anken,
Ankin
Tính chất hoá học
Đồng phân
Đặc điểm cấu tạo
ANKEN ANKIN
CT chung
ANKAN ANKEN
ANKIN
5
Sự chuyển hoá giữa
Ankan, Anken,
Ankin
Tính chất hoá học
Đồng phân
Đặc điểm cấu tạo
ANKEN ANKIN
CT chung CnH2n ( n ≥2) CnH2n-2 ( n ≥2)
Có 1 nối đôi, mạch hở Có 1 nối ba, mạch hở
Đp hình học
Đp cấu tạo
Pư trùng hợp
Pư cộng
Pư thế H linh động
; Pư oxihóa
Không có đp hình học
ANKAN ANKEN
ANKIN
- H2, t0,xt
+ H2, Pd/PbCO3,t0+ H2, Ni,t0
+ H2, Ni,t0
1. Hoạt động 1: HS ôn tập lại một
số kiến thức trọng tâm của ankin,
so sánh với anken để khắc sâu kiến
thức
- HS điền vào những chỗ trống trong
phiếu học tập về các nội dung quan
trọng sau:
+ CT chung.
+ Đặc điểm cấu tạo.
+ Đồng phân.
+ Tính chất hóa học.
+ Sự chuyển hóa giữa ankan, anken,
ankin.
- GV kiểm tra việc hoàn thành phiếu
học tập của HS.
- GV trình chiếu đã có sẵn nội dung
cần điền kết hợp với việc phát vấn ,
trả lời giữa GV và HS.
6
7
Mỗi tổ cử 3 bạn đại diện => có 4 đội chơi.
Lần lượt từng đội chọn đề tài câu hỏi và trả lời
đáp án sau 30 giây.
Nếu trả lời đúng đáp án và có giải thích => được 20đ
Nếu trả lời sai đáp án hoặc giải thích sai => đội còn lại
được trả lời
Nếu không đội nào trả lời đúng =>khán giả được trả
lời.Thành viên của tổ nào thì đội đó được cộng thêm 10đ
8
Đội có điểm cao nhất là đội chiến thắng .
CHÚC MAY MẮN…
9
2. Hoạt động 2: Củng cố, khắc sâu
kiến thức và rèn luyện khả năng
vận dụng kiến thức cho HS thông
qua hình thức vui học
- GV phổ biến luật chơi, khích lệ tinh
thần cho các đội chơi.
- GV cử thư kí ghi lại chủ đề và số
điểm của mỗi đội đã đạt được.
- Cuộc chơi sẽ bắt đầu theo thứ tự từ
đội 1 ( tổ 1) đến đội 4 ( tổ 4 ).
- Có 4 chủ đề trọng tâm cần luyện tập
cho bài ankin, tương ứng với 4 chủ
đề của mỗi đội.
+ Chủ đề 1: Đồng phân- Danh pháp.
+ Chủ đề 2: Hóa tính- điều chế.
+ Chủ đề 3: Nhận biết.
+ Chủ đề 4: Bài tập toán.
- Kết thúc: GV cùng HS trong lớp
tổng kết điểm, chọn ra đội chiến
thắng.
- GV chúc mừng đội chiến thắng,
nhận xét, tổng kết lại buổi học.
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
CHÚC HỌC TỐT!!
Nhận xét:
- Nhờ ứng dụng công nghệ thông tin, bài giảng điện tử đã giúp cho việc hệ
thống kiến thức được nhanh chóng, rõ ràng và có điều kiện thuận lợi để tổ
chức việc học dưới hình thức thi đố, vui chơi.
- Việc hệ thống kiến thức bằng cách hoàn thành phiếu học tập giúp HS rèn
luyện trí nhớ, phát triển năng lực tư duy, tổng hợp, so sánh.
- Việc ôn tập kiến thức dưới hình thức thi đố , vui chơi làm tăng sự hứng thú,
thu hút sự tập trung theo dõi của HS.
Bài 38 HỆ THỐNG HÓA VỀ HIDROCACBON
I/ Mục tiêu bài học:
- Kiến thức:
+ Hệ thống hóa các loại hidrocacbon quan trọng: ankan, anken,
ankadien, ankin và ankylbenzen về đặc điểm cấu tạo , tính chất vật lí, tính
chất hóa học đặc trưng và ứng dụng.
+ Mối quan hệ giữa các hidrocacbon.
- Kĩ năng:
Làm được các dạng bài về hóa tính, điều chế, nhận biết, toán.
II/ Chuẩn bị: Chuẩn bị cho phần đố vui : phiếu bốc thăm các chủ đề đố vui,
cử thư kí, chia đội chơi.
III/ Phương pháp: Đàm thoại, hoạt động nhóm.
IV/ Tổ chức hoạt động dạy học:
Nội dung trình chiếu Tiến trình dạy học
1
HỆ THỐNG HÓA VỀ
HIĐROCACBON
GV: Nguyễn Thị Thu Hiền
2 PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
Điền vào những ô còn để trống trong sơ đồ và bảng sau:
HIĐROCACBON
HIĐROCACBON
NO
HIĐROCACBON
KHÔNG NO
HIĐROCACBON
THƠM
1. Hoạt động 1: Hệ thống hóa lại
các loại hidrocacbon đã học
-HS đã hoàn thành phiếu học tập
số 1 ở nhà.
- GV kiểm tra việc hoàn thành
3
HIĐROCACBON
HIĐROCACBON
KHÔNG NO
HIĐROCACBON
THƠM
HIĐROCACBON
NO
ArenAnkan Xicloankan
Anken Ankandien Ankin
4 PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
Điền vào những ô còn để trống trong sơ đồ và bảng sau:
ANKYL
BENZEN
ANKINANKENANKAN
1.Công thức
phân tử
2.Đặc điểm
cấu tạo
5.Tính chất
vật lí
4.Ứng dụng
3. Đồng phân
ChấtNội
dung
5 Chất
Nội
dung
ANKYL
BENZENANKAN ANKEN ANKIN
Công
thức
phân tử
Đặc
điểm cấu
tạo
Đồng
phân
CnH2n-6
(n6)
CnH2n-2
(n2)
CnH2n
(n2)
CnH2n+2
(n1)
Lk đơn 1 lk đôiC=C
1 lk ba
C=C
Có vòng
benzen
- Đp mạch C -Đp mạch C
-Đp vị trí lk đôi
- Đp hình học
-Đp mạch C
-Đp vị trí lk ba
-Đp mạch C
của nhánh
- Đp vị trí
tương đối
của nhánh
6
Chất
Nội
dung
ANKYL
BENZENANKAN ANKEN ANKIN
Làm
nguyên
liệu
Làm nhiên liệu,
nguyên liệu,
dung môi
Làm
nguyên
liệu
Làm dung
môi,
nguyên
liệu
-Ở đk thường từ C1 C4: chất khí; từ C5 trở lên: chất
lỏng hoặc khí
-Không màu
- Không tan trong nước
Ứng
dụng
Tính
chất vật
lí
phiếu học tập của HS.
- GV trình chiếu slide đã có đủ
nội dung cần điền kết hợp với việc
phát vấn, trả lời giữa GV và HS.
2. Hoạt động 2: Hệ thống hóa lại
một số kiến thức cơ bản giữa
các hidrocacbon tiêu biểu
-HS đã hoàn thành phiếu học tập
số 2 ở nhà.
- GV đặt câu hỏi phát vấn HS tự
trả lời theo từng nội dung kiến
thức:
+ CTPT
+ Đặc điểm cấu tạo
+ Đồng phân có thể có
+ Ứng dụng
+ Lí tính
7
Điền
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3
có không cóphản ứng hay phản ứng vào
những ô còn để trống trong bảng sau:
ANKEN ANKIN ANKYL BENZEN
Pư thế
Pư cộng
Pư tách
Pư oxihóa
Pư trùng
hợp
Chất
Hóa
tính
ANKAN
8 Chất
Hóa
tính
ANKYL
BENZENANKAN ANKEN ANKIN
Có Không Không Có
Không CóCóCó
Có Không Không CóPư thế
Pư cộng
Pư tách
Pư
oxihóa
Pư trùng
hợp Không CóCóCó
Có CóCóCó
9
Ankin
CnH2n-2
+H
2
dư,
N
i, t
o
Ankan
-H
2 dư, Ni, t o
+H
2 dư, Ni, t o
+H2, Pb/PbCO3, to
CnH2n-2
Anken
CnH2n
(4)
(3)
(1)
(2)
SỰ CHUYỂN HÓA GIỮA CÁC LOẠI
HIDROCACBON
10
SỰ CHUYỂN HÓA GIỮA CÁC LOẠI
HIDROCACBON
Tách H2
đóng vòng
Ankan
CnH2n+2
n=6,7,8
Xicloankan
CnH2n
Benzen và
đồng đẳngTách H2
CnH2n-6
3. Hoạt động 3: Hệ thống hóa lại
hóa tính các hidrocacbon tiêu
biểu
-HS đã hoàn thành phiếu học tập
số 3 ở nhà.
- GV trình chiếu slide đã có đủ
nội dung cần điền để HS đối
chiếu.
4. Hoạt động 4: Hệ thống hóa
sự chuyển hóa giữa các
hidrocacbon tiêu biểu
- GV phát vấn HS: Điền lên mũi
tên pư gì để thực hiện sự chuyển
hóa giữa các chất với nhau?
11
ANKAN
ANKIN
Tổng
hợp
AN
KE
N
AN
KYL
BE
NZE
N
VUI HỌC …
VÒNG 1
4 đội chơi hãy bốc thăm chọn chủ đề gói câu
hỏi cho đội mình tương ứng với mỗi cánh hoa.
Mỗi gói câu hỏi trong cánh
hoa tối đa được 100đ, tương ứng
với 5 câu hỏi.
12
ANKAN
ANKIN
Tổng
hợp
AN
KE
N
AN
KY
L
BE
NZE
N
VUI HỌC …
VÒNG 2
Các đội có thể đặt cược điểm
bằng cách trả lời câu hỏi trong gói
“tổng hợp”.
- Nếu trả lời đúng: được cộng
thêm số điểm đã cược.
- Nếu trả lời sai: bị trừ đi số điểm
đã cược.
13
ANKAN
ANKIN
AN
KE
N
Tổng
hợp
AN
KY
L
BE
NZE
N
VUI HỌC …
14
5. Hoạt động 5: Vui học
- GV củng cố lại kiến thức cho HS
thông qua hình thức vui học.
- GV phổ biến luật chơi.
- Các đội bốc thăm chủ đề cho đội
mình để tham gia vòng 1: có 4
chủ đề
+ Ankan: 5 bài
+ Anken: 5 bài
+ Ankin: 5 bài
+ Ankyl benzen: 5 bài
- Mỗi trả lời đúng của vòng 1được
20đ, trọn gói vòng 1 được 100đ.
- Hết vòng 1, các đội có thể đặt
cược điểm để tham gia vòng 2.
- Điểm tổng kết là điểm số cuối
cùng sau khi tính điểm đặt cược.
15
Nhận xét:
- Kiến thức trọng tâm của các hidrocacbon quan trọng được hệ thống dưới
dạng sơ đồ, biểu bảng; mối liên hệ giữa các hidrocacbon được thiết lập thành
các đỉnh theo dạng grap sơ đồ . Điều này giúp cho việc ôn tập của HS trở nên
có hệ thống, khoa học hơn, dễ nhớ hơn.
- Bài tập vận dụng được tổ chức dưới hình thức vui học giúp HS củng cố,
khắc sâu kiến thức, rèn luyện thêm khả năng tư duy, suy luận cho HS nhưng
có sự thi đua hào hứng làm các em cảm thấy việc học thoải mái hơn.
2.2.3. Dạng bài thực hành
Bài 34 BÀI THỰC HÀNH 4
ĐIỀU CHẾ VÀ TÍNH CHẤT CỦA ETILEN, AXETILEN
I/ Mục tiêu bài học:
- Kiến thức:
+ Kiểm chứng, củng cố các kiến thức về etilen và axetilen.
+ Điều chế, thử tính chất của etilen và axetilen.
- Kĩ năng:
Thực hiện các thí nghiệm điều chế chất khí từ chất lỏng.
II/ Chuẩn bị:
- Dụng cụ: ống nghiệm, ống nghiệm có nhánh, ống hút nhỏ giọt, ống
dẫn khí, ống dẫn cao su, ống thủy tinh có đầu vuốt nhọn, giá thí
nghiệm, kẹp ống nghiệm bằng gỗ, giá để ống nghiệm, đèn cồn, chậu
thủy tinh.
- Hóa chất: etanol khan, CaC2, dd AgNO3, dd NH3, nước cất, dd H2SO4
đặc, dd KMnO4 .
III/ Phương pháp: Đàm thoại nêu vấn đề, thực hành của học sinh.
IV/ Tổ chức hoạt động dạy học:
Nội dung trình chiếu Tiến trình dạy học
1 BÀI THỰC HÀNH 4
ĐIỀU CHẾ VÀ TÍNH CHẤT CỦA
ETILEN, AXETILEN
2 NỘI DUNG
TN1: Điều chế và thử tính chất của etilen
TN2: Điều chế và thử tính chất của axetilen
- HS ổn định chỗ ngồi.
- GV giới thiệu nội dung buổi thực
hành.
1. Hoạt động 1: Thực hành thí
nghiệm điều chế và thử tính chất
của etilen
- GV cho HS chuẩn bị một số nội
dung về kiến thức, hóa chất, dụng
cụ, thực hành.
- GV yêu cầu nhóm trưởng phân
3 ĐIỀU CHẾ VÀ THỬ TÍNH CHẤT CỦA ETILEN
CHUẨN BỊ CÁC NỘI DUNG SAU
Kiến thức:
Hóa chất:
Dụng cụ:
- Pư điều chế khí etilen trong PTN ?
- Pư của etilen với dd thuốc tím , dd nước brom,
pư cháy?
C2H5OH khan, dd H2SO4 đặc, dd NaOH đặc,
dd KMnO4, cát, bông.
Giá thí nghiệm, ống nghiệm, ống dẫn khí, ống thủy
tính có đầu vuốt nhọn, đèn cồn, diêm quẹt, ống hút nhỏ giọt,
giá để ống nghiệm, kẹp ống nghiệm, cốc nước.
Nhóm trưởng phân công
các thành viên chuẩn bị
những nội dung sau…
Dự đoán hiện tượng
4 ĐIỀU CHẾ VÀ THỬ TÍNH CHẤT CỦA ETILEN
THỰC HÀNH
Lắp dụng cụ thí nghiệm
- Vai trò của đá bọt?
- Vai trò của dd NaOH đặc?
- Cần cho thí nghiệm điều chế các khí C2H4, C2H2
xảy ra sau vài giây rồi mới đốt cháy. Vì sao ?
5 ĐIỀU CHẾ VÀ THỬ TÍNH CHẤT CỦA ETILEN
THỰC HÀNH
Tiến hành thí nghiệm
- Cho vào ống nghiệm 1 ít cát sạch, 2ml C2H5OH khan,
4 ml H2SO4 đặc, lắc đều.
- Lắp dụng cụ như đã nêu.
- Đun nóng hỗn hợp, chú ý không để hỗn hợp trào
lên ống dẫn khí.
- Đốt khí sinh ra ở đầu vuốt nhọn của ống dẫn khí.
- Dẫn khí qua dd KMnO4. Quan sát sự thay đổi màu
của dung dịch.
Quan sát- Ghi chép
công cho các thành viên chuẩn bị các
nội dung đúng theo hướng dẫn.
- GV trình chiếu hình vẽ thí nghiệm
điều chế và đốt cháy etilen để HS
hình dung được các bước tiến hành
thí nghiệm tiếp theo.
- GV đặt vấn đề: vai trò của đá bọt?
của NaOH đặc trong thí nghiệm? Vì
sao cần cho thí nghiệm điều chế các
khí xảy ra sau vài giây rồi mới đốt
cháy?
- GV trình chiếu các bước tiến hành
TN.
- HS tiến hành TN, quan sát hiện
tượng, ghi chép.
- GV bao quát lớp, hướng dẫn các
nhóm khi cần thiết.
6 ĐIỀU CHẾ VÀ THỬ TÍNH CHẤT CỦA AXETILEN
CHUẨN BỊ CÁC NỘI DUNG SAU
Kiến thức:
Hóa chất:
Dụng cụ:
- Pư điều chế khí axetilen trong PTN
.- Pư của axetilen với dd thuốc tím , dd AgNO3/ NH3
CaC2, H2O, dd KMnO4, dd AgNO3/NH3
Dự đoán hiện tượng
Giá thí nghiệm, ống nghiệm, ống dẫn khí, ống thủy
tính có đầu vuốt nhọn, đèn cồn, diêm quẹt, ống hút nhỏ giọt,
giá để ống nghiệm, kẹp ống nghiệm, cốc nước.
Nhóm trưởng phân công
các thành viên chuẩn bị
những nội dung sau…
7 ĐIỀU CHẾ VÀ THỬ TÍNH CHẤT CỦA ETILEN
THỰC HÀNH
Lắp dụng cụ thí nghiệm
8 ĐIỀU CHẾ VÀ THỬ TÍNH CHẤT CỦA ETILEN
THỰC HÀNH
Tiến hành thí nghiệm
- Cho vào ống nghiệm 1 mẩu nhỏ CaC2.
- Đậy ống nghiệm bằng nút cao su có ống hút nhỏ giọt
chứa H2O.
- Đốt khí sinh ra ở đầu vuốt nhọn của ống dẫn khí.
- Lắp dụng cụ : kẹp ống nghiệm có nhánh lên giá thí
nghiệm; nối ống nghiệm với ống dẫn khí bằng cao su có
gắn ống thủy tinh đầu vuốt nhọn .
Quan sát- Ghi chép
- Tháo ống vuốt nhọn, cho ống dẫn khí vào ống nghiệm
chứa dd AgNO3/ NH3, nhỏ thêm H2O để pư tiếp tục.
2. Hoạt động 2: Thực hành thí
nghiệm điều chế và thử tính chất
của axetilen
- GV cho HS chuẩn bị một số nội
dung về kiến thức, hóa chất, dụng
cụ, thực hành.
- GV yêu cầu nhóm trưởng phân
công cho các thành viên chuẩn bị các
nội dung đúng theo hướng dẫn.
- GV trình chiếu hình vẽ thí nghiệm
điều chế và đốt cháy axetilen,
axetilen tác dụng với dd Br2. Yêu
cầu HS quan sát để tiến hành lắp
dụng cụ TN.
- GV trình chiếu các bước tiến hành
TN.
- HS tiến hành TN, quan sát hiện
tượng, ghi chép.
- GV bao quát lớp, hướng dẫn các
nhóm khi cần thiết.
- Kết thúc TN :
9 NHIỆM VỤ CUỐI CÙNG
Nộp bài tường trình
Thu dọn dụng cụ, hóa chất.
Vệ sinh sạch sẽ.
Nhận xét, rút kinh nghiệm
+ HS thu dọn dụng cụ, hóa chất.
+ HS hoàn thành bài tường trình,
nộp cho GV.
- GV nhận xét chung cho cả buổi
thực hành, lưu ý, rút kinh nghiệm.
Nhận xét:
Soạn giảng bài thực hành bằng giáo án điện tử có nhiều ưu điểm hơn hẳn
PPDH truyền thống.
+ HS có thể theo dõi các nội dung cần chuẩn bị, các bước tiến hành, cách lắp
dụng cụ thí nghiệm một cách rõ ràng trên màn hình , hạn chế được việc nghe
không kịp, không đầy đủ nếu GV chỉ thuyết trình thông thường.
+ GV đỡ tốn thời gian và không phải nói nhiều khi cho HS chuẩn bị thực
hành.
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
Dựa trên nền tảng cơ sở lí luận đã nghiên cứu ở chương 1, ở chương
này, chúng tôi tiếp tục tiến hành thiết kế hệ thống BGĐT theo như nhiệm vụ
đề tài đã đặt ra.
- Chúng tôi đã chọn ra 16 bài dạy đặc trưng cho các kiểu bài lên lớp để
thiết kế BGĐT. Tuy nhiên, do khuôn khổ giới hạn của luận văn nên
chương 2 tác giả trình bày 8 BGĐT (10 tiết dạy), số BGĐT còn lại
được chép lưu vào đĩa CD.
- Trước khi thiết kế, từng bài giảng đều được nghiên cứu kĩ về mục tiêu
bài học; tra cứu các thông tin liên quan đến nội dung bài học; lựa chọn,
phối hợp các PPDH mang tính khả thi và đem lại hiệu quả cao.
- Sau mỗi bài giảng được thiết kế là phần nhận xét, phân tích, dự đoán
tính hiệu quả của việc sử dụng, phối hợp các PPDH đã lựa chọn.
- Các bài giảng thiết kế đã chú trọng nhiều đến việc tổ chức hoạt động
cho học sinh như: hoạt động nhóm khi làm thí nghiệm, làm bài tập, xây
dựng kiến thức..; khả năng quan sát, mô tả hiện tượng, giải thích và rút
ra kết luận thông qua các thí nghiệm thực hành và thí nghiệm mô
phỏng; khả năng phán đoán, suy luận, đề ra giả thiết, trả lời câu hỏi…
Chương 3
THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
3.1. Mục đích thực nghiệm
Trên cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu và các BGĐT đã được thiết kế.
Chúng tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm nhằm mục đích:
- Đánh giá hiệu quả, tính khả thi của các BGĐT đã thiết kế.
- Đánh giá hiệu quả của việc phối hợp các PPDH và sử dụng phần
mềm tin học trong dạy học hóa học.
- Khẳng định tính thực tiễn của đề tài đồng thời rút ra những kết luận
cần thiết để việc ứng dụng đề tài vào thực tế giảng dạy đạt hiệu quả
cao nhất.
3.2. Đối tượng thực nghiệm
- 350 HS khối lớp 11 thuộc các trường khác nhau.
- Danh sách các lớp thực nghiệm:
Trường Lớp Sĩ số GV dạy Địa bàn
11A1 TN1 46
11A10 ĐC1 45
11A12 TN2 44
Ernst Thalmann
11A11 ĐC2 44
Nguyễn Thị
Thu Hiền Tp HCM
11A2 TN3 40 Trần Đại Nghĩa 11A1 ĐC3 41
Nguyễn Thị
Bích Thảo Tp HCM
11C2 TN4 45 Thủ Khoa Huân 11C1 ĐC4 45
Nguyễn Thị
Thu Hương
Tỉnh
Tiền Giang
- Các trường chọn thực nghiệm dựa trên tiêu chí đa dạng: khác nhau
về mặt địa lí, trình độ học sinh.
3.3. Tiến hành thực nghiệm
Trong quá trình thực nghiệm sư phạm, chúng tôi triển khai thực hiện
những công việc sau:
- Chọn các cặp lớp đối chứng - thực nghiệm sao cho mỗi một cặp lớp có số
lượng học sinh gần bằng nhau, trình độ tương đương nhau.
- Trao đổi, thảo luận với các giáo viên dạy thực nghiệm khác về những việc
cần thực hiện .
* Lớp thực nghiệm: dạy theo sự tổ chức các hoạt động đã thiết kế trong
BGĐT.
* Lớp đối chứng: dạy theo phương pháp truyền thống
- Tiến hành khảo sát: cho các cặp lớp thực nghiệm và đối chứng cùng làm
chung một đề kiểm tra với nội dung và hình thức như nhau sau mỗi giờ học
thực nghiệm.
- Chấm bài kiểm tra và xử lý số liệu kết quả.
Xử lý số liệu:
Dùng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu kết quả thực nghiệm.
- Lập bảng phân phối tần số, tần suất cho các lớp đối chứng và thực nghiệm
với Xi là điểm số, ni là số học sinh đạt điểm Xi.
- Biểu diễn kết quả bằng đồ thị, vẽ đồ thị đường lũy tích từ bảng phân phối
tần suất lũy tích.
- Tính các tham số đặc trưng
+ Tính điểm trung bình cộng: X TB = X = n
xn ii
trong đó nixi = n1x1 + n2x2 +…
n = n1+ n2 + …+nk
+ Phương sai: S2 =
1
)(
n
Xxn ii
+ Độ lệch chuẩn S = S 2
Gía trị s càng nhỏ chứng tỏ số liệu càng ít phân tán.
- Nếu hai bảng số liệu có XTB bằng nhau thì nhóm nào có độ lệch chuẩn
S bé hơn thì nhóm đó có chất lượng tốt hơn.
- Nếu hai bảng số liệu có XTB khác nhau thì nhóm nào có hệ số biến
thiên V nhỏ hơn thì nhóm đó có chất lượng đồng đều hơn và nhóm có
trung bình cộng lớn hơn sẽ có trình độ cao hơn.
3.4. Kết quả thực nghiệm
Kết quả kiểm tra lần thứ nhất:
Bảng 3.1: Bảng tổng hợp điểm bài kiểm tra lần 1
Số học sinh đạt điểm LỚP Sỉ số 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Trường THPT Ernst Thalmann
11A1 TN1 46 0 0 0 1 1 4 7 8 12 7 6
11A10 ĐC1 45 0 0 1 4 5 11 9 6 5 3 1
11A12 TN2 44 0 0 2 1 5 7 5 10 8 3 3
11A11 ĐC2 44 1 2 2 2 8 10 7 6 5 1 0
Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa
11A2 TN3 40 0 0 0 0 0 1 1 7 10 12 9
11A1 ĐC3 41 0 0 0 0 0 3 5 10 16 4 3
Trường THPT Thủ Khoa Huân
11C2 TN4 45 0 0 2 1 5 8 12 10 2 3 2
11C1 ĐC4 45 0 0 2 4 8 10 8 7 3 2 1
Bảng 3.2: Bảng phân phối tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 1
% số học sinh đạt điểm xi trở xuống LỚP Sỉ số 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Trường THPT Ernst Thalmann
11A1 TN1 46 0.0 0.0 0.0 2.2 4.3 13.0 28.3 45.7 71.7 87.0 100.0
11A10 ĐC1 45 0.0 0.0 2.2 11.1 22.2 46.7 66.7 80.0 91.1 97.8 100.0
11A12 TN2 44 0.0 0.0 4.5 6.8 18.2 34.1 45.5 68.2 86.4 93.2 100.0
11A11 ĐC2 44 2.3 6.8 11.4 15.9 34.1 56.8 72.7 86.4 97.7 100.0 100.0
Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa
11A2 TN3 42 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2.5 5.0 22.5 47.5 77.5 100.0
11A1 ĐC3 41 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 7.3 19.5 43.9 82.9 92.7 100.0
Trường THPT Thủ Khoa Huân
11C2 TN4 45 0.0 0.0 4.4 6.7 17.8 35.6 62.2 84.4 88.9 95.6 100.0
11C1 ĐC4 45 0.0 0.0 4.4 13.3 31.1 53.3 71.1 86.7 93.3 97.8 100.0
Bảng 3.3: Bảng phân loại kết quả bài kiểm tra lần 1
LỚP YK ( % ) TB ( % ) K ( % ) G ( % )
Trường THPT Ernst Thalmann
11A1 TN1 4.3 23.9 43.5 28.3
11A10 ĐC1 22.2 44.4 24.4 8.9
11A12 TN2 18.2 27.3 40.9 13.6
11A11 ĐC2 34.1 38.6 25.0 2.3
Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa
11A2 TN3 0.0 5.0 42.5 52.5
11A1 ĐC3 0.0 19.5 63.4 17.1
Trường THPT Thủ Khoa Huân
11C2 TN4 17.8 44.4 26.7 11.1
11C1 ĐC4 31.1 40.0 22.2 6.7
Bảng 3.4: Bảng tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra lần 1
LỚP XTB S2 S V T
Trường THPT Ernst Thalmann
11A1 TN1 7.48 2.92 1.71 22.86
11A10 ĐC1 5.82 3.42 1.85 31.77 4.44
11A12 TN2 6.43 4.11 2.03 31.53
11A11 ĐC2 5.16 4.23 2.06 39.87 2.92
Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa
11A2 TN3 8.45 1.54 1.24 14.67
11A1 ĐC3 7.54 1.60 1.27 16.81 3.28
Trường THPT Thủ Khoa Huân
11C2 TN4 6.04 3.32 1.82 30.13
11C1 ĐC4 5.49 3.44 1.85 33.78 1.43
Hình 3.1: Biểu đồ phân loại học sinh (a) và đồ thị đường lũy tích (b)
bài kiểm tra lần 1, cặp TN1-ĐC1
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
40.0
45.0
50.0
YK TB K G
TN
ĐC
0.0
20.0
40.0
60.0
80.0
100.0
120.0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
TN
ĐC
( a ) ( b )
Hình 3.2: Biểu đồ phân loại học sinh (a) và đồ thị đường lũy tích (b)
bài kiểm tra lần 1, cặp TN2-ĐC2
Hình 3.3: Biểu đồ phân loại học sinh (a) và đồ thị đường lũy tích (b)
bài kiểm tra lần 1 cặp TN3-ĐC3
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
40.0
45.0
YK TB K G
TN
ĐC
0.0
20.0
40.0
60.0
80.0
100.0
120.0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
TN
ĐC
( a ) ( b )
0.0
10.0
20.0
30.0
40.0
50.0
60.0
70.0
YK TB K G
TN
ĐC
0.0
20.0
40.0
60.0
80.0
100.0
120.0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
TN
ĐC
( a ) ( b)
Hình 3.4: Biểu đồ phân loại học sinh (a) và đồ thị đường lũy tích (b)
bài kiểm tra lần 1 cặp TN4-ĐC4
Kết quả kiểm tra lần thứ hai:
Bảng 3.5: Bảng tổng hợp điểm bài kiểm tra lần 2
Số học sinh đạt điểm LỚP Sỉ số
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Trường THPT Ernst Thalmann
11A1 TN1 44 0 0 0 1 2 4 7 12 8 6 5
11A10 ĐC1 44 0 0 0 3 7 7 10 7 5 3 3
11A12 TN2 44 0 0 0 3 2 8 12 8 3 5 3
11A11 ĐC2 44 0 0 2 5 7 7 9 8 2 3 1
Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa
11A2 TN3 40 0 0 0 0 0 0 2 5 3 14 16
11A1 ĐC3 41 0 0 0 0 0 0 3 11 10 7 10
Trường THPT Thủ Khoa Huân
11C2 TN4 45 0 0 0 4 2 7 11 10 7 4 0
11C1 ĐC4 45 0 1 1 5 6 10 9 6 5 2 0
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
40.0
45.0
50.0
YK TB K G
TN
ĐC
0.0
20.0
40.0
60.0
80.0
100.0
120.0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
TN
ĐC
( a ) ( b )
Bảng 3.6: Bảng phân phối tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 2
% số học sinh đạt điểm xi trở xuống LỚP Sỉ số 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Trường THPT Ernst Thalmann
11A1 TN1 44 0.0 0.0 0.0 2.2 6.7 15.6 31.1 57.8 75.6 88.9 100.0
11A10 ĐC1 44 0.0 0.0 0.0 6.7 22.2 37.8 60.0 75.6 86.7 93.3 100.0
11A12 TN2 44 0.0 0.0 0.0 6.8 11.4 29.5 56.8 75.0 81.8 93.2 100.0
11A11 ĐC2 44 0.0 0.0 4.5 15.9 31.8 47.7 68.2 86.4 90.9 97.7 100.0
Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa
11A2 TN3 40 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 5.0 17.5 25.0 60.0 100.0
11A1 ĐC3 41 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 7.3 34.1 58.5 75.6 100.0
Trường THPT Thủ Khoa Huân
11C2 TN4 45 0.0 0.0 0.0 8.9 13.3 28.9 53.3 75.6 91.1 100.0 100.0
11C1 ĐC4 45 0.0 2.2 4.4 15.6 28.9 51.1 71.1 84.4 95.6 100.0 100.0
Bảng 3.7: Bảng phân loại kết quả bài kiểm tra lần 2
LỚP YK ( % ) TB ( % ) K ( % ) G ( % )
Trường THPT Ernst Thalmann
11A1 TN1 6.7 24.4 44.4 24.4
11A10 ĐC1 22.2 37.8 26.7 13.3
11A12 TN2 11.4 45.5 25.0 18.2
11A11 ĐC2 31.8 36.4 22.7 9.1
Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa
11A2 TN3 0.0 5.0 20.0 75.0
11A1 ĐC3 0.0 7.3 51.2 41.5
Trường THPT Thủ Khoa Huân
11C2 TN4 13.3 40.0 37.8 8.9
11C1 ĐC4 28.9 42.2 24.4 4.4
Bảng 3.8: Bảng tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra lần 2
LỚP XTB S2 S V T
Trường THPT Ernst Thalmann
11A1 TN1 7.22 2.99 1.73 23.96
11A10 ĐC1 6.18 3.69 1.92 31.12 2.71
11A12 TN2 6.45 3.42 1.85 28.64
11A11 ĐC2 5.57 3.79 1.95 34.94 2.19
Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa
11A2 TN3 8.93 1.46 1.21 13.52
11A1 ĐC3 8.24 1.69 1.30 15.76 2.44
Trường THPT Thủ Khoa Huân
11C2 TN4 6.29 2.76 1.66 26.40
11C1 ĐC4 5.47 3.44 1.85 33.91 2.22
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
40.0
45.0
50.0
YK TB K G
TN
ĐC
0.0
20.0
40.0
60.0
80.0
100.0
120.0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
TN
ĐC
( a ) ( b )
Hình 3.5: Biểu đồ phân loại học sinh (a) và đồ thị đường lũy tích (b)
bài kiểm tra lần 2, cặp TN1-ĐC1
0.0
20.0
40.0
60.0
80.0
100.0
120.0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
TN
ĐC
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
40.0
45.0
50.0
YK TB K G
TN
ĐC
( a ) ( b )
Hình 3.6: Biểu đồ phân loại học sinh (a) và đồ thị đường lũy tích (b)
bài kiểm tra lần 2, cặp TN2-ĐC2
Hình 3.7: Biểu đồ phân loại học sinh (a) và đồ thị đường lũy tích (b)
bài kiểm tra lần 2, cặp TN3-ĐC3
0.0
10.0
20.0
30.0
40.0
50.0
60.0
70.0
80.0
YK TB K G
TN
ĐC
0.0
20.0
40.0
60.0
80.0
100.0
120.0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
TN
ĐC
( a ) ( b )
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
40.0
45.0
YK TB K G
TN
ĐC
0.0
20.0
40.0
60.0
80.0
100.0
120.0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
TN
ĐC
( a ) ( b )
Hình 3.8: Biểu đồ phân loại học sinh (a) và đồ thị đường lũy tích (b)
bài kiểm tra lần 2, cặp TN2-ĐC2
Kết quả kiểm tra lần thứ ba:
Bảng 3.9: Bảng tổng hợp điểm bài kiểm tra lần 3
Số học sinh đạt điểm LỚP Sỉ số 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Trường THPT Ernst Thalmann
11A1 TN1 46 0 0 0 1 3 5 6 7 11 8 5
11A10 ĐC1 45 0 1 1 2 8 8 10 5 4 4 2
11A12 TN2 44 0 0 1 1 4 5 5 7 10 7 4
11A11 ĐC2 44 0 0 3 3 5 7 7 9 6 3 1
Bảng 3.10: Bảng phân phối tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 3
% số học sinh đạt điểm xi trở xuống LỚP Sỉ số 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Trường THPT Ernst Thalmann
11A1 TN1 46 0.0 0.0 0.0 2.2 8.7 19.6 32.6 47.8 71.7 89.1 100.0
11A10 ĐC1 45 0.0 2.2 4.4 8.9 26.7 44.4 66.7 77.8 86.7 95.6 100.0
11A12 TN2 44 0.0 0.0 2.3 4.5 13.6 25.0 36.4 52.3 75.0 90.9 100.0
11A11 ĐC2 44 0.0 0.0 6.8 13.6 25.0 40.9 56.8 77.3 90.9 97.7 100.0
Bảng 3.11: Bảng phân loại kết quả bài kiểm tra lần 3
LỚP YK ( % ) TB ( % ) K ( % ) G ( % )
Trường THPT Ernst Thalmann
11A1 TN1 8.7 23.9 39.1 28.3
11A10 ĐC1 26.7 40.0 20.0 13.3
11A12 TN2 13.6 22.7 38.6 25.0
11A11 ĐC2 25.0 31.8 34.1 9.1
Bảng 3.12: Bảng tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra lần 3
LỚP XTB S2 S V T
Trường THPT Ernst Thalmann
11A1 TN1 7.28 3.41 1.85 25.35
11A10 ĐC1 5.87 4.25 2.06 35.16 3.45
11A12 TN2 7.00 4.09 2.02 28.90
11A11 ĐC2 5.91 4.13 2.03 34.40 2.52
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
40.0
45.0
YK TB K G
TN
ĐC
0.0
20.0
40.0
60.0
80.0
100.0
120.0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
TN
ĐC
( a ) ( b )
Hình 3.9: Biểu đồ phân loại học sinh (a) và đồ thị đường lũy tích (b) bài
kiểm tra lần 3, cặp TN1-ĐC1
0.0
20.0
40.0
60.0
80.0
100.0
120.0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
TN
ĐC
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
40.0
45.0
YK TB K G
TN
ĐC
Hình 3.10: Biểu đồ phân loại học sinh (a) và đồ thị đường lũy tích (b) bài
kiểm tra lần 3, cặp TN2-ĐC2
( a ) (b )
3.5. Nhận xét
3.5.1. Nhận xét về mặt định lượng
Từ kết quả phân tích ở trên ta nhận thấy qua ba đợt kiểm tra, cả 3 trường đều
có chất lượng học tập của học sinh lớp thực nghiệm cao hơn lớp đối chứng:
- Điểm trung bình cộng của lớp thực nghiệm luôn cao hơn lớp đối chứng.
- Tỉ lệ % HS đạt điểm khá giỏi ở lớp thực nghiệm cao hơn tỉ lệ % HS đạt
điểm khá giỏi ở lớp đối chứng. Ngược lại, tỉ lệ % HS đạt điểm yếu kém ở
lớp đối chứng cao hơn tỉ lệ % HS đạt điểm yếu kém ở lớp thực nghiệm.
- Các giá trị như hệ số biến thiên, sai số tiêu chuẩn… của lớp thực nghiệm
luôn nhỏ hơn của lớp đối chứng.
- Đường lũy tích của các lớp thực nghiệm luôn nằm ở bên phải và phía dưới
đường lũy tích của các lớp đối chứng.
Tất cả những điều này chứng tỏ việc dạy học bằng BGĐT có sự hỗ trợ của
các phần mềm tin học và việc phối hợp các PPDH đã nâng cao hiệu quả của
giờ lên lớp, học sinh tiếp thu bài tốt hơn, hiểu bài sâu sắc, từ đó có thể hoàn
thành tốt các bài kiểm tra. Như vậy, đề tài nghiên cứu có tính khả thi.
3.5.2. Nhận xét về mặt định tính
- Việc dạy học bằng BGĐT có ưu thế hơn hẳn so với dạy học truyền thống.
- Việc sử dụng phức hợp các PPDH đã phát huy tối đa tính tích cực, chủ
động cho học sinh.
- GV Nguyễn Thị Bích Thảo nhận xét: “..rõ ràng dạy học bằng BGĐT và kết
hợp đa dạng các PPDH cuốn hút học sinh hơn hẳn; học sinh rất thích các
kiến thức thực tế được đưa vào bài mà khi dạy bằng phương pháp truyền
thống mình ít có thời gian để đề cập tới hoặc chỉ giới thiệu sơ ; các mô
phỏng cơ chế phản ứng, thí nghiệm giúp học sinh hiểu bài nhanh, sâu sắc
mà GV không phải mất nhiều thời gian và công sức để giải thích nhiều như
trước đây”…
- GV Nguyễn Thị Thu Hương nhận xét: ...“ những tiết học bằng BGĐT học
sinh trở nên linh động, hoạt bát hơn hẳn, các em thực hành thí nghiệm, phát
biểu, thảo luận với tinh thần tự giác cao; nhiều học sinh đề nghị được học
bằng BGĐT xuyên suốt”…
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- LA5460.PDF