Tài liệu Sử dụng chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát: ... Ebook Sử dụng chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát
28 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1391 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Sử dụng chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
Thµnh c«ng trong viÖc chÆn ®øng l¹m ph¸t phi m· n¨m 1989 nhê ¸p dông c«ng cô l·i suÊt ng©n hµng (®a l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi tiÕt kiÖm lªn cao vît tèc ®é l¹m ph¸t), ®· cho thÊy tÇm quan träng cña viÖc sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« nh»m ®¹t c¸c môc tiªu ng¾n h¹n æn ®Þnh thÞ trêng. Trong nÒn kinh tÕ t¨ng trëng nhanh cña níc ta lu«n thêng trùc nguy c¬ t¸i l¹m ph¸t cao, do ®ã mét c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« hiÖu nghiÖm nh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®îc tËn dông tríc tiªn v¬Ý hiÖu suÊt cao còng lµ ®iÒu tÊt yÕu. Tuy nhiªn gÇn ®©y ë ViÖt nam cã dÊu hiÖu cña sù l¹m dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong nhiÖm vô kiÒm chÕ l¹m ph¸t. §iÒu nµy thÓ hiÖn sù yÕu kÐm trong viÖc qu¶n lý vµ sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña chóng tíi . V× vËy ®øng tríc nguy c¬ tiÒm Èn cña l¹m ph¸t, viÖc nghiªn cøu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m kiÓm so¸t l¹m ph¸t lµ v« cïng cÇn thiÕt.
Trong tiÓu luËn "Sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m kiÓm so¸t l¹m ph¸t" em xin tr×nh bµy ba phÇn chÝnh.
PhÇn I:
L¹m ph¸t vµ vai trß cña CSTT trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t
PhÇn II:
Thùc tr¹ng cña viÖc sö dông CSTT trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t nh÷ng n¨m qua.
PhÇn III:
Gi¶i ph¸p
L¹m ph¸t ¶nh hëng trùc tiÕp tíi ®êi sèng kinh tÕ x· héi, cho nªn ¶nh hëng ®Õn mçi c¸ nh©n trong x· héi. MÆt kh¸c viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi "Sö dông CSTT trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t" gióp cho b¶n th©n em n¾m v÷ng nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña ngµnh TC-NH, nh»m phôc vô tèt cho viÖc häc tËp. Do ®ã bµi viÕt nµy "Sö dông CSTT trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t" cã ý nghÜa thiÕt thùc ®èi víi b¶n th©n.
Bµi viÕt cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Mong thÇy c« híng dÉn thªm. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy c« gi¸o ®· gióp em hoµn thµnh tiÓu luËn.
PhÇn I
I/ L¹m ph¸t vµ vai trß cña CSTT trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t
1. Nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ l¹m ph¸t
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c kh¸i niÖm vµ nhËn thøc b¶n chÊt kinh tÕ cña l¹m ph¸t còng lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña t duy ®i tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, ®i tõ hiÖn tîng bÒ ngoµi ®Õn b¶n chÊt bªn trong, ®Õn c¸c thuéc tÝnh cña l¹m ph¸t, lµ qu¸ t×nh sµng läc nh÷ng hiÓu biÕt sai vµ ®óng, lÉn lén gi÷a hiÖn tîng vµ b¶n chÊt, gi÷a nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ ®Ó ph¶n ¸nh ®óng ®¾n b¶n chÊt cña tÝnh quy luËt cña l¹m ph¸t.
Theo trêng ph¸i l¹m ph¸t "lu th«ng tiÒn tÖ" (®¹i diÖn lµ Milt¬n Priedman) hä cho r»ng l¹m ph¸t tiÒn tÖ lµ ®a nhiÒu tiÒn thõa (bÊt kÓ lµ kim lo¹i hay tiÒn giÊy) vµ lu th«ng lµm cho gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng lªn. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng kh«ng ph¶i bÊt cø sè lîng tiÒn nµo t¨ng lªn trong lu th«ng víi nhÞp ®iÖu nhanh h¬n s¶n xuÊt còng ®Òu lµ l¹m ph¸t, nÕu nh nhµ níc kh«ng gi¶m bít néi dung vµng hoÆc gi¸ trÞ tîng trng trong ®ång tiÒn ®Ó bï ®¾p cho béi chi ng©n s¸ch. K.Mazx ®· chØ ra r»ng ý nghÜ vÒ l¹m ph¸t cña häc thuyÕt nµy lµ qu¸ ®¬n gi¶n. Nh÷ng ngêi theo häc thuyÕt nµy ®· dïng logic h×nh thøc ®Ó kÕt hîp mét c¸ch m¸y mãc hiÖn tîng t¨ng sè lîng tiÒn víi hiÖn tîng t¨ng gi¸ ®Ó rót ra b¶n chÊt kinh tÕ cña l¹m ph¸t.
Trêng ph¸i l¹m ph¸t "cÇn d thõa tæng qu¸t" (hay “cÇu kÐo") mµ ®¹i diÖn lµ J.Keynes cho r»ng. L¹m ph¸t lµ "cÇu d thõa tæng qu¸t cho ph¸t hµnh tiÒn ra qu¸ møc s¶n xuÊt trong thêi kú toµn dông dÉn ®Õn møc gi¸ chung t¨ng. Chóng ta nhËn thøc ®îc r»ng nãi l¹m ph¸t lµ "cÇu d thõa tæng qu¸t" lµ kh«ng chÝnh x¸c, v× trong giai ®o¹n khñng ho¶ng ë thêi kú CNTB ph¸t triÓn mÆc dï cã khñng ho¶ng s¶n xuÊt thõa mµ kh«ng cã l¹m ph¸t. Cßn ë ViÖt Nam trong n¨m 1991 cã t×nh tr¹ng cung lín h¬n cÇu mµ vÉn cã l¹m ph¸t gi¸ c¶ vµ l¹m ph¸t tiÒn tÖ. Tuy Keynes ®· tiÕn s©u h¬n trêng ph¸i l¹m ph¸t lu th«ng tiÒn tÖ lµ kh«ng lÊy hiÖn tîng bÒ ngoµi,
kh«ng coi ®iÒu kiÖn cña l¹m ph¸t lµ nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t nhng l¹i m¾c sai lÇm vÒ mÆt logÝc lµ ®em kÕt qu¶ cña l¹m ph¸t quy vµo b¶n chÊt cña l¹m ph¸t. Kh¸i niÖm cña Keynes vÉn cha nªn ®îc ®óng b¶n chÊt kinh tÕ - x· héi cña l¹m ph¸t.
Trêng ph¸i l¹m ph¸t gi¸ c¶ hä cho r»ng l¹m ph¸t lµ sù t¨ng gi¸. Thùc chÊt l¹m ph¸t chØ lµ mét trong nhiÒu nguyªn nh©n cña t¨ng gi¸. Cã nh÷ng thêi kú gi¸ mµ kh«ng cã l¹m ph¸t nh: thêi kú "c¸ch m¹ng gi¸ c¶" ë thÕ kû XVI ë ch©u ¢u, thêi kú hng thÞnh cña mét chu kú s¶n xuÊt, nh÷ng n¨m mÊt mïa... t¨ng gi¸ chØ lµ hÖ qu¶ lµ mét tÝn hiÖu dÔ thÊy cña l¹m ph¸t nhng cã lóc t¨ng gi¸ l¹i trë thµnh nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t. L¹m ph¸t x¶y ra lµ do t¨ng nhiÒu c¸i chø kh«ng ph¶i chØ ®¬n thuÇn do t¨ng gi¸. V× vËy quan ®iÓm cña trêng ph¸i nµy ®· lÉn lén gi÷a hiÖn tîng vµ b¶n chÊt, lµm cho ngêi ta dÔ ngé nhËn gi÷a t¨ng gi¸ vµ l¹m ph¸t.
K.Marx ®· cho r»ng "l¹m ph¸t lµ sù trµn ®Çy c¸c kªnh, c¸c luång lu th«ng nh÷ng tê giÊy b¹c thõa lµm cho gi¸ c¶ (møc gi¸) t¨ng vät vµ viÖc ph©n phèi l¹i s¶n phÈm x· héi gi÷a c¸c giai cÊp trong d©n c cã lîi cho giai cÊp t s¶n. ë ®©y Marx ®· ®øng trªn gãc ®é giai cÊp ®Ó nh×n nhËn l¹m ph¸t, dÉn tíi ngêi ta cã thÓ hiÓu l¹m ph¸t lµ do nhµ níc do giai cÊp t b¶n, ®Ó bãc lét mét lÇn n÷a giai cÊp v« s¶n. Quan ®iÓm nµy cã thÓ xÕp vµo quan ®iÓm l¹m ph¸t "lu th«ng tiÒn tÖ" song ®Þnh nghÜa nµy hoµn h¶o h¬n v× nã ®Ò cÊp tíi b¶n chÊt kinh tÕ - x· héi cña l¹m ph¸t. Tuy nhiªn nã cã nhîc ®iÓm lµ cho r»ng l¹m ph¸t chØ lµ ph¹m trï kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa vµ cha nªu ®îc ¶nh hëng cña l¹m ph¸t trªn ph¹m vi quèc tÕ.
Trªn ®©y lµ c¸c quan ®iÓm cña c¸c trêng ph¸i kinh tÕ häc chÝnh. Nãi chung c¸c quan ®iÓm ®Òu cha hoµn chØnh, nhng ®· nªu ®îc mét sè mÆt cña hai thuéc tÝnh c¬ b¶n cña l¹m ph¸t. Bµn l¹m ph¸t lµ vÊn ®Ò réng vµ ®Ó ®Þnh nghÜa ®îc nã ®ßi hái ph¶i cã sù ®Çu t s©u vµ kü cµng. ChÝnh v× thÕ b¶n th©n còng chØ m¹nh d¹n nªu ra c¸c quan ®iÓm vµ suy nghÜ cña m×nh vÒ l¹m ph¸t mét c¸ch ®¬n gi¶n chø kh«ng ®Çy ®ñ bèn yÕu tè chñ yÕu "b¶n chÊt, nguyªn nh©n c¸c hËu qu¶ KTXH vµ h×nh thøc biÓu hiÖn".
- Chóng ta cã thÓ dÔ chÊp nhËn quan ®iÓm cña trêng ph¸i gi¸ c¶, (ë níc ta vµ nhiÒu níc quan niÖm nµy t¬ng ®èi phæ biÕn). Së dÜ nh vËy lµ v× thÕ kû XX lµ thÕ kû l¹m ph¸t, l¹m ph¸t hÇu nh diÔn ra ë tuyÖt ®¹i bé phËn c¸c níc mµ sù t¨ng gi¸ l¹i lµ tÝn hiÖu nh¹y bÐn, dÔ thÊy cña l¹m ph¸t. Nh vËy chóng ta sÏ hiÓu ®¬n gi¶n lµ "l¹m ph¸t lµ sù t¨ng gi¸ kÐo dµi, lµ sù thõa c¸c ®ång tiÒn trong lu th«ng, lµ viÖc nhµ níc ph¸t hµnh thªm tiÒn nh»m bï ®¾p béi chi ng©n s¸ch". Hay l¹m ph¸t lµ chÝnh s¸ch ®Æc biÖt nhanh chãng vµ tèi ®a nhÊt trong c¸c h×nh thøc ph©n phèi l¹i gi¸ trÞ vËt chÊt x· héi mµ giai cÊp cÇm quyÒn sö dông ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu. Nhng nãi chung l¹m ph¸t lµ mét hiÖn tîng cña c¸c nÒn kinh tÕ thÞ trêng. §Þnh nghÜa l¹m ph¸t cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®Ó chóng ta cã thÓ nghiªn cøu mét c¸ch s©u s¾c. Nhng khi x¶y ra l¹m ph¸t (võa ph¶i, phi m·, hay siªu l¹m ph¸t) th× t¸c ®éng cña nã sÏ ¶nh hëng trùc tiÕp tíi ®êi sèng kinh tÕ x· héi.
2. T¸c ®éng cña l¹m ph¸t
Trªn thùc tÕ, nhiÒu níc chøng tá kh«ng thÓ triÖt tiªu ®îc l¹m ph¸t trong kinh tÕ thÞ trêng dï ®¹t tr×nh ®é ph¸t triÓn rÊt cao cña lùc lîng s¶n xuÊt . NÕu gi÷ ®îc l¹m ph¸t ë møc ®é nÒn kinh tÕ chÞu ®îc, cho phÐp cã thÓ më thªm viÖc lµm, huy ®éng thªm c¸c nguån lùc phôc vô cho sù t¨ng trëng kinh tÕ, th× còng lµ mét thùc tÕ ®iÒu hµnh thµnh c«ng c«ng cuéc chèng l¹m ph¸t ë nhiÒu níc. Nhng møc ®é l¹m ph¸t lµ bao nhiªu th× phï hîp. NÕu tû lÖ t¨ng trëng cao, tû lÖ l¹m ph¸t qu¸ thÊp th× dÉn tíi t×nh tr¹ng c¸c ng©n hµng ø ®äng vèn, lµm ¶nh hëng tíi sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. V× thÕ trong trêng hîp ®ã ngêi ta ph¶i cè g¾ng t¨ng tû lÖ l¹m ph¸t lªn. Khi chÝnh phñ kiÓm so¸t l¹m ph¸t ë møc ®é mµ nÒn kinh tÕ chÞu ®îc (tû lÖ l¹m ph¸t díi 10%) th× võa kh«ng g©y ®¶o lén lín, c¸c hÖ qu¶ cña l¹m ph¸t ®îc kiÓm so¸t, võa søc che ch¾n hoÆc chÞu ®ùng ®îc cña nÒn kinh tÕ vµ cña c¸c tÇng líp x· héi. H¬n n÷a, mét sù hy sinh nµo ®ã do møc l¹m ph¸t ®îc kiÓm so¸t ®ã mang l¹i ®îc ®¸nh ®æi b»ng sù t¨ng trëng , ph¸t triÓn kinh tÕ më ra nhiÒu viÖc lµm h¬n, thu nhËp danh nghÜa cã thÓ ®îc t¨ng lªn cho mçi ngêi lao ®éng nhê cã ®ñ viÖc lµm h¬n trong tuÇn, trong th¸ng hoÆc t¨ng thªm ngêi cã viÖc lµm, cã thu nhËp trong gia ®×nh vµ c¶ tÇng líp lao ®éng do gi¶m thÊt nghiÖp . §Õn lît nã, thu nhËp b»ng tiÒn t¨ng lªn th× t¨ng thªm søc kÝch thÝch cña nhu cÇu cña tiÒn tÖ vµ søc mua ®èi víi ®Çu t, t¨ng trëng tæng s¶n phÈm trong níc (GDP). Nhng khi tû lÖ l¹m ph¸t ®Õn 2 con sè trë lªn (l¹m ph¸t phi m· hoÆc siªu l¹m ph¸t) th× hÇu nh t¸c ®éng rÊt xÊu tíi nÒn kinh tÕ nh sù ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i mét c¸ch bÊt hîp lý gi÷a c¸c nhãm d©n c hoÆc c¸c tÇng líp trong x· héi vµ c¸c chñ thÓ trong c¸c quan hÖ vÒ mÆt tiÒn tÖ trªn c¸c chØ tiªu mang tÝnh chÊt danh nghÜa (chØ tiªu kh«ng tÝnh ®Õn yÕu tè l¹m ph¸t, kh«ng tÝnh ®Õn sù trît gi¸ cña ®ång tiÒn). MÆt kh¸c tû lÖ l¹m ph¸t cao ph¸ ho¹i vµ ®×nh ®èn nÒn s¶n xuÊt x· héi do lóc ®ã ®é rñi ro cao, kh«ng ai d¸m tÝnh to¸n ®Çu t l©u dµi, nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ ng¾n h¹n tõng th¬ng vô, tõng ®ît, tõng chuyÕn diÔn ra phæ biÕn, Trong x· héi xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng ®Çu c¬ tÝch tr÷, dÉn tíi khan hiÕm hµng ho¸ . §iÒu ®ã l¹i lµm gi¸ cµng t¨ng, vµ x· héi r¬i vµo vßng luÈn quÈn, l¹m ph¸t cµng t¨ng dÉn tíi mÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ x· héi. Tû lÖ l¹m ph¸t cao cßn cã ¶nh hëng xÊu tíi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Tãm l¹i khi l¹m ph¸t cao tíi møc hai con sè (ë ViÖt nam gi÷a nh÷ng n¨m 80 ®· x¶y ra t×nh tr¹ng l¹m ph¸t tíi møc 3 con sè) trë lªn, th× cã ¶nh hëng xÊu tíi x· héi. Do ®ã chÝnh phñ ph¶i cã gi¶i ph¸p kh¾c phôc, kiÒm chÕ, vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Cã rÊt nhiÒu gi¶i ph¸p ®Ó kiÓm so¸t l¹m ph¸t nhng ë tiÓu luËn nµy t«i chØ nªu ra gi¶i ph¸p sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó kiÓm so¸t l¹m ph¸t.
3. Kh¸i niÖm vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ, lµ mét bé phËn trong tæng thÓ hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ cña nhµ níc ®Ó thùc hiÖn viÖc qu¶n lý vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ nh»m ®¹t ®îc c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi trong tõng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã thÓ ®îc hiÓu theo nghÜa réng vµ nghÜa th«ng thêng. Theo nghÜa réng th× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh toµn bé khèi lîng tiÒn trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh»m t¸c ®éng ®Õn 4 môc tiªu lín cña kinh tÕ vÜ m«, trªn c¬ së ®ã ®¹t ®îc môc tiªu c¬ b¶n lµ æn ®Þnh tiÒn tÖ, gi÷ v÷ng søc mua cña ®ång tiÒn, æn ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸. Theo nghÜa th«ng thêng lµ chÝnh s¸ch quan t©m ®Õn khèi lîng tiÒn cung øng t¨ng thªm trong thêi kú tíi (thêng lµ mét n¨m) phï hîp víi møc t¨ng trëng kinh tÕ dù kiÕn vµ chØ sè l¹m ph¸t nÕu cã, tÊt nhiªn còng nh»m æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ æn ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸ .
Chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, nÕu nh chÝnh s¸ch tµi chÝnh chØ tËp trung vµo thµnh phÇn. KÕt cÊu c¸c møc chi phÝ thuÕ kho¸ cña nhµ níc, th× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia l¹i tËp trung vµo møc ®é kh¶ n¨ng thanh to¸n cho toµn bé nÒn KTQD, bao gåm viÖc ®¸p øng khèi lîng tÇn cung øng cho lu th«ng, ®iÒu khiÓn hÖ thèng tiÒn tÖ vµ khèi lîng tÝn dông ®¸p øng vèn cho nÒn kinh tÕ , t¹o ®iÒu kiÖn vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng cña thÞ trêng tiÒn tÖ, thÞ trêng vèn theo nh÷ng quü ®¹o ®· ®Þnh, kiÓm so¸t hÖ thèng c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, cïng víi viÖc x¸c ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i hîp lý nh»m æn ®Þnh vµ thóc ®Èy kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ kinh tÕ ngo¹i th¬ng nh»m môc tiªu cuèi cïng lµ æn ®Þnh tiÒn tÖ, gi÷ v÷ng søc mua cña ®ång tiÒn, æn ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸ .
ChÝnh v× vËy chÝnh s¸ch tiÕn tÖ t¸c ®éng nh¹y bÐn tíi l¹m ph¸t vµ ®©y lµ gi¶i ph¸p kh¸ h÷u hiÖu trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t.
4. Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t.
§Ó thÊy râ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tíi tû lÖ l¹m ph¸t ta sÏ ®i t×m hiÓu tõng c«ng cô mét cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
4.1. Dù trò b¾t buéc.
Trong ho¹t ®éng tÝn dông vµ thanh to¸n, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cã kh¶ n¨ng biÕn nh÷ng kho¶n tiÒn göi ban ®Çu thµnh nh÷ng kho¶n tiÒn göi míi cho c¶ hÖ thèng, kh¶ n¨ng sinh ra béi sè tÝn dông, tøc lµ kh¶ n¨ng t¹o tiÒn. §Ó khèng chÕ kh¶ n¨ng nµy, ng©n hµng trung ¬ng buéc c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ph¶i trÝch mét phÇn tiÒn huy ®éng ®îc theo mét tû lÖ quy ®Þnh göi vµo ng©n hµng trung ¬ng kh«ng ®îc hëng l·i. Do ®ã c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc nh»m khèng chÕ kh¶ n¨ng t¹o tiÒn, h¹n chÕ møc t¨ng béi sè tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i.
Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ tû lÖ gi÷a sè lîng phong tiÖn thanh to¸n cÇn khèng chÕ (bÞ "v« hiÖu ho¸" vÒ mÆt thanh to¸n) trªn tæng sè tiÒn göi nh»m ®iÒu chØnh kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ kh¶ n¨ng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i.
Khi l¹m ph¸t cao, ng©n hµng trung ¬ng n©ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, kh¶ n¨ng cho vay vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng bÞ thu hÑp (do sè nh©n tiÒn tÖ gi¶m), khèi lîng tÝn dông trong nÒn kinh tÕ gi¶m (cung tiÒn gi¶m) dÉn tíi l·i suÊt t¨ng, ®Çu t gi¶m do ®ã tæng cÇu gi¶m vµ lµm cho gi¸ gi¶m (tû lÖ l¹m ph¸t gi¶m). Ngîc l¹i nÕu ng©n hµng trung ¬ng h¹ thÊp tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc tøc lµ t¨ng kh¶ n¨ng t¹o tiÒn, th× cung vÒ tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i còng t¨ng lªn, khèi lîng tÝn dông vµ khèi lîng thanh to¸n cã xu híng t¨ng, ®ång thêi t¨ng xu híng më réng khèi lîng tiÒn. Lý luËn t¬ng tù nh trªn th× viÖc t¨ng cung tiÒn sÏ dÉn tíi t¨ng gi¸ (tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng). Nh vËy c«ng cô DTBB mang tÝnh hµnh chÝnh ¸p ®Æt trùc tiÕp , ®Çy quyÒn lùc vµ cùc kú quan träng ®Ó c¾t c¬n sèt l¹m ph¸t, kh«i phôc ho¹t ®éng kinh tÕ trong trêng hîp nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cha æn ®Þnh vµ khi c¸c c«ng cô thÞ trêng më t¸i chiÕt khÊu cha ®ñ m¹nh ®Ó cã thÓ ®¶m tr¸ch ®iÒu hoµ møc cung tiÒn tÖ cho nÒn kinh tÕ. Nhng c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc qu¸ nh¹y c¶m, v× chØ thay ®æi nhá trong tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®· lµm cho khèi lîng tiÒn t¨ng lªn rÊt lín khã kiÓm so¸t. MÆt kh¸c mét ®iÒu bÊt lîi n÷a lµ khi sö dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®Ó kiÓm so¸t cung øng tiÒn tÖ nh viÖc t¨ng dù tr÷ b¾t buéc cã thÓ g©y nªn vÊn ®Ò kh¶ n¨ng thanh kho¶n ngay ®èi víi mét ng©n hµng cã dù tr÷ vît møc qu¸ thÊp, thay ®æi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc kh«ng ngõng còng g©y nªn t×nh tr¹ng kh«ng æn ®Þnh cho c¸c ng©n hµng.ChÝnh v× vËy sö dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®Ó kiÓm so¸t cung tiÒn tÖ qua ®ã kiÓm so¸t l¹m ph¸t Ýt ®äc sö dông trªn thÕ giíi (®Æc biÖt lµ nh÷ng níc ph¸t triÓn , cã nÒn kinh tÕ æn ®Þnh)
4.2. T¸i chiÕt khÊu
T¸i chiÕt khÊu lµ ph¬ng thøc ®Ó ng©n hµng trung ¬ng ®a tiÒn vµo lu th«ng, thùc hiÖn vai trß ngêi cho vay cuèi cïng. Th«ng qua viÖc t¸i chiÕt khÊu, ng©n hµng trung ¬ng ®· t¹o c¬ së ®Çu tiªn thóc ®Èy hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i thùc hiÖn viÖc t¹o tiÒn, ®ång thêi khai th«ng thanh to¸n. T¸i chiÕt khÊu lµ ®Çu mèi t¨ng tiÒn trung ¬ng, t¨ng khèi lîng tiÒn tÖ vµo lu th«ng. Do ®ã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn khèi lîng tiÒn vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tuú theo t×nh h×nh tõng giai ®o¹n, tuú thuéc yªu cÇu cña viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong giai ®o¹n Êy, cÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch "níi láng" hay "th¾t chÆt" tÝn dông mµ ng©n hµng trung ¬ng quy ®Þnh l·i suÊt thÊp hay cao. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu ®Æt ra tõng thêi kú ph¶i cã t¸c dông híng dÉn, chØ ®¹o l·i suÊt tÝn dông trong nÒn kinh tÕ cña giai ®o¹n ®ã. Khi ng©n hµng trung ¬ng n©ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu buéc c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i còng ph¶i n©ng l·i suÊt tÝn dông cña m×nh lªn ®Ó kh«ng bÞ lç vèn. Do l·i suÊt tÝn dông t¨ng lªn, gi¶m "cÇu" vÒ tÝn dông vµ kÐo theo gi¶m cÇu vÒ tiÒn tÖ (nhu cÇu vÒ gi÷ tiÒn cña nh©n d©n gi¶m ®i). Do ®ã ®Çu t gi¶m ®i dÉn tíi tæng cÇu gi¶m vµ lµm cho gi¸ gi¶m (tû lÖ l¹m ph¸t gi¶m). Trêng hîp ngîc l¹i tøc lµ ng©n hµng trung ¬ng kÝch thÝch t¨ng cung cÇu tiÒn tÖ vµ lµm cho gi¸ t¨ng (tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng). ë c¸c níc c«ng cô nghiÖp vô trùc tiÕp ®Ó thùc hiÖn t¸i chiÕt khÊu lµ th¬ng phiÕu, hoÆc c¸c lo¹i tÝn phiÕu lµ nh÷ng c«ng cô rÊt th«ng dông trªn thÞ trêng tiÒn tÖ vµ thÞ trêng vèn nhng ë níc ta cha cã c«ng cô truyÒn thèng ®Ó thùc hiÖn viÖc chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu. MÆt kh¸c c«ng cô t¸i chiÕt khÊu võa cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt kh¶ n¨ng thanh to¸n võa cã kh¶ n¨ng më réng khèi lîng tÝn dông cho nÒn kinh tÕ. Cho nªn cã thÓ vÝ c«ng cô t¸i chiÕt khÊu lµ c¸Ý b¬m hai chiÒu võa hót võa ®Èy. Khi b¬m ®¶y ra lµ cung thªm tiÒn cho nÒn kinh tÕ, khi cã hiÖn tîng thiÓu ph¸t. Vµ b¬m hót vµo thu håi lîng tiÒn khi nÒn kinh tÕ cã hiÖn tîng l¹m ph¸t.
Tuy nhiªn khi NHTW Ên ®Þnh l·i suÊt chiÕt khÊu t¹i mét møc nµo ®ã sÏ x¶y ra nh÷ng biÕn ®éng lín trong kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt thÞ trêng vµ l·i suÊt chiÕt khÊu v× khi ®ã l·i suÊt cho vay thay ®æi. Nh÷ng biÕn ®éng nµy dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi ngoµi ý ®Þnh trong khèi lîng cho vay chiÕt khÊu vµ do ®ã thay ®æi trong cung øng tiÒn tÖ lµm cho viÖc kiÓm so¸t cung øng tiÒn tÖ vÊt v¶ h¬n. §©y chÝnh lµ h¹n chÕ cña c«ng cô t¸i chiÕt khÊu trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t.
4.3. Ho¹t ®éng thÞ trêng më.
NÕu nh c«ng cô l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu lµ c«ng cô thô ®éng cña NHTW, tøc lµ NHTW ph¶i chê NHTM ®ang cÇn vèn ®a th¬ng phiÕu, kú phiÕu... ®Õn ®Ó xin "t¸i cÊp vèn" th× nghiÖp vô thÞ trêng më lµ c«ng cô chñ ®éng cña ng©n hµng trung ¬ng ®Ó ®iÒu khiÓn khèi lîng tiÒn, qua ®ã ®· kiÓm so¸t ®îc l¹m ph¸t.
Qua nghiÖp vô thÞ trêng më, NHTW chñ ®éng ph¸t hµnh tiÒn trung ¬ng vµo lu th«ng hoÆc rót bít tiÒn khái lu th«ng b»ng c¸ch mua b¸n c¸c lo¹i tr¸i phiÕu ng©n hµng quèc gia nh»m t¸c ®éng tríc hÕt ®Õn khèi lîng tiÒn dù tr÷ trong quü dù tr÷ cña c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, h¹n chÕ tiÒm n¨ng tÝn dông vµ thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng nµy, qua ®ã ®iÒu khiÓn khèi lîng tiÒn trong thÞ trêng tiÒn tÖ chóng ta. Khi nghiªn cøu phÇn tríc ®· biÕt r»ng khèi lîng tiÒn tÖ ¶nh hëng trùc tiÕp tíi tû lÖ l¹m ph¸t , viÖc thay ®æi cung tiÒn tÖ sÏ lµm thay ®æi tû lÖ l¹m ph¸t.
Trong nghiÖp vô thÞ trêng më, ng©n hµng trung ¬ng ®iÒu khiÓn c¶ khèi lîng tiÒn tÖ vµ l·i suÊt tÝn dông th«ng qua "gi¸ c¶" mua vµ b¸n tr¸i phiÕu. TÊt c¶ nh÷ng cuéc can thiÖp vµo khèi lîng tiÒn b»ng c«ng cô thÞ trêng më ®Òu ®îc tiÕn hµnh dêng nh lµ lÆng lÏ vµ v« h×nh, "kh«ng can thiÖp th« b¹o", ®iÒu khiÓn m¹nh mµ kh«ng chøa ®ùng "mét chót mÖnh lÖnh". Mét mÆt nghiÖp vô thÞ trêng më cã thÓ dÔ dµng ®¶o ngîc l¹i. Khi cã mét sai lÇm trong lóc tiÕn hµnh nghiÖp vô thÞ trêng më, nh khi thÊy cung tiÒn tÖ t¨ng hoÆc gi¶m qu¸ nhanh ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ lËp tøc ®¶o ngîc l¹i b»ng c¸ch b¸n tr¸i phiÕu hoÆc mua tr¸i phiÕu vµ ngîc l¹i.
§©y lµ c«ng cô cùc kú quan träng cña nhiÒu NHTW, vµ ®îc coi lµ vò khÝ s¾c bÐn nhÊt ®em l¹i sù æn ®Þnh kinh tÕ nãi chung, æn ®Þnh l¹m ph¸t nãi riªng.
Nhng ë níc ta ®ang ë trong thêi kú ®Æt nÒn mãng. Bëi v× nghiÖp vô nµy ®ßi hái ph¶i cã m«i trêng ph¸p lý nhÊt ®Þnh. Trong thêi kú l¹m ph¸t ®Õn 3 con sè, ViÖt nam ®· ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt ®Ó ®Èy lïi l¹m ph¸t rÊt nhanh chãng. (nhê vµo ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña l¹m ph¸t ë ViÖt nam). Chóng ta sÏ nghiªn cøu xem chÝnh s¸ch l·i suÊt t¸c ®éng tíi l¹m ph¸t nh thÕ nµo.
4.4. L·i suÊt.
L·i suÊt lµ mét c«ng cô quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Nã ®îc ¸p dông nhÊt qu¸n trong mét l·nh thæ vµ ®îc ng©n hµng nhµ níc ®iÒu hµnh chÆt chÏ vµ mÒm dÎo tuú theo tõng thêi kú cho phï hîp víi nhu cÇu huy ®éng vèn vµ cung øng vèn. Nh vËy chóng ta cã thÓ thÊy r»ng l·i suÊt t¸c ®éng lµm thay ®æi cÇu tiÒn tÖ trong d©n c, vµ lµm thay ®æi tû lÖ l¹m ph¸t. ThËt vËy, khi cã l¹m ph¸t. Ng©n hµng nhµ níc sÏ t¨ng l·i suÊt tiÒn göi. ChÝnh v× thÕ ngêi d©n vµ c¸c c«ng ty sÏ ®Çu t vµo ng©n hµng (göi tiÒn vµo ng©n hµng) cã lîi h¬n lµ ®Çu t vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Nh vËy cÇu tiÒn gi¶m do ®ã tæng ®Çu t gi¶m, lµm cho tæng cÇu gi¶m dÉn tíi gi¸ gi¶m. Nhng chóng ta biÕt r»ng in= ii + ir trong ®ã in lµ tû lÖ l·i suÊt danh nghÜa, il: tû lÖ l·i suÊt thùc tÕ vµ ii lµ tû lÖ l¹m ph¸t, do ®ã khi cã l¹m ph¸t cao, ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt ë ®©y chÝnh lµ viÖc t¨ng tû lÖ l·i suÊt danh nghÜa cao h¬n h¼n tû lÖ l¹m ph¸t (®Ó duy tr× l·i suÊt thùc d¬ng) qua ®ã míi t¹o ®îc cÇu tiÒn danh nghÜa t¬ng øng víi cÇu tiÒn thùc tÕ. Tãm l¹i khi l·i suÊt tiÒn göi cao th× ®éng viªn ®îc nhiÒu ngêi göi tiÒn vµo NHTM vµ ngîc l¹i. NHTM mua tÝn phiÕu NHNN víi l·i suÊt kinh doanh cã l·i th× sÏ gi¶m ®îc khèi lîng tÝn dông. NÕu l·i suÊt tiÒn (cho vay) cao sÏ lµm n¶n lßng ngêi vay v× kinh doanh b»ng vèn vay NHTM kh«ng cã lîi nhuËn. Nh vËy dïng c«ng cô l·i suÊt cã thÓ t¨ng hoÆc gi¶m khèi lîng tÝn dông cña NHTM ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ (æn ®Þnh tû lÖ l¹m ph¸t). Tuú tõng thêi ®iÓm mµ chÝnh s¸ch l·i suÊt ®îc ¸p dông thµnh c«ng trong viÖc chèng l¹m ph¸t. ë ViÖt nam ®· ¸p dông rÊt thµnh c«ng chÝnh s¸ch l·i suÊt vµo nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80 trong viÖc gi¶m tû lÖ l¹m ph¸t tõ 3 con sè xuèng cßn mét con sè do nÒn kinh tÕ ë níc ta lóc ®ã lµ nÒn kinh tÕ tuy ®· më cöa nhng cha më h¼n, do ®ã chØ cã t¸c ®éng trong níc ®Çu t b»ng ViÖt nam ®ång chø quèc tÕ Ýt ®Çu t vµo. ChÝnh v× thÕ ngµy nay kh«ng thÓ ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt víi tû lÖ l·i suÊt rÊt cao ®Ó gi¶m tû lÖ l¹m ph¸t mµ ph¶i quan t©m ®Õn mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt trong níc vµ l·i suÊt níc ngoµi . Trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t ®©y lµ c«ng cô cæ ®iÓn, c¸c níc ngµy cµng Ýt sö dông h¬n. Tuy ®©y lµ mét c«ng cô rÊt quan träng trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t vµ huy ®éng vèn còng nh cung cÊp vèn.
4.5. H¹n møc tÝn dông:
Ngoµi nh÷ng c«ng cô c¬ b¶n trªn, ng©n hµng nhµ níc cßn sö dông c«ng cô h¹n møc tÝn dông ®Ó ®iÒu hµnh, lµm cho khèi lîng tÝn dông ®èi víi NHTM kh«ng vît qu¸ møc cho phÐp ®Ó tõ ®ã b¶o ®¶m møc l¹m ph¸t ®· ®îc phª duyÖt. H¹n møc tÝn dông lµ khèi lîng tÝn dông tèi ®a mµ NHTW cã thÓ cung øng cho tÊt c¶ c¸c NHTM trong thêi kú nhÊt ®Þnh phï hîp víi møc t¨ng trëng kinh tÕ cña thêi kú. §©y lµ mét chØ tiªu cã quan hÖ trùc tiÕp ®Õn khèi lîng tiÒn trung ¬ng ®îc cung øng thªm (hay gi¶m bít) ®èi víi c¸c NHTM. Khi h¹n møc tÝn dông gi¶m, dÉn tíi cung tiÒn gi¶m do ®ã tæng ®Çu t gi¶m lµm cho tæng cÇu gi¶m vµ cuèi cïng lµ gi¸ gi¶m. Víi môc tiªu æn ®Þnh ®ång tiÒn vµ chèng l¹m ph¸t ®îc coi lµ môc tiªu sè 1, th× c«ng cô h¹n møc tÝn dông lµ cÇn thiÕt. Song viÖc sö dông c«ng cô h¹n møc tÝn dông còng lµ vÊn ®Ò khã kh¨n kh«ng nhá cho c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i. TiÒn göi cña nh©n d©n kh«ng thÓ kh«ng thu nhËn hµng ngµy hµng giê. NÕu nhËn tiÒn göi mµ kh«ng ®îc cho vay th× ch¼ng kh¸c nµo cã ®Çu vµo mµ kh«ng cã ®Çu ra. Nh vËy ®Çu ra cña vèn huy ®éng bÞ bÕ t¾c bëi h¹n møc tÝn dông. ViÖc x¸c ®Þnh h¹n møc tÝn dông lµ rÊt cÇn thiÕt, ®Ó thùc hiÖn môc tiªu chèng l¹m ph¸t. Song nã còng cã nh÷ng mÆt tr¸i g©y khã kh¨n cho NHTM. CÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®ã.
II/ Thùc tr¹ng cña viÖc sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m kiÓm so¸t L¹m ph¸t nh÷ng n¨m qua ë ViÖt Nam.
Dù tr÷ b¾t buéc
T¹i ®iÒu 45 ph¸p lÖnh ng©n hµng nhµ níc ®· quy ®Þnh "NHNN quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc Ýt nhÊt ë møc 10% vµ nhiÒu nhÊt ë møc 35% trªn toµn bé tiÒn göi ë c¸c tæ chøc tÝn dông. Trong trêng hîp cÇn thiÕt héi ®ång qu¶n trÞ ng©n hµng nhµ níc quyÕt ®Þnh t¨ng tû lÖ dù tr÷ trªn møc 35% vµ NHNN tr¶ l·i møc t¨ng ®ã. Trªn thùc tÕ c«ng cô nµy ®îc b¾t ®Çu sö dông tõ cuèi n¨m 1989 víi tæng sè tiÒn c¸c NHTM ph¶i ký göi h¬n 100 tû ®ång, n¨m 1990 lµ 356 tû ®ång vµ c¸c n¨m sau vÉn ®îc thùc hiÖn theo møc 10% tÝnh trªn sè tiÒn göi cña kh¸ch hµng.
Trong thêi gian ®Çu, tuy ph¸p lÖnh ng©n hµng ®· quy ®Þnh nh trªn nhng thùc tÕ trong mét thêi gian dµi, tû lÖ 10% ®îc æn ®Þnh mét c¸ch cè ®Þnh, mÆc dï chÝnh s¸ch tÝn dông tõ n¨m 1989 ®Õn nay ®· tr¶i qua nhiÒu thêi kú kh¸c nhau theo chñ tr¬ng lóc th× th¾t chÆt, lóc th× níi láng (nh»m kiÓm so¸t l¹m ph¸t). NghÜa lµ viÖc thùc hiÖn ®a tiÒn vµo lu th«ng ®iÒu khiÓn khèi lîng tiÒn lu th«ng lu«n ®îc thùc hiÖn theo nh÷ng dù kiÕn nhÊt ®Þnh, b»ng nh÷ng c«ng cô kh¸c nhau. Nhng c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc vÉn ®îc thùc hiÖn víi mét tû lÖ cè ®Þnh.
§Çu n¨m 1994, Ng©n hµng trung ¬ng ®· cã quy ®Þnh bæ sung : tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi lo¹i tiÒn göi kh«ng kú h¹n lµ 13%, ®èi víi lo¹i tiÒn göi lµ 7% nhng còng lµ ®Ó thi hµnh cho mét thêi gian dµi. Sù æn ®Þnh nh vËy ®· nãi lªn r»ng, ë níc ta vµo thêi kú nµy míi bíc ®Çu sö dông c«ng cô nµy , nªn cha cã kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn nã mét c¸ch linh ho¹t theo t×nh h×nh tiÒn tÖ lu«n biÕn ®éng trong lu th«ng, nªn cha thùc hiÖn ®Çy ®ñ vai trß ®iÒu khiÓn khèi lîng tiÒn lu th«ng h¹n chÕ béi sè tÝn dông cña c¸c NHTM nh chøc n¨ng vèn cã cña c«ng cô nµy. §Æc biÖt ë n¨m 1991-1992 c¸c ng©n hµng quèc doanh ngoµi sè vèn dù tr÷ tèi thiÓu theo luËt ®Þnh cßn cã mét lîng vèn tiÒn göi kh¸ lín taÞ NHTW. §iÒu nµy trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh ®· v« hiÖu ho¸ c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc v× nh vËy khi n©ng cao hay h¹ thÊp tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc th× hÇu nh còng ch¼ng ¶nh hëng g× ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ khèi lîng tÝn dông cung øng. MÆt kh¸c mét sè vÊn ®Ò tån t¹i vÒ mÆt nghiÖp vô vµ tæ chøc thùc hiÖn dù tr÷ b¾t buéc ®· gi¶m tÝnh chÊt nhaþ c¶m cña c«ng cô.
Tuy nhiªn, thêi gian qua NHNN còng ®· sö dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc nh»m môc tiªu gãp phÇn ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú vµ ®· ®¹t ®îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t ë møc thÊp.
Đứng trên góc độ Ngân hàng Nhà nước, thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về hoạt động ngân hàng và điều hành chính sách tiền tệ, thì giải pháp đầu tiên được đưa ra là tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc lên gấp hơn 2 lần, thực hiện từ tháng 7/2004. Theo đó, với số vốn huy động được, các NHTM phải nộp dự trữ bắt buộc tăng lên, số vốn có thể cho vay được giảm đi, nên buộc các NHTM phải xem xét ngặt nghèo hơn các dự án cho vay. Các dự án vay vốn có tính hiệu quả không rõ ràng sẽ bị từ chối không cho vay. Đồng thời chi phí hoạt động tín dụng tăng lên, nên buộc các NHTM phải tăng lãi suất cho vay. Khi đó các doanh nghiệp cũng buộc phải cân nhắc khoản vay của mình nếu không chịu đựng nổi lãi suất cao và nếu kinh doanh không có hiệu quả, không đủ trả lãi ngân hàng.
Tuy nhiên tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với NHNo Việt Nam chỉ thấp bằng 1/2 tỷ lệ của các NHTM ở đô thị. Đồng thời tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với Quỹ tín dụng trung ương và Ngân hàng hợp tác vẫn giữ nguyên. Điều đó cho thấy, Ngân hàng Nhà nước vẫn định hướng chỉ đạo và khuyến khích mở rộng tín dụng ở khu vực nông thôn. Đây là khu vực đang có nhu cầu vốn rất lớn. Nhiều lĩnh vực sản xuất kinh doanh: lúa gạo, thuỷ hải sản, cà phê, cao su, hồ tiêu, chăn nuôi lợn, gà,... phát triển khá, có sức tiêu thụ mạnh, giá bán và giá xuất khẩu được cải thiện, nên vừa có khả năng hạn chế rủi ro cho các tổ chức cho vay, vừa thúc đẩy phát triển có hiệu quả các lĩnh vực này.
Về tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với tiền gửi bằng ngoại tệ, Quyết định số 796/2004/QĐ-NHNN (25/6/2004) của Ngân hàng Nhà nước đã có điểu chỉnh tỷ lệ này đối với các tổ chức tín dụng như sau:
Tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 12 tháng áp dụng đối với các ngân hàng thương mại Nhà nước, ngân hàng thương mại cổ phần đô thị, ngân hàng thương mại cổ phần nông thôn, ngân hàng hợp tác, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, ngân hàng liên doanh, công ty tài chính, quỹ tín dụng nhân dân trung ương là 8% trên tổng số dư tiền gửi bằng ngoại tệ dự trữ bắt buộc.
VÊn ®Ò cÇn ®Æt ra lµ ph¶i nghiªn cøu néi dung cña luËt NHNN nh»m ®a ra quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc phï hîp víi môc tiªu ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ giai ®o¹n míi trong ®ã môc tiªu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ còng nh kiÓm so¸t l¹m ph¸t lµ quan träng nhÊt.
2. T¸i chiÕt khÊu
T¸i chiÕt khÊu lµ mét c«ng cô kh¸ nh¹y c¶m trong qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh khèi lîng tiÒn tÖ vµ ®· ®îc nhµ níc cho phÐp sö dông t¹i ®iÒu 41 vµ 43 ph¸p lÖnh NHNN ViÖt Nam. Nhng trong thùc tÕ ë níc ta nh÷ng n¨m qua do thõa hëng tiÒm thÕ cña mét nÒn lu th«ng trong ®ã kh«ng ®îc phÐp tån t¹i tÝn dông th¬ng m¹i, v× vËy cha cã c¸c c«ng cô truyÒn thèng trùc tiÕp ®Ó thùc hiÖn viÖc chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu nh c¸c lo¹i kú phiÕu, th¬ng phiÕu... LuËt th¬ng m¹i níc ta míi ®îc c«ng bè vµ tõ ngµy 1-1-1998 míi cã gi¸ trÞ thi hµnh, bëi vËy nghiÖp vô chiÕt khÊu th¬ng phiÕu cña NHTM cha ®îc quy ®Þnh. Do ®ã viÖc t¸i chiÕt khÊu ®îc thùc hiÖn dùa trªn c¨n cø c¸c chøng tõ do NHTM ®· cho vay, nhng cha ®Õn h¹n c¸c doanh nghiÖp ph¶i tr¶ nî l·i. C¨n cø vµo chøng tõ ®ã NHNN cho c¸c NHTM vay l¹i nh÷ng kho¶n nî mµ c¸c NHTM ®· cho c¸c doanh nghiÖp vay. Mét mÆt NHTW cßn thùc hiÖn ph¬ng thøc "mua l¹i" c¸c dù ¸n ®· ®îc c¸c ng©n hµng thÈm ®Þnh tríc khi ®Çu t nhng NHTM kh«ng ®ñ vèn. Trong thêi gian qua do cha cã nh÷ng c«ng cô nghiÖp vô ®Ó thùc hiÖn c«ng cô l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu nªn ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam ®· sö dông h×nh thøc cho vay cÇm cè. H×nh thøc nµy ®îc thùc hiÖn b»ng c¸ch, c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ®em mét sè lo¹i giÊy tê cã gi¸ trÞ ®Õn NHTW lµm vËt thÕ chÊp ®Ó vay tiÒn. Lo¹i tÝn dông nµy nh»m gi¶i quyÕt khã kh¨n tµi chÝnh t¹m thêi cho c¸c NHTM. H×nh thøc mua l¹i c¸c dù ¸n ®Çu t t¸i cÊp vèn theo h×nh thøc cho vay thÕ chÊp mét thêi gian dµi lµ c«ng cô thay thÕ cho th¬ng phiÕu vµ kú phiÕu . Nh÷ng h¹n chÕ cña c«ng cô t¸i chiÕt khÊu ë níc ta trong thêi gian qua ®ã lµ tÊt yÕu trong thêi kú ®Çu chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng . Tuy nhiªn cïng víi c¸c c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ c«ng cô t¸i chiÕt khÊu (cha hoµn thiÖn) ®· gãp phÇn ®a tû lÖ l¹m ph¸t ë níc ta tõ møc 2 con sè ë c¸c n¨m tríc xuèng møc 1 con sè ë n¨m 1993.
3. Ho¹t ®éng thÞ trêng më
§©y lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng ®îc NHTW c¸c níc sö dông ®Ó ®iÒu hµnh cã hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ThËm chÝ mét sè ng©n hµng coi ®©y lµ c«ng cô s¾c bÐn nhÊt trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh.
Nhng ë ViÖt Nam, nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp gåm suèt 4 thËp kû qua, phï hîp víi c¬ chÕ ®ã NHNN ViÖt Nam kh«ng thÓ sö dông c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp (dù tr÷ b¾t buéc, thÞ trêng më, l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu) ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. C«ng cô ®ã chØ cã thÓ vµ trªn thùc tÕ bíc ®Çu ®· ph¸t huy t¸c dông khi hÖ thèng NHVN ®· thùc sù ®æi míi. §iÒu 21 luËt NHNN ViÖt nam ®îc quèc héi níc CHXHCN ViÖt nam kho¸ 10 kú häp thø 2 th«ng qua quy ®Þnh "NHNN thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ trêng më th«ng qua viÖc mua b¸n tÝn phiÕu kho b¹c, chøng chØ tiÒn göi, tÝn phiÕu NHNN vµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c trªn thÞ trêng tiÒn tÖ ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Quy ®Þnh trªn vÒ mÆt ph¬ng diÖn ph¸p lý luËt NHNN ViÖt Nam ®· më ra cho c«ng cô thÞ trêng më mét lèi ®i kh¸ th«ng tho¸ng, kh«ng bÞ øc chÕ bíi khÝa c¹nh nµo. Trªn thùc tÕ ë ViÖt Nam tõ n¨m 1996 ®· cã nh÷ng ®ît ho¹t ®éng cña c¸c thÞ trêng ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c, ngo¹i tÖ bªn ng©n hµng. Trong ®ã n¨m 1996 lµ 19 ®ît, n¨m 1997 lµ 35 ®ît ®Êu thÇu tr¸i phiÕu, khèi lîng tróng thÇu lµ 2912,5 tû ®ång trong ®ã c¸c c«ng ty b¶o hiÓm mua 828 tû ®ång, ¸n tæ chøc tÝn dông mua 2.084,5 tû ®ång. §iÒu nµy cho thÊy vèn n»m trong c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh cßn kh¸ nhiÒu nhng cho vay ra cã nhiÒu rñi ro. C¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh quay trë l¹i mua tÝn phiÕu kho b¹c ®Ó ®¶m b¶o an toµn vµ chèng lç. Tuy nhiªn do thÞ trêng ®Êu thÇu chØ b¸n tÝn phiÕu kho b¹c cã kú h¹n mét n¨m nªn kh«ng t¹o ra c«ng cô tiÒn tÖ ®Ó thóc ®Èy sù ra ®êi cña ho¹t ®éng thÞ trêng më cña NHTW. N¨m 1998 NHNN phèi hîp víi bé tµi chÝnh tiÕp tôc ph¸t hµnh thêng x._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- L0864.doc