Sự điều chỉnh kinh tế của nhà nước tư sản hiện đại

Lêi më ®Çu NÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc t­ b¶n nãi riªng tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2hai ®· cã rÊt nhiÒu biÕn ®æi so víi tr­íc chiÕn tranh, mét trong nh÷ng nh©n tè cã vai trß quan träng t¹o nªn nh÷ng biÕn ®æi ®ã lµ sù ®iÒu chØnh kinh tÕ cña nhµ n­íc. Víi vai trß to lín cña m×nh, Nhµ n­íc cã thÓ kÝch thich hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ b»ng hÖ thèng c¸c c«ng cô vµ chÝnh s¸ch ®· v¹ch ra. Vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc b¾t nguån tõ sù cÇn thiÕt ph¶i phèi hîp ho¹t ®éng lao ®éng chung vµ do tÝnh chÊt x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt quy ®Þnh. Lùc l­îng s¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn, tr×nh ®é x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt cµng cao th× ph¹m vi thùc hiÖn vai trß nµy cµng réng vµ møc ®é ®ßi hái cña nã cµng chÆt chÏ vµ nghiªm ngÆt. Còng nhê sù ®iÒu chØnh kinh tÕ kÞp thêi cña nhµ n­íc mµ chñ nghÜa t­ b¶n ®· v­ît qua ®­îc nguy c¬ sôp ®æ vµ t¹o nªn mét nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng m¹nh mÏ víi tr×nh ®é s¶n xuÊt rÊt cao. NhËn thøc ®­îc vai trß vµ tÇm quan träng cña nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh kinh tÕ, em ®· ®i s©u nghiªn cøu ®Ò tµi “Sù ®iÒu chØnh kinh tÕ cña nhµ n­íc t­ s¶n hiÖn ®¹i”, víi mong muèn më réng hiÓu biÕt vÒ vai trß cña nhµ n­íc ®èi víi nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi, nh­ng bµi viÕt kh«ng thÓ tr¸nh khái thiÕu sãt do giíi h¹n vÒ tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng nghiªn cøu. V× vËy, em rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña thÇy ®ª bµi viÕt ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin tr©n träng c¶m ¬n thÇy ®· h­íng dÉn ®Ó em hoµn thµnh bµi viÕt nµy. Néi dung cña sù ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña Nhµ n­íc t­ b¶n hiÖn ®¹i I - Sù ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña Nhµ n­íc t­ b¶n hiÖn ®¹i lµ ®ßi hái kh¸ch quan. 1.C¬ së lý luËn VÒ vai trß cña nhµ n­íc t­ b¶n ®­îc nhiÒu nhµ kinh tÕ næi tiÕng nghiªn cøu vµ ®· ph¸n ®o¸n ®­îc xu h­íng vËn ®éng cña nã ngay tõ khi chñ nghi· t­ b¶n míi xuÊt hiÖn. Vµ ®Æc biÖt, tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai ®Õn nay, lý luËn ®ã ®· ph¸t triÓn b»ng nhiÒu tr­êng ph¸i g¾n liÒn víi sù chØ ®¹o thùc tiÔn cña Nhµ n­íc, vµ cã hai lo¹i quan ®iÓm c¬ b¶n sau : a> Quan ®iÓm Macxit vÒ vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc trong Chñ nghÜa T­ b¶n : Do nh÷ng ®ßi hái cÊp b¸ch còng nh­ do sù ph¸t triÓn cña møc s¶n xuÊt ®Æt ra, nªn trong thêi kú tr­íc Mac-Lenin ng­êi ta chØ t×m thÊy sù nhÊn m¹nh cña Nhµ n­íc nh­ "mét c«ng cô bãc lét giai cÊp bÞ thèng trÞ" . Song, kh«ng ph¶i v× thÕ mµ vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc t­ b¶n kh«ng ®­îc ®Ò cËp hoÆc bÞ xem nhÑ trong lý luËn Macxit. Angghen ®· luËn gi¶i vÒ chøc n¨ng x· héi cña Nhµ n­íc, ng­êi viÕt :"tõ tr­íc tíi nay, c¸c x· héi vËn ®éng trong nh÷ng sù ®èi lËp giai cÊp, ®· cÇn ®Õn Nhµ n­íc nghÜa lµ mét tæ chøc cña giai cÊp bãc lét ®Ó duy tr× nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt bªn ngoµi cña nã, Nhµ n­íc lµ ®¹i biÓu chÝnh thøc cña toµn thÓ x· héi , lµ sù tæng hîp cña toµn thÓ x· héi thµnh mét nghiÖp ®oµn cã thÓ tr«ng thÊy ®­îc, nh­ng nã chØ lµ nh­ thÕ chõng nµo nã lµ Nhµ n­íc cña b¶n th©n c¸i giai cÊp ®¹i biÓu trong thêi ®¹i cña m×nh cho toµn thÓ x· héi. Khi ph©n tÝch vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc F.¡ngghen cßn nhÊn m¹nh : X· héi ®Î ra nh÷ng chøc n¨ng chung nhÊt ®Þnh mµ thiÕu chóng th× kh«ng thÓ ®­îc. Nh÷ng ng­êi ®­îc chØ ®Þnh ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng ®ã ®· t¹o ra trong lßng x· héi mét lÜnh vùc ph©n c«ng lao ®éng míi vµ ®ång thßi hä còng cã lîi Ých ®Æc biÖt trong mèi quan hÖ víi nh÷ng ng­êi giao tr¸ch nhiÖm cho hä vµ trë nªn ®éc lËp h¬n trong quan hÖ ®èi víi ng­êi ®ã. Nhµ n­íc xuÊt hiÖn, víi lùc l­îng míi cã tÝnh ®éc lËp nµy t¸c ®éng l¹i nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhê ®éc lËp t­¬ng ®èi vín cã cña m×nh, ®ã lµ t¸c ®éng cña hai thÕ lùc kh«ng gièng nhau, mét mÆt lµ qu¸ tr×nh kinh tÕ , mÆt kia lµ lùc l­îng chÝnh trÞ míi. Qua ®ã ta thÊy Nhµ n­íc cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc ®iÒu tiÕt kinh tÕ : => Mét lµ : Nhµ n­íc sinh ra nh»m thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng x· héi chung, nh­ng khi tån t¹i lµ mét lùc l­îng chÝnh trÞ míi, nã kh«ng chØ cã ®­îc nhê nh÷ng lîi Ých ®Æc biÖt mµ cßn cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi trong quan hÖ víi c¸c lùc l­îng x· héi, ng­êi ®· giao phã tr¸ch nhiÖm cho nã. NÕu Nhµ n­íc sinh ra nh»m thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng x· héi chung th× mét trong nh÷ng chøc n¨ng x· héi chung ®ã lµ lµm chøc n¨ng mét nh¹c tr­ëng ®øng ra ®iÒu hµnh phèi hîp kh«ng ph¶i mét kh©u, mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®¬n lÎ, mµ lµ c¶ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi - Ph¶i lµ chøc n¨ng x· héi chung quan träng nhÊt mµ Nhµ n­íc ph¶i ®¶m nhËn. Song sù ®iÒu hµnh ®ã cña Nhµ n­íc s©u hay n«ng, toµn diÖn hay bé phËn, gi¸n tiÕp hay trùc tiÕp lµ tuú thuéc vµo nhu cÇu cña s¶n xuÊt. Vµ nhu cÇu nµy l¹i do sù ®ßi hái gi¶i phãng søc s¶n xuÊt x· héi ®Æt ra. NÕu trong giai ®o¹n h×nh thµnh cña Chñ nghÜa T­ b¶n, c¸c quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn cßn chiÕm ­u thÕ ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt T­ b¶n chñ nghÜa vµ do ®ã k×m h·m sù ph¸t triÓn cña s÷c s¶n xuÊt th× Nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ mét tæ chøc quan träng nhÊt cña kiÕn tróc th­îng tÇng gi÷ vai trß t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi cña c¸c quan hÖ kinh tÕ T­ b¶n chñ nghÜa, b¶o vÖ nã ph¸t triÓn. => Hai lµ, nhê cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi trong quan hÖ víi c¸c lùc l­îng x· héi mµ Nhµ n­íc cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng trë l¹i qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi. §©y kh«ng ph¶i lµ sù t¸c ®éng mét chiÒu mµ lµ sù t¸c ®éng qua l¹i, mét bªn lµ lùc l­îng chÝnh trÞ chñ ®éng ®¹i diÖn cho x· héi, mét bªn lµ c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ kh¸ch quan.Trong giai ®o¹n ®éc quyÒn T­ b¶n chñ nghÜa, lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn m¹nh mÏ, qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung t­ b¶n ®· ®¹t tíi quy m« lín tÝnh x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt ®· ®¹t tíi tr×nh ®é cao,trong nÒn s¶n xuÊt diÔn ra nhiÒu qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi v­ît khái tµm tay cña c¸c nhµ T­ b¶n thËm chÝ cña c¶ giai cÊp t­ s¶n, lµm cho nÒn kinh tÕ l©m vµo tr¹ng th¸i khñng ho¶ng, x· héi r¬i vµo t×nh tr¹ng thiÕu æn ®Þnh. Tr­íc thùc tr¹ng ®ã, Nhµ n­íc ph¶i can thiÖp s©u vµo sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ , kh«i phôc l¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng t­¬ng ®èi tõ ®ã æn ®Þnh trËt tù x· héi. b> Quan ®iÓm t­ s¶n vÒ vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc trong Chñ nghÜa T­ b¶n . Kh¸c víi c¸c nhµ lý luËn Macxit, nh÷ng ng­êi t×m c¨n nguyªn sù t¨ng c­êng vai trß kinh tÕ vµ sù chÝn muåi c¸c chøc n¨ng kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n­íc T­ b¶n ë c¸c mèi quan hÖ néi t¹i cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt Chñ nghÜa T­ b¶n, J.M. Keynes t×m nã ë quy luËt t©m lý x· héi c¬ b¶n tøc lµ ë c¸c mèi liªn hÖ kinh tÕ x· héi næi lªn bÒ mÆt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trùc tiÕp vµ ë thÞ tr­êng, trong c¸c hµnh vi ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ do quy luËt t©m lý chi phèi. Keynes cho r»ng Chñ nghÜa T­ b¶n ph¸t triÓn ®Õn mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh th× c¬ chÕ tù ®iÒu chØnh cña thÞ tr­êng kh«ng ®ñ søc dËp t¾t khñng ho¶ng kinh tÕ vµ thÊt nghiÖp. T¹i ho¹ do khñng ho¶ng vµ thÊt nghiÖp ®æ lªn ®Çu ng­êi lao ®éng ®· thóc ®Èy hä lËt ®æ chÕ ®é Chñ nghÜa T­ b¶n. Nguyªn nh©n ®Çu tiªn cña tai ho¹ nµy lµ sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ lµm cho thu nhËp t¨ng lªn vµ cïng víi nã lµm t¨ng tiªu dïng nh­ng møc tiªu dïng t¨ng lªn kh«ng cïng møc t¨ng thu nhËp, th­êng thÊp h¬n møc t¨ng thu nhËp, do b¶n chÊt tiÕt kiÖm cña con ng­êi chi phèi. B¶n chÊt ®ã ®­îc thÓ hiÖn ë t¸m phÈm ch©t : ThËn träng, nh×n xa, tÝnh to¸n, tham väng, tù lËp, kinh doanh, kiªu h·nh vµ hµ tiÖn. §èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi bèn yÕu tè t¨ng nhu cÇu lµ : Déng lùc kinh doanh, b¶o ®¶m tiÒn mÆt, c¶i tiÕn qu¶n lý, thËn träng tµi chÝnh ®· lµm cho tæng cÇu x· héi kh«ng ®ñ. Nguyªn nh©n thø ®Õn t×nh tr¹ng tæng cÇu kh«ng ®ñ lµ tû suÊt lîi nhuËn thÊp h¬n tû suÊt lîi tøc lµm cho c¸c nhµ t­ b¶n thÝch duy tr× t­ b¶n cña m×nh d­íi h×nh thøc tiÒn tÖ. Qua ®ã cho thÊy tiÕt kÖm kh«ng chØ chÞu ¶nh h­ëng cña thu nhËp mµ cßn chÞu ¶nh h­ëng cña c¶ lîi tøc. Hai nh©n tè nµy quan hÖ tû lÖ thuËn víi møc tiÕt kiÖm vµ tû lÖ ngÞch víi l­îng ®Çu t­ t­ b¶n. ¤ng cßn cho r»ng sù vËn ®éng cña nÒn s¶n xuÊt Chñ nghÜa T­ b¶n cã nh¹y c¶m rÊt cao ®èi víi møc lîi tøc. NÒn kinh tÕ sÏ g¸nh chÞu hËu qu¶ ngay nÕu lîi tøc t¨ng cao, sè d­ tiÕt kiÖm lín, ®Çu t­ gi¶m vµ sè thÊt nghiÖp sÏ t¨ng lªn. Vµ ®iÒu ®ã g©y ra nguy c¬ bïng nç x· héi. Muèn cho x· héi æn ®Þnh Nhµ n­íc ph¶i can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ, vµo thÞ tr­êng, ph¶i huy ®éng ®­îc c¸c nguån t­ b¶n nhµn rçi ®Ó më mang c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm t¨ng thu nhËp cho d©n c­, lµm cho nhu cÇu tiªu dïng t¨ng lªn, t¨ng gi¸ c¶ hµng ho¸, t¨ng thu nhËp cña nhµ kinh doanh, t¨ng hiÖu qu¶ cña t­ b¶n ®Çu t­, lµm cho nã vËn ®éng nhÞp nhµng vµ t¨ng tr­ëng theo chØÒu h­íng lµnh m¹nh . Sù can thiÖp nµy ph¶i t¸c ®éng vµo c¸c nh©n tè kÝch thÝch nh©n tè tæng cÇu ®Çy ®ñ. Hai quan ®iÓm trªn ta thÊy quan ®iÓm thø nhÊt mµ ¡ngghen lµ ®¹i diÖn sÏ dÉn tíi viÖc v¹ch râ b¶n chÊt cña ®iÒu chØnh kinh tÕ Chñ nghÜa T­ b¶n, chØ râ c¸c quy luËt kinh tÕ Chñ nghÜa T­ b¶n quy ®Þnh kh¶ n¨ng vµ giíi h¹n cña ®iÒu chØnh kinh tÕ b»ng Nhµ n­íc. Cßn quan ®iÓm thø hai lµ ®¹i diÖn lµ Keynes th× l¹i ®i tíi viÖc v¹ch râ c¬ chÕ ®iÒu chØnh kinh tÕ vµ m« h×nh ®iÒu chØnh hiÖu qu¶ mµ Nhµ n­íc t­ b¶n sö dông trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña m×nh. Keynes lÊy xuÊt ph¸t ®iÓm cho hÖ thèng lý luËn cña m×nh tõ viÖc ph©n tÝch quy luËt t©m lý x· héi c¬ b¶n trªn thùc tÕ ®ã lµ c¸ch tiÕp cËn nh÷ng vÊn ®Ò then chèt cña hÖ thèng ®iÒu chØnh kinh tÕ, lµ sù vËn ®éng cña tæng s¶n phÈm x· héi d­íi h×nh thøc tiÒn tÖ vµ ¶nh h­ëng cña Nhµ n­íc t­ b¶n ®Õn qu¸ tr×nh vËn ®éng th«ng qua hÖ thèng tµi chÝnh , tÝn dông. §ã kh«ng ph¶i lµ hiÖn t­îng bÒ ngoµi cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi mµ lµ mèi quan hÖ qua l¹i cña kinh tÕ vÜ m«, cña c¬ chÕ kinh tÕ , thiÕu nã kh«ng mét chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi nµo cña Nhµ n­íc ®­îc c¬ së hiÖn thùc trªn c¬ së c¸c mèi liªn hÖ nµy Keynes x©y dùng ®­îc m« h×nh ®iÒu chØnh kinh tÕ th«ng qua cÊu tróc cña hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ dùa trªn hai trô cét c¬ b¶n lµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ. T¸n thµnh víi quan ®iÓm cña Keynes vÒ viÖc Nhµ n­íc ph¶i can thiÖp s©u vµo qu¸ tr×nh vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ , song M.Friedman cho r»ng sù vËn ®«ng cña nÒn kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa cã mèi quan hÖ t­¬ng hç víi sù vËn ®«ng cña khèi l­îng tiÒn tÖ trong l­u th«ng. Së dÜ nÒn kinh tÕ l©m vµo tr¹ng th¸i tr× trÖ hoÆc th­êng xuyªn x¶y ra c¸c cuéc khñng ho¶ng vµ c¸c có sèc kinh tÕ lµ do Nhµ n­íc ®­a vµo l­u th«ng mét khèi l­îng tiÒn tÖ qu¸ lín hoÆc qu¸ nhá. NÕu trong thùc tÕ , Nhµ n­íc ®­a vµo l­u th«ng mét khèi l­îng tiÒn tÖ l¬n h¬n khèi l­îng cÇn thiÕt sÏ lµ cho thu nhËp danh nghÜa t¨ng cao h¬n thu nhËp thùc tÕ, do ®ã sÏ kÝch thÝch l·i xuÊt thÞ tr­êng (l·i suÊt danh nghÜa) t¨ng cao lµm biÕn d¹ng tØ lÖ l·i xuÊt tõ ®ã dÉn ®Õn ®ång tiÒn mÊt gi¸, t¨ng tèc ®é l¹m ph¸t vµ gi¸ c¶. HÖ qu¶ nµy kh«ng chØ lµm xÊu ®i nhanh ®iÒu kiÖn t¸i s¶n xuÊt x· héi mµ cßn lµm mÊt æn ®Þnh x· héi. M.Friedman ®· ®­a ra kÕt luËn: C¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m« nh­ tæng s¶n l­îng, c«ng ¨n viÖc lµm vµ gi¸ c¶…chñ yÕu chÞu sù ¶nh h­ëng cña viÖc ®iÒu chØnh tiÒn tÒ trong l­u th«ng cña Nhµ n­íc, tøc nã ¶nh h­ëng tíi chÝnh s¸ch chñ yÕu trong m« h×nh ®iÒu chØnh kinh tÕ cña Nhµ n­íc. Theo c¸c nhµ kinh tÕ träng cung , th× lý thuyÕt vµ m« h×nh Keynes nh»m vµo gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ó kinh tÕ, x· héi ng¾n h¹n. Nã chØ cã hiÖu qu¶ vµ t¸c dông trong nh÷ng ®iÒu kiÖn t¸i s¶n xuÊt x· héi ng¾n h¹n khi c¸c ®iÒu kiÖn naú xÊu ®i th× m« h×nh Keynes sÏ kÐm hiÖu lùc trong nhiÒu tr­êng hîp trë nªn ph¶n t¸c dông. Nhµ n­íc muèn t¸c ®éng vµo sù vËn ®éng vµo nÒn kinh tÕ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Æc biÖt khi c¸c ®iÒu kiÖn t¸i s¶n xuÊt x· héi ®ang xÊu ®i th× chÝnh phñ ph¶i ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch cña m×nh nh»m vµo gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi dµi h¹n mµ ®èi t­îng cña nã thuéc phÝa cung trªn thÞ tr­êng. Theo A.LAFFER c¸c yÕu tè cung, cÇu biÕn ®éng trong mét chu tr×nh khÐp kÝn vµ tù nã t¹o ra mét thÕ n¨ng cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt. NÕu Nhµ n­íc chØ t¸c ®éng vµo mét vµi nh©n tè cã tÝnh côc bé, nhÊt thêi th× kh«ng mang l¹i kÕt qu¶ mong muèn. Do ®ã muèn cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh ph¶i t¸c ®éng vµo c¸c nh©n tè mang l¹i hiÖu qu¶ l©u dµi mµ phÇn lín nh©n tè ®ã thuéc yÕu tè cung. Cã ba yÕu tè c¬ b¶n t¹o ra sù t¨ng tr­ëng æn ®Þnh vµ l©u dµi : Lao ®éng, nguån vèn, tiÕn bé khoa häc kü thuËt, sè khèi l­îng lao ®éng lín, chÊt l­îng lao ®éng cao sÏ t¹o ra nhiÒu gi¸ trÞ cho nhµ t­ b¶n vµ sù giµu cã cña ®Êt n­íc, cßn viÖc t¹o ra ®­îc mét c¬ chÕ hîp lý ®Ó khai th¸c tèi ®a c¸c nguån vèn sÏ lµ tiÒn ®Ò ®Ó c«ng nghiÖp ho¸ vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Vµ tiÕn bé khoa häc kü thuËt, nh©n tè c¬ b¶n t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi vµ còng lµ nh©n tè quan träng t¹o ra chÊt l­îng nÒn kinh tÕ . H¬n n÷a nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng còng cã nh÷ng mÆt tr¸i vµ mÆt ph¶i cña nã. Tr­íc hÕt, kinh tÕ thÞ tr­êng ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®én, n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt. Kinh tÕ thÞ tr­êng lÊy lîi nhuËn lµm ®éng lùc do ®ã ®Ó thu ®­îc lîi nhuËn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i th­êng xuyªn ¸p dông c¸c kü thuËt míi hîp lý ho¸ s¶n xuÊt lµm cho n¨ng xuÊt lao ®éng x· héi t¨ng lªn nhê ®ã mµ kinh tÕ thÞ tr­êng tuy míi ra ®êi ®Õn nay kho¶ng n¨m thÕ kû ®· t¹o ra mét lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi cao ch­a tõng thÊy trong lÞch sö loµi ng­êi. =>thø hai, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã tÝnh n¨ng ®éng vµ kh¶ n¨ng thÝch nghi nhanh trãng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tån t¹i mét nguyªn t¾c ng­êi nµo ®­a ra thÞ tr­êng hµng ho¸ tr­íc tiªn ng­êi ®ã sÏ thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn h¬n. MÆt kh¸c, nÕu nhËn thøc ®­îc s¶n phÈm cña m×nh kh«ng cã ng­êi mua hoÆc l­îng cÇu gi¶m dÇn th× ng­êi s¶n xuÊt sÏ kh«ng s¶n xuÊt n÷a. §iÒu ®ã dÉn tíi sù tiÕt kiÖm hao phÝ lao ®éng x· héi. V× vËy, trong kinh tÕ thÞ tr­êng lu«n lu«n diÔn ra sù ®æi míi, nhiuÒ s¶n phÈm tr­íc ®©y vÉn b¸n nay mÊt ®i v× kh«ng cã nhu cÇu, nhiÒu s¶n phÈm míi víi chÊt l­îng, quy c¸ch, phÈm chÊt ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n. =>Thø ba, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô. §ã lµ mét nÒn kinh tÕ d­ thõa chø kh«ng ph¶i nÒn kinh tÕ thiÕu hôt. Do vËy, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t¹o ®iÒu kiÖn nhu cÇu vËt chÊt ®Ó tho· m·n ngµy mét tèt h¬n nhu cÇu vËt chÊt, v¨n ho¸ vµ sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña con ng­êi. Tuy nhiªn kinh tÕ thÞ tr­êng còng cã mÆt tr¸i cña nã. §ã tr­íc hÕt lµ t×nh tr¹ng khñng ho¶ng vµ thÊt nghiÖp. Khñng ho¶ng s¶n xuÊt thõa lµ ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn. ë ®©y hµng ho¸ s¶n xuÊt ra cung v­ît cÇu cã thÓ thanh to¸n dÉn tíi t×nh tr¹ng d­ thõa hµng ho¸. G¾n liÒn víi khñng ho¶ng lµ thÊt nghiÖp, mét c¨n bÖnh nan gi¶i cña thÞ tr­êng. ChÝnh v× vËy mµ c¸c chñ thÓ kinh tÕ ho¹t ®«ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lu«n lu«n chÞu nhiÒu ®éng vµ rñi ro, hä cÇn ®­îc nhµ n­íc cung cÊp c¸c th«ng tin kÞp thêi vµ chÝnh x¸c. Tr­íc hÕt c¸c th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ chÝnh s¸ch vµ sù thay ®æi cña c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc ®­a ra ®Ó ®iÒu chØnh kinh tÕ . Thø n÷a lµ nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng mµ nhµ n­íc ë tÇm vÜ m« cã thÓ biÕt vµ dù ®o¸n ®­îc còng cÇn ph¶i th«ng b¸o kÞp thêi cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ . V× ®èi víi c¸c nhµ kinh doanh ®iÒu chØnh ®ã sÏ gióp hä ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh kÞp thêi ®Ó chØ ®¹o s¶n xu©t. Cßn ng­êi tiªu dïng th«ng tin ®ã còng gióp hä thu xÕp viÖc chi tiªu, mua s¾m hîp lý, ®Æc biÖt gióp hä l­êng tr­íc ®­îc nh÷ng nguy c¬ mÊt viÖc lµm ®Ó cã nh÷ng øng phã kÞp thêi. Nhµ n­íc ngoa× viÖc thu thËp th«ng tin vµ cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ biÕt vÒ nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ cña m×nh còng cÇn ph¶i n¾m ®­îc nh÷ng ý kiÕn cña c¸c nhµ kinh doanh vµ nguyÖn väng cña nh©n d©n ®Ó ra c¸c quyÕt s¸ch kÞp thêi. §ã lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ hµi hoµ, hîp lý, b¶o ®¶m nÒn kinh tÕ vËn ®éng, ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh. Mét hËu qu¶ kh¸c cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng, kh«ng khÝ, nguån n­íc, tµn ph¸ ®Êt ®ai, rõng ®Çu nguån v× ®Ých lîi nhuËn. Song viÖc thu nhiÒu lîi nhuËn th× cã lîi cho c¸ nh©n cßn sù tµn ph¸ cña m«i tr­êng th× x· héi ph¶i g¸nh chÞu. Cuèi cïng lµ t×nh tr¹ng ®éc quyÒn xo¸ bá tù do c¹nh tranh lµm nÒn kinh tÕ mÊt tÝnh hiÖu qu¶. TÊt c¶ nh÷ng h¹n chÕ ®ã ®ßi hái ph¶i cã sù can thiÖp cña Nhµ n­íc vµo nÒn kinh tÕ ®Ó ®¶m b¶o sù æn ®Þnh, c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶. §Æc ®iÓm quan träng nhÊt trong qu¸ tr×nh tiÕn triÓn cña c¸c t­ t­ëng kinh tÕ t­ s¶n vÒ ®iÒu chØnh kinh tÕ b»ng Nhµ n­íc hiÖn nay lµ sù phôc håi vµ t«n träng c¸c nguyªn t¾c tù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng. Nhµ n­íc can thiÖp vµo kinh tÕ ë c¶ tÇm vi m« vµ vÜ m«. ë tÇm vÜ m«, Nhµ n­íc sö dông c¸c c«ng cô nh­ l·i suÊt, chÝnh s¸ch tÝn dông, ®iÒu tiÕt l­u th«ng tiÒn tÖ, l¹m ph¸t, thuÕ, b¶o hiÓm, trî cÊp, ®Çu t­ ph¸t triÓn … Cßn ë tÇm vi m«, Nhµ n­íc trùc tiÕp ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch vô c«ng céng. 2. C¬ së thùc tiÔn a) Nh÷ng chØ tiªu vÒ l­îng thÓ hiÖn vai trß ngµy cµng t¨ng cña Nhµ n­íc ®èi víi qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt TBCN Trong thùc tiÔn khã cã thÓ l­îng ho¸ chÝnh x¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña nhµ n­íc ®Æc biÖt lµ hµnh vi ®iÒu chØnh ®èi víi c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ, song qua sù biÕn ®æi cña c¸c chØ tiªu vÒ l­îng ë c¸c ngµnh, lÜnh vùc mµ Nhµ n­íc trùc tiÕp t¸c ®éng vµo ta còng cã thÓ nhËn biÕt ®­îc ë møc t­¬ng ®èi xu h­íng cña ho¹t ®éng nµy . Cã thÓ thÊy râ vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc qua c¸c biÓu hiÖn sau: Thø nhÊt, sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, ë c¸c n­íc t­ b¶n chñ chèt, c¸c xÝ nghiÖp nhµ n­íc do chÝnh phñ quèc h÷u ho¸ vµ trùc tiÕp ®Çu t­ x©y dùng ®· cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ. T¹i Ph¸p, sè c¸n bé c«ng nh©n viªn trong khu vùc quèc doanh chiÕm tíi 11% tæng sè c¸n bé c«ng nh©n viªn c¶ n­íc, sè doanh nghiÖp quèc doanh chiÕm 18% trong tæng sè doanh nghiÖp c«ng, th­¬ng nghiÖp toµn quèc. ë Italia con sè t­¬ng øng lµ 11,5% vµ 8%. ë CHLB §øc, BØ, Hµ Lan kho¶ng 8 - 9% vµ 5 - 9%. VÒ ®Çu t­ nhµ n­íc trªn tæng sè vèn ®µu t­ s¶n xuÊt ë c¸c quèc gia trªn b×nh qu©n kho¶ng 15 - 34%. Thø hai, nhµ n­íc chuyÓn mét phÇn rÊt lín thu nhËp tµi chÝnh thµnh T­ b¶n tµi chÝnh. Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2, sè t­ b¶n tµi chÝnh do nhµ n­íc n¾m gi÷ t¨ng lªn vµ trë thµnh bé phËn quan trong trong cÊu thµnh t­ b¶n nhµ n­íc. Theo thèng kª cña quÜ tiÒn tÖ quèc tÕ IMF ®Õn n¨m 1989 sè thu nhËp tµi chÝnh do chÝnh phñ trung ­¬ng c¸c n­íc t­ b¶n n¾m gi÷ chiÕm tØ trong 27% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c n­íc nµy. Trong ®ã, MÜ lµ 20,45%; CHLB §øc lµ 29,23%; Ph¸p lµ 40,87%; Italia lµ 38,16%; Anh lµ 35,75% vµ chiÕm 1/4 - 2/5 GNP cña c¸c n­íc ®ã. Ngoµi ra, qua NHTW, nhµ n­íc t­ b¶n ph¸t hµnh tiÒn vµ kiÓm so¸t l­u th«ng tiÒn tÖ. Nhµ n­íc cÇn lËp ra c¸c tæ chøc tµi chÝnh chÝnh phñ, nh÷ng tæ chøc tµi chÝnh nµy ®· ph¸t huy vµi trß quan trong träng ®êi sèng kinh tÕ. Trong n¨m tµi kho¸ 1981, kim ng¹ch cho vay ®Çu t­ cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh c«ng céng cña NhËt b¶n b»ng 43% tæng kim ng¹ch ®Çu t­ cho vay trong c¶ n­íc. ViÖc nhµ n­íc gi÷ vÞ trÝ chñ ®¹o trong ®iÒu chØnh hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ ®· t¹o ra cho nhµ n­íc mét ­u thÕ tuyÖt ®èi tr­íc c¸c tæ chøc ®éc quyÒn, vµ nhê hÖ thèng nµy, nhµ n­íc cã thÓ chñ ®éng ®iÒu chØnh ®­îc ho¹t ®éng kinh doanhcña t­ b¶n t­ nh©n, dï ®ã lµ tËp ®oµn t­ b¶n lín. =>Thø ba, trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ nhµ n­íc sö dông c¸c c«ng cô nh­ tµi chÝnh, tiÒn tÖ…®Ó can thiÖp vµ ®iÒu chØnh kinh tÕ. Theo thèng kª, qui m« vµ møc ®é nhµ n­íc can thiÖp vµo kinh tÕ, n¨m 1988, tû träng chi ng©n s¸ch cña Mü lµ 36,2% GNP, khèi céng ®ång kinh tÕ ch©u ¢u (EEC) lµ 49,9% GNP. Sè ng­êi lµm viÖc cho chÝnh phñ trung ­¬ng chiÕm 1,5% so víi sè ng­êi cã n¨ng lùc lµm viÖc (kh«ng kÓ qu©n nh©n) trong vßng 20 n¨m con sè nµy ®· t¨ng gÊp 3 lÇn . Chi tiªu cña nhµ n­íc t¨ng lªn, ë Mü tõ 3 tû USD (1913) ®Õn cuèi n¨m 70 ®· t¨ng lªn trªn 400 tû USD. Nh÷ng biÕn ®æi vÒ l­îng ph¶n ¸nh kh«ng chØ sù t¨ng tr­ëng ho¹t ®éng kinh tÕ cña nhµ n­íc t­ b¶n mµ cßn nãi lªn sù t¨ng tr­ëng vai trß cña nhµ n­íc ®èi víi vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ TBCN. b)Nh÷ng chØ tiªu chÊt l­îng ph¶n ¸nh ®iÒu chØnh kinh tÕ cña nhµ n­íc ngµy cµng trë thµnh nh©n tè quyÕt ®Þnh ®èi víi qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt TBCN. Tr­íc chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, nhµ n­íc t­ b¶n ®· tÝch cùc can thiÖp vµo ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Song xÐt vÒ vai trß cña c¸c n­íc trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt TBCN th× ®ã chØ lµ ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt bªn ngoµi, øng phã nhÊt thêi ®èi víi c¸c ®ét biÕn kinh tÕ.Vµo thêi k× khñng ho¶ng kinh tÕ, nhµ n­íc ra søc t¨ng nhu cÇu x· héi, lµm dÞu m©u thuÉn gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Trong thêi chiÕn, nhµ n­íc tËp trung c¸c nguån lùc vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt qu©n sù, thu hÑp c¸c nhu cÇu h­íng vµo phôc vô chiÕn tranh. Tõ sau chiÕn tranh tíi nay, nhµ n­íc t­ b¶n ®· can thiÖp toµn diÖn vµo ®êi sèng kinh tÕ x· héi, ®éng ch¹m tíi mäi ngµnh kinh tÕ, thÊm s©u vµo mäi lÝnh vùc vµ mäi kh©u cña t¸i s¶n xuÊt, bao trïm c¶ ho¹t ®éng kinh tÕ trong n­íc vµ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. §ã lµ ho¹t ®éng kinh tÕ mang tÝnh phæ biÕn, th­êng xuyªn vµ æn ®Þnh. TÝnh chÊt th­êng xuyªn trong ho¹t ®éng ®iÒu chØnh kinh tÕ cña nhµ n­íc t­ b¶n biÓu hiÖn ë chç nhµ n­íc ®Æt ra thÓ chÕ can thiÖp vµo kinh tÕ nh­ thÓ chÕ tµi chÝnh, tiÒn tÖ kÕt hîp víi c¸c s¾c lÖnh hµnh chÝnh vµ c¸c ®¹o luËt kinh doanh lµm cho ho¹t ®éng ®iÒu chØnh kinh tÕ cña nhµ n­íc t­ b¶n cã tÝnh ph¸p lý m¹ch l¹c. Ngoµi ra, nhµ n­íc chuyÓn sù ®iÒu tiÕt ng¾n h¹n lµ chñ yÕu sang ®iÒu chØnh kinh tÕ theo chu tr×nh, kÕ ho¹ch trung h¹n vµ dµi h¹n kÕt hîp víi ®iÒu tiÕt ng¾n h¹n. Trong ®ã, coi ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ theo chu tr×nh, kÕ ho¹ch gi÷ vÞ trÝ chñ ®¹o, quyÕt ®Þnh sù t¨ng tr­ëng l©u dµi cña nÒn kinh tÕ, cßn ®iÒu tiÕt ng¾n h¹n chØ nh»m øng phã, söa ch÷a nh÷g sai lÖch qu¸ lín trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ. ViÖc t¨ng c­êng phèi hîp kinh tÕ quèc tÕ còng lµ mét tiªu thøc quan träng nãi lªn tÝnh chÊt th­êng xuyªn trong ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña nhµ n­íc t­ b¶n. Tr­íc chiÕn tranh thÕ giíi thø hai c¸c c¬ quan ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña nhµ n­íc chØ ®­îc thiÕt lËp mçi khi x¶y ra chiÕn tranh hoÆc khñng ho¶ng kinh tÕ, sau ®ã phÇn lín c¸c c¬ quan nµy bÞ gi¶i thÓ. Tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai ®Õn nay, nhµ n­íc lËp ra mét lo¹t c¬ quan ®iÒu tiÕt kinh tÕ ho¹t ®éng æn ®Þnh. TÝnh chÊt phæ biÕn, toµn diÖn th­êng xuyªn vµ æn ®Þnh trong vai trß ®iÒu chØnh kinh tÕ cña nhµ n­íc cßn biÓu hiÖn ë sù thay ®æi cña c¸c gi¶i ph¸p vµ tÝnh phï hîp cña chóng trong thùc tiÔn. NÕu tr­íc chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, biÖn ph¸p chñ yÕu mµ nhµ n­íc t­ b¶n th­êng sö dông trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ lµ gi¶ ph¸p hµnh chÝnh th× nay lµ c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ, ®­îc sö dông phæ biÕn vµ chiÕm tû träng lín trong c¸c gi¶i ph¸p t¸c ®éng. §Æc biÖt, ®èi víi khu vùc kinh tÕ t­ nh©n nhµ n­íc chñ yÕu dïng c¸c c«ng cô ®ßn bÈy kinh tÕ ®Ó h­íng dÉn kinh doanh theo ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc. Nh­ vËy, sù can thiÖp cña nhµ n­íc t­ b¶n vµo kinh tÕ lµ mét qu¸ tr×nh biÕn chuyÓn tõ sè l­îng sang chÊt l­îng, do ®ã vai trß cña nhµ n­íc ®· chuyÓn tõ yÕu tè bªn ngoµi, yÕu tè t¹o m«i tr­êng thµnh yÕu tè bªn trong cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt TBCN vµ trë thµnh mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh sù vËn ®éng cña qu¸ tr×nh nµy. c, Nh÷ng nguyªn nh©n kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi dÉn ®Õn t¨ng c­êng vai trß kinh tÕ cña nhµ n­íc t­ b¶n. Thø nhÊt tho¸t khái chiÕn tranh ThÕ giíi thø hai (trõ Mü) nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc tham chiÕn ®Òu bÞ tµn ph¸ vµ suy yÕu. §Ó kh«i phôc l¹i nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc ®ßi hái sù cè g¾ng v­ît bËc cña toµn x· héi, sù tËp trung cao ®é c¸c tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc vµ sù thèng nhÊt trªn qui m« x· héi. Ngoµi nhµ n­íc kh«ng cã mét tæ chøc t­ b¶n nµo thùc hiÖn ®­îc dï ®ã lµ mét tËp ®oµn t­ b¶n khæng lå. Thø hai, sau chiÕn tranh thÕ giãi thø hai, CNTB bÞ ®Æt tr­íc th¸ch thøc mang tÝnh sèng cßn bëi phong trµo déc lËp dËn téc trªn toµn thÕ giíi ®ang cao, hÖ thèng thùc d©n cò bÞ tan d·, mét sè n­íc §«ng ©u vµ Ch©u ¸ t¸ch khái hÖ thèng TBCN b­íc lªn con ®­êng x· héi chñ nghÜa lµm cho lùc l­îng cña thÕ giíi x· héi chñ nghÜa lín m¹nh. Tr­íc th¸ch thøc cã tÝnh " sèng cßn", "ai th¾ng ai" ®ã ®ßi hái tÊt c¶ c¸c n­íc TBCN ph¶i liªn kÕt nh»m chèng l¹i c¸c lùc l­îng ph¸ vì hÖ thèng TBCN. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô bøc thiÕt ®ã ph¶i cã sù liªn minh quèc tÕ toµn diÖn c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, qu©n sù gi÷a c¸c quèc gia. Do ®ã, nhµ n­íc t­ b¶n buéc ph¶i can thiÖp vµo c¸c qóa tr×nh kinh tÕ vµ n¾m trong tay nh÷ng tiÒm lùc kinh tÕ lín m¹nh ®Ó phèi hîp hµnh ®éng. §ång thêi, nhµ n­íc t­ b¶n còng ph¶i chñ ®éng c¶i c¸ch l¹i mèi quan hÖ kinh tÕ truyÒn thèng vèn lµ nh÷ng quan hÖ g©y ra bïng næ kinh tÕ, x· héi, ®Èy chñ nghÜa t­ b¶n l©m vµo c¹nh tranh vµ khñng ho¶n nÆng nÒ. Thø ba, nguyªn nh©n s©u xa cña qu¸ tr×nh t¨ng c­êng vai trß kinh tÕ cña nhµ n­¬c TB ph¶i b¾t nguån tõ sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña søc s¶n xuÊt x· héi. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ lÇn thø ba lµ b­íc nh¶y vät míi cña lùc l­îng s¶n xuÊt sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai khiÕn tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt t¨ng lªn m¹nh mÏ lµm cho ®éc quyÒn t­ nh©n kh«ng thÓ thÝch øng næi. nã ®ßi hái ®éc quyÒn nhµ n­íc ph¶i ®­îc ph¸t triÓn ®ñ møc ®Ó can thiÖp toµn diÖn vµo kinh tÕ. Ta biÕt r»ng, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ lÇn ba ®­a tíi sù ra ®êi hµng lo¹t ngµnh s¶n xuÊt míi nh­: ®iÖn tö, n¨ng l­îng h¹t nh©n, hµng kh«ng vò trô…ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh nµy ®ßi hái ph¶i cã nguån vèn khæng lå, c¬ së h¹ tÇng hiÖn ®¹i, cã ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ ®­îc ®µo t¹o toµn diÖn, cã sù b¶o ®¶m x· héi tèt vµ æn ®Þnh…®Ó cã ®­îc nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa, c¸c nhµ t­ b¶n ph¶i dùa vµo nhµ n­íc, ñng hé nhµ n­íc nh­ ng­êi ®¹i diÖn chung cho lîi Ých cña mïnh vµ chÊp nhËn sù ®iÒu phèi kinh tÕ cña nhµ n­íc nh­ nh©n tè cÇn thiÕt cho sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña hä.H¬n n÷a, xÐt trªn gãc ®é lîi Ých c¸ nh©n mµ mét t­ b¶n theo ®uæi th× viÖc ®Çu t­ vµo c¸c c¬ së h¹ tÇng vèn ®Çu t­ lín, tØ suÊt lîi nhuËn thÊp, thêi gian thu vèn chËm, cho dï ®ã lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn chung nh­ng kh«ng hÊp dÉn t­ b¶n t­ nh©n. §Æc biÖt lµ ®Çu t­ vµo nghiªn cøu khoa häc, ph¸t triÓn sù nghiÖp gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®ßi hái mét kho¶n ®Çu t­ v« cïng lín, thêi gian dµi. lîi Ých mµ c¸c ho¹t ®éng nµy mang l¹i xÐt trªn gi¸c ®ékinh doanh t­ nh©n l¹i rÊt nhá, do ®ã t­ ban t­ nh©n chuyÓn sang nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ ng­êi ®¹i biÓu cho x· héi g¸nh v¸c. T­ b¶n t­ nh©n lu«n duy tr× vÞ trÝ lµ mét thµnh viªn x· héi vµ muèn tËn dông ®­îc cµng nhiÒu cµng tèt nh÷ng lîi Ých tõ nhµ n­íc mang l¹i. Trong hoµn c¶nh ®ã ®Ó bo¶ ®¶m cho x· häi tån t¹i vµ ph¸t triÓn nhµ n­íc TB ph¶i ®øng ra g¸nh v¸c tr¸ch nhiÖm, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, ph¸t triÓn khoa häc, gi¸o dôc, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng, t×m tßi, øng dông c«ng nghÖ míi… Thø t­, ®Ó thu l¹i ®­îc lîi nhuËn cao, c¸c tËp ®oµn ®éc quyÒn t­ nh©n ra søc ¸p dông kÜ thuËt míi ®iÒu chØnh kÕt cÊu néi bé c¸c xÝ nghiÖp vµ t¨ng c­êng qu¶n lý kinh doanh, t¨ng c­êng tÝnh tæ chøc vµ tÝnh kÕ ho¹ch s¶n xuÊt cña xÝ nghiÖp. t×nh h×nh ®ã ®ßi hái nhµ n­íc ph¶i ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc vµ kÕ hoacj ph¸t triÓn kinh tÕ víi môc tiªu v× qui m« vµ c¬ cÊu, v× nhÞp ®é vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng cña tõng ngµnh, cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, vµ c¸c môc tiªu vÜ m« kh¸c. ViÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®ã kh«ng thÓ thiÕu sù t¸c ®éng trùc tiÕp cña nhµ n­íc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña mét sè ngµnh: c¸c ngµnh cã vai trß thóc ®Èy sù tiÕn bé khoa häc, kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ cña toµn bé nÒn kinh tÕ, lµ c¸c vïng cã liªn quan ®Õn viÖc ph©n bè lao ®éng vµ s¶n xuÊt ®Ó h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ míi, lµ c¸c ngµnh vµ c¸c vïng s¶n xuÊt víi khãi l­îng s¶n phÈm hµng ho¸ l¬n vµ cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao, t¹o nguån tÝch luü tËp trung víi qui m« lín cho c¶ n­íc. C¸c c¬ së kinh tÕ ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh, vïng nh­ thÕ ngoµi môc tiªu kinh doanh thoe yªu cÇu cña c¬ chÕ thÞ tr­êng nh­ mäi c¬ së kh¸c cßn ph¶i thùc hiÖn c¸c môc tiªu phi th­¬ng m¹i nh­ h×nh thµnh c¬ c¸u ®¶m b¶o viÖc lµm thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi. §ã lµ nh÷ng môc tiªu mµ kinh tÕ t­ nh©n, c¸ thÓ kh«ng s½n sµng ®¶m nhËn Thø n¨m, do lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ch­a tõng cã trong lÞch sö loµi ng­êi, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn rÊt cao lµm n¶y sinh m©u thuÉn gi÷a s¶n xuÊt ®­îc më réng tuyÖt ®èi v¬i thÞ tr­êng bÞ thu hÑp t­¬ng ®èi. §Ó kh¾c phôc sù mÊt cËn ®èi gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng g©y ra khñng ho¶ng kinh tÕ nghiªm träng nh­ nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kØ 20, ng­êi ta ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu cÊp b¸ch buéc nhµ n­íc ph¶i trùc tiÕp can thiÖp vµo c¸c kh©u cña qu¸ t¸i s¶n xó©t x· héi nh»m b¶o vÖ sù vËn ®éng b×nh th­êng cña nã. Thø s¸u, sù ph©n c«ng lao ®éng vµ më réng kinh tÕ quèc tÕ lµm cho mèi quan hÖ gi÷a c¸c n­íc xo¾n xuýt vµo nhau, phô thuéc, ®Êu tranh lÊn nhau. ®Ó t¨ng c­êng vÞ trÝ kinh tÕ chiÕm lÜnh htÞ tr­êng réng lín h¬n, ®ång thêi t¨ng c­êng phèi hîp vµ hîp t¸c c¸c nhµ n­íc t­ b¶n ph¶i ®øng ra ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p phèi hîp quèc tÕ. Bªn c¹nh, sù ®iÒu tiÕt, khèng chÕ, ®Þnh h­íng b»ng ph¸p luËt, c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ vµ c¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p kÝch thÝch thÞ nhµ n­íc cßn ph¶i dùa vµo thùc lùc kinh tÕ cña m×nh tøc søc m¹nh cña hÖ thènh kinh tÕ quèc doanh, søc m¹nh cña hÖ thèng kinh tÕ nhµ n­íc võa lµ c¬ së vËt chÊt cña c¸c biÖn ph¸p vµ c«ng vu qu¶n lý, võa lµ c¬ së kinh tÕ cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nhµ n­íc, cña toµn bé kiÕn tróc th­îng tÇng x· héi. II > HÖ thèng ®iÒu chØnh kinh tÕ cña nhµ n­íc t­ b¶n hiÖn ®¹i. §Ó ®¸p øng víi søc s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao cña x· héi th× Nhµ n­íc t­ s¶n hiÖn ®¹i ®· sö dông hÖ thèng ®iÒu chØnh kt1, hÖ thèng nµy ®­îc kÕt hîp hµi hoµ dung hîp víi nhau gi÷a c¬ chÕ Nhµ n­íc víi c­o chÕ thÞ tr­êng vµ c¬ chÕ ®éc quyÒn t­ nh©n theo yªu cÇu ®Æt ra cña thùc tiÔn s¶n xuÊt . 1.Qóa tr×nh h×nh thµnh hÖ thèng ®iÒu chØnh kinh tÕ a. C¬ chÕ thÞ tr­êng trong chñ nghÜa t­ b¶n hiÖn ®¹i C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c¬ chÕ vËn ®éng cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Nã ®· ra ®êii vµ ph¸t triÓn cïng víi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ trong lÞch sö. Gièng nh­ c¬ chÕ tù nhiªn, c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· t¹o ra trong nÒn s¶n xuÊt x· héi nh÷ng h×nh thøc s¶n xuÊt , l­u th«ng hµng ho¸ ngµy mét hoµn thiÖn b»ng c¸ch ®µo th¶i, lo¹i bá nh÷ng h×nh thøc lçi thêi, yÕu kÐm, gan läc, lùa chän vµ gi÷ l¹i nh÷ng h×nh thøc phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Nhê ®ã, nÒn s¶n xuÊt x· héi nµy cµng ®­îc tæ chøc hîp lý vµ hiÖu qu¶ lao ®éng ngµy mét n©ng cao h¬n. C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ sù thÓ hiÖn cña quy luËt gi¸ trÞ ra bÒ mÆt cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. ë ®©y, quy luËt gi¸ trÞ lµ h¹t nh©n trong kÕt cÊu cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Song , nhiÖm vô ph©n tÝch cña chóng ta kh«ng ph¶i lµ b¶n th©n quy luËt gi¸ trÞ, mµ lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸i c¬ chÕ t¸c ®éng trùc tiÕp vµo nÒn s¶n xuÊt x· héi d­íi sù thóc ®Èy cña qui luËt gi¸ trÞ. Quy luËt gi¸ trÞ ®­îc xem nh­ mét trung t©m ®iiªï chØnh kinh tÕ v« h×nh nh­ng ®Çy quyÒn lùc vµ hiÖn thùc. TÝnh hiÖn thùc cña nã mµ bÊt kÓ mét chñ thÓ thÞ tr­êng nµo còng c¶m thÊy ®­îc ë nh÷ng tÝn hiÖu, mÖnh lÖnh mµ nã ph¸t ra trªn thÞ tr­êng. Trong ®ã, gi¸ c¶ thÞ tr­êng ®­îc xem lµ c«ng cô ®iÒu chØnh kinh tÕ chñ yÕu cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Trong nÒn kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa hiÖn ®¹i, c¬ chÕ thÞ tr­êng thÓ hiÖn ra bÒ mÆt cña nÒn s¶n xuÊt x· héi nh­ mét hÖ thèng nh÷ng mèi liªn hÖ kinh tÕ tinh tÕ, phøc t¹p gi÷a c¸c chñ thÓ. ë trung t©m cña hÖ thèng nµy lµ sù c¹nh tranh quyÕt liÖt c¶ tõ phÝa ng­êi s¶n xuÊt lÉn ph._.