Rào cản kỹ thuật trong thương mại của một số nước công nghiệp phát triển và các biện pháp để Việt Nam vượt rào cản

Tr­êng ®¹i häc ngo¹i th­¬ng Khoa kinh tÕ ngo¹i th­¬ng Kho¸ luËn tèt nghiÖp §Ò tµi: Rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i cña mét sè n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ c¸c biÖn ph¸p gióp viÖt nam v­ît rµo c¶n Gi¸o viªn h­íng dÉn: Th¹c sü Bïi ThÞ Lý Sinh viªn thùc hiÖn : §µo ThÞ Thu H­¬ng Líp : Anh 10 – K38 Hµ Néi, n¨m 2003 Môc lôc PhÇn më ®Çu 5 Ch­¬ng I: Kh¸i qu¸t vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i 8 I. Rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i 8 1. Kh¸i niÖm vµ c¸c h×nh thøc cña rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i 8 1.1. Rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i lµ g×? 8 1.2. C¸c h×nh thøc cña rµo c¶n kü thuËt trong thu­¬ng m¹i quèc tÕ 9 1.2.1. Tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng vµ quy c¸ch s¶n phÈm 10 1.2.2. Tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh thùc phÈm vµ an toµn cho ng­êi sö dông 12 1.2.3. Tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng 14 2. Quy ®Þnh cña WTO vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i 17 2.1. HiÖp ®Þnh vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i cña WTO 17 2.2. HiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt cña WTO 20 II. C¸c hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng th­êng ®­îc sö dông trªn thÕ giíi 22 1. HÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9000 22 2. HÖ thèng qu¶n trÞ m«i tr­êng ISO 14000 24 3. HÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ®ång bé (TQM) 27 4. HÖ thèng HACCP 28 III. T¸c ®éng cña rµo c¶n kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ 30 Ch­¬ng II: Thùc tiÔn ¸p dông rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i ë mét sè n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn 35 I. Liªn minh ch©u ¢u – EU 35 1. Kh¸i qu¸t chung vÒ thÞ tr­êng EU 35 2. Mét sè quy ®Þnh kü thuËt ®èi víi hµng nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng EU 36 II. Mü 46 1. Kh¸i qu¸t chung vÒ thÞ tr­êng Mü 46 2. Mét sè quy ®Þnh kü thuËt ®èi víi hµng nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng Mü 47 III. NhËt B¶n 54 1. Kh¸i qu¸t vÒ thÞ tr­êng NhËt B¶n 54 2. Mét sè quy ®Þnh kü thuËt ®èi víi hµng nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng NhËt 56 IV. Rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i cña mét sè n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn kh¸c 62 1. Canada 62 2. Australia 64 3. Hµn Quèc 67 Ch­¬ng III : C¸c gi¶i ph¸p gióp ViÖt Nam v­ît rµo c¶n kü thuËt Trong th­¬ng m¹i 72 I. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam tr­íc rµo c¶n kü thuËt tõ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn 72 1. T×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam tõ 1986 ®Õn nay 72 2. Nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi xuÊt khÈu cña ViÖt Nam tr­íc rµo c¶n kü thuËt tõ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn 74 II. C¸c gi¶i ph¸p gióp ViÖt Nam v­ît rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i 79 1. C¸c gi¶i ph¸p cÊp Nhµ n­íc 79 1.1. Ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i 80 1.2. Tuyªn tryÒn giíi thiÖu cho c¸c doanh nghiÖp vÒ rµo c¶n kü thuËt cña c¸c n­íc 82 1.3. Tæ chøc ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vÒ chÊt l­îng vµ kü thuËt cho c¸c doanh nghiÖp 84 1.4. X©y dùng hÖ thèng tiªu chuÈn quèc gia cho s¶n phÈm vµ thµnh lËp c¸c c¬ quan kiÓm tra chÊt l­îng ®èi víi hµng xuÊt khÈu 85 2. C¸c gi¶i ph¸p ë cÊp ®é doanh nghiÖp 88 2.1. N©ng cao nhËn thøc vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i 88 2.2. ¸p dông c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ 89 2.3. G¾n “nh·n sinh th¸i” cho hµng ho¸ 91 2.4. §æi míi c«ng nghÖ vµ n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý kü thuËt ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm 92 PhÇn më ®Çu I. Lý do chän ®Ò tµi: HiÖn nay, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trªn ®­êng ®æi míi, chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc vµ ®· ®¹t ®­îc kh¸ nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y nÒn kinh tÕ lu«n t¨ng tr­ëng víi tèc ®é 6-7%/n¨m. §Æc biÖt, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· cã sù t¨ng tr­ëng m¹nh vµ gãp phÇn to lín cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m ngµy cµng t¨ng. Kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2001 ®¹t 15 tû USD, n¨m 2002 ®¹t 16,7 tû USD chiÕm kho¶ng 50% GDP cña c¶ n­íc. Vµ trong nh÷ng n¨m tíi, xuÊt khÈu vÉn lµ mét ®Þnh h­íng ph¸t triÓn chiÕn l­îc cña chóng ta. NÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang trong thêi kú héi nhËp víi xu h­íng toµn cÇu ho¸ khu vùc ho¸, h×nh thµnh c¸c khèi mËu dÞch tù do vµ hiÖn nay trªn thÕ giíi còng h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn ®a quèc gia cã ¶nh h­ëng lín tíi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong kû nguyªn nµy, thÕ giíi sÏ lµ mét thÞ tr­êng thèng nhÊt, mµ chñ thÓ kinh tÕ lµ c¸c khèi mËu dÞch tù do, ®¬n vÞ kinh tÕ chñ yÕu chi phèi thÞ tr­êng lµ c¸c tËp ®oµn ®a quèc gia. C¹nh tranh kinh tÕ sÏ diÔn ra gay g¾t trªn quy m« toµn cÇu. C¸c quèc gia sÏ kh«ng thÓ ph¸t triÓn tèt vµ sÏ bÞ tôt hËu nÕu ®øng ngoµi cuéc. Theo xu h­íng ®ã, ViÖt Nam còng ®ang tõng b­íc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíivµ khu vùc. ViÖt Nam ®· lµ thµnh viªn cña ASEAN, APEC, AFTA vµ ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp WTO. Héi nhËp kinh tÕ mang l¹i rÊt nhiÒu c¬ héi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam: c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i ®­îc dì bá theo hiÖp ®Þnh ®­îc ký kÕt gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn cña c¸c tæ chøc, viÖc tiÕp cËn thÞ tr­êng dÔ dµng h¬n, th«ng tin ®­îc cung cÊp ®Çy ®ñ h¬n. Nh­ng c¸c doanh nghiÖp còng ®øng tr­íc nhiÒu th¸ch thøc: c¸c quèc gia thay v× sö dông thuÕ, giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, h¹n ng¹ch… ®Ó b¶o vÖ thÞ tr­êng ®· dùng nªn mét lo¹i rµo c¶n míi tinh vi , phøc t¹p vµ khã v­ît qua h¬n nhiÒu. §ã lµ rµo c¶n kü thuËt. Rµo c¶n kü thuËt thËt sù lµ th¸ch thøc lín cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam bëi tr×nh ®é kü thuËt cña n­íc ta cßn thÊp, c¸c doanh nghiÖp cßn ch­a ý thøc ®­îc tÇm quan träng cña c¸c rµo c¶n ®ã. Do vËy, c¸c doanh nghiÖp n­íc ta gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n khi tiÕp cËn vµ xuÊt khÈu hµng sang c¸c thÞ tr­êng cã sö dông rµo c¶n kü thuËt. VËy rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i lµ g×, cã t¸c ®éng thÕ nµo tíi th­¬ng m¹i quèc tÕ nãi chung vµ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nãi riªng, thùc tiÔn ¸p dông c¸c rµo c¶n kü thuËt cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi nh­ thÕ nµo, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn lµm g× ®Ó v­ît qua c¸c rµo c¶n ®ã ®Ó th©m nhËp thÞ tr­êng c¸c n­íc? §Ò tµi “Rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i cña mét sè n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ c¸c biÖn ph¸p ®Ó ViÖt Nam v­ît rµo c¶n” ®­îc chän lùa ®Ó lµm râ vÊn ®Ò rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i cña mét sè n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh­ Mü, EU, NhËt B¶n, Hµn Quèc, australia… vµ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam v­ît qua c¸c rµo c¶n ®ã. II. Môc ®Ých nghiªn cøu cña kho¸ luËn: Nghiªn cøu mét c¸ch hÖ thèng nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Ph©n tÝch thùc tiÔn ¸p dông rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i cña mét sè n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. KiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam v­ît rµo c¶n. III. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu: Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò kh¸i qu¸t vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Nghiªn cøu vÒ t×nh h×nh sö dông rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i cña mét sè n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña th­¬ng m¹i ViÖt Nam tr­íc c¸c rµo c¶n kü thuËt vµ ®­a ra c¸c kiÕn nghÞ vÒ c¸c biÖn ph¸p gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam v­ît rµo c¶n. IV. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cña kho¸ luËn: Kho¸ luËn sö dông ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, so s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp, chøng minh kÕt hîp lý luËn víi nh÷ng hiÖn t­îng thùc tÕ ®Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò. V. Nh÷ng ®ãng gãp cña kho¸ luËn: Kho¸ luËn chøng minh r»ng trong th­¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay, rµo c¶n kü thuËt cã t¸c ®éng rÊt to lín tíi th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc vµ viÖc sö dông rµo c¶n kü thuËt ngµy cµng phæ biÕn. Kho¸ luËn ®­a ra nh÷ng rµo c¶n mµ mét sè n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn hiÖn nay ®ang ¸p dông ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÓu râ h¬n vÒ rµo c¶n kü thuËt tõ ®ã rót ra bµi häc vµ kinh nghiÖm khi xuÊt khÈu sang c¸c n­íc ®ã. Kho¸ luËn ®­a ra nh÷ng kiÕn nghÞ vÒ c¸c gi¶i ph¸p ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ v­ît qua ®­îc c¸c rµo c¶n kü thuËt ®ã khi tham gia th­¬ng m¹i quèc tÕ. VI. KÕt cÊu cña kho¸ luËn: Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ tµi liÖu tham kh¶o, kho¸ luËn gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I : Kh¸i qu¸t vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i. Ch­¬ng II : Thùc tiÔn ¸p dông rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i cña mét sè n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Ch­¬ng III : C¸c gi¶i ph¸p gióp ViÖt Nam v­ît rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i. Cuèi cïng, em xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi Th¹c sÜ Bïi ThÞ Lý, gi¶ng viªn m«n Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, Khoa Kinh tÕ Ngo¹i th­¬ng ®· tËn t×nh h­íng dÉn, chØ b¶o vµ gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh kho¸ luËn nµy Ch­¬ng I Kh¸i qu¸t vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i I. Rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i 1. Kh¸i niÖm vµ c¸c h×nh thøc cña rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i 1.1. Rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i lµ g×? Th­¬ng m¹i quèc tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, kh«ng chØ giíi h¹n ë th­¬ng m¹i hµng ho¸ mµ cßn më réng ra c¸c lÜnh vùc kh¸c nh­ dÞch vô, së h÷u trÝ tuÖ…, ®em l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. V× thÕ phÊn ®Êu cho nÒn th­¬ng m¹i tù do toµn cÇu lµ môc tiªu cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau mµ cô thÓ lµ do tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi kh«ng ®ång ®Òu mµ c¸c biÖn ph¸p b¶o hé thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ra ®êi nh»m b¶o hé nÒn s¶n xuÊt néi ®Þa. Do ®ã, trong th­¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay, ®Ó th©m nhËp vµo mét thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i v­ît qua hai lo¹i rµo c¶n, ®ã lµ: Hµng rµo thuÕ quan ( Custom duties barriers ) Hµng rµo phi thuÕ quan (Non tariff-Trade barriers ) Tuy nhiªn, hiÖn nay víi xu h­íng tù do ho¸ th­¬ng m¹i, hµng rµo thuÕ quan gi÷a c¸c khèi kinh tÕ, gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng gi¶m ®i vµ tiÕn tíi xo¸ bá hoµn toµn. Do ®ã, dï thuÕ quan lµ mét c«ng cô b¶o hé thÞ tr­êng quan träng nhÊt vµ ®· tõng cã hiÖu qu¶ tèt tr­íc ®©y nh­ng hiÖn nay vai trß cña nã ®· bÞ suy gi¶m. Bªn c¹nh hµng rµo thuÕ quan, mét sè rµo c¶n phi thuÕ kh¸c nh­ quota, quy ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ… còng sÏ ®­îc b·i bá. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ c¸c nhµ xuÊt khÈu cã thÓ dÔ dµng tiÕp cËn vµo c¸c thÞ tr­êng kh¸c mµ viÖc tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr­êng cµng trë nªn khã kh¨n h¬n do viÖc c¸c quèc gia t¨ng c­êng sö dông nh÷ng quy ®Þnh vµ c¸c yªu cÇu thÞ tr­êng trong c¸c khÝa c¹nh vÒ an toµn, søc khoÎ, chÊt l­îng vµ c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng vµ x· héi. C¸c quy ®Þnh nµy ®­îc gäi chung lµ c¸c rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i. Rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i quèc tÕ (Technical Barriers to International Trade – TBT) lµ mét h×nh thøc b¶o vÖ mËu dÞch th«ng qua viÖc c¸c n­íc nhËp khÈu ®­a ra c¸c yªu cÇu vÒ tiªu chuÈn ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu vµo n­íc m×nh hÕt søc kh¾t khe. NÕu hµng nhËp khÈu kh«ng ®¹t mét trong c¸c tiªu chuÈn ®­îc ®­a ra ®Òu kh«ng ®­îc nhËp khÈu vµo l·nh thæ n­íc nhËp hµng. Rµo c¶n kü thuËt chÝnh lµ c¸c chØ tiªu vÒ chÊt l­îng vµ an toµn cho ng­êi tiªu dïng cña hµng ho¸ mµ c¸c n­íc ®­a ra ®Ó h¹n chÕ hµng ho¸ nhËp khÈu vµo n­íc m×nh. Khi ch­a héi nhËp víi tæ chøc th­¬ng m¹i khu vùc hay quèc tÕ, c¸c n­íc th­êng ¸p dông ba lo¹i hµng rµo : thuÕ quan, h¹n ng¹ch vµ rµo c¶n kü thuËt ®Ó h¹n chÕ søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ n­íc ngoµi víi hµng ho¸ trong n­íc. Nh­ng sau khi héi nhËp, tham gia vµo c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i tù do cña khu vùc vµ thÕ giíi th× c¸c n­íc sÏ ph¶i xo¸ bá h¹n ng¹ch, thuÕ xuÊt nhËp khÈu b»ng kh«ng hoÆc ¸p dông cïng mét lo¹i thuÕ suÊt ®èi víi mét lo¹i hay mét nhãm hµng. Do ®ã, hiÖn nay, rµo c¶n kü thuËt lµ biÖn ph¸p rÊt quan träng vµ ®­îc c¸c n­íc sö dông ngµy cµng nhiÒu. C¸c quèc gia khi ¸p dông rµo c¶n kü thuËt th­êng ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh rÊt nghiªm ngÆt vµ khã v­ît qua vÒ chÊt l­îng vµ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt cña hµng ho¸ v× vËy, rµo c¶n kü thuËt lµ mét biÖn ph¸p hÕt søc tinh vi vµ hiÖu qu¶. Sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c hµng rµo kü thuËt víi c¸c lo¹i rµo c¶n tr­íc ®©y lµ nh÷ng quy ®Þnh vµ yªu cÇu cña thÞ tr­êng ®­îc ph¸t triÓn tõ nh÷ng mèi quan t©m chung cña c¶ ChÝnh phñ vµ ng­êi tiªu dïng vÒ an toµn, søc khoÎ, chÊt l­îng vµ m«i tr­êng. C¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan tr­íc ®©y nh×n chung lµ nh»m b¶o vÖ c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc. Ngµy nay, b¶o vÖ m«i tr­êng vµ b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng ngµy cµng ®­îc quan t©m vµ thay thÕ cho viÖc b¶o vÖ nhµ s¶n xuÊt vµ lao ®éng. 1.2. C¸c h×nh thøc cña rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i quèc tÕ Rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i lµ mét h×nh thøc b¶o hé hÕt søc phøc t¹p vµ tinh vi. C¸c yªu cÇu cña c¸c thÞ tr­êng ®Æt ra cho hµng ho¸ nhËp khÈu liªn quan ®Õn nhiÒu khÝa c¹nh nh­ tiªu chuÈn vÒ quy c¸ch, mÉu m·, bao b×, nh·n m¸c, vÒ chÊt l­îng, vÒ vÖ sinh, vÒ an toµn cho ng­êi tiªu dïng, an toµn cho ng­êi lao ®éng, vÒ møc ®é g©y « nhiÔm m«i sinh, m«i tr­êng… Tuy nhiªn, chóng ta cã thÓ chia nh÷ng rµo c¶n ®ã thµnh 3 lo¹i c¬ b¶n sau : Tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng vµ quy c¸ch cña s¶n phÈm Tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh thùc phÈm vµ an toµn cho ng­êi sö dông Tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng 1.2.1. Tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng vµ quy c¸ch s¶n phÈm. ChÊt l­îng lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu ®Ó hµng ho¸ cã thÓ th©m nhËp vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc. Ng­êi tiªu dïng c¸c n­íc, ®Æc biÖt lµ ng­êi tiªu dïng ë nh÷ng n­íc ph¸t triÓn ®Òu cã yªu cÇu cao vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm. Ng­êi tiªu dïng th­êng ­a chuéng vµ ®¸nh gi¸ cao nh÷ng hµng ho¸ ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn chÊt l­îng. Vµ c¸c n­íc còng ®­a ra nhiÒu c¸c quy ®Þnh vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm ®èi víi hµng nhËp khÈu ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cho ng­êi tiªu dïng n­íc m×nh. Tuy nhiªn, chÊt l­îng lµ mét kh¸i niÖm rÊt réng vµ phøc t¹p do ®ã cã nhiÒu n­íc ®· lîi dông viÖc ®­a ra c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng ®Ó dùng lªn nh÷ng rµo c¶n vÒ chÊt l­îng ®èi víi hµng nhËp khÈu. HiÖn nay, hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9000 gÇn nh­ lµ yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu v× nhiÒu thÞ tr­êng nhËp khÈu b©y giê ®Òu yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ph¶i cã giÊy chøng nhËn chÊt l­îng quèc tÕ. Ng­êi tiªu dïng cã thÓ yªn t©m h¬n khi sö dông s¶n phÈm cña nh÷ng doanh nghiÖp nµy. Nãi c¸ch kh¸c, ISO 9000 cã thÓ ®­îc coi nh­ mét ng«n ng÷ x¸c ®Þnh ch÷ tÝn gi÷a ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng, gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau. Vµ thùc tÕ cho thÊy r»ng ë mäi thÞ tr­êng nhËp khÈu hµng ho¸ cña nh÷ng doanh nghiÖp cã giÊy chøng nhËn ISO 9000 th× dÔ th©m nhËp thÞ tr­êng h¬n nhiÒu so víi hµng ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c. §èi víi mét sè chñng lo¹i s¶n phÈm th× chØ nh÷ng hµng ho¸ nµo cã ®ñ c¸c giÊy chøng nhËn chÊt l­îng nhÊt ®Þnh vµ ®¸p øng c¸c yªu cÇu cô thÓ cña n­íc nhËp khÈu th× míi ®­îc nhËp vµo l·nh thæ n­íc ®ã. VÝ dô EU quy ®Þnh r»ng nh÷ng s¶n phÈm nµo chÞu sù chi phèi cña c¸c chØ thÞ cã liªn quan ®Õn “c¸ch tiÕp cËn míi víi hÖ thèng hµi hoµ kü thuËt” ph¶i cã nh·n CE chøng tá nh÷ng s¶n phÈm nµy tu©n thñ c¸c yªu cÇu ®· ®­îc quy ®Þnh trong tÊt c¶ c¸c chØ thÞ ®ã míi ®­îc phÐp b¸n trªn thÞ tr­êng EU. Trong c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng cã tiªu chuÈn vÒ hµm l­îng vµ c¸c thµnh phÇn cÊu t¹o nªn s¶n phÈm. §èi víi c¸c chÊt kh«ng cã lîi cho søc khoÎ cña con ng­êi vµ cho m«i tr­êng sinh th¸i th× c¸c n­íc quy ®Þnh hµm l­îng tèi thiÓu cña c¸c chÊt ®ã. VÝ dô, ®èi víi hµng thuû s¶n nhËp khÈu vµo EU th× ph¶i ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn vÒ hµm l­îng nit¬ d­íi d¹ng amoniac vµ ®é PH trong 1 gam s¶m phÈm. VÒ quy c¸ch s¶n phÈm, c¸c quèc gia còng ®­a ra c¸c quy ®Þnh rÊt chÆt chÏ liªn quan ®Õn kÝch th­íc, h×nh d¸ng thiÕt kÕ, ®é dµi, c¸c chøc n¨ng cña s¶n phÈm. VÝ dô, ®èi víi mét sè lo¹i rau qu¶ vµ h¹t nhÊt ®Þnh muèn xuÊt sang thÞ tr­êng Mü ph¶i ®¸p øng c¸c quy ®Þnh cña Mü vÒ phÈm cÊp, kÝch th­íc, chÊt l­îng vµ ®é chÝn. Bao b×, nh·n m¸c cña s¶n phÈm còng ®­îc quy ®Þnh chÆt chÏ. Bao b× s¶n phÈm ngoµi c¸c yªu cÇu ph¶i phï hîp víi viÖc t¸i sinh, sö dông l¹i vµ kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr­êng, cßn ph¶i ®¸p øng c¸c quy ®Þnh vÒ mÉu m· vµ kÝch cì bao b×. ViÖc bao gãi vµ b¶o qu¶n ph¶i cã x¸c nhËn cña c¬ quan cã thÈm quyÒn ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o chÊt l­îng cña hµng ho¸. Trªn bao b× ph¶i ghi râ c¸c h­íng dÉn vËn chuyÓn, l­u kho vµ c¸c h­íng dÉn chuyªn m«n kh¸c b»ng c¸c ng«n ng÷ cÇn thiÕt. LuËt ph¸p cña c¸c n­íc th­êng quy ®Þnh hÕt søc nghiªm ngÆt vÒ viÖc ghi nh·n ®èi víi hµng ho¸. C¸c n­íc yªu cÇu trªn nh·n hµng ho¸ ph¶i ghi ®ñ nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ s¶n phÈm vµ nhµ s¶n xuÊt b»ng c¸c ng«n ng÷ theo quy ®Þnh cña tõng n­íc ®Ó gióp kh¸ch hµng lùa chän vµ ®¶m b¶o an toµn cho kh¸ch hµng khi sö dông. Nh·n hµng ph¶i ®¸p øng ®óng quy ®Þnh th× s¶n phÈm míi ®­îc l­u th«ng trªn thÞ tr­êng. Môc ®Ých cña c¸c quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn nµy lµ nh»m b¶o vÖ an toµn vµ søc khoÎ cho con ng­êi, cho ®éng thùc vËt vµ m«i tr­êng cña n­íc nhËp khÈu. Tuy nhiªn do sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn nªn nh÷ng quy ®Þnh nµy cña c¸c n­íc ph¸t triÓn ®· t¹o ra mét rµo c¶n rÊt khã v­ît ®èi víi hµng ho¸ cña c¸c n­íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn v× nh÷ng n­íc nµy ch­a cã tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ cao nªn khã cã thÓ ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu nµy. 1.2.2. Tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh thùc phÈm vµ an toµn cho ng­êi sö dông VÖ sinh thùc phÈm vµ an toµn cho ng­êi sö dông lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc ng­êi tiªu dïng vµ ChÝnh phñ c¸c n­íc ®Æc biÖt quan t©m v× nã liªn quan trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ vµ an toµn cña ng­êi tiªu dïng. Tõ cuèi nh÷ng n¨m 1990 cho ®Õn gÇn ®©y, v× nguy c¬ truyÒn nhiÔm bät n·o bß vÉn ®­îc gäi lµ bÖnh bß ®iªn ng­êi tiªu dïng c¸c n­íc ®· tÈy chay nh÷ng s¶n phÈm cã nguy c¬ l©y bÖnh. Cßn c¸c n­íc th× cÊm nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm cã nguån gèc tõ ®éng vËt tõ c¸c n­íc cã bÖnh bß ®iªn vµ tiªu huû c¸c s¶n phÈm ®· ®­îc nhËp khÈu cã nghi ngê mang mÇm bÖnh. Th¸ng 2-2002, EU ®· lo¹i bá Trung Quèc ra khái danh s¸ch c¸c n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n sang EU do Trung Quèc kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu vÒ kiÓm so¸t d­ l­îng kh¸ng sinh chloramphenicol cña EU vµ quyÕt ®Þnh kiÓm tra tÊt c¶ c¸c l« hµng t«m nhËp khÈu tõ ViÖt Nam, Myanmar vµ Th¸i Lan v× ph¸t hiÖn thÊy hµm l­îng chÊt nitrofuran vµ chloramphenicol qu¸ cao trong c¸c l« t«m nhËp kh©ñ tõ 5 n­íc ch©u ¸ g©y thiÖt h¹i rÊt lín cho ngµnh xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¸c n­íc nµy. Qua nh÷ng sù kiÖn trªn, chóng ta cã thÓ thÊy râ tÇm quan träng cña vÊn ®Ò vÖ sinh vµ an toµn ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ ®èi víi hµng thùc phÈm. Vµ thùc tÕ th× c¸c quèc gia còng qu¶n lý vÊn ®Ò nµy rÊt nghiªm ngÆt. C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý vÒ vÖ sinh thùc phÈm vµ an toµn cho ng­êi tiªu dïng bao gåm tÊt c¶ c¸c luËt, nghÞ ®Þnh, quy ®Þnh, yªu cÇu vµ thñ tôc liªn quan nh­ c¸c tiªu chuÈn ®èi víi s¶n phÈm cuèi cïng; c¸c ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn, c¸c thñ tôc xÐt nghiÖm, gi¸m ®Þnh, chøng nhËn vµ chÊp thuËn; nh÷ng xö lý c¸ch ly bao gåm c¸c yªu cÇu liªn quan ®Õn viÖc vËn chuyÓn c©y trång vËt nu«i, c¸c chÊt trong qu¸ tr×nh nu«i d­ìng chóng trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn; nh÷ng quy ®Þnh vÒ ph­¬ng ph¸p thèng kª, thñ tôc chän mÉu vµ c¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ rñi ro. C¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nh­ Mü, NhËt B¶n, c¸c n­íc thuéc liªn minh ch©u ¢u EU, Canada… ®Òu ban hµnh LuËt VÖ sinh thùc phÈm vµ LuËt tr¸ch nhiÖm s¶n phÈm hay c¸c luËt vµ c¸c quy ®Þnh t­¬ng tù ®Ó b¶o vÖ cho quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng. Theo ®ã, th× c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng tæn thÊt x¶y ra ®èi víi ng­êi tiªu dïng nÕu ®­a ra mét s¶n phÈm cã sai sãt. N­íc nµo còng thµnh lËp c¬ quan kiÓm dÞch hµng ho¸ ®Ó kiÓm tra vÖ sinh vµ c¸c tiªu chuÈn an toµn cña c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu vµo n­íc m×nh. §iÓn h×nh nh­ EU lµ thÞ tr­êng ®­îc coi lµ rÊt khã tÝnh ®èi víi thùc phÈm nhËp khÈu ®· ban hµnh 16 quy ®Þnh vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm ®èi víi c¸c lo¹i thuû s¶n nhËp khÈu vµo khèi nµy. §ã lµ c¸c quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn nu«i trång, chÕ biÕn, tån tr÷ vµ vËn chuyÓn; vÒ hÖ thèng kiÓm tra HACCP, vÒ d­ l­îng tèi ®a c¸c chÊt ®éc h¹i trong s¶n phÈm. S¶n phÈm nhËp khÈu vµo EU sÏ ph¶i chÞu sù kiÓm tra g¾t gao gåm ba b­íc: kiÓm tra chøng tõ vÒ vÖ sinh y tÕ, kiÓm tra sù ®ång nhÊt gi÷a chøng tõ vµ s¶n phÈm, kiÓm tra trªn s¶n phÈm. Trong c¸c quy ®Þnh vÒ vÖ sinh vµ an toµn cho ng­êi tiªu dïng th× giÊy chøng nhËn tiªu chuÈn x¸c ®Þnh t×nh tr¹ng nguy hiÓm HACCP lµ mét quy ®Þnh b¾t buéc cña rÊt nhiÒu thÞ tr­êng. NÕu c¸c doanh nghiÖp kh«ng ¸p dông vµ cã giÊy chøng nhËn ®¹t tiªu chuÈn HACCP th× kh«ng ®­îc phÐp xuÊt khÈu hµng sang nh÷ng thÞ tr­êng cã yªu cÇu vÒ ®iÒu kiÖn nµy. C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu còng cÇn tu©n thñ nghiªm ngÆt tiªu chuÈn thùc hµnh s¶n xuÊt tèt GMP – Good Manufacturing Practice ( GMP ®ßi hái ng­êi c«ng nh©n, nhµ m¸y, c¸c ph­¬ng tiÖn chÕ biÕn, ®å chøa, nguån n­íc ph¶i ®¶m b¶o an toµn vÖ sinh) vµ c¸c quy ®Þnh trong hiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ vÖ sinh thùc phÈm cña WTO. Ngoµi ra, tuú theo mÆt hµng vµ tuú theo yªu cÇu cña tõng thÞ tr­êng mµ cßn cã nhiÒu c¸c quy ®Þnh kh¸c nh­ quy ®Þnh vÒ nh·n m¸c s¶n phÈm, c¸c chØ tiªu vi sinh quy ®Þnh lo¹i, l­îng khuÈn cã trong s¶n phÈm ®èi víi thuû s¶n, c¸c chØ tiªu vÒ tiÕng ån, møc phãng x¹ ®èi víi c¸c s¶n phÈm tiªu dïng… Tãm l¹i, còng nh­ c¸c lo¹i rµo c¶n kü thuËt kh¸c, rµo c¶n vÒ vÖ sinh vµ an toµn cho ng­êi tiªu dïng lµ mét lo¹i rµo c¶n hÕt søc phøc t¹p , tinh vi, ®a d¹ng vµ ®­îc sö dông ngµy cµng nhiÒu khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu rÊt khã n¾m b¾t vµ khã v­ît qua g©y c¶n trë kh«ng Ýt cho th­¬ng m¹i quèc tÕ. 1.2.3. Tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng Ph¸t triÓn th­¬ng m¹i g¾n víi b¶o vÖ m«i tr­êng ®ang lµ xu thÕ th­¬ng m¹i quèc tÕ, ®ã lµ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i bÒn v÷ng trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®­îc gäi chung lµ “th­¬ng m¹i-m«i tr­êng”. Sau mét thêi gian dµi ch¹y theo lîi nhuËn, ph¸t triÓn å ¹t, kh«ng quan t©m ®Õn m«i tr­êng sinh th¸i, c¸c quèc gia ®· nhËn thÊy tÇm quan träng cña m«i tr­êng ®èi víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ ®· thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng, trong ®ã cã viÖc ®­a ra c¸c tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu. Tuy nhiªn, do c¸c quy ®Þnh cña WTO cho phÐp c¸c n­íc sö dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé v× môc ®Ých m«i tr­êng nªn c¸c quèc gia ®· thùc sù dùng nªn nh÷ng rµo c¶n vÒ m«i tr­êng ®èi víi hµng ho¸ cña n­íc ngoµi nhËp khÈu vµo n­íc m×nh. HiÖn nay giÊy chøng nhËn ISO 14000 ®· trë thµnh mét yªu cÇu b¾t buéc, mét giÊy th«ng hµnh cña doanh nghiÖp khi muèn xuÊt hµng sang c¸c n­íc kh¸c, ®Æc biÖt lµ khi xuÊt sang thÞ tr­êng nh÷ng n­íc ph¸t triÓn. HÖ thèng rµo c¶n m«i tr­êng trong th­¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay rÊt ®a d¹ng vµ ®­îc ¸p dông rÊt kh¸c nhau ë c¸c n­íc tuú vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi n­íc. Nh­ng nh×n chung, c¸c rµo c¶n m«i tr­êng th­êng ®­îc ¸p dông trong th­¬ng m¹i quèc tÕ bao gåm : C¸c ph­¬ng ph¸p chÕ biÕn vµ s¶n xuÊt theo quy ®Þnh m«i tr­êng §©y lµ c¸c tiªu chuÈn quy ®Þnh s¶n phÈm cÇn ph¶i ®­îc s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo. C¸c tiªu chuÈn nµy ¸p dông cho giai ®o¹n s¶n xuÊt, nghÜa lµ giai ®o¹n tr­íc khi s¶n phÈm ®­îc tung ra trªn thÞ tr­êng. VÒ mÆt m«i tr­êng, viÖc xem xÐt quy tr×nh s¶n xuÊt lµ ®Ó gi¶i quyÕt mét trong nh÷ng c©u hái träng t©m cña qu¸ tr×nh qu¶n lý m«i tr­êng: s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo, s¶n phÈm ®­îc sö dông nh­ thÕ nµo, s¶n phÈm ®­îc vøt bá nh­ thÕ nµo, nh÷ng qu¸ tr×nh nµy cã lµm tæn h¹i ®Õn m«i tr­êng kh«ng. Nh÷ng quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn vÒ ph­¬ng ph¸p chÕ biÕn ®­îc ¸p dông ®Ó h¹n chÕ chÊt th¶i « nhiÔm vµ l·ng phÝ tµi nguyªn kh«ng t¸i t¹o. §©y lµ nh÷ng tiªu chuÈn ®èi víi c«ng nghÖ, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm nh»m ®¸nh gi¸ xem qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã g©y « nhiÔm vµ huû ho¹i m«i tr­êng hay kh«ng. C¸c yªu cÇu vÒ ®ãng gãi bao b× : VÊn ®Ò bao b× sau tiªu dïng liªn quan ®Õn viÖc xö lý chÊt th¶i r¾n. C¸c chÝnh s¸ch ®ãng gãi bao gåm nh÷ng quy ®Þnh liªn quan ®Õn nguyªn vËt liÖu ®ãng gãi, nh÷ng quy ®Þnh vÒ t¸i sinh, nh÷ng quy ®Þnh vÒ xö lý vµ thu gom sau qu¸ tr×nh sö dông… Nh÷ng tiªu chuÈn vµ quy ®Þnh liªn quan ®Õn nh÷ng ®Æc tÝnh tù nhiªn cña s¶n phÈm vµ nguyªn liÖu ®ãng gãi ®ßi hái viÖc ®ãng gãi ph¶i phï hîp víi viÖc t¸i sinh hay dïng l¹i. Nh÷ng s¶n phÈm kh«ng phï hîp cã thÓ bÞ thÞ tr­êng tõ chèi c¶ nguyªn vËt liÖu ®ãng gãi vµ s¶n phÈm chøa trong bao b×. Nh·n m«i tr­êng : S¶n phÈm ®­îc d¸n nh·n sinh th¸i nh»m môc ®Ých th«ng b¸o cho ng­êi tiªu dïng biÕt lµ s¶n phÈm ®ã ®­îc coi lµ tèt h¬n vÒ mÆt m«i tr­êng. C¸c tiªu chuÈn vÒ d¸n nh·n sinh th¸i ®­îc x©y dùng trªn c¬ së ph©n tÝch chu kú sèng cña s¶n phÈm, mét qu¸ tr×nh cßn ®­îc gäi lµ ph©n tÝch tõ ®Çu ®Õn cuèi (tõ lóc sinh ®Õn lóc chÕt). Theo ph­¬ng ph¸p nµy, ng­êi ta sÏ ®¸nh gi¸ møc ®é ¶nh h­ëng ®èi víi m«i tr­êng cña s¶n phÈm ë c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau trong toµn bé chu kú sèng cña nã. C¸c giai ®o¹n nµy bao gåm giai ®o¹n tiÒn s¶n xuÊt (chÕ biÕn nguyªn liÖu th«), s¶n xuÊt, ph©n phèi (bao gåm c¶ ®ãng gãi), sö dông hoÆc tiªu thô vµ lo¹i bá sau khi sö dông. PhÝ, thuÕ vµ c¸c kho¶n thu liªn quan ®Õn m«i tr­êng: C¸c kho¶n nµy ®­îc gäi chung lµ phÝ m«i tr­êng th­êng ®­îc ¸p dông nh»m ba môc tiªu chÝnh: thu l¹i c¸c chi phÝ ph¶i sö dông cho m«i tr­êng, thay ®æi c¸ch øng xö cña c¸ nh©n vµ tËp thÓ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan tíi m«i tr­êng vµ thu quü cho c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr­êng. Th­êng cã c¸c lo¹i phÝ sau: - PhÝ s¶n phÈm: ®­îc ¸p dông cho c¸c s¶n phÈm g©y « nhiÔm nh­ cã chøa c¸c ho¸ chÊt ®éc h¹i (x¨ng pha ch×) hoÆc cã mét sè thµnh phÇn cÊu t¹o cña s¶n phÈm g©y khã kh¨n cho viÖc th¶i lo¹i sau sö dông. - PhÝ ®èi víi khÝ th¶i: ®­îc ¸p dông víi c¸c chÊt g©y « nhiÔm tho¸t vµo kh«ng khÝ, n­íc hoÆc ®Êt hoÆc g©y tiÕng ån. C¸c kho¶n phÝ nµy cã thÓ ®­îc ®¸nh vµo thêi ®iÓm tiªu thô (trong tr­êng hîp nµy t­¬ng ®­¬ng víi phÝ s¶n phÈm vµ cã t¸c ®éng t­¬ng tù ®Õn th­¬ng m¹i), hoÆc cã thÓ ®­îc thu d­íi h×nh thøc phÝ ®èi víi ng­êi sö dông ®Ó trang tr¶i chi phÝ xö lý r¸c th¶i c«ng céng. - PhÝ hµnh chÝnh: ®­îc ¸p dông cïng víi c¸c quy ®Þnh ®Ó trang tr¶i c¸c chi phÝ dÞch vô cña ChÝnh phñ vµ cã thÓ ®­îc thu d­íi h×nh thøc phÝ giÊy phÐp, ®¨ng ký, phÝ kiÓm ®Þnh vµ kiÓm so¸t. C¬ së cña viÖc ®¸nh thuÕ hay thu phÝ v× môc ®Ých m«i tr­êng ®­îc dùa trªn nguyªn t¾c ng­êi g©y « nhiÔm vµ ng­êi sö dông c¸c nguån lùc m«i tr­êng ph¶i chÞu phÝ. TÊt c¶ c¸c rµo c¶n m«i tr­êng nµy ®Òu ¶nh h­ëng tíi th­¬ng m¹i quèc tÕ, tíi søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c quèc gia. C¸c quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng ®­îc c¸c n­íc sö dông ngµy cµng nhiÒu vµ ®· thËt sù trë thµnh mét rµo c¶n h÷u hiÖu ®Ó b¶o hé thÞ tr­êng trong n­íc mµ vÉn phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña WTO. Ngoµi c¸c h×nh thøc trªn, rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i cßn tån t¹i d­íi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nh­ c¸c biÖn ph¸p an ninh: c¸c n­íc ®­a ra c¸c quy ®Þnh h¹n chÕ nhËp khÈu, thËm chÝ cÊm nhËp khÈu v× nh÷ng lý do an ninh hay c¸c tiªu chuÈn an toµn cho ng­êi lao ®éng: mét sè quèc gia kh«ng nhËp khÈu hµng ho¸ tõ nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn an toµn cho ng­êi lao ®éng. C¸c n­íc cã thÓ dùa vµo nhiÒu lý do kh¸c nhau ®Ó ®­a ra c¸c tiªu chuÈn nh»m môc ®Ých b¶o vÖ thÞ tr­êng, ng­êi tiªu dïng vµ m«i tr­êng trong n­íc cho nªn rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i quèc tÕ tån t¹i d­íi nhiÒu h×nh thøc rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p. 2. Quy ®Þnh cña WTO vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i Do th­¬ng m¹i quèc tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, rµo c¶n th­¬ng m¹i kh«ng chØ dõng ë h×nh thøc hµng rµo thuÕ quan vµ c¸c hµng rµo phi thuÕ mang tÝnh ®Þnh l­îng nh­ cÊm nhËp khÈu, giÊy phÐp nhËp khÈu… mµ ®· ph¸t triÓn ngµy cµng tinh vi, phøc t¹p h¬n t¹o ra nhiÒu trë ng¹i cho qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i quèc tÕ. Trong ®ã quan träng nhÊt lµ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. V× vËy, c¸c quèc gia, c¸c tæ chøc ®a quèc gia ®· ban hµnh rÊt nhiÒu c¸c quy ®Þnh, còng nh­ tham gia ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh song ph­¬ng, ®a ph­¬ng vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i. Trong sè ®ã, th× hiÖp ®Þnh vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i cña GATT/WTO lµ quan träng vµ cã ph¹m vi hiÖu lùc lín nhÊt. 2.1. HiÖp ®Þnh vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i cña WTO Víi môc ®Ých thóc ®Èy th­¬ng m¹i quèc tÕ, tõ khi míi thµnh lËp, GATT ®· tæ chøc c¸c vßng ®µm ph¸n th­¬ng m¹i vÒ c¸c vÊn ®Ò giao dÞch. Trong c¸c vßng ®µm ph¸n ®Çu, träng ®iÓm th¶o luËn tËp trung vµo thuÕ suÊt. Nh­ng tõ vßng ®µm ph¸n Tokyo (1973-1979), do thùc tÕ t×nh h×nh th­¬ng m¹i quèc tÕ ®· xuÊt hiÖn nh÷ng h×nh thøc míi cña rµo c¶n th­¬ng m¹i nªn c¸c n­íc ®· tËp trung nghiªn cøu vÒ c¸c c¶n trë kh«ng liªn quan ®Õn thuÕ suÊt, ®ã lµ c¸c yªu cÇu kü thuËt mµ hµng ho¸ ph¶i ®¸p øng tr­íc khi nhËp khÈu vµo c¸c quèc gia kh¸c. Vµ n¨m 1979, 17 quèc gia ®· ký hiÖp ®Þnh vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i ®­îc gäi lµ ®iÒu lÖ chuÈn cña GATT vµ tho¶ thuËn vÒ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ vÖ sinh thùc phÈm. HiÖp ®Þnh vÒ rµo c¶n kü thuËt cã hiÖu lùc tõ 01/01/1980. Nh÷ng quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh nµy nh»m ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh s¶n phÈm vÒ chÊt l­îng, gi¶m bít kiÓm tra. Ngoµi ra, HiÖp ®Þnh cßn ®¶m b¶o tÝnh an toµn vÖ sinh cho ng­êi, gia sóc vµ c©y cèi, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. Tuy nhiªn HiÖp ®Þnh còng cho phÐp sö dông nh÷ng rµo c¶n kü thuËt trong nh÷ng tr­êng hîp cÇn thiÕt. Trong phÇn ®Çu cña HiÖp ®Þnh cã nªu râ: “kh«ng mét quèc gia nµo bÞ ng¨n cÊm ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt nh»m b¶o vÖ con ng­êi, ®éng vËt, cuéc sèng hoÆc søc khoÎ cña thùc vËt, cña m«i tr­êng hoÆc kh«ng bÞ ng¨n cÊm ®­a ra c¸c biÖn ph¸p nh»m ng¨n c¶n c¸c hµnh ®éng lõa bÞp víi møc ®é phï hîp”. HiÖp ®Þnh quy ®Þnh c¸c n­íc thµnh viªn ph¶i ®èi xö mét c¸ch b×nh ®¼ng gi÷a c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu vµ c¸c s¶n phÈm néi ®Þa hoÆc s¶n phÈm cïng lo¹i cã xuÊt xø tõ bÊt kú quèc gia nµo kh¸c. §iÒu 2.1 nªu râ: “ C¸c thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o r»ng theo c¸c quy ®Þnh kü thuËt, c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu tõ mét l·nh thæ cña bÊt cø Thµnh viªn nµo ®Òu ph¶i ®­îc ®èi xö kh«ng Ýt thuËn lîi h¬n c¸c ®èi xö ®­îc ¸p dông cho c¸c s¶n phÈm néi ®Þa t­¬ng tù vµ cho cho c¸c s¶n phÈm t­¬ng tù xuÊt xø tõ bÊt cø n­íc nµo kh¸c”. C¸c Thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o r»ng c¸c quy ®Þnh kü thuËt kh«ng ®­îc so¹n th¶o nh»m t¹o ra nh÷ng trë ng¹i kh«ng cÇn thiÕt ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ. C¸c tiªu chuÈn vµ quy ®Þnh kü thuËt ph¶i cã c¬ së hîp ph¸p vµ phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ vµ c¸c tiªu chuÈn cã thÓ thay ®æi cho phï hîp khi t×nh h×nh thùc tÕ hay môc tiªu khi ban hµnh chóng thay ®æi. C¸c n­íc thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o r»ng c¸c c¬ quan tiªu chuÈn (cÊp nhµ n­íc, ®Þa ph­¬ng vµ phi chÝnh phñ trong ph¹m vi l·nh thæ cña m×nh còng nh­ c¸c c¬ quan tiªu chuÈn khu vùc mµ hä lµ thµnh viªn ) chÊp nhËn vµ tu©n thñ quy ph¹m vÒ biªn so¹n, ban hµnh vµ ¸p dông c¸c tiªu chuÈn ( Phô lôc 3 cña HiÖp ®Þnh nµy). HiÖp ®Þnh còng nªu râ quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp theo nguyªn t¾c thñ tôc do n­íc chñ nhµ ban hµnh gåm c¸c tæ chøc chøng nhËn cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, phi chÝnh phñ, c¸c tæ chøc cÊp vïng vµ cÊp quèc tÕ. Quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp còng ph¶i ®¶m b¶o sù thuËn lîi cho c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu kh«ng kÐm so víi c¸c s¶n phÈm néi ®Þa t­¬ng tù vÒ mÆt thêi gian tiÕn hµnh hay chi phÝ ®ång thêi kh«ng g©y ra sù bÊt tiÖn kh«ng cÇn thiÕt cho ng­êi ®¨ng ký hay ®¹i lý cña hä. Theo ®iÒu 6.1 c¸c Thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o r»ng c¸c kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng ®¸nh gi¸ sù phï hîp ë nh÷ng Thµnh viªn kh¸c sÏ ®­îc chÊp nhËn ngay kÓ c¶ khi c¸c quy tr×nh ®ã kh¸c víi c¸c quy tr×nh cña chÝnh m×nh. HiÖp ®Þnh vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i cña WTO cã quy ®Þnh vÒ viÖc cung cÊp th«ng tin vµ trî gióp gi÷a c¸c Thµnh viªn. Theo HiÖp ®Þnh, mçi Thµnh viªn ph¶i cã mét ®Çu mèi liªn l¹c ®Ó tr¶ lêi c¸c yªu cÇu hîp lý tõ c¸c Thµnh viªn kh¸c vµ c¸c bªn quan t©m còng nh­ cung cÊp c¸c tµi liÖu cã liªn quan ®Õn vµ c¸c Thµnh viªn khi cã yªu cÇu ph¶i t­ vÊn vµ trî gióp kü thuËt cho c¸c Thµnh viªn kh¸c, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong c¸c lÜnh vùc theo quy ®Þnh cña HiÖp._. ®Þnh. HiÖp ®Þnh cßn quy ®Þnh nh÷ng ­u ®·i ®Æc biÖt vµ kh¸c biÖt ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn ®ang ph¸t triÓn vÒ nhu cÇu ph¸t triÓn, tµi chÝnh, th­¬ng m¹i còng nh­ trong qu¸ tr×nh so¹n th¶o, ¸p dông c¸c quy ®Þnh kü thuËt, tiªu chuÈn…C¸c n­íc thµnh viªn ®ang ph¸t triÓn cã thÓ ®­îc Uû ban vÒ rµo c¶n kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i dµnh cho nh÷ng ngo¹i lÖ trong viÖc thùc hiÖn toµn bé hay mét phÇn nghÜa vô cña HiÖp ®Þnh. HiÖp ®Þnh còng thµnh lËp mét Uû ban vÒ hµng rµo kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i gåm ®¹i diÖn cña c¸c Thµnh viªn ®Ó ®iÒu phèi viÖc ¸p dông rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi thóc ®Èy viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc thµnh viªn. HiÖp ®Þnh ®­a ra c¸c ph­¬ng ph¸p ®Ó c¸c bªn bµn b¹c vµ gi¶i quyÕt khi cã tranh chÊp x¶y ra d­íi sù gi¸m s¸t cña c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp. Theo t¹p chÝ export quality sè 44 th¸ng 3/1995 th× “ HiÖp ®Þnh vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i quèc tÕ nh»m t¹o ra nh÷ng c¬ cÊu, nh÷ng ®Þnh chÕ trong c¸c doanh nghiÖp, trong c¸c quèc gia, trong c¸c khu vùc nh»m gi¶m thiÓu hoÆc lo¹i trõ dÇn rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i gi÷a c¸c tæ chøc”. 2.2. HiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt cña WTO Bªn c¹nh HiÖp ®Þnh vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i, WTO ®­a ra HiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt (SPS – Sanitary and Phytosanitary Measures) ®Ó ®iÒu chØnh viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt cã ¶nh h­ëng tíi th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc. HiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt cña WTO còng cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn sö dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt liªn quan ®Õn vÊn ®Ò vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt ®Ó b¶o vÖ con ng­êi, ®éng thùc vËt vµ m«i tr­êng cña m×nh trong nh÷ng tr­êng hîp cÇn thiÕt víi ®iÒu kiÖn c¸c biÖn ph¸p nµy kh«ng ®­îc t¹o nªn mét sù ®èi xö bÊt c«ng b»ng gi÷a c¸c Thµnh viªn còng nh­ kh«ng ®­îc t¹o ra c¸c rµo c¶n tr¸ h×nh ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ. HiÖp ®Þnh còng h­íng tíi viÖc thèng nhÊt c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt cña c¸c Thµnh viªn. Do ®ã, HiÖp ®Þnh quy ®Þnh râ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt ph¶i ®­îc dùa trªn c¸c tiªu chuÈn, nh÷ng h­íng dÉn vµ quy ®Þnh quèc tÕ. C¸c Thµnh viªn kh«ng ®­îc ban hµnh vµ duy tr× sö dông c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt nÕu nh÷ng biÖn ph¸p nµy t¹o ra mét sù b¶o vÖ lín h¬n vÒ mÆt vÖ sinh so víi sù b¶o vÖ mµ c¸c biÖn ph¸p phï hîp víi c¸c quy ®Þnh quèc tÕ t¹o ra trõ khi cã nh÷ng chøng cø khoa häc ®Çy ®ñ. §Ó t¹o ra sù phï hîp gi÷a c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®­îc c¸c n­íc thµnh viªn sö dông vµ c¸c tiªu chuÈn, quy ®Þnh quèc tÕ th× c¸c Thµnh viªn ph¶i nç lùc hÕt søc trong ®iÒu kiÖn cã thÓ ®Ó phèi hîp víi c¸c tæ chøc quèc tÕ cã liªn quan ®Ó x©y dùng còng nh­ th­êng xuyªn xem xÐt l¹i c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ cã liªn quan ®Õn c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt. §Ó ng¨n c¶n c¸c Thµnh viªn cã thÓ dïng c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt ®Ó c¶n trë th­¬ng m¹i quèc tÕ, HiÖp ®Þnh cã quy ®Þnh vÒ viÖc ®¸nh gi¸ nguy c¬ vµ møc ®é b¶o hé vÖ sinh hîp lý. Theo ®ã, c¸c Thµnh viªn trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ nguy c¬ vµ møc ®é b¶o hé vÖ sinh hîp lý ph¶i sö dông c¸c c«ng cô ®¸nh gi¸ cña c¸c tæ chøc quèc tÕ liªn quan vµ ph¶i tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè nh­: c¸c b»ng chøng khoa häc; ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn ; kÕt qu¶ gi¸m ®Þnh, ph­¬ng ph¸p kiÓm tra vµ lÊy mÉu ; c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr­êng vµ sinh th¸i; sù tån t¹i cña c¸c vïng dÞch bÖnh hay c¸c vïng miÔn dÞch.... Ngoµi ra, c¸c Thµnh viªn cßn ph¶i tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè kh¸c nh­: c¸c yÕu tè kinh tÕ liªn quan, tÝnh kh¶ thi vÒ mÆt kü thuËt vµ kinh tÕ. §Æc biÖt, c¸c n­íc cÇn chó ý ®Õn viÖc gi¶m thiÓu c¸c t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi th­¬ng m¹i cña c¸c biÖn ph¸p b¶o hé ®ã. HiÖp ®Þnh còng nªu râ c¸c Thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt cña m×nh phï hîp víi ®Æc ®iÓm vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt cña khu vùc xuÊt xø cña s¶n phÈm. Theo HiÖp ®Þnh, c¸c Thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o tÝnh minh b¹ch cña c¸c biÖn ph¸p mµ m×nh ¸p dông. C¸c Thµnh viªn ph¶i c«ng bè réng r·i cho c¸c Thµnh viªn kh¸c vÒ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt cña m×nh còng nh­ nh÷ng thay ®æi cña c¸c biÖn ph¸p ®ã. §ång thêi, HiÖp ®Þnh nµy còng cã quy ®Þnh vÒ sù hç trî kü thuËt gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn, ®Æc biÖt lµ cho c¸c Thµnh viªn ®ang ph¸t triÓn th«ng qua c¸c hiÖp ®Þnh song ph­¬ng hoÆc trong khu«n khæ c¸c tæ chøc quèc tÕ phï hîp. T­¬ng tù HiÖp ®Þnh vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i, HiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt còng cã sù ­u ®·i vµ ®èi xö ®Æc biÖt ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn ®ang ph¸t triÓn. Ngoµi ra, HiÖp ®Þnh nµy còng cã c¸c ®iÒu kho¶n vÒ viÖc thùc thi HiÖp ®Þnh, ®iÒu kho¶n vÒ t­ vÊn vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a c¸c Thµnh viªn vµ thµnh lËp mét Uû ban vÒ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt ®Ó ®iÒu hµnh viÖc thùc hiÖn c¸c ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh. Cã thÓ nãi HiÖp ®Þnh vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i vµ HiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ kiÓm dÞch ®éng vËt cña WTO lµ c«ng cô quan träng gãp phÇn vµo viÖc héi nhËp thÞ tr­êng thÕ giíi cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c quèc gia dï ë tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau. II. C¸c hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng th­êng ®­îc sö dông trªn thÕ giíi. Trong thêi ®¹i ngµy nay, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét xu h­íng tÊt yÕu nÕu c¸c quèc gia kh«ng muèn bÞ tôt hËu, bÞ c« lËp. Nh­ng khi tham gia th­¬ng m¹i thÕ giíi th× c¸c n­íc l¹i gÆp rÊt nhiÒu rµo c¶n. Do ®ã, mçi doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó võa héi nhËp kinh tÕ thµnh c«ng võa b¶o ®¶m ®­îc nh÷ng quyÒn lîi cña doanh nghiÖp m×nh. §Ó v­ît qua c¸c rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ sö dông nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau trong ®ã cã viÖc ¸p dông c¸c hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng quèc tÕ. HiÖn nay trªn thÕ giíi cã nhiÒu hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng do c¸c tæ chøc tiªu chuÈn vµ chÊt l­îng kh¸c nhau ban hµnh vµ cÊp giÊy chøng nhËn trong ®ã phæ biÕn lµ hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9000, hÖ thèng qu¶n trÞ m«i tr­êng ISO 14000, hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ®ång bé TQM vµ hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng theo HACCP. 1. HÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9000. Thùc chÊt ®©y lµ mét bé tiªu chuÈn do Tæ chøc vÒ Tiªu chuÈn ho¸ (International organisation for Standardization - ISO) ban hµnh. Bé tiªu chuÈn ISO 9000 ®­îc ban hµnh lÇn ®Çu n¨m 1987 nh»m môc ®Ých ®­a ra mét m« h×nh ®­îc chÊp nhËn ë møc ®é quèc tÕ vÒ hÖ thèng ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ cã thÓ ¸p dông réng r·i trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch vô. ISO 9000 lµ sù kÕ thõa cña c¸c tiªu chuÈn ®· tån t¹i vµ d­îc sö dông réng r·i, tr­íc tiªn lµ trong lÜnh vùc quèc phßng nh­ tiªu chuÈn quèc phßng cña Mü (MIL-Q-9058A), cña khèi NATO (AQQP1). ViÖn tiªu chuÈn Anh (BSI – British Standard Institute) ®· ban hµnh tiªu chuÈn BS 5750 vÒ ®¶m b¶o chÊt l­îng sö dông trong d©n sù. §Ó phôc vô cho nhu cÇu giao l­u th­¬ng m¹i quèc tÕ, Tæ chøc Tiªu chuÈn ho¸ quèc tÕ ISO ®· thµnh lËp ban kü thuËt TC 176 ®Ó so¹n th¶o bé tiªu chuÈn vÒ qu¶n lý chÊt l­îng. Nh÷ng tiªu chuÈn ®Çu tiªn cña bé tiªu chuÈn ®­îc ban hµnh n¨m 1987 lµ ISO 8402 vµ ®­îc söa ®æi lÇn ®Çu tiªn n¨m 1994 thµnh ISO 9000 vµ n¨m 2000 phiªn b¶n ISO 9000-2000 ra ®êi. ISO 9000 ®Ò cËp ®Õn c¸c lÜnh vùc chñ yÕu trong qu¶n lý chÊt l­îng nh­ chÝnh s¸ch chÊt l­îng, thiÕt kÕ triÓn khai s¶n phÈm vµ qu¸ tr×nh cung øng, kiÓm so¸t qu¸ tr×nh, bao gãi, ph©n phèi, dÞch vô sau khi b¸n, xem xÐt ®¸nh gi¸ néi bé, kiÓm so¸t tµi liÖu, ®µo t¹o… ISO 9000 tËp hîp c¸c kinh nghiÖm qu¶n lý chÊt l­îng tèt nhÊt ®· ®­îc thùc thi trong nhiÒu quèc gia vµ khi vùc vµ ®­îc chÊp nhËn lµ tiªu chuÈn quèc gia cña nhiÒu n­íc. Môc tiªu lín nhÊt cña bé ISO 9000 lµ ®¶m b¶o chÊt l­îng ®èi víi nguêi tiªu dïng. Bé ISO 9000 gåm 24 tiªu chuÈn, chia thµnh 5 nhãm lµ: ISO 9001: HÖ thèng chÊt l­îng – M« h×nh ®¶m b¶o chÊt l­îng trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ, s¶n xuÊt, l¾p ®Æt vµ dÞch vô. ISO 9002: HÖ thèng chÊt l­îng – M« h×nh ®¶m b¶o chÊt l­îng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt l¾p ®Æt vµ dÞch vô. ISO 9003: HÖ thèng chÊt l­îng – M« h×nh ®¶m b¶o chÊt l­îng trong qu¸ tr×nh kiÓm tra cuèi cïng vµ thö nghiÖm. ISO 9004.1: Qu¶n lý chÊt l­îng vµ c¸c yÕu tè trong hÖ thèng chÊt l­îng. PhÇn 1: H­ãng dÉn ISO 9004.2: Qu¶n lý chÊt l­îng vµ c¸c yÕu tè trong hÖ thèng chÊt l­îng PhÇn 2: H­íng dÉn dÞch vô Bèn triÕt lý cña bé ISO 9000: Ph­¬ng h­íng tæng qu¸t cña bé ISO 9000 lµ nh»m t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm vµ dÞch vô cã chÊt l­îng ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch hµng bªn trong vµ bªn ngoµi doanh nghiÖp. C¸c ®Æc tr­ng kü thuËt ®¬n thuÇn kh«ng thÓ ®¶m b¶o sù phï hîp cña s¶n phÈm ®èi víi nhu cÇu cña kh¸ch hµng.C¸c tiªu chuÈn cña hÖ thèng chÊt l­îng sÏ bæ sung thªm vµo c¸c ®Æc tr­ng kü thuËt cña s¶n phÈm nh»m tho¶ m·n mét c¸ch tèt nhÊt nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Bé ISO 9000 nªu ra nh÷ng h­íng dÉn ®èi víi hÖ thèng chÊt l­îng cho viÖc ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ chø kh«ng ¸p ®Æt mét hÖ thèng chÊt l­îng chuÈn ®èi víi tõng doanh nghiÖp. HÖ thèng chÊt l­îng cña mçi doanh nghiÖp bÞ chi phèi bëi tÇm nh×n, v¨n ho¸, c¸ch qu¶n trÞ, c¸ch thùc hiÖn, ngµnh c«ng nghiÖp, lo¹i s¶n phÈm hay dÞch vô. Mçi lo¹i h×nh doanh nghiÖp sÏ cã hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ®Æc tr­ng phï hîp cho tõng hoµn c¶nh cô thÓ. HÖ thèng chÊt l­îng cña bé ISO 9000 dùa trªn m« h×nh qu¶n trÞ theo qu¸ tr×nh (MBP – Management By Process) lÊy phßng ngõa lµm ph­¬ng ch©m chñ yÕu trong suèt vßng ®êi s¶n phÈm (thiÕt kÕ - s¶n xuÊt - tiªu dïng). Bé tiªu chuÈn ISO lµ mét bé tiªu chuÈn mang tÝnh toµn cÇu, ®­îc thõa nhËn réng r·i trªn thÕ giíi do ®ã c¸c doanh nghiÖp sÏ cã lîi Ých rÊt lín nÕu ®­îc bªn thø ba c«ng nhËn ®¹t tiªu chuÈn ISO 9000. C¸c doanh nghiÖp ISO 9000 nµy sÏ ®­îc: - Bªn mua hµng ho¸, dÞch vô hay bá thÇu miÔn gi¶m viÖc thö nghiÖm l¹i s¶n phÈm. - XuÊt khÈu vµ tróng thÇu dÔ dµng ®èi víi c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi. - Cã hÖ thèng mua b¸n tin cËy trong viÖc b¸n hµng gi÷a c¸c doanh nghiÖp còng nh­ gi÷a c¸c quèc gia. - DÔ ®­îc thÞ tr­êng khã tÝnh chÊp nhËn, ®Æc biÖt lµ c¸c s¶n phÈm liªn quan ®Õn søc khoÎ, an ninh vµ m«i tr­êng. 2. HÖ thèng qu¶n trÞ m«i tr­êng ISO 14000. ISO 14000 lµ tiªu chuÈn vÒ hÖ thèng qu¶n trÞ m«i tr­êng (Environment Management System – EMS) do Tæ chøc Tiªu chuÈn ho¸ quèc tÕ ISO x©y dùng vµ ban hµnh. ISO 14000 b¾t nguån tõ sù cam kÕt cña ISO nh»m hç trî môc tiªu “ph¸t triÓn bÒn v÷ng” ®­îc tho¶ luËn t¹i Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn ë Rio de Janeiro, 1992. ISO thµnh lËp Uû ban kü thuËt ISO/TC207 vÒ qu¶n lý m«i tr­êng n¨m 1993. Thµnh phÇn cña Uû ban Kü thuËt TC 207 gåm c¸c ph¸i ®oµn th­¬ng m¹i vµ chuyªn gia chÝnh phñ tõ 55 quèc gia tham gia vµ cã 16 quèc gia tham gia víi t­ c¸ch quan s¸t viªn. Nh÷ng tiªu chuÈn ®Çu tiªn do TC 207 x©y dùng ®­îc Ên hµnh n¨m 1996. KÕt qu¶ ho¹t ®éng cña Uû ban nµy ®­îc biÕt chung d­íi tiªu ®Ò “bé tiªu chuÈn ISO 14000”. Bé tiªu chuÈn ISO 14000 lµ tËp hîp c¸c tiªu chuÈn cïng hä, bao gåm c¸c tiªu chuÈn vµ c¸c h­íng dÉn chñ yÕu liªn quan ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý m«i truêng. Bé tiªu chuÈn nµy thÝch øng víi yªu cÇu gi¶i quyÕt vÊn ®Ò m«i tr­êng toµn cÇu, môc ®Ých chÝnh cña nã lµ c¶i thiÖn viÖc qu¶n lý m«i tr­êng, b¶o vÖ m«i tr­êng, chó träng ®Õn c¸c t¸c ®éng, c¸c ¶nh h­ëng xÊu cña qu¸ tr×ng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Õn m«i tr­êng. ¸p dông ISO 14000 ®i liÒn víi viÖc thiÕt lËp vËn hµnh mét hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng. C¸c tiªu chuÈn ISO 14000 d­a ra nh÷ng chuÈn cø ®­îc quèc tÕ thõa nhËn vÒ qu¶n lý, ®o l­êng vµ ®¸nh gi¸ m«i tr­êng. C¸c tiªu chuÈn nµy tuy kh«ng ®Ò cËp ®Õn nh÷ng chØ tiªu chÊt l­îng m«i tr­êng nh­ng nh÷ng c«ng cô ®­îc ®­a ra l¹i lµ nh÷ng c«ng cô h÷u hiÖu gióp c¸c tæ chøc vµ c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn viÖc ®¸nh gi¸ vµ kiÓm so¸t t¸c ®éng m«i tr­êng ®èi víi c¸c ho¹t ®éng, s¶n phÈm vµ dÞch vô cña m×nh. ISO 14000 ®­îc biªn so¹n ®Ó ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh vµ quy m« tæ chøc/doanh nghiÖp. KÓ tõ nh÷ng tiªu chuÈn ®Çu tiªn ®­îc xuÊt b¶n n¨m 1996 ®Õn nay, bé tiªu chuÈn ISO ®· cã kho¶ng 20 tiªu chuÈn, b¸o c¸o kü thuËt, h­íng dÉn sö dông. Theo tiªu chuÈn ISO 14001 – HÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng. Quy ®Þnh vµ h­íng dÉn sö dông ( mét trong c¸c tiªu chuÈn cña bé ISO 14000), mét hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng gåm 5 thµnh phÇn c¬ b¶n sau: ChÝnh s¸ch m«i tr­êng: phï hîp víi b¶n chÊt, quy m« vµ t¸c ®éng m«i tr­êng cña c¸c ho¹t ®éng, s¶n phÈm vµ dÞch vô, thÓ hiÖn c¸c ®Þnh h­íng vµ cam kÕt vÒ c¶i tiÕn liªn tôc, tu©n thñ c¸c quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng vµ ng¨n ngõa « nhiÔm. LËp kÕ ho¹ch: x¸c ®Þnh vµ ph©n tÝch c¸c khÝa c¹nh cña t¸c ®éng m«i tr­êng do c¸c ho¹t ®éng, s¶n phÈm vµ dÞch vô g©y ra, thiÕt lËp c¸c môc tiªu vµ chØ tiªu m«i tr­êng nhÊt qu¸n víi chÝnh s¸ch m«i tr­êng, ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu vµ chØ tiªu ë tõng bé phËn chøc n¨ng, ®Þnh râ ph­¬ng tiÖn vµ biÓu ®å thêi gian ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu, chØ tiªu. ¸p dông vµ ho¹t ®éng: x©y dùng vµ ®­a ra c¸c quy tr×nh (®µo t¹o, th«ng tin, tµi liÖu, kiÓm so¸t tµi liÖu, kiÓm so¸t ho¹t ®éng…) vµo thùc hiÖn nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu vµ chØ tiªu m«i tr­êng ®· ®Ò ra. KiÓm tra vµ hµnh ®éng chØnh söa: gi¸m s¸t vµ ®o c¸c chØ tiªu m«i tr­êng nh»m ®¸nh gi¸ sù phï hîp so víi c¸c môc tiªu, chØ tiªu ®· ®Ò ra, trong tr­êng hîp ch­a ®¹t ®­îc sù phï hîp th× ph¶i cã c¸c thñ tôc x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n xö lý còng nh­ tiÕn hµnh c¸c hµnh ®éng kh¾c phôc, thiÕt lËp vµ duy tr× mét ch­¬ng tr×nh vµ tr×nh tù ®¸nh gi¸ ®Þnh kú hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng. Xem xÐt l¹i cña ban l·nh ®¹o: l·nh ®¹o cao nhÊt cña tæ chøc sau tõng thêi gian ®· ®­îc x¸c ®Þnh xem xÐt l¹i hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng nh»m ®¶m b¶o tÝnh thÝch hîp, ®Çy ®ñ vµ hiÖu qu¶ liªn tôc cña hÖ thèng. Gièng nh­ bé tiªu chuÈn ISO 9000, bé tiªu chuÈn ISO 14000 còng ®em l¹i lîi Ých kh«ng nhá ®èi víi doanh nghiÖp. Trong nÒn th­¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay, mét sè quèc gia th­êng lîi dông ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr­êng, b¶o vÖ con ng­êi ®Ó b¶o vÖ s¶n phÈm cña m×nh dùng lªn nh÷ng rµo c¶n m«i tr­êng ®èi víi th­¬ng m¹i th× ISO 14000 cã thÓ ®­îc coi lµ mét sù ®¶m b¶o cho hµng ho¸ cña c¸c n­íc cã thÓ v­ît qua c¸c rµo c¶n ®ã ®Ó b­íc ch©n vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc kh¸c. Tãm l¹i ISO 14000 gãp phÇn lµm t¨ng ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng cña ng­êi d©n, thóc ®Èy sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt vÒ c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng, gióp doanh nghiÖp t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc th«ng qua viÖc gi¶m gi¸ thµnh, t¹o lËp h×nh ¶nh tèt ®Ñp trong t©m trÝ ng­êi tiªu dïng, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña “mËu dÞch xanh”. 3. HÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ®ång bé (TQM). Theo tiªu chuÈn ISO 8402:1994 (TCVN5814:1994): “Qu¶n lý chÊt l­îng ®ång bé (Total Quality Management – TQM) lµ mét ph­¬ng ph¸p qu¶n lý cña mét tæ chøc ®Þnh h­íng vµo chÊt l­îng, dùa trªn sù tham gia cña mäi thµnh viªn vµ nh»m ®em l¹i sù thµnh c«ng dµi h¹n th«ng qua sù tho¶ m·n kh¸ch hµng vµ lîi Ých cña mäi thµnh viªn cña c«ng ty, cña x· héi”. TQM ®· ®­îc ®­a ra vµ ¸p dông ®Çu tiªn vµo thËp kû 20 t¹i c¸c nhµ m¸y ë Mü. Do nã cã t¸c dông thùc tiÔn trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, trong qu¶n lý chÊt l­îng nªn cµng ngµy TQM cµng ®­îc nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi coi träng vµ ®· ¸p dông réng r·i c¶ ë khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh vµ khu vùc qu¶n lý hµnh chÝnh c«ng. Ngµy nay, c¸c nhµ qu¶n lý hµnh chÝnh hiÖn ®¹i nhËn ra r»ng c¸c ph­¬ng ph¸p t­ duy vµ tiÕp cËn truyÒn thèng trong qu¶n lý Ýt cã t¸c dông ®¶m b¶o kÕt qu¶ dÞch vô ®¸p øng nhu cÇu kh¸ch hµng. ViÖc chuyÓn sang ph­¬ng ph¸p qu¶n lý theo TQM ®· cã t¸c dông lµm cho c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ dÞch vô c«ng t¨ng c­êng hiÖu qu¶ ho¹t ®éngvµ tËn dông ®­îc c¸c nguån lùc.Vµ TQM ®· ®­îc coi lµ ch×a kho¸ cña thµnh c«ng. Môc tiªu cuèi cïng cña TQM lµ lµm cho tæ chøc ®¹t ®­îc chÊt l­îng tæng thÓ trong toµn bé c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng. ChÊt l­îng ë ®©y kh«ng chØ c¸c s¶n phÈm, dÞch vô cã chÊt l­îng mµ cßn bao gåm c¶ c¸c yÕu tè trong vËn hµnh vµ ho¹t ®éng cña tæ chøc. Cã nghÜa lµ chÊt l­îng ho¹t ®éng cña mét tæ chøc ®­îc ph¶n ¸nh trªn nhiÒu mÆt tõ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c qu¶n lý, n¨ng lùc cña c¸n bé nh©n viªn ®Õn hiÖu qu¶ cña c¸c hÖ thèng vËn hµnh... §Æc ®iÓm næi bËt cña TQM so víi c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lý chÊt l­îng tr­íc ®©y lµ nã cung cÊp mét hÖ thèng toµn diÖn cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ c¶i tiÕn mäi khÝa c¹nh cã liªn quan ®Õn chÊt l­îng vµ huy ®éng sù tham gia cña mäi bé phËn vµ mäi c¸ nh©n ®Ó ®¹t môc tiªu chÊt l­îng ®Ò ra. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, TQM th­êng xuyªn kiÓm so¸t c¸c chi phÝ ®Ó ®¶m b¶o tËn dông tèt c¸c nguån lùc, chÊt l­îng s¶n phÈm cao, c«ng viÖc ®­îc thùc hiÖn ®óng quy tr×nh vµ t¹o ra ®­îc c¸c gi¸ trÞ bæ sung. §Ó thùc hiÖn tèt TQM vµ ®¶m b¶o cho TQM trë thµnh nÒ nÕp ho¹t ®éng cña tæ chøc ph¶i x©y dùng ®­îc mét m«i tr­êng c«ng viÖc thuËn lîi. Muèn vËy, ph¶i ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c sau: Sù ñng hé cña l·nh ®¹o. X©y dùng kÕ ho¹ch chiÕn l­îc l©u dµi vÒ chÊt l­îng. H­íng vµo kh¸ch hµng. Tæ chøc ®µo t¹o vµ ghi nhËn nç lùc cña c¸n bé nh©n viªn. Thóc ®Èy ph­¬ng ph¸p lµm viÖc theo nhãm. X©y dùng c¸c biÖn ph¸p ®¸nh gi¸ do l­êng c«ng viÖc. Chó träng ®Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng. Nh×n chung, TQM lµ mét ph­¬ng ph¸p qu¶n lý chÊt l­îng cã hiÖu qu¶ cao vµ ®· ®­îc thùc tiÔn chøng minh. Do ®ã, TQM ngµy cµng ®­îc ¸p dông réng r·i ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi. 4. HÖ thèng HACCP. HACCP ( Hazard Analysis and Critical Control Point) lµ hÖ thèng ph©n tÝch mèi nguy vµ x¸c ®Þnh ®iÓm kiÓm so¸t träng yÕu. HACCP lµ sù tiÕp cËn cã tÝnh khoa häc, hîp lý vµ cã tÝnh hÖ thèng cho sù nhËn biÕt, x¸c ®Þnh vµ kiÓm so¸t mèi nguy trong chÕ t¹o, gia c«ng, s¶n xuÊt, chuÈn bÞ vµ sö dông thùc phÈm ®Ó ®¶m b¶o r»ng thùc phÈm lµ an toµn khi tiªu dïng (tøc lµ nã kh«ng cã mèi nguy kh«ng thÓ chÊp nhËn cho søc khoÎ). HÖ thèng nµy nhËn biÕt nh÷ng mèi nguy cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thùc phÈm vµ ®Æt ra c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t ®Ó tr¸nh nh÷ng mèi nguy x¶y ra. HACCP lµ kh¸i niÖm ®­îc h×nh thµnh vµo nh÷ng n¨m 1960 bëi c«ng ty Pillsbury. Cïng víi ViÖn qu¶n lý kh«ng gian vµ hµng kh«ng quèc gia (NASA) vµ phßng thÝ nghiÖm qu©n ®éi Mü ë Natick, hä ®· ph¸t triÓn hÖ thèng nµy ®Ó ®¶m b¶o an toµn thùc phÈm cho c¸c phi hµnh gia trong ch­¬ng tr×nh kh«ng gian. ViÖc ph¸t triÓn kÕ ho¹ch liªn quan kh¾p thÕ giíi vÒ an toµn thùc phÈm bëi nh÷ng ng­êi cã thÈm quyÒn, søc khoÎ céng ®ång, c«ng nghiÖp thùc phÈm vµ ng­êi tiªu dïng ®· lµ sù thóc ®Èy chñ yÕu trong viÖc ¸p dông hÖ thèng HACCP trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y.ViÖc nµy ®­îc chøng minh bëi sù t¨ng lªn ®¸ng kÓ ph¹m vi ra ®êi thùc phÈm kh«ng bÖnh tËt trªn thÕ giíi vµ sù gia t¨ng nhËn thøc vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ søc khoÎ cña thùc phÈm kh«ng bÖnh tËt. Vµ viÖc ¸p dông HACCP ®­îc yªu cÇu ngµy cµng nhiÒu bëi nh÷ng ng­êi tiªu dïng t¹i c¸c thÞ tr­êng nh­ Mü, ch©u ¢u, Australia, Canada... NhiÒu tæ chøc quèc tÕ nh­ ViÖn hµn l©m Khoa häc Quèc gia Mü, Uû ban T­ vÊn Quèc gia vÒ tiªu chuÈn vi trïng häc cho thùc phÈm vµ Uû ban CodexWHO/FAO ®· chøng nhËn HACCP lµ hÖ thèng cã hiÖu qu¶ kinh tÕ nhÊt cho ®¶m b¶o an toµn thùc phÈm. HACCP quan träng trong s¶n xuÊt thùc phÈm v× nã kiÓm so¸t mèi nguy tiÒm tµng trong s¶n xuÊt thùc phÈm. Th«ng qua viÖc kiÓm so¸t nh÷ng rñi ro thùc phÈm chñ yÕu nh­ chÊt g©y « nhiÔm thuéc vi trïng häc, ho¸ häc vµ vËt lý nh÷ng nhµ s¶n xuÊt cã thÓ ®¶m b¶o tèt h¬n cho ng­êi tiªu dïng r»ng s¶n phÈm cña hä an toµn cho tiªu dïng. ViÖc gi¶m bít mèi nguy thùc phÈm, viÖc b¶o vÖ søc khoÎ céng ®ång sÏ ®­îc cñng cè. HACCP cã nhiÒu ­u ®iÓm so víi nh÷ng c¸ch tiÕp cËn truyÒn thèng ®Ó kiÓm so¸t an toµn thùc phÈm. Nh÷ng ch­¬ng tr×nh kiÓm so¸t an toµn thùc phÈm truyÒn thèng nãi chung dùa trªn sù kiÓm tra “chôp ¶nh nhanh” vµ nghiªn cøu thµnh phÈm tøc lµ c¸ch tiÕp cËn “quan s¸t, ph¸t hiÖn vµ tiÕp xóc” tin t­ëng vµo ph¸t hiÖn mèi nguy tiÒm tµng h¬n lµ ng¨n chÆn. Mµ nh÷ng c¸ch tiÕp cËn nµy cã giíi h¹n cña chóng nh­ mÊt nhiÒu thêi gian míi thu ®­îc kÕt qu¶, kh«ng dù b¸o ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò an toµn thùc phÈm tiÒm tµng, chi phÝ cao do viÖc nghiªn cøu thµnh phÈm, khã kh¨n trong viÖc tËp hîp vµ nghiªn cøu ®ñ vÝ dô tiªu biÓu ®Ó thu ®­îc th«ng tin cã ý nghÜa. Cßn víi hÖ thèng HACCP, an toµn thùc phÈm ®­îc hîp nhÊt vµo ®Ò c­¬ng cña ph­¬ng ph¸p chø kh«ng ph¶i lµ vµo hÖ thèng kh«ng hiÖu lùc cña ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu thµnh phÈm. Bëi vËy, hÖ thèng HACCP cung cÊp mét ph­¬ng ph¸p mang l¹i lîi nhuËn h¬n vµ ng¨n ngõa cho an toµn thùc phÈm. Kinh nghiÖm cña mét sè quèc gia cho thÊy viÖc ¸p dông hÖ thèng HACCP dÉn ®Õn viÖc phßng ngõa cã hiÖu qu¶ h¬n bÖnh tËt tõ s¶n phÈm. VÝ dô, theo C¬ quan qu¶n lý Thùc phÈm vµ D­îc phÈm Mü, øng dông cña HACCP cho m¸y chÕ biÕn c¸ ®­îc ®¸nh gi¸ ng¨n chÆn kho¶ng chõng 20 ®Õn 60% bÖnh do h¶i s¶n g©y ra. HACCP cã 7 nguyªn t¾c lµm c¬ së. §ã lµ: H­íng dÉn ph©n tÝch nh÷ng mèi nguy. X¸c ®Þnh nh÷ng ®iÓm kiÓm so¸t träng yÕu (CCPs – Control Critical Points). ThiÕt lËp nh÷ng ranh giíi tíi h¹n. ThiÕt lËp mét hÖ thèng kiÓm tra viÖc ®iÒu khiÓn cña CCPs. ThiÕt lËp ho¹t ®éng hiÖu chØnh ®­îc thùc hiÖn khi hÖ thèng kiÓm tra chØ ra mét CCP ®Æc biÖt kh«ng n»m d­íi sù kiÓm so¸t. ThiÕt lËp nh÷ng thñ tôc kiÓm tra x¸c ®Þnh hÖ thèng HACCP ®ang lµm viÖc hiÖu qu¶. ThiÕt lËp tµi liÖu dÉn chøng liªn quan tíi tÊt c¶ c¸c thñ tôc vµ c¸c biªn b¶n thÝch hîp víi nh÷ng nguyªn t¾c nµy vµ ¸p dông cña chóng. ¸p dông hÖ thèng HACCP rÊt cã Ých ®èi víi c¸c doanh nghiÖp v× nã gióp doanh nghiÖp n©ng cao ®­îc chÊt l­îng, ®¶m b¶o vÊn ®Ò vÖ sinh cho s¶n phÈm, n©ng cao ®­îc h×nh ¶nh cña doanh nghiÖp vµ t¨ng c¬ héi xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp sang nh÷ng thÞ tr­êng khã tÝnh, cã yªu cÇu cao vÒ an toµn vµ vÖ sinh thùc phÈm. III. T¸c ®éng cña rµo c¶n kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ Th­¬ng m¹i quèc tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn. TiÕn tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®· ®­îc t¨ng tèc bëi vßng ®µm ph¸n uruguay, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan nh­ quota sÏ ®­îc b·i bá vµ nh÷ng hµng rµo thuÕ quan còng sÏ ®­îc c¾t gi¶m. Tuy nhiªn, th­¬ng m¹i thÕ giíi vÉn gÆp rÊt nhiÒu c¶n trë, khã kh¨n do c¸c quèc gia lÇn l­ît dùng lªn nh÷ng rµo c¶n kü thuËt ®Ó b¶o vÖ thÞ tr­êng trong n­íc, c¶n trë sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i tù do. Vµ c¸c rµo c¶n nµy thùc sù ®· g©y ra thiÖt h¹i lín cho c¸c n­íc khi gÆp ph¶i chóng do ®ã dÉn ®Õn nh÷ng cuéc tr¶ ®òa gi÷a c¸c n­íc bãp mÐo th­¬ng m¹i quèc tÕ. Do h×nh thøc ®a d¹ng vµ linh ho¹t nªn c¸c rµo c¶n kü thuËt cã ph¹m vi ¶nh h­ëng rÊt réng r·i. Theo ®iÒu tra cña Trung t©m th­¬ng m¹i quèc tÕ (iNTRACEN – International Trade Centre), chØ riªng c¸c rµo c¶n liªn quan ®Õn m«i tr­êng còng ®· ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn 3746 s¶n phÈm trong sè 4917 s¶n phÈm ®­îc nghiªn cøu. Trong khi ®ã, nghiªn cøu n¨m 1999 cña WTO vÒ rµo c¶n th­¬ng m¹i ®· chØ ra r»ng chØ cã 11% trong sè 2.300 c¸c th«ng b¸o vÒ c¸c rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i lµ cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng. Nh­ vËy cã thÓ thÊy hÇu hÕt th­¬ng m¹i thÕ giíi gÆp ph¶i c¶n trë cña c¸c rµo c¶n kü thuËt. Mét khi, c¸c n­íc nhËp khÈu sö dông rµo c¶n kü thuËt th× c¸c n­íc xuÊt khÈu sÏ gÆp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n: xuÊt khÈu bÞ gi¶m sót, hµng ho¸ bÞ tiªu huû hay tr¶ l¹i g©y tæn thÊt lín cho c¸c n­íc nµy. Thùc tÕ, th­¬ng m¹i thÕ giíi ®· x¶y ra nhiÒu tr­êng hîp bÞ c¶n trë vµ thiÖt h¹i do gÆp ph¶i c¸c rµo c¶n kü thuËt. Trung Quèc lµ mét quèc gia cã tiÒm lùc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n¨ng lùc xuÊt khÈu lín nh­ng còng gÆp ph¶i nhiÒu rµo c¶n kü thuËt tõ phÝa c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu. Do xuÊt hiÖn bÖnh lë måm long mãng ë Hongkong, Indonesia ®· cÊm nhËp khÈu ng« Trung Quèc dï r»ng ch­a cã b»ng chøng nµo vÒ dÞch bÖnh nµy ë ®¹i lôc vµ còng kh«ng cã b»ng chøng nµo chøng minh mèi liªn hÖ gi÷a bÖnh nµy víi ng« nhËp khÈu. §Çu n¨m 2002, do bÞ ph¸t hiÖn cã hµm l­îng chÊt chloramphenicol vµ enrofloxacine qu¸ cao trong c¸c s¶n phÈm nªn Trung Quèc ®· bÞ EU ra lÖnh cÊm nhËp khÈu t«m trong 3 th¸ng vµ bÞ lo¹i ra khái danh s¸ch I c¸c n­íc ®­îc phÐp xuÊt khÈu thuû s¶n sang EU. EU còng cÊm nhËp khÈu thÞt gµ, thÞt thá, mËt ong. Còng nh­ EU, c¬ quan vÖ sinh dÞch tÔ Nga còng ban hµnh lÖnh cÊm t¹m thêi ®èi víi thÞt lîn, thÞt bß vµ thÞt gµ nhËp khÈu tõ Trung Quèc. Nh÷ng rµo c¶n kü thuËt tõ c¸c n­íc nµy ®· k×m h·m xuÊt khÈu cña Trung Quèc, ®Æc biÖt lµ hµng n«ng s¶n vµ thùc phÈm. Theo b¸o c¸o cña Bé th­¬ng m¹i Trung Quèc, n¨m 2001, cã tíi 71% c¸c nhµ xuÊt khÈu Trung Quèc vµ 39% mÆt hµng xuÊt khÈu cña n­íc nµy gÆp ph¶i c¸c rµo c¶n kü thuËt, khiÕn hä thiÖt h¹i 17 tû USD, b»ng 5,2% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Trong ®ã, riªng hµng n«ng s¶n chiÕm tíi 90% vµ thiÖt h¹i cña mÆt hµng nµy lªn tíi 9 tû USD. Kh«ng chØ cã Trung Quèc, th­¬ng m¹i c¸c n­íc kh¸c còng bÞ ¶nh h­ëng nÆng nÒ do rµo c¶n kü thuËt. Håi ®Çu n¨m 2001, c¸c n­íc ch©u ¸ ®· bÞ EU ra quyÕt ®Þnh tÞch thu vµ tiªu huû nhiÒu l« hµng t«m nhËp khÈu do ph¸t hiÖn cã d­ l­îng chÊt kh¸ng sinh cao trong nh÷ng l« hµng nµy cña 5 n­íc ch©u ¸ vµ EU còng quyÕt ®Þnh sÏ kiÓm tra toµn bé c¸c l« hµng thuû s¶n nhËp khÈu tõ c¸c n­íc nµy. Dï chloramphenicol lµ lo¹i kh¸ng sinh ®­îc coi lµ cã kh¶ n¨ng g©y h¹i cho ng­êi nh­ng khoa häc ch­a ®­a ra ®­îc mét møc d­ l­îng tèi ®a kh«ng g©y h¹i cho søc khoÎ. GÇn ®©y nhiÒu c«ng tr×nh khoa häc t¹i Hµ Lan ®· cho thÊy nÕu møc d­ l­îng thÊp ®Õn phÇn tû (ppb) th× c¸c chÊt kh¸ng sinh nµy còng v« h¹i ®èi víi ng­êi tiªu dïng. Vµ víi l­îng tiªu thô t«m hµng n¨m cña con ng­êi th× møc g©y h¹i cña chóng thÊp h¬n 5000 lÇn so víi liÒu l­îng cã thÓ g©y bÖnh ung th­ (1). MÆc dï vËy, EU vÉn kiÓm tra ngµy cµng g¾t gao d­ l­îng kh¸ng sinh trong c¸c l« hµng b»ng nh÷ng trang thiÕt bÞ míi hiÖn ®¹i. Nh­ vËy cã thÓ thÊy thùc sù EU ®· dùng lªn mét rµo c¶n kü thuËt ®èi víi thùc phÈm vµ thuû s¶n nhËp khÈu vµo EU. Rµo c¶n nµy cña EU ®· g©y thiÖt h¹i kh«ng nhá cho c¸c n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n vµ thùc phÈm ch©u ¸. Lîi nhuËn cña xuÊt khÈu cña c¸c n­íc nµy ®· bÞ sôt gi¶m m¹nh, tiªu biÓu lµ Th¸i Lan, mét n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n lín ë ch©u ¸. Do viÖc t¨ng c­êng kiÓm tra d­ l­îng kh¸ng sinh cña EU mµ xuÊt khÈu t«m cña Th¸i Lan n¨m 2001 ®· gi¶m 20-25% so víi n¨m tr­íc, trÞ gi¸ t­¬ng ®­¬ng lµ 100 tû b¹t (2). (1) T¹p chÝ Doanh nghiÖp th­¬ng m¹i, sè 160, 2002 (2) Foodmarketexchange, 19/11/2002+ §Çu n¨m 1996, do ph¸t hiÖn mét lo¹i bÖnh cã tªn lµ bÖnh bß ®iªn (Mad-Cow disease) ë Anh quèc vµ cã thÓ ®ã lµ do ¨n ph¶i thÞt cña nh÷ng con bß ®iªn nªn Ph¸p vµ c¸c n­íc ¢u ch©u ®· tuyªn bè cÊm nhËp khÈu thÞt bß cña Anh. Sù kiÖn nµy ®· khiÕn Anh thiÖt h¹i hµng tû ®« la v× thÞt bß lµ mét mÆt hµng xuÊt khÈu quan träng cña Anh. Cho ®Õn th¸ng 3/2002, Ph¸p vÉn kiªn quyÕt duy tr× lÖnh cÊm nhËp khÈu thÞt bß Anh cho dï quyÕt ®Þnh cña Liªn minh ch©u ¢u cho r»ng lÖnh cÊm nµy lµ bÊt hîp ph¸p v× bÖnh bß ®iªn t¹i Anh ®· ®­îc thanh to¸n. Sau ®ã, chÝnh Ph¸p còng bÞ c¸c n­íc cÊm vËn thÞt bß v× nguy c¬ m¾c bÖnh bß ®iªn. Canada chØ cã mét tr­êng hîp duy nhÊt vÒ bÖnh bß ®iªn x¶y ra mµ còng bÞ 30 n­íc cÊm nhËp khÈu thÞt bß. Ngµnh xuÊt khÈu thÞt bß cña Canada bÞ thiÖt h¹i nÆng nÒ, ­íc tÝnh kho¶ng 27 triÖu ®«la Canada (t­¬ng ®­¬ng 19 triÖu USD) mçi ngµy. N¨m 2001, do dÞch bÖnh lë måm long mãng ë lîn nªn EU ®· cÊm nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm thÞt lîn, s÷a vµ gia sóc tõ Anh, Mü còng ngõng nhËp khÈu thÞt lîn tõ Anh mÆc dï C¬ quan tiªu chuÈn thùc phÈm cña Anh ®· tuyªn bè bÖnh nµy kh«ng g©y nguy hiÓm g× cho ng­êi. Nh÷ng lÖnh cÊm nµy ®· lµm cho nÒn n«ng nghiÖp Anh ph¶i lao ®ao. Còng dùa vµo lý do ®ã mµ Bé n«ng nghiÖp Braxil ®· ban hµnh lÖnh cÊm nhËp gia sóc cña argentina cïng ®a sè chñng lo¹i thÞt bß vµ s¶n phÈm cã nguån gèc tõ bß. Tokyo còng ®· cÊm nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm thÞt tõ Hµn Quèc trong 2 n¨m liÒn do nguy c¬ cña bÖnh nµy.Tõ nh÷ng sù kiÖn trªn, chóng ta cã thÓ thÊy v× rµo c¶n vÖ sinh mµ c¸c n­íc nhËp khÈu ¸p dông (ngay c¶ khi nguy c¬ l©y nhiÕm kh«ng cßn) mµ c¸c n­íc cã dÞch bÖnh bß ®iªn ®· ph¶i chÞu thiÖt h¹i lín: ph¶i tiªu huû nh÷ng s¶n phÈm bÞ nghi ngê mang bÖnh, c¸c s¶n phÈm bÞ tÈy chay kh«ng xuÊt khÈu ®­îc g©y ra nh÷ng tæn thÊt khæng lå cho c¸c n­íc nµy. HiÖp ®Þnh vÒ rµo c¶n kü thuËt vµ HiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh vµ vÖ sinh thùc phÈm cña WTO cho phÐp c¸c thµnh viªn, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ, duy tr× møc ®é b¶o vÖ thÝch hîp mµ ng­êi d©n ®· chÊp nhËn trong khu«n khæ luËt ph¸p cña n­íc m×nh. Do ®ã, c¸c n­íc ®· lîi dông ®iÒu nµy ®Ó dùng lªn nh÷ng rµo c¶n ®èi víi th­¬ng m¹i vµ còng ®· g©y ra nh÷ng vô tranh chÊp, tr¶ ®òa gi÷a c¸c n­íc v× vÊn ®Ò nµy. Th¸ng 9/2002, Trung Quèc ®· tuyªn bè cÊm nhËp khÈu mü phÈm tõ 18 n­íc ch©u ¢u ®· bÞ ¶nh h­ëng cña dÞch bß ®iªn, lÊy lý do lµ sî c¸c s¶n phÈm ®ã ®­îc s¶n xuÊt tõ thÞt bß, cõu, dª ®Ó tr¶ ®òa viÖc EU cÊm nhËp khÈu thuû s¶n vµ c¸c s¶n phÈm thÞt cña Trung Quèc, dï EU ®· cÊm sö dông nguyªn liÖu tõ nh÷ng ®éng vËt trªn ®Ó s¶n xuÊt mü phÈm tõ gi÷a nh÷ng n¨m 90. Canada còng ®· g©y søc Ðp víi Mü, NhËt B¶n, Hµn Quèc trong cuéc häp cña WTO khi c¸c n­íc nµy vÉn cÊm nhËp khÈu thÞt bß tõ Canada khi Canada ®· chøng minh ®­îc thÞt bß cña n­íc m×nh an toµn. Pªru ®· ®Ö ®¬n kiÖn EU vi ph¹m HiÖp ®Þnh vÒ rµo c¶n kü thuËt lªn WTO håi ®Çu n¨m 2001 khi EU tuyªn bè chØ cã loµi c¸ Sardin pilchardus Walbaum ë ®«ng b¾c §¹i T©y D­¬ng míi gäi lµ c¸ Sardin v× ®iÒu nµy kh«ng phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn dinh d­ìng cña Codex. Nh­ng EU ®· ph¶n ®èi nh÷ng lËp luËn ®ã vµ ®­a ra Héi ®ång th­îng thÈm WTO. C¸c vô tranh chÊp vµ tr¶ ®òa th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc ®· ng¨n c¶n th­¬ng m¹i quèc tÕ, ®i ng­îc l¹i xu h­íng tù do ho¸ th­¬ng m¹i, g©y thiÖt h¹i cho th­¬ng m¹i c¸c n­íc nãi riªng vµ th­¬ng m¹i thÕ giíi nãi chung. Nh­ vËy, ta cã thÓ thÊy møc ®é ¶nh h­ëng cña c¸c lo¹i rµo c¶n kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ lín nh­ thÕ nµo. Nh÷ng rµo c¶n nµy thùc sù g©y nhiÒu khã kh¨n vµ thiÖt h¹i cho c¸c n­íc khi ph¶i ®èi mÆt víi chóng. C¸c n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao, cã tiÒm lùc kinh tÕ lín vµ cã ¶nh h­ëng ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ nh÷ng n­íc th­êng ¸p dông c¸c rµo c¶n kü thuËt v× c¸c n­íc nµy cã ®Çy ®ñ c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt ®Ó ®­a ra c¸c rµo c¶n vµ còng cã thÓ dùa vµo tiÒm lùc cña m×nh ®Ó Ðp c¸c quèc gia kh¸c ph¶i tu©n thñ c¸c ®iÒu kiÖn do m×nh ®Æt ra. Vµ thùc tÕ còng chØ ra r»ng c¸c nhµ xuÊt khÈu cña c¸c n­íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn lµ nh÷ng n­íc chÞu t¸c ®éng cña rµo c¶n kü thuËt nhiÒu nhÊt bëi hµng xuÊt khÈu cña nh÷ng n­íc nµy chñ yÕu dùa vµo thiªn nhiªn cã nguån gèc ®a d¹ng sinh häc mµ viÖc khai th¸c chÕ biÕn ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng, tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ thÊp kÐm nªn c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn kh«ng cao v× vËy khã cã thÓ v­ît qua ®­îc c¸c rµo c¶n ®ã khi mµ thËm chÝ c¸c n­íc ph¸t triÓn còng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n khi gÆp ph¶i. Trong t­¬ng lai thËm chÝ c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn nµy cßn gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n cßn lín h¬n khi c¸c n­í._.quy ®Þnh, tiªu chuÈn mµ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña doanh ngiÖp m×nh sÏ ph¶i tho¶ m·n khi xuÊt sang tõng thÞ tr­êng cô thÓ, nhÊt lµ nh÷ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu chiÕn l­îc cña ta nh­ EU, NhËt, Mü, Australia... C¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch nµy nªn tæ chøc c¸c buæi héi th¶o còng nh­ c¸c buæi tuyªn truyÒn, giíi thiÖu ®Þnh kú vÒ rµo c¶n kü thuËt cña c¸c thÞ tr­êng vµ cã nh÷ng th«ng b¸o bæ sung cÇn thiÕt cho c¸c doanh nghiÖp khi c¸c n­íc thay ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh, tiªu chuÈn. §ång thêi, hä còng cã thÓ gîi ý nh÷ng gi¶i ph¸p mµ c¸c doanh nghiÖp nªn ¸p dông ®Ó v­ît rµo c¶n. Tõ ®ã, doanh nghiÖp sÏ cã nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó ®æi míi s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu cña thÞ tr­êng nhËp khÈu vµ tõng b­íc n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp nãi riªng vµ cña c¶ n­íc nãi chung. HiÖn nay, n­íc ta cã Phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam (Vietnam Chamber of Commerce and Industry - VCCI) lµ tæ chøc hç trî vµ xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam. Phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam còng cã vai trß ®¸ng kÓ trong viÖc tuyªn truyÒn, cung cÊp c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ thÞ tr­êng, trong ®ã cã th«ng tin vÒ c¸c rµo c¶n kü thuËt cho c¸c doanh nghiÖp, gióp c¸c doanh nghiÖp tiÕp cËn c¸c thÞ tr­êng vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Ngoµi ra, n­íc ta cßn cã c¸c cã quan ®¹i diÖn th­¬ng m¹i ®ãng t¹i c¸c quèc gia kh¸c còng cã ®ãng gãp lín trong viÖc thu thËp vµ cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ c¸c tõng thÞ tr­êng cô thÓ cho c¸c doanh nghiÖp, gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp tiÕp cËn vµ th©m nhËp c¸c thÞ tr­êng... Tuy nhiªn, c¸c doanh nghiÖp n­íc ta hiÖn nay thùc sù vÉn ch­a nhËn ®­îc ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ c¸c thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn c¸c rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i nªn cßn vÊp ph¶i nh÷ng c¶n trë, nh÷ng thÊt b¹i khi xuÊt khÈu hµng ho¸, g©y thiÖt h¹i, mÊt uy tÝn kh«ng chØ cho doanh nghiÖp mµ cßn cho c¶ quèc gia. V× thÕ mµ ho¹t ®éng tuyªn truyÒn, giíi thiÖu vÒ rµo c¶n kü thuËt cho c¸c doanh nghiÖp lµ mét ho¹t ®éng cÇn thiÕt mµ Nhµ n­íc ta cÇn tiÕn hµnh ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp v­ît rµo c¶n kü thuËt khi xuÊt khÈu. 1.3. Tæ chøc ®µo t¹o ®éi ngò qu¶n lý chÊt l­îng vµ kü thuËt cho c¸c doanh nghiÖp. ChÊt l­îng cña s¶n phÈm lµ yÕu tè quan träng kh«ng chØ ®èi víi doanh nghiÖp mµ cßn quan träng ®èi víi c¶ quèc gia. Nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l­îng sÏ ®­îc ng­êi tiªu dïng chÊp nhËn vµ cã thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng. HiÖn nay, khi c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn t¨ng c­êng sö dông c¸c quy ®Þnh vÒ chÊt l­îng vµ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt cña s¶n phÈm lµm rµo c¶n ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu th× vÊn ®Ò chÊt l­îng vµ tiªu chuÈn kü thuËt cña s¶n phÈm trë nªn quan träng h¬n bao giê hÕt. §Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm cÇn huy ®éng rÊt nhiÒu yÕu tè. Trong ®ã, yÕu tè con ng­êi ®ãng vai trß v« cïng quan träng. C¸c doanh nghiÖp cÇn cã nh÷ng c«ng nh©n kü thuËt lµnh nghÒ, cã nh÷ng nhµ qu¶n lý giái, hiÓu biÕt vÒ qu¶n lý chÊt l­îng vµ ý thøc ®­îc tÇm quan träng cña chÊt l­îng th× míi cã thÓ thµnh c«ng ®­îc. Nh­ng ë n­íc ta hiÖn nay cßn thiÕu v¾ng nh÷ng c¸n bé giái, cã n¨ng lùc trong lÜnh vùc qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm. ChÝnh s¸ch ®µo t¹o cßn ch­a thÝch hîp. Sè l­îng c¸c c¸n bé qu¶n lý vÒ chÊt l­îng ®­îc ®µo t¹o ch­a nhiÒu. C¸c c¸n bé qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay còng ch­a cã nhËn thøc s©u s¾c vÒ tÇm quan träng cña chÊt l­îng vµ tiªu chuÈn kü thuËt trong viÖc v­ît c¸c rµo c¶n kü thuËt cña c¸c thÞ tr­êng. Nhµ n­íc ta cÇn quan t©m ®Õn viÖc ®µo t¹o cho c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu, mét ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý chÊt l­îng vµ kü thuËt giái vµ am hiÓu vÒ c¸c rµo c¶n kü thuËt. C¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch cã thÓ tæ chøc c¸c kho¸ häc ng¾n h¹n cho c¸c nhµ qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp vÒ vÊn ®Ò chÊt l­îng, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt vµ c¸c biÖn ph¸p v­ît rµo c¶n b»ng viÖc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. Trong dµi h¹n th× n­íc ta nªn cã chÝnh s¸ch thu hót vµ ®µo t¹o mét lùc l­îng c¸n bé qu¶n lý cã chuyªn m«n cao, cã b»ng cÊp vÒ chÊt l­îng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp trong t­¬ng lai. Nh÷ng c¸n bé qu¶n lý chÊt l­îng vµ kü thuËt nµy sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp lËp c¸c kÕ ho¹ch ng¾n h¹n, dµi h¹n vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm vµ gi¸m s¸t qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch ®ã gióp c¸c doanh nghiÖp tõng b­íc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm cho doanh nghiÖp. Nhê ®ã, mµ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp cã thÓ ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu kh¾t khe cña thÞ tr­êng vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm vµ v­ît qua ®­îc c¸c rµo c¶n kü thuËt vÒ mÆt chÊt l­îng mµ c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu dùng lªn. ChÊt l­îng vµ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt lµ mét h×nh thøc cña rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam muèn v­ît qua ®­îc rµo c¶n nµy th× cÇn kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, lµm cho s¶n phÈm tho¶ m·n nh÷ng yªu cÇu nghiªm ngÆt ®èi víi s¶n phÈm cña c¸c n­íc nhËp khÈu. §Ó lµm ®­îc viÖc nµy, c¸c doanh nghiÖp cÇn cã c¸c c¸n bé qu¶n lý chÊt l­îng vµ kü thuËt giái vµ Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý nµy cho c¸c doanh nghiÖp. 1.4. X©y dùng hÖ thèng tiªu chuÈn quèc gia cho s¶n phÈm vµ thµnh lËp c¸c c¬ quan kiÓm tra chÊt l­îng vµ kü thuËt ®èi víi hµng xuÊt khÈu. Trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi nh­ hiÖn nay th× viÖc hµi hoµ ho¸ c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng cña quèc gia víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ còng lµ mét xu h­íng tÊt yÕu. §Ó hµng ho¸ cña n­íc m×nh cã thÓ ®­îc chÊp nhËn vµ tiªu thô ®­îc ë mäi thÞ tr­êng trªn thÕ giíi mµ kh«ng gÆp ph¶i c¸c rµo c¶n kü thuËt th× c¸c quèc gia ®Òu ®ang nç lùc x©y dùng cho m×nh mét hÖ thèng tiªu chuÈn quèc gia míi sao cho phï hîp víi c¸c chuÈn mùc quèc tÕ vµ ®­îc c¸c n­íc kh¸c thõa nhËn. Khi hÖ thèng tiªu chuÈn trong n­íc phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ th× c¸c s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc mét khi ®· ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn trong n­íc th× võa cã thÓ tiªu thô ®­îc ë thÞ tr­êng néi ®Þa võa cã thÓ tiªu thô ®­îc ë c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi. ë ViÖt Nam hiÖn nay, theo b¸o c¸o cña Tæng côc tiªu chuÈn ®o l­êng chÊt l­îng n¨m 2002 th× trong sè 5200 TCVN hiÖn hµnh míi chØ cã 24% c¸c tiªu chuÈn phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ. §©y lµ mét tû lÖ thÊp dï hiÖn giê viÖc hµi hoµ ho¸ c¸c TCVN víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ ®· ®­îc chó träng h¬n. V× cã sù sai kh¸c gi÷a c¸c TCVN vµ c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ nªn phÇn lín c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu vÒ chÊt l­îng vµ kü thuËt do c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu ®Æt ra. §iÒu nµy ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng cã tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ cao v× c¸c thÞ tr­êng nµy ®Æt ra c¸c tiªu chuÈn rÊt kh¾t khe cho hµng ho¸ mµ c¸c TCVN hiÖn nay th× ch­a ®¸p øng ®­îc. Do ®ã, ®æi míi hÖ thèng tiªu chuÈn ViÖt Nam cÇn ®­îc ®Æc biÖt quan t©m vµ ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét nhiÖm vô träng t©m trong héi nhËp quèc tÕ. §iÒu nµy rÊt cã ý nghÜa víi ViÖt Nam v× nã sÏ gióp chóng ta v­ît qua ®­îc c¸c rµo c¶n kü thuËt cña thÞ tr­êng c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Chóng ta cÇn x©y dùng mét hÖ thèng tiªu chuÈn míi thay thÕ nh÷ng tiªu chuÈn ®· l¹c hËu vµ kh«ng phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña héi nhËp. Nh÷ng tiªu chuÈn nµy sÏ ph¶i ®­îc x©y dùng trªn c¬ së khoa häc, tu©n thñ c¸c chuÈn mùc quèc tÕ vµ ph¶i tÝnh ®Õn c¸c ®iÒu kiÖn ®Æc thï cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Nh÷ng tiªu chuÈn míi sÏ ph¶i bao qu¸t hÕt nh÷ng ®ßi hái phæ biÕn cña thÕ giíi ®èi víi hµng ho¸ nh­ c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng, tiªu chuÈn m«i tr­êng, tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm...Gi¶i ph¸p nµy kh«ng nh÷ng gióp hµng ho¸ ViÖt Nam cã thÓ v­ît qua c¸c rµo c¶n kü thuËt mµ cßn gióp n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸ trong n­íc, n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng cña nh©n d©n. Riªng ®èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, Nhµ n­íc cÇn thµnh lËp c¸c c¬ quan kiÓm tra chÊt l­îng vµ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt tr­íc khi cho xuÊt khÈu. V× hiÖn nay, v× viÖc kiÓm so¸t chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu cña chóng ta kh«ng chÆt chÏ nªn sè l­îng hµng xuÊt khÈu kh«ng ®¹t tiªu chuÈn vµ bÞ tr¶ l¹i, bÞ tiªu huû hoÆc ph¶i b¸n gi¶m gi¸ vÉn cßn cao g©y thiÖt h¹i cho doanh nghiÖp vµ mÊt uy tÝn cho hµng ho¸ ViÖt Nam. ChÝnh v× vËy mµ chóng ta cÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra ®èi víi c¸c l« hµng xuÊt khÈu ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c l« hµng nµy tho¶ m·n nh÷ng yªu cÇu cña thÞ tr­êng nhËp khÈu vÒ chÊt l­îng, c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh, kiÓm dÞch..., tr¸nh t×nh tr¹ng hµng cña chóng ta sÏ bÞ tõ chèi khi nhËp c¶ng. HiÖn thêi, chóng ta ®· thùc hiÖn kh¸ tèt c«ng t¸c nµy ®èi víi hµng thuû s¶n xuÊt khÈu. N¨m 1994, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 50 CP ngµy 21/6/1994 thµnh lËp Trung t©m kiÓm tra chÊt l­îng vµ vÖ sinh thuû s¶n (National Fisheries Inspection and Quality Assurance Center - NAFIQACEN) nay lµ Côc qu¶n lý chÊt l­îng, an toµn vµ thó y thuû s¶n cã chøc n¨ng qu¶n lý chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh thuû s¶n tõ kh©u nu«i trång, khai th¸c, ®Õn chÕ biÕn vµ tiªu thô. Côc cßn cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra chÊt l­îng vµ c¸c ®iÒu kiÖn vÖ sinh cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt thuû s¶n, c«ng nhËn c¸c c¬ së ®ñ ®iÒu kiÖn xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng cô thÓ vµ cÊp giÊy chøng nhËn vÖ sinh cho c¸c l« hµng thuû s¶n. Nh÷ng l« hµng nµo ®­îc Côc cÊp giÊy chøng nhËn th× sÏ ®­îc phÐp xuÊt khÈu vµ sÏ ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn. Nhê ®ã, thuû s¶n ViÖt Nam ®· ®­îc nhiÒu thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ EU, Mü, NhËt, Hµn Quèc... chÊp nhËn. HiÖn nay, Côc cã 6 chi nh¸nh trªn c¶ n­íc víi nh÷ng trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, cã thÓ kiÓm tra vµ cÊp giÊy chøng nhËn cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ c¸c l« hµng mét c¸ch kÞp thêi, nhanh chãng. Tuy nhiªn ®èi víi c¸c mÆt hµng kh¸c th× chóng ta cßn ch­a thùc hiÖn tèt vÊn ®Ò nµy. Do vËy, trong thêi gian s¾p tíi, Nhµ n­íc nªn thµnh lËp nh÷ng trung t©m t­¬ng tù cho c¸c mÆt hµng kh¸c ®Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt kh¸c cho c¸c l« hµng xuÊt khÈu. Ngoµi c¸c gi¶i ph¸p trªn th× Nhµ n­íc cÇn hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh, thÓ chÕ ph¸p luËt liªn quan ®Õn vÊn ®Ò chÊt l­îng nh»m ®¹t ®­îc mét sù qu¶n lý thèng nhÊt trªn c¶ n­íc. Nhµ n­íc còng cÇn cã chÕ ®é khen th­ëng ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp, tæ chøc cã thµnh tùu trong lÜnh vùc qu¶n lý chÊt l­îng còng nh­ cÇn cã chÕ ®é xö ph¹t, kû luËt ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp, tæ chøc kh«ng chÊp hµnh tèt c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ vÊn ®Ò chÊt l­îng. Nhµ n­íc cÇn cã biÖn ph¸p trî gióp vÒ kü thuËt, th«ng tin... cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó c¸c doanh nghiÖp nµy cã thÓ v­ît qua ®­îc c¸c rµo c¶n kü thuËt. Tãm l¹i, v× n­íc ta lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn bÞ h¹n chÕ vÒ nhiÒu mÆt, h¬n n÷a, rµo c¶n kü thuËt lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p vµ kh¸ míi mÎ víi n­íc ta nªn Nhµ n­íc cÇn ph¶i hîp t¸c víi c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam v­ît rµo c¶n thµnh c«ng. 2. C¸c gi¶i ph¸p ë cÊp ®é doanh nghiÖp 2.1. N©ng cao nhËn thøc vÒ rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i Rµo c¶n kü thuËt lµ mét vÊn ®Ò kh¸ míi mÎ ë n­íc ta. Cho nªn hiÖn nay, nhËn thøc cña c¸c doanh nghiÖp vÒ rµo c¶n kü thuËt lµ thÊp, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Cã doanh nghiÖp cßn kh«ng cã chót kh¸i niÖm g× vÒ rµo c¶n kü thuËt. Cã doanh nghiÖp th× biÕt nh­ng kh«ng ý thøc ®­îc møc ®é ¶nh h­ëng cña rµo c¶n kü thuËt ®èi víi b¶n th©n doanh nghiÖp còng nh­ ®èi víi th­¬ng m¹i nãi chung. V× thÕ c¸c doanh ngiÖp kh«ng mÊy quan t©m ®Õn viÖc ®æi míi s¶n xuÊt n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®¶m b¶o tiªu chuÈn vÖ sinh, dÞch tÔ, ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ ®¶m b¶o m«i tr­êng ®Ó cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, më réng thÞ tr­êng, th©m nhËp nh÷ng thÞ tr­êng khã tÝnh. Mµ c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay chØ s¶n xuÊt theo kh¶ n¨ng vèn cã vµ tiªu thô ë nh÷ng thÞ tr­êng dÔ tÝnh chÊp nhËn nh÷ng s¶n phÈm ®ã. Muèn v­ît qua ®­îc c¸c rµo c¶n kü thuËt th× tr­íc hÕt c¸c doanh nghiÖp ph¶i hiÓu râ rµo c¶n kü thuËt lµ g×, c¸c h×nh thøc vµ t¸c ®éng cña nã. Do ®ã, gi¶i ph¸p ®Çu tiªn vµ rÊt quan träng lµ ph¶i n©ng cao nhËn thøc vÒ rµo c¶n kü thuËt cho c¸c doanh nghiÖp, cho c¸c thµnh viªn cña doanh nghiÖp. Muèn vËy, tr­íc hÕt, nh÷ng nhµ qu¶n trÞ cña c¸c doanh nghiÖp cÇn cã mét nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ s©u s¾c vÒ rµo c¶n kü thuËt vµ ¶nh h­ëng cña nã tíi th­¬ng m¹i nãi chung vµ tíi doanh nghiÖp m×nh nãi riªng. C¸c nhµ qu¶n trÞ cÇn n¾m râ c¸c quy ®Þnh, tiªu chuÈn cô thÓ cña tõng thÞ tr­êng nhËp khÈu ®èi víi lo¹i hµng ho¸ cña doanh nghiÖp m×nh vµ c¸c biÖn ph¸p mµ doanh nghiÖp cÇn ¸p dông. Sau ®ã, c¸c nhµ qu¶n trÞ sÏ tuyªn truyÒn, gi¸o dôc cho tõng thµnh viªn trong c«ng ty vÒ c¸c rµo c¶n kü thuËt vµ lîi Ých cña viÖc ¸p dông c¸c hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng quèc tÕ, viÖc tu©n thñ c¸c yªu cÇu vÒ m«i tr­êng vµ vÖ sinh ®èi víi doanh nghiÖp trong viÖc gióp doanh nghiÖp v­ît rµo c¶n. Mét khi tõng thµnh viªn trong doanh nghiÖp ®· hiÓu râ vÒ rµo c¶n kü thuËt vµ t¸c ®éng cña nã tíi doanh nghiÖp m×nh th× hä sÏ tù ý thøc vµ nç lùc ®Ó n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸ cña doanh nghiÖp m×nh, ®¸p øng c¸c ®ßi hái cña thÞ tr­êng nhËp khÈu. Tãm l¹i, n©ng cao nhËn thøc cña doanh nghiÖp lµ mét biÖn ph¸p rÊt cÇn thiÕt vµ hiÖu qu¶ gióp doanh nghiÖp cã thÓ v­ît qua c¸c rµo c¶n kü thuËt. V× nã lµm cho tõng c¸ nh©n, thµnh viªn trong doanh nghiÖp, dï ë vÞ trÝ nµo còng cã ý thøc râ rµng vÒ tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc gióp doanh nghiÖp v­ît qua c¸c rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i vµ c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 2.2. ¸p dông c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, tr­íc t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®ang ph¶i ®èi ®Çu víi nh÷ng ®ßi hái chøng nhËn phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu vÒ chÊt l­îng, m«i tr­êng, vÖ sinh vµ an toµn thùc phÈm ®­îc quy ®Þnh trong c¸c tiªu chuÈn, quy ®Þnh kü thuËt ®«ng thêi còng lµ rµo c¶n cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, viÖc ¸p dông c¸c hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng theo tiªu chuÈn quèc tÕ ®· trë thµnh yªu cÇu b¾t buéc cho c¸c doanh nghiÖp nÕu muèn b­íc ch©n vµo c¸c thÞ tr­êng nµy. HiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông c¸c hÖ thèng chÊt l­îng ®­îc c«ng nhËn réng r·i trªn thÕ giíi nh­ hÖ thèng qu¶n trÞ theo tiªu chuÈn cña tæ chøc quèc tÕ ISO 9000, hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ®ång bé TQM, hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng theo HACCP, GMP cho c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt d­îc phÈm, thùc phÈm, n«ng s¶n vµ thuû s¶n, hÖ thèng qu¶n trÞ m«i tr­êng theo ISO 14000... ¸p dông c¸c hÖ thèng tiªu chuÈn quèc tÕ sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp c¶i thiÖn h×nh ¶nh cña m×nh, t¹o niÒm tin cho b¹n hµng vµ ng­êi tiªu dïng. ViÖc ¸p dïng c¸c hÖ thèng nµy sÏ ®em l¹i cho doanh nghiÖp nhiÒu c¸i lîi so víi sù ®Çu t­ ban ®Çu. TÝnh ®Õn nay, c¶ n­íc ®· cã kho¶ng 500 doanh nghiÖp ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn hÖ thèng chÊt l­îng ISO 9000, h¬n 40 doanh nghiÖp ®¹t chøng chØ ISO 14000 vµ trong tæng sè 264 c¬ së chÕ biÕn thuû s¶n th× ®· cã 78 c¬ së ®­îc c«ng nhËn ®¹t tiªu chuÈn cña hÖ thèng HACCP (12). §©y lµ nh÷ng con sè ®¸ng mõng cho thÊy c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· cã ý thøc trong viÖc ¸p dông c¸c hÖ thèng chÊt l­îng quèc tÕ. Nh­ng nh÷ng con sè nµy cßn thÊp so víi nh÷ng doanh nghiÖp cßn ch­a ¸p dông c¸c hÖ thèng nµy. V× kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nµo còng quan t©m vµ cã ®iÒu kiÖn ¸p dông c¸c hÖ thèng chÊt l­îng ®ã. Trong sè c¸c doanh nghiÖp ¸p dông c¸c hÖ thèng chÊt l­îng th× cßn nhiÒu doanh nghiÖp cßn ch­a thùc sù chó träng mµ chñ yÕu nÆng vÒ h×nh thøc. Trong thêi gian tíi, c¸c doanh nghiÖp cÇn chó träng h¬n n÷a tíi viÖc ¸p dông c¸c hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng quèc tÕ ë doanh nghiÖp m×nh v× nh÷ng hÖ thèng nµy sÏ gióp cho c¸c doanh nghiÖp còng nh­ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®­îc c«ng nhËn toµn cÇu vµ cã thÓ v­ît qua c¸c quy ®Þnh vÒ chÊt l­îng, vÖ sinh vµ m«i tr­êng cña c¸c n­íc nhËp khÈu ®ång thêi còng ®­îc ng­êi tiªu dïng ­a thÝch h¬n. §èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ch­a cã ®iÒu kiÖn ¸p dông c¸c hÖ thèng nµy th× Nhµ n­íc cÇn cã sù hç trî, bªn c¹nh ®ã, doanh nghiÖp còng ph¶i tù m×nh t×m ra c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp tuú ®iÒu kiÖn cña m×nh. §Çu t­ ¸p dông c¸c hÖ thèng tiªu chuÈn quèc tÕ kh«ng nh÷ng gióp doanh nghiÖp cã thÓ tho¶ m·n yªu cÇu cña nh÷ng thÞ tr­êng khã tÝnh mµ doanh nghiÖp cßn cã thÓ kiÓm so¸t, qu¶n lý chÊt l­îng tèt h¬n, gi¶m nh÷ng s¶n phÈm khuyÕt tËt ®ång thêi tiÕt kiÖm chi phÝ kiÓm tra, kiÓm so¸t vµ söa ch÷a cho doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi hiÖn nay, viÖc ¸p dông c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ ®· trë nªn phæ biÕn vµ lµ mét mét ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu vÝ dô nh­: giÊy chøng nhËn ISO 9000 ®­îc xem lµ “ng«n ng÷ ®¶m b¶o ch÷ tÝn” vÒ chÊt l­îng gi÷a c¸c doanh nghiÖp, ISO 14000 ®­îc coi lµ tÊm “hé chiÕu xanh” cho hµng ho¸ vµ HACCP lµ mét tiªu chuÈn b¾t buéc ®èi víi thùc phÈm ®Ó xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn. V× thÕ, ®Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®­îc trong t­¬ng lai th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng cßn sù lùa chän nµo kh¸c lµ ph¶i ¸p dông c¸c hÖ thèng tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ. 2.3. G¾n “nh·n sinh th¸i” cho hµng ho¸ “Th­¬ng m¹i - m«i tr­êng” chÝnh lµ xu h­íng ph¸t triÓn trong t­¬ng lai cña th­¬ng m¹i quèc tÕ. C¸c quèc gia ngµy cµng quan t©m ®Õn viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i nh»m ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña quèc gia m×nh vµ cña c¶ thÕ giíi. Mét c«ng cô mµ c¸c n­íc trªn thÕ giíi hiÖn nay ®ang sö dông ®Ó dung hoµ gi÷a yªu cÇu ph¸t triÓn th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng lµ “nh·n sinh th¸i”. “Nh·n sinh th¸i” (hay cßn gäi lµ “nh·n xanh”) lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña Bé tiªu chuÈn ISO 14000. §ã lµ mét chøng chØ ®­îc c¸c c¬ quan chøng nhËn cÊp cho s¶n phÈm, hµng ho¸, chøng nhËn s¶n phÈm, hµng ho¸ ®ã Ýt g©y tæn h¹i ®Õn m«i tr­êng (nãi c¸ch kh¸c lµ “th©n thiÖn víi m«i tr­êng”). Nh·n sinh th¸i lµ sù kh¼ng ®Þnh uy tÝn cña s¶n phÈm vµ cña nhµ s¶n xuÊt trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr­êng. C¸c s¶n phÈm ®­îc g¾n nh·n sinh th¸i rÊt ®­îc ng­êi tiªu dïng ­a chuéng vµ th­êng cã gi¸ b¸n cao h¬n c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i. Nh·n sinh th¸i chÝnh lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ víi c¸c doanh nghiÖp ngo¹i th­¬ng, ®ång thêi, nã còng lµ c«ng cô gióp hµng ho¸ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn v­ît qua rµo c¶n kü thuËt cña c¸c thÞ tr­êng khã tÝnh. V× hiÖn nay, c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn th­êng sö dông c¸c yªu cÇu vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng ®Ó h¹n chÕ hµng nhËp khÈu tõ c¸c n­íc kh¸c. Vµ rµo c¶n nµy th­êng g©y nhiÒu khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ doanh nghiÖp cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. ë ViÖt Nam viÖc sö dông nh·n sinh th¸i cho mét sè mÆt hµng ë c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu còng ®· ®­îc b¾t ®Çu nghiªn cøu, xem xÐt tõ n¨m 2002. Tuy nhiªn, do h¹n chÕ vÒ mÆt nhËn thøc vµ th«ng tin cho nªn nh·n sinh th¸i cßn lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc míi mÎ nªn nhiÒu doanh nghiÖp cßn ch­a hiÓu ®­îc néi dung còng nh­ tÇm quan träng cña viÖc ¸p dông nh·n sinh th¸i ®èi víi c¸c s¶n phÈm cña m×nh. §Ó ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ tr­êng vÒ nh·n sinh th¸i th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ ph¶i ®èi mÆt víi rÊt nhiÒu khã kh¨n thö th¸ch. HiÖn nay, ë n­íc ta, viÖc ¸p dông tiªu chuÈn ISO 9000 ®· lµ mét khã kh¨n ®èi víi doanh nghiÖp chø ch­a nãi ®Õn viÖc ¸p dông ISO 14000. C¸c doanh nghiÖp n­íc ta ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc vÒ tr×nh ®é qu¶n lý vµ kinh phÝ, ®Æc biÖt lµ ë c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, khi ¸p dông nh·n sinh th¸i. V× thÕ, ngoµi sù tù nç lùc cña c¸c doanh nghiÖp, Nhµ n­íc còng cÇn cã nh÷ng hç trî cÇn thiÕt ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tõng b­íc triÓn khai viÖc g¾n nh·n sinh th¸i cho hµng ho¸. Trong t­¬ng lai, do søc Ðp cña vÊn ®Ò m«i tr­êng quèc tÕ, nh·n sinh th¸i sÏ lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc ®èi víi mäi hµng ho¸ nÕu muèn th©m nhËp c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi. §iÒu nµy sÏ c¶n trë kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ n­íc ta hiÖn nay. Do ®ã mµ ngay tõ b©y giê, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i tù trang bÞ cho m×nh mét c¸ch ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu vÒ triÓn khai viÖc d¸n nh·n sinh th¸i vµ ph¶i coi ®ã nh­ mét yªu cÇu tÊt yÕu cÊp b¸ch mµ doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn. Tõ ®ã, cã nh÷ng b­íc chuÈn bÞ cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ ¸p dông nh·n sinh th¸i trong mét t­¬ng lai gÇn. 2.4. §æi míi c«ng nghÖ vµ n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý kü thuËt ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. Khi c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn sö dông c¸c rµo c¶n kü thuËt vÒ chÊt l­îng, m«i tr­êng, vÖ sinh ®Ó b¶o hé thÞ tr­êng trong n­íc th× c¸c doanh nghiÖp cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n. Do tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi thÊp, m¸y mãc, thiÕt bÞ l¹c hËu, tr×nh ®é qu¶n lý kh«ng cao nªn s¶n phÈm s¶n xuÊt ra kh«ng tho¶ m·n c¸c yªu cÇu chÊt l­îng vµ kü thuËt kh¾t khe c¸c thÞ tr­êng ph¸t triÓn ®Æt ra. C«ng nghÖ l¹c hËu l¹i kh«ng cã kinh phÝ ®Ó l¾p ®Æt c¸c thiÕt bÞ xö lý n­íc th¶i, r¸c th¶i, khÝ th¶i g©y « nhiÔm m«i tr­êng nªn hµng ho¸ bÞ ng­êi tiªu dïng c¸c n­íc ph¸t triÓn tÈy chay còng nh­ kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn b¶o vÖ m«i tr­êng cña c¸c n­íc ph¸t triÓn. V× thÕ mµ hµng ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ n­íc ta kh«ng th©m nhËp ®­îc vµo c¸c thÞ tr­êng khã tÝnh. §Ó v­ît qua c¸c rµo c¶n ®ã vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, c¸c doanh nghiÖp cÇn ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, mua s¾m míi m¸y mãc thiÕt bÞ. §iÒu nµy mét mÆt lµm gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt, mÆt kh¸c n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸, ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña c¸c n­íc nhËp khÈu vÒ bao b×, ®ãng gãi, an toµn vÖ sinh, quy tr×nh chÕ biÕn...Nh÷ng c«ng nghÖ míi Ýt g©y « nhiÔm m«i tr­êng võa b¶o vÖ m«i tr­êng c¸c n­íc s¶n xuÊt võa gióp doanh nghiÖp v­ît quan rµo c¶n vÒ m«i tr­êng trong th­¬ng m¹i. Tuy nhiªn víi ®iÒu kiÖn tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp n­íc ta nh­ hiÖn nay th× kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nµo còng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®æi míi hoµn toµn c«ng nghÖ vµ m¸y mãc mµ c¸c doanh nghiÖp cÇn c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña doanh nghiÖp m×nh lËp kÕ ho¹ch thay thÕ, ®æi míi cho phï hîp. C¸c doanh nghiÖp còng nªn khuyÕn khÝch c¸c s¸ng kiÕn ®æi míi c«ng nghÖ, c¸c gi¶i ph¸p h÷u Ých cho s¶n xuÊt cña c«ng nh©n vµ c¸n bé kü thuËt trong doanh nghiÖp. BiÖn ph¸p nµy gióp doanh nghiÖp cã thÓ tiÕt kiÖm chi phÝ mµ vÉn cã thÓ ®æi míi ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt mét c¸ch hiÖu qu¶. Song song víi ®æi míi c«ng nghÖ, doanh nghiÖp còng cÇn chó träng viÖc n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt vµ qu¶n lý kü thuËt trong doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cÇn liªn tôc ®µo t¹o n©ng cao tay nghÒ cho c¸c c«ng nh©n kü thuËt cña doanh nghiÖp ®Ó hä cã thÓ n¾m b¾t, sö dông nh÷ng c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ s¶n xuÊt míi hiÖn ®¹i. §Æc biÖt, doanh nghiÖp cÇn cã nh÷ng c¸n bé qu¶n lý kü thuËt cã tr×nh ®é, cã kh¶ n¨ng tiÕp thu khoa häc c«ng nghÖ míi. Nh÷ng c¸n bé kü thuËt giái nµy sÏ lµ nh÷ng ng­êi tiÕp xóc vµ n¾m b¾t c«ng nghÖ míi ®Çu tiªn sau ®ã hä sÏ gióp h­íng dÉn, ®µo t¹o c¸c c«ng nh©n kü thuËt cho doanh nghiÖp. Nh÷ng c¸n bé kü thuËt còng cÇn hiÓu biÕt râ vÒ nh÷ng quy ®Þnh, tiªu chuÈn trong n­íc còng nh­ ngoµi n­íc ®èi víi s¶n phÈm cña c«ng ty vµ ®­a ra ®­îc c¸c gi¶i ph¸p ®Ó s¶n phÈm cã thÓ ®Êp øng ®­îc c¸c quy ®Þnh, tiªu chuÈn ®ã. §Ó cã ®­îc ®éi ngò c¸n bé kü thuËt cã tr×nh ®é cao th× doanh nghiÖp cÇn cã chÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ båi d­ìng nh©n tµi phï hîp. Ngoµi ra, doanh nghiÖp còng cÇn cã chÕ ®é ®·i ngé ®Æc biÖt ®èi víi hä. Nh÷ng c¸n bé kü thuËt nµy sÏ lµ nßng cèt gióp doanh nghiÖp tõng b­íc n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt trong toµn doanh nghiÖp. Nhê ®ã, c¸c s¶n phÈm cña doanh nghiÖp sÏ cã chÊt l­îng ngµy cµng cao vµ ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn kh¾t khe cña thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. §æi míi c«ng nghÖ vµ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé kü thuËt giái rÊt cÇn thiÕt ®èi víi mçi doanh nghiÖp. BiÖn ph¸p nµy kh«ng nh÷ng gióp doanh nghiÖp v­ît qua ®­îc c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i mµ cßn gióp t¨ng chÊt l­îng hµng ho¸, t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn c¶ thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p nh­ x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh dµi h¹n cã tÝnh ®Õn c¸c t¸c ®éng cña rµo c¶n kü thuËt; chñ ®éng trong viÖc tiÕp cËn c¸c nguån th«ng tin th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, hÖ thèng truyÒn th«ng quèc tÕ, c¸c tæ chøc trong n­íc vµ quèc tÕ, c¸c b¹n hµng...®Ó t×m hiÓu vÒ c¸c rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i. Tãm l¹i, doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã nh÷ng sù chuÈn bÞ kü cµng ®Ó cã thÓ v­ît qua c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i ®ã. KÕt luËn TiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ më ra rÊt nhiÒu c¬ héi ph¸t triÓn cho c¸c quèc gia ®ång thêi còng mang l¹i kh«ng Ýt khã kh¨n vµ th¸ch thøc. Theo xu h­íng tù do ho¸ th­¬ng m¹i, c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i chñ yÕu lµ c¸c rµo c¶n thuÕ quan vµ mét sè rµo c¶n phi thuÕ kh¸c sÏ ®­îc dì bá t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp cËn vµ më réng thÞ tr­êng cho c¸c doanh nghiÖp. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i c¸c doanh nghiÖp sÏ kh«ng gÆp khã kh¨n g× khi tiÕp cËn vµ th©m nhËp c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi bëi c¸c quèc gia ®ang cã xu h­íng sö dông mét lo¹i rµo c¶n th­¬ng m¹i míi: rµo c¶n kü thuËt ®Ó thay thÕ cho c¸c rµo c¶n ®· bÞ xo¸ bá. Rµo c¶n kü thuËt lµ mét h×nh thøc rµo c¶n th­¬ng m¹i rÊt tinh vi, phøc t¹p vµ rÊt khã v­ît qua ngay c¶ ®èi víi doanh nghiÖp cña c¸c n­íc ph¸t triÓn. C¸c quèc gia mµ hiÖn nay chñ yÕu lµ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· sö dông c¸c tiªu chuÈn, quy ®Þnh vÒ chÊt l­îng, vÖ sinh vµ m«i tr­êng hÕt søc kh¾t khe ®Ó ng¨n c¶n hµng ho¸ cña c¸c n­íc kh¸c nhËp khÈu vµo l·nh thæ n­íc m×nh. C¸c rµo c¶n kü thuËt nµy ®· g©y c¶n trë lín cho th­¬ng m¹i thÕ giíi, thËm chÝ cßn g©y ra c¶ nh÷ng vô xung ®ét th­¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia. T­¬ng t­¬ng lai, khi c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i kh¸c ®· d­îc dì bá hoµn toµn th× rµo c¶n kü thuËt sÏ ®­îc sö dông ngµy cµng réng r·i h¬n vµ sÏ t¸c ®éng ®Õn phÇn lín th­¬ng m¹i thÕ giíi. Do ®ã, c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®· tiÕn hµnh ký kÕt nhiÒu HiÖp ®Þnh song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng vÒ rµo c¶n kü thuËt nh»m h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña nã ®Õn th­¬ng m¹i quèc tÕ. C¸c quèc gia ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam lµ nh÷ng n­íc chÞu t¸c ®éng cña rµo c¶n kü thuËt nhiÒu nhÊt. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, rµo c¶n kü thuËt lµ mét vÊn ®Ò kh¸ míi mÎ vµ ch­a ®­îc c¸c doanh nghiÖp quan t©m, chó ý nhiÒu. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ th× th­¬ng m¹i ViÖt Nam còng ®· chÞu nh÷ng thiÖt h¹i kh«ng nhá do rµo c¶n kü thuËt tõ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn g©y ra. Vµ trong t­¬ng lai khi rµo c¶n kü thuËt ®­îc sö dông mét c¸ch réng r·i th× xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ ®øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc lín. HiÖn nay, do c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a ý thøc ®­îc tÇm quan träng vµ møc ®é ¶nh h­ëng cña rµo c¶n kü thuËt ®èi víi b¶n th©n doanh nghiÖp còng nh­ ®èi víi th­¬ng m¹i nãi chung nªn ch­a chó t©m t×m hiÓu kü cµng vÒ rµo c¶n kü thuËt vµ c¸c biÖn ph¸p ®Ó v­ît qua c¸c rµo c¶n ®ã. Còng nh­ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng bÞ h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ , kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ thiÕu th«ng tin nªn rÊt khã v­ît qua ®­îc c¸c rµo c¶n kü thuËt mµ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· dùng lªn. §iÒu nµy sÏ ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu ®Õn kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam còng nh­ tèc ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ v× xuÊt khÈu ®ãng mét vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ n­íc ta. Trong thêi gian tíi, ®Ó hoµn thµnh môc tiªu t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu víi tèc ®é trung b×nh 15%/n¨m trong giai ®o¹n 2000-2010 mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®Æt ra th× b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp còng nh­ Nhµ n­íc ta cÇn nç lùc nhiÒu h¬n n÷a. Trong ®ã, c¸c doanh nghiÖp ngo¹i th­¬ng ph¶i cÇn tÝch cùc t¨ng c­êng n¨ng lùc c¹nh tranh, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm ®Ó cã thÓ ®¸p øng c¸c yªu cÇu mµ c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu ®Æt ra. Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n­íc còng cÇn thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p ë cÊp vÜ m« ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp v­ît rµo c¶n. Tãm l¹i, rµo c¶n kü thuËt lµ mét h×nh thøc míi cña rµo c¶n th­¬ng m¹i vµ cã t¸c ®éng to lín tíi th­¬ng m¹i quèc tÕ. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn thùc hiÖn ngay nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó v­ît qua c¸c rµo c¶n kü thuËt nµy, tiÕp cËn vµ më réng thÞ tr­êng, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu gãp phÇn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Phô lôc (1) Nh÷ng biÖn ph¸p cÊp b¸ch h¹n chÕ d­ l­îng kh¸ng sinh trong thuû h¶i s¶n xuÊt khÈu – Thanh Thuý, T¹p chÝ Doanh nghiÖp th­¬ng m¹i, sè 160, 2002 (2) Foodmarketexchange, 19/11/2002 (3) www.nationmaster.com/country/eu/economy (4) B¸o c¸o cña Eurostat, 2003 (5) www.cia.gov/cia/publications/factbook/goes/us (6) www.nationmaster.com/country/ja/economy (7) www.exim-pro.com/kinhte/thitruong/nhatban (8) www.exim-pro.com/kinhte/thitruong/hanquoc (9) Gi¸o tr×nh Kinh tÕ Ngo¹i th­¬ng, GS. Bïi Xu©n L­u, §H Ngo¹i th­¬ng, 2001 (10) Niªn gi¸m thèng kª 2002, NXB Thèng kª, 2003 (11) XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam, Tæng côc Thèng kª, NXB Thèng kª, 2002 (12) http//khoahoc.vnn.vn/iso/ds Tµi liÖu tham kh¶o 1. ViÖn nghiªn cøu chiÕn l­îc, ViÖt Nam trªn ®­êng héi nhËp vµ thÞ tr­êng chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp, thÕ giíi – NXB Thanh niªn, 2003 T¹p chÝ c«ng nghiÖp 2. Trung t©m t­ vÊn vµ ®µo t¹o ThÞ tr­êng NhËt B¶n - NXB Thanh niªn, kinh tÕ th­¬ng m¹i (ICTC) 1997 Tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i NhËt B¶n (JETRO) 3. G.S. Bïi Xu©n L­u Gi¸o tr×nh Kinh tÕ Ngo¹i th­¬ng - §H Ngo¹i th­¬ng, Hµ Néi, 2001 4.T.S. Bïi H÷u §¹o HÖ thèng rµo c¶n m«i tr­êng trong th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ mét sè gi¶i ph¸p ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam - T¹p chÝ Th­¬ng m¹i, sè 26/2003 5. NguyÔn Thanh B×nh Mét sè vÊn ®Ò cÇn chó ý ®èi víi hµng ho¸nhËp khÈu vµo EU – T¹p chÝ Th­¬ng m¹i, sè 26/2003 6. TrÇn Söu Mét sè ®iÒu cÇn biÕt khi xuÊt khÈu s¶n phÈm vµo Mü – Kû yÕu Héi nghÞ khoa häc, Khoa QTKD, §H Ngo¹i th­¬ng, 2000 7. TrÇn Thanh L©m Nh·n sinh th¸i hµng ho¸ vµ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i bÒn v÷ng trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë ViÖt Nam – T¹p chÝ Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn, sè 15/2003 8. NguyÔn HuyÒn Tr©m ISO 9000 – Kû yÕu héi nghÞ khoa häc, Khoa QTKD, §H Ngo¹i th­¬ng, 2000 9. T.S. Bïi H÷u §¹o HÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng- c«ng cô ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp- T¹p chÝ Th­¬ng m¹i, sè 17/2003 10. Thanh Thuý Nh÷ng biÖn ph¸p cÊp b¸ch h¹n chÕ d­ l­îng kh¸ng sinh trong s¶n phÈm thuû s¶n – B¸o Doanh nghiÖp th­¬ng m¹i, sè 160/2002 11. NguyÔn Thanh B×nh ThÞ tr­êng NhËt B¶n-Mét sè vÊn ®Ò cÇn l­u ý khi th©m nhËp - Kû yÕu Héi nghÞ khoa häc Khoa KTNT, §H Ngo¹i th­¬ng, 2000 12. PV §Ó xuÊt khÈu h¶i s¶n vµo Australia – B¸o Doanh nghiÖp th­¬ng m¹i, sè 185/2003 13. T.S. Hå TÊt Th¾ng Ho¹t ®éng tiªu chuÈn ®o l­êng chÊt l­îng víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ – T¹p chÝ Tiªu chuÈn ®o l­êng chÊt l­îng, sè 11/2002 14. T.S. §inh C«ng TuÊn VÊn ®Ò b¶o hé ®èi víi s¶n phÈm n«ng ,l©m, thuû s¶n ë thÞ tr­êng EU - Nghiªn cøu ch©u ¢u, sè 3/2003 15. C¸c trang web www.dongnai-industry.gov.vn www.customs.gov www.exim-pro.com/kinhte/thitruong www.tcvn.gov.vn/wtcvn/newsraocan www.vneconomy.com.vn www.cia.gov/cia/publication/factbook www.natonmaster.com/country www.jisc.org www.standards.com.au www.smenet.com.vn/tiengviet/eu ._.