Quy trình cho vay dự án của Ngân hàng Thương mại

n nhất ở phần lớn các ngân hàng thương mại và là đặc trưng để phân biệt ngân hàng với các tổ chức tài chính khác. Bên cạnh đó tín dụng cũng là hoạt động đem lại khả năng sinh lời rất lớn, đồng thời cũng mang lại rủi ro không nhỏ cho ngân hàng. Đó là lý do tại sao ngân hàng tổ chức kiểm soát chặt chẽ và đặt ra những quy trình rất cụ thể đối với các nghiệp vụ tín dụng. Những phân tích dưới đây xin phép được đi vào tìm hiểu một trong những nghiệp vụ tín dụng quan trọng nhất đối với ngân hàng thương mại – cho vay dự án. Tổng quan về cho vay dự án Dự án là gì Theo Quy chế quản lý đầu tư và xây dựng hiện hành, dự án đầu tư là một tập hợp những đề xuất có liên quan đến việc bỏ vốn để tạo mới, mở rộng hoặc cải tạo những cơ sở vật chất nhất định nhằm đạt được sự tăng trưởng về số lượng hoặc duy trì, cải tiến, nâng cao chất lượng của sản phẩm hoặc dịch vụ trong khoảng thời gian xác định. Khi xem xét một dự án đầu tư đều chú ý đến các đặc trưng sau: Dự án đầu tư có mục tiêu rõ ràng cần đạt tới khi thực hiện Dự án đầu tư không phải là mộtnghieen cứu hay dự báo mà là một quá trình tác động để đạt đến mục tiêu mong đợi. Dự án đầu tư là một hoạch định cho tương lai nên bao giờ cũng có độ bất ổn và những rủi ro nhất định Các hoạt động của dự án đầu tư theo một kế hoạch (trong một khoảng thời gian) và có giới hạn nhất định về các nguồn lực. Như vậy, dự án đầu tư là một tập hồ sơ tài liệu trình bày một cách chi tiết và có hệ thống một chương trình hành động và các chi phí tương ứng để đạt được những mục tiêu nhất định trong tương lai. Chu trình của dự án đầu tư Giai đoạn chuẩn bị đầu tư Nghiên cứu cơ hội đầu tư Nghiên cứu tiền khả thi Nghiên cứu khả thi Giai đoạn thực hiện đầu tư Giai đoạn kết thúc dự án đầu tư, đi vào sử dụng và khai thác. Cho vay dự án Cho vay dự án được coi là loại hình tín dụng có mức độ rủi ro cao nhất trong các nghiệp vụ của ngân hàng thương mại. Theo đó, các khoản cho vay dự án thường mang tính chất dài hạn (long-term project loans) tài trợ cho những tài sản cố định được dự tính sẽ mang lại thu nhập trong tương lai. Để bảo đảm tính an toàn và khả năng sinh lời của ngân hàng, hoạt động cho vay dự án cũng tuân theo những nguyên tắc chung về tín dụng như sau: Khách hàng phải cam kết hoàn trả vốn (gốc) và lãi với thời gian xác định Khách hàng phải cam kết sử dụng tín dụng theo mục đích được thỏa thuận với ngân hàng, không trái với các quy định của pháp luật và các quy định của ngân hàng nhà nước. Ngân hàng tài trợ dựa trên phương án/dự án có hiệu quả. Để thực hiện được những mục tiêu và nguyên tắc này, các ngân hàng đặt ra một quy trình phân tích tín dụng. Quy trình phân tích tín dụng là tổng hợp công việc của ngân hàng từ tiếp xúc, tiếp nhận hồ sơ vay vốn của một khách hàng cho đến khi quyết định cho vay, giải ngân, thu nợ và thanh lý hợp đồng tín dụng. Việc xác lập một quy trình tín dụng và không ngừng hoàn thiện nó đặc biệt quan trọng đối với một ngân hàng thương mại. Về mặt hiệu quả, một quy trình tín dụng hợp lý sẽ giúp cho ngân hàng nâng cao chất lượng tín dụng và giảm thiểu rủi ro tín dụng. Về mặt quản lý, quy trình tín dụng có tác dụng: Làm cơ sở cho việc phân định  quyền, trách nhiệm cho các bộ phận trong hoạt động tín dụng; Làm cơ sở để thiết lập các hồ sơ, thủ tục vay vốn. Mỗi NHTM đều có một quy trình phân tích tín dụng riêng. Nhìn chung, một quy trình sẽ gồm 5 bước cơ bản sau: Tiếp xúc ban đầu với khách hàng và nhận hồ sơ vay vốn Phân tích tín dụng (thẩm định hồ sơ) và quyết định về việc cấp tín dụng tại Hội đồng tín dụng Xây dựng và kí kết hợp đồng tín dụng Giải ngân và kiểm soát trong khi cấp tín dụng Thu nợ hoặc đưa ra các phán quyết tín dụng mới Chính sách tín dụng: trong khi quy trình phân tích tín dụng được coi là các bước để thực hiện nghiệp vụ tín dụng, chính sách tín dụng phản ánh cương lĩnh tài trợ của một ngân hàng, trở thành hướng dẫn chung cho cán bộ tín dụng và các nhân viên ngân hàng, đề cập đến toàn bộ các vấn đề liên quan đến cấp tín dụng như quy mô, lãi suất, kỳ hạn, đảm bảo, phạm vi, các khoản tín dụng có vấn đề và những nội dung khác. Quy trình phân tích cho vay dự án Tiếp xúc ban đầu với khách hàng và nhận hồ sơ vay vốn Trong khi hầu hết các khoản cho vay cá nhân đều được bắt đầu bằng việc khách hàng đến gặp nhân viên của ngân hàng và điền những thông tin cần thiết vào đơn xin vay thì ngược lại, cho vay dự án (cũng như cho vay kinh doanh nói chung) thường bắt đầu bằng việc tiếp xúc giữa cán bộ tín dụng và đại diện các công ty – là đơn vị chủ đầu tư của dự án. Tiếp theo, để thu thập thông tin liên quan đến khách hàng bao gồm năng lực sử dụng vốn vay và uy tín, khả năng tạo ra lợi nhuận và các điều kiện kinh tế khác, nhằm phục vụ cho quá trình phân tích tín dụng, ngân hàng sẽ sử sụng một số phương pháp để thu thập thông tin như sau: Phỏng vấn trực tiếp: cuộc trò chuyện giữa cán bộ tín dụng và khách hàng là rất quan trọng bởi qua đó cán bộ tín dụng có điều kiện nhận biết tính cách và mục đích xin vay của khách hàng. Ngoài ra có thể có các cuộc gặp gỡ trực tiếp giữa ngân hàng và khách hàng: thăm quan nhà xưởng, nói chuyện với giám đốc và nhân viên…để cán bộ tín dụng có một cái nhìn bao quát về khách hàng vay vốn. Mua và tìm kiếm thông tin qua các trung gian: Để phân tích uy tín, tình trạng rủi ro của người vay, ngân hàng có thể tìm đến các nguồn thông tin khác như các cơ quan quản lý, các chủ nợ khác của khách hàng để tham khảo về quá trình thanh toán tín dụng trước đây, như khách hàng có thực hiện đúng các hợp đồng tín dụng đó không, hay tài sản đảm bảo có đủ độ tin cậy không… Từ các báo cáo từ hồ sơ của khách hàng: Ngân hàng luôn yêu cầu khách hàng gửi kèm các báo cáo tài chính, thông tin về HĐQT, Ban giám đốc… trong hồ sơ vay vốn. Với những số liệu trong các năm vừa qua, ngân hàng sẽ có một cái nhìn cụ thể để dự đoán về tình hình của khách hàng trong tương lai gần cũng như tính khả thi của dự án. Hồ sơ vay vốn của khách hàng gồm những hồ sơ sau: Hồ sơ pháp lý Khách hàng có nhu cầu vay vốn lần đầu tiên phải gửi cho NH các tài liệu sau: Quyết định thành lập (nếu pháp luật quy định phải có). Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh; Giấy phép đầu tư của cấp có thẩm quyền cấp (đối với doanh nghiệp thành lập theo luật đầu tư nước ngoài). Hợp đồng liên doanh (đối với doanh nghiệp liên doanh). Hợp đồng liên danh, Hợp đồng hợp tác kinh doanh (trong trường hợp khách hàng là đối tác liên danh hoặc hợp tác kinh doanh). Giấy chứng minh nhân dân hoặc hộ chiếu hoặc các giấy tờ về nhân thân khác của chủ doanh nghiệp tư nhân, đại diện tổ hợp tác. Giấy phép kinh doanh có điều kiện, chứng chỉ hành nghề (nếu pháp luật quy định phải có). Giấy phép kinh doanh xuất nhập khẩu và đăng ký mã số XNK (nếu pháp luật quy định phải có). Quyết định bổ nhiệm hoặc Nghị quyết (biên bản) bầu người quản lý cao nhất, người đại diện theo pháp luật, kế toán trưởng và được phê duyệt của cấp có thẩm quyền (nếu pháp luật có quy định). Điều lệ tổ chức và hoạt động của doanh nghiệp, hợp tác xã; Quy chế tài chính đối với Tổng công ty /Công ty mẹ và các đơn vị thành viên (nếu có); Nghị quyết của hội đồng cổ đồng /hội đồng quản trị /hội đồng thành viên /đại hội xã viên giao quyền cho Tổng giám đốc /giám đốc / chủ nhiệm ký kết các tài liệu, thủ tục liên quan đến vay vốn, bảo đảm tiền vay cho ngân hàng (nếu điều lệ không quy định). Trường hợp tài liệu do khách hàng cung cấp là bản sao, NH phải kiểm tra, đối chiếu với bản chính và ký xác nhận trên bản sao trước khi nhận hồ sơ. Hồ sơ về khoản vay Khách hàng phải gửi cho NH bản chính hoặc bản sao có xác nhận sao y bản chính các tài liệu sau: Giấy đề nghị vay vốn. Tài liệu, báo cáo về tình hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, khả năng tài chính của khách hàng. Các báo cáo tài chính: Bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả kinh doanh, thuyết minh báo cáo tài chính, báo cáo lưu chuyển tiền tệ (nếu có), báo cáo quyết toán thuế của ít nhất 2 năm gần nhất (trường hợp tổ chức mới hoạt động dưới 2 năm thì phải có các báo cáo tài chính từ khi hoạt động đến thời điểm gần nhất). Báo cáo kiểm toán đối với (i) khách hàng phải kiểm toán theo quy định của pháp luật; (ii) khách hàng vay vốn không có bảo đảm bằng tài sản. Bảng kê số dư tiền vay, bảo lãnh, L/C tại các tổ chức tín dụng, tổ chức tài chính trong và ngoài nước đến trước thời điểm vay vốn. Bảng kê các khoản phải thu, phải trả lớn (nếu thấy cần thiết). Các tài liệu liên quan khác như: biên bản góp vốn điều lệ (đối với công ty trách nhiệm hữu hạn, cổ phần), quyết định giao vốn (đối với doanh nghiệp được Nhà nước giao vốn)... Dự án hoặc phương án và các tài liệu khác liên quan như kế hoạch sản xuất kinh doanh, kế hoạch tài chính. Tuỳ từng trường hợp cụ thể, có thể có một số trong các tài liệu sau: Báo cáo nghiên cứu khả thi /báo cáo đầu tư/ dự án hoặc phương án; Quyết định phê duyệt dự án hoặc quyết định đầu tư của cấp có thẩm quyền; Văn bản phê chuẩn báo cáo đánh giá tác động môi trường; Tài liệu chứng minh nguồn nguyên liệu, thị trường, nguồn vốn đầu tư; Giấy phép xây dựng; Tài liệu liên quan đến quá trình đấu thầu... theo Quy chế quản lý đầu tư và xây dựng, quy chế đấu thầu, quy định quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình của Chính Phủ, hướng dẫn của các bộ ngành và các tài liệu liên quan đến sử dụng vốn vay và nguồn hoàn trả hoặc thu nhập của dự án, phương án (Hợp đồng kinh tế, hoá đơn, báo giá, phiếu nhập kho...). Hồ sơ bảo đảm tiền vay: Gồm các giấy tờ chứng minh quyền sở hữu, sử dụng tài sản, giấy tờ liên quan định giá tài sản bảo đảm tiền vay, giấy tờ liên quan đến công chứng, đăng ký giao dịch bảo đảm, hợp đồng bảo đảm tiền vay theo “Quy định về thực hiện bảo đảm tiền vay của khách hàng trong hệ thống NHCT”. Hợp đồng bảo hiểm tài sản / giấy chứng nhận bảo hiểm, giấy uỷ quyền nhận tiền bồi thường (nếu có). Tuỳ theo đối tượng khách hàng và đặc điểm của khoản vay, NHCV xác định cụ thể danh mục hồ sơ cho phù hợp. Phân tích trước khi cấp tín dụng Quy trình cụ thể trong ngân hàng: Đối với phòng khách hàng, phòng Giao dịch, điểm Giao dịch: Khi toàn bộ các tài liệu cần thiết đã được cung cấp, bộ phận phân tích tín dụng của NH sẽ tiến hành phân tích cụ thể và chi tiết nhằm dự báo khả năng trả nợ của khách hàng và mức độ tin cậy của dự án. Nội dung phân tích gồm có phân tích tình hình hoạt động kinh doanh của khách hàng và đánh giá các yếu tố liên quan mật thiết đến dự án đầu tư (chi phí, doanh thu, tiến độ thực hiện, tác động tới môi trường…) Thẩm định chủ đầu tư Câu hỏi đầu tiên mà phòng tín dụng của NH sẽ phải trả lời đó là khách hàng đến vay (hay chủ đầu tư dự án) có đáng tin cậy hay không. Trước tiên cán bộ tín dụng sẽ phải chắc chắn rằng doanh nghiệp vay vốn có đủ tư cách pháp lý trong việc kí kết hợp đồng tín dụng thông qua xem xét hồ sơ pháp lý của khách hàng, đánh giá quá trình hình thành và phát triển cũng như tình hình nhân sự hiện tại của doanh nghiệp vay vốn đauà tư. Đánh giá báo cáo tài chính: Đây là lúc mà việc phân tích tình hình tài chính đối với doanh nghiệp thực sự bắt đầu. Từ số liệu của báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, cán bộ tín dụng sẽ tính toán về sự thay đổi trong các số liệu tài chính quan trọng như tốc độ tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận qua các năm gần nhất, hoạt động tạo doanh thu chủ yếu, các yếu tố tác động đến doanh thu… Chú ý rằng số liệu trong các báo cáo tài chính bao gồm cả số liệu tuyệt đối và tương đối. Các nhà quản trị tài chính thường ưa thích tỷ lệ phần trăm hơn bởi nó phản ánh một cách rõ ràng về xu hướng tài chính của doanh nghiệp hơn là các con số tuyệt đối. Bên cạnh đó, tỷ lệ phần trăm loại bỏ sự khách nhau về quy mô của các hãng, cho phép cán bộ TD có thể so sánh 1 khách hàng với các hãng khác và toàn ngành. Các tỷ số chủ yếu được sử dụng đó là Chi phí bán hàng/Doanh thu bán hàng Tổng lợi nhuận/Doanh thu bán hàng Giá vốn hàng bán/Doanh thu Chi phí quản lý/Doanh thu Thu nhập trước thuế (sau thuế)/Doanh thu Đánh giá tài sản của DN Các DN đều có bảng cân đối kế toán, trong đó phần tài sản phản ánh số kết dư giá trị tài sản tại 1 thời điểm, hoặc số dư trung bình trong kỳ. Các thông tin về tài sản cho thấy quy mô, chất lượng và năng lực quản lý tài sản của khách hàng. Hơn nữa, tài sản được coi là một khoản bảo đảm cho khoản vay, tạo khả năng thu nợ khi khách hàng mất khả năng sinh lời. Ngân quỹ: Bao gồm tiền mặt, tiền gửi, các khoản phải thu. Đây là những tìa sản có tính thanh khoản cao nhất, nghĩa là luôn có khả năng chuyển đổi ra tiền mặt nhanh chóng. Các chứng khoán có giá: Là các tài sản tài chính của doanh nghiệp. Các tài sản này làm tăng nguồn thu và có thể mang bán khi doanh nghiệp có nhu cầu thanh toán. Hàng hóa trong kho: Một phần lớn hàng hóa trong kho được hình thành từ vốn vay ngân hàng, do đó ngân hàng cần chú ý đến chất lượng và tình trạng của số hàng hóa này. Tài sản cố định: Gồm nhà xưởng, văn phòng, thiết bị máy móc… vốn là những đối tượng được tài trợ trung và dài hạn. Đánh giá cơ cấu nguồn vốn Để phân tích về quy mô và cơ cấu nguồn vốn của DN, cán bộ TD sẽ xem xét đến các khoản nợ phải trả, gồm nợ ngắn hạn, nợ trung và dài hạn. Các khoản nợ đến hạn trong năm và các khoản phải trả trong các năm sau cũng sẽ được tính đến. Lí do vì thông thường, các khoản vay ngắn hạn thường dùng để tài trợ cho tài sản lưu động, trong khi các khoản vay trung và dài hạn dùng cho tài trợ tài sản cố định. Do đó ngân hàng phải tính đến thời hạn các khoản nợ và tình hình ngân quỹ của DN để quyết định thời hạn món vay. Vốn lưu động ròng và nguồn vốn chủ sở hữu cũng là chỉ tiêu quan trọng bởi nó cho thấy sự phụ thuộc của DN vào các khoản nợ là nhiều hay ít, khả năng đảm bảo thanh toán hay sự tự chủ tài chính của DN đi vay. Các chỉ tiêu về cơ cấu vốn sẽ cho biết mức độ sử dụng nợ và vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp. Hệ số nợ =: Cho biết DN sử dụng bao nhiêu nợ để đầu tư vào tài sản, mức sử dụng càng lớn, khả năng sinh lời càng lớn nhưng rủi ro đi cùng sẽ càng cao. Sử dụng các tỷ lệ Nhằm cụ thể hóa thông tin từ bảng cân đối kế toán và báo cáo thu nhập của khách hàng, các ngân hàng rất chú trọng sử dụng đến các tỷ lệ/chỉ tiêu tài chính, coi đó là những tiêu chuẩn phản ánh năng lực tài chính của người vay có liên quan đến khả năng trả nợ. Các loại tỷ lệ được dùng đó là: Tỷ lệ đo tính thanh khoản: những tỷ lệ này đo khả năng của người vay trong việc đáp ứng trách nhiệm tài chính ngắn hạn, nói cách khác là khả năng thanh toán các khoản nợ đến hạn. Nhìn chung những tỉ lệ này càng cao thì khả năng thanh toán của người vay có thể càng tốt. Khả năng thanh toán nhanh Nếu tỉ lệ này >= 1, có nghĩa nếu loại trừ hàng tồn kho là chỉ tiêu kém thanh khoản nhất trong TSNH thì các chỉ tiêu còn lại trong TSNH hoàn toàn có thể đáp ứng nhu cầu thanh toán ngắn hạn của DN. Tỷ lệ thanh toán tức thời Tỷ lệ này <1 cho thấy một phần vốn ngắn hạn đã được doanh nghiệp sử dụng để đầu tư cho tài sản dài hạn, hay doanh nghiệp không đpá ứng đủ nhu cầu thanh toán ngắn hạn. Nếu tỉ lệ này ≥1, có thể nói doanh nghiệp có khả năng thanh toán tức thời. Khả năng thanh toán bằng tiền = Nếu tỷ lệ này ≥1 cho thấy chỉ riêng tiền và các khoản tương đương tiền (những khoản mục tính lỏng cao nhất) cũng đủ thanh toán trong ngắn hạn. Các ngân hàng luôn đánh giá cao điều này bởi nó phản ánh sự an toàn cao, trong khi các nhà đầu tư lại không hề ưa thích điều này bởi khi đó mức sinh lời của tiền rất thấp. Tỷ lệ đo khả năng tạo ra lợi nhuận Đo khả năng sinh lời của doanh nghiệp, bởi khả năng trả nợ thực chất bắt nguồn từ khả năng tạo thu nhập, tức là người vay có khả năng thu về một lượng giá trị lớn hơn giá trị đầu tư ban đầu.Các thước đo phổ biến ở đây là: Cho biết khả năng sinh lời của tổng tài sản Phản ánh khả năng sinh lời của vốn chủ sở hữu mà các nhà đầu tư góp vào doanh nghiệp. Vòng quay tổng tài sản = Doanh thu thuần/ Tổng TS Tỷ suất lợi nhuận gộp = Lợi nhuận gộp (lãi gộp) / Doanh thu thuần Tỷ lệ đo khả năng tài trợ bằng vốn tự có Một DN thông thường phải có vốn sở hữu đủ để tài trợ một phần cho tài sản lưu động và tài sản có định. Tỷ lệ tài trợ này được đo bằng Vốn sở hữu / Tổng tài sản. Tỷ lệ này càng cao cho thấy sức mạnh tài chính của người vay càng vững chắc. Điều này có thể làm các nhà đầu tư không hài lòng bởi nó phản ánh tình trạng ứ đọng vốn của doanh nghiệp, tuy nhiên các ngân hàng lại luôn muốn tỷ lệ này ở mức cao bởi khi đó khoản vay sẽ đc bảo đảm chắc chắn hơn. Với những doanh nghiệp có tỷ lệ tự tài trợ vào khoảng 0.3 - 0.4 hoặc thấp hơn, ngân hàng sẽ áp dụng các biện pháp thận trọng và kiểm soát chặt chẽ đối với khoản cho vay. Tỷ lệ đo rủi ro Ngân hàng sẽ phải tiếp cận rủi ro của người vay trên tất cả các mặt sản xuất, nhân sự, tài chính, và các vấn đề khác. Cụ thể, doanh nghiệp khách hàng có bị ảnh hưởng nhiều bởi biến động của các yếu tố đầu vào hay không? Doanh thu chủ yếu từ hoạt động nào? Công nhân viên và người lao động đã từng đình công hay chưa? Sức chịu đựng của doanh nghiệp với lãi suất như thế nào? Đa dạng hóa các nguồn thu ra sao? Doanh nghiệp có được trợ cấp hay không? Vân vân vân. Tỷ lệ đo hiệu quả hoạt dộng Để biết được doanh nghiệp sử dụng tài sản có hiệu quả như thế nào, cụ thể là khả năng thu hồi khoản phải thu, trì hoãn khoản phải trả, giải phóng hàng tồn kho… có đạt hiệu quả hay ko, các tỷ lệ tài chính được sử dụng là: Vòng quay khoản phải thu =  Tỷ số này càng lớn kèm với sự tăng trưởng của doanh thu sẽ cho biết khả năng luân chuyển khoản phải thu của DN luôn hiệu quả. Kỳ thu tiền bình quân = Cho biết DN mất bao ngày để thu hồi khoản phải thu với 1 ngày doanh thu bình quân. Chỉ tiêu này càng nhỏ kèm với sự tăng trưởng của doanh thu chứng tỏ DN càng đạt hiệu quả trong thu hồi khoản phải thu, nói cách khác DN ko bị đối tác chiếm dụng vốn. Vòng quay hàng tồn kho = Cho biết tốc độ luân chuyển hàng tồn kho của doanh nghiệp. Tỷ lệ này càng lớn thì tốc độ luân chuyển hàng tồn kho càng nhanh, hàng tồn kho dễ chuyển thành tài sản có tính thanh khoản cao hơn (khoản phải thu, tiền…) Tuy nhiên khi xem xét chỉ tiêu này cần chú ý đến đặc điểm của từng ngành kinh tế bởi có những ngành (nông sản, chế biến…) thường có lượng hàng tồn kho lớn. Số ngày hàng tồn kho bình quân = Phản ánh số ngày doanh nghiệp cần để giải phóng hàng tốn kho ứng với 1 ngày giá vốn hàng bán. Số ngày càng nhỏ thì việc giải phóng hàng tồn kho càng hiệu quả. Vòng quay khoản phải trả = Tỷ lệ này càng nhỏ càng phản ánh mức độ chiếm dụng vốn của nhà cung cấp của doanh nghiệp. Lưu ý: Do có sự khác biệt về đặc điểm hàng hóa, tính chất kinh doanh,… giữa các ngành nghề nên khi đánh giá một doanh nghiệp cần so sánh với các DN cùng ngành và mặt bằng chung của ngành. Đánh giá quan hệ tín dụng Quan hệ giữa DN và các tổ chức tín dụng khác có thể giúp ngân hàng biết được khách hàng của mình có thực hiẹn đúng các hợp đồng tín dụng trước đây hay không, số dư tiền gửi có đáp ứng được quy định của ngân hàng không? Một báo cáo về tình hình thanh toán của khách hàng trước đây có thể cho ngân hàng một cái nhìn về trách nhiệm và khả năng của khách hàng trong việc sử dụng khoản vay để đầu tư dự án. Trên cơ sở đó việc đánh giá quan hệ TD cần dựa trên những nguyên tắc sau: Đầy đủ và toàn diện: Ngoài quan hệ tín dụng, các quan hệ giao dịch khác như quan hệ tiền gửi, bảo lãnh, thanh toán, ... cần được đề cập, đánh giá đầy đủ; Cập nhật: Số liệu phản ảnh mối quan hệ của khách hàng với các TCTD phải được cập nhật mới nhất. Lưu ý, khai thác tốt, có hiệu quả nguồn thông tin nội bộ trong hệ thống và thông tin của ngành (CIC). Thẩm định dự án Sau khi thẩm định chủ đầu tư của dự án, cán bộ tín dụng sẽ tiến hành thẩm định dự án và nhu cầu vay vốn của khách hàng. Xem xét cơ sở pháp lí của dự án: căn cứ vào luật, nghị định, quyết định nào? Sự cần thiết của dự án? Thị trường đầu ra của dự án: + Mô tả sản phẩm của PA/DA ĐT +Tình hình sản xuất, tiêu thụ sản phẩm , dịch vụ thay thế đến thời điểm thẩm định. + Tổng nhu cầu trong tương lai về sản phẩm, dịch vụ đầu tư của phương án đầu tư là bao nhiêu + Mức tiêu thị gia tăng hàng năm của thị trường nội địa và khả năng sản xuất sản phẩm là bao nhiêu Chính sách của nhà nước đối với dự án Khả năng cạnh tranh đối với sản phẩm của dự án khi dự án đi vào hoạt động. Thẩm định khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên các mặt sau: +Thị trường nội địa: Hình thức, mẫu mã, chất lượng sản phẩm của phương án, dự án so với các sản phẩm cùng loại trên thị trường; mức độ phù hợp với xu hướng người tiêu dùng; giá cả so với các sản phẩm cùng loại trên thị trường, khả năng tiêu thụ? +Thị trường nước ngoài: Sản phẩm có đạt tiêu chuẩn để xuất khẩu hay ko; chất lượng, mẫu mã có những ưu thế như thế nào so với các sản phẩm cùng loại trên thị trường dự kiến xuất khẩu. Phương thức tiêu thụ và mạng lưới phân phối Đánh giá khả năng cung cấp nguyên vật liệu và các yếu tố đầu vào của PA/DADT Đánh giá về phương diện kỹ thuật Công suất thiết kế của dự án. Địa điểm triển khai dự án Hình thức tổ chức và phương tiện quản lí Thẩm định tổng vốn đầu tư và tính khả thi phương án nguồn vốn + Để tránh trường hợp trong quá trình thực hiện, vốn đầu tư tăng lên hoặc giảm xuống quá lớn so với dự kiến ban đầu sẽ ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của dự án, thì việc thẩm định tổng vốn đầu tư là rất quan trọng . Xác định tổng vốn đầu tư chính xác là cơ sở để tính toán hiệu quả tài chính và dự kiến đúng khả năng trả nợ của dự án. + Khi thẩm định tổng vốn đầu tư, cần xem xét các yếu tố làm tăng chi phí do trượt giá, phát sinh thêm khối lượng, biến động tỷ giá (nếu dự án sử dụng ngoại tệ) + Trường hợp dự án mới ở giai đoạn duyệt chủ trương hoặc tổng mức vốn đầu tư mới ở dạng khái toán, cán bộ thẩm định phải dựa vào số liệu thống kê để nhận định, đánh giá và tính toán. VD: Để xác định nhu cầu vay vốn tài trợ dự án đầu tư, Vietinbank thực hiện theo 2 bước: Xác định nhu cầu vốn tài trợ tài sản cố định LTSCĐ = NTSCĐ - VCSH - HĐK Trong đó: LTSCĐ_ Nhu cầu vay vốn tài trợ tài sản cố định. N TSCĐ_ Tổng mức đầu tư của dự án trừ phần vốn lưu động. HĐK_Huy động khác Xác định nhu cầu vốn tài trợ tài sản lưu động. LTSLĐ = NVLĐ- VCSH - HĐK Trong đó: LTSLĐ_ Nhu cầu vay vốn tài trợ tài sản lưu động. NVLĐ_ Nhu cầu vốn lưu động. HĐK_Huy động khác Tiến độ thực hiện dự án và kế hoạch sử dụng vốn Xác định nhu cầu vốn đầu tư theo tiến độ thực hiện dự án Phải đánh giá được tiến độ thực hiện DA và nhu cầu cho từng giai đoạn. Thông thường vốn tự có phải tham gia đầu tư trước. Việc xác định tiến độ thực hiện cũng như nhu cầu vốn làm cơ sở cho việc dự kiến tiến độ giải ngân, tính toán lãi vay trong thời gian thi công và xác định thời gian vay và trả nợ. Các tác động của dự án đến môi trường. Những rủi ro dự kiến có thể xảy ra và phương án khắc phục. Biện pháp bảo đảm tiền vay của doanh nghiệp vay vốn. Dự kiến lợi ích của ngân hàng cho vay nếu chấp thuận cho vay để thực hiện dự án. Một vấn đề luôn được đặt lên hàng đầu là xem xét các chỉ số tài chính của dự án. Nhìn chung những nguồn phổ biến nhất khách hàng dùng để thanh toán các khoản vay là: Dòng tiền tạo ra từ thu nhập của dự án, kháu hao của dự án, tài sản đảm bảo, các hình thức bảo lãnh như bảo lãnh bằng tài sản cá nhân của chủ hãng để hỗ trợ khoản vay. Tuy nhiên các ngân hàng quan tậm trên hết tới dòng tiền tạo ra từ doanh thu của dự án vì đó là nguồn chính để hoàn trả khoản nợ, tránh tình trạng ngân hàng rơi vào vị trí một chủ nợ không được đảm bảo. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả tài chính dự án bao gồm: Chỉ tiêu Giá trị hiện tại ròng (Net Present Value- NPV). Là giá trị chênh lệch giữa các dòng tiền phát sinh từ dự án, đc chiết khấu về thời điểm hiện tại (với lãi suất chiết khấu phù hợp) với vốn đầu tư ban đầu của dự án. Tiêu thức lựa chọn đối với một dự án: khi đó dự án mang lại giá trị cho chủ đầu tư 1 khoản = NPV So sánh đánh giá các dự án loại trừ nhau: Trực tiếp so sánh NPV của tập hợp các dự án, và dự án nào có NPV lớn nhất được lựa chọn: NPVmax; Công thức tính: Trong đó: Bt, Ct là lợi ích và chi phí năm thứ t, n là số năm khảo sát, r là lãi suất chiết khấu, CF0 là giá trị dòng tiền ròng năm 0 (năm đầu tiên thực hiện đầu tư), CF1 là giá trị dòng tiền năm kế tiếp theo sau của năm 0, CFt là giá trị dòng tiền của năm thứ t. Tỷ suất sinh lời nội bộ (Internal Rate of Return - IRR). Tiêu chuẩn tỷ suất sinh lời nội bộ IRR và NPV có mối liên quan với nhau bằng cách thức tính toán ra chúng. Để tính NPV, người ta phải dùng một suất chiết khấu để đưa lợi ích và chi phí của dự án qua các năm về thời điểm hiện tại. Trái lại, khi tìm IRR của một dự án thì làm theo cách ngược lại. Thay vì phải chọn một suất chiết khấu, người ta cho NPV = 0 và IRR chính là suất chiết khấu để NPV = 0, hay nói cách khác, IRR chính là chỉ tiêu phản ảnh mức sinh lời một dự án đem lại. Công thức xác định: IRR được rút ra từ phương trình sau: . Tiêu chuẩn đánh giá: Bản chất của IRR thể hiện mức sinh lời mà dự án đem lại cho nhà đầu tư, vì vậy nhà đầu tư luôn luôn mong muốn dự án có IRR càng cao càng tốt. Có một mốc chuẩn để nhà đầu tư quyết định có nên thực hiện dự án hay không, đó là so sánh IRR của dự án với suất sinh lợi tối thiểu mà nhà đầu tư chấp nhận được. Mỗi nhà đầu tư có một suất sinh lợi tối thiểu chấp nhận được Minimum Acceptable Rate of Return (MARR) riêng của mình, điều kiện để một dự án đáng được thực hiện là . Phân tích dự án theo quan điểm tổng đầu tư, , phân tích dự án theo quan điểm chủ đầu tư, là điều kiện để kết luận dự án đáng giá; Thời gian hoàn vốn - Thv = Thời gian hoàn vốn là số năm cần thiết phải có để thu nhập từ dự án hoàn trả lại được toàn bộ chi phí đầu tư ban đầu. Người ta đưa ra một giới hạn về thời gian hoàn vốn cho phép, trên cơ sở đó, dự án chỉ được chấp nhận khi thời gian hoàn vốn cần thiết không vượt quá thời gian hoàn vốn cho phép. Một hình thức phức tạp hơn, nếu đem các lợi ích thu được hàng năm sau khi đã được chiết khấu để so sánh với tổng mức vốn đầu tư ban đầu, sẽ xác định được chỉ tiêu thời gian hoàn vốn chiết khấu. Tuy nhiên, trong hoạt động ngân hàng, xác định thời gian cho vay và thu nợ theo thời gian hoàn vốn, chứ không tính theo thời gian hoàn vốn chiết khấu. Điểm hoà vốn (BEP - Break even point). Điểm hoà vốn là trạng thái hoạt động của dự án mà tại đó tổng doanh thu đúng bằng tổng chi phí. Tại điểm hoà vốn, dự án không có lãi nhưng cũng không bị lỗ. Có một số khái niệm căn bản, thường được sử dụng nhiều nhất khi đề cập tới điểm hoà vốn, đó là: Sản lượng hoà vốn, doanh thu hoà vốn và độ an toàn công suất. Cách xác định các chỉ tiêu này được hướng dẫn như sau: * Sản lượng hoà vốn: Được xác định theo công thức: , trong đó: FC là định phí, p là giá bán và v là biến phí tính trên 1 đơn vị sản phẩm. * Doanh thu hoà vốn: Được xác định theo công thức , trong đó: S là doanh thu trong năm tính toán, VC là tổng biến phí, các ký hiệu khác tương tự như đã đề cập trong công thức xác định sản lượng hoà vốn. * Công suất hoà vốn: Được xác định theo công thức . * Độ an toàn công suất: Là hiệu số giữa mức 100% công suất thiết kế và công suất hoạt động hoà vốn của dự án. Được xác định theo công thức: Sp = 100% - BEPp. Từ công thức trên cho thấy, công suất hay mức hoạt động hoà vốn càng thấp thì độ an toàn công suất càng cao, độ rủi ro hoạt động càng ít và hiệu quả tài chính của dự án càng được đảm bảo hơn. Sử dụng chỉ tiêu điểm hoà vốn để đánh giá dự án: Tương tự như đối với chỉ tiêu thời gian hoàn vốn, người ta cũng đưa ra một giới hạn cho phép đối với chỉ tiêu điểm hoà vốn để làm mốc so sánh với giá trị tính toán được từ dự án. Chẳng hạn, đối với chỉ tiêu công suất hoà vốn, nếu trong đó là công suất hoà vốn cho phép, thì dự án được đánh giá là có hiệu quả tài chính cao, độ rủi ro hoạt động ít. Sau khi cán bộ tín dụng thẩm định chủ đầu tư và dự án, lãnh đạo phòng sẽ có trách nhiệm: Kiểm tra, rà soát lại toàn bộ hồ sơ vay vốn, tờ trình thẩm định cho vay và ghi rõ ý kiến đề xuất của mình trên tờ trình thẩm định cho vay. Trình tờ trình thẩm định cho vay cho người có thẩm quyền quyết định cho vay và chuyển toàn bộ hồ sơ, tờ trình thẩm định cho vay cho phòng (tổ) quản lý rủi ro để thẩm định rủi ro tín dụng (theo quy định hoặc người có thẩm quyền quyết định cho vay yêu cầu). Trình chủ tịch Hội đồng tín dụng theo quy chế Hội đồng tín dụng đối với trường hợp khoản vay thuộc thẩm quyền quyết định cho vay của Hội đồng tín dụng. Đối với phòng (tổ) quản lý rủi ro. Cán bộ: Nghiên cứu hồ sơ, tờ trình thẩm định cho vay do phòng khách hàng, phòng Giao dịch, điểm Giao dịch cung cấp (có thể phối hợp với các phòng này, tiếp xúc với khách hàng để thu thập thêm thông tin), thẩm định rủi ro tín dụng, phát hiện các dấu hiệu rủi ro, đánh giá mức độ rủi ro tín dụng và đề xuất biện pháp giảm thiểu rủi ro tín dụng. Lập báo cáo kết quả thẩm định rủi ro tín dụng, trình kèm theo toàn bộ hồ sơ cho lãnh đạo phòng. Lãnh đạo phòng (tổ): Kiểm tra, rà soát lại toàn bộ hồ sơ và nội dung báo cáo kết quả thẩm định rủi ro tín dụng, ký và trình người có thẩm quyền quyết định cho vay. Xây dựng và kí kết hợp đồng tín dụng Hợp đồng tín dụng là văn bản viết tay ghi lại thỏa thuận giữa người nhận tài trợ và ngân hàng, với nội dung chủ yếu là ngân hàng cam kết cấp cho khách hàng một khoản tín dụng( hoặc hạn mức tín dụng) trong một khoảng thời gian và lãi suất nhất định. Hợp đồng tín dụng là văn bản pháp luật xác định quyền và nghĩa vụ của hai bên trong quan hệ tín dụng. Nội dung chủ yếu của HĐTD: Nguồn luật / văn bản quy phạm pháp luật tham chiếu. Tên và địa chỉ các bên; ngày, tháng, năm ký hợp đồng; giấy uỷ quyền (trường hợp không phải do người đại diện pháp luật của tổ chức ký). Số tiền cho vay /hạn mức cho vay, mục đích sử dụng tiền vay. Lãi suất cho vay (lãi suất trong hạn, lãi phạt quá hạn), phí. Thời hạn cho vay / thời hạn duy trì hạn mức cho vay, thời hạn rút vốn, thời gia ân hạn. Điều kiện giải ngân. Trả nợ tiền vay. Biện pháp bảo đảm tiền vay, giá trị tài sản bảo đảm.. Quyền và nghĩa vụ của các bên theo quy định và các quyền, nghĩa vụ khác theo thoả thuận. Các thoả thuận về sửa đổi, bổ sung, chuyển nhượng hoặc không chuyển nhượng HĐTD. Giải quyết tranh chấp phát sinh. Hiệu lực của hợp đồng. Các thoả thuận khác. Qui trình lập hợp đồng tín dụng tại ngân hàng cho vay:._.