Quản trị rủi ro trong các dự án BOT tại Việt Nam

Lêi nãi ®Çu C¬ së h¹ tÇng ®ãng mét vai trß quan träng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi. Sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng gióp n©ng cao møc sèng cña x· héi th«ng qua viÖc mang l¹i nh÷ng s¶n phÈm, dÞch vô c«ng céng tèt h¬n. §ång thêi, c¬ së h¹ tÇng còng hç trî cho sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ cñng cè vÞ trÝ c¹nh tranh cña c¸c n­íc trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. V× vËy, tÊt c¶ c¸c n­íc ®Òu cã nhu cÇu ®Çu t­ ®Ó ph¸t triÓn vµ n©ng cÊp hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cña n­íc m×nh. Tuy nhiªn, ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng rÊt khã kh¨n do ®Æc ®iÓm cña lÜnh vùc ®Çu t­ nµy lµ yªu cÇu nguån vèn lín nh­ng thu håi vèn chËm. ChÝnh v× thÕ mµ ë rÊt nhiÒu n­íc ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu thö th¸ch khi ®Çu t­ vµo lÜnh vùc nµy cho dï cã tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao. Ra ®êi víi môc tiªu lµ gi¶i quyÕt nh÷ng thö th¸ch nµy, ph­¬ng thøc BOT ®· nhanh chãng ®­îc chÊp nhËn vµ ¸p dông réng r·i vµ ®­îc biÕt ®Õn nh­ mét ph­¬ng thøc ®Çu t­ hiÖu qu¶ nhÊt trong lÜnh vùc c¬ së h¹ tÇng. Ph­¬ng thøc BOT gi¶i quyÕt ®­îc hÇu hÕt c¸c v­íng m¾c trªn, nguån vèn tµi trî cho c¸c dù ¸n BOT rÊt phong phó nªn cã thÓ gi¶i quyÕt khóc m¾c vÒ vèn, c¸c nhµ ®Çu t­ ®­îc trùc tiÕp vËn hµnh dù ¸n nªn mang l¹i hiÖu qu¶ cao. Tuy nhiªn mét thö th¸ch lín cña c¸c dù ¸n d¹ng nµy lµ ®é rñi ro cao do tÝnh phøc t¹p cña dù ¸n, nhiÒu bªn tham gia vµ thêi gian thùc hiÖn kÐo dµi. ChÝnh thö th¸ch nµy dÉn ®Õn mét yªu cÇu cÊp b¸ch trong c¸c dù ¸n BOT lµ c¸c rñi ro cÇn ph¶i ®­îc ph©n bæ vµ qu¶n lý mét c¸ch hîp lý. Môc tiªu ®­a n­íc ta thµnh mét n­íc C«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ®Õn n¨m 2020 lµ mét nhiÖm vô kh«ng dÔ dµng, nhÊt lµ khi hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cña n­íc ta cßn yÕu kÐm vµ l¹c hËu. C¬ së h¹ tÇng lµ x­¬ng sèng cña nÒn kinh tÕ quèc gia, ®Ó cã mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn th× chóng ta còng cÇn cã mét hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng t­¬ng xøng ®Ó cã thÓ hç trî cho sù ph¸t triÓn ®ã. §Ó ®¸p øng nhu cÇu ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng trong c«ng cuéc ®æi míi, ChÝnh phñ vµ Nhµ n­íc còng ®· quyÕt ®Þnh sö dông ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT ®Ó ph¸t triÓn vµ c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng n­íc nhµ. GÇn 10 n¨m kÓ tõ khi kh¸i niÖm BOT ®­îc chÝnh thøc c«ng nhËn ë ViÖt Nam, ph­¬ng thøc BOT vÉn ch­a thùc sù ph¸t triÓn. Cã rÊt Ýt dù ¸n ®­îc cÊp giÊy phÐp vµ còng qu¸ Ýt dù ¸n ®· thµnh c«ng. KÕt qu¶ nµy do nhiÒu nguyªn nh©n. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ kh¸i niÖm BOT cßn kh¸ míi mÎ ë ViÖt Nam, kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é vÒ c¸c dù ¸n BOT cßn h¹n chÕ nªn kh«ng hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¸c dù ¸n khi triÓn khai gÆp rÊt nhiÒu rñi ro do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸cnhau kh«ng nh÷ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn ®é thùc hiÖn c¸c dù ¸n BOT mµ cßn khiÕn nhiÒu dù ¸n ®i ®Õn thÊt b¹i sau mét thêi gian triÓn khai. MÆc dï vËy, cho ®Õn nµy vÉn ch­a cã mét ®Ò tµi nghiªn cøu ®Ò cËp tíi khÝa c¹nh rñi ro ph¸t sinh trong c¸c dù ¸n BOT, xuÊt ph¸t tõ lý do nµy mµ ng­êi viÕt chän ®Ò tµi “Qu¶n trÞ rñi ro trong c¸c dù ¸n BOT t¹i ViÖt Nam” lµm khãa luËn tèt nghiÖp nh»m ®­a ra ®­îc mét c¸i nh×n tæng thÓ vÒ ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT t¹i ViÖt Nam, kh¸i qu¸t hãa nh÷ng rñi ro mµ c¸c dù ¸n BOT gÆp ph¶i ®ång thêi kiÕn nghÞ mét sè biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro trong c¸c dù ¸n BOT. HiÖn nay, ë ViÖt Nam tån t¹i hai kh¸i niÖm vÒ ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT: BOT trong n­íc vµ BOT n­íc ngoµi. Trong ph¹m vi khãa luËn nµy, ng­êi viÕt chØ tËp trung nghiªn cøu c¸c dù ¸n BOT n­íc ngoµi, do h×nh thøc BOT trong n­íc kh«ng tån t¹i giai ®o¹n chuyÓn giao cho Nhµ n­íc sau khi kÕt thóc dù ¸n theo ®óng ®Þnh nghÜa vÒ BOT. Khãa luËn nµy ®­îc thùc hiÖn víi ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu lµ s­u tÇm vµ tæng hîp tµi liÖu, kÕt hîp víi nh÷ng ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ cña b¶n th©n ng­êi viÕt. Bè côc khãa luËn gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I. Tæng quan vÒ qu¶n trÞ rñi ro trong c¸c dù ¸n BOT. Ch­¬ng nµy sÏ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nh­ rñi ro vµ qu¶n trÞ rñi ro, cïng víi kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm, ­u nh­îc ®iÓm vµ c¸c rñi ro th­êng gÆp cña ph­¬ng thøc BOT. Ch­¬ng II. Thùc tr¹ng qu¶n lý rñi ro trong c¸c dù ¸n BOT t¹i ViÖt Nam. Tr­íc khi ®Ò cËp ®Õn thùc tr¹ng ®Çu t­ vµ t×nh h×nh c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro trong c¸c dù ¸n BOT t¹i ViÖt Nam, ch­¬ng II sÏ nghiªn c­ó thùc tr¹ng ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT vµ c¸c kinh nghiÖm vÒ c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro trong c¸c dù ¸n BOT cã thÓ häc hái ®­îc cña c¸c n­íc ®· thùc hiÖn thµnh c«ng ph­¬ng thøc nµy. Ch­¬ng III. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m h¹n chÕ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ vµ qu¶n lý rñi ro trong c¸c dù ¸n BOT t¹i ViÖt Nam. Tuy ®· ®Çu t­ rÊt nhiÒu c«ng søc vµ thêi gian ®Ó s­u tÇm tµi liÖu vµ nghiªn cøu ®Ò tµi, nh­ng do ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é cßn h¹n chÕ nªn khãa luËn nµy ch¾c ch¾n sÏ cßn sai sãt vµ h¹n chÕ. Do vËy, t¸c gi¶ mong nhËn ®­îc sù th«ng c¶m vµ nh÷ng ®ãng gãp tõ phÝa b¹n ®äc. Cuèi cïng, em xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh ®Õn c« gi¸o NguyÔn ThÞ Thu H»ng, gi¶ng viªn Khoa Qu¶n trÞ kinh doanh tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, v× nh÷ng gióp ®ì vµ chØnh söa cña c« trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn khãa luËn nµy. Hµ Néi, ngµy 24 th¸ng 12 n¨m 2003 Léc DiÖu Linh Ch­¬ng I- Tæng quan vÒ qu¶n trÞ rñi ro trong c¸c dù ¸n BOT I. Rñi ro vµ ph©n lo¹i rñi ro 1. Kh¸i niÖm rñi ro Trong cuéc sèng hµng ngµy, còng nh­ trong ho¹t ®éng kinh tÕ cña con ng­êi th­êng cã nh÷ng tai n¹n, sù cè bÊt ngê, ngÉu nhiªn x¶y ra, g©y thiÖt h¹i vÒ ng­êi vµ tµi s¶n. Nh÷ng tai häa, tai n¹n, sù cè x¶y ra mét c¸ch bÊt ngê, ngÉu nhiªn nh­ vËy gäi lµ rñi ro. Nh­ vËy, theo quan ®iÓm nµy cã thÓ ®Þnh nghÜa “rñi ro lµ nh÷ng sù kiÖn bÊt lîi, bÊt ngê x¶y ra vµ g©y tæn thÊt cho con ng­êi” Theo ®Þnh nghÜa cña Gi¸o tr×nh qu¶n trÞ dù ¸n vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi Nãi ®Õn rñi ro lµ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng sù kiÖn kh«ng may m¾n, bÊt ngê ®· x¶y ra g©y nh÷ng thiÖt h¹i vÒ lîi Ých cña con ng­êi gåm: søc kháe, tinh thÇn, tµi s¶n, lîi bÊt h­ëng. Nh­ vËy, rñi ro lµ sù biÕn ®éng tiÒm Èn ë nh÷ng kÕt qu¶. Rñi ro hiÖn diÖn trong hÇu hÕt ho¹t ®éng cña con ng­êi. Khi cã rñi ro ng­êi ta kh«ng thÓ dù ®o¸n ®­îc chÝnh x¸c kÕt qu¶. Sù hiÖn diÖn cña rñi ro g©y ra sù bÊt ®Þnh. Nh­ vËy, sù bÊt ®Þnh lµ sù nghi ngê vÒ kh¶ n¨ng cña chóng ta trong tiªn ®o¸n kÕt qu¶ nã xuÊt hiÖn khi mét c¸ nh©n nhËn thøc ®­îc nguy c¬ vÒ rñi ro. Nguy c¬ rñi ro cã thÓ ph¸t sinh bÊt cø khi nµo vµ kh«ng thÓ dù ®o¸n tr­íc ®­îc. Vµ mét khi x¶y ra th× hËu qu¶ th­êng thÊy lµ mang l¹i nhiÒu tæn thÊt cho ng­êi g¸nh chÞu rñi ro ®ã. 2. C¸c yÕu tè x¸c ®Þnh rñi ro Qua c¸c kh¸i niÖm trªn, cã thÓ thÊy rñi ro cã tÝnh chÊt ®ã lµ: bÊt ngê, g©y ra tæn thÊt vµ xuÊt hiÖn ngoµi mong ®îi cña con ng­êi. Mét sù kiÖn x¶y ra ®­îc x¸c ®Þnh lµ rñi ro khi sù kiÖn ®ã cã ®ñ c¶ ba yÕu tè trªn. *BÊt ngê: Rñi ro lµ nh÷ng sù kiÖn bÊt ngê x¶y ra mµ ng­êi ta kh«ng thÓ dù ®o¸n mét c¸ch ch¾c ch¾n. Mäi rñi ro ®Òu bÊt ngê nh­ng møc ®é bÊt ngê cña c¸c rñi ro kh¸c nhau lµ kh¸c nhau. NÕu khoa häc nhËn d¹ng vµ dù b¸o chÝnh x¸c ®­îc rñi ro x¶y ra, tÝnh chÊt bÊt ngê cña rñi ro kh«ng cßn n÷a th× rñi ro chØ cßn lµ nh÷ng sù kiÖn bÊt lîi ngoµi mong muèn. * G©y ra tæn thÊt: Rñi ro lµ nguyªn nh©n g©y ra tæn thÊt, mÆc dï tæn thÊt g©y ra cã thÓ nghiªm träng hoÆc kh«ng nghiªm träng. Mäi tæn thÊt do rñi ro g©y ra cã ®Æc tÝnh chung lµ g©y thiÖt h¹i, lµm gi¶m sót lîi Ých cña con ng­êi. * Kh«ng mong ®îi: V× rñi ro g©y ra tæn thÊt cho con ng­êi nªn rñi ro lµ nh÷ng sù kiÖn ngoµi mong ®îi cña con ng­êi, th«ng th­êng con ng­êi chØ mong muèn nh÷ng ®iÒu may m¾n, tèt ®Ñp, mang l¹i lîi Ých cho m×nh. Nh­ vËy, mét sù kiÖn ®­îc coi lµ rñi ro khi nã tháa m·n ®­îc ®ång thêi ba yÕu tè trªn. NÕu mét sù kiÖn biÕt ch¾c ®­îc x¶y ra hay kh«ng x¶y ra, hoÆc do ý muèn cña con ng­êi, hoÆc kh«ng g©y ra tæn thÊt g× th× kh«ng thÓ coi lµ rñi ro. 3. Ph©n lo¹i rñi ro 3.1. ý nghÜa cña viÖc ph©n lo¹i rñi ro Trong thùc tÕ, rñi ro tån t¹i d­íi rÊt nhiÒu d¹ng kh¸c nhau. Cã rñi ro cã thÓ dù ®o¸n ®­îc, ®o l­êng ®­îc møc ®é t¸c ®éng cña nã, còng cã nh÷ng rñi ro x¶y ra ngoµi kh¶ n¨ng dù ®o¸n vµ ®o l­êng. H¬n n÷a, mçi lo¹i rñi ro ®Òu xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c nhau do vËy tÝnh chÊt vµ møc ®é g©y ra tæn thÊt cña c¸c rñi ro kh¸c nhau lµ kh¸c nhau. V× vËy, cÇn ph¶i ph©n lo¹i rñi ro theo c¸c tiªu thøc vµ gãc ®é kh¸c nhau ®Ó hiÓu râ h¬n b¶n chÊt cña rñi ro, tõ ®ã cã c¬ së ®Ó ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa, h¹n chÕ c¸c rñi ro mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. 3.2. C¸c tiªu thøc ph©n lo¹i 3.2.1 Theo tÝnh chÊt cña rñi ro - Rñi ro suy ®o¸n (rñi ro ®Çu c¬): ®©y lµ rñi ro tån t¹i c¬ héi kiÕm lêi còng nh­ nguy c¬ tæn thÊt. Lo¹i rñi ro nµy th­êng xuyªn xuÊt hiÖn trong kinh doanh v× trong mçi c¬ héi kiÕm lêi bao giê còng hµm chøa mét nguy c¬ tæn thÊt vµ mÊt m¸t. §Ó phßng tr¸nh rñi ro nµy th× biÖn ph¸p an toµn nhÊt lµ tõ bá c¬ héi ®ã, còng cã nghÜa lµ tõ bá rñi ro ®ã. Nh­ng ®©y lµ mét lo¹i rñi ro phæ biÕn trong hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng cña con ng­êi, víi c¸ch nÐ tr¸nh rñi ro nh­ trªn còng cã nghÜa chóng ta ®· bá qua rÊt nhiÒu c¬ héi kiÕm lêi. Do vËy, biÖn ph¸p tèi ­u nhÊt trong tr­êng hîp nµy lµ tÝnh to¸n vµ so s¸nh x¸c suÊt x¶y ra rñi ro vµ x¸c suÊt thµnh c«ng. NÕu x¸c suÊt thµnh c«ng lín h¬n x¸c suÊt rñi ro th× ng­êi ta sÏ tËn dông c¬ héi ®ã ®Ó kiÕm lêi vµ ng­îc l¹i - Rñi ro thuÇn tóy (rñi ro thuÇn): lµ nh÷ng rñi ro mµ chØ cã thÓ dÉn tíi nh÷ng thiÖt h¹i mÊt m¸t mµ kh«ng cã c¬ héi kiÕm lêi. Nguyªn nh©n g©y ra c¸c rñi ro nµy lµ nh÷ng mèi ®e däa, nh÷ng nguy hiÓm lu«n r×nh rËp nh­ nh÷ng hiÖn t­îng tù nhiªn bÊt lîi hoÆc nh÷ng hµnh ®éng s¬ ý, bÊt cÈn cña con ng­êi hay nh÷ng hµnh ®éng xÊu cè ý g©y thiÖt h¹i cña ng­êi kh¸c. Nh÷ng rñi ro nµy x¶y ra hay kh«ng phô thuéc vµo c¸c nguyªn nh©n vµ yÕu tè g©y ra rñi ro cã hay kh«ng xuÊt hiÖn. Mçi khi rñi ro thuÇn x¶y ra th× ®Òu mang l¹i thiÖt h¹i vµ tæn thÊt cho c¸ nh©n hoÆc tæ chøc g¸nh chÞu rñi ro ®ã. HiÖn nay khi khoa häc ngµy cµng ph¸t triÓn kÐo theo kh¶ n¨ng dù ®o¸n vµ ®èi phã rñi ro cña con ng­êi ngµy cµng cao, nh÷ng biÖn ph¸p phßng chèng vµ h¹n chÕ rñi ro ngµy cµng cã hiÖu qu¶ nªn nh÷ng rñi ro suy ®o¸n ®­îc ngµy cµng ®­îc h¹n chÕ. Do vËy, c¸c rñi ro x¶y ra trong thùc tÕ hiÖn nay chñ yÕu lµ c¸c rñi ro thuÇn. C¸ch phßng chèng hoÆc h¹n chÕ ®èi víi rñi ro nµy lµ t¸c ®éng ®Õn c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn c¸c rñi ro, qua ®ã lµm nhÑ tæn thÊt hoÆc chia xÎ rñi ro b»ng c¸ch mua b¶o hiÓm. 3.2.2. Theo ph¹m vi ¶nh h­ëng cña rñi ro - Rñi ro c¬ b¶n: lµ nh÷ng rñi ro ph¸t sinh tõ nh÷ng nguyªn nh©n ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña con ng­êi. HËu qu¶ cña rñi ro c¬ b¶n th­êng rÊt nghiªm träng, khã l­êng, cã ¶nh h­ëng trªn diÖn réng, cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn toµn x· héi. C¸c rñi ro th­êng thÊy cña lo¹i nµy lµ: n¹n thÊt nghiÖp, khñng ho¶ng kinh tÕ, tiÒn tÖ, ®éng ®Êt, nói löa, chiÕn tranh, xung ®ét chÝnh trÞ. BiÖn ph¸p phßng chèng, h¹n chÕ tèt nhÊt ®èi víi lo¹i rñi ro nµy lµ dù ®o¸n chÝnh x¸c vµ nÐ tr¸nh rñi ro. Ngoµi ra ®èi víi mét sè lo¹i rñi ro ng­êi ta cã thÓ mua b¶o hiÓm hoÆc t¸c ®éng ®Õn rñi ro ®ã ®Ó lµm gi¶m thiÖt h¹i. - Rñi ro riªng biÖt: lµ nh÷ng rñi ro xuÊt ph¸t tõ c¸c biÕn cè chñ quan vµ kh¸ch quan cña tõng c¸ nh©n, tæ chøc. Ph¹m vi t¸c ®éng vµ g©y thiÖt h¹i cña rñi ro nµy kh«ng lín, chØ ¶nh h­ëng ®Õn tõng c¸ nh©n hoÆc tõng tæ chøc, kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn toµn x· héi. C¸ch phßng chèng vµ h¹n chÕ rñi ro tèt nhÊt ®èi víi lo¹i rñi ro nµy lµ qu¶n trÞ rñi ro b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau nh­: mua b¶o hiÓm, tù b¶o hiÓm, di chuyÓn rñi ro, chia sÎ rñi ro. II. Qu¶n trÞ rñi ro 1. S¬ l­îc vÒ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña qu¶n trÞ rñi ro Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña qu¶n trÞ rñi ro b¾t ®Çu tõ qu¶n trÞ rñi ro kh«ng chÝnh thøc cho ®Õn qu¶n trÞ rñi ro chÝnh thøc. Qu¶n trÞ rñi ro kh«ng chÝnh thøc lµ nh÷ng biÖn ph¸p riªng biÖt, kh«ng ®ång bé trong viÖc qu¶n lý, phßng chèng, h¹n chÕ rñi ro vµ tæn thÊt. Cßn qu¶n trÞ rñi ro chÝnh thøc lµ tæng hîp c¸c ho¹t ®éng cã tæ chøc chÆt chÏ nh»m ph¸t hiÖn nguy c¬, x©y dùng c¸c biÖn ph¸p phßng chèng, kiÓm tra, xö lý kh¾c phôc hËu qu¶ cña rñi ro mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña qu¶n trÞ rñi ro chÝnh thøc cã thÓ chia lµm 2 giai ®o¹n nh­ sau: 1.1. Giai ®o¹n sau chiÕn tranh thÕ giíi II ®Õn n¨m 1960 Ho¹t ®éng cña qu¶n trÞ rñi ro chÝnh thøc ®­îc ®¸nh dÊu b¾t ®Çu tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø II ®Õn nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû 20. Vµo thêi kú ngay sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø II, c¸c biÖn ph¸p phßng chèng rñi ro cña c¸c tæ chøc chñ yÕu lµ mua b¶o hiÓm vµ thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p an toµn kh¸c. Do ®ã, xuÊt hiÖn nh÷ng ng­êi mua vµ b¸n b¶o hiÓm chuyªn nghiÖp hoÆc b¸n chuyªn nghiÖp. TÊt nhiªn viÖc mua b¶o hiÓm kh«ng ®ång nghÜa víi qu¶n trÞ rñi ro nh­ng cã thÓ nãi qu¶n trÞ rñi ro xuÊt ph¸t tõ ho¹t ®éng mua b¶o hiÓm. V× lîi Ých b¶o hiÓm mµ c¶ ng­êi mua b¶o hiÓm vµ ng­êi b¸n b¶o hiÓm ph¶i nghiªn cøu kü vÒ rñi ro vµ nh÷ng tæn thÊt cã thÓ xuÊt hiÖn trong ®êi sèng còng nh­ qu¸ tr×nh kinh doanh. §èi víi ng­êi mua b¶o hiÓm hä ph¶i biÕt ®­îc b¶n chÊt cña b¶o hiÓm, rñi ro vµ quy luËt vËn ®éng cña rñi ro. Tõ ®ã x¸c ®Þnh rñi ro nµo cÇn mua b¶o hiÓm vµ rñi ro nµo cã thÓ m¹o hiÓm chÊp nhËn mµ kh«ng mua b¶o hiÓm. Cßn nh÷ng rñi ro cÇn mua b¶o hiÓm th× ph¶i mua ë møc ®é nµo sao cho an toµn nhÊt, víi mét chi phÝ cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. §èi víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao trong kinh doanh cña m×nh th× hä ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p gi¶m thiÓu rñi ro vµ h¹n chÕ tæn thÊt cho kh¸ch hµng, qua ®ã lµm gi¶m tr¸ch nhiÖm båi th­êng cña m×nh. Nh÷ng ho¹t ®éng trªn ®©y lµ nguyªn nh©n, lµ sù khëi ®Çu cho ho¹t ®éng qu¶n trÞ rñi ro. 1.2. Giai ®o¹n tõ n¨m 1960 ®Õn nay Sau n¨m 1960, mÆc dï b¶o hiÓm vÉn ®­îc sö dông mét c¸ch réng r·i nh­ng c¸c tæ chøc ngµy cµng muèn gi¶m dÇn sù phô thuéc vµo c¸c nhµ b¶o hiÓm. Ho¹t ®éng nghiªn cøu rñi ro ë c¸c tæ chøc ®­îc ®Èy m¹nh vµ c¸c nhµ nghiªn cøu ph¸t hiÖn ra r»ng mét sè rñi ro kh«ng thÓ ®­îc b¶o hiÓm hoÆc b¶o hiÓm kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña m×nh, hay mét sè ho¹t ®éng trong néi bé cña tæ chøc cã thÓ dù ®o¸n ®­îc mét sè rñi ro vµ kiÓm so¸t c¸c t¸c ®éng cña chóng. §iÒu nµy dÉn ®Õn quyÕt ®Þnh tù b¶o hiÓm rñi ro vµ ®Çu t­ nghiªn cøu rñi ro khiÕn nh÷ng ho¹t ®éng ng¨n ngõa tæn thÊt trong c¸c tæ chøc ngµy cµng cã hiÖu qu¶. Nh÷ng ho¹t ®éng nµy dÇn dÇn ®­îc hoµn thiÖn vµ ®Õn giai ®o¹n nµy th× kh¸i niÖm qu¶n trÞ rñi ro ®· ®­îc nhiÒu ng­êi chÊp nhËn vµ biÕt ®Õn. Tõ nÒn t¶ng cña ho¹t ®éng qu¶n trÞ rñi ro, lÜnh vùc nµy b¾t ®Çu giµnh ®­îc sù chÊp nhËn réng lín trong nh÷ng thËp niªn tiÕp theo. Theo gi¸o s­ H.Wayne Snide thuéc ®¹i häc Temple, ho¹t ®éng cña qu¶n trÞ rñi ro chÝnh thøc ®i vµo giai ®o¹n mang tÝnh quèc tÕ tõ gi÷a nh÷ng n¨m 1970- giai ®o¹n nµy ®­îc «ng gäi lµ “giai ®o¹n toµn cÇu hãa”. ChÝnh trong giai ®o¹n nµy, HiÖp héi qu¶n trÞ rñi ro vµ b¶o hiÓm (viÕt t¾t lµ RIMS) ra ®êi vµ b¾t ®Çu xuÊt b¶n ®Þnh kú c¸c tµi liÖu, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ qu¶n trÞ rñi ro. H¬n n÷a, hai cuéc khñng ho¶ng nghiªm träng trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm trong nh÷ng n¨m 80 ®· lµm gia t¨ng nhanh chãng xu h­íng tr¸nh sö dông b¶o hiÓm nh­ mét ph­¬ng tiÖn tµi trî tæn thÊt duy nhÊt. Trong nh÷ng n¨m 90, c¸c ho¹t ®éng cña qu¶n trÞ rñi ro tiÕp tôc ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, qu¶n trÞ rñi ro kh«ng ph¶i lµ mét lÜnh vùc hoµn thiÖn nh­ kÕ to¸n vµ tµi chÝnh. NhiÖm vô vµ chøc n¨ng cô thÓ cña qu¶n trÞ rñi ro thay ®æi nhiÒu ®èi víi tõng nhµ qu¶n trÞ rñi ro kh¸c nhau trong c¸c tæ chøc kh¸c nhau. VÝ dô, nh÷ng vÊn ®Ò vÒ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cã thÓ quan träng nhÊt ®èi víi nhµ qu¶n trÞ cña mét bÖnh viÖn lín nh­ng nã l¹i Ýt quan träng h¬n ®èi víi nhµ qu¶n trÞ cña mét tæ chøc dÞch vô tµi chÝnh nh­ mét tæ chøc tÝn dông cho vay tiÒn. Trong giai ®o¹n nµy, viÖc mua b¶o hiÓm vÉn ®ãng mét vai trß quan träng trong hÇu hÕt tr¸ch nhiÖm cña c¸c nhµ qu¶n trÞ, nh­ng tÇm quan träng cña nã ®ang gi¶m ®i. H¬n n÷a, c¸c nguyªn t¾c cña b¶o hiÓm còng dÇn dÇn hßa hîp víi c¸c ho¹t ®éng qu¶n trÞ rñi ro cña tæ chøc. 2. Kh¸i niÖm vÒ qu¶n trÞ rñi ro “Qu¶n trÞ rñi ro lµ mét chøc n¨ng cña qu¶n trÞ chung ®Ó nhËn d¹ng, ®¸nh gi¸, ®èi phã víi nh÷ng nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña rñi ro ®èi víi mét tæ chøc” theo Qu¶n trÞ rñi ro- Ng« Quang Hu©n, NXB Giao dôc- 1998 . Môc ®Ých cña qu¶n trÞ rñi ro lµ cho phÐp tæ chøc tiÕn ®Õn nh÷ng môc ®Ých cña nã b»ng con ®­êng trùc tiÕp vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt. Do m«i tr­êng kinh doanh ®Çy nh÷ng biÕn ®éng vµ rñi ro, vµ nh÷ng yÕu tè nµy cã nh÷ng t¸c ®éng kh«ng tèt ®Õn ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ kinh doanh nªn ho¹t ®éng qu¶n trÞ rñi ro lµ cÊp thiÕt. NÕu qu¶n trÞ rñi ro kh«ng tèt sÏ lµm t¨ng nguy c¬ thÊt b¹i trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh. §iÒu ®ã cho thÊy vai trß quan träng cña qu¶n trÞ rñi ro. 3. Hai qu¸ tr×nh cña qu¶n trÞ rñi ro dù ¸n Qu¶n trÞ rñi ro gåm cã hai qu¸ tr×nh: ®¸nh gi¸ rñi ro vµ kiÓm so¸t rñi ro, trong ®ã ®¸nh gi¸ rñi ro lµ rÊt cÇn thiÕt vµ ph¶i ®­îc tiÕn hµnh ngay tõ ®Çu vµ ë bÊt kú thêi ®iÓm nµo, h¬n n÷a c«ng t¸c kiÓm so¸t rñi ro chØ cã hiÖu qu¶ sau khi ®· tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ rñi ro mét c¸ch kü l­ìng. Tuy nhiªn, cã mét sè quan ®iÓm cho r»ng qu¶n trÞ rñi ro chØ bao gåm ®¸nh gi¸ rñi ro mµ kh«ng cÇn kiÓm so¸t rñi ro, do vËy sau khi tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ rñi ro hä cho lµ m×nh ®· thùc hiÖn hoµn chØnh chøc n¨ng qu¶n trÞ. RÊt nhiÒu dù ¸n ®· dµnh rÊt nhiÒu thêi gian vµ nç lùc ®Õn ®¸nh gi¸ rñi ro sau ®ã th× bá qua hoµn toµn c«ng t¸c kiÓm so¸t rñi ro, ®ã lµ mét sai lÇm, v× sau khi ®· nhËn diÖn vµ ®¸nh gi¸ ®­îc rñi ro mµ kh«ng tiÕn hµnh kiÓm so¸t c¸c rñi ro ®ã th× c¸c rñi ro ®ã sÏ vÉn x¶y ra vµ vÉn g©y ra tæn thÊt. Do ®ã, sau khi nhËn diÖn vµ cã biÖn ph¸p ®èi phã víi rñi ro ®ã th× cÇn tiÕn hµnh ho¹t ®éng kiÓm so¸t rñi ro ®Ó ng¨n chÆn hoÆc h¹n chÕ rñi ro tiÕp tôc x¶y ra hoÆc g©y thiÖt h¹i. Gi¶m thiÓu rñi ro LËp kÕ ho¹ch khÈn cÊp §o l­êng vµ kiÓm so¸t rñi ro KiÓm so¸t rñi ro X¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè bÊt ®Þnh Ph©n tÝch rñi ro S¾p xÕp thø tù ­u tiªn rñi ro §¸nh gi¸ rñi ro Qu¶n trÞ rñi ro Qu¶n trÞ rñi ro cã hiÖu qu¶ Nguån: www.netcomuk.uk X¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè bÊt ®Þnh 3.1. §¸nh gi¸ rñi ro §¸nh gi¸ rñi ro Ph©n tÝch rñi ro S¾p xÕp rñi ro theo thø tù ­u tiªn cÇn ®èi phã Nguån: www.netcomuk.uk Qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ rñi ro bao gåm 3 yÕu tè: * X¸c ®Þnh c¸c yÕu tè bÊt ®Þnh (hay sù kh«ng ch¾c ch¾n): cÇn ph¶i rµ so¸t l¹i toµn bé kÕ ho¹ch ®· lªn vµ t×m kiÕm nh÷ng yÕu tè bÊt ®Þnh hoÆc nh÷ng h¹n chÕ cña kÕ ho¹ch. Nh÷ng yÕu tè kh«ng ch¾c ch¾n hoÆc h¹n chÕ cã thÓ lµ: Kh«ng x¸c ®Þnh râ dù ¸n phôc vô lîi Ých cña ai. NÕu mét dù ¸n kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc râ dù ¸n ®ã sÏ phôc vô lîi Ých cña c¸ nh©n hay mét tæ chøc nµo ®ã, th× nã kh«ng thÓ ®em l¹i lîi Ých cho c¸ nh©n hay tæ chøc ®ã. ChØ sau khi x¸c ®Þnh ®­îc râ dù ¸n ®ã phôc vô lîi Ých cña ai th× dù ¸n ®ã míi cã thÓ ®em l¹i lîi Ých lín nhÊt cho ®èi t­îng ®­îc h­ëng lîi tõ dù ¸n ®ã. Kh«ng chØ ®Þnh ®­îc mét chuyªn gia chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc tµi trî cho dù ¸n. Kh©u tµi trî dù ¸n lµ mét nhiÖm vô quan träng ®Ó ®¶m b¶o ®­îc r»ng dù ¸n sÏ ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch liªn tôc vµ ®óng tiÕn tr×nh. Mçi dù ¸n cÇn cã mét chuyªn gia hay mét tËp thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tµi trî, tæ chøc nµy cã nhiÖm vô thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c c«ng viÖc liªn quan ®Õn c«ng t¸c tµi trî dù ¸n nh­ cung cÊp vèn, ®i vay cña c¸c nhµ cho vay vèn kh¸c… ThÊt b¹i trong viÖc chØ ®Þnh mét nhµ qu¶n lý cã ®ñ tr×nh ®é. Tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng cña nhµ qu¶n lý dù ¸n mang tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi sù thµnh c«ng cña mét dù ¸n. Sù yÕu kÐm cña nhµ qu¶n lý hoÆc sù thiÕu v¾ng cña mét bé m¸y qu¶n lý hiÖu qu¶ sÏ mang l¹i nhiÒu rñi ro vµ bÊt ®Þnh cho dù ¸n. Kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc môc tiªu cña dù ¸n. Dù ®o¸n chi phÝ kh«ng chÝnh x¸c. Kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc chÝnh x¸c yªu cÇu cña ng­êi tiªu dïng cuèi cïng. Kh«ng t¹o ra ®­îc mét m«i tr­êng lµm viÖc tèt cho dù ¸n. Kh«ng rµng buéc ®­îc nh÷ng ng­êi liªn quan ®Õn dù ¸n víi c¸c hîp ®ång hoÆc c¸c v¨n b¶n cña dù ¸n. * Ph©n tÝch rñi ro: Ph©n tÝch rñi ro lµ viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè bÊt ®Þnh trªn ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n, chi phÝ vµ viÖc ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng. §Ó ph©n tÝch vµ ph©n lo¹i rñi ro, chóng ra cÇn quan t©m ®Õn hai nh©n tè: kh¶ n¨ng (P- probability) x¶y ra rñi ro ®ã (cao hay thÊp) vµ t¸c ®éng (I- impact) cña rñi ro ®ã ®Õn dù ¸n. Ph©n lo¹i rñi ro Chã con Con hæ MÌo con C¸ sÊu P I (P: kh¶ n¨ng) Nguån: www.netcomuk.uk (I: t¸c ®éng) Theo m« h×nh trªn, cã thÓ ph©n chia rñi ro thµnh 4 nhãm nh­ sau: Con hæ : kh¶ n¨ng cao- t¸c ®éng lín. Nh÷ng rñi ro thuéc khu vùc nµy hÕt søc nguy hiÓm, cã kh¶ n¨ng x¶y ra cao vµ t¸c ®éng lín, xÊu ®Õn dù ¸n. C¸ sÊu: nh÷ng rñi ro nµy tuy kh¶ n¨ng x¶y ra thÊp nh­ng nã l¹i cã t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ cña dù ¸n. Chã con: ®©y lµ nh÷ng rñi ro cã nhiÒu kh¶ n¨ng x¶y ra nh­ng l¹i t¸c ®éng kh«ng nhiÒu ®Õn dù ¸n. MÌo con: nh÷ng rñi ro thuéc lo¹i nµy kh¶ n¨ng x¶y ra thÊp vµ khi x¶y ra råi còng cã t¸c ®éng kh«ng nhiÒu ®Õn dù ¸n. Nh­ vËy, sau khi x¸c ®Þnh ®­îc rñi ro cÇn x¸c ®Þnh x¸c suÊt x¶y ra rñi ro ®ã vµ møc t¸c ®éng cña rñi ro ®ã ®Õn kÕ ho¹ch, ng©n quü vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu kh¸ch hµng cña dù ¸n. * S¾p xÕp rñi ro theo thø tù ­u tiªn ®èi phã: Sau khi ®· x¸c ®Þnh vµ ph©n lo¹i rñi ro vµo bèn nhãm trªn, tïy theo rñi ro thuéc nhãm nµo mµ cÇn cã hµnh ®éng cÇn thiÕt ®èi phã víi lo¹i rñi ro ®ã. Nh÷ng rñi ro thuéc nhãm “con hæ” lµ rÊt nguy hiÓm, do vËy cÇn ph¶i ­u tiªn ®èi phã tr­íc, cÇn lo¹i bá vµ trung hßa tÝnh nguy hiÓm cña rñi ro nµy cµng sím cµng tèt. Nh÷ng rñi ro thuéc nhãm “c¸ sÊu” Ýt nguy hiÓm h¬n nh­ng còng cÇn ph¶i cã sù chó ý cÇn thiÕt. C¸c rñi ro nµy cÇn ph¶i ®­îc xem xÐt vµ cã kÕ ho¹ch hµnh ®éng s½n sµng ®Ó ng¨n chÆn nh÷ng rñi ro nµy g©y ra nh÷ng t¸c ®éng xÊu. Rñi ro thuéc nhãm “chã con” tuy kh«ng nguy hiÓm nh­ng kh«ng ph¶i sÏ kh«ng g©y ra hËu qu¶ xÊu. CÇn chó ý ®Õn c¸c rñi ro nµy nh­ng kÕ ho¹ch ng¨n chÆn kh«ng yªu cÇu cao vÒ thêi gian vµ sù chÆt chÏ. Riªng c¸c rñi ro thuéc nhãm “mÌo con” do kh¶ n¨ng x¶y ra thÊp vµ t¸c ®éng kh«ng ®¸ng kÓ nªn cã thÓ bá qua trong qu¸ tr×nh qu¶n lý dù ¸n. Tèi thiÓu hãa rñi ro §o l­êng vµ kiÓm so¸t rñi ro LËp kÕ ho¹ch KiÓm so¸t rñi ro KiÓm so¸t rñi ro Nguån: www.netcomuk.uk KiÓm so¸t rñi ro bao gåm 3 nh©n tè: * Tèi thiÓu hãa rñi ro: CÇn tiÕn hµnh tèi thiÓu hãa nh÷ng rñi ro ®· ®­îc nhËn d¹ng, ®Æc biÖt lµ c¸c rñi ro thuéc nhãm “con hæ” ngay tõ giai ®o¹n ®Çu cña dù ¸n. Tèi thiÓu hãa rñi ro cã thÓ tiÕn hµnh th«ng qua viÖc gi¶m kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro còng nh­ gi¶m t¸c ®éng cña rñi ro ®ã. Thùc tÕ ®· chøng minh ®Çu t­ vµo viÖc gi¶m rñi ro trong thêi gian ®Çu cña dù ¸n lµ mét sù ®Çu t­ kh«n ngoan. NÕu chê ®Õn khi rñi ro x¶y ra vµ g©y ra hËu qu¶ råi míi t×m c¸ch kh¾c phôc tæn thÊt sÏ lµm t¨ng chi phÝ cña dù ¸n lªn rÊt cao. Ng­îc l¹i, tèi thiÓu hãa c¸c rñi ro ngay tõ giai ®o¹n b¾t ®Çu sÏ mang l¹i nhiÒu lîi Ých vµ chi phÝ cña dù ¸n sÏ gi¶m ®¸ng kÓ. * LËp kÕ ho¹ch: viÖc tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ rñi ro sÏ cho chóng ta thÊy nh÷ng ®iÓm bÊt æn cña dù ¸n. V× vËy, kÕ ho¹ch øng phã víi c¸c rñi ro bao gåm c¸c rñi ro ®· ®­îc x¸c ®Þnh vµ kÕ ho¹ch khÈn cÊp ®Ó håi phôc l¹i tr¹ng th¸i ban ®Çu nÕu c¸c rñi ro ®ã x¶y ra. Ýt nhÊt th× kÕ ho¹ch ®ã ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc ng­êi sÏ phô tr¸ch viÖc håi phôc sau rñi ro, b¶n chÊt cña rñi ro, c¸c hµnh ®éng ®Ó ®èi phã vµ ph­¬ng ph¸p ng¨n chÆn hoµn toµn rñi ro ®ã. Ngay c¶ sau khi tiÕn hµnh c«ng viÖc tèi thiÓu hãa c¸c rñi ro thuéc nhãm “con hæ” th× nh÷ng rñi ro nµy cã thÓ vÉn nguy hiÓm. Do vËy, lËp kÕ ho¹ch øng phã ®èi víi rñi ro nµy vÉn lµ cÇn thiÕt. C¸c rñi ro thuéc nhãm “c¸ sÊu” vµ “chã con” còng cÇn cã nh÷ng kÕ ho¹ch s½n cã ®Ó ®èi phã. C¸c rñi ro thuéc nhãm “mÌo con” chØ ®­îc phÐp bá qua nÕu chóng ta cã thÓ ch¾c ch¾n lµ chóng an toµn. * §o l­êng vµ kiÓm so¸t rñi ro: §Ó kiÓm so¸t ®­îc rñi ro th× chóng ta ph¶i ®o l­êng t¸c ®éng cña nã ®Õn nh÷ng yÕu tè cña dù ¸n. Trong mét dù ¸n, nh÷ng yÕu tè lu«n ®o l­êng ®­îc ®ã lµ: thêi gian thùc hiÖn, chi phÝ vµ sù hµi lßng cña kh¸ch hµng. Sau khi ®¸nh gi¸ vµ x¸c ®Þnh râ c¸c rñi ro ®· x¶y ra, c¸c nhµ qu¶n trÞ rñi ro cã nhiÖm vô ph¶i gi¸m s¸t c¸c rñi ro ®ã, cã nh÷ng hµnh ®éng thÝch hîp ®Ó ng¨n chÆn nh÷ng rñi ro nµy diÔn ra hoÆc nh÷ng kÕ ho¹ch phôc håi l¹i nÕu c¸c rñi ro ®ã x¶y ra. C«ng t¸c kiÓm so¸t rñi ro ph¶i lu«n ®­îc tiÕn hµnh ®ång thêi c¶ ba nhiÖm vô trªn sau khi ®· tiÕn hµnh nhËn ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ rñi ro. Tèi thiÓu hãa rñi ro, lËp kÕ ho¹ch ®èi phã vµ kiÓm so¸t rñi ro lµ ba nh©n tè, ba nhiÖm vô kh¸c nhau nh­ng kh«ng t¸ch rêi nhau. C¶ ba nhiÖm vô nµy cÇn ®­îc tiÕn hµnh ®ång thêi vµ song song. Kh«ng cã nh©n tè nµo quan träng h¬n vµ còng kh«ng cã nh©n tè nµo cã thÓ bÞ xem nhÑ. Do vËy, ®Ó c«ng t¸c kiÓm so¸t rñi ro cã hiÖu qu¶ th× vÊn ®Ò quan träng nhÊt lµ ®¶m b¶o ®­îc ba nhiÖm vô trªn ®­îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi sù quan t©m vµ ®Çu t­ nh­ nhau. 4. C¸c biÖn ph¸p qu¶n trÞ rñi ro 4.1. Tr¸nh rñi ro NÐ tr¸nh rñi ro lµ mét trong c¸c biÖn ph¸p qu¶n trÞ rñi ro cña nhµ qu¶n trÞ, khi ph¸t hiÖn cã nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra th× hä chñ ®éng nÐ tr¸nh c¸c rñi ro tr­íc khi nã x¶y ra (vÝ dô nh­ tõ bá mét c¬ héi kinh doanh cã thÓ sinh lîi nÕu thÊy trong c¬ héi ®ã cã tiÒm Èn nh÷ng nguy c¬ thÊt b¹i) hoÆc lo¹i bá nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra rñi ro ®ã. NÐ tr¸nh rñi ro lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu, nã ®¶m b¶o r»ng ng­êi thùc hiÖn sÏ kh«ng ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng tæn thÊt, thiÖt h¹i trong tr­êng hîp rñi ro ®ã x¶y ra, nh­ng nã l¹i lµm mÊt ®i nh÷ng lîi Ých cã thÓ cã nÕu nh­ chÊp nhËn rñi ro ®ã. H¬n n÷a, trong nhiÒu tr­êng hîp kh«ng thÓ nÐ tr¸nh rñi ro v× rñi ro vµ c¬ héi th­êng song song tån t¹i. Trong kinh doanh nÕu nÐ tr¸nh hoµn toµn c¸c rñi ro th× còng cã nghÜa lµ ®· tõ bá hoµn toµn c¸c c¬ héi sinh lîi. Mét rñi ro l¹i kh«ng tån t¹i trong mét m«i tr­êng cô thÓ nªn tr¸nh rñi ro nµy l¹i lµm t¨ng hoÆc ph¸t sinh nh÷ng rñi ro kh¸c. 4.2. Ng¨n chÆn vµ gi¶m thiÓu tæn thÊt BiÖn ph¸p ng¨n chÆn vµ gi¶m thiÓu tæn thÊt nh»m lµm gi¶m c¸c tæn thÊt cã thÓ x¶y ra hoÆc gi¶m møc thiÖt h¹i khi tæn thÊt x¶y ra. * Ng¨n chÆn rñi ro: ®©y lµ mét lùa chän kh«n ngoan h¬n c¶ v× sau khi biÕt ®­îc kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro th× chÊp nhËn rñi ro ®ã víi mét sù chuÈn bÞ s½n sµng vµ vÉn hoµn thµnh c«ng viÖc víi mét chi phÝ phï hîp ®Ó vÉn cã lîi trong t­¬ng lai. * Gi¶m thiÓu tæn thÊt: nghÜa lµ lµm gi¶m bít gi¸ trÞ cña h­ h¹i khi tæn thÊt x¶y ra nãi c¸ch kh¸c lµ lµm gi¶m møc ®é nghiªm träng cña tæn thÊt. §©y lµ nh÷ng biÖn ph¸p ®­îc tiÕn hµnh sau khi tæn thÊt ®· x¶y ra. C¸c biÖn ph¸p nµy còng chøng tá mét sè tæn thÊt ®· x¶y ra mÆc dï ®· cã nh÷ng nç lùc ng¨n chÆn nhÊt ®Þnh. Do vËy, c¸c biÖn ph¸p nµy cÇn ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch nghiªm tóc vµ chÆt chÏ. 4.3. San xÎ rñi ro Rñi ro ®­îc san xÎ th«ng qua viÖc mua b¶o hiÓm. §©y lµ ph­¬ng ph¸p quan träng ®­îc sö dông phæ biÕn nhÊt ®Ó chèng l¹i rñi ro. B¶o hiÓm lµ mét s¸ch l­îc nh»m lµm gi¶m tÝnh kh«ng ch¾c ch¾n trong qu¸ tr×nh kinh doanh. Cã hai lo¹i h×nh b¶o hiÓm: * Tù b¶o hiÓm: §©y lµ mét biÖn ph¸p dù phßng tr­íc khi rñi ro x¶y ra. Th«ng th­êng c¸c quü dù phßng tµi chÝnh ®­îc lËp ra ®Ó tù kh¾c phôc nh÷ng sù cè trong kinh doanh. BiÖn ph¸p nµy cã h¹n chÕ lµ kh«ng ph¶i c¸ nh©n hay tæ chøc nµo còng cã kho¶n tiÒn dù tr÷, quü dù tr÷ nµy còng th­êng kh«ng bï ®¾p ®­îc nh÷ng tæn thÊt lín, mang tÝnh th¶m häa, h¬n n÷a nÕu ai còng dù tr÷ th× sÏ g©y ®äng vèn lín trong x· héi. * Mua b¶o hiÓm (chuyÓn rñi ro): c¸c dÞch vô b¶o hiÓm ®­îc c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cung cÊp. C¸c c«ng ty nµy ®­a ra hµng lo¹t c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm kh¸c nhau, gåm mét ph¹m vi réng lín c¸c lo¹i nguy c¬, rñi ro cã thÓ x¶y ra. Ng­êi mua b¶o hiÓm ph¶i ®ãng phÝ b¶o hiÓm vµ sÏ ®­îc båi th­êng khi cã tæn thÊt do rñi ro ®­îc b¶o hiÓm g©y ra. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm thu phÝ cña nhiÒu ®èi t­îng, víi nguyªn t¾c lµ “lÊy sè ®«ng bï sè Ýt”, sè ng­êi tham gia b¶o hiÓm th× nhiÒu nh­ng sè ng­êi gÆp ph¶i tæn thÊt th× Ýt, nªn rñi ro ®­îc chia xÎ ®Òu cho c¸c ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm. ¦u ®iÓm cña biÖn ph¸p nµy lµ kh«ng g©y ®äng vèn lín, ph¹m vi bï ®¾p lín nªn cã thÓ bï ®¾p cho nh÷ng tæn thÊt mang tÝnh th¶m häa, do vËy, biÖn ph¸p nµy ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®­îc sö dông réng r·i. III. Rñi ro trong c¸c dù ¸n ®Çu t­ BOT Ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT Kh¸i niÖm §Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng nh­ ®­êng, cÇu, c¶ng, nhµ m¸y ®iÖn hay c¸c c«ng tr×nh c«ng céng lµ mét nhu cÇu thiÕt yÕu cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tr­íc ®©y, Nhµ n­íc th­êng sö dông nguån thu tõ thuÕ hoÆc c¸c kho¶n vay tõ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i hay tõ c¸c tæ chøc kinh tÕ ®Ó tµi trî cho c¸c kho¶n ®Çu t­ nµy. Trong khi ch­a cã sù tham gia cña c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n th× Nhµ n­íc ph¶i chÞu hoµn toµn mäi rñi ro vµ chi phÝ ®Çu t­ vµo c¸c c«ng tr×nh nµy. §iÒu ®ã khiÕn cho g¸nh nÆng nî nÇn vµ th©m hôt ng©n s¸ch vèn lµ c¨n bÖnh cè h÷u ë hÇu hÕt c¸c n­íc (®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn) trë nªn nÆng nÒ h¬n. Do vËy, ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT ra ®êi nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn. Tõ nh÷ng n¨m 1990, thuËt ng÷ BOT ®­îc sö dông réng r·i trªn toµn thÕ giíi vµ ®­îc biÕt ®Õn lµ mét ph­¬ng thøc ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n vµo c¸c dù ¸n x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, mét lÜnh vùc vèn tõ tr­íc ®Õn nay vÉn ®­îc dµnh riªng cho khu vùc Nhµ n­íc. Cho ®Õn nay, ph­¬ng thøc ®Çu t­ nµy ®­îc coi lµ sù lùa chän tèt nhÊt nh»m ®¸p øng nhu cÇu ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n x©y dùng míi c¬ së h¹ tÇng víi quy m« lín mµ kh«ng bÞ giíi h¹n bëi c¸c nguån lùc h¹n chÕ cña Nhµ n­íc. BOT ®Æc biÖt lµ mét ph­¬ng thuèc h÷u hiÖu cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó x©y dùng vµ n©ng cÊp hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cßn yÕu kÐm cña n­íc m×nh trong khi cßn gÆp khã kh¨n vÒ nguån vèn, kinh nghiÖm vµ c«ng nghÖ. BOT lµ mét thuËt ng÷ ®Ó chØ mét m« h×nh hay mét cÊu tróc sö dông ®Çu t­ t­ nh©n ®Ó thùc hiÖn x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vèn vÉn dµnh riªng cho khu vùc Nhµ n­íc. BOT lµ viÕt t¾t cña “Build- x©y dùng, Operate- vËn hµnh, Transfer- chuyÓn giao”. Trong mét dù ¸n BOT, mét doanh nghiÖp t­ nh©n ®­îc ®Æc quyÒn x©y dùng vµ vËn hµnh mét c«ng tr×nh mµ th­êng do ChÝnh phñ thùc hiÖn. Vµo cuèi giai ®o¹n ®Æc quyÒn, doanh nghiÖp t­ nh©n sÏ chuyÓn quyÒn së h÷u dù ¸n vÒ cho ChÝnh phñ. Giai ®o¹n ®Æc quyÒn ®­îc x¸c ®Þnh bëi ®é dµi thêi gian cÇn thiÕt ®Ó doanh thu tõ c«ng tr×nh tr¶ ®­îc hÕt nî cña doanh nghiÖp, c¸c chñ ®Çu t­ thu håi ®­îc vèn vµ cã mét tû suÊt lîi nhuËn hîp lý cho nh÷ng nç lùc vµ rñi ro mµ doanh nghiÖp ®ã ph¶i chÞu. Theo ®Þnh nghÜa cña Ng©n hµng thÕ giíi vÒ ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT th× “Ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT lµ h×nh thøc Nhµ ®Çu t­ tiÕn hµnh ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh, sau khi hoµn thµnh sÏ tiÕn hµnh kinh doanh khai th¸c trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ®¶m b¶o thu håi ®­îc vèn vµ cã lîi nhuËn hîp lý sau ®ã chuyÓn giao kh«ng båi hoµn cho Nhµ n­íc.” Theo H­íng dÉn vÒ BOT cña UNIDO NhËn thøc ®­îc r»ng t×nh tr¹ng yÕu kÐm cña c¬ së h¹ tÇng lµ mét trong c¸c nguyªn nh©n k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc vµ ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. §iÒu quan träng lµ nÕu chØ dùa vµo nguån vèn ®Çu t­ trong n­íc th× thËt lµ khã kh¨n ®Ó c¶i thiÖn vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, mét lÜnh vùc yªu cÇu nguån vèn ®Çu t­ lín vµ thêi gian hoµn vèn dµi. H¬n n÷a, nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn cã qu¸ nhiÒu yªu cÇu ®Çu t­ trong khi nguån tµi trî cho c¸c yªu cÇu ®ã l¹i h¹n chÕ. Còng nh­ nhiÒu n­íc kh¸c, ViÖt Nam ®· nhËn thøc ®­îc r»ng ®Ó cã thÓ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng mµ kh«ng ph¶i tù tµi trî tõ nguån thu nhËp hoÆc tÝch lòy h¹n hÑp cña m×nh th× viÖc thu hót vµ sö ._.dông nguån vèn cña khu vùc t­ nh©n vµ n­íc ngoµi lµ yªu cÇu tÊt yÕu. Do vËy, ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh sö dông ph­¬ng thøc BOT ®Ó ph¸t triÓn vµ n©ng cÊp hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng vèn cßn yÕu kÐm nh»m hç trî vµ rót ng¾n qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp hãa- HiÖn ®¹i hãa ë n­íc ta. Theo NghÞ ®Þnh sè 62/1998/N§- CP ban hµnh ngµy 15/8/1998 vÒ Quy chÕ ®Çu t­ theo ph­¬ng thøc BOT, “Hîp ®ång x©y dùng- kinh doanh- chuyÓn giao (viÕt t¾t theo tiÕng Anh lµ BOT) lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam vµ Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó x©y dùng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng (kÓ c¶ më réng, n©ng cÊp, hiÖn ®¹i hãa c«ng tr×nh) vµ kinh doanh trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó thu håi vèn ®Çu t­ vµ cã lîi nhuËn hîp lý; hÕt thêi h¹n kinh doanh Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chuyÓn giao kh«ng båi hoµn c«ng tr×nh ®ã cho Nhµ n­íc ViÖt Nam.” Nh­ vËy, ®Þnh nghÜa vÒ ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT theo NghÞ ®Þnh 62/1998/CP ®· theo ®óng tinh thÇn ®Þnh nghÜa cña Ng©n hµng thÕ giíi. BOT lµ mét ph­¬ng thøc ®Çu t­ ®­îc ¸p dông riªng trong lÜnh vùc c¬ së h¹ tÇng, theo ph­¬ng thøc nµy, nhµ ®Çu t­ sÏ tiÕn hµnh x©y dùng vµ sau ®ã khai th¸c kinh doanh c«ng tr×nh ®ã trong mét thêi gian hîp lý, thêi gian hîp lý nµy tïy thuéc vµo tõng lÜnh vùc ®Çu t­ vµ tõng dù ¸n cô thÓ. Tuy nhiªn kho¶ng thêi gian nµy ph¶i ®ñ ®Ó nhµ ®Çu t­ thu håi ®­îc vèn vµ c¸c kho¶n chi phÝ ®· trang tr¶i ®ång thêi cã mét tû lÖ lîi nhuËn hîp lý. Sau kho¶ng thêi gian ®ã c«ng tr×nh ®· x©y dùng sÏ ®­îc chuyÓn giao kh«ng båi hoµn cho Nhµ n­íc ®Ó tiÕp tôc vËn hµnh, kinh doanh. 1.2. §Æc ®iÓm cña ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT 1.2.1. Cã sù tham gia cña ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ Theo ®Þnh nghÜa cña Ng©n hµng thÕ giíi hay NghÞ ®Þnh 62/1998/CP, ph­¬ng thøc BOT còng lµ mét h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi. Tuy nhiªn mét ®Æc ®iÓm næi bËt khiÕn cho ph­¬ng thøc nµy kh¸c víi c¸c h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp kh¸c lµ cã sù tham gia ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ trong hÇu hÕt c¸c giai ®o¹n cña dù ¸n. Th«ng th­êng ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ tham gia vµo c¸c dù ¸n BOT víi hai t­ c¸ch. Thø nhÊt, lµ c¬ quan Nhµ n­íc tiÕn hµnh quy ho¹ch ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng, x¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ ®Çu t­ vµ nhu cÇu vÒ c¸c dù ¸n thùc hiÖn theo ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT. §©y lµ c¬ quan cã chøc n¨ng qu¶n lý vµ ®¶m b¶o c¸c dù ¸n BOT sÏ thùc hiÖn ®óng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, phôc vô cho lîi Ých cña d©n c­ vµ c¸c bªn h÷u quan theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cßn tham gia dù ¸n BOT víi t­ c¸ch thø hai lµ c¬ quan tiÕp nhËn vµ qu¶n lý c«ng tr×nh BOT sau khi ®­îc chuyÓn giao theo hîp ®ång ®· ®­îc ký kÕt gi÷a c¸c bªn. 1.2.2. Doanh nghiÖp dù ¸n TÊt c¶ c¸c dù ¸n BOT ®Òu thµnh lËp mét doanh nghiÖp dù ¸n. Doanh nghiÖp dù ¸n hay cßn ®­îc gäi lµ c«ng ty BOT lµ trung t©m cña dù ¸n. Tïy theo luËt quy ®Þnh cña c¸c n­íc kh¸c nhau mµ doanh nghiÖp dù ¸n tån t¹i d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Riªng ë ViÖt Nam c«ng ty BOT cã thÓ lµ c«ng ty liªn doanh hoÆc c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi vµ chØ ®­îc tån t¹i d­íi h×nh thøc lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. C«ng ty nµy sÏ tån t¹i suèt trong thêi h¹n ®Æc quyÒn cña dù ¸n (thêi h¹n chñ ®Çu t­ x©y dùng vµ qu¶n lý dù ¸n). Doanh nghiÖp dù ¸n chÝnh lµ ®èi t­îng ký kÕt c¸c hîp ®ång liªn quan nh­ ký kÕt c¸c tháa thuËn víi c¸c cæ ®«ng vµ nhµ n­íc, c¸c tháa thuËn vay vèn víi c¸c bªn cho vay, hîp ®ång x©y dùng, hîp ®ång vËn hµnh vµ b¶o d­ìng… LuËt ®iÒu chØnh doanh nghiÖp dù ¸n lµ luËt c«ng ty vµ c¸c v¨n b¶n cã liªn quan, ngoµi nh÷ng quyÒn h¹n vµ nghÜa vô theo luËt doanh nghiÖp BOT ph¶i ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng hîp ®ång BOT nhÊt lµ duy tr× viÖc cung øng s¶n phÈm vµ dÞch vô theo ®óng chÕ ®é vµ chÊt l­îng ®· cam kÕt. 1.2.3. Cã sù tham gia ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n vµo lÜnh vùc c¬ së h¹ tÇng Ph­¬ng thøc BOT lµ mét trong c¸c h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ chØ ®­îc ¸p dông trong lÜnh vùc c¬ së h¹ tÇng. Môc ®Ých cña ph­¬ng thøc nµy lµ thu hót nguån vèn lín nhµn rçi ®Ó phôc vô ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng. Trong ph­¬ng thøc nµy, khu vùc t­ nh©n cã thÓ tham gia víi t­ c¸ch lµ nhµ tµi trî cña dù ¸n. Nh÷ng nhµ tµi trî dù ¸n lµ nh÷ng ng­êi sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ dù ¸n trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Dù ¸n sÏ ®­îc tµi trî cã thÓ b»ng nguån vèn së h÷u cña nhµ tµi trî hoÆc b»ng nguån vèn ®i vay. Nhµ tµi trî t­ nh©n sÏ tiÕn hµnh x©y dùng c«ng tr×nh, thu håi ®­îc vèn th«ng qua doanh thu cña dù ¸n, tr¶ l·i vay vµ vèn vay còng nh­ thu l¹i mét tû lÖ lîi nhuËn nhÊt ®Þnh sau qu¸ tr×nh vËn hµnh dù ¸n. Sau thêi h¹n vËn hµnh dù ¸n theo hîp ®ång dù ¸n, nhµ tµi trî sÏ chuyÓn giao kh«ng båi hoµn c«ng tr×nh cña dù ¸n l¹i cho ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ. 1.3 ¦u nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT 1.3.1. ¦u ®iÓm *§èi víi n­íc nhËn ®Çu t­: §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña c¸c dù ¸n BOT lµ qui m« lín vµ l­îng vèn lín do vËy gãp phÇn cho sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña quèc gia n­íc chñ nhµ. §©y lµ mét trong c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn b»ng ngo¹i tÖ, hç trî n­íc chñ nhµ rót ng¾n thêi gian tÝch lòy ban ®Çu cho c«ng nghiÖp hãa, tiÕt kiÖm ®­îc nguån vèn khan hiÕm cña ChÝnh phñ, bï ®¾p thiÕu hôt vÒ ngo¹i tÖ, t¹o nguån thu ng©n s¸ch tõ viÖc thu mét phÇn lîi nhuËn cña c«ng ty BOT vµ thu hót ngo¹i tÖ tõ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cã liªn quan, t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm vµ thu nhËp cho nhiÒu ng­êi lao ®éng. ¦u ®iÓm næi bËt cña ph­¬ng thøc nµy lµ cã thÓ tiÕn hµnh tiÕp nhËn ®Çu t­ mµ kh«ng lµm t¨ng thªm nî hiÖn t¹i cña n­íc chñ nhµ, do ë giai ®o¹n chuyÓn giao Nhµ n­íc kh«ng ph¶i tr¶ mét kho¶n chi phÝ nµo v× nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph­¬ng thøc nµy lµ chuyÓn giao kh«ng båi hoµn. Mét lîi Ých kh¸c lµ Nhµ n­íc cã thÓ tiÕt kiÖm ®­îc tiÒn l·i ®Ó tr¶ cho c¸c kho¶n vay nÕu thay v× ®Çu t­ b»ng ph­¬ng thøc BOT th× Nhµ n­íc l¹i ®Çu t­ vµo c¸c c«ng tr×nh nµy b»ng c¸c nguån vèn cho vay. C¸c dù ¸n BOT cßn cã t¸c dông gi¶m bít vai trß ®éc quyÒn cña Nhµ n­íc trong mét sè lÜnh vùc kh«ng cÇn thiÕt gi÷ ®éc quyÒn, ®ång thêi huy ®éng tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Khai th¸c mäi tiÒm n¨ng kinh tÕ phôc vô x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, nhÊt lµ thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn toµn diÖn. Riªng víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th× gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng eo hÑp vÒ nguån vèn, kinh nghiÖm vµ nguån nh©n lùc dåi dµo. Khai th¸c ®­îc luång ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n vµo ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng. C¸c nguån vèn nµy cho phÐp n­íc chñ nhµ thóc ®Èy nhanh viÖc x©y dùng c¸c dù ¸n quan träng mµ kh«ng ph¶i chê ®îi c¸c nguån vèn h¹n chÕ tõ ChÝnh phñ. §ång thêi gi¶m chi phÝ x©y dùng, vËn hµnh do cã sù tham gia cña khu vùc t­ nh©n víi môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn tõ c¸c c«ng tr×nh nµy. Cam kÕt b»ng nguån vèn chñ së h÷u vµ nguån thu tõ chÝnh s¶n phÈm tõ vèn ®Çu t­ t¹o cho c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n nh÷ng ®éng lùc khuyÕn khÝch nh»m ph¸t triÓn, thiÕt kÕ, x©y dùng vµ vËn hµnh dù ¸n mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. NÕu nh­ tr­íc ®©y Nhµ n­íc ®éc quyÒn trong c¸c dù ¸n c¬ së h¹ tÇng th× ®ång nghÜa víi viÖc g¸nh chÞu mäi rñi ro vµ chi phÝ, víi sù tham gia cña khu vùc t­ nh©n th× rñi ro sÏ ®­îc ph©n bæ cho c¶ khu vùc t­ nh©n vµ Nhµ n­íc. Mét ­u viÖt h¬n cña ph­¬ng thøc ®Çu t­ nµy lµ kh¸c víi h×nh thøc t­ nh©n hãa, Nhµ n­íc mÊt quyÒn kiÓm so¸t víi c¸c dù ¸n th× trong c¸c dù ¸n BOT Nhµ n­íc vÉn cã quyÒn kiÓm so¸t tiÕn tr×nh ho¹t ®éng cña dù ¸n ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. H¬n n÷a khi c«ng tr×nh chuyÓn giao cho Nhµ n­íc th× vÉn cã mét thêi h¹n b¶o l·nh cña nhµ ®Çu t­ ®èi víi lîi Ých thu ®­îc tõ dù ¸n. C¸c dù ¸n ®Çu t­ d­íi d¹ng BOT th­êng lµ c¸c dù ¸n cã kü thuËt cao, c«ng nghÖ tiªn tiÕn do ®ã t¹o c¬ héi häc hái vÒ kü thuËt, bÝ quyÕt, tr×nh ®é qu¶n lý cho c¸c c¸n bé, chuyªn gia còng nh­ ng­êi lao ®éng cña n­íc nhËn ®Çu t­. Ngoµi ra n­íc nhËn ®Çu t­ cßn ®­îc chuyÓn giao c«ng nghÖ mµ kh«ng mÊt thªm chi phÝ chuyÓn giao, ®©y lµ mét trong c¸c lîi Ých thiÕt thùc nhÊt cña c¸c dù ¸n BOT. *§èi víi chñ ®Çu t­: §èi víi c¸c chñ ®Çu t­ cã nguån vèn nhµn rçi vµ cã nhu cÇu ®Çu t­ sinh lêi th× BOT lµ lÜnh vùc ®Çu t­ míi, cã kh¶ n¨ng sinh lêi cao, ®ßi hái nguån vèn ®Çu t­ lín vµ kh¸ an toµn do cã c¸c cam kÕt b¶o l·nh tõ phÝa ChÝnh phñ nh­ c¸c hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm ®Çu ra cña c«ng tr×nh (vÝ dô nh­ hîp ®ång mua l¹i ®iÖn, n­íc cña ChÝnh phñ víi doanh nghiÖp BOT trong tr­êng hîp ®Çu t­ vµo c¸c nhµ m¸y ®iÖn hoÆc n­íc). D­íi ph­¬ng thøc ®Çu t­ nµy, doanh nghiÖp BOT ®­îc h­ëng mét sè ®Æc quyÒn mµ c¸c h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c kh«ng cã, nh­ c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ, c¸c b¶o l·nh vµ cam kÕt cña n­íc chñ nhµ ®èi víi ®Çu ra hoÆc ®Çu ra cña c«ng tr×nh. §­îc quyÒn kiÓm so¸t doanh nghiÖp BOT trong mét thêi gian ®Ó thu håi ®­îc vèn vµ cã lîi nhuËn hîp lý. Kh«ng gièng nh­ c¸c h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c, nhµ ®Çu t­ bá vèn ra kinh doanh vµ hoµn toµn chÞu mäi tr¸ch nhiÖm vµ rñi ro ®èi víi kÕt qu¶ kinh doanh cña m×nh, trong c¸c dù ¸n BOT, Nhµ n­íc cïng chia xÎ rñi ro víi c¸c nhµ ®Çu t­. 1.3.2. Nh­îc ®iÓm *§èi víi n­íc chñ nhµ: TÊt nhiªn ph­¬ng thøc BOT kh«ng ph¶i lµ ph­¬ng thøc ch÷a b¸ch bÖnh, bªn c¹nh c¸c ®iÓm ­u viÖt, ph­¬ng thøc nµy còng cßn nhiÒu h¹n chÕ. C¸c dù ¸n BOT lµ v« cïng phøc t¹p vÒ c¶ ph­¬ng diÖn ph¸p lý còng nh­ tµi chÝnh. C¸c dù ¸n nµy cÇn thêi gian dµi ®Ó ®µm ph¸n vµ ph¸t triÓn. Sù tham gia cña ChÝnh phñ, m«i tr­êng vµ tÝnh æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ, ph¸p lý vµ nhiÒu yÕu tè kh¸c ®Òu cã ¶nh h­ëng lín ®Õn dù ¸n BOT. Sù phøc t¹p cña dù ¸n nµy cßn thÓ hiÖn ë chç cã nhiÒu bªn tham gia: ChÝnh phñ, c¸c nhµ ®Çu t­, ng©n hµng, c¸c nhµ cung cÊp, c¸c nhµ thÇu, c¸c nhµ cho vay vµ sù phô thuéc gi÷a c¸c bªn cµng lµm t¨ng tÝnh phøc t¹p cña dù ¸n. Quy tr×nh phøc t¹p, nhiÒu bªn tham gia víi thêi gian dµi ®· lµm cho dù ¸n BOT chøa ®ùng rÊt nhiÒu rñi ro. C¸c dù ¸n BOT th­êng tËp trung vµo khai th¸c tèi ®a nh÷ng vïng, ®Þa ph­¬ng vµ lÜnh vùc ®Çu t­ cã lîi thÕ tèt, tû suÊt lîi nhuËn cao nªn dÔ g©y ra t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi vÒ ®Çu t­ vµ c¬ cÊu kinh tÕ gi÷a c¸c vïng, gi÷a c¸c lÜnh vùc kinh tÕ. Do ®Æc ®iÓm cña dù ¸n lµ vèn ®Çu t­ lín, thêi gian dµi, l¹i nhiÒu rñi ro do vËy Nhµ n­íc cÇn cã nhiÒu ­u ®·i ®Ó cã thÓ thu hót ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n nµy. §iÒu nµy t¹o ra mét m«i tr­êng kinh doanh bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp kh¸c vµ doanh nghiÖp BOT, nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ khiÕn cho ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ sÏ mÊt ®i mét nguån thu thuÕ lín. ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ cã thÓ gÆp khã kh¨n trong viÖc vËn hµnh c«ng tr×nh sau khi nhËn chuyÓn giao tõ c¸c nhµ ®Çu t­ ®Çu t­ do h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é qu¶n lý vµ vËn hµnh cña ®éi ngò c¸n bé trong n­íc. Do vËy, sau thêi ®iÓm chuyÓn giao, c«ng tr×nh cã thÓ vÉn phô thuéc vµo c¸c nhµ ®Çu t­. Mét bÊt cËp kh¸c lµ c«ng tr×nh dù ¸n kh«ng cßn sinh lîi vµo thêi ®iÓm chuyÓn giao, thËm chÝ cã thÓ ®Ó l¹i g¸nh nÆng nî nÇn cho n­íc chñ nhµ. * §èi víi chñ ®Çu t­: Dù ¸n BOT vèn phøc t¹p vµ cã nhiÒu rñi ro nªn nÕu kh«ng ®­îc ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ b¶o trî th× viÖc vËn hµnh c«ng tr×nh ®Ó thu lîi lµ khã kh¨n. VÝ dô nh­ nhµ ®Çu t­ cã thÓ gÆp khã kh¨n vÒ viÖc tiªu thô ®Çu ra nÕu kh«ng cã cam kÕt mua l¹i s¶n phÈm th«ng qua hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm cña ChÝnh phñ, hoÆc nh÷ng ®¶m b¶o nhÊt ®Þnh vÒ h¹n møc ®Çu ra cña c«ng tr×nh, hay nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi nh÷ng ®èi thñ c¹nh tranh trong lÜnh vùc ®Çu t­ ®ã. Vèn ®Çu t­ lín còng lµ mét khã kh¨n ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­, chØ cã c¸c nhµ ®Çu t­ cã tiÒm lùc vèn lín míi cã thÓ tham gia vµo c¸c dù ¸n BOT. Dù ¸n BOT cã thÓ ®­îc tµi trî tõ nguån vèn chñ së h÷u hoÆc nguån vèn vay, tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c luËt ®iÒu chØnh ph­¬ng thøc nµy ®Òu quy ®Þnh mét tû lÖ vèn tèi thiÓu cña c¸c nhµ ®Çu t­ (VÝ dô nh­ NghÞ ®Þnh 62/1998/CP cña ViÖt Nam quy ®Þnh tû lÖ nµy lµ 30%), tû lÖ nµy ph¶i ®ñ ®Ó rµng buéc lîi Ých cña nhµ ®Çu t­ vµo sù thµnh c«ng cña dù ¸n. Tuy ph­¬ng thøc BOT vÉn cßn tån t¹i kh¸ nhiÒu h¹n chÕ, nh­ng ®©y vÉn lµ mét lùa chän tèt ®èi víi c¸c n­íc ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh»m ph¸t triÓn vµ n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng, thóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, theo kÞp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc kh¸c. BOT vµ c¸c biÕn thÓ HiÖn nay, ngoµi h×nh thøc BOT cßn tån t¹i nhiÒu d¹ng biÕn thÓ kh¸c. Tïy theo møc ®é së h÷u c«ng tr×nh Ng©n hµng thÕ giíi ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i sau (theo møc ®é së h÷u c«ng tr×nh cña c¸c nhµ ®Çu t­ t¨ng dÇn) : “H×nh thøc BT (x©y dùng- chuyÓn giao) lµ h×nh thøc Nhµ ®Çu t­ tiÕn hµnh x©y dùng c«ng tr×nh, sau khi hoµn thµnh sÏ chuyÓn giao ngay cho Nhµ n­íc.” H×nh thøc nµy th­êng ®­îc ¸p dông víi c¸c c«ng tr×nh an ninh quèc phßng nªn ph¶i chuyÓn giao ngay cho Nhµ n­íc. Tuy nhiªn, chi phÝ chuyÓn giao kh¸ lín v× ph¶i thanh to¸n ngay toµn bé chi phÝ cña c«ng tr×nh. Nh­îc ®iÓm nµy ®· ®­îc kh¾c phôc b»ng c¸ch ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc thanh to¸n ®Ó dÔ ¸p dông h¬n. “H×nh thøc BTO (x©y dùng- chuyÓn giao- khai th¸c) lµ h×nh thøc Nhµ ®Çu t­ tiÕn hµnh ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh, sau ®ã bµn giao kh«ng båi hoµn cho Nhµ n­íc, Nhµ n­íc dµnh cho Nhµ ®Çu t­ quyÒn kinh doanh khai th¸c c«ng tr×nh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ®¶m b¶o thu håi vèn vµ cã lîi nhuËn hîp lý.” C¸c c«ng tr×nh nh»m môc ®Ých b¶o vÖ quèc gia th­êng ®­îc ®Çu t­ x©y dùng theo h×nh thøc nµy vµ sau khi hoµn thµnh x©y dùng ph¶i chuyÓn giao ngay cho Nhµ n­íc. Sau ®ã c¸c Nhµ ®Çu t­ sÏ thuª l¹i ®Ó kinh doanh, gi¸ thµnh cña dù ¸n nµy sÏ t¨ng h¬n so víi h×nh thøc BOT do Nhµ ®Çu t­ kh«ng cã quyÒn së h÷u c«ng tr×nh nªn kh«ng thÓ dïng c«ng tr×nh ®Ó thÕ chÊp vay vèn nªn rñi ro c¸c Nhµ ®Çu t­ g¸nh chÞu sÏ lín h¬n, dÉn ®Õn chi phÝ sÏ lín h¬n. “H×nh thøc BOOT (x©y dùng- së h÷u- khai th¸c- chuyÓn giao) lµ h×nh thøc Nhµ ®Çu t­ tiÕn hµnh x©y dùng c«ng tr×nh, sau khi hoµn thµnh sÏ lµ chñ së h÷u cña c«ng tr×nh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, tiÕn hµnh kinh doanh khai th¸c ®¶m b¶o thu håi vèn vµ cã lîi nhuËn hîp lý, sau ®ã chuyÓn giao kh«ng båi hoµn cho Nhµ n­íc. H×nh thøc nµy mang l¹i nhiÒu lîi thÕ h¬n cho c¸c Nhµ ®Çu t­ do trong qu¸ tr×nh vËn hµnh, khai th¸c, hä lµ chñ së h÷u nªn cã thÓ thÕ chÊp, sang nh­îng c«ng tr×nh trong thêi gian së h÷u. “H×nh thøc BOO (x©y dùng- së h÷u- khai th¸c) lµ h×nh thøc Nhµ ®Çu t­ tiÕn hµnh ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh, sau ®ã ®­îc Nhµ n­íc giao quyÒn së h÷u c«ng tr×nh ®Ó khai th¸c kinh doanh. H×nh thøc nµy ®­îc sö dông phæ biÕn ë c¸c quèc gia cã c¸c Doanh nghiÖp Nhµ n­íc m¹nh. Lîi nhuËn cña c«ng tr×nh sÏ ®­îc ph©n chia gi÷a Nhµ ®Çu t­ vµ Nhµ n­íc th«ng qua hîp ®ång ph©n chia lîi nhuËn. §Æc ®iÓm cña dù ¸n BOT 2.1. Sù tham gia cña ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ Mét trong nh÷ng lîi thÕ cña ph­¬ng thøc BOT ®èi víi mét ChÝnh phñ lµ mét khèi l­îng c«ng viÖc hîp lý, bao gåm c¶ tr¸ch nhiÖm tµi trî, thiÕt kÕ, x©y dùng vµ vËn hµnh dù ¸n ®­îc chuyÓn giao tõ c¸c c¬ quan vµ c¸c bé cña ChÝnh phñ chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c dù ¸n c¬ së h¹ tÇng sang cho khu vùc t­ nh©n. Tuy nhiªn, ®iÒu nµy kh«ng cã nghÜa vai trß cña ChÝnh phñ bÞ h¹n chÕ ®èi víi viÖc gi¸m s¸t vµ theo dâi c¸c dù ¸n BOT. C¸c dù ¸n BOT ®ßi hái ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ ph¶i ®ãng mét vai trß tÝch cùc, ®Æc biÖt trong giai ®o¹n tr­íc x©y dùng hay tr­íc ®Çu t­ cña mét dù ¸n. ChÝnh ChÝnh phñ lµ ®èi t­îng ®Çu tiªn chÊp thuËn viÖc sö dông kh¸i niÖm BOT cã liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch c¬ së h¹ tÇng cña quèc gia vµ hä còng cã tr¸ch nhiÖm x¸c ®Þnh c¸c khu vùc vµ c¸c dù ¸n phï hîp ®èi víi ph­¬ng thøc nµy. ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh c¸c quy tr×nh mua s¾m vµ x¸c ®Þnh tiªu chuÈn lùa chän c¸c nhµ tµi trî BOT. NhiÖm vô quan träng nhÊt lµ dù th¶o hîp ®ång dù ¸n trong ®ã quy ®Þnh chi tiÕt quyÒn vµ nghÜa vô cña doanh nghiÖp dù ¸n vµ c¬ quan ChÝnh phñ cã thÈm quyÒn ký kÕt hîp ®ång ®ã. ChÝnh phñ th­êng hç trî dù ¸n theo c¸c c¸ch thøc sau: cung cÊp ®Þa ®iÓm ®Ó thùc hiÖn dù ¸n vµ ®­êng tiÕp cËn víi ®Þa ®iÓm ®ã, cung cÊp n¨ng l­îng, giao th«ng vµ c¸c hç trî kh¸c cã tÝnh hËu cÇn. ChÝnh phñ còng sÏ tham gia vµo viÖc cÊp phÐp, giÊy phÐp vµ chÊp nhËn còng nh­ ®¶m b¶o r»ng c¸c giÊy phÐp ®ã s½n sµng ®­îc gia h¹n, miÔn lµ c¸c nhµ tµi trî hoµn thµnh nghÜa vô cña m×nh. ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ th­êng ph¶i ®¶m b¶o tÝnh s½n cã cña ngo¹i tÖ ®Ó hoµn tr¶ c¸c kho¶n vay ®­îc sö dông ®Ó tµi trî cho dù ¸n, phÝ cña c¸c nhµ thÇu n­íc ngoµi vµ cæ tøc cña c¸c nhµ tµi trî dù ¸n n­íc ngoµi. VÒ lý thuyÕt, tÝnh chÊt thu hót quan träng cña dù ¸n BOT lµ nã sÏ ®­îc tµi trî bëi khu vùc t­ nh©n mµ kh«ng cã bÊt cø mét cam kÕt tµi chÝnh nµo tõ phÝa ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ vµ sù tham gia cña ChÝnh phñ sÏ ë møc ®é tèi thiÓu. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ, sù h­íng dÉn vµ hç trî cña ChÝnh phñ vÒ mÆt ph¸p lý, hµnh chÝnh vµ cã nh÷ng lóc lµ tµi chÝnh lµ cÇn thiÕt, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nh÷ng hç trî cña ChÝnh phñ thÓ hiÖn ë møc ®é khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi cña luËt ph¸p n­íc chñ nhµ. C¸c h×nh thøc hç trî ®èi víi dù ¸n gåm: khung ph¸p lý ®Æc biÖt, miÔn gi¶m thuÕ, luËt lao ®éng, di c­, h¶i quan, kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña tiÒn tÖ, chuyÓn lîi nhuËn ra n­íc ngoµi, b¶o hé ®Çu t­ n­íc ngoµi. Th«ng th­êng, ChÝnh phñ còng chÝnh lµ ng­êi mua l¹i s¶n phÈm cuèi cïng cña dù ¸n, ®©y lµ vai trß quan träng nhÊt cña ChÝnh phñ trong mét dù ¸n BOT. §©y còng lµ mét sù ®¶m b¶o ch¾c ch¾n cho ®Çu ra cña dù ¸n, gi¶m thiÓu tèi ®a nh÷ng rñi ro vÒ tiªu thô s¶n phÈm dù ¸n. Trong vai trß nµy, ChÝnh phñ cã thÓ lµ ng­êi tiªu thô toµn bé ®èi víi s¶n phÈm vµ dÞch vô cña dù ¸n th«ng qua hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm hoÆc ChÝnh phñ cam kÕt ®¶m b¶o mét h¹n møc ®Çu t­ nhÊt ®Þnh ®èi víi ®Çu ra cña c«ng tr×nh. VÝ dô ®Ó ®¶m b¶o nguån thu ®èi víi c¸c con ®­êng, ®­êng ngÇm, cÇu... ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ cam kÕt tr¶ mét møc phÝ c«ng suÊt tèi thiÓu hoÆc c¸c kho¶n phÝ phô thªm nÕu nh­ mËt ®é giao th«ng gi¶m xuèng d­íi møc tèi thiÓu (theo quy ®Þnh cña hîp ®ång BOT). Tãm l¹i, mét dù ¸n c¬ së h¹ tÇng BOT kh«ng thÓ nµo thùc hiÖn ®­îc nÕu thiÕu sù hîp t¸c vµ cam kÕt ch¾c ch¾n cña ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ. Cam kÕt cña ChÝnh phñ lµ mét nh©n tè träng yÕu ®Ó cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c chñ nî ®¸nh gi¸ tÝnh sèng cßn cña dù ¸n BOT. H¬n thÕ n÷a, sù kiÓm so¸t cña ChÝnh phñ ®èi víi nhiÒu c«ng ®o¹n trong mét dù ¸n ®· t¹o cho chÝnh ChÝnh phñ mét c¬ héi ®Ó qu¶n lý dù ¸n sao cho cã sù ®iÒu phèi tõ phÝa ChÝnh phñ mét c¸ch cã hiÖu qu¶, ®iÒu ®ã ®¶m b¶o ®­îc r»ng dù ¸n ®ã thùc sù phôc vô cho lîi Ých quèc gia. 2.2. Ký kÕt hîp ®ång BOT Sau khi lùa chän ®­îc nhµ ®Çu t­, hîp ®ång BOT sÏ ®­îc ký kÕt gi÷a nhµ ®Çu t­ vµ ChÝnh phñ hoÆc c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. Hîp ®ång BOT lµ trung t©m cña tÊt c¶ c¸c dù ¸n BOT. Th«ng th­êng nã ®­îc so¹n th¶o tr­íc hoÆc cã thÓ ®­îc ®iÒu chØnh theo nh÷ng yªu cÇu, ®Ò nghÞ cña c¸c nhµ tµi trî trong qu¸ tr×nh ®Êu thÇu. Tháa thuËn nµy x¸c ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c nhµ tµi trî trong viÖc tµi trî, x©y dùng vµ vËn hµnh dù ¸n, ph©n chia rñi ro gi÷a c¸c nhµ tµi trî t­ nh©n vµ ChÝnh phñ. Theo tháa thuËn dù ¸n, ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ th­êng sÏ lµm nh÷ng ®iÒu sau: Cho phÐp c«ng ty dù ¸n tham gia vµo dù ¸n trong giai ®o¹n hîp ®ång. Cung cÊp ®Êt, c¸c quyÒn vÒ kh«ng gian... ®­îc yªu cÇu cho dù ¸n hoÆc cam kÕt thùc hiÖn quyÒn së h÷u vÒ ®Êt ®ai nÕu cã yªu cÇu. NÕu cÇn thiÕt, cung cÊp ®­êng s¸ vµ c¸c tiÖn Ých tiÕp cËn cho dù ¸n. Cam kÕt sÏ kh«ng cã sù c¹nh tranh ®èi víi doanh nghiÖp dù ¸n. §­a ra sè l­îng vµ ph­¬ng ph¸p thanh to¸n cho dù ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh sè l­îng vµ ph­¬ng ph¸p thu phÝ. Hay ký kÕt hîp ®ång mua s¶n phÈm cña dù ¸n bao gåm viÖc mua l¹i s¶n phÈm cña dù ¸n, sè l­îng vµ ph­¬ng ph¸p thanh to¸n. QuyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng ty dù ¸n theo hîp ®ång BOT lµ: ThiÕt kÕ, ph¸t triÓn, tµi trî, x©y dùng, hoµn chØnh, ch¹y thö, vËn hµnh vµ b¶o d­ìng dù ¸n theo thiÕt kÕ cô thÓ vµ tiªu chuÈn thùc hiÖn. B¶o vÖ m«i tr­êng th«ng qua sö dông hîp lý c¸c thiÕt bÞ kiÓm so¸t m«i tr­êng, kü thuËt x©y dùng vµ vËn hµnh cã tÝnh b¶o vÖ m«i tr­êng. Cung cÊp c¸c b¸o c¸o ®Þnh kú cho c¬ quan qu¶n lý cña ChÝnh phñ vµ hç trî c¸c c¬ quan nµy tiÕp cËn dù ¸n cho c¸c môc ®Ých thanh tra. Thanh to¸n thiÖt h¹i ®· ®­îc quyÕt to¸n cho ChÝnh phñ v× chËm chÔ hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ho¹t ®éng theo tÝnh to¸n, hoÆc ng­îc l¹i ®µm ph¸n vÒ mét sè tiÒn th­ëng cho viÖc hoµn thµnh sím hoÆc thùc hiÖn tèt h¬n so víi ho¹ch ®Þnh. Cung cÊp dÞch vô b¶o hiÓm cho dù ¸n, quy ®Þnh cô thÓ tr¸ch nhiÖm bªn thø ba. Cung cÊp ®µo t¹o vµ tuyÓn dông cho nh©n viªn ®Þa ph­¬ng vµ c¸c nhµ thÇu phô víi môc ®Ých t¨ng c­êng tèi ®a viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ ®µo t¹o. ChuyÓn giao dù ¸n trong t×nh tr¹ng ho¹t ®éng tèt cho ChÝnh phñ t¹i thêi ®iÓm chuyÓn giao. Hîp ®ång BOT cã chøc n¨ng nh­ mét giÊy phÐp ®Çu t­, quy ®Þnh quyÒn ®­îc tiÕn hµnh dù ¸n cña c¸c nhµ ®Çu t­ (®¹i diÖn hîp ph¸p cña c«ng ty BOT) t¹i n­íc së t¹i tõ giai ®o¹n kh¶o s¸t, thiÕt kÕ, x©y dùng ®Õn giai ®o¹n vËn hµnh vµ qu¶n lý dù ¸n ®ã. H¬n n÷a, hîp ®ång BOT quy ®Þnh c«ng ty BOT ®­îc së h÷u c«ng tr×nh BOT trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Trong thêi gian ®ã, c«ng ty cã quyÒn thu toµn bé c¸c kho¶n thu nhËp do dù ¸n mang l¹i (phï hîp víi LuËt n­íc së t¹i vµ hîp ®ång BOT). Hîp ®ång BOT còng lµ tháa thuËn cña c¬ quan cã thÈm quyÒn cña n­íc chñ nhµ cho phÐp c«ng ty ®­îc h­ëng c¸c quyÒn vµ ­u ®·i nh­: quyÒn sö dông ®Êt, quyÒn sö dông c¸c dÞch vô vµ c¸c c«ng tr×nh c«ng céng, c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ, c¸c biÖn ph¸p hç trî kh¸c. Ngoµi ra hîp ®ång BOT còng cã c¸c ®iÒu kho¶n th­¬ng m¹i vµ tµi chÝnh th«ng th­êng kh¸c. Hîp ®ång BOT lµ v¨n b¶n ®­îc ký kÕt ®Çu tiªn cña dù ¸n BOT. §©y còng lµ nÒn t¶ng quan träng nhÊt cho viÖc ®µm ph¸n vµ ký kÕt c¸c hîp ®ång sau ®ã. C¸c ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång BOT sÏ ®­îc ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c hîp ®ång kh¸c ký gi÷a c«ng ty BOT vµ bªn thø ba. 2.3. Thµnh lËp doanh nghiÖp dù ¸n Sau khi hîp ®ång BOT ®­îc ký kÕt, c¸c nhµ ®Çu t­ sÏ thµnh lËp c«ng ty BOT. Doanh nghiÖp dù ¸n lµ ®èi t­îng ®­îc h­ëng ®Æc quyÒn trong mét dù ¸n BOT, quyÒn vµ nghÜa vô cña doanh nghiÖp nµy ®­îc quy ®Þnh trong hîp ®ång BOT. CÊu tróc, bé m¸y qu¶n lý vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty BOT phô thuéc vµo hîp ®ång BOT, t­ c¸ch ph¸p nh©n cña c«ng ty vµ luËt ph¸p cña n­íc chñ nhµ. Doanh nghiÖp dù ¸n lµ c«ng cô ®Ó vay vèn nh»m tµi trî cho dù ¸n, ngoµi nguån vèn ®ãng gãp cña c¸c nhµ ®Çu t­. Doanh nghiÖp dù ¸n còng lµ ng­êi ký kÕt c¸c tháa thuËn hîp ®ång cÇn thiÕt víi ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ, víi c¸c nhµ thÇu x©y dùng, nhµ cung cÊp thiÕt bÞ vµ nguyªn liÖu. Doanh nghiÖp dù ¸n cã thÓ bao gåm c¸c nhµ ®Çu t­ b»ng nguån vèn d­íi c¸c ph­¬ng thøc kh¸c nhau, c¸c nhµ ®Çu t­ ®ã cã thÓ lµ: c«ng ty ho¹t ®éng tÝn dông ®Çu t­, ng©n hµng th­¬ng m¹i cã chøc n¨ng nh­ mét c«ng ty t­ vÊn tµi chÝnh cho dù ¸n, mét tæ chøc cho vay quèc tÕ, c¸c nhµ ®Çu t­ mang tÝnh tæ chøc hay c¸c nhµ ®Çu t­ thuéc khu vùc Nhµ n­íc, thËm chÝ cã thÓ lµ ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ. T­ c¸ch ph¸p lý cña c«ng ty dù ¸n sÏ phô thuéc vµo luËt c«ng ty, c¸c luËt thuÕ vµ luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cña n­íc chñ nhµ vµ bÞ chi phèi bëi luËt ph¸p cña n­íc c¸c nhµ tµi trî. §ã cã thÓ lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n Nhµ n­íc, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n t­ nh©n, c«ng ty liªn doanh trong ®ã h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ®­îc dïng phæ biÕn h¬n c¶. 2.4. Tµi trî dù ¸n Tµi trî dù ¸n lµ ®iÓm mÊu chèt cña ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT, c¸c bªn cho vay sÏ xem xÐt tµi s¶n vµ nguån thu cña dù ¸n ®Ó hoµn tr¶ vèn vay thay v× c¸c nguån b¶o l·nh kh¸c nh­ b¶o l·nh ChÝnh phñ hay tµi s¶n cña c¸c nhµ tµi trî dù ¸n. Do vËy møc sinh lêi cña dù ¸n BOT ph¶i ®ñ ®Ó kh«ng nh÷ng hoµn vèn cho bªn cho vay mµ cßn bï ®¾p l¹i vèn chñ së h÷u vµ bÝ quyÕt c«ng nghÖ còng nh­ c¸c rñi ro khi thùc hiÖn dù ¸n. Th¸ch thøc ®èi víi dù ¸n lµ ph¶i t¹o ra ®­îc mét ph­¬ng ph¸p tµi trî b»ng vèn gãp, vèn vay vµ ph­¬ng ph¸p tµi trî tæng hîp ®Ó ph¸t huy c¸c nguån lùc tµi chÝnh v× ®ã sÏ lµ c¬ së b·o l·nh hîp lý vµ ch¾c ch¾n nhÊt cho dù ¸n. Th«ng th­êng th× nghiÖp vô tµi trî theo h×nh thøc BOT ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së b¶o l·nh h¹n chÕ: møc ®é b¶o l·nh s½n cã ®èi víi doanh nghiÖp dù ¸n vµ tµi s¶n cña nã bao gåm bÊt ®éng s¶n, nhµ x­ëng vµ trang thiÕt bÞ, quyÒn x¸c ®Þnh theo hîp ®ång, cam kÕt ho¹t ®éng, b¶o hiÓm, b¶o l·nh cña ChÝnh phñ vµ c¸c cam kÕt kh¸c mµ doanh nghiÖp dù ¸n cã ®­îc. Nh©n tè quan träng nhÊt vµ lµ c¬ së chÝnh cña tµi trî dù ¸n lµ quyÒn x¸c ®Þnh theo hîp ®ång cña doanh nghiÖp dù ¸n ®èi víi nguån thu cña dù ¸n bao gåm: hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm, thêi gian vËn hµnh c«ng tr×nh, thÞ tr­êng cña s¶n phÈm ®Çu ra. Trong mäi tr­êng hîp bªn cho vay ph¶i ®­îc chøng minh vÒ nguån thu cña dù ¸n ph¶i ®ñ lín ®Ó ®¶m b¶o tr¶ nî ®óng h¹n. 2.5. B¶o l·nh cña ChÝnh phñ C¸c bªn cho vay cña dù ¸n tÊt nhiªn sÏ yªu cÇu cã nhiÒu biÖn ph¸p b¶o l·nh ®èi víi kho¶n cho vay. C¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o nµy ph¶i kh¼ng ®Þnh ch¾c ch¾n ®­îc r»ng dù ¸n vÉn tån t¹i vÒ mÆt tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng nh­ dù kiÕn. MÆc dï ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ kh«ng th­êng xuyªn cung cÊp c¸c b¶o l·nh trùc tiÕp ®èi víi c¸c kho¶n vay cña c«ng ty BOT, tuy nhiªn trong nhiÒu tr­êng hîp, ChÝnh phñ còng nhËn ®­îc yªu cÇu vÒ viÖc ®øng ra b¶o l·nh cho mét sè mÆt cña dù ¸n th«ng qua: hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm, b¶o l·nh ho¹t ®éng cña c«ng tr×nh dù ¸n, ®¶m b¶o tÝnh s½n cã cña ngo¹i hèi vµ b·o l·nh ®èi víi nh÷ng biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i, c¸c tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng, c¸c ®iÒu chØnh vÒ tµi chÝnh trong c¸c t×nh huèng râ rµng. 2.6. §Çu t­ thiÕt bÞ Mét trong c¸c ®Æc ®iÓm cña dù ¸n BOT, ®Æc biÖt lµ c¸c dù ¸n BOT liªn quan ®Õn c«ng nghÖ cao th× ®Çu t­ thiÕt bÞ lµ mét vÊn ®Ò tèi quan träng. C¸c thiÕt bÞ sÏ ®­îc cung cÊp cho dù ¸n th«ng qua hîp ®ång cung cÊp thiÕt bÞ ®­îc ký kÕt gi÷a c«ng ty BOT vµ nhµ cung cÊp. C¸c hîp ®ång nµy th­êng theo mÉu hîp ®ång cña HiÖp héi c¸c kü s­ t­ vÊn quèc tÕ. Th«ng th­êng, c¸c thiÕt bÞ nµy ®­îc mua b¸n th«ng qua ®Êu thÇu. 2.7. Hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm Hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm còng lµ mét trong nh÷ng hîp ®ång quan träng nhÊt cña mét dù ¸n BOT, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ v× nã quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm cña c«ng ty, còng cã nghÜa lµ quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng t¹o ra doanh thu tõ viÖc vËn hµnh dù ¸n. Hîp ®ång nµy th­êng ®­îc ký kÕt gi÷a c«ng ty BOT vµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc chØ ®Þnh bëi c¬ quan cã thÈm quyÒn ®· ký kÕt hîp ®ång BOT. Theo hîp ®ång nµy, doanh nghiÖp n­íc chñ nhµ cam kÕt mua vµ c«ng ty BOT cam kÕt b¸n l¹i s¶n phÈm s¶n xuÊt ra tõ dù ¸n theo c¸c ®iÒu kho¶n tháa thuËn trong hîp ®ång. Hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm th­êng cã c¸c ®iÒu kho¶n chÝnh sau ®©y: DÉn chiÕu ®Õn hîp ®ång BOT. Quy ®Þnh c¸c mèc thêi gian quan träng: ngµy hoµn thµnh x©y dùng, ngµy ®­a vµo vËn hµnh th­¬ng m¹i. §iÒu kho¶n thanh to¸n: ®iÒu kho¶n nµy th­êng quy ®Þnh vÒ c¸ch tÝnh vµ hoµn tr¶ chi phÝ vèn vay, ph­¬ng thøc thanh to¸n, thêi h¹n thanh to¸n, tµi kho¶n vµ ®ång tiÒn thanh to¸n. §iÒu kho¶n vÒ sù tham gia cña bªn thø ba: th«ng th­êng ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh ng­êi b¸n kh«ng cã quyÒn b¸n s¶n phÈm cho bÊt cø bªn thø ba nµo trõ phi ng­êi b¸n ®­îc ng­êi mua cho phÐp b»ng v¨n b¶n hoÆc ng­êi b¸n nhËn ®­îc “Th«ng b¸o chÊm døt hîp ®ång” cña ng­êi mua do hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm bÞ ph¸ vì vµ sù ph¸ vì nµy kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt trong mét thêi gian hîp lý. Ph¸ vì hîp ®ång vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn: ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh c¸c tr­êng hîp ®­îc coi lµ ph¸ vì hîp ®ång vµ c¸ch gi¶i quyÕt trong c¸c tr­êng hîp ®ã. C¸ch gi¶i quyÕt th«ng th­êng trong mäi tr­êng hîp nµy lµ hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm bÞ xãa bá vµ dÉn chiÕu ®Õn ®iÒu kho¶n chuyÓn giao b¾t buéc (chuyÓn giao sím) quy ®Þnh trong hîp ®ång BOT. §iÒu kho¶n vÒ viÖc thay ®æi cña luËt ¸p dông cho hîp ®ång: v× dù ¸n BOT ®­îc thùc hiÖn trong thêi gian dµi nªn rÊt dÔ x¶y ra tr­êng hîp luËt ®iÒu chØnh hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm bÞ thay ®æi. §iÒu kho¶n nµy ®Þnh nghÜa nh÷ng thay ®æi g× trong luËt sÏ ®­îc coi lµ luËt cña hîp ®ång ®· bÞ thay ®æi vµ c¸ch gi¶i quyÕt ®èi víi nh÷ng thay ®æi ®ã. NÕu kh¶ n¨ng hoµn thµnh hîp ®ång cña ng­êi b¸n bÞ ¶nh h­ëng nghiªm träng bëi nh÷ng thay ®æi nµy th× ng­êi b¸n cã quyÒn hñy hîp ®ång. Gi¶i quyÕt tranh chÊp: bao gåm nh÷ng biÖn ph¸p sÏ ®­îc ¸p dông ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c bªn trong hîp ®ång, tæ chøc vµ luËt ¸p dông ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp Êy. §iÒu kho¶n vÒ sù chuyÓn nh­îng: ®iÒu kho¶n nµy ®Ò cËp ®Õn tr­êng hîp vµ kh¶ n¨ng c«ng ty BOT sÏ chuyÓn nh­îng hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm cho c¸c nhµ cho vay. Theo yªu cÇu cña ng­êi b¸n, ng­êi mua sÏ cã tr¸ch nhiÖm hîp t¸c vµ cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin cho ng­êi nhËn chuyÓn nh­îng ®Ó hç trî cho c¸c nhµ cho vay thùc hiÖn hoµn chØnh viÖc chuyÓn nh­îng. §iÒu kho¶n bÊt kh¶ kh¸ng: tÊt c¶ c¸c tr­êng hîp ®­îc coi lµ bÊt kh¶ kh¸ng trong hîp ®ång sÏ ®­îc liÖt kª hoÆc ®Þnh nghÜa trong ®iÒu kho¶n nµy. §ång thêi nã còng quy ®Þnh nghÜa vô ph¶i th«ng b¸o vÒ sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng (nÕu cã) cña c¸c bªn, hËu qu¶ cña sù kiÖn ®ã. 2.8. Vai trß cña c¸c chuyªn gia t­ vÊn n­íc ngoµi ViÖc ®­a thªm c¸c cè vÊn vµ t­ vÊn vµo ®éi ngò chuyªn gia cña ChÝnh phñ cã thÓ gióp ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ c¬ cÊu ®­îc ®Ò xuÊt BOT ban ®Çu theo c¸ch cã lîi nhÊt, cã thÓ lµm cho ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ cã ®­îc tÝnh s¸ng t¹o vµ møc ®é tin cËy ®¸ng kÓ trong suèt giai ®o¹n ph¸t triÓn cña dù ¸n vµ ®¶m b¶o viÖc dù th¶o c¸c hå s¬ hîp ®ång dù ¸n phøc t¹p ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt nh»m lµm nÒn t¶ng cho viÖc h×nh thµnh c¸c hîp ®ång cã liªn quan. Tuy c¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ tham gia dù ¸n còng cã nh÷ng chuyªn gia cã ®Çy ®ñ kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é nh­ng hÇu nh­ kh«ng mét c¬ quan nµo cña ChÝnh phñ cã ®ñ nh©n viªn ®Ó thùc hiÖn mét khèi l­îng c«ng viÖc lín vµ phøc t¹p trong mét kho¶ng thêi gian ®­îc Ên ®Þnh nh­ vËy vµ cÇn ph¶i cã sù hç trî mang tÝnh chÊt t¹m thêi cña c¸c cè vÊn vµ c¸c chuyªn gia t­ vÊn ph¸p lý bªn ngoµi ®Ó thùc hiÖn mét dù ¸n cô thÓ. MÆc dï chi phÝ thuª cè vÊn n­íc ngoµi lµ kh¸ cao nh­ng lîi Ých mang l¹i ®ã lµ gióp cho dù ¸n thµnh c«ng, ph©n chia rñi ro vµ tr¸ch nhiÖm hîp lý, mÆt kh¸c, lîi Ých cña n­íc chñ nhµ sÏ ®­îc ®¶m b¶o ®Çy ®ñ, thËm chÝ cã thÓ cao h¬n. 2.9. TÝnh phøc t¹p cña quy tr×nh ®Çu t­ BOT Quy tr×nh x©y dùng mét dù ¸n BOT rÊt phøc t¹p, mÊt thêi gian vµ tèn kÐm. §èi víi c¸c dù ¸n lín th× ngay giai ®o¹n hoµn tÊt c¸c thñ tôc chuÈn bÞ vµ ký kÕt ®­îc hîp ®ång còng ®· kÐo dµi vµi n¨m. Trong thêi gian ®ã nhµ ®Çu t­ ph¶i tèn rÊt nhiÒu chi phÝ nh­: chi phÝ lËp nghiªn cøu kh¶ thi, thuª chuyªn gia t­ vÊn, chi phÝ qu¶n lý. Do ®ã, ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®­îc mét quy tr×nh lµm viÖc hiÖu qu¶, hîp lý vµ cã trËt tù trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña dù ¸n tõ giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n thùc hiÖn vµ vËn hµnh dù ¸n. C¸c rñi ro th­êng ph¸t sinh trong c¸c dù ¸n BOT Sù phøc t¹p cña mét quy tr×nh ®Çu t­ BOT khiÕn cho dù ¸n BOT chøa ®ùng nhiÒu rñi ro. V× vËy, viÖc nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ vµ ph©n lo¹i c¸c rñi ro mµ c¸c dù ¸n cã thÓ gÆp ph¶i lµ mét viÖc lµm quan träng. Tuy nhiªn do dù ¸n BOT cã rÊt nhiÒu bªn tham g._.. Mét khu«n khæ ph¸p lý ®¸ng tin cËy ®Ó xóc tiÕn viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n BOT vµ hç trî cho c¸c dù ¸n ®ã khi hä gÆp ph¶i vÊn ®Ò lu«n tiÒm tµng trong c¸c dù ¸n lín cho dï ®­îc tµi trî b»ng bÊt cø h×nh thøc nµo hay ®­îc thùc hiÖn ë n­íc nµo ®i ch¨ng n÷a. C¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vµ c¸c h×nh thøc hç trî kh¸c nhau cña ChÝnh phñ nh»m khuyÕn khÝch khu vùc t­ nh©n tham gia vµo c¸c dù ¸n BOT vµ mét ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn thùc tÕ ®èi víi c¸c vÊn ®Ò cã rñi ro. Th«ng th­êng, ChÝnh phñ cã thÓ chuyÓn hÕt c¸c rñi ro liªn quan ®Õn ph¸t triÓn, x©y dùng, qu¶n lý vµ vËn hµnh dù ¸n BOT cho c«ng ty BOT. Tuy nhiªn nÕu c¸c rñi ro do khu vùc t­ nh©n g¸nh chÞu hoµn toµn th× hËu qu¶ tÊt yÕu lµ n­íc nhËn ®Çu t­ sÏ g¸nh chÞu mét chi phÝ dÞch vô cao h¬n vµ ®Ó thu hót vµ khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n c¬ së h¹ tÇng, th× nh÷ng rñi ro quèc gia th­êng ®­îc ph©n bæ cho ChÝnh phñ, do vËy nh÷ng kiÕn nghÞ ®èi víi ChÝnh phñ sÏ tËp trung vµo nh÷ng gi¶i ph¸p h¹n chÕ rñi ro quèc gia vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p qu¶n trÞ c¸c rñi ro ®ã. 2.1. Hoµn thiÖn khu«n khæ ph¸p lý ®èi víi dù ¸n BOT TÝnh hÊp dÉn cña mét dù ¸n BOT ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ tïy thuéc nhiÒu vµo c¸ch thøc mµ ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý chñ yÕu nh­: viÖc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång, së h÷u t­ nh©n, thu xÕp b¶o l·nh, thuÕ, chuyÓn lîi nhuËn vµ ngo¹i tÖ ra n­íc ngoµi. Mét khu«n khæ ph¸p lý yÕu kÐm cã thÓ lµm h¹i ®Õn søc m¹nh vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña rÊt nhiÒu hîp ®ång kh¸c nhau h×nh thµnh nªn cÊu tróc cña mét dù ¸n BOT vµ ng­îc l¹i mét khu«n khæ ph¸p lý mang tÝnh hç trî vµ æn ®Þnh sÏ lµm gi¶m nh÷ng rñi ro quèc gia mµ c¸c dù ¸n BOT th­êng gÆp ph¶i. 2.2. ThiÕt lËp khu«n khæ hµnh chÝnh gi¶n tiÖn vµ hiÖu qu¶ cho c¸c dù ¸n BOT ChÝnh phñ cÇn ph¶i t¹o ra ®­îc mét c¬ së hµnh chÝnh hiÖu qu¶ vµ ®¸ng tin cËy ®Ó thùc hiÖn mét c¸ch thµnh c«ng chiÕn l­îc BOT cña m×nh. T×nh tr¹ng c¸c thñ tôc hµnh chÝnh phøc t¹p vµ c¸c nhµ qu¶n lý thiÕu thÈm quyÒn ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ trë ng¹i nghiªm träng ®èi víi c¸c ho¹t ®éng BOT. C«ng t¸c tæ chøc hµnh chÝnh kh«ng ®Çy ®ñ cã thÓ lµm tr× ho·n mét c¸ch ®¸ng kÓ viÖc ph¸t triÓn vµ thùc hiÖn c¸c dù ¸n BOT. Mét khèi l­îng c«ng viÖc ®¸ng kÓ cã thÓ tiÕn hµnh tr­íc khi c«ng bè réng r·i dù ¸n nh­: ph©n tÝch kinh tÕ, thèng kª vµ dù b¸o thÞ tr­êng, nghiªn cøu kh¶ thi, chuÈn bÞ thiÕt kÕ c¸c c«ng tr×nh, dù th¶o c¸c tµi liÖu ph¸p lý ®Ó tr¸nh c¸c khã kh¨n vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cã thÓ dù liÖu tr­íc ®­îc. Ngoµi ra kinh nghiÖm c¸c n­íc cho thÊy c¬ chÕ mét cöa lµ hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó thùc hiÖn qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c dù ¸n BOT. Theo c¬ chÕ ®ã, doanh nghiÖp dù ¸n chØ ph¶i lµm viÖc víi mét c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn vÒ c¸c vÊn ®Ò nh­ xin gia h¹n c¸c chÊp thuËn, cho phÐp vµ nhÊt trÝ cho x©y dùng vµ vËn hµnh dù ¸n. C¬ quan ChÝnh phñ ®ã cßn ®iÒu phèi qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh ®Ó gi¶i quyÕt ®¬n tõ cña c¸c doanh nghiÖp dù ¸n. §Ó rót ng¾n giai ®o¹n ph¸t triÓn vèn rÊt dµi cña c¸c dù ¸n BOT, ChÝnh phñ cÇn lùa chän cÈn thËn ®éi ngò dù ¸n cña m×nh. §éi ngò nµy ph¶i cã thÈm quyÒn râ rµng ®Ó x©y dùng c¸c dù ¸n BOT vµ v­ît qua ®­îc c¸c trë ng¹i vÒ hµnh chÝnh. §iÒu quan träng nhÊt lµ ®¶m b¶o ®­îc r»ng ®éi ngò nµy sÏ lµm viÖc trong suèt qu¸ tr×nh diÔn ra dù ¸n tr¸nh thay ®æi nh©n sù trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n. §iÒu nµy cho thÊy tÝnh nhÊt qu¸n trong vÞ trÝ cña ChÝnh phñ vµ lµm khu vùc tin t­ëng vµo cam kÕt hoµn thµnh c«ng t¸c dù ¸n cña ChÝnh phñ. Tæ chøc c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o vÒ BOT cho nh©n viªn hµnh chÝnh còng lµ mét gi¶i ph¸p ®Ó tr¸nh c¸c sai ph¹m trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n. §· cã rÊt nhiÒu c¸c vÊn ®Ò hµnh chÝnh ph¸t sinh do c¸c quan chøc ChÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ch­a hoµn toµn quen víi kh¸i niÖm BOT. Do ®ã viÖc xem xÐt tíi c«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò nh©n viªn hµnh chÝnh ®Ó gióp hä hiÓu vµ ®¸nh gi¸ ®­îc c¸c dù ¸n BOT, ®iÒu chØnh c¸c ®iÒu kho¶n cña dù ¸n ®Ó ®¸p øng ®­îc môc tiªu cña ChÝnh phñ. 2.3. T¨ng c­êng c¸c h×nh thøc hç trî kh¸c cña ChÝnh phñ ®èi víi c«ng ty dù ¸n Tuy chØ cam kÕt sÏ g¸nh chÞu c¸c rñi ro chung hay c¸c rñi ro quèc gia nh­ng ChÝnh phñ còng nªn cã nh÷ng h×nh thøc khuyÕn khÝch vµ hç trî c«ng ty dù ¸n tr¸nh vµ ®èi phã víi c¸c rñi ro mµ c«ng ty dù ¸n g¸nh chÞu. Møc ®é vµ lo¹i h×nh hç trî kh¸c nhau, tïy thuéc vµo tÝnh chÊt cña rñi ro, tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n, nhu cÇu ®èi víi dù ¸n. ChÝnh phñ cã thÓ sö dông nhiÒu c¬ cÊu hç trî vÒ mÆt tµi chÝnh ®Ó thóc ®Èy ®èi víi c¸c dù ¸n BOT nh­: * B¶o ®¶m kh«ng cã dù ¸n c¹nh tranh: §Ó ph©n tÝch tÝnh kh¶ thi cña mét dù ¸n BOT vµ ®Ó cã ®­îc nguån tµi trî, c¸c nhµ tµi trî t­ nh©n ph¶i thÊy ®­îc ch¾c ch¾n ë mét møc ®é hîp lý nhu cÇu, tiÕp ®Õn lµ doanh thu nh­ thÕ nµo nÕu nh­ dù ¸n hoµn thµnh. §Ó ®¶m b¶o cÇu theo ­íc tÝnh kh«ng bÞ sôt gi¶m bëi sù c¹nh tranh, c¸c nhµ tµi trî t­ nh©n sÏ t×m kiÕm mét sù ®¶m b¶o r»ng sÏ kh«ng cã sù c¹nh tranh ®èi víi dù ¸n, Ýt nhÊt lµ cho ®Õn khi ®¹t ®­îc mét møc doanh thu nhÊt ®Þnh. VÊn ®Ò cña ChÝnh phñ lµ c©n b»ng vµ æn ®Þnh ®­îc nhu cÇu cña nhµ tµi trî víi nhu cÇu cña ®Êt n­íc. C¸c dù ¸n BOT sÏ ®­îc b¶o vÖ chèng l¹i sù c¹nh tranh khi dù ¸n ®ã cã thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu hiÖn t¹i vµ tiÕp tôc cung cÊp ®­îc chÊt l­îng dÞch vô theo yªu cÇu. Mét tháa thuËn BOT kh«ng ®­îc phÐp lµm ¶nh h­ëng xÊu ®Õn c«ng viÖc më réng vµ n©ng cÊp hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cña quèc gia hay ®Þa ph­¬ng trong t­¬ng lai. Khi ®­a ra mét sè biÖn ph¸p b¶o vÖ chèng l¹i c¹nh tranh, ChÝnh phñ cÇn l­u ý ®Ó tr¸nh kh«ng t¹o ra c¸c c«ng ty ®éc quyÒn, nh­ vËy lµ ®Èy ng­êi tiªu dïng vµo thÕ bÊt lîi. * C¸c b¶o ®¶m vÒ ngo¹i hèi: Vèn vay cho c¸c dù ¸n BOT ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th­êng b»ng ngo¹i tÖ vµ c¸c bªn cho vay th­êng mong muèn thu vÒ b»ng mét ®ång tiÒn t­¬ng ®­¬ng. Do ®ã, ChÝnh phñ cÇn ®¶m b¶o víi c¸c nhµ tµi trî vµ cho vay vÒ c¸c vÊn ®Ò nh­: kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi tõ ®ång néi tÖ sang ®ång ngo¹i tÖ, tÝnh s½n cã cña c¸c lo¹i ngo¹i tÖ ë trong n­íc, kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng- ®­îc phÐp chuyÓn ngo¹i tÖ sang c¸c tµi kho¶n ë n­íc ngoµi. Ngoµi ra ChÝnh phñ còng cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p ®èi phã víi mét rñi ro kh¸c lµ tû gi¸ hèi ®o¸i sÏ gi¶m nhanh h¬n møc t¨ng theo tháa thuËn vÒ doanh thu. T×nh tr¹ng nµy cã nghÜa lµ ®ång néi tÖ cã tû lÖ l¹m ph¸t cao h¬n ®ång ngo¹i tÖ, ®ång néi tÖ sÏ mÊt gi¸ so víi ®ång ngo¹i tÖ khiÕn doanh thu cña dù ¸n tÝnh b»ng ngo¹i tÖ gi¶m. T×nh tr¹ng l¹m ph¸t cao kÐo dµi sÏ ¶nh h­ëng lín ®Õn møc sinh lêi tõ vèn gãp vµ viÖc duy tr× gi¸ trÞ ®Çu t­ cña c¸c nhµ tµi trî. Mét biÖn ph¸p ®Ó h¹n chÕ rñi ro nµy lµ ChÝnh phñ sÏ b¶o l·nh vÒ l·i suÊt, c¸c nhµ tµi trî vµ cho vay sÏ ®­îc hoµn tr¶ nÕu l·i suÊt t¨ng qu¸ møc nµo ®ã theo quy ®Þnh trong tõng giai ®o¹n cña dù ¸n. * C¸c sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng kh«ng thÓ b¶o hiÓm ®­îc: Nh÷ng rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng mµ kh«ng ®­îc b¶o hiÓm ë mét møc phÝ hîp lý sÏ t¹o ra nhiÒu khã kh¨n ®èi víi dù ¸n. C¸c bªn cho vay hiÕm khi chÊp nhËn c¸c rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng vµ c¸c nhµ tµi trî còng kh«ng chÞu b¶o vÖ c¸c bªn cho vay chèng l¹i c¸c t¸c ®éng vÒ mÆt kinh tÕ cña c¸c sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng kh«ng ®­îc b¶o hiÓm v­ît ra ngoµi vèn gãp ®Çu t­ cña m×nh. §iÒu nµy cã nghÜa lµ mét sè h×nh thøc b¶o l·nh cña ChÝnh phñ lµ cÇn thiÕt ®èi víi c¸c rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng nµy. Mét trong c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc cña ChÝnh phñ ®Ó lµm gi¶m ¶nh h­ëng cña c¸c sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng nµy lµ më réng giai ®o¹n vËn hµnh dù ¸n cho c¸c nhµ tµi trî t­¬ng ®­¬ng víi kho¶ng thêi gian mµ sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng cã t¸c ®éng, tÊt nhiªn trong ®iÒu kiÖn lµ thêi gian t¸c ®éng ®ã lµ cã giíi h¹n. NÕu nh­ sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng cã t¸c ®éng hoÆc ng¨n trë viÖc vËn hµnh dù ¸n trong mét thêi gian dµi th× biÖn ph¸p tèt nhÊt cã thÓ b¶o vÖ ®Çy ®ñ cho c¸c nhµ tµi trî vµ c¸c bªn cho vay lµ thi hµnh c¸c ®iÒu kho¶n mua quyÒn kiÓm so¸t hay båi hoµn chÊm døt. §iÒu kho¶n vÒ båi hoµn còng cã thÓ gióp chèng l¹i c¸c rñi ro vÒ chÝnh trÞ nh­ sung c«ng, c¸c sù kiÖn qu©n sù, c¸c thay ®æi bÊt lîi vÒ mÆt luËt ph¸p. C¸c h×nh thøc b¶o l·nh tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ nh­ Ng©n hµng thÕ giíi, C¬ quan B¶o l·nh §Çu t­ §a ph­¬ng cã thÓ hç trî cho c¸c h×nh thøc b¶o l·nh cña ChÝnh phñ ®èi víi mét sè c¸c sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng vµ rñi ro chÝnh trÞ. * C¸c ®iÒu kho¶n vÒ båi th­êng rñi ro: VÊn ®Ò ®Çu tiªn cÇn gi¶i quyÕt liªn quan ®Õn viÖc båi hoµn rñi ro lµ ph©n bæ vµ chia sÎ mét c¸ch thÝch hîp c¸c rñi ro gi÷a ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî t­ nh©n. C¸c ChÝnh phñ th­êng mong muèn chuyÓn hÕt rñi ro sang khu vùc t­ nh©n cho tíi khi dù ¸n ®­îc chuyÓn giao cho ChÝnh phñ. Hä cã xu h­íng bá qua hoÆc ®¸nh gi¸ thÊp c¸c rñi ro mµ hä th­êng chó träng trong c¸c dù ¸n t­¬ng tù cña khu vùc Nhµ n­íc. §iÒu nµy dÉn tíi mét sè quan ®iÓm cùc ®oan cña ChÝnh phñ vÒ rñi ro trong mét sè tr­êng hîp, hoÆc tr× ho·n l©u dµi hoÆc tõ bá hoµn toµn víi c¸c ®Ò xuÊt cã c¬ së vÒ dù ¸n BOT. V× vËy, viÖc ®¹t ®­îc møc c©n b»ng thÝch hîp trong qu¸ tr×nh ph©n chia rñi ro vµ ®¹t tíi mét c¬ së tháa m·n ®Ó ®¸nh gi¸ ®­îc mét ®Ò xuÊt BOT ®ßi hái ph¶i cã sù ®¸nh gi¸ mét c¸ch thùc tÕ c¸c rñi ro dù ¸n. VÒ nguyªn t¾c, c¸c nhµ tµi trî dù ¸n ph¶i chÞu toµn bé c¸c rñi ro c¬ b¶n cña dù ¸n nh­ c¸c rñi ro liªn quan ®Õn x©y dùng, hoµn thiÖn vµ vËn hµnh. Tuy nhiªn, c¸c nhµ tµi trî sÏ khã kh¨n khi ®èi mÆt víi c¸c rñi ro v­ît qu¸ tÇm kiÓm so¸t cña hä nh­ rñi ro chÝnh trÞ, rñi ro sung c«ng hay quèc h÷u hãa, rñi ro hèi ®o¸i vµ mét sè rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng còng nh­ ¶nh h­ëng cña c¸c thay ®æi vÒ hÖ thèng luËt, do vËy ChÝnh phñ cÇn s½n sµng ph©n bæ vµ chia xÎ nh÷ng rñi ro nµy. VÊn ®Ò thø hai lµ lµm thÕ nµo ®Ó c¬ cÊu ®­îc tû lÖ sinh lêi cho c¸c nhµ tµi trî hîp lý víi c¸c rñi ro mµ hä sÏ ph¶i g¸nh chÞu. C¸c nhµ tµi trî t­ nh©n sÏ kh«ng tham gia vµo c¸c dù ¸n BOT cã ®é rñi ro cao mµ cã mét møc sinh lêi thÊp h¬n møc sinh lêi hîp lý, nh­ng còng lµ bÊt hîp lý nÕu møc sinh lêi t¨ng lªn nhiÒu mµ kh«ng t­¬ng xøng víi c¸c rñi ro mµ khu vùc t­ nh©n ph¶i chÞu. Gi¶i ph¸p trong tr­êng hîp nµy lµ cho phÐp doanh nghiÖp dù ¸n thu ®­îc møc tèi ®a nhÊt ®Þnh vÒ doanh thu cña dù ¸n dùa trªn c¬ së møc sinh lêi ®ã, sau ®ã ph©n phèi phÇn doanh thu phô tréi cho c¶ doanh nghiÖp dù ¸n vµ c¬ quan cña ChÝnh phñ theo mét c«ng thøc quy ®Þnh tõ tr­íc, do ®ã c«ng chóng còng ®­îc lîi h¬n do gi¸ c¶ dÞch vô hoÆc s¶n phÈm sÏ h¹ trong tr­êng hîp dù ¸n thµnh c«ng. 2.4. Cam kÕt hoµn thµnh dù ¸n trong mét thêi gian hîp lý LÞch tr×nh thêi gian ph¶i ®­îc t«n träng bëi v× chi phÝ ®Ó c¸c nhµ tµi trî duy tr× ®éi ngò nh©n viªn dù ¸n lµ rÊt lín vµ cã thÓ lµm gia t¨ng mét c¸ch ®¸ng kÓ tæng chi phÝ cña toµn bé qu¸ tr×nh cña dù ¸n. C¸c tÝnh to¸n c¬ b¶n cña mét dù ¸n BOT cã thÓ bÞ thay ®æi rÊt nhiÒu trong suèt giai ®o¹n ph¸t triÓn qu¸ dµi cña dù ¸n ®ã. Mét giai ®o¹n ph¸t triÓn bÞ kÐo dµi mét c¸c kh«ng hîp lý th­êng cã nghÜa lµ chi phÝ do tr× ho·n còng nh­ c¸c chi phÝ kh¸c kÐo theo t¨ng lªn. Do ®ã, nhÊt thiÕt ChÝnh phñ ph¶i cam kÕt sÏ hoµn tÊt dù ¸n BOT trong mét thêi gian hîp lý. ChÝnh phñ nªn ®ßi hái c¸c gi¸ chµo cè ®Þnh, ®Ò ra vµ t«n träng c¸c mèc thêi gian trong giai ®o¹n mêi thÇu BOT vµ trong giai ®o¹n ph¸t triÓn, ®Ó dÉn tíi thêi ®iÓm ký kÕt cuèi cïng. Trong giai ®o¹n ®µm ph¸n ban ®Çu, ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî nªn tháa thuËn vÒ lÞch tr×nh vµ sau ®ã thùc hiÖn toµn bé c¸c b­íc phï hîp ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®ã. C¸c kiÕn nghÞ ®èi víi doanh nghiÖp ViÖc ph©n bæ rñi ro c¬ b¶n ®­îc x¸c ®Þnh trong tháa thuËn dù ¸n gi÷a c«ng ty dù ¸n vµ c¬ quan ChÝnh phñ trao ®Æc quyÒn BOT. Tháa thuËn nµy x¸c ®Þnh cam kÕt gi÷a c¸c bªn, bao gåm c¶ viÖc rñi ro sÏ ®­îc ph©n bæ nh­ thÕ nµo. Th«ng th­êng c«ng ty dù ¸n sÏ g¸nh chÞu c¸c rñi ro mµ c«ng ty cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc nh­ c¸c rñi ro vÒ x©y dùng, hoµn thµnh vµ vËn hµnh. Nh÷ng rñi ro kh«ng thÓ b¶o hiÓm ®­îc hoÆc nh÷ng rñi ro n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña nh÷ng nhµ tµi trî sÏ do ChÝnh phñ n­íc së t¹i g¸nh chÞu. Khi ®· cã tháa thuËn dù ¸n trong tay, c«ng ty dù ¸n sÏ tiÕn hµnh viÖc ®µm ph¸n vµ ký kÕt mét lo¹t c¸c hîp ®ång víi nh÷ng ng­êi tham gia kh¸c cña dù ¸n. C¸c hîp ®ång nµy còng sÏ x¸c ®Þnh nh÷ng rñi ro mµ c«ng ty dù ¸n g¸nh chÞu sÏ ph©n bæ nh­ thÕ nµo víi nh÷ng ®èi t¸c cña dù ¸n. Sù kÕt hîp gi÷a tháa thuËn dù ¸n vµ tÊt c¶ c¸c tháa thuËn kh¸c trong dù ¸n sÏ x¸c ®Þnh c¬ cÊu rñi ro c¬ b¶n cña dù ¸n vµ chÝnh x¸c nh÷ng rñi ro mµ c«ng ty dù ¸n sÏ g¸nh chÞu sau khi ®· ph©n bæ cho ChÝnh phñ vµ c¸c ®èi t¸c kh¸c. Trªn c¬ së nh÷ng rñi ro ®­îc ph©n bæ ®ã, c«ng ty sÏ lªn kÕ ho¹ch chuÈn bÞ ®èi phã víi nh÷ng rñi ro nµy ®Ó cã thÓ h¹n chÕ vµ qu¶n lý chóng mét c¸ch tèt nhÊt. 3.1. N©ng cao hiÖu qu¶ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ vµ qu¶n lý c¸c rñi ro c¬ b¶n * §èi víi nh÷ng rñi ro x©y dùng vµ hoµn thµnh: nh÷ng rñi ro nµy bao gåm nghÜa vô ®èi víi tÊt c¶ c¸c chi phÝ ph¸t triÓn dù ¸n, c¸c chi phÝ v­ît tréi trong x©y dùng vµ chi phÝ do tr× ho·n. Riªng ®èi víi c¸c rñi ro nµy, c¸c nhµ tµi trî th­êng cã c¸c nhiÖm vô sau: Cung cÊp c¸c b¶o l·nh vÒ hoµn thµnh, bao gåm c¶ c¸c phÇn vèn t¨ng thªm cña nhµ tµi trî (cæ phÇn vµ kho¶n vay phô thªm) khi cÇn thiÕt. Thùc hiÖn c¸c møc ®Çu t­ cæ phÇn tèi thiÓu nhÊt ®Þnh. Cung cÊp c¸c b¶o l·nh thanh to¸n nî trong qu¸ tr×nh x©y dùng hoÆc mét sè giai ®o¹n x¸c ®Þnh kh¸c. Duy tr× hÖ sè ®o kh¶ n¨ng tr¶ nî vµ hÖ sè vèn cæ phÇn- vèn vay tèi thiÓu nhÊt ®Þnh ®èi víi c«ng ty dù ¸n. Thu xÕp c¸c b¶o l·nh t­¬ng tù tõ c¸c nhµ cung cÊp thiÕt bÞ vµ c¸c nhµ thÇu phô ®­îc giao cho c¸c nhµ tµi trî vµ c¸c nhµ cho vay cña hä. Sö dông c«ng nghÖ ®· ®­îc c«ng nhËn. Thu xÕp b¶o hiÓm trong qu¸ tr×nh x©y dùng. NÕu mét nhµ thÇu hoÆc mét nhµ cung cÊp thiÕt bÞ ph¹m sai sãt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn th× hËu qu¶ sÏ chuyÓn cho c¸c nhµ tµi trî dù ¸n. Nh­ vËy, c¸c nhµ tµi trî sÏ g¸nh chÞu c¸c rñi ro vÒ x©y dùng, c¸c rñi ro nµy khi x¶y ra th­êng g©y ra nhiÒn thiÖt h¹i vµ t¸c ®éng xÊu ®Õn doanh thu vµ thêi gian hoµn vèn cña dù ¸n. Do vËy, c¸c nhµ tµi trî cÇn quan t©m nhiÒu ®Õn c«ng t¸c qu¶n trÞ c¸c rñi ro nµy. C¸c rñi ro vÒ x©y dùng cã thÓ ®­îc qu¶n lý mét c¸ch hiÖu qu¶ th«ng qua viÖc ký kÕt c¸c hîp ®ång ch×a khãa trao tay gi¸ cè ®Þnh víi nhµ thÇu chÝnh, bao gåm c¶ c¸c b¶o l·nh thùc hiÖn, hoµn thµnh vµ c¸c thiÖt h¹i ®­îc thanh lý theo quy ®Þnh cã thÓ thanh to¸n ®­îc trong tr­êng hîp møc ®é thùc hiÖn ®· x¸c ®Þnh kh«ng ®¹t ®­îc. Nhê ®ã, c¸c rñi ro x©y dùng sÏ chuyÓn tõ nhµ tµi trî sang c¸c nhµ thÇu x©y dùng, khi rñi ro x¶y ra th× c¸c nhµ thÇu x©y dùng sÏ g¸nh chÞu mét phÇn rñi ro cho c¸c nhµ tµi trî. * C¸c rñi ro vËn hµnh: C¸c nhµ tµi trî sÏ g¸nh chÞu c¸c rñi ro trong qu¸ tr×nh vËn hµnh hoÆc b¶o d­ìng dù ¸n. C¸c nhµ tµi trî cã thÓ qu¶n lý c¸c rñi ro nµy b»ng viÖc chuyÓn mét phÇn sang cho c¸c nhµ vËn hµnh vµ b¶o d­ìng cña dù ¸n trong Hîp ®ång vËn hµnh vµ b¶o d­ìng. Ngoµi ra c¸c nhµ tµi trî cã thÓ tr¸nh c¸c rñi ro nµy b»ng c¸ch mua b¶o hiÓm, bao gåm c¶ b¶o hiÓm thua lç vµ thiÖt h¹i ®èi víi c¸c c«ng tr×nh cña dù ¸n vµ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm. Riªng ®èi víi c¸c nhµ cho vay cña dù ¸n, c¸ch h¹n chÕ vµ qu¶n lý c¸c rñi ro nµy lµ yªu cÇu lËp c¸c tµi kho¶n gi÷ l¹i doanh thu cña dù ¸n. §Ó ®¶m b¶o r»ng nhµ vËn hµnh dù ¸n thùc hiÖn mét c¸ch tháa ®¸ng, c¸c nhµ tµi trî ph¶i kiÓm tra vµ kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn dù ¸n mét c¸ch th­êng xuyªn. §iÒu nµy còng c¶i thiÖn sù liªn kÕt gi÷a båi th­êng vµ c¸c kho¶n ph¹t ®èi víi thùc hiÖn thùc tÕ. Gi¸m s¸t c¸c dù ¸n BOT lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o r»ng ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ thÝch hîp vµ lÞnh tr×nh duy tu b¶o d­ìng ph¶i tu©n theo. Ngoµi ra c«ng ty dù ¸n cßn cã thÓ lËp c¸c tháa thuËn hç trî kü thuËt víi c¸c nhµ kü thuËt ®Ó kh¾c phôc nh÷ng lçi kü thuËt trong qu¸ tr×nh vËn hµnh dù ¸n. * C¸c rñi ro vÒ cung øng: C¸c rñi ro vÒ cung øng th­êng ®­îc ph©n bæ cho c«ng ty dù ¸n, ®Ó b¶o vÖ m×nh tr­íc c¸c rñi ro nµy, c¸c c«ng ty BOT th­êng ký kÕt c¸c hîp ®ång ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp dµi h¹n trªn c¬ së c¸c yÕu tè ®Çu vµo víi chÊt l­îng phï hîp vµ t¹i c¸c møc gi¸ æn ®Þnh. Mét hîp ®ång cung øng cã thÓ h¹n chÕ c¸c rñi ro vÒ cung øng ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kho¶n sau: Cung øng nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu th« vµ c¸c phô tïng trªn c¬ së l©u dµi. C¸c cam kÕt vÒ kh¶ n¨ng cung øng, chÊt l­îng vµ gi¸ c¶, víi c¸c kho¶n ph¹t thÝch hîp ®èi víi vi ph¹m do kh«ng ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn ®· nªu. Mét c«ng thøc n©ng bËc theo møc gi¸ phï hîp ®Ó ®iÒu chØnh møc gi¸ phï hîp theo sù biÕn ®éng cña nh­ l¹m ph¸t vµ tû gi¸ hèi ®o¸n. L­îng cung øng t­¬ng øng víi s¶n phÈm ®Çu ra ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro vÒ chªnh lÖch thÞ tr­êng gi÷a mét bªn lµ chi phÝ vµ kh¶ n¨ng s½n cã cña nguyªn liÖu dù tr÷ vµ bªn kia lµ gi¸ vµ nhu cÇu s¶n phÈm ®Çu ra. C¸c hîp ®ång cung øng dµi h¹n ®èi víi c«ng ty dù ¸n lµ ®Æc biÖt quan träng v× nÕu kh«ng cã hîp ®ång nµy c¸c nhµ cho vay cã thÓ yªu cÇu c¸c cam kÕt cæ phÇn t¨ng thªm, c¸c tµi kho¶n ký quü hoÆc c¸c nghÜa vô ®ãng cæ phÇn bæ sung cña c¸c nhµ tµi trî ®Ó ch¾c ch¾n r»ng sù ®¶m b¶o cho c¸c nhµ cho vay ®­îc duy tr×. * C¸c rñi ro vÒ tû lÖ l·i suÊt vµ tiÒn tÖ: Doanh nghiÖp dù ¸n cã thÓ sö dông mét ph¹m vi réng c¸c c«ng cô cña thÞ tr­êng vèn, nh­ giao dÞch ho¸n ®æi, giao dÞch lùa chän vµ giao dÞch cã kú h¹n, s½n cã ®Ó qu¶n lý vµ h¹n chÕ c¸c rñi ro tû lÖ l·i suÊt vµ tiÒn tÖ. Mét trong c¸c c«ng cô th­êng ®­îc sö dông vµ cã hiÖu qu¶ lµ nghiÖp vô SWAP, mçi thµnh viªn sÏ t×m c¸ch chuyÓn rñi ro ®ang ë vÞ trÝ cña m×nh sang mét ng­êi phï hîp. C¸c nghiÖp vô SWAP cã thÓ tiÕn hµnh lµ ho¸n ®æi ngo¹i tÖ ®Ó tr¸ch c¸c rñi ro vÒ ngo¹i hèi, ho¸n ®æi tû lÖ l·i suÊt ®Ó tr¸ch c¸c rñi ro vÒ biÕn ®éng l·i suÊt trong tr­êng hîp l·i suÊt ®­îc th¶ næi. 3.2. B¶o l·nh Mét vÊn ®Ò c¬ b¶n trong viÖc thu xÕp tµi chÝnh lµ c¸c ng©n hµng th­êng e ng¹i cho c¸c dù ¸n kh«ng cã b¶o l·nh cña ChÝnh phñ vay. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, Ng©n hµng thÕ giíi, C¬ quan b¶o l·nh ®Çu t­ ®a ph­¬ng (MIGA), C«ng ty tµi chÝnh quèc tÕ (IFC), Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ ngµy cµng ®­a ra nhiÒu biÖn ph¸p chèng l¹i rñi ro ngo¹i hèi vµ chÝnh trÞ khi b¶o hiÓm th­¬ng m¹i qu¸ ®¾t vµ c¸c c«ng cô b¶o vÖ thÞ tr­êng vèn lµ kh«ng thÓ. Nh­ vËy, mét trong c¸c gi¶i ph¸p ®èi víi nhµ tµi trî lµ thu xÕp ®Ó cã ®­îc nh÷ng b¶o l·nh nµy. C¸c b¶o l·nh cña Ng©n hµng thÕ giíi ®­îc thiÕt kÕ ®Ó kiÓm so¸t mét sè rñi ro nhÊt ®Þnh (b¶o l·nh rñi ro mét phÇn) hoÆc mét phÇn cña kho¶n tµi trî (b¶o l·nh tÝn dông mét phÇn). B¶o l·nh rñi ro mét phÇn kiÓm so¸t c¸c rñi ro ph¸t sinh tõ sù kh«ng thùc hiÖn c¸c nghÜa vô cña ChÝnh phñ n­íc së t¹i ®­îc quy ®Þnh t¹i c¸c tháa thuËn dù ¸n hoÆc c¸c sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng dÉn ®Õn kh«ng thanh to¸n ®­îc nî cho c¸c nhµ cho vay. Cßn b¶o l·nh tÝn dông mét phÇn kiÓm so¸t tÊt c¶ c¸c tr­êng hîp kh«ng thanh to¸n nh÷ng phÇn ®· ®­îc quy ®Þnh trong ph­¬ng thøc tµi chÝnh dù ¸n lo¹i trõ vèn cæ phÇn. Tuy nhiªn, nh÷ng b¶o l·nh cña Ng©n hµng thÕ giíi yªu cÇu mét b¶o l·nh ®èi träng cña ChÝnh phñ, b¶o l·nh nµy th­êng bao gåm mét tháa thuËn b¶o ®¶m ®èi víi bÊt cø mét kho¶n thanh to¸n nµo mµ Ng©n hµng thÕ giíi thùc hiÖn d­íi sù b¶o l·nh cña nã. B¶o l·nh cña MIGA chñ yÕu lµ kiÓm so¸t c¸c kho¶n ®Çu t­ cæ phÇn vµ cã thÓ kiÓm so¸t kho¶n nî v­ît ra khái cæ phÇn cña c¸c nhµ ®Çu t­. C¸c b¶o l·nh nµy ®­a ra ®¶m b¶o nh»m chèng l¹i c¸c rñi ro chÝnh tri, chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ, biÕn ®éng d©n sù, chiÕn tranh, tr­ng thu; nh÷ng b¶o l·nh nµy cßn bao gåm c¶ nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ vµ nh÷ng h¹n chÕ quèc gia nh­ trong tr­êng hîp nµy. MIGA kh«ng yªu cÇu c¸c b¶o l·nh ®èi träng cña ChÝnh phñ. C¸c kiÕn nghÞ ®èi víi ®èi t¸c cña dù ¸n 4.1. §èi víi c¸c nhµ cho vay C¸c dù ¸n BOT th­êng ph¸t triÓn víi Ýt sù quan t©m ®Õn lîi Ých cña c¸c nhµ cho vay. MÆc dï l­îng vèn cung cÊp cung cÊp cho dù ¸n cña c¸c nhµ cho vay th­êng lín h¬n c¶ nhµ tµi trî nh­ng lîi Ých cña hä hiÕm khi ®­îc xem xÐt cho ®Õn khi dù ¸n ®­îc th«ng qua vµ mäi ®iÒu kho¶n cña dù ¸n ®· ®­îc tháa thuËn. §Ó ®¶m b¶o lîi Ých cña m×nh ®èi víi nh÷ng tµi s¶n cña dù ¸n vµ ®Ó tháa thuËn dù ¸n ph¶i kÌm theo sù ®¶m b¶o ®ã, c¸c nhµ cho vay ph¶i yªu cÇu cã mét ®iÒu kho¶n quy ®Þnh râ rµng vÒ nh÷ng quyÒn ®­îc chuyÓn nh­îng c¸c tµi s¶n cña dù ¸n nh­: doanh thu, tµi s¶n thÕ chÊp, cho thuª… Trong mét sè tr­êng hîp, c¸c nhµ cho vay cã thÓ yªu cÇu hä ®­îc phª duyÖt viÖc chuyÓn nh­îng hoÆc b¸n cæ phÇn cña dù ¸n cho dï viÖc nµy ®­îc quy ®Þnh trong tháa thuËn gi÷a c¸c cæ ®«ng vµ kh«ng cã trong tháa thuËn dù ¸n. C¸c nhµ cho vay còng ph¶i xem xÐt c¸c ®iÒu kho¶n ¶nh h­ëng ®Õn doanh thu cña dù ¸n. ViÖc ®Çu tiªn lµ ph¶i ®¶m b¶o ®­îc nh÷ng c«ng tr×nh t¹o ra doanh thu cho dù ¸n sÏ ®­îc x©y dùng, hoµn thµnh ®óng h¹n, trong h¹n møc chi phÝ cho phÐp vµ ®­îc vËn hµnh mét c¸ch hoµn h¶o. ViÖc nµy cã thÓ thùc hiÖn b»ng c¸ch chØ ®Þnh mét chuyªn gia ®éc lËp gi¸m s¸t qu¸ tr×nh x©y dùng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. C¸c nhµ cho vay còng cã quyÒn yªu cÇu thay ®æi hîp ®ång x©y dùng, bao gåm c¶ viÖc thay ®æi nhµ thÇu x©y dùng nÕu hä cho r»ng nhµ thÇu x©y dùng ®ã kh«ng thùc hiÖn ®óng theo tháa thuËn vµ viÖc ®ã sÏ ¶nh h­ëng ®Õn toµn bé dù ¸n. C¸c nhµ cho vay cßn muèn viÖc thu thuÕ vµ nh÷ng c¬ chÕ ®iÒu chØnh còng ®¶m b¶o lîi Ých vÒ doanh thu thuÕ cña hä. Hä sÏ c©n nh¾c mét c¸ch cÈn thuËn nh÷ng quy ®Þnh ®iÒu chØnh tiÕn tr×nh thu thuÕ vµ nh÷ng ®iÒu chØnh, ®Æc biÖt nh÷ng ®iÒu chØnh liªn quan ®Õn luËt m«i tr­êng hoÆc nh÷ng biÕn ®éng lín cña nÒn kinh tÕ vÜ m«. Tháa thuËn dù ¸n cÇn ph¶i ®­a ra nh÷ng tr­êng hîp ®­îc quy ®Þnh lµ cã lçi, nh­ c¸c nhµ tµi trî dù ¸n kh«ng thÓ thanh to¸n hoÆc tuyªn bè ph¸ s¶n. Trong c¸c tr­êng hîp ®ã, c¸c nhµ cho vay cÇn ph¶i n¾m ®­îc quyÒn ®iÒu hµnh dù ¸n cho ®Õn khi nh÷ng tæn thÊt ®­îc båi hoµn hoÆc cho ®Õn khi nh÷ng ng­êi cho vay chØ ®Þnh ®­îc bé m¸y qu¶n lý kh¸c. Tháa thuËn dù ¸n ph¶i cho phÐp bé m¸y thay thÕ nµy tiÕp tôc ®iÒu hµnh dù ¸n, ®iÒu nµy cho phÐp c¸c nhµ cho vay cña dù ¸n kiÓm so¸t vµ cã kh¶ n¨ng c¶i thiÖn chÊt l­îng qu¶n lý, t×nh h×nh lîi nhuËn cña c«ng ty vµ do ®ã c«ng ty cã thÓ hoµn tr¶ vèn vay. 4.2. §èi víi c¸c nhµ thÇu x©y dùng C¸c dù ¸n BOT th­êng lùa chän c¸c nhµ thÇu x©y dùng th«ng qua ®Êu thÇu c¹nh tranh. Khi ®· tróng thÇu ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh cho mét dù ¸n BOT, còng nh­ bÊt kú mét dù ¸n x©y dùng phøc t¹p kh¸c, c¸c nhµ thÇu x©y dùng cÇn ph¶i chó ý ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: * TiÕn ®é x©y dùng: ViÖc duy tr× theo tiÕn ®é ®· ®­îc lªn cã tÇm quan träng ®Æc biÖt trong c¸c dù ¸n BOT, do viÖc b¾t ®Çu vËn hµnh th­¬ng m¹i sÏ t¹o ra cho c«ng ty dù ¸n cã kho¶n doanh thu cÇn thiÕt ®Ó thanh to¸n dÞch vô nî vµ thu håi vèn cña c¸c nhµ ®Çu t­. C¸c nhµ x©y dùng ph¶i dù tÝnh mét tiÕn ®é x©y dùng cã tÝnh hiÖn thùc. Tuy nhiªn, trong kÕ ho¹ch dù ¸n cã thÓ cho phÐp mét kho¶ng thêi gian bæ sung cho nh÷ng chËm chÔ ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña c¸c bªn tham gia. Muèn vËy, c¸c nhµ thÇu x©y dùng cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®éc lËp vµ thËn träng tiÕn ®é x©y dùng. * ChÊt l­îng: Mét quy tr×nh ®¶m b¶o chÊt l­îng cÇn ®­îc miªu t¶ trong tháa thuËn x©y dùng. Nhµ x©y dùng nªn x¸c ®Þnh râ rµng nh÷ng tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ c¸c th«ng sè thiÕt kÕ quy ®Þnh theo quy c¸ch phÈm chÊt mang tÝnh chøc n¨ng. Nh÷ng tiªu chuÈn nh­ vËy th­êng liªn quan ®Õn tiªu chuÈn hoÆc m· ngµnh riªng biÖt, nã bao gåm viÖc xem xÐt c¸c khÝa c¹nh liªn quan ®Õn søc kháe, ®é an toµn vµ m«i tr­êng. Ngoµi ra, viÖc sö dông c¸c nguyªn vËt liÖu ph¶i phï hîp víi c¸c quy c¸ch phÈm chÊt vµ ph¶i ®¹t tiªu chuÈn nµo ®ã. C¸c nhµ thÇu x©y dùng còng cÇn ph¶i thiÕt lËp tr­íc mét quy tr×nh ®Ó x¸c ®Þnh vµ söa ch÷a c¸c t×nh huèng do tay nghÒ lao ®éng hoÆc nguyªn vËt liÖu kh«ng ®¸p øng tiªu chuÈn hoÆc chÊt l­îng yªu cÇu, ngay lËp tøc vµ kh«ng lµm gia t¨ng chi phÝ cña dù ¸n. * ViÖc thùc hiÖn: C¸c nhµ thÇu sÏ ph¶i cung cÊp b¶o l·nh ho¹t ®éng vµ vËn hµnh cho c«ng tr×nh m×nh x©y dùng. §iÒu nµy lµ do c«ng tr×nh BOT ph¶i cã chøc n¨ng hoµn chØnh vµ nã cÇn ®¹t ®­îc c¸c th«ng sè ho¹t ®éng, bao gåm chÊt l­îng vµ sè l­îng s¶n phÈm ®Çu ra, møc ®Çu ra hoÆc bao tiªu s¶n phÈm. NÕu c«ng tr×nh kh«ng ho¹t ®éng theo møc thiÕt kÕ ban ®Çu cã nghÜa lµ c«ng ty dù ¸n sÏ thua lç vµ ®e däa kh¶ n¨ng tr¶ l·i suÊt vèn vay, nî vµ thu håi vèn. C¸c b¶o l·nh cña nhµ x©y dùng th­êng lµ phô trî cho c¸c b¶o l·nh kh¶ n¨ng ®¸p øng, quy ®Þnh thêi h¹n vËn hµnh cô thÓ cña c«ng tr×nh. 4.3. §èi víi c¸c nhµ vËn hµnh vµ b¶o d­ìng C«ng ty dù ¸n chÞu tr¸ch nhiÖm liªn quan ®Õn c«ng t¸c vËn hµnh vµ b¶o d­ìng c«ng tr×nh. Tuy nhiªn, c¸c nhµ tµi trî cã thÓ thuª mét c«ng ty chuyªn vÒ vËn hµnh vµ b¶o d­ìng c«ng tr×nh b»ng hîp ®éng vËn hµnh vµ b¶o d­ìng (O&M). Nh­ vËy, toµn bé tr¸ch nhiÖm vËn hµnh vµo b¶o d­ìng c«ng tr×nh sÏ do doanh nghiÖp dù ¸n chuyÓn qua cho c¸c nhµ vËn hµnh th«ng qua hîp ®ång O&M, ®iÒu nµy còng ®ång nghÜa lµ c¸c rñi ro trong qu¸ tr×nh vËn hµnh vµ b¶o d­ìng còng sÏ do c¸c nhµ vËn hµnh g¸nh chÞu. Mét sè vÊn ®Ò mµ c¸c nhµ tµi trî cÇn l­u ý lµ: * NghiÖm thu c«ng tr×nh: Sau khi c«ng tr×nh ®­îc hoµn tÊt vµ ®­a vµo khëi ®éng, ch¹y thö th× nhµ vËn hµnh ph¶i cã mÆt ®Ó kiÓm tra vµ nghiÖm thu c«ng tr×nh nh­ lµ mét h×nh thøc ®Ó ®¸p øng yªu cÇu b¶o l·nh ho¹t ®éng cña nhµ thÇu x©y dùng vµ nhµ vËn hµnh còng cÇn cã tr¸ch nhiÖm tiÕp nhËn vµ qu¶n lý bÊt cø c«ng viÖc b¶o hµnh nµo do sai sãt trong x©y dùng vµ thiÕt bÞ mang l¹i. Th«ng th­êng, ®Ó ®¶m b¶o cã ®­îc lîi Ých tèt nhÊt cho dù ¸n vµ còng nh­ ®¶m b¶o quyÒn lîi cña m×nh, nhµ vËn hµnh nªn tham gia tõ ®Çu. C¸c ®¹i diÖn cña nhµ vËn hµnh còng cÇn cã mÆt trong qu¸ tr×nh khëi ®éng, ch¹y thö vµ giai ®o¹n lËp danh môc ®èi chiÕu cña dù ¸n. Nhµ vËn hµnh sÏ ph¶i sö dông c«ng tr×nh ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng ®· ®­îc x¸c ®Þnh vµ hä cã quyÒn quyÕt ®Þnh xem c«ng tr×nh d· hoµn tÊt hay ch­a theo c¸ch mµ hä ®­îc phÐp lµm. * VËn hµnh: Cã ba vÊn ®Ò cÇn quan t©m lín ®èi víi c«ng t¸c vËn hµnh c«ng tr×nh lµ: viÖc cung øng nhiªn liÖu, c¸c tiÖn Ých vµ c¸c nguyªn liÖu kh¸c; nhu cÇu ®èi víi s¶n phÈm hoÆc dÞch vô vµ cung cÊp c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô. Nhµ vËn hµnh ph¶i ®¶m b¶o nguån nguyªn nhiªn liÖu cung cÊp cho dù ¸n mét c¸ch ®Çy ®ñ. MÆt kh¸c, nhµ vËn hµnh cÇn ph¶i n¾m ®­îc c¸c diÔn biÕn ®Ó dù ®o¸n vµ gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng rèi lo¹n do t¸c ®éng cña thÞ tr­êng nguyªn nhiªn liÖu cung øng cho c«ng tr×nh. §èi víi viÖc duy tr× nhu cÇu ®èi víi s¶n phÈm cña dù ¸n cã thÓ nhµ vËn hµnh kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm, v× nhu cÇu cña dù ¸n th­êng ®­îc ®¶m b¶o th«ng qua c¸c hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm. Nhµ vËn hµnh cã thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c vÊn ®Ò nh­ Marketing vµ duy tr× c«ng tr×nh trong t×nh tr¹ng sö dông tèt ®Ó cung øng s¶n phÈm hoÆc dÞch vô. * B¶o d­ìng c«ng tr×nh: Tr¸ch nhiÖm b¶o d­ìng c¸c thiÕt bÞ l¾p ®Æp cña c«ng tr×nh cña c¸c nhµ vËn hµnh sÏ ®­îc quy ®Þnh chi tiÕt trong hîp ®ång vËn hµnh vµ b¶o d­ìng. Ng­êi vËn hµnh sÏ chÞu hoµn toµn tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc b¶o d­ìng theo kÕ ho¹ch hoÆc mang tÝnh phßng ngõa, còng nh­ c¸c c«ng viÖc söa ch÷a nhá. NÕu doanh nghiÖp dù ¸n mua c¸c thiÖt bÞ mµ cÇn ph¶i cã c¸c tháa thuËn b¶o hµnh cña ng­êi b¸n hµng th× nhµ vËn hµnh cÇn cïng víi doanh nghiÖp dù ¸n ®µm ph¸n víi ng­êi b¸n hµng. Nh÷ng tranh chÊp x¶y ra liªn quan ®Õn ng­êi b¸n hµng v× vËy sÏ do nhµ vËn hµnh gi¶i quyÕt. Theo hîp ®ång O&M, nhµ vËn hµnh sÏ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ lçi cña thiÕt bÞ vµ thay thÕ; c¸c hoµn thiÖn vÒ vèn (nh­ n©ng cÊp ®Ó giµnh thuËn lîi vÒ c«ng nghÖ). C¸c nhµ vËn hµnh cÇn ph¶i cÈn thËn khi ®µm ph¸n vÒ c¸c vÊn ®Ò nµy. Khi chÞu rñi ro vµ tr¸ch nhiÖm nµy th× c¸c nhµ vËn hµnh cã thÓ ®ßi hái tõ phÝa doanh nghiÖp dù ¸n nh÷ng phÝ tæn mµ hä g¸nh chÞu liªn quan ®Õn nh÷ng rñi ro vµ tr¸ch nhiÖm nµy. KÕt luËn §Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng lµ mét nhiÖm vô thiÕt yÕu vµ kh«ng thÓ chËm chÔ nÕu muèn hoµn thµnh môc tiªu ®­a n­íc ta trë thµnh mét n­íc C«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa. Trong ®iÒu kiÖn yªu cÇu ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng ®· trë nªn rÊt cÊp b¸ch l¹i ®ßi hái l­îng vèn lín mµ tù nguån lùc cña Nhµ n­íc ch­a thÓ ®¸p øng th× gi¶i ph¸p thu hót ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n th«ng qua c¸c dù ¸n BOT lµ tÊt yÕu. Thùc tÕ triÓn khai ph­¬ng thøc nµy ë n­íc ta trong thêi gian qua ®· cho thÊy ®©y kh«ng ph¶i lµ mét ph­¬ng thøc dÔ dµng ¸p dông. NhiÒu rñi ro ®· x¶y ra ®èi víi c¸c dù ¸n dÉn ®Õn c¸c dù ¸n bÞ chËm chÔ, thËm chÝ mét sè dù ¸n ®· ph¶i bá dë. C«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro trong c¸c dù ¸n BOT v× vËy ®ãng mét vai trß rÊt quan träng. HiÖn nay, t¹i ViÖt Nam còng ®· cã nhiÒu c«ng cô qu¶n trÞ rñi ro ®· ®­îc ¸p dông nh»m h¹n chÕ c¸c rñi ro trªn. Tuy nhiªn, kh¸ch quan ®¸nh gi¸ th× c¸c c«ng cô nµy ch­a ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ vµ còng ch­a ®ñ ®Ó h¹n chÕ vµ tèi thiÓu hãa c¸c rñi ro mµ c¸c dù ¸n gÆp ph¶i. §iÒu nµy dÉn ®Õn nhu cÇu cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p tÝch cùc nh»m h¹n chÕ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p qu¶n trÞ rñi ro, còng nh­ t¨ng c­êng sö dông c¸c c«ng cô cã hiÖu qu¶ kh¸c. §Ó c¸c dù ¸n BOT thµnh c«ng cÇn cã sù hç trî vµ tham gia tÝch cùc vµ hiÖu qu¶ cña ChÝnh phñ. H¬n n÷a, sù tham gia cña c¸c nhµ thÇu x©y dùng, c¸c nhµ cung øng vµ c¸c nhµ vËn hµnh vµ b¶o d­ìng trong n­íc còng nh­ mét sè ngµnh nghÒ kh¸c cã liªn quan lµ cÇn thiÕt ®Ó gi¶m chi phÝ cña c¸c dù ¸n. Sù phèi hîp gi÷a ChÝnh phñ, c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cña dù ¸n víi c¸c nhµ tµi trî vµ sù hîp t¸c cña nhµ tµi trî dù ¸n víi c¸c ®èi t¸c cña dù ¸n còng lµ mét yÕu tè quan träng gãp phÇn vµo thµnh c«ng cña dù ¸n ®ã. Tuy nhiÒu dù ¸n BOT ®· triÓn khai trong thêi gian qua ®· thÊt b¹i nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng ®ång nghÜa víi viÖc lµ c¸c dù ¸n BOT lµ kh«ng cã t¸c dông ë ViÖt Nam. Sù thµnh c«ng cña c«ng ty cÊp n­íc B×nh An vµ tíi ®©y hai dù ¸n ®iÖn Phó Mü sÏ ®­a vµo ho¹t ®éng sÏ ®¸p øng ®­îc mét l­îng lín nhu cÇu vÒ ®iÖn n­íc ®ang trë nªn rÊt lín hiÖn nay chøng minh ph­¬ng thøc BOT sÏ lµ lùa chän tèt nhÊt ®Ó ph¸t triÓn lÜnh vùc c¬ së h¹ tÇng cña n­íc ta. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n mµ c¸c dù ¸n hiÖn nay gÆp ph¶i ®Ó ph­¬ng thøc nµy ph¸t huy vai trß cña m×nh ë ViÖt Nam. DAnh môc tµi LiÖu tham kh¶o Qu¶n trÞ rñi ro- NXB Gi¸o dôc (1998)- Ng« Quang Hu©n Risk management and insurance- Williams&Heins (1989) Rñi ro trong kinh doanh- NXB Thèng kª (2001)- Ng« ThÞ Ngäc HuyÒn Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ dù ¸n vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi- §H Kinh tÕ quèc d©n (2000) Gi¸o tr×nh §Çu t­ n­íc ngoµi- Vò ChÝ Léc- §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng H­íng dÉn vÒ BOT cña UNIDO- Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ (2001) NghÞ ®Þnh 62 vÒ quy chÕ ®Çu t­ theo hîp ®ång BOT, BTO, BT cho ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ngµy 15/8/1998. NghÞ ®Þnh 02 ngµy 27/01/1999 vÒ söa ®æi, bæ sung, mét sè ®iÒu quy chÕ ®Çu t­ theo hîp ®ång BOT, BTO, BT ¸p dông cho ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam BOT in the Water Supply Sector in the People’s Republic of China- Ministry of Water Resources Beijing, China The Philipines- beyond the Crisis - Department of foreign affairs and trade C¸c trang Web: www.altavista.com www.google.com www.worldbank.org/infoshop www.netcomuk.uk www.vinaseek.com www.vneconomy.com www.vnexpress.net www.mpi.org.vn www.mot.org.vn ._.