Quản lý và sử dụng nguồn vốn ODA tại TP.HCM - Thực trạng và giải pháp

1 MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU ........................................................................................................1 CHÖÔNG 1: NHÖÕNG LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ ODA ..........................................4 1.1. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN VEÀ ODA .......................................................4 1.1.1. Nguoàn goác cuûa ODA................................................................................4 1.1.2. Caùc khaùi nieäm vaø ñònh nghóa veà ODA ....................................................5 1.1.3. Thöïc chaát cuûa ODA .................................................................................6 1.1.4. Phaân loaïi ODA.........................................................................................7 1.1.4.1. Phaân loaïi ODA theo hình thöùc cung caáp ..............................................7 1.1.4.2. Phaân loaïi ODA theo nguoàn cung caáp ...................................................9 1.1.4.3. Phaân loaïi ODA theo muïc tieâu söû duïng ..............................................11 1.2. VAI TROØ VAØ YÙ NGHÓA CUÛA NGUOÀN VOÁN ODA ...............................11 1.2.1. Ñoái vôùi Beân tieáp nhaän voán ....................................................................11 1.2.2. Ñoái vôùi Beân taøi trôï voán ..........................................................................13 1.3. TÌNH HÌNH VAØ XU HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN NGUOÀN VOÁN ODA TREÂN THEÁ GIÔÙI HIEÄN NAY.........................................................................................14 1.3.1. Tình hình nguoàn voán ODA treân theá giôùi................................................14 1.3.2. Xu höôùng phaùt trieån nguoàn voán ODA treân theá giôùi ...............................18 1.4. NGHIEÂN CÖÙU KINH NGHIEÄM VEÀ THU HUÙT, QUAÛN LYÙ VAØ SÖÛ DUÏNG ODA CUÛA CAÙC NÖÔÙC ..........................................................................19 1.4.1. Nhöõng kinh nghieäm thaønh coâng cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ trong vieäc thu huùt, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA .................................19 1.4.1.1. Kinh nghieäm thu huùt...........................................................................19 1.4.1.2. Kinh nghieäm quaûn lyù ..........................................................................20 1.4.1.3. Kinh nghieäm söû duïng coù hieäu quaû nguoàn voán ODA..........................20 1.4.2. Nhöõng baøi hoïc thaát baïi...........................................................................21 1.5. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG I: ..........................................................................22 CHÖÔNG 2: TÌNH HÌNH TIEÁP NHAÄN, QUAÛN LYÙ VAØ SÖÛ DUÏNG ODA TAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH .............................................................................24 2.1. TÌNH HÌNH ODA CUÛA VIEÄT NAM ........................................................24 2.1.1. Toång quan veà tình hình thu huùt vaø söû duïng nguoàn voán ODA ôû Vieät Nam trong thôøi gian qua................................................................................................24 2.1.1.1. Tình hình thu huùt vaø söû duïng nguoàn voán ODA ..................................25 2.1.1.2. Tình hình giaûi ngaân voán ODA ............................................................28 2.1.2. NHÖÕNG THAØNH TÖÏU ÑAÏT ÑÖÔÏC VAØ HAÏN CHEÁ TRONG QUAÙ TRÌNH QUAÛN LYÙ VAØ SÖÛ DUÏNG VOÁN ODA ÔÛ VIEÄT NAM...........................29 2.1.2.1. Nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc ..................................................................29 2.1.2.2. Nhöõng khoù khaên haïn cheá ...................................................................30 2.1.3. YÙ nghóa nghieân cöùu thu huùt nguoàn voán ODA cuûa Vieät Nam ñoái vôùi vieäc thu huùt vaø söû duïng nguoàn voán ODA ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh...........................32 2 2.2. TOÅNG QUAN VEÀ TÌNH HÌNH KINH TEÁ-XAÕ HOÄI VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH....................................................................33 2.2.1. Tình hình phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh trong 30 naêm qua ................................................................................................................33 2.2.1.1. Vaøi giôùi thieäu veà thaønh phoá Hoà Chí Minh .........................................33 2.2.1.2. Veà tình hình phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ................................................34 2.2.1.3. Nhöõng vaán ñeà kinh teá xaõ hoäi ñaët ra giai ñoaïn 2006-2010..................35 2.3. TÌNH HÌNH TIEÁP NHAÄN, QUAÛN LYÙ VAØ SÖÛ DUÏNG ODA TAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH ............................................................................................38 2.3.1. Thöïc traïng quaù trình thu huùt, tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh .........................................................................38 2.3.1.1. Theo cô caáu voán .................................................................................40 2.3.1.2. Theo lónh vöïc taøi trôï ...........................................................................41 2.3.1.3. Theo nhaø taøi trôï ..................................................................................43 2.3.1.4. Tình hình giaûi ngaân trong thôøi gian vöøa qua ......................................44 2.3.2. Nhaän xeùt veà vai troø cuûa ODA ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá-xaõ hoäi thaønh phoá Hoà Chí Minh .................................................................................44 2.3.3. Quy trình quaûn lyù döï aùn ODA taïi Phoøng Quaûn lyù Döï aùn ODA thuoäc Sôû Keá hoaïch vaø Ñaàu tö-thaønh phoá Hoà Chí Minh ......................................................47 2.3.3.1. Giôùi thieäu veà Sôû Keá hoaïch vaø Ñaàu tö thaønh phoá Hoà Chí Minh.........47 2.3.3.2. Giôùi thieäu veà Phoøng Quaûn lyù Döï aùn ODA .........................................47 2.3.3.3. Quy trình quaûn lyù döï aùn ODA ............................................................48 2.4. NHÖÕNG THAØNH TÖÏU ÑAÏT ÑÖÔÏC .......................................................50 2.5. NHÖÕNG KHOÙ KHAÊN, HAÏN CHEÁ VAØ NGUYEÂN NHAÂN.......................51 2.5.1. Nhöõng khoù khaên chung ..........................................................................51 2.5.2. Trong coâng taùc huy ñoäng........................................................................52 2.5.3. Trong coâng taùc tieáp nhaän .......................................................................53 2.5.4. Trong coâng taùc söû duïng..........................................................................54 2.5.5. Trong coâng taùc giaûi ngaân .......................................................................55 2.5.6. Trong coâng taùc quaûn lyù ..........................................................................59 2.6. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG II ..........................................................................59 CHÖÔNG 3: NHÖÕNG GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ QUAÛN LYÙ VAØ SÖÛ DUÏNG NGUOÀN VOÁN ODA TAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH .......................61 3.1. NHAÄN XEÙT ...............................................................................................61 3.2. MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP ...............................................................................63 3.2.1. Caùc giaûi phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû vaän ñoäng, tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh .........................................64 3.2.1.1. Ñoái vôùi vieäc vaän ñoäng nguoàn voán ODA ............................................64 3.2.1.2. Ñoái vôùi vieäc tieáp nhaän ODA ..............................................................66 3.2.1.3. Ñoái vôùi quaù trình söû duïng ODA .........................................................69 3.2.1.4. Ñoái vôùi coâng taùc quaûn lyù caùc chöông trình, döï aùn ODA....................70 3 3.2.2. Caùc bieän phaùp hoã trôï cho vieäc naâng cao hieäu quaû quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh .........................................................75 3.2.2.1. Naâng cao nhaän thöùc veà baûn chaát vaø vai troø cuûa ODA........................75 3.2.2.2. Naâng cao naêng löïc ñoäi nguõ quaûn lyù vaø thöïc hieän ODA.....................76 3.2.2.3. Quy hoaïch söû duïng voán ODA caàn ñöôïc taêng cöôøng ..........................76 3.2.2.4. Quy trình vaø thuû tuïc vaãn coøn laø moät vöôùng maéc quan troïng trong tieán trình cuûa caùc döï aùn ...............................................................................................77 KEÁT LUAÄN ..........................................................................................................78 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ....................................................................................79 .............................................................Error! Bookmark not defined. PHUÏ LUÏC DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU, CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT Vieát taét Tieáng Anh Tieáng Vieät ADB Asia Development Bank Ngaân haøng Phaùt trieån Chaâu AÙ Development Assistance CommitteeDAC UÛy ban Hoã trôï Phaùt Trieån EU European Union Coäng ñoàng chung Chaâu AÂu EC European Committe UÛy ban Chaâu AÂu ODA Offical Development Assistant Hoã trôï Phaùt trieån Chính thöùc Organization for Economic Cooperation and DevelopmentOECD Toå chöùc Hôïp taùc Kinh teá vaø Phaùt trieån WB World Bank Ngaân haøng Theá giôùi IMF International Monetary Fund Quyõ Tieàn teä Quoác teá United Nation Development ProjectUNDP Chöông trình Phaùt trieån cuûa Lieân hieäp quoác FDI Foreign Direct Investment Ñaàu tö Tröïc tieáp Nöôùc ngoaøi. VCG Vietnam Consultative Group Nhoùm Tö vaán caùc Nhaø taøi trôï cho Vieät Nam LHQ Lieân hieäp quoác CNH Coâng nghieäp hoùa HÑH Hieän ñaïi hoùa. TCQT Taøi chính Quoác teá QLDA Quaûn lyù Döï aùn XHCN Xaõ hoäi Chuû nghóa CNXH Chuû nghóa Xaõ hoäi UBND UÛy ban Nhaân daân Sôû KHÑT Sôû Keá hoaïch vaø Ñaàu tö Boä KHÑT Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö Boä TC Boä Taøi chính 4 Boä XD Boä Xaây döïng Boä NN&PTNT Boä Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân Thueá GTGT Thueá giaù trò gia taêng Thueá TTÑB Thueá tieâu thuï ñaëc bieät IDA International Development Assistant Toå chöùc trôï giuùp tín duïng quoác teá-taøi chính öu ñaõi thoâng qua chính phuû IFC International Finance Company Coâng ty taøi chính quoác teá DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 1-1: Nguoàn voán ODA töø caùc nöôùc taøi trôï thuoäc Uyû ban Hoã trôï Phaùt trieån (DAC) giai ñoaïn 1992-2003 .................................................................................15 Baûng 1-2: Nguoàn voán ODA theo Nhaø taøi trôï giai ñoaïn 1990-2002 .....................15 Baûng 1-3: Phaân boå ODA theo vuøng cuûa 10 Nhaø taøi trôï lôùn (naêm 2000)..............16 Baûng 2-1: Tình hình cam keát vaø thöïc hieän ODA thôøi kyø 1993-2004...................25 Baûng 2-2: Toång hôïp chöông trình döï aùn ODA ñeán 30/07/2005 theo ngaønh ........27 Baûng 2-3: Giaù trò toång saûn phaåm quoác daân theo giaù coá ñònh ...............................34 Baûng 2-4: Tình hình tieáp nhaän vaø thöïc hieän ODA töø 1991 ñeán 2005..................39 Baûng 2-5: Caùc nhaø taøi trôï ODA cho thaønh phoá Hoà Chí Minh giai ñoaïn töø naêm 1991 ñeán 2005 ......................................................................................................43 Baûng 2-6: Tình hình GDP bình quaân cuûa Thaønh phoá töø 1996-2004 ....................46 Baûng 2-7: Hoaït ñoäng quaûn lyù ñaáu thaàu trong moät naêm taøi khoùa cuûa JBIC .........58 1 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. YÙ nghóa choïn ñeà taøi: Ngaøy nay, cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá theá giôùi noùi chung vaø cuûa khu vöïc Ñoâng Nam AÙ noùi rieâng, vieäc hoã trôï cho caùc nöôùc ñang vaø chaäm phaùt trieån ñeå phaùt trieån neàn kinh teá cuûa caùc nöôùc naøy laø moät vaán ñeà mang tính toaøn caàu. Caùc quoác gia phaùt trieån ñaõ coù nhöõng chính saùch vaø bieän phaùp hoã trôï veà voán, kyõ thuaät cho caùc nöôùc ñang vaø keùm phaùt trieån, trong ñoù coù nguoàn voán Hoã trôï Phaùt trieån Chính thöùc (nguoàn voán ODA) ñöôïc caùc nöôùc phaùt trieån cung caáp nhieàu nhaát vì muïc tieâu cuûa ODA laø nhaèm taïo ñieàu kieän cho coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa caùc nöôùc ñang vaø keùm phaùt trieån. Vieäc thaønh laäp caùc toå chöùc quoác teá nhö Ngaân haøng Theá giôùi (WB-World Bank), Quyõ Tieàn teä Quoác teá (IMF-International Monetary Fund), Ngaân haøng Phaùt trieån Chaâu AÙ (ADB-Asian Development Bank) vaø caùc toå chöùc thuoäc heä thoáng cuûa Lieân Hieäp Quoác ñaõ goùp phaàn quan troïng trong vieäc môû roäng loaïi hình vieän trôï cho caùc nöôùc ñang vaø chaäm phaùt trieån vaø thöïc hieän töông ñoái khaùch quan hôn söï giuùp ñôõ giöõa caùc nöôùc vôùi nhau. Ñoái vôùi Vieät Nam, ngoaïi tröø caùc naêm bò aûnh höôûng bôûi cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä trong khu vöïc thì caùc naêm coøn laïi, toác ñoä taêng tröôûng GDP cuûa neàn kinh teá luoân ôû toác ñoä cao. Töø naêm 2000 trôû laïi ñaây, toác ñoä taêng tröôûng GDP luoân dieãn ra theo xu höôùng taêng daàn (Naêm 2000: 6,79%; Naêm 2001: 6,89%; Naêm 2002: 7,04%; Naêm 2003: 7,24%; Naêm 2004:7,70%). Ñeå ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu ñoù, Vieät Nam ñaõ taän duïng vaø phoái hôïp moïi nguoàn löïc trong söï noã löïc khoâng ngöøng cuûa mình. Trong soá ñoù, nguoàn voán laø moät trong nhöõng nguoàn löïc chính vaø coù yù nghóa quyeát ñònh. Theo baùo caùo Tình hình phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa Boä keá hoaïch vaø Ñaàu tö, trong naêm 2004, nguoàn voán trong nöôùc thöïc hieän öôùc ñaït 206,5 nghìn tyû ñoàng, nguoàn voán nöôùc ngoaøi öôùc ñaït 97,52 nghìn tyû ñoàng. Trong ñoù: 1. Voán ngaân saùch nhaø nöôùc: 137 nghìn tyû ñoàng. 2. Voán töø khu vöïc daân cö vaø tö nhaân trong nöôùc: 69,5 nghìn tyû ñoàng. 3. Voán ODA: 53,32 nghìn tyû ñoàng. 4. Voán FDI: 44,2 nghìn tyû ñoàng. Nhö vaäy, gaàn 1/3 trong toång cô caáu nguoàn voán nöôùc ta phaûi ñöôïc boå sung töø nguoàn voán ngoaøi nöôùc ñeå buø ñaép cho söï thieáu huït nguoàn voán trong nöôùc. Nguoàn ODA vôùi söï khaùc bieät so vôùi caùc nguoàn voán khaùc ôû tính öu ñaõi, ñaõ ñöôïc thu huùt ñeán 53,32 nghìn tyû ñoàng, chieám hôn 50% treân toång soá voán nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam. Do vaäy, vai troø cuûa nguoàn voán ODA ngaøy caøng trôû neân voâ cuøng 2 vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá hieän nay. Cuøng hoøa nhòp vaøo quaù trình coâng nghieäp hoùa-hieän ñaïi hoùa, hoäi nhaäp vaøo kinh teá quoác teá cuûa ñaát nöôùc, thaønh phoá Hoà Chí Minh ñang ñaët ra nhieàu ñònh höôùng vaø muïc tieâu phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi trong giai ñoaïn saép tôùi. Nguoàn voán ODA cuõng ñöôïc Thaønh phoá söû duïng ñeå hoã trôï cho moïi noã löïc phaùt trieån cuûa mình. Thöïc teá cho thaáy, nhieàu chöông trình, döï aùn ODA cuûa Thaønh phoá ñaõ hoaøn thaønh vaø ñang daàn phaùt huy hieäu quaû ñoùng goùp cho söï phaùt trieån cuûa Thaønh phoá. Ngoaøi ra, thaønh phoá Hoà Chí Minh coøn laø khu vöïc kinh teá naêng ñoäng nhaát nöôùc vaø laø nôi tieáp nhaän phaàn lôùn nguoàn voán ODA cuûa caû nöôùc. Chính vì vaäy, vieäc tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA coù hieäu quaû laø vaán ñeà caáp thieát trong giai ñoaïn hieän nay. Tuy nhieân, hieän nay vieäc thu huùt nguoàn voán ODA vaãn chöa töông xöùng vôùi nhu caàu phaùt trieån cuûa xaõ hoäi (cuï theå voán ñaàu tö phaûi ñaït khoaûng 30.000 ñeán 40.000 tyû ñeå giöõ toác ñoä taêng tröôûng GDP cuûa Thaønh phoá ñaït ñöôïc 11% ñeán 12%, trong khi ñoù nguoàn voán ODA thu huùt ñöôïc chæ ñaït khoaûng 5% (150 ñeán 200 tyû)), chính saùch ñeàn buø, giaûi phoùng maët baèng vaø thöïc hieän döï aùn coøn chaäm/chöa ñaûm baûo tieán ñoä döï aùn ñaõ daãn ñeán tình hình giaûi ngaân chaäm gaây laõng phí raát lôùn cho nguoàn voán naøy, vieäc söû duïng nguoàn voán ODA chöa hieäu quaû... Ñeå khaéc phuïc tình traïng naøy, Thaønh phoá caàn phaûi coù nhöõng söï thay ñoåi vaø ñieàu chænh trong vieäc quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA theo höôùng coù hieäu quaû hôn môùi coù theå mang laïi söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa neàn kinh teá Thaønh phoá, naâng cao khaû naêng thu huùt caùc nguoàn voán ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc vaøo Thaønh phoá. Vôùi mong muoán goùp phaàn nhoû beù trong vieäc tìm kieám giaûi phaùp nhaèm naâng cao coâng taùc quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh, chuùng toâi choïn ñeà taøi: “Quaûn lyù vaø Söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh-Thöïc traïng vaø Giaûi phaùp”. 2. Muïc tieâu nghieân cöùu cuûa ñeà taøi: Muïc tieâu nghieân cöùu cuûa ñeà taøi döïa treân thöïc traïng trong coâng taùc tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh ñeå töø ñoù ñeà ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu: Xuaát phaùt töø muïc tieâu ñaõ trình baøy, ñeà taøi xaùc ñònh ñoái töôïng nghieân cöùu laø nguoàn voán ODA. Tuy nhieân, vaán ñeà veà nguoàn voán ODA laø raát roäng vaø coù lieân quan ñeán nhieàu lónh vöïc nhö: Xaây döïng, Taøi Chính, Ngaân haøng, Ñaàu tö... vaø caû nhöõng vaán ñeà ôû phaïm vi quoác teá. Trong phaïm vi ñeà taøi naøy, chuùng toâi chæ taäp trung nghieân cöùu veà tình hình tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA ôû khu vöïc thaønh phoá Hoà Chí Minh. 3 4. Phöông phaùp nghieân cöùu: Xuaát phaùt töø phöông phaùp luaän cuûa chuû nghóa duy vaät bieän chöùng, duy vaät lòch söû cuøng vôùi caùc phöông phaùp phaân tích vaø toång hôïp, phöông phaùp heä thoáng caùc döõ lieäu, caùc soá lieäu, nhieàu kyõ thuaät cuûa phöông phaùp thoáng keâ, so saùnh vaø ñoái chieáu vôùi thöïc tieãn ñeå ruùt ra nhöõng keát luaän caàn thieát trong ñaùnh giaù thöïc traïng veà tieáp nhaän, söû duïng vaø quaûn lyù nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh ñeå töø ñoù tìm ra moät soá giaûi phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh. Beân caïnh ñoù, ñeà taøi coøn ñöôïc vieát döïa treân vieäc keá thöøa töø caùc luaän vaên ñaõ nghieân cöùu veà ñeà taøi naøy hoaëc nhöõng luaän vaên nghieân cöùu veà ODA ôû caùc lónh vöïc khaùc nhö giao thoâng vaän taûi, y teá, giaùo duïc, naêng löôïng… vaø ñoàng thôøi döïa treân neàn taûng ñònh höôùng vaän ñoäng vaø söû duïng ODA cuûa Chính phuû ñeå ñöa ra caùc giaûi phaùp thích hôïp vaø coù tính khaû thi cho thaønh phoá Hoà Chí Minh. 5. Keát caáu cuûa ñeà taøi: Ñeà taøi ñöôïc vieát bao goàm 71 trang, goàm 10 baûng, 05 bieåu ñoà, 04 sô ñoà vaø ñöôïc chia thaønh 03 chöông: Chöông 1: Nhöõng lyù luaän cô baûn veà ODA Noäi dung nghieân cöùu chuû yeáu cuûa chöông naøy laø khaùi quaùt veà lòch söû hình thaønh nguoàn voán ODA, caùc caùch phaân loaïi vaø tình hình chung veà nguoàn voán ODA treân theá giôùi cuõng nhö nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm (caû thaønh coâng vaø thaát baïi) trong vieäc söû duïng vaø quaûn lyù nguoàn voán naøy, ñoàng thôøi qua nhöõng kinh nghieäm ñoù ruùt ra nhöõng baøi hoïc thöïc tieãn cho ñeà taøi. Chöông 2: Tình hình tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh Noäi dung chuû yeáu cuûa chöông naøy laø nghieân cöùu veà thöïc traïng coâng taùc tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA cuûa caû nöôùc noùi chung taïi khu vöïc thaønh phoá Hoà Chí Minh noùi rieâng ñeå treân cô sôû ñoù thaáy ñöôïc nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc cuõng nhö nhöõng haïn cheá (caû khaùch quan laãn chuû quan) nhaèm tìm ra nhöõng giaûi phaùp thích hôïp cho vieäc naâng cao hieäu quaû trong coâng taùc quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh Chöông 3: Nhöõng giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh Noäi dung cuûa chöông naøy laø ñeà ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh töø nhöõng phaân tích veà tình hình tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA ôû Chöông 2 vaø nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm ñaõ ruùt ra töø Chöông 1. 4 CHÖÔNG 1: NHÖÕNG LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ ODA 1.1. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN VEÀ ODA 1.1.1. Nguoàn goác cuûa ODA Hoã trôï phaùt trieån chính thöùc thöïc ra ñaõ coù töø raát laâu ñôøi, nhöng vaøo thôøi kyø aáy ngöôøi ta chöa goïi noù vôùi teân goïi Hoã trôï hính thöùc nhö ngaøy nay. Phaùt trieån C Ngay töø thôøi xaõ hoäi con ngöôøi chöa hình thaønh neân nhaø nöôùc, giöõa caùc boä laïc ñaõ coù sôïi daây lieân heä giuùp ñôõ nhau veà maët kinh teá, chuû yeáu thoâng qua hình thöùc sô khai (tieàn thaân cuûa ODA ngaøy nay) theå hieän khi moät boä laïc thieáu thoán veà maët naøo ñoù seõ ñöôïc boä laïc khaùc dö daû hôn giuùp ñôõ. Ñaàu tieân söï giuùp ñôõ naøy coøn voâ tö, veà sau bieán töôùng ñi vaø keøm theo nhöõng ñieàu kieän do beân cho möôïn ñaët ra buoäc beân kia phaûi chaáp nhaän. Trong thôøi kyø ñaàu, vieäc vay möôïn raát ñôn giaûn, chæ ñôn thuaàn laø haøng hoùa, nhu yeáu phaåm. Xaõ hoäi ngaøy caøng phaùt trieån vaø theo cuøng vôùi noù, khoaûng caùch giöõa nöôùc giaøu vaø nöôùc ngheøo ngaøy caøng trôû neân caùch bieät. Caùc nöôùc ngheøo khoâng theå töï mình phaùt trieån ñöôïc neàn kinh teá yeáu keùm cuûa mình neáu khoâng coù söï giuùp ñôõ töø beân ngoaøi. Do ñoù, nhu caàu vay möôïn giöõa nöôùc naøy vôùi nöôùc khaùc taêng daàn theo ñaø phaùt trieån cuûa kinh teá theá giôùi. Töø khi xuaát hieän heä thoáng tieàn teä theá giôùi, vieäc vay möôïn giöõa nöôùc naøy vôùi nöôùc kia chuû yeáu ñöôïc thöïc hieän baèng tieàn. Haøng hoùa, löông thöïc, thöïc phaåm ñöôïc duøng ñeå vieän trôï khaån caáp. Sau chieán tranh theá giôùi laàn thöù II, loaïi hình hoã trôï naøy môùi thöïc söï phoå bieán vaø ñöôïc quoác teá hoùa. Ngöôøi ta thaønh laäp haún ra nhöõng ban chuyeân traùch veà coâng taùc hoã trôï ôû caùc quoác gia vaø nhöõng toå chöùc quoác teá. Cho ñeán ngaøy nay, nguoàn voán ODA ñaõ giuùp ñôõ raát nhieàu cho caùc nöôùc ñang vaø chaäm phaùt trieån thöïc hieän caùc chieán löôïc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa mình. Ngaøy 14/12/1960, taïi Paris, nhöõng nöôùc phaùt trieån ñaõ kyù thoûa thuaän thaønh laäp toå chöùc OECD. Toå chöùc naøy ban ñaàu bao goàm 20 thaønh vieân, ñoùng goùp moät 5 1.1.2. Caùc khaùi nieäm vaø ñònh nghóa veà ODA Cho ñeán nay vaãn chöa coù moät khaùi nieäm, ñònh nghóa hoaøn chænh naøo veà ODA, ñaõ coù raát nhieàu toå chöùc ñöa ra nhöõng khaùi nieäm, ñònh nghóa khaùc nhau, tuy nhieân, söï khaùc bieät giöõa caùc khaùi nieäm, ñònh nghóa naøy laø khoâng nhieàu. - Theo Uyû ban hoã trôï phaùt trieån (DAC): ODA laø nguoàn voán hoã trôï chính thöùc töø beân ngoaøi bao goàm caùc khoaûn vieän trôï vaø cho vay vôùi caùc ñieàu kieän öu ñaõi. ODA ñöôïc hieåu laø nguoàn voán daønh cho caùc nöôùc ñang vaø keùm phaùt trieån (vaø caùc toå chöùc nhieàu beân), ñöôïc caùc cô quan chính thöùc cuûa caùc Chính phuû Trung öông vaø Ñòa phöông hoaëc caùc Cô quan thöøa haønh cuûa Chính phuû, caùc Toå chöùc phi chính phuû taøi trôï. - Theo Toå chöùc Hôïp taùc Kinh teá vaø Phaùt trieån (OECD): ODA laø moät giao dòch chính thöùc ñöôïc thieát laäp vôùi muïc ñích chính laø thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Ñieàu kieän taøi chính cuûa giao dòch naøy coù tính chaát öu ñaõi vaø yeáu toá vieän trôï khoâng hoaøn laïi chieám ít nhaát 25%. Voán ODA phaùt sinh töø nhu caàu caàn thieát cuûa moät quoác gia, moät ñòa phöông, moät ngaønh, ñöôïc Toå chöùc quoác teá hay moät nöôùc baïn naøo ñoù xem xeùt vaø cam keát taøi trôï thoâng qua moät Hieäp ñònh quoác teá, ñöôïc ñaïi dieän coù thaåm quyeàn cuûa hai Beân nhaän vaø hoã trôï voán kyù keát. Hieäp ñònh quoác teá naøy ñöôïc chi phoái bôûi Coâng phaùp quoác teá. - Theo Nghò ñònh 87/CP cuûa Chính phuû coù hieäu löïc ngaøy 20/08/1997 ñònh nghóa: ODA laø vieän trôï khoâng hoaøn laïi hoaëc laø cho vay öu ñaõi chính thöùc 6 - Theo Quy cheá Quaûn lyù vaø Söû duïng Nguoàn voán ODA ban haønh keøm theo Nghò ñònh 17/2001/NÑ-CP ngaøy 04/05/2001 ñònh nghóa: ODA ñöôïc hieåu laø caùc hoaït ñoäng hôïp taùc phaùt trieån giöõa Nhaø nöôùc hoaëc Chính phuû nöôùc Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam vôùi caùc Nhaø taøi trôï bao goàm: Chính phuû nöôùc ngoaøi, caùc Toå chöùc lieân Chính phuû hoaëc lieân Quoác gia vôùi phöông thöùc cung caáp ODA bao goàm: (1) Hoã trôï caùn caân thanh toaùn; (2) Hoã trôï chöông trình; (3)Hoã trôï döï aùn. 1.1.3. Thöïc chaát cuûa ODA Voán ODA mang ñaäm tính chaát veà chính trò. Thoâng qua nguoàn ODA, Chính phuû caùc nöôùc (caùc thaønh vieân cuûa caùc toå chöùc TCQT) môû ñöôøng cho caùc doanh nghieäp cuûa mình vaøo tìm kieán thò tröôøng hoaëc gaây aûnh höôûng veà chính trò-xaõ hoäi vôùi nöôùc nhaän. Vì vaäy, khoâng phaûi nöôùc ngheøo, chaäm phaùt trieån naøo mong muoán phaùt trieån neàn kinh teá cuûa mình cuõng coù theå ñöôïc nhaän vieän trôï töø moät nöôùc khaùc. Nguoàn voán ODA ñöôïc baét nguoàn töø vieäc boài hoaøn chieán tranh. Caùc nöôùc lôùn hieän nay trong nhoùm G8 haàu heát ñeàu laø nhöõng nöôùc tröôùc ñaây ñaõ tieán haønh xaâm löôïc caùc nöôùc khaùc ñeå chieám taøi nguyeân cuûa caùc nöôùc ñoù. Chính vì theá, sau khi caùc nöôùc bò xaâm chieám ñaõ giaønh ñöôïc ñoäc laäp, caùc nöôùc xaâm löôïc tieán haønh vieän trôï cho nhöõng nöôùc naøy döôùi hình thöùc nguoàn vieän trôï khoâng hoaøn laïi nhöng thöïc chaát laø boài hoaøn chieán tranh hoaëc taùi thieát ñaát nöôùc sau chieán tranh. Tuy nhieân, Lieân hieäp quoác cuõng coù quy ñònh trong Hieán chöông veà ODA laø ODA ñöôïc taøi trôï song phöông hay ña phöông khoâng ñöôïc duøng ñeå taøi trôï ñaàu tö tröïc tieáp taïo ra caùc saûn phaåm haøng hoùa coù tính caïnh tranh vaø thu lôïi tröïc tieáp. 7 1.1.4. Phaân loaïi ODA 1.1.4.1. Phaân loaïi ODA theo hình thöùc cung caáp a. Vieän trôï khoâng hoaøn laïi (ODA khoâng hoaøn laïi): Vieän trôï maø Nhaø taøi trôï cung caáp vieän trôï ñeå beân nhaän vieän trôï thöïc hieän caùc chöông trình, döï aùn theo söï thoûa thuaän giöõa caùc beân. Beân nhaän taøi trôï söû duïng caáp phaùt laïi hoaëc cho doanh nghieäp vay laïi theo nhu caàu phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc. Vieän trôï khoâng hoaøn laïi chieám khoaûng 25% toång soá ODA toaøn caàu vaø thöôøng öu tieân cho nhöõng chöông trình, döï aùn thuoäc caùc lónh vöïc: y teá, daân soá, keá hoaïch hoùa gia ñình, giaùo duïc-ñaøo taïo, caùc vaán ñeà veà xaõ hoäi: xoùa ñoùi giaûm ngheøo, phaùt trieån noâng thoân vaø mieàn nuùi, caáp thoaùt nöôùc sinh hoaït, nghieân cöùu caùc chöông trình-döï aùn phaùt trieån vaø taêng cöôøng theå cheá baûo veä moâi tröôøng moâi sinh, quaûn lyù ñoâ thò, nghieân cöùu phaùt trieån khoa hoïc vaø coâng ngheä, hoã trôï ngaân saùch, thöïc hieän caùc chöông trình nghieân cöùu toång hôïp nhaèm hoã trôï Chính phuû nöôùc nhaän vieän trôï hoaïch ñònh caùc chính saùch hoaëc cung caáp thoâng tin cho caùc nhaø ñaàu tö baèng hoaït ñoäng ñieàu tra, giaùm saùt, ñaùnh giaù taøi nguyeân, hieän traïng kinh teá kyõ thuaät xaõ hoäi caùc ngaønh, vuøng, laõnh thoå. Ngoaøi ra, ODA khoâng hoaøn laïi coøn hoã trôï cho caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, trong moät soá tröôøng hôïp ñaëc bieät coøn goùp phaàn taïo vieäc laøm, giaûi quyeát caùc vaán ñeà veà xaõ hoäi ôû nöôùc nhaän vieän trôï vaø phuï thuoäc raát nhieàu vaøo quan heä giöõa nöôùc nhaän vaø nöôùc cung caáp, thöôøng ñöôïc cung caáp döôùi caùc daïng sau: - Hoã trôï kyõ thuaät: Thöïc hieän caùc nghieân cöùu phaùt trieån, laäp nghieân cöùu khaû thi, ñaùnh giaù taùc ñoäng veà moâi tröôøng, nghieân cöùu thay ñoåi theå cheá chính saùch, ñaøo taïo taêng cöôøng naêng löïc quaûn lyù, hoã trôï ngaønh ngheà, xaây döïng caùc coâng trình cô sôû haï taàng cô baûn. Caùc toå chöùc taøi trôï thöïc hieän thoâng qua vieäc thueâ möôùn chuyeân gia veà ñeå ñaøo taïo cho nöôùc nhaän ODA. - Vieän trôï nhaân ñaïo baèng hieän vaät: Caùc nöôùc tieáp nhaän ODA döôùi hình thöùc hieän vaät nhö: löông thöïc, vaûi, thuoác chöõa beänh, vaät tö, nguyeân lieäu... nhöng thoâng thöôøng seõ ñöôïc tính vôùi giaù raát cao. 8 - Ñaàu tö caùc döï aùn baûo veä moâi tröôøng: Caùc döï aùn xöû lyù chaát thaûi raén ñoâ thò, xöû lyù nöôùc thaûi ñoâ thò, xaây döïng caùc beänh vieän phuïc vuï coäng ñoàng... b. Vieän trôï coù hoaøn laïi (ODA coù hoaøn laïi-tín duïng öu ñaõi): Nhaø taøi trôï seõ cho nöôùc caàn voán vay moät khoaûn tieàn hoaëc haøng hoùa (bao goàm caû vaät tö, nguyeân nhieân lieäu) tuøy theo quy moâ vaø muïc ñích ñaàu tö vôùi möùc laõi suaát öu ñaõi vaø thôøi gian traû nôï thích hôïp, trong ñoù yeáu toá khoâng hoaøn laïi cuûa khoaûn vay toái thieåu phaûi laø 25%. Tín duïng öu ñaõi chieám moät tyû troïng lôùn trong toång ODA theá giôùi vaø söû duïng döôùi hình thöùc tín duïng ñaàu tö cho nhöõng muïc ñích coù khaû naêng thu hoài voán giaùn tieáp baûo ñaûm hoaøn traû nôï nöôùc ngoaøi. ODA coù hoaøn laïi ñöôïc söû duïng öu tieân ñaàu tö thöïc hieän caùc chöông trình quoác gia, ñaëc bieät laø caùc chöông trình vaø döï aùn xaây döïng hoaëc caûi taïo cô sôû haï taàng kyõ thuaät kinh teá xaõ hoäi thuoäc caùc lónh vöïc: naêng löôïng, giao thoâng vaän taûi, noâng nghieäp, thuûy lôïi, thoâng tin lieân laïc... ñeå xaây döïng neàn taûng vöõng chaéc cho vieäc oån ñònh vaø taêng tröôûng kinh teá, thuùc ñaåy ñaàu tö cuûa thaønh phaàn tö nhaân trong nöôùc vaø quoác teá, hoaëc ñeå buø ñaép thaâm thuït trong caùn caân thanh toaùn quoác teá, ñeå Chính phuû caùc nöôùc tieáp nhaän coù theå quaûn lyù toát hôn ngaân saùch trong giai ñoaïn caûi caùch heä thoáng taøi chính, chuyeån ñoåi heä thoáng kinh teá hoaëc ñeå xoùa ñoùi giaûm ngheøo, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho nöôùc nhaän ODA phaùt trieån maïnh hôn veà caû saûn xuaát laãn vieäc naâng cao ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi vôùi nguyeân taéc khoâng tröïc tieáp laøm taêng tröôûng neàn kinh teá cuûa nöôùc tieáp nhaän. - Nhöõng ñieàu kieän öu ñaõi thöôøng ñöôïc aùp duïng: Laõi suaát thaáp: Trong khoaûng töø 0% ñeán 3%/naêm; ƒ ƒ Thôøi gian vay nôï daøi nhaèm giuùp giaûm gaùnh naëng traû nôï cho caùc nöôùc trong thôøi gian ñaàu coøn gaëp khoù khaên (15 naêm ñeán 40 naêm); Coù thôøi gian aân haïn (khoâng traû laõi hoaëc hoaõn traû nôï) t._.öø 10-12 naêmƒ ñeå beân tieáp nhaän coù ñuû thôøi gian phaùt huy hieäu quaû söû duïng nguoàn voán vay. 9 c. ODA hoãn hôïp: Laø caùc khoaûn ODA keát hôïp moät phaàn khoâng hoaøn laïi vaø coù hoaøn laïi theo caùc ñieàu kieän cuûa OECD, nhöõng yeáu toá khoâng hoaøn laïi phaûi ñaït khoâng döôùi 25% cuûa toång giaù trò caùc khoaûn ñoù; hoaëc coù theå keát hôïp moät phaàn khoâng hoaøn laïi, moät phaàn öu ñaõi vaø moät phaàn tín duïng thöông maïi. Nhìn chung trong xu höôùng phaùt trieån hieän nay, caùc nöôùc cung caáp ODA coù chieàu höôùng giaûm hình thöùc vieän trôï khoâng hoaøn laïi vaø taêng hình thöùc tín duïng öu ñaõi hoaëc cho vay hoãn hôïp. Beân caïnh ñoù, hieän ñang xuaát hieän xu höôùng ñoàng taøi trôï cuûa nhieàu quoác gia khaùc nhau cho moät chöông trình-döï aùn. 1.1.4.2. Phaân loaïi ODA theo nguoàn cung caáp a. ODA song phöông: Laø caùc khoaûn vieän trôï tröïc tieáp töø nöôùc naøy ñeán nöôùc kia, töø nöôùc phaùt trieån taøi trôï cho nhöõng nöôùc ñang vaø keùm phaùt trieån hoaëc giöõa nhöõng nöôùc vôùi nhau (Vieät Nam vieän trôï cho Laøo, Campuchia hoaëc Trung Quoác vieän trôï cho Vieät Nam trong nhöõng naêm khaùng chieán), thoâng qua caùc hieäp ñònh ñöôïc kyù keát giöõa hai Chính phuû. Trong toång soá ODA treân theá giôùi, ODA song phöông chieám tyû troïng lôùn (khoaûng 80%) do ODA song phöông döïa treân moái quan heä höõu nghò giöõa hai quoác gia vôùi nhau neân thuû tuïc tieán haønh cung caáp vaø tieáp nhaän so vôùi ODA ña phöông seõ ñôn giaûn, thôøi gian kyù keát cuõng nhanh hôn vaø caùc lónh vöïc hôïp taùc cuõng ña daïng, qui moâ döï aùn cuõng linh hoaït hôn. Tuy nhieân, vaán ñeà taøi trôï song phöông cuõng coù nhöõng ñieàu kieän raøng buoäc khi cho vay: Beân nhaän taøi trôï thöôøng phuï thuoäc vieäc thueâ chuyeân gia tö vaán cuûa nöôùc taøi trôï. Nöôùc nhaän taøi trôï phaûi mua maùy moùc, haøng hoùa, dòch vuï cuûa nöôùc taøi trôï vaø thoâng qua caùc ñieàu kieän raøng buoäc naøy, caùc nöôùc taøi trôï môû roäng ñöôïc thò tröôøng, thò phaàn cung caáp haøng hoùa, kyõ thuaät vaø dòch vuï cuûa nöôùc mình ôû caùc nöôùc tieáp nhaän ODA vaø caû caùc muïc tieâu phi kinh teá (chính trò vaø söï aûnh höôûng). b. ODA ña phöông: Laø nguoàn vieän trôï cuûa moät toå chöùc quoác teá (IMF, WB, ADB...) hoaëc cuûa Chính phuû moät nöôùc naøo ñoù daønh cho Chính phuû nöôùc khaùc 10 - WB: Hieän coù 180 nöôùc thaønh vieân vôùi chöùc naêng chính laø cung caáp voán vay, vieän trôï kyõ thuaät vaø tö vaán chính saùch giuùp caùc nöôùc thaønh vieân ñang phaùt trieån xoùa ñoùi giaûm ngheøo, naâng cao möùc soáng baèng caùch thuùc ñaåy taêng tröôûng beàn vöõng vaø ñaàu tö vaøo con ngöôøi. - IMF: Ñöôïc thaønh laäp naêm 1944 theo Hieäp öôùc Bretton Woods, hieän coù 181 nöôùc thaønh vieân. Muïc ñích cuûa IMF laø taêng cöôøng hôïp taùc tieàn teä quoác teá vaø taêng tröôûng caân baèng veà maäu dòch quoác teá, giuùp ñôõ caùc nöôùc ñang bò maát caân baèng trong caùn caân thanh toaùn quoác teá. Ñeå thöïc hieän muïc ñích ñoù, IMF seõ cung caáp vieäc tö vaán chính saùch, hoã trôï taøi chính, vieän trôï kyõ thuaät... - ADB: Goàm 56 nöôùc thaønh vieân, trong ñoù coù 40 quoác gia thuoäc khu vöïc Chaâu AÙ vaø 16 quoác gia ngoaøi khu vöïc. Muïc ñích chính cuûa ADB laø cung caáp voán vaø vieän trôï kyõ thuaät cho caùc quoác gia thaønh vieân ñang phaùt trieån nhaèm thuùc ñaåy ñaàu tö vaø ñaåy maïnh taêng tröôûng kinh teá trong khu vöïc. - Caùc toå chöùc thuoäc heä thoáng LHQ: Thöôøng laø vieän trôï nhaân ñaïo nhaèm naâng cao phuùc lôïi xaõ hoäi cuûa ngöôøi daân ôû caùc nöôùc ñang vaø keùm phaùt trieån. - EU (Coäng ñoàng chaâu AÂu): Bao goàm caùc nöôùc thaønh vieân trong Coäng ñoàng Chaâu AÂu (25 quoác gia). Muïc ñích taøi trôï cuûa EU laø taêng cöôøng hôïp taùc, tìm kieám thò tröôøng cho caùc saûn phaåm coù tính kyõ thuaät cao, taêng thò phaàn haøng hoùa dòch vuï baèng caùch thoâng qua hoã trôï kyõ thuaät vaø ñaàu tö caùc döï aùn veà moâi tröôøng coù qui moâ nhoû. Nhìn chung, nguoàn ODA ña phöông thöôøng chieám khoaûng 20% trong toång soá ODA treân theá giôùi vaø ñöôïc hình thaønh töø söï ñoùng goùp cuûa caùc nöôùc thaønh vieân. Chính vì lyù do ñoù, ñieàu kieän taøi trôï thöôøng coù lôïi cho caùc nöôùc ñoùng goùp nhaát laø caùc nöôùc coù tyû leä möùc ñoùng goùp cao. Haàu nhö caùc Nhaø taøi trôï ñeàu döïa vaøo soá tieàn maø mình ñoùng goùp trong quyõ ña phöông ñeå gaây aùp löïc buoäc beân nhaän 11 1.1.4.3. Phaân loaïi ODA theo muïc tieâu söû duïng a. Hoã trôï caùn caân thanh toaùn: Goàm caùc khoaûn ODA cung caáp ñeå hoã trôï ngaân saùch Chính phuû, thöôøng ñöôïc thöïc hieän thoâng qua caùc daïng: - Hoã trôï nhaäp khaåu döôùi hình thöùc nhaän vieän trôï haøng hoùa: Chính phuû nöôùc nhaän ODA tieáp nhaän moät löôïng haøng hoùa coù giaù trò töông ñöông vôùi caùc khoaûn cam keát, sau ñoù baùn haøng hoùa ôû thò tröôøng noäi ñòa ñeå thu noäi teä; - Chuyeån giao tröïc tieáp cho nöôùc nhaän ODA: Loaïi hình naøy raát ít; b. Tín duïng thöông nghieäp: Töông töï nhö loaïi vieän trôï haøng hoùa nhöng keøm theo ñieàu kieän raøng buoäc trong vay möôïn. c. Vieän trôï phi döï aùn: Nöôùc vieän trôï vaø nöôùc nhaän vieän trôï kyù keát hieäp ñònh cho muïc ñích toång quaùt maø khoâng caàn xaùc ñònh chính xaùc khoaûn vieän trôï seõ söû duïng cho döï aùn naøo. d. Taøi trôï theo chöông trình, döï aùn: Thöôøng chieám tyû troïng lôùn trong toång voán ODA. Ñieàu kieän ñeå nhaän taøi trôï laø phaûi coù döï aùn cuï theå, chi tieát vaø caùc haïng muïc seõ söû duïng ODA. Taøi trôï cô baûn thöôøng duøng cho caùc döï aùn xaây döïng ñöôøng giao thoâng, caàu, coáng, heä thoáng ñeâ soâng, bieån, caùc döï aùn baûo veä moâi tröôøng, xaây döïng nhaø maùy cung caáp nöôùc saïch, beänh vieän, tröôøng hoïc... Noùi chung ñeå xaây döïng cô sôû haï taàng kyõ thuaät vaø xaõ hoäi. 1.2. VAI TROØ VAØ YÙ NGHÓA CUÛA NGUOÀN VOÁN ODA 1.2.1. Ñoái vôùi Beân tieáp nhaän voán a. Ñaåy nhanh quaù trình CNH vaø HÑH cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån: Ñeå ruùt ngaén giai ñoaïn phaùt trieån kinh teá, khaéc phuïc tình traïng laïc haäu, taän duïng toái ña lôïi theá cuûa nöôùc ñi sau caàn phaûi coù moät nguoàn voán lôùn, trong khi ñoù ôû giai ñoaïn ñaàu cuûa thôøi kyø CNH vaø HÑH, taát caû caùc nöôùc chaäm vaø ñang phaùt trieån 12 FDI vaø thuùc ñaåy ñaàu tö trong nöôùc phaùt trieån. b. Taïo theâm nguoàn löïc chuû ñoäng ñaàu tö cho söï phaùt trieån cô sôû haï taàng kinh teá-kyõ thuaät-xaõ hoäi: Haàu heát caùc nöôùc ñang phaùt trieån hieän nay, sau khi giaønh ñöôïc ñoäc laäp sau chieán tranh ñeàu ôû trong tình traïng ngheøo, laïc haäu. Ñeå phaùt trieån cô sôû haï taàng kinh teá-kyõ thuaät-xaõ hoäi, ñaûm baûo tieàn ñeà vaät chaát ban ñaàu cho söï phaùt trieån kinh teá ñoøi hoûi phaûi coù nhieàu voán, song caùc nguoàn voán ñaàu tö voâ cuøng lôùn naøy laïi khoâng sinh lôïi tröïc tieáp ngay töùc thì maø noù chæ taïo tieàn ñeà cho caùc ngaønh khaùc phaùt trieån. Vì theá, caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñeàu taän duïng nguoàn voán öu ñaõi ODA cho ñaàu tö phaùt trieån kinh teá-kyõ thuaät-xaõ hoäi. c. Tieáp thu nhöõng thaønh töïu khoa hoïc kyõ thuaät-coâng ngheä hieän ñaïi: ODA döôùi daïng vieän trôï khoâng hoaøn laïi giuùp cho caùc nöôùc nhaän vieän trôï tieáp thu ñöôïc nhöõng thaønh töïu khoa hoïc kyõ thuaät, coâng ngheä hieän ñaïi cuûa caùc nöôùc phaùt trieån; coù cô hoäi ñeå nhaäp khaåu maùy moùc hieän ñaïi vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc caàn thieát cho quaù trình CNH, HÑH ñaát nöôùc. d. Hoaøn thieän cô caáu kinh teá: Ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, khoù khaên kinh teá laø vaán ñeà khoâng theå traùnh khoûi, trong ñoù, nôï nöôùc ngoaøi vaø thaâm thuït caùn 13 theå cheá chính saùch vaø ñieàu chænh chính saùch cô caáu kinh teá cho phuø hôïp. e. Hoã trôï thöïc hieän chieán löôïc veà maët xaõ hoäi: Xeùt veà maët toång theå, ODA cuõng laø coâng cuï quan troïng hoã trôï caùc nöôùc ñang phaùt trieån thöïc hieän chieán löôïc xoùa ñoùi giaûm ngheøo, goùp phaàn xaây döïng cô sôû haï taàng giao thoâng noâng thoân, ñieän khí hoùa noâng thoân, thuûy lôïi, chænh trang ñoâ thò, giaûi quyeát caùc vaán naïn veà oâ nhieãm moâi tröôøng, baûo veä söùc khoeû cho phuï nöõ vaø treû em... laø nhöõng chöông trình, döï aùn mang laïi yù nghóa phaùt trieån xaõ hoäi moät caùch saâu saéc. f. Taêng khaû naêng thu huùt voán FDI vaø taïo ñieàu kieän ñeå môû roäng ñaàu tö phaùt trieån trong nöôùc: Ñeå thu huùt voán ñaàu tö, moãi quoác gia phaûi ñaûm baûo cho mình moät moâi tröôøng ñaàu tö thuaän lôïi veà cô sôû haï taàng kinh teá-xaõ hoäi, heä thoáng chính saùch luaät phaùp (nhaát laø Luaät Ñaàu tö)... ñaûm baûo ñaàu tö coù lôïi vôùi chi phí thaáp vaø hieäu quaû ñaàu tö cao. Muoán thöïc hieän ñöôïc vaán ñeà naøy, Chính phuû vaø Nhaø nöôùc phaûi taäp trung vaøo vieäc naâng caáp, caûi thieän vaø xaây döïng cô sôû haï taàng, heä thoáng taøi chính, nghieân cöùu môùi vaø boå sung hoaøn thieän heä thoáng luaät phaùp... Chæ coù nhö theá môùi taêng ñöôïc söùc huùt ñoái vôùi doøng voán FDI, thuùc ñaåy ñaàu tö trong nöôùc phaùt trieån vaø ñaït ñöôïc söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa neàn kinh teá vaø oån ñònh xaõ hoäi. 1.2.2. Ñoái vôùi Beân taøi trôï voán - Taøi trôï ODA taïo ñieàu kieän cho caùc Coâng ty cuûa Beân cung caáp hoaït ñoäng thuaän lôïi hôn taïi caùc nöôùc tieáp nhaän ODA moät caùch giaùn tieáp. Caùc coâng ty naøy nhaän ñöôïc söï öu ñaõi cuûa nöôùc tieáp nhaän trong coâng vieäc kinh doanh, cuï theå nhö: giaønh ñöôïc quyeàn öu tieân trong caùc cuoäc ñaáu thaàu, baùn saûn phaåm, coù moâi tröôøng haï taàng toát thoâng qua taøi trôï ODA ñeå naâng cao hieäu quaû nguoàn voán FDI cuûa mình vaøo nöôùc tieáp nhaän ODA... laøm cho caùc saûn phaåm cuûa hoï taêng theâm tính caïnh tranh so vôùi caùc saûn phaåm cuøng loaïi coù xuaát xöù töø caùc nöôùc khaùc; - Cuøng vôùi söï gia taêng voán ODA, caùc döï aùn ñaàu tö cuûa nhöõng Coâng ty nöôùc vieän trôï cuõng taêng theo vôùi nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi, ñoàng thôøi keùo theo 14 - Ñoái vôùi quoác gia hoã trôï döï aùn, khi chaáp nhaän cung caáp ODA coù nghóa laø moät ñoäng taùc coäng phí töø ngaân saùch nöôùc hoï ñaõ ñöôïc hình thaønh, tieáp theo laø nhaø thaàu cuûa quoác gia naøy cuõng truùng thaàu ñeå hoï tröïc tieáp thöïc hieän döï aùn theo noäi dung ñieàu öôùc hoã trôï nguoàn voán ODA maø Chính phuû hai nöôùc ñaõ chaáp thuaän vaø kyù keát. Trong tröôøng hôïp vieän trôï khoâng hoaøn laïi, khi chuyeân gia hay nhaø thaàu nöôùc ngoaøi vaøo laøm vieäc taïi nöôùc tieáp nhaän hoï seõ ñöôïc mieãn thueá thu nhaäp, thueá lôïi töùc taïi nöôùc tieáp nhaän ODA; - Ngoaøi nhöõng nguoàn lôïi veà kinh teá, nöôùc vieän trôï coøn coù theå ñaït ñöôïc nhöõng muïc ñích veà chính trò, naâng taàm aûnh höôûng cuûa hoï veà maët kinh teá, vaên hoùa ñoái vôùi nöôùc nhaän vieän trôï. 1.3. TÌNH HÌNH VAØ XU HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN NGUOÀN VOÁN ODA TREÂN THEÁ GIÔÙI HIEÄN NAY 1.3.1. Tình hình nguoàn voán ODA treân theá giôùi Nguoàn ODA song phöông ñöôïc phaân boå roäng khaép treân theá giôùi do caùc Nhaø taøi trôï moät maët phaûi thöïc hieän nghóa vuï quoác teá (theo quy ñònh cuûa Toå chöùc Lieân hieäp quoác), maët khaùc, caùc Nhaø taøi trôï cuõng muoán naâng cao vò theá cuûa mình vaø vöôn roäng taàm aûnh höôûng ra caùc khu vöïc khaùc treân theá giôùi. ÔÛ ñaây hoï khoâng chæ muoán tìm kieám nhöõng lôïi ích kinh teá maø coøn muoán taêng cöôøng aûnh höôûng veà chính trò ñoái vôùi moät phaïm vi, moät khu vöïc naøo ñoù treân theá giôùi döïa vaøo vieäc cung caáp vieän trôï cho khu vöïc hay phaïm vi aáy. Hôn theá nöõa, traät töï an ninh chính trò maø caùc Nhaø taøi trôï chuû tröông thieát laäp taïi nöôùc nhaän vieän trôï laø döïa treân söï mong muoán thieát laäp moät neàn kinh teá phuï thuoäc vaøo neàn kinh teá cuûa nöôùc cung caáp vieän trôï. Treân cô sôû ñoù, hoï hy voïng coù theå caïnh tranh hieäu quaû ñoái vôùi caùc 15 Baûng 1-1: Nguoàn voán ODA töø caùc nöôùc taøi trôï thuoäc Uyû ban Hoã trôï Phaùt trieån (DAC) giai ñoaïn 1992-2003 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Tính theo giaù trò (tyû USD) 62,4 56,1 58,8 58,8 55,6 48,5 52,1 53,2 53,7 52,4 58,3 69,0 Tính theo % GNI 0.33 0,30 0,30 0,27 0,25 0,22 0,23 0,24 0,23 0,22 0,23 0,25 Nguoàn: Uyû ban Hoã trôï Phaùt trieån (DAC) cuûa OECD Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa Ngaân haøng theá giôùi, trong suoát giai ñoaïn 11 naêm, töø naêm 1992 ñeán 2003, nguoàn voán ODA töø caùc nhaø taøi trôï coù söï troài suït, taêng giaûm thaát thöôøng vaø cuï theå nhaát laø trong thaäp nieân 90, nguoàn voán ODA cuûa caùc nhaø taøi trôï suy giaûm lieân tuïc. Neáu taïi naêm 1992, nguoàn voán ODA laø 62,90 tyû USD thì ñeán naêm 1997 chæ coøn 48,50 tyû USD hay töø möùc 0,33% GNI xuoáng coøn 0,22% GNI cuûa caùc nöôùc taøi trôï thuoäc DAC. Maõi cho ñeán naêm 2003, möùc GNI cuõng chæ ñaït 0,25% (öùng vôùi nguoàn voán ODA laø 69,00 tyû USD) vaãn coøn moät khoaûng caùch raát xa so vôùi muïc tieâu 0,70% GNI cuûa Lieân hieäp Quoác. Maëc duø möùc GNI cuûa naêm 2003 vaãn coøn khoaûng caùch vôùi muïc tieâu GNI cuûa Lieân hieäp quoác nhöng taïi thôøi ñieåm keå töø thaùng 09 naêm 2002, Tuyeân boá Thieân nieân kyû ñaõ thieát laäp muïc tieâu thuùc ñaåy quan heä hôïp taùc vì söï phaùt trieån toaøn caàu ñaõ taïo ra böôùc ngoaëc lôùn trong söï gia taêng nguoàn voán ODA (naêm 2002 ñaït 58,30 tyû USD vaø naêm 2003 ñaït 69,00 tyû USD). Beân caïnh ñoù, cuoäc taán coâng vaøo toøa thaùp ñoâi ITC taïi New York vaø Hieäp ñònh thöông maïi song phöông Vieät- Myõ ñöôïc kyù keát ñaõ taïo neân söï thay ñoåi trong chính saùch cuûa Myõ thoâng qua vieäc gia taêng nguoàn voán vieän trôï cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong ñoù coù Vieät Nam. Baûng 1-2: Nguoàn voán ODA theo Nhaø taøi trôï giai ñoaïn 1990-2002 ÑVT: Tyû USD Chæ tieâu 1990 1995 2000 2001 2002 2003 16 Toång ODA 54,3 58,8 53,7 52,4 58,3 69,0 Vieän trôï ña phöông 15,8 18,3 17,6 17,3 17,5 19,2 Vieän trôï song phöông 38,5 40,5 36,1 25,1 40,8 49,8 - Vieän trôï khoâng hoaøn laïi 18,7 24,0 21,5 22,4 26,9 36,1 - Vay öu ñaõi 19,8 16,5 14,6 12,8 13,9 13,7 Nguoàn: Uyû ban Hoã trôï Phaùt trieån (DAC) cuûa OECD Theo döï kieán cuûa OECD, nguoàn voán ODA coù khaû naêng taêng gaáp ñoâi möùc hieän taïi vaøo thôøi ñieåm naêm 2012, keùo theo söï gia taêng möùc ODA/GNI cuûa caùc Nhaø taøi trôï. Theo cam keát cuûa caùc Nhaø taøi trôï, toång nguoàn voán ODA vaøo naêm 2006 coù theå ñaït khoaûng 75,00 tyû USD, tyû leä ODA/GNI ñaït 0,29%; naêm 2012 coù theå ñaït khoaûng 110,00 tyû USD vaø tyû leä ODA/GNI cuõng taêng leân khoaûng 0,34%. Ñoái vôùi khu vöïc Chaâu AÙ, Nhaät Baûn laø quoác gia cung caáp nguoàn voán ODA nhieàu nhaát, Trung Quoác vaø caùc nöôùc trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ laø nhöõng nöôùc tieáp nhaän ODA nhieàu nhaát. Treân theá giôùi Myõ laø moät trong nhöõng nöôùc taøi trôï lôùn nhaát nhöng Myõ khoâng maáy quan taâm ñeán khu vöïc naøy do vieäc phaân boå nguoàn voán ODA cuûa Myõ coù lieân quan ñeán yeáu toá chính trò maø Vieät Nam laø moät ví duï ñieån hình. Chuùng ta naèm ngoaøi danh saùch caùc nöôùc nhaän vieän trôï cuûa Myõ trong moät thôøi gian khaù daøi keå töø sau khi keát thuùc chieán tranh Vieät Nam (keå töø ngaøy 30/04/1975). Trong thôøi gian aáy, Myõ vieän trôï cho chuû yeáu Thailand vaø Phillipine. Ñoái vôùi khu vöïc Chaâu Phi, caùc nöôùc nhö Cameroon, Tanzanya... ñaây laø khu vöïc taäp trung haàu heát caùc nöôùc ngheøo nhaát treân theá giôùi neân nguoàn vieän trôï ñi vaøo caùc nöôùc naøy chuû yeáu laø vieän trôï khoâng hoaøn laïi vaø nguoàn vieän trôï thöôøng chieám tyû leä cao so vôùi caùc khu vöïc khaùc. Tuy nhieân, nguoàn vieän trôï daønh cho caùc nöôùc naøy laïi khoâng maáy hieäu quaû, toång chi phí ñaàu tö vaøo khu vöïc naøy raát cao, thaáp nhaát cuõng chieám 20% GDP cuûa caùc nöôùc naøy nhöng maëc duø coù vieän trôï nhöng möùc taêng tröôûng cuûa caùc nöôùc naøy chæ ñaït khoaûng 1% ñeán 3%). Baûng 1-3: Phaân boå ODA theo vuøng cuûa 10 Nhaø taøi trôï lôùn (naêm 2000) ÑVT: % Stt Vuøng Nhaät Myõ Ñöùc Phaùp Haø Lan Anh YÙ Thuïy Ñieån Cana da Ñan Maïch 1 Chaâu AÙ 41,2 5,5 22,9 7,3 5,0 10,2 8,7 10,2 18,8 11,9 17 2 Nam AÙ 20,0 6,8 11,7 2,4 16,3 22,6 1,5 1,5 15,6 15,3 3 Trung Ñoâng 4,8 26,4 7,5 2,1 6,0 3,5 2,6 5,5 2,6 0,9 4 Nam Myõ 5,6 5,3 7,5 3,3 11,3 3,2 3,2 5,9 8,4 2,5 5 Baéc vaø Trung Myõ 5,0 15,1 5,0 1,9 13,9 5,8 7,9 8,3 10,2 5,9 6 Nam Sahara Chaâu Phi 11,6 21,6 25,4 53,4 38,3 45,9 39,9 29,0 34,5 43,3 7 Baéc Sahara Chaâu Phi 2,5 12,0 8,3 15,7 1,8 1,2 30,2 30,2 7,7 8,0 8 Chaâu AÂu 8 2,6 11,4 0,8 7,2 6,3 6,0 9,4 1,6 0,3 9 Chaâu Ñaïi Döông 1,3 4,7 0,3 13,1 0,2 1,3 0,0 0,0 0,4 11,9 Coäng 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Nguoàn: Sôû Keá hoaïch vaø Ñaàu tö Tp. HCM Vôùi moät nguoàn voán ñaàu tö quaù lôùn nhöng hieäu quaû mang laïi thaáp ñaõ laøm naûn loøng caùc Nhaø taøi trôï vaø hoï muoán tìm kieám moät khu vöïc khaùc coù tính haáp daãn hôn vaø Chaâu AÙ laø khu vöïc hoï thaáy laø coù theå ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñoù do toác ñoä phaùt trieån cuûa GDP ngaøy caøng taêng, ñieàu kieän veà moâi tröôøng kinh teá-chính trò oån ñònh... Chính vì lyù do ñoù maø nguoàn voán ODA ñaõ chuyeån sang khu vöïc naøy. Beân caïnh dieãn bieán cuûa nguoàn voán ODA song phöông, nguoàn voán ODA ña phöông chieám tyû leä khieâm toán hôn nhöng mang laïi cho caùc nöôùc tieáp nhaän nhöõng nguoàn lôïi to lôùn hôn do muïc ñích taøi trôï chính cuûa caùc Toå chöùc TCQT laø nhaân ñaïo, giuùp ñôõ caùc nöôùc chaäm phaùt trieån laø chuû yeáu. Qua nghieân cöùu tình hình nguoàn voán ODA treân theá giôùi Chính phuû Vieät Nam caàn thaáy roõ nhöõng vaán ñeà sau: - Thöù nhaát: Hieän nguoàn voán ODA hieän ñang taäp trung chuû yeáu ôû khu vöïc Chaâu AÙ. Vì vaäy Chính phuû Vieät Nam caàn coù nhöõng ñònh höôùng vaø chính saùch ñeå coù theå thu huùt ñöôïc nguoàn voán ODA song phöông vaø nguoàn voán ODA ña phöông. - Thöù hai: Ñoái vôùi nguoàn voán ODA song phöông daønh cho khu vöïc Chaâu AÙ, Nhaät Baûn laø nöôùc cung caáp nguoàn voán ODA lôùn nhaát. Beân caïnh ñoù, Nhaät Baûn hieän ñang laø nöôùc cung caáp ODA nhieàu nhaát cho Vieät Nam. Vì vaäy, Chính phuû Vieät Nam caàn coù chính saùch ñoái vôùi Nhaø taøi trôï naøy ñeå laøm sao coù theå thu huùt ñöôïc nguoàn voán naøy. 18 - Thöù ba: Ñoái vôùi caùc chöông trình, döï aùn veà phaùt trieån giaùo duïc, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, ñieän khí hoùa noâng thoân... noùi chung laø nhöõng chöông trình naèm trong muïc tieâu cuûa nguoàn voán ODA ña phöông. Treân cô sôû ñoù, Chính phuû Vieät Nam caàn coù chính saùch thích hôïp ñeå thu huùt nguoàn voán naøy. 1.3.2. Xu höôùng phaùt trieån nguoàn voán ODA treân theá giôùi Tyû troïng ODA song phöông coù xu höôùng taêng leân, ODA ña phöông coù xu höôùng giaûm xuoáng. Döï kieán ODA song phöông taêng töø 69% leân 75% vaø ODA ña phöông giaûm töø 31% xuoáng coøn 25%. Keát quaû treân laø heä quaû cuûa quaù trình ñoái thoaïi tröïc tieáp giöõa caùc quoác gia, caùc nöôùc coù quan heä vôùi nhau khoâng coøn phaûi thoâng qua caùc toå chöùc quoác teá nöõa. Möùc ñoä caïnh tranh ñeå thu huùt nguoàn voán ODA giöõa caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ taêng leân gay gaét, nöôùc naøo cuõng ñöa ra nhöõng chieán löôïc thu huùt caùc nguoàn voán beân ngoaøi. Tuy nhieân, nguoàn voán ODA tyû leä nghòch vôùi toác ñoä phaùt trieån kinh teá, nhöõng nöôùc coù toác ñoä phaùt trieån kinh teá khaù seõ bò caét giaûm vieän trôï khoâng hoaøn laïi vaø thay vaøo ñoù laø caùc khoaûn voán FDI. Trieån voïng gia taêng ODA ít laïc quan, maëc duø Ñaïi hoäi ñoàng LHQ ñaõ kieán nghò gia taêng möùc ñoùng goùp cuûa caùc nöôùc phaùt trieån daønh cho caùc nöôùc ñang vaø keùm phaùt trieån. Muïc tieâu cuûa möùc ñoùng goùp cuûa caùc nöôùc phaùt trieån laø 0,70%/GDP cho vieän trôï ñöôïc Ñaïi hoäi ñoàng LHQ thoâng qua vaøo naêm 1970 nhöng khaû naêng naøy khoù trôû thaønh hieän thöïc. Bình quaân vieän trôï cuûa caùc nöôùc phaùt trieån trong nhöõng thaäp nieân 70 vaø 80 chæ chieám khoaûng 0,33%/GDP thì ñeán thaäp kyû 90, tyû troïng treân chæ coøn khoaûng 0,25%/GDP. Vôùi xu höôùng taêng leân veà tyû troïng cuûa nguoàn voán ODA song phöông vaø giaûm xuoáng cuûa nguoàn voán ODA ña phöông, chuùng ta caàn coù nhöõng bieän phaùp, chính saùch, chöông trình thích hôïp ñeå taäp trung thu huùt nguoàn voán ODA ña phöông vaø cuï theå laø thoâng qua quaù trình ñoái thoaïi tröïc tieáp giöõa Chính phuû Vieät Nam vaø Nhaø taøi trôï maø quan troïng laø phaûi coù chöông trình, döï aùn haøi hoøa giöõa chính saùch cuûa Vieät Nam vaø Nhaø taøi trôï. 19 1.4. NGHIEÂN CÖÙU KINH NGHIEÄM VEÀ THU HUÙT, QUAÛN LYÙ VAØ SÖÛ DUÏNG ODA CUÛA CAÙC NÖÔÙC 1.4.1. Nhöõng kinh nghieäm thaønh coâng cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ trong vieäc thu huùt, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA Caùc nöôùc trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ ñaõ vaø ñang ñöôïc coäng ñoàng theá giôùi ñaùnh giaù cao trong vieäc söû duïng nguoàn voán ODA ñeå phaùt trieån neàn kinh teá-xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc. Thöïc teá ñaõ cho thaáy caùc nöôùc naøy ñaõ tieán haønh phaân boå ODA nhaän ñöôïc vaøo caùc lónh vöïc coù theå phaùt huy cao nhaát taùc duïng cuûa noù trong khoaûng thôøi gian ngaén nhaát vaø caùc lónh vöïc ñöôïc caùc nöôùc thuoäc khu vöïc naøy quan taâm, chuù yù ñaàu tö nhaát thuoäc veà noâng nghieäp, y teá, giaùo duïc, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, giao thoâng vaän taûi, baûo veä moâi tröôøng vaø heä thoáng vieãn thoâng. 1.4.1.1. Kinh nghieäm thu huùt Caùc khoaûn ODA vay ñöôïc daønh cho lónh vöïc noâng nghieäp chieám moät tyû troïng ñaùng keå. Nguoàn voán ODA cho lónh vöïc naøy ñöôïc söû duïng nhaèm muïc ñích giöõ vöõng söï oån ñònh veà an toaøn löông thöïc, thöïc phaåm cho nhu caàu tieâu duøng trong nöôùc vaø ñaëc bieät chuù yù taêng cöôøng cho chaên nuoâi gia suùc-gia caàm. Töø vieäc xaùc ñònh ñuùng laõnh vöïc öu tieân ñaàu tö baèng nguoàn voán ODA maø Ñaøi Loan (nay ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng “con roàng cuûa Chaâu AÙ”) ñaõ daønh hôn 1/2 nguoàn voán vay töø nöôùc ngoaøi ñeå phaùt trieån lónh vöïc noâng nghieäp (khoaûng hôn 130 trieäu USD) vaøo naêm 1951; Nöôùc thöù hai laø Indonesia ñaõ söû duïng nguoàn voán ODA trong keá hoaïch vieän trôï hôïp taùc kyõ thuaät cuûa Nhaät Baûn taøi trôï töø naêm 1991 ñeán 1996 vaø ñaõ phaùt trieån thaønh coâng trang traïi chaên nuoâi vaø caùc laøng troàng troït noâng nghieäp ôû vuøng Ñoâng Nam Slawesh. Vôùi Thaùi Lan: Tröôùc khi tieán haønh xin vieän trôï, Chính phuû Thaùi Lan luoân chuaån bò toát cho mình döï aùn ñeå xin vieän trôï, cuï theå laø xem xeùt tröôùc caùc vaán ñeà: (1) Tính caáp thieát cuûa döï aùn; (2) Vieäc thöïc hieän döï aùn döïa treân nguoàn voán trong nöôùc hay vay töø nöôùc ngoaøi; (3) Xaùc ñònh roõ möùc voán caàn vay vaø nguoàn voán 20 Ngoaøi ra, khi Chính phuû chöa pheâ duyeät, caùc chuû döï aùn khoâng ñöôïc pheùp tieáp xuùc vôùi caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi ñeå nhaèm traùnh nhöõng cuoäc vaän ñoäng ngaàm khoâng khaùch quan. Beân caïnh ñoù, Chính phuû Thaùi Lan luoân choïn nhöõng laõnh vöïc öu tieân coù cô caáu hôïp lyù, cuï theå: (1) Nguoàn vieän trôï khoâng hoaøn laïi seõ ñöôïc öu tieân söû duïng vaøo caùc lónh vöïc haï taàng xaõ hoäi hoaëc nhöõng lónh vöïc coù taùc ñoäng lôùn ñeán ñaïi ña soá quaàn chuùng nhaân daân; (2) Nguoàn vieän trôï coù hoaøn laïi seõ söû duïng vaøo caùc lónh vöïc ñoøi hoûi phaûi coù nguoàn voán ñaàu tö lôùn, thôøi gian thu hoài voán daøi, khoâng coù tính haáp daãn ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. 1.4.1.2. Kinh nghieäm quaûn lyù Ñoái vôùi haïn möùc vay vaø traû nôï haøng naêm, Chính phuû Thaùi Lan ñaõ xaùc ñònh moïi khoaûn vay khoâng ñöôïc tính laø nguoàn thu ngaân saùch, nhöng caùc khoaûn traû nôï phaûi tính vaøo caùc khoaûn chi ñeå caân ñoái ngaân saùch quoác gia haøng naêm. Chính phuû Thaùi Lan thöôøng khoáng cheá: (1) Möùc vay nôï khoâng ñöôïc vöôït quaù 10% thu ngaân saùch vaø (2) Möùc traû nôï baèng 9% kim ngaïch xuaát khaåu hoaëc 20% chi ngaân saùch. 1.4.1.3. Kinh nghieäm söû duïng coù hieäu quaû nguoàn voán ODA Lónh vöïc giaùo duïc ñaøo taïo luoân ñöôïc caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ quan taâm vaø coi ñaây laø phöông tieän ñeå thuùc ñaåy söï phaùt trieån neàn kinh teá-xaõ hoäi trong töông lai. Nhôø coù höôùng ñaàu tö ñuùng maø töø naêm 1988 ñeán 1993, Philippine ñaõ söû duïng nguoàn voán ODA cuûa Nhaät Baûn ñeå xaây döïng thaønh coâng khoaûng 380 tröôøng hoïc; cuõng trong thôøi gian naøy, Malaysia duøng nguoàn voán ODA ñeå mua saém caùc trang thieát bò hieän ñaïi ñeå trang bò cho caùc tröôøng daïy ngoaïi ngöõ, ñieàu naøy ñaõ giuùp Malaysia naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo vaø cô sôû vaät chaát phuïc vuï cho ñaøo taïo. 21 Ñoái vôùi Thaùi Lan: Chính phuû Thaùi Lan luoân quy ñònh roõ nguyeân taéc trong söû duïng nguoàn voán ODA, cuï theå: (1) Moãi döï aùn baét buoäc phaûi coù khoaûn chi veà tö vaán (chieám khoaûng 4% ñeán 5% trò giaù cuûa döï aùn) vaø vieäc thueâ tö vaán thì phía tö vaán phaûi laø nhöõng coâng ty tö vaán coù trình ñoä, naêng löïc thöïc söï veà thieát laäp caùc luaän chöùng veà kinh teá-kyõ thuaät, phaûi thieát keá chi tieát thöïc hieän döï aùn, mua saém caùc trang thieát bò coù tính naêng kyõ thuaät hieän ñaïi vôùi giaù caû hôïp lyù... Chính nhöõng chính saùch treân ñaõ giuùp Thaùi Lan luoân traû nôï ñuùng haïn, thu huùt ñöôïc nhieàu nguoàn vay vaø phuø hôïp vôùi nhu caàu phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi. 1.4.2. Nhöõng baøi hoïc thaát baïi Vieäc tieáp nhaän vaø söû duïng nguoàn voán ODA ñeàu coù tính hai maët: neáu söû duïng coù hieäu quaû, nguoàn voán naøy seõ giuùp nöôùc tieáp nhaän giaûi quyeát ñöôïc nhöõng vaán ñeà veà maët kinh teá-xaõ hoäi caàn thieát vaø ñoàng thôøi giuùp neàn kinh teá-xaõ hoäi phaùt trieån. Tuy nhieân, söû duïng khoâng coù hieäu quaû hoaëc khoâng ñuùng muïc ñích thì noù khoâng nhöõng khoâng thuùc ñaåy ñöôïc neàn kinh teá-xaõ hoäi taêng tröôûng vaø phaùt trieån maø coøn taïo ra gaùnh naëng veà nôï nöôùc ngoaøi cho caùc nöôùc tieáp nhaän. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän cuï theå ôû nhöõng nöôùc thuoäc khu vöïc Chaâu Myõ La tinh vaø Chaâu Phi: - Baøi hoïc kinh nghieäm thöù nhaát: Ñoái vôùi Chaâu Myõ La tinh, coù nhöõng nöôùc söû duïng nguoàn voán ODA vaøo muïc ñích phi saûn xuaát, chuû yeáu duøng ñeå nhaäp khaåu haøng tieâu duøng. Beân caïnh ñoù, naïn tham nhuõng, hoái loä trong caùc quan chöùc Chính phuû cuûa caùc nöôùc naøy ñaõ khieán cho neàn kinh teá khoâng ñöôïc caûi thieän maø coøn rôi vaøo tình traïng bi ñaùt hôn tröôùc. Moät soá nöôùc coøn xem nheï hoaëc boû qua nguyeân taéc ñaáu thaàu caïnh tranh ñaõ daãn ñeán vieäc mua maùy moùc thieát bò cao hôn raát nhieàu so vôùi giaù thò tröôøng. - Baøi hoïc kinh nghieäm thöù hai laø: Veà cô caáu ñaàu tö baát hôïp lyù: Ñieàu naøy ñöôïc bieåu hieän cuï theå ôû Brazil vaøo nhöõng naêm thuoäc thaäp nieân 90 cuûa theá kyû 20 khi nöôùc naøy tieán haønh xaây caùc coâng trình haï taàng vôùi löôïng voán ñaàu tö raát lôùn (chieám ñeán khoaûng ¾ löôïng voán cho ñaàu tö phaùt trieån), cuï theå: (1) Xaây döïng nhieàu nhaø maùy thuûy ñieän hieän ñaïi vôùi soá voán ñaàu tö cho 01 nhaø maùy ñaõ cao gaáp 10 laàn soá voán ñaàu tö vaøo thuûy lôïi ôû vuøng Ñoâng Baéc; vaø (2) Xaây döïng toå hôïp 22 coâng-noâng nghieäp gang theùp ôû vuøng Ñoâng Baéc vôùi toång voán ñaàu tö quaù lôùn laø 62 tyû USD... Chính ñieàu naøy ñaõ laøm cho Brazil trôû thaønh con nôï lôùn nhaát theá giôùi vôùi toång nôï laø 108 tyû USD vaøo naêm 1986. - Baøi hoïc kinh nghieäm thöù ba: Nhö chuùng ta ñaõ bieát, Chaâu Phi laø khu vöïc ngheøo nhaát theá giôùi. Ñeå giuùp cho caùc nöôùc trong khu vöïc naøy thoaùt khoûi tình caûnh ñoùi ngheøo, caùc toå chöùc Chính phuû vaø Phi Chính phuû ñaõ tieán haønh vieän trôï raát lôùn cho khu vöïc naøy. Tuy nhieân, thay vì ñaàu tö vaøo lónh vöïc noâng nghieäp (lónh vöïc chính ñeå thuùc ñaåy neàn kinh teá phaùt trieån vaø giaûi quyeát ñöôïc naïn ñoùi cuûa nhöõng nöôùc naøy), thì Chính phuû caùc nöôùc laïi taäp trung vaøo vieäc phaùt trieån thaønh thò vaø xaây döïng caùc bieät thöï lôùn. Ñaây chính laø nguyeân nhaân ñeå ñöa caùc nöôùc naøy ngaøy caøng laâm vaøo tình traïng ñoùi ngheøo hôn do vieäc ñaàu tö khoâng ñuùng muïc ñích. Töø nhöõng kinh nghieäm thaønh coâng vaø nhöõng baøi hoïc thaát baïi cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi, Thaønh phoá Hoà Chí Minh noùi rieâng vaø Vieät Nam noùi chung nhìn nhaän vaø thaáy roõ nhöõng vaán ñeà sau: - Baøi hoïc 1: Nhaän thöùc roõ veà vai troø vaø baûn chaát nguoàn voán ODA khoâng phaûi laø nguoàn voán cho khoâng vaø ñoù laø moät khoaûn vay nöôùc ngoaøi (ngay caû ñoái vôùi nhöõng khoaûn vieän trôï khoâng hoaøn laïi) ñeå coù chính saùch vaø muïc tieâu ñuùng ñaén. - Baøi hoïc 2: Khi tieán haønh thu huùt nguoàn voán ODA caùc chöông trình döï aùn ODA phaûi ñöôïc xaây döïng döïa treân cô caáu vaø quy hoaïch hôïp lyù cuûa töøng ngaønh, töøng vuøng ñaûm baûo vieäc thöïc hieän caùc chöông trình, döï aùn naøy laø ñuùng höôùng ñaûm baûo nguoàn voán ODA ñöôïc söû duïng coù hieäu quaû. - Baøi hoïc 3: Khi thöïc hieän döï aùn phaûi ñaûm baûo döï aùn luoân ñöôïc thöïc hieän ñuùng tieán ñoä ñeå khoâng laøm aûnh höôûng ñeán vaán ñeà giaûi ngaân cuûa caùc Nhaø taøi trôï cuõng nhö ñaûm baûo vaán ñeà traû nôï vay ñuùng haïn vaø ñaày ñuû cho Nhaø taøi trôï. 1.5. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG I: Noäi dung chuû yeáu cuûa Chöông 1 nghieân cöùu caùc vaán ñeà sau: - Nguoàn goác cuûa ODA vaø thöïc chaát cuûa noù; - Caùc loaïi nguoàn voán ODA vaø caùch phaân loaïi chuùng; - Vai troø vaø yù nghóa cuûa nguoàn voán ODA ñoái vôùi caû Beân tieáp nhaän vaø Beân taøi trôï; - Tình hình vaø xu höôùng phaùt trieån cuûa nguoàn voán ODA treân theá giôùi hieän nay ñeå thoâng qua ñoù thaáy ñöôïc vieäc caàn laøm cuûa chuùng ta trong thôøi gian tôùi; 23 - Nghieân cöùu kinh nghieäm veà thu huùt, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi ñeå töø ñoù ruùt ra nhöõng baøi hoïc ki._.oái ña nguoàn voán vay öu ñaõi maø WB ñaõ coù tham gia nghieân cöùu vaø cam keát tröôùc ñaây, ñoàng thôøi caàn taäp trung xaùc ñònh vaø giôùi thieäu caùc WB nhöõng döï aùn môùi töø nhöõng chuû tröông 66 c. Vaän ñoäng nguoàn voán vay töø ADB: Ñaây laø moät toå chöùc taøi chính quoác teá mang tính khu vöïc, khaû naêng ñaàu tö cho caùc nöôùc ngheøo ñang phaùt trieån thuoäc thaønh vieân laø raát cao, chính saùch öu ñaõi vaø lónh vöïc quan taâm mang tính chuyeân saâu vaø taäp trung. Ñoái vôùi Vieät Nam noùi chung vaø Thaønh phoá noùi rieâng, lónh vöïc ñöôïc quan taâm nhieàu laø xaây döïng heä thoáng ñöôøng boä vaø cung caáp nöôùc saïch. Chính saùch gaàn ñaây cuûa ADB trong khuoân khoå taøi trôï coù tính ñeán vieäc giaûm öu ñaõi trong hoã trôï nguoàn taøi chính, ñaàu tö taäp trung vaøo vieäc taêng cöôøng hieäu quaû khai thaùc vaø quaûn lyù hieäu quaû caùc döï aùn ñaõ ñaàu tö. Vì vaäy, caàn boá trí caùc döï aùn thu huùt voán töø nguoàn taøi chính naøy ñeå hoaøn thieän heä thoáng caáp nöôùc cuûa Thaønh phoá vaø taêng cöôøng naêng löïc quaûn lyù maïng caáp nöôùc. d. Ñoái vôùi caùc nguoàn voán ODA song phöông khaùc: Caùc nguoàn ODA song phöông töø caùc quoác gia khaùc ñeàu coù ODA daønh cho Vieät Nam nhöng ôû möùc thaáp, haïn cheá veà soá löôïng voán tham gia trong caùc döï aùn lôùn vaø khung chính saùch taøi trôï cuõng khoâng roõ raøng, thöôøng laø theo caùc nhaø taøi trôï lôùn nhö WB, ADB, Nhaät Baûn... hoaëc theo töøng giai ñoaïn, möùc ñoä quan heä ngoaïi giao giöõa hai chính phuû. Do vaäy caàn boá trí caùc döï aùn ôû khu vöïc naøy cho caùc döï aùn nhoû-leû, caùc trôï giuùp nghieân cöùu laäp döï aùn, thoâng qua caùc nhaø taøi trôï lôùn keâu goïi ñoàng taøi trôï trong caû ñaàu tö laãn hôïp taùc kyõ thuaät nghieân cöùu quy hoaïch... Thöïc hieän toát nhöõng vaán ñeà treân seõ giuùp Thaønh phoá thu huùt ñöôïc nhöõng nguoàn voán taøi trôï theo ñuùng quy hoaïch chung cuûa giai ñoaïn phaùt trieån, ñoàng thôøi tìm ñuùng Nhaø taøi trôï cuõng nhö ñuùng lónh vöïc maø Thaønh phoá mong muoán ñöôïc nhaän taøi trôï. 3.2.1.2. Ñoái vôùi vieäc tieáp nhaän ODA Ñoái vôùi vieäc tieáp nhaän nguoàn voán ODA goàm 4 giaûi phaùp cuï theå, caùc giaûi phaùp naøy nhaèm ruùt ngaén thôøi gian tieáp nhaän, quy trình döï aùn phuø hôïp, coù keá 67 hoaïch veà voán ñoái öùng, lòch trình traû nôï vay vaø ñaûm baûo coù ñaày ñuû nhaân söï coù naêng löïc ñeå thöïc hieän döï aùn. a. Caàn coù thôøi gian vaø quy hoaïch hôïp lyù cho quaù trình tieáp nhaän nguoàn voán ODA: Ñeå vieäc tieáp nhaän nguoàn voán ODA nhanh choùng, thuaän lôïi, Thaønh phoá neân coù quy hoaïch, laäp baùo caùo nghieân cöùu, xem xeùt vaø phaân loaïi theo tính öu tieân cuûa töøng ngaønh, töøng döï aùn xuaát phaùt töø caùc quy hoaïch ngaønh, lieân ngaønh (quy hoaïch chung) treân cô sôû ñoù boá trí söû duïng nguoàn voán ODA, xaùc ñònh tyû leä, thôøi ñieåm thöïc hieän, khaû naêng cuõng nhö keá hoaïch traû nôï... caàn phaûi ñöôïc caân ñoái chung vaø tính toaùn kyõ löôõng trong moät quy hoaïch toång theå coù taàm nhìn chieán löôïc ñeå höôùng vieäc söû duïng nguoàn voán ODA vaøo nhöõng muïc tieâu kinh teá-xaõ hoäi quan troïng. Caàn thoáng nhaát thuû tuïc chuaån bò ñaàu tö giöõa Vieät Nam vaø Nhaø taøi trôï traùnh keùo daøi thôøi gian cho Chính phuû Vieät Nam noùi chung vaø cho Thaønh phoá (ñôn vò tieáp nhaän döï aùn) noùi rieâng trong quaù trình tieáp nhaän döï aùn. Chuyeân gia quoác teá chuaån bò döï aùn caàn tröïc tieáp thaûo luaän vôùi ñôn vò thöïc hieän döï aùn, neâu roõ traùch nhieäm phía Vieät Nam phaûi thöïc hieän. Cho pheùp coù ñoä linh hoaït nhaát ñònh ñeå coù theå ñieàu chænh moät soá noäi dung döï aùn trong quaù trình thöïc hieän cho phuø hôïp vôùi yeâu caàu thöïc teá (thöôøng xa vôùi thôøi ñieåm döï aùn ñöôïc hình thaønh). b. Quy trình cuûa caùc chöông trình, döï aùn ODA caàn ñöôïc chuaån bò moät caùch kyõ löôõng, cuï theå: Quy trình chuaån bò döï aùn caàn roõ raøng hôn vôùi söï höôùng daãn cuï theå treân cô sôû thoáng nhaát cuûa caû phía Vieät Nam vaø nhaø taøi trôï. Muïc tieâu döï aùn caàn phuø hôïp vôùi quy moâ taøi chính vaø thôøi gian thöïc hieän, vaên kieän döï aùn caàn roõ raøng vaø chi tieát hôn giuùp cho vieäc thöïc hieän hieäu quaû döï aùn. 68 Caàn coù höôùng daãn roõ veà thôøi gian thaåm ñònh vaø pheâ duyeät, neáu quaù haïn quy ñònh, chuû ñaàu tö coù quyeàn thöïc hieän theo döï aùn ñeà xuaát. Tinh giaûn thuû tuïc, taêng cöôøng phaân caáp maïnh meõ cho caùc cô quan quaûn lyù ôû ñòa phöông vaø Ban quaûn lyù döï aùn. c. Phaûi coù keá hoaïch cho nguoàn voán ñoái öùng vaø lòch trình traû voán vay moät caùch roõ raøng: Pheâ duyeät keá hoaïch voán ñoái öùng döï aùn (keå caû cho chuaån bò döï aùn) ñuû vaø kòp thôøi vaø coù quy trình cuï theå, taïo caùc ñieàu kieän thuaän lôïi cho Ban quaûn lyù döï aùn khi trieån khai thöïc hieän döï aùn. Phöông aùn vaø lòch trình traû voán vay caàn ñöôïc ñöa vaøo quyeát dònh pheâ duyeät ñeå coù cô sôû ghi voán haøng naêm. Tính toaùn kyõ hieäu quaû cuûa döï aùn vaø laäp keá hoaïch traû nôï ñoái vôùi caùc khoaûn vay cuûa nguoàn voán ODA (tuøy vaøo ñaëc ñieåm cuûa töøng döï aùn, cô cheá taøi chính thöïc hieän) vì cho duø nhö theá naøo ODA cuõng taïo ra gaùnh naëng veà nôï phaûi traû nöôùc ngoaøi. d. Thaønh laäp Ban QLDA coù ñuû naêng löïc, trình ñoä ñeå thöïc hieän caùc chöông trình, döï aùn ODA: Laäp Ban QLDA töø khi hình thaønh döï aùn, vôùi nhaân söï ñöôïc ñaøo taïo chuaån bò kyõ nhaát laø veà kieán thöùc vaø kinh nghieäm quaûn lyù döï aùn. Caàn boá trí vaø ñaøo taïo ñoäng nguõ caùn boä coù naêng löïc thöïc söï ñeå tham gia vaøo quaù trình thöïc hieän döï aùn. Beân caïnh ñoù, caàn haïn cheá söû duïng nguoàn löïc cuûa nöôùc ngoaøi (chæ aùp duïng ñoái vôùi nhöõng vò trí maø nguoàn löïc Vieät Nam khoâng ñaûm traùch ñöôïc). Caùc Ban quaûn lyù döï aùn phaûi xaây döïng caùc quy cheá hoïat ñoäng, caùc qui trình nghieäp vuï cuûa töøng boä phaän, töøng caùn boä quaûn lyù, xaây döïng caùc tieâu chí tuyeån duïng caùn boä. 69 Thöïc hieän toát ñöôïc caùc vaán ñeà treân seõ giuùp Thaønh phoá coù ñöôïc nhöõng chöông trình, döï aùn moät caùch nhanh choùng hôn, ñaûm baûo ñöôïc thôøi gian töø tieáp nhaän seõ phuø hôïp vôùi quy hoaïch. Chuaån bò toát nguoàn voán ñoái öùng seõ giuùp vieäc traùnh laõng phí do khoâng coù nguoàn voán hoã trôï cho quaù trình thöïc hieän döï aùn, keùo daøi thôøi gian döï aùn daãn ñeán vieäc laõng phí nguoàn voán ODA cuõng nhö vieäc chuaån bò vaø thöïc hieän toát lòch trình traû nôï seõ taïo nieàm tin cho Nhaø taøi trôï khoâng chæ trong döï aùn ñang taøi trôï maø coøn cho caùc döï aùn trong töông lai. Beân caïnh ñoù, vieäc chuaån bò Ban QLDA vôùi ñoä nguõ caùn boä coù ñuû naêng löïc seõ ñaûm baûo cho döï aùn tieáp nhaän ñöôïc thöïc hieän moät caùch coù hieäu quaû hôn vaø ñuùng tieán ñoä ñaõ cam keát. 3.2.1.3. Ñoái vôùi quaù trình söû duïng ODA Ñoái vôùi quaù trình söû duïng ODA bao goàm 2 giaûi phaùp cuï theå vôùi muïc tieâu naâng cao hieäu quaû söû duïng nguoàn voán ODA, ñaët ra nguyeân taéc ñeå Thaønh phoá thaáy roõ traùch nhieäm cuûa mình trong quaù trình söû duïng nguoàn voán ODA Chính phuû ñaõ chæ ñaïo Boä TC vaø Boä KHÑT laø 2 cô quan chòu traùch nhieäm veà nguoàn voán ODA vaø ñaûm baûo caân ñoái nguoàn voán ñoái öùng, ñoàng thôøi thöïc hieän nguyeân taéc “ai vay ngöôøi aáy traû” trong khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc. Vì vaäy, thaønh phoá Hoà Chí Minh khi söû duïng nguoàn voán ODA caàn löu yù nhöõng vaán ñeà sau: - Xaùc ñònh khaû naêng traû nôï caû goác vaø laõi vay trong töông lai ñeå xaây döïng keá hoaïch traû nôï: caùc khoaûn vieän trôï, ñaëc bieät laø tín duïng öu ñaõi trong nhöõng naêm ñaàu môùi ñöa vaøo söû duïng chöa boäc loä khoù khaên cho ngöôøi söû duïng. Cuøng vôùi thôøi gian, caùc khoaûn nôï ñeán haïn phaûi traû seõ laø gaùnh naëng cho ñôn vò vay neáu hieäu quaû ñaàu tö khoâng cao. Do ñoù, khi Chính phuû aùp duïng nhöõng cô cheá taøi trôï khaùc nhau cho nhöõng lónh vöïc khaùc nhau, cuøng ñoàng nghóa vôùi Thaønh phoá phaûi töï xaùc ñònh laïi hieäu quaû söû duïng voán ñeå coù caùc khoaûn tích luõy traû nôï vay sau naøy cho Nhaø taøi trôï nöôùc ngoaøi. Cuï theå: Nguoàn voán ODA do Chính phuû vay cuûa Nhaø taøi trôï, sau ñoù seõ chuyeån cho Thaønh phoá (Chuû döï aùn); laõi suaát, thôøi gian aân haïn vaø thôøi gian traû nôï cuûa döï aùn do Chính phuû ñaët ra ñoái vôùi Chuû döï aùn vaø nhöõng chæ 70 tieâu naøy khoâng bao giôø ñoàng nhaát vôùi chæ tieâu do Nhaø taøi trôï ñaøm phaùn vôùi Chính phuû. Vieäc tính toaùn nguoàn voán vaø khaû naêng traû nôï cuûa Chuû döï aùn ôû ñaây chính laø döïa treân yeâu caàu cuûa Chính phuû. - Caäp nhaät caùc thoâng tin trong vaø ngoaøi nöôùc veà bieán ñoäng cuûa caùc nhaân toá coù khaû naêng taùc ñoäng ñeán nguoàn voán vay nhö giaù caû caùc yeáu toá ñaàu vaøo cho saûn xuaát, giaù caû thò tröôøng, bieán ñoäng cuûa thò tröôøng taøi chính... ñeå xöû lyù kòp thôøi vaø coù nhöõng quyeát ñònh thích hôïp, linh hoaït traùnh tình traïng loã laõ do taùc ñoäng cuûa nhöõng nhaân toá khaùch quan khi döï aùn ñaõ ñi vaøo hoaït ñoäng. Laøm toát vaán ñeà treân seõ giuùp Thaønh phoá döï truø vaø coù keá hoaïch ñoái vôùi caùc khoaûn vay, ñoàng thôøi coù keá hoaïch traû nôï ñuùng thôøi haïn traùnh tình traïng khoù khaên cho Chính phuû trong vaán ñeà traû caùc khoaûn vay. Vieäc caäp nhaät caùc thoâng tin thò tröôøng moät caùch thöôøng xuyeân giuùp Thaønh phoá coù keá hoaïch öùng phoù vôùi tình hình thò tröôøng ñeå coù nhöõng ñieàu chænh trong döï aùn, traùnh ñöôïc nhöõng khoù khaên veà voán cho Thaønh phoá vaø cho Chính phuû. 3.2.1.4. Ñoái vôùi coâng taùc quaûn lyù caùc chöông trình, döï aùn ODA Ñoái vôùi coâng taùc quaûn lyù caùc chöông trình, döï aùn ODA goàm 5 giaûi phaùp cuï theå nhaèm taêng cöôøng coâng taùc giaùm saùt, traùnh tình traïng ñaàu tö daøn ñeàu, khoâng hieäu quaû ñoái vôùi caùc döï aùn, ñoàng thôøi giuùp caùc Doanh nghieäp cuûa Thaønh phoá tieáp nhaän ñöôïc coâng ngheä tieân tieán töø Nhaø taøi trôï (ñoái vôùi caùc döï aùn taøi trôï veà kyõ thuaät). Coâng taùc quaûn lyù döï aùn ODA khoâng phaûi laø moät coâng taùc ñôn giaûn chæ moät boä phaän hay moät ban ngaønh coù theå laøm ñöôïc, maø noù laø söï phoái hôïp ñoàng boä vaø thoáng nhaát töø caùc Boä, Sôû, Ban, Ngaønh vaø caû cuûa Ban QLDA. Ñeå thöïc hieän ñöôïc toát coâng taùc naøy, moät soá khuyeán nghò ñöôïc ñeà caäp nhö sau: - Taêng cöôøng coâng taùc giaùm saùt vieäc söû duïng nguoàn voán ODA cuûa Thaønh phoá, taäp trung chuû yeáu vaøo tieán ñoä thöïc hieän döï aùn, hieäu quaû trong thöïc hieän döï aùn. Beân caïnh ñoù, caàn giaùm saùt vieäc phoái hôïp cuûa caùc ban, ngaønh trong 71 - Thoâng qua caùc döï aùn ñaõ ñöôïc thöïc hieän, Thaønh phoá caàn toå chöùc vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho ñoäi nguõ caùn boä Vieät Nam tieáp thu caùc coâng ngheä tieân tieán, hieän ñaïi, kyõ thuaät toå chöùc quaûn lyù döï aùn cuûa caùc nöôùc vaø caùc Nhaø taøi trôï. Laøm ñöôïc nhö vaäy seõ ñaøo taïo ñöôïc moät ñoäi nguõ caùn boä coù naêng löïc, kinh nghieäm, coù khaû naêng thöïc hieän caùc döï aùn ñoøi hoûi coâng ngheä cao maø khoâng caàn söï tö vaán cuûa caùc toå chöùc nöôùc ngoaøi. Beân caïnh ñoù, Thaønh phoá phaûi kieân quyeát khaéc phuïc tình traïng ñaàu tö daøn ñeàu, thieáu taäp trung döùt ñieåm ñoái vôùi nhöõng döï aùn quan troïng, ñaây chính laø chìa khoùa cho söï phaùt trieån vôùi quy moâ lôùn. - Sôû KHÑT, vôùi vai troø laø cô quan ñaàu moái theo doõi vieäc trieån khai caùc döï aùn ODA taïi ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh, caàn phaûi xaây döïng caùc keá hoaïch phoái hôïp vôùi caùc cô quan quaûn lyù chuyeân traùch cuûa moãi döï aùn ñeå coù ñöôïc nhöõng thoâng tin thoáng nhaát vaø caàn thieát veà thöïc traïng trieån khai cuûa döï aùn, caùc vöôùng maéc, khoù khaên phaùt sinh trong quaù trình ñoù ñeå coù bieän phaùp phoái hôïp giaûi quyeát vaø thaùo gôõ trieät ñeå. Ngoaøi ra, Sôû cuõng caàn ñaøo taïo caùc caùn boä QLDA ôû caùc Ban QLDA ñeå naâng cao trình ñoä nghieäp vuï. Tieáp tuïc hoaøn thieän, boå sung qui cheá quaûn lyù ODA cuûa Thaønh phoá. Beân caïnh ñoù, Sôû KHÑT phaûi thaønh laäp laïi Phoøng QLDA ODA ñoäc laäp khoâng phaûi laø boä phaän thuoäc Phoøng Haï taàng nöõa vaø chuyeân vieân cuûa Phoøng hoaït ñoäng ñoäc laäp, khoâng kieâm nhieäm nhö tröôùc ñaây. Sô ñoà 3-1: Sô ñoà toå chöùc Phoøng ODA (giai ñoaïn 1) 72 Tröôûng phoøng Phoù Tröôûng phoøng Haï taàng Moâi tröôøng Caûi caùch haønh chính Y teá Giaùo duïc Noâng nghieäp Thoâng tin phaûn hoài töø caùc boä phaän seõ töø boä phaän ñeán Phoù Tröôûng phoøng vaø cuoái cuøng laø ñeán Tröôûng phoøng (tröø boä phaän veà caûi caùch haønh chính seõ chòu söï chæ ñaïo tröïc tieáp töø Tröôûng phoøng vaø moïi hoaït ñoäng cuûa boä phaän naøy seõ chæ chòu söï quaûn lyù cuûa Tröôûng Phoøng). Thôøi gian ñaàu, caùc boä phaän naøy coù theå söû duïng caùc chuyeân vieân cuûa caùc Phoøng khaùc ñeå thöïc hieän vaø ñaøo taïo caùc chuyeân vieân khaùc, ñoái vôùi Boä phaän caûi caùch haønh chính seõ do Tröôûng Phoøng ñaûm nhieäm. Veà quy trình quaûn lyù döï aùn, vaãn thöïc hieän theo quy trình neâu ôû Chöông 2, ñoàng thôøi phaûi ñaåy maïnh coâng vieäc giaùm saùt thöïc hieän vaø keát quaû thöïc hieän cuûa Ban QLDA. Beân caïnh ñoù, caùc boä phaän trong quaù trình quaûn lyù döï aùn seõ cuøng nhau hoïp, laøm vieäc vaø chia seû caùc kyõ naêng vaø kieán thöùc caàn thieát vôùi nhau (Knowledge Sharing) ñeå khi caàn thieát (tröôøng hôïp chuyeân vieân cuûa 1 boä phaän nghæ hoaëc coù vieäc baän ñoät xuaát hoaëc boä phaän naøo ñoù coù quaù nhieàu döï aùn) coù theå söû duïng chuyeân vieân caùc boä phaän khaùc ñeå thöïc hieän döï aùn maø vaãn ñaûm baûo döï aùn ñöôïc quaûn lyù moät caùch coù hieäu quaû vaø khoa hoïc. Sô ñoà 3-2: Quy trình QLDA cuûa Phoøng QLDA ODA coù chia seû kieán thöùc 73 LAÄP DÖÏ AÙN THÖÏC HIEÄN DÖÏ AÙN VAÄN HAØNH DÖÏ AÙN ÑAÙNH GIAÙ DÖÏ AÙN XAÙC ÑÒNH DÖÏ AÙN CHIA SEÛ KIEÁN THÖÙC (Knowledge Sharing) Sau khi hoaøn thaønh moâ hình quaûn lyù theo sô ñoà 3-1 vaø khi caùc chuyeân vieân trong Phoøng ODA ñaõ coù theå ñaûm ñöông caùc coâng vieäc chung cuûa phoøng thoâng qua sô ñoà 3-2, Vôùi sô ñoà toå chöùc nhö vaäy, Phoøng ODA seõ quaûn lyù caùc chöông trình, döï aùn ODA theo caùc Nhaø taøi trôï cuï theå: (1) Toå chöùc TC Quoác teá (WB, IMF); (2) Toå chöùc TC khu vöïc (ADB, EC...); (3) Nhaät Baûn (do Nhaät Baûn laø nhaø taøi trôï lôùn nhaát cho Vieät Nam noùi chung vaø Thaønh phoá noùi rieâng neân caàn taùch rieâng ñeå quaûn lyù) vaø (4) Caùc quoác gia khaùc (Haø Lan, Bæ, Phaùp, Ñan Maïch, Taây Ban Nha...). Trong quaù trình quaûn lyù döï aùn, caùc boä phaän cuûa töøng nhoùm nhaø taøi trôï seõ laäp baùo caùo vaø chuyeån veà Boä phaän toång hôïp ñeå toång hôïp vaø trình Tröôûng phoøng ñeå giaûi quyeát cuõng nhö baùo caùo vôùi Ban Giaùm ñoác Sôû ñeå töø ñoù coù höôùng tham möu cho UBND Thaønh phoá. Sô ñoà 3-3: Sô ñoà toå chöùc Phoøng ODA (giai ñoaïn 2) 74 Tröôûng phoøng Phoù Tröôûng phoøng Döï aùn cuûa caùc toå chöùc TC Quoác teá Döï aùn cuûa toå chöùc TC khu vöïc Boä phaän Toång hôïp Döï aùn cuûa caùc quoác gia khaùc Döï aùn cuûa Nhaät Baûn Baùo caùo Baùo caùo tình hình döï aùn - Taêng cöôøng quaûn lyù Nhaø nöôùc veà söû duïng caùc khoaûn vay ODA, phaûi coù cô cheá quaûn lyù chaët cheõ ñeå nguoàn voán vay ñöôïc söû duïng moät caùch coù hieäu quaû, traùnh tình traïng laõng phí, taïo ra gaùnh naëng nôï nöôùc ngoaøi. Trong quaù trình ñaøm phaùn vôùi caùc Nhaø taøi trôï, Thaønh phoá neân coá gaéng vaän ñoäng, thuyeát phuïc caùc nhaø saûn xuaát, cung caáp dònh vuï trong nöôùc tham gia thöïc hieän döï aùn. Coá gaéng chæ thueâ nöôùc ngoaøi hoaëc caùc chuyeân gia tö vaán ñoái vôùi nhöõng coâng vieäc ñoøi hoûi kyõ thuaät vaø chuyeân moân cao maø Vieät Nam chöa theå ñaùp öùng. Trong quaù trình thöïc hieän döï aùn, Thaønh phoá neân taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp Vieät Nam (coù theå ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa döï aùn hoaëc moät phaàn coâng vieäc cuûa döï aùn) ñöôïc pheùp tham gia vaø ñoàng thôøi giuùp caùc doanh nghieäp naøy coù cô hoäi ñeå hoïc hoûi nhöõng bí quyeát vaø coâng ngheä nöôùc ngoaøi. - Sau khi hoaøn thaønh caùc chöông trình, döï aùn ODA, treân cô sôû baùo caùo veà quaù trình cuûa döï aùn vaø tính hieäu quaû maø caùc chöông trình, döï aùn mang laïi, UBND TP, Sôû KHÑT TP neân cuøng Ban QLDA vaø caùc Nhaø taøi trôï tieán haønh ñaùnh giaù toång theå laïi döï aùn ñeå thaáy ñöôïc nhöõng thaønh coâng vaø nhöõng ñieåm coøn baát caäp cuûa moãi döï aùn ñeå töø ñoù coù caùi nhìn toång theå cuõng nhö keá hoaïch, chieán löôïc cho caùc chöông trình, döï aùn tieáp theo. Vieäc ñaùnh giaù phaûi döïa treân vieäc phaân 75 tích, so saùnh caùc soá lieäu, chæ tieâu, thôøi gian thöïc hieän thöïc teá cuûa caùc chöông trình, döï aùn vôùi keá hoaïch ban ñaàu cuûa chöông trình, döï aùn. Thöïc hieän toát caùc vaán ñeà treân, moät maët Thaønh phoá naâng cao naêng löïc quaûn lyù cuûa mình nhaát laø trong coâng taùc giaùm saùt moät caùch saùt sao quaù trình thöïc hieän döï aùn nhaèm ñaûm baûo döï aùn ñöôïc thöïc hieän ñuùng tieán ñoä, maët khaùc taïo ñieàu kieän cho caùc Doanh nghieäp Vieät Nam tieáp thu ñöôïc nhöõng coâng ngheä tieân tieán cuûa caùc nhaø taøi trôï. 3.2.2. Caùc bieän phaùp hoã trôï cho vieäc naâng cao hieäu quaû quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh 3.2.2.1. Naâng cao nhaän thöùc veà baûn chaát vaø vai troø cuûa ODA Vaán ñeà nhaän thöùc phaûi ñöôïc tính treân phöông dieän vó moâ, huy ñoäng vaø söû duïng voán ODA phaûi tính ñeán chieán löôïc nôï quoác gia; Nguoàn voán ODA vôùi ñieàu kieän vay öu ñaõi seõ giaûm daàn vôùi möùc taêng tröôûng GDP neân caàn ñöôïc söû duïng coù hieäu quaû nhaát. Khoâng vay ODA ñeå thöïc hieän nhöõng döï aùn maø trong nöôùc coù theå töï löïc laøm ñöôïc, hoaëc neáu ñieàu kieän vay trieät tieâu hay laøm giaûm ñaùng keå tính öu ñaõi cuûa laõi suaát; Treân cô sôû chieán löôïc naøy, caùc Boä, ngaønh vaø ñòa phöông caàn xaây döïng quy hoaïch söû duïng voán ODA trong chieán löôïc phaùt trieån ngaønh vaø ñòa phöông, ñaëc bieát ñoái vôùi thaønh phoá Hoà Chí Minh; Caàn coù söï phoái hôïp giöõa Boä KHÑT vaø Boä TC trong vieäc laäp danh muïc caùc döï aùn do caùc Boä, ngaønh vaø caùc ñòa phöông quaûn lyù, treân cô sôû qui hoaïch töøng ñòa phöông vaø vuøng kinh teá, trong ñoù neâu roõ vaán ñeà voán ñoái öùng. Beân vay, ñieàu kieän vay, thôøi haïn vaø loä trình traû nôï ñoái vôùi töøng döï aùn. Danh muïc naøy ñöôïc thoâng baùo ñeán töøng Boä, ngaønh vaø ñòa phöông ñeå caùc ñôn vò thuï höôûng ODA vaø caùc cô quan quaûn lyù chuyeân ngaønh coù lieân quan laäp keá hoaïch traû nôï vaø laõi phaàn voán vay ODA. 76 3.2.2.2. Naâng cao naêng löïc ñoäi nguõ quaûn lyù vaø thöïc hieän ODA Cuûng coá laïi caùc Ban QLDA veà coâng taùc chuyeân moân, caàn boå sung caùn boä coù chuyeân moân vaø kinh nghieäm trong quaûn lyù döï aùn, khoâng kieâm nhieäm, ñaøo taïo boå sung, taêng cöôøng traùch nghieäm, yeâu caàu caùc Ban QLDA xaây döïng caùc quy cheá hoaït ñoäng cuûa töøng Ban QLDA, trong ñoù phaûi xaùc ñònh ñöôïc moái quan heä vôùi caùc cô quan lieân quan ôû Trung öông vaø ñòa phöông, noäi dung vaø traùch nhieäm cuûa töøng chöùc danh trong boä maùy Ban QLDA theo töøng giai ñoaïn cuûa döï aùn. Boá trí ñuû caùn boä coù naêng löïc vaø phaåm chaát cho caùc Ban QLDA, haïn cheá vieäc boá trí kieâm nhieäm caùc chöùc danh Giaùm ñoác cuûa caùc Ban QLDA ñeå Giaùm ñoác caùc Ban QLDA taäp trung söùc vaø thôøi gian cho vieäc trieån khai thöïc hieän ñaït ñuùng tieán ñoä theo yeâu caàu döï aùn (nhaát laø trong giai ñoaïn chuaån bò ñaàu tö, chuaån bò thöïc hieän döï aùn-ñaây laø thôøi gian coù nhieàu vaán ñeà phöùc taïp phaùt sinh). Coù chính saùch ñaõi ngoä thích ñaùng nhö taêng möùc heä soá tieàn löông ñoái vôùi caùc chöùc danh caùn boä chuû yeáu cuûa caùc Ban QLDA vaø höôùng boá trí söû duïng caùn boä sau khi döï aùn keát thuùc giai ñoaïn xaây döïng, ñoàng thôøi coù cheá ñoä ñaùnh giaù ñònh kyø caùc caùn boä chuû choát cuûa Ban QLDA ñeå kòp thôøi thay ñoåi, boå sung caùn boä ñuû naêng löïc cho döï aùn. 3.2.2.3. Quy hoaïch söû duïng voán ODA caàn ñöôïc taêng cöôøng Chính phuû caàn chæ ñaïo caùc Boä, ngaønh vaø ñòa phöông thieát laäp quy hoaïch söû duïng nguoàn voán ODA trong chieán löôïc phaùt trieån cuûa ngaønh vaø chieán löôïc phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa ñòa phöông. Quy hoaïch cuûa Boä, ngaønh vaø quy hoaïch cuûa ñòa phöông phaûi haøi hoøa vaø loàng gheùp vaøo nhau vaø phaûi theå hieän ñònh höôùng ñaàu tö ñeå phaùt trieån caùc vuøng, laõnh thoå; Quy hoaïch söû duïng ODA ñaàu tö xaây döïng cô baûn phaûi naèm trong quy hoaïch toång theå phaùt trieån khoâng gian, quaûn lyù söû duïng ñaát ñai oån ñònh vaø beàn vöõng. Hieän taïi, thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ hoaøn thaønh Baûn ñoà Quy hoaïch toång theå cuûa Thaønh phoá töø naêm 2006 ñeán 2020; Chính phuû caàn xem xeùt Quy hoaïch naøy ñeå töø ñoù löïa choïn Nhaø taøi trôï thích hôïp. 77 3.2.2.4. Quy trình vaø thuû tuïc vaãn coøn laø moät vöôùng maéc quan troïng trong tieán trình cuûa caùc döï aùn Hôïp nhaát caùc Nghò ñònh 52, 12, 07, 16 veà qui ñònh quaûn lyù ñaàu tö vaø xaây döïng vaø luaät hoùa toái ña vaøo Luaät Xaây döïng; Hôïp nhaát caùc Nghò ñònh 88, 14, 66 vaø Phaùp leänh ñaáu thaàu ñöa caùc quy ñònh vaøo Luaät Ñaáu thaàu maø Uyû ban Thöôøng vuï Quoác hoäi ñang xem xeùt ñeå thoâng qua; Ñöa caùc quy ñònh caùc chính saùch veà ñeàn buø giaûi toûa, taùi ñònh cö (söûa ñoåi, boå sung caùc Nghò ñònh 22, Nghò ñònh 04, Nghò ñònh 38 vaø caùc thoâng tö höôùng daãn), luaät hoùa toái ña vaøo Luaät ñaát ñai; Ñeå ruùt ngaén thôøi gian pheâ duyeät caùc döï aùn, caàn phaân caáp nhieàu hôn vaø söï phoái hôïp giöõa caùc cô quan coù chöùc naêng phaûi nhòp nhaøng, nhanh choùng, traùnh tình traïng “ai cuõng coù tieáng noùi, nhöng khoâng ai quyeát” vaø khi coù quyeát ñònh thì khoâng trieån khai thöïc hieän ñöôïc vì caùc qui ñònh traùi ngöôïc nhau; Ñeà nghò Chính phuû nghieân cöùu giao cho caùc ñòa phöông thaåm ñònh vaø chòu traùch nhieäm thöïc hieän caùc döï aùn ñaàu tö noùi chung, trong lónh vöïc ODA noùi rieâng. Trong tröôøng hôïp kyõ thuaät phöùc taïp vaø khoâng ñuû khaû naêng thì baùo caùo caùc Boä lieân quan thaåm ñònh: cho pheùp ñòa phöông ñöôïc thueâ chuyeân gia trong nöôùc vaø tö vaán nöôùc ngoaøi tham gia thaåm ñònh ñoái vôùi caùc döï aùn coù coâng ngheä môùi vaø hieän ñaïi. 78 KEÁT LUAÄN Nguoàn voán ODA laø moät trong nhöõng chính saùch, bieän phaùp quan troïng cuûa caùc nöôùc phaùt trieån daønh cho caùc nöôùc ñang vaø chaäm phaùt trieån vaø ñaây laø nguoàn voán ñöôïc cung caáp nhieàu nhaát do muïc tieâu cuûa ODA laø nhaèm taïo ñieàu kieän cho coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa caùc nöôùc ñang vaø keùm phaùt trieån. Quaù trình ñoåi môùi vaø phaùt trieån cuûa neàn kinh teá theá giôùi noùi chung vaø cuûa khu vöïc Ñoâng Nam AÙ noùi rieâng ñaõ mang laïi cho Vieät Nam nhöõng nguoàn voán ODA ñaùng keå trong nhöõng naêm qua vôùi nhieàu Nhaø taøi trôï nhö: Nhaät Baûn, Phaùp, UÙc, EU, WB, IMF... trong ñoù, Nhaät Baûn laø Nhaø taøi trôï lôùn nhaát. Tuy nhieân, qua vieäc phaân tích veà nguoàn voán ODA, chuùng ta caàn nhaän thaáy raèng nguoàn voán ODA khoâng phaûi laø nguoàn taøi trôï cho khoâng maø laø nguoàn voán vay voâ haïn töø nöôùc ngoaøi. Beân caïnh ñoù, muoán coù ñöôïc nguoàn voán naøy, chuùng ta caàn phaûi ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuûa Nhaø taøi trôï vaø taøi trôï caøng nhieàu thì yeâu caàu caøng cao. Ngoaøi ra, Chính phuû vaø Nhaø nöôùc caàn quan taâm hôn nöõa vieäc giaûi ngaân ñoái vôùi caùc chöông trình, döï aùn ODA vì vaán ñeà naøy coù aûnh höôûng raát lôùn khoâng chæ ñoái vôùi chöông trình, döï aùn ñang thöïc hieän maø coøn ñoái vôùi caùc khoaûn cam keát cho vay tieáp theo cuûa caùc Nhaø taøi trôï. Chuùng ta cuõng khaúng ñònh raèng ODA laø nguoàn raát quan troïng trong quaù trình phaùt trieån ñaát nöôùc trong giai ñoaïn quaù ñoä, nhöng noù cuõng mang nhieàu nhöõng ñieàu kieän raøng buoäc. Vì vaäy vieäc hieåu vaø söû duïng noù moät caùch coù hieäu quaû vaø haøi hoøa vôùi caùc nguoàn löïc khaùc laø ñieàu heát söùc quan troïng. Toaøn boä baøi luaän naøy ñeà caäp ñeán vaán ñeà veà tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA ôû khu vöïc thaønh phoá Hoà Chí Minh vì ñaây laø trung taâm kinh teá lôùn nhaát nöôùc thu huùt haàu heát nguoàn voán ODA cuûa Nhaø taøi trôï. Chính vì vaäy, 79 Nhöõng kieán nghò vaø giaûi phaùp neâu ra trong baøi luaän naøy chöa thaät ñaày ñuû bôûi noù bò phaàn naøo giôùi haïn veà thôøi gian nghieân cöùu, khaû naêng vaø söï hieåu bieát cuõng nhö kinh nghieäm cuûa baûn thaân, hôn nöõa ñaây cuõng laø lónh vöïc môùi maø caùc ngaønh caùc caáp trong Chính phuû cuõng ñang quan taâm vaø töøng böôùc hoaøn thieän caùc qui cheá quaûn lyù. Tuy nhieân, chuùng toâi cuõng ñaõ coá gaéng neâu leân nhöõng vieäc caàn thöïc hieän ñeå laøm sao coù theå naâng cao hieäu quaû thu huùt, tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Tieáng Vieät: 1) Haø Thò Ngoïc Oanh (2000), “Hoã trôï phaùt trieån chính thöùc-ODA-nhöõng hieåu bieát caên baûn vaø thöïc tieãn ôû Vieät Nam”, Nhaø xuaát baûn Giaùo duïc; 2) Löu Ngoïc Trònh (2002), “Voán vay öu ñaõi ôû Vieät Nam nhöõng naêm gaàn ñaây thöïc traïng vaán ñeà vaø giaûi phaùp-Tröôøng hôïp Nhaät Baûn”. Nhaø xuaát baûn Lao ñoäng- Xaõ hoäi, Haø Noäi; 3) Keá hoaïch söû duïng nguoàn voán phaùt trieån chính thöùc giai ñoaïn 2001-2005, Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö, Haø Noäi 2001; 4) Caùc baûn tin veà nguoàn voán ODA cuûa Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö; 5) Quyeát ñònh 02/2000/QÑ-BTC ngaøy 06/01/2000 cuûa Boä Taøi chính veà Quy cheá cho vay laïi; 6) Thoâng tö lieân Boä 81/1998/TTLB-BTC-NHNN ngaøy 17/06/1998 cuûa Boä Taøi chính vaø Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam vaø Quyeát ñònh 96/2000/QÑ-BTC ngaøy 12/06/2000 cuûa Boä Taøi chính veà Thuû tuïc ruùt voán ODA; 7) Thoâng tö 108/2003/TT-BTC ngaøy 07/11/2003 cuûa Boä Taøi chính veà Cô cheá Taøi chính aùp duïng ñoái vôùi caùc Döï aùn Veä sinh Moâi tröôøng; 80 8) Thoâng tö 06/TT-BKH-KTÑN ngaøy 24/10/1997 cuûa Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö veà Höôùng daãn thöïc hieän Nghò ñònh 87/CP; 9) Nghò ñònh 90/CP ngaøy 07/11/1998 cuûa Chính phuû veà Quy cheá Cho vay vaø Traû nôï Nöôùc ngoaøi; 10) Nghò ñònh 52/1999/NÑ-CP ngaøy 08/07/1999 cuûa Chính phuû veà Quy cheá Quaûn lyù Xaây döïng vaø Ñaàu tö; 11) Nghò ñònh 88/1999/NÑ-CP ngaøy 01/09/1999 cuûa Chính phuû veà Quy cheá Ñaáu thaàu; 12) Nghò ñònh 161/1999/NÑ-CP ngaøy 18/10/1999 veà Phaùp leänh veà Kyù keát vaø Thöïc hieän ñieàu öôùc Quoác teá; 13) Nghò ñònh 12/2000/NÑ-CP ngaøy 05/05/2000 cuûa Chính phuû veà Boå sung Nghò ñònh 52/CP; 14) Nghò ñònh 14/2000/NÑ-CP ngaøy 05/05/2000 cuûa Chính phuû veà Boå sung Quy cheá Ñaáu thaàu; 15) Nghò ñònh 17/2001/NÑ-CP ngaøy 04/05/2001 cuûa Chính phuû veà Quy cheá Quaûn lyù vaø Söû duïng voán ODA; 16) Nghò ñònh 07/2003/NÑ-CP ngaøy 30/01/2003 cuûa Chính phuû veà Boå sung Nghò ñònh 52/CP vaø Nghò ñònh 12/CP; 17) Nghò ñònh 66/2003/NÑ-CP ngaøy 12/06/2003 cuûa Chính phuû veà Söûa ñoåi Quy cheá Ñaáu thaàu; 18) Nghò ñònh 124/2004/NÑ-CP ngaøy 28/05/2004 cuûa Chính phuû veà Phaân caáp töï chuû Taøi chính ñaëc thuø cho thaønh phoá Hoà Chí Minh; 19) Nghò ñònh 16/2005/NÑ-CP ngaøy 07/02/2005 cuûa Chính phuû veà Höôùng daãn Thi haønh Luaät Xaây döïng; 20) Ñaùnh giaù vieän trôï: Khi naøo coù taùc duïng, khi naøo khoâng, vaø taïi sao, Baùo caùo nghieân cöùu chính saùch cuûa Ngaân haøng Theá giôùi; 21) Luaät Ngaân saùch Nhaø nöôùc; 81 22) Luaät Xaây döïng ngaøy 26/11/2003; 23) Toång quan vieän trôï phaùt trieån chính thöùc Vieät Nam, UNDP Vieät Nam, Haø Noäi 2003; 24) Chöông trình phaùt trieån Lieân hieäp quoác taïi Vieät Nam 2003-2004, UNDP Vieät Nam, Haø Noäi 2004; 25) Hôïp taùc naâng cao Hieäu quaû Vieän trôï nhaèm Hoã trôï Phaùt trieån Beàn vöõng ôû Vieät Nam, Hoäi nghò Nhoùm Tö vaán caùc Nhaø taøi trôï cho Vieät Nam, Haø Noäi ngaøy 6- 7 thaùng 12 naêm 2005; 26) Caùc baøi tham luaän trong buoåi hoäi thaûo veà ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh naêm 2003; 27) Khuoân khoå Hoã trôï Phaùt trieån cuûa Lieân Hieäp quoác cho nöôùc Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam (UNDAF) giai ñoaïn 2006-2010, Haø Noäi thaùng 06/2005; 28) Tuyeân boá chung Paris veà hieäu quaû vieän trôï; 29) Taøi lieäu Höôùng daãn chuaån bò caùc döï aùn vay voán ODA cuûa Nhaät Baûn, Ngaân haøng Hôïp taùc Quoác teá Nhaät Baûn (JBIC); 30) Caùc chöông trình vaø taøi lieäu ñaøo taïo coù lieân quan ñeán nguoàn voán ODA cuûa Sôû KHÑT vaø Kho baïc Nhaø nöôùc TW: (1) Caùc Moâ hình Quaûn lyù Taøi chính ñieån hình aùp duïng cho caùc Döï aùn ODA; (2) Giaûi ngaân voán ODA; (3) Laäp Keá hoaïch Taøi chính vaø Quyeát toaùn voán ODA vay öu ñaõi; (4) Kieåm soaùt chi cuûa Kho baïc Nhaø nöôùc ñoái vôùi Döï aùn ODA; (5) Chöông trình Taêng cöôøng Naêng löïc Toaøn dieän veà Quaûn lyù ODA ôû Vieät Nam; 31) Vaên kieän Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù IX, NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi 2001; 32) Caùc Vaên kieän Ñaïi hoäi Ñaûng cuûa Thaønh phoá vaø caû nöôùc; 33) Trang Web: www.worldbank.org.vn; 34) Trang Web www.adbvrm.org.vn; 35) Trang Web www.mof.gov.vn; 36) Trang Web www.vneconomy.com.vn; 82 37) Trang Web www.mpi.gov.vn; 38) Trang Web www.undp.org.vn. Tieáng Anh: 1) Robert Cassen & Associates (1994), Does Aid work?, Clarendon Press, Oxford; 2) UNDP Viet Nam (2004), Overview of Official Development Assistance in Viet Nam, , Ha Noi; 3) UNDP Viet Nam (06/2005), Viet Nam Development Cooperation Report, Ha Noi; 4) Financial Flows to Developing Countries, Global Development Finance 2005; 5) Report of the ‘Seminar on Evaluation Study of Japanese ODA for Vietnam’, International Development Center of Japan (IDCJ), Hanoi 2003; 83 ._.