Quản lý hoạt động cạnh tranh không lành mạnh tại Cục Quản lý cạnh tranh - Bộ Công Thương

tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n khoa khoa häc qu¶n lý š&› CHUY£N §Ò TèT NGHIÖP §Ò tµi: qu¶n lý ho¹t ®éng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh t¹i côc qu¶n lý c¹nh tranh bé c«ng th­¬ng Sinh viªn thùc hiÖn : chanmaly chanthavong Chuyªn ngµnh : qu¶n lý kinh tÕ Líp : qu¶n lý kinh tÕ 46 a Kho¸ : 46 HÖ : chÝnh quy Gi¸o viªn h­íng dÉn : pgs.ts. lª thÞ anh v©n Hµ néi - 2008 MỤC LỤC 1. Kiến nghị về phương hướng xây dựng pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh ở Việt Nam 53 1.1.Những quan điểm cơ bản 53 1.2.Kiến nghị………………………………………………………………………………...54 1.2.1. Pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh phải được xây dựng dựa trên nền tảng của chính sách cạnh tranh phù hợp, hiệu quả 54 1.2.2. Pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh phải phù hợp với nguyên tắc và quy luật vận động khách quan của nền kinh tế thị trường 56 1.2.3. Pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh phải phù hợp với phong tục, tập quán thương mại và chuẩn mực đạo đức kinh doanh 56 1.2.4. Pháp luật về chống cạnh tranh không lành mạnh phải bảo đảm quá trình hội nhập với pháp luật quốc tế và khu vực 57 1.2.5. Pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh phải tạo cơ sở pháp lý vũng chắc để thực hiện nguyên tắc bảo đảm cạnh tranh lành mạnh, trung thực, công bằng giữa các chủ thể kinh doanh, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dung 57 2. Biện pháp chống cạnh tranh không lành mạnh 57 2. 1. Gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc víi yªu cÇu b¶o ®¶m m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, b×nh ®¼ng trong kinh doanh. 57 2. 2. Gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh víi ph¸p luËt chuyªn ngµnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®iÒu chØnh ph¸p luËt. 60 2.3. H×nh thµnh mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. 63 2.4. Nghiªn cøu, x©y dùng vµ ban hµnh LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn trong kinh doanh ë ViÖt Nam. 67 2.5. T¨ng c­êng c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn viÖc b¶o ®¶m m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, t¹o sù ®ång bé trong c¬ chÕ ®iÒu chØnh vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë ViÖt Nam. 73 KẾT LUẬN 74 Danh mục tài liệu tham khảo 74 LỜI MỞ ĐẦU Việt Nam đang thực hiện đường lối đổi mới chuyển đổi nền kinh tế vận hành theo cơ chế quản lý của Nhà nước theo định hướng Xã hội chủ nghĩa. Cạnh tranh không chỉ diễn ra trong nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung nhưng lại là yếu tố quan trọng trong nền kinh tế vận hành theo cơ chếa thị trường, là động lực thúc đẩy sự phát triển nền kinh tế. Khi Việt Nam đã trở thành thành viên của WTO, thì vấn đề cạnh tranh giữa các doanh nghiệp diễn ra ngày càng ngay gắt hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, cũng từ khi cạnh tranh được thừa nhận, các hành vi hạn chế cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp đã xuất hiện đe doạ quyền kinh doanh gây ra những hậu quả xấu cho môi trường kinh doanh, cho doanh nghiệp làm ăn chân chinh và cho người tiêu dung. Trong khi đó, quy định của pháp luật liên quan đến hoạt động cạnh tranh đã khôn đủ các chế định để quản lý hoạt động cạnh tranh tinh vi như hiện nay. Một hành vi cạnh tranh được nhận thấy rõ nhất là hành vi cạnh tranh không lành mạnh, hiện tượng này khá phổ biến ở Việt Nam với một nền kinh tế đang trong thời kỳ quá độ như hiện nay. Trong thời gian em thực tập tại cục Quản lý cạnh tranh thuộc Bộ Công Thương, cùng với sự giúp đỡ của các nhân viên trong cục em đã có điều kiện tìm hiểu về hoạt động cạnh tranh không lành mạnh tại Việt Nam, hơn thế là công tác quản lý hoạt động này tại Cục. Với sự giúp đỡ của cán bộ nhân viên trong cục và sự chỉ dẫn của giáo viên hướng dẫn là PGS.TS Lê Thị Anh Vân, em đã lựa chọn đề tài “Quản lý hoạt động cạnh tranh không lành mạnh tại Cục Quản lý cạnh tranh - Bộ Công Thương”. Làm chuyên đề thực tập cho mình. Bài viết của em không tránh khỏi những thiểu sót nên em rất mong nhận được những đóng góp của thầy cô và các bạn để bào viết của em được hoàn thiện hơn. Em xin trân thành cảm ơn! Chương I LÝ LUẬN CHUNG VỀ CẠNH TRANH VÀ CẠNH TRANH KHÔNG LÀNH MẠNH Cạnh tranh Khái niệm cạnh tranh Cạnh tranh là một trong những quy luật vận động của mọi nền kinh tế thị trường, các học thuyết về kinh tế thị trường hiện đại dù thuộc trường phái chủ nghĩa tự do hay chủ nghĩa can thiệp cũng phải đều thừa nhận, cạnh tranh là một hiện tượng kinh tế chỉ xuất hiện trong điều kiện kinh tế thị trường, nó vừa là môi trường, vừa là động lực nội tại thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Tuy nhiên về phần mình cạnh tranh cũng chứa đựng những đặc trưng cơ bản như có mặt tích cực, tiêu cực, luôn có xu hướng tiến tới độc quyền, có sự biến đổi trong các hình thái thị trường. Trên thực tế khái niệm cạnh tranh đã xuất hiện từ rất lâu, và có rất nhiều cánh hiểu khác nhau về khái niệm này, cho đến ngày nay thì các nhà nghiên cứu cũng chưa thực sự thỏa mãn với những khái niệm cạnh tranh hiện nay. Bởi lẽ với tư cách là một hiện tượng xã hội riêng có của nền kinh tế thị trường, cạnh tranh xuất hiện ở mọi lĩnh vực, mọi công đoạn của quá trình kinh doanh và với mọi chủ thể đang tồn tại trên thị trường, do vậy có rất nhiều cách nhìn nhận cũng như các tiếp cận khác nhau đối với khái niệm cạnh tranh, cụ thể: Với tư cách là động lực nội tại trong mỗi một chủ kinh doanh thì cuốn Black’ law dictionary đưa ra khái niệm cạnh tranh là sự nỗ lực hoặc hành vi của hai hay nhiều thương nhân nhằm tranh giành những lợi ích giống nhau từ chủ thể thứ ba. Với tư cách là hiện tượng xã hội, cạnh tranh được cuốn từ điển kinh doanh của Anh xuất bản năm 1992, định nghĩa là sự ganh đua, kình định giữa các nhà kinh doanh nhằm tranh dành cùng một loại tài nguyên hoặc cùng một loại khách hàng về phía mình Đặc trưng của cạnh tranh Mặc dù khái niệm cạnh tranh được nhìn nhận dưới rất nhiều góc độ khác nhau, song các lý thuyết về kinh tế đều nhất trí cho rằng cạnh tranh là sản phẩm riêng có của nền kinh tế thị trường, là linh hồn và là động lực cho sự phát triển của thị trường, từ những cách tiếp cận nêu trên về khái niệm cạnh tranh, thì cạch tranh có một số đặc trưng cơ bản như sau: + Đặc trưng thứ nhất: Cạnh tranh là hiện tượng xã hội diễn ra giữa các chủ thể kinh doanh, với tư cách là một hiện tượng xã hội, cạnh tranh chỉ xuất hiện khi tồn tại các tiền đề nhất định sau đây: - Có sự tồn tại của nhiều doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế và các hình thức sở hữu khác. Kinh tế học đã chỉ rõ cạnh tranh là hoạt động của các chủ thể kinh doanh nhằm tranh dành hoặc mở rộng thị trường ,do đó cần phải có sự tồn tại của nhiều doanh nghiệp thuộc nhiều thành phần kinh tế trên thị trường - Cạnh tranh chỉ có thể tồn tại nếu như các chủ thể có quyền tự do hành xử trên thị trường, tự do khế ước, tự do lập hội và tự chịu trách nhiệm sẽ bảo đảm cho các doanh nghiệp có thể chủ động tiến hành các cuộc cạnh tranh để tìm cơ hội phát triển trên thương trường. Mọi kế hoạch để sắp đặt các hành vi ứng xử cho dù được thực hiện với mục đích gì đi nữa đều làm hạn chế khả năng sáng tạo trong kinh doanh. + Đặc trưng thứ 2: Về mặt hình thức cạnh tranh là sự ganh đua, sự kình địch giữa các doanh nghiệp hay đó được coi là phương thức giải quyết mâu thuẫn về lợi ích tiềm năng giữa các nhà kinh doanh với vai trò quyết định là người tiêu dùng. Trong kinh doanh, lợi nhuận được coi là động lực cho sự gia nhập thị trường, là thước đo sự thành đạt và là mục đích hướng tới của mọi doanh nghiệp. Kinh tế chính trị Mácxit cũng đã chỉ rõ nguồn gốc của lợi nhuận là giá trị thăng dư mà nhà tư bản tìm kiếm được trong các chu trình của quá trình chuyển hóa giữa tiền- hàng. Trong chu trình đó thì khách hàng hay người tiêu dùng có vai trò là người đại diện cho thị trường quyết định giá trị thặng dư của xã hôi thuộc về ai. Ở đó mức thụ hưởng về lợi nhuận của mỗi nhà kinh doanh sẽ tỷ lệ thuận với năng lực của bản thân họ để đáp ứng nhu cầu của khách hàng, người tiêu dùng trong xã hội. + Đặc trưng thứ 3: Mục đích của các doanh nghiệp tham gia cạnh tranh là cùng tranh giành thị trường mua hoặc bán sản phẩm, nói cách khác với mục tiêu lợi nhuận nhà kinh doanh khi tham gia vào thị trường luôn ganh đua để có thể tranh giành các cơ hội tốt nhất để mở rộng thị phần. Đặc trưng thứ 3 này thể hiện ở một số nội dung cơ bản như sau: - Thứ nhất, trên thị trường chỉ có cạnh tranh khi các doanh nghiệp tham gia có chung lợi ích tiềm năng về nguồn nguyện liệu đầu vào hoăc về thị trường đầu ra cho sản phẩm. Chỉ khi nào cùng chung lợi ích để tranh giành thì các doanh nghiệp mới được coi là đối thủ cạnh tranh, khi đó các doanh nghiệp có chung khách hàng hoặc đối tác để tranh giành, có chung một nguồn lợi ích để hướng tới. - Thứ hai, dấu hiệu mục đích vì lợi nhuận và vì thị trường phản ánh bản chất kinh tế của hiện tượng cạnh tranh, từ đó có thể phân biệt được hiện tượng cạnh tranh với các hiện tượng xã hội khác có cùng dấu hiệu của sự ganh đua. 1.3. Ý nghĩa của cạnh tranh Trong nền kinh tế thị trường nếu quan hệ cung cầu là cốt vật chất, giá cả là diện mạo thì cạnh tranh là linh hồn của thị trường. Nhờ có cạnh tranh mà nền kinh tế thị trường có sự phát triển nhảy vọt mà trong lịch sử phát triển kinh tế của loài người chưa hề biết đến trong các hình thái kinh tế xã hội trước đó. Với mục tiêu là lợi nhuận kinh doanh đã mau chóng trở thành động lực thúc đẩy các nhà kinh doanh sáng tạo không mệt mỏi, làm cho cạnh tranh được nhìn nhận là động lực của sự phát triển theo đó cạnh tranh có ý nghĩa cơ bản như sau: + Thứ nhất, cạnh tranh đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng, trong môi trường cạnh tranh người tiêu dùng có vị trí trung tâm, nhu cầu của họ sẽ được coi là động lực để các doanh nghiệp phát triển hướng kinh doanh của doanh nghiệp mình, có vai trò định hướng cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. + Thứ hai, cạnh tranh có vai trò điều phối, như một quy luật sinh tồn của tự nhiên, cạnh tranh đảm bảo phân phối thu nhập và các nguồn lực kinh tế tập trung và tay những doanh nghiệp giỏi có khả năng và bản lĩnh trong kinh doanh. Sự tồn tại của cạnh tranh sẽ loại bỏ những khả năng lam dụng quyền lực thị trường để bóc lột đối thủ cạnh tranh và bóc lột khách hàng. Vai trò điều phối của cạnh tranh thể hiện qua các chu trình của quá trình cạnh tranh và chu trình sau có mức độ cạnh tranh và khả năng kinh doanh cao hơn so với chu trình trước + Thứ ba, cạnh tranh bảo đảm cho việc sử dụng các nguồn lực kinh tế một cách hiệu quả nhất, với những nỗ lực giảm chi phí để từ đó giảm giá thành sản phẩm, dịch vụ, các doanh nghiệp buộc phải tự đặt mình vào những điều kiện kinh doanh tiết kiệm bằng cách sự dụng một cách hiệu quả nhất các nguồn lực mà họ có được. Mọi sự tính toán sai lầm hoặc lãng phí trong việc sử dụng nguyên vật liệu đều có thể dẫn đến những thất bại trong kinh doanh. Nhìn từ góc độ tổng thể của nền kinh tế, cạnh tranh là động lực cơ bản giảm sự lãng phí trong kinh doanh, giúp cho sự sử dụng các nguồn tài nguyên một cách bền vững và tối ưu. + Thứ tư, cạnh tranh có tác dụng thúc đẩy việc ứng dụng các tiến bộ khoa học, kỹ thuật trong kinh doanh. Nhu cầu tìm kiếm lợi nhuận đã thúc đẩy các doanh nghiệp không ngừng áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật tiên tiến nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm chi phí sản xuất để đáp ứng ngày càng tốt hơn đòi hỏi của thị trường từ đó giành lơi thế cạnh tranh + Thứ năm, cạnh tranh kích thích sự sáng tạo, là nguồn gốc của sự đổi mới liên tục trong đời sống kinh tế- xã hội. Nền tảng của quy luật cạnh tranh trên thị trường là quyền tự do trong kinh doanh và sự độc lập trong sở hữu và hoạt động của doanh nghiệp. Sự sáng tạo làm cho cạnh tranh diễn ra liên tục theo chiều hướng gia tăng của quy mô và nhịp độ tăng trưởng của nền kinh tế. Sự sáng tạo không ngừng của con người trong cuộc cạnh tranh nhằm đáp ứng những nhu cầu luôn luôn thay đổi qua nhiều thế hệ liên tiếp là cơ sở thúc đẩy sự phát triển liên tục và đổi mới không ngừng. Với ý nghĩa là động lực thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế, cạnh tranh luôn là đối tượng được phát luật và các chính sách kinh tế quan tâm, sau nhiều thăng trầm của nền kinh tế thị trường và vợi sự kết thức của cơ chế kinh tế tập trung thì con người ngày càng nhận thức đúng đắn về bản chất và ý nghĩa cạnh tranh đối với sự phát triển chung của đời sống kinh tế, do đó có nhiều nỗ lực xây dựng và tìm kiếm những cơ chế thích hợp để duy trì và bảo vệ cho cạnh tranh được diễn ra đúng với bản chất của nó. Phân loại cạnh tranh Trong kinh tế học và khoa học pháp lý, các nhà khoa học có nhiều cách phân loại cạnh tranh khác nhau để phục vụ cho việc nghiên cứu và xây dụng chính sách cạnh tranh và quản lý cạnh tranh. Để phân loại được các loại cạnh tranh thì cần dựa vào một số căn cứ để phân loại cạnh tranh, sau đây là một số căn cứ: * Căn cứ vào vai trò điều tiết của nhà nước, dựa vào vai trò điều tiết của Nhà nước, cạnh tranh được chia thành 2 loại là cạnh tranh tư do và cạnh tranh có sự điều tiết của nhà nước: + Cạnh tranh tự do: Lý thuyết về cạnh tranh tự do ra đời từ thời kỳ giá cả tự do vận động lên xuống theo sự chi phối của quan hệ cung cầu, của các thế lực thương mại. Cùng với chủ nghĩa tự do trong thương mại, lý thuyết tự do cạnh tranh là ngọn cờ đấu tranh chống lại sự can thiệp thô bạo từ phía công quyền vào lĩnh vực kinh doanh. Khái niện cạnh tranh tự do được hiểu từ các chính sách xây dựng và duy trì thị trường tự do, theo đó thị trường tự do tồn tại khi không có sự can thiệp của Chính phủ và tại đó các nhân cung cầu được phép hoạt động tự do. Do đó lý thuyết về cạnh tranh tự do đưa ra mô hình cạnh tranh mà ở đó các chủ thể tham gia cuộc tranh đua hoàn toàn chủ động và tự do ý chí trong việc xây dựng và thực hiện các chiến lược, các kế hoạch kinh doanh của mình. + Cạnh tranh có sự điều tiết của Nhà nước: là hình thức cạnh tranh mà ở đó, nhà nước bằng các chính sách, công cụ pháp luật can thiệp vào đời sống thị trường để điều tiết các quan hệ cạnh tranh, nhằm hướng chúng vận động và phát triển trong một trật tự, bảo đảm sự công bằng và lành mạnh. Yêu cầu của sự điều tiết của nhà nước đối với cạnh tranh xuất phát từ nhận thức của con người về mặt trái của cạnh tranh tự do và sự bất lực của bàn tay vô hình trong sự điều tiết kinh tế. Cùng với mục tiêu lợi nhuận và khả năng sáng tạo thì các doanh nghiệp khi tham gia thương trường đã không ngừng tiến hành và cải tiến, nâng cao trình độ khoa học công nghệ, trình độ quản lý lao động, quản lý sản xuất kinh doanh để đáp ứng ngày một tốt hơn nhu cầu của khách hàng. Nhưng bên cạnh những tính toán chính đáng thì còn có một số doanh nghiệp có những toan tính không lành mạnh để chiếm lĩnh thị trường kinh doanh, những biểu hiện không lành mạnh đó càng ngày càng phát triển về số lượng và chất lượng là ô nhiễm môi trường kinh doanh. Trong trường hợp này xã hội và thị trường cần có sự điều tiết của bàn tay hưu hình của một thế lực đủ mạnh cùng những công cụ cần thiết để ngăn chặn, trừng phạt những hành vi xâm hại thị trường, khôi phục những lợi ích chính đáng bị xâm hại. Có thể nói việc phân chia và nghiên cứu cạnh tranh dưới góc độ cạnh tranh tự do và cạnh tranh có sự điều tiết của nhà nước đã làm sáng tỏ nhiều vấn đề lý luận để lý giải cho sự xuất hiện của nhà nước vào đời sống cạnh tranh, làm cơ sở để tìm kiếm những phương tiện để điều tiết thị trường. * Căn cứ vào tính chất, mức độ biểu hiện, được chia thành cạnh tranh hoàn hảo và cạnh tranh không hoàn hảo và độc quyền: + Cạnh tranh hoàn hảo: là hình thức cạnh tranh mà ở đó mà người mua và người bán đều không có tác động đến giá của sản phẩm trên thị trường. Trong hình thái thị trường cạnh tranh hoàn hảo, giá của sản phẩm hoàn toàn do quan hệ cung cầu, quy luật giá trị quy định, không tồn tại bất cứ quy định nào, khả năng nào có thể chi phối các quan hệ trên thị trường Phân tích các yếu tố trên thị trường thì các nhà kinh tế cho rằng cạnh tranh hoàn hảo sẽ chỉ tồn tại khi có đủ các điều kiện sau: - Số lượng các doanh nghiệp tham gia thị trường và số lượng khách hàng rất lớn, đủ để không một ai trong số họ có khả năng tác động đến thị trường - Sản phẩm tham gia trên thị trường phải đồng nhất, nếu có sự dị biệt trong sản phẩm là đối tượng của thị trường thì mức độ khác biệt giữa các sản phẩm có thể tạo ra quyền lực cho từng doanh nghiệp ở một mức độ nhất định. - Thông tin trên thị trường là hoàn hảo nghĩa là việc người tham gia thị trường trong một nền kinh tế cạnh tranh nhận biết được đầy đủ và thấy trước được giá cả hiện nay và tương lai cũng như vị trí của hàng hóa và dịch vụ. - Không tồn tại các dào cản ra nhập thị trường, điều này có nghĩa là một thị trường cạnh tranh hoàn hảo luôn tồn tại sự tự do gia nhập của các doanh nghiệp tiềm năng - Các yếu tố đầu vào của quy trình sản xuất được lưu thông tự do và các doanh nghiệp đều có cơ hội như nhau trong việc tiếp cận với các yếu tố đầu vào Nhìn chung, những điều kiện để có cạnh tranh hoàn hảo là những tiêu chí nhằm gạt bỏ mọi nguy cơ hinh thành các thê mạnh trên thị trường, có như vậy mới đảm bảo không một ai có thể chi phối thị trường. + Cạnh tranh không hoàn hảo: là hình thức cạnh tranh chiếm ưu thế trong trong các nghành sản xuất mà ở đó các doanh nghiệp sản xuất và phân phối có đủ sức mạnh và thế lực để có thể chi phối giá cả trên thị trường. Trong thực tế cạnh tranh không hoàn hảo là hình thức cạnh tranh phổ biến trên thị trường, ở nhiều lĩnh vực, nhiều ngành của nền kinh tế, nếu như trong cạnh tranh hoàn hảo không có ai có đủ khả năng chi phối thị trường thì ngược lại trong cạnh tranh không hoàn hảo do các điều kiện để cạnh tranh hoàn hảo không đủ điều kiện tồn tại nên mỗi thành viên của thị trường đều có mức độ quyền lực nhất định đủ để tác động đến giá cả sản phẩm, tùy từng biểu hiện của hình thức cạnh tranh mà kinh tế học chia cạnh tranh không hoàn hảo thành 2 dạng để nghiên cứu, là cạnh tranh mang tính độc quyền và cạnh tranh nhóm - Cạnh tranh mang tính độc quyền, là hình thức cạnh tranh sản phẩm, trong đó mỗi doanh nghiệp đều có mức độ độc quyền nhất định vì họ có sản phẩm của riêng mình, mặc dù các sản phẩm trên thị trường có thể thay thế lẫn nhau, song các doanh nghiệp luôn có sự nỗ lực cá biệt hóa sản phẩm của mình. Sự thành công trong việc di biệt hóa sản phẩm phù hợp với sự thay đổi và tính đa dạng của thị trường quyết định mức độ độc quyền và thành công của doanh nghiệp - Độc quyền nhóm, là hình thức cạnh tranh tồn tại trong một số nghành chỉ có một số ít các nhà sản xuất và mỗi nhà sản xuất đều nhận thức được rằng giá của mình không chỉ phụ thuộc vào năng xuất của mình mà còn phụ thuộc vào hoạt động của các đối thủ cạnh tranh quan trọng trong nghành đó. + Độc quyền: tồn tại khi chỉ có một doanh nghiệp duy nhất kinh doanh hoặc tiêu thụ sản phẩm trên thị trường mà không có sự thay thế từ các sản phẩm hoặc các nhà sản xuất khác. Một doanh nghiệp khi có vị trí độc quyền thị trường sẽ trao cho nó quyền lực của mình, đó là khả năng của doanh nghiệp trong việc tác động đến giá cả thị trường của một loạt hàng hóa nhất định. Như vậy độc quyền là để chỉ việc doanh nghiệp nào đó duy nhất tồn tại trên thị trường mà không có đối thủ cạnh tranh. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến sự hình thành độc quyền, bao gồm: - Độc quyền hình thành từ quá trình cạnh tranh, với tư cánh là kết quả của quá trình cạnh tranh, độc quyền được tạo ra bởi sự tích tụ dần dần theo cơ chế lợi nhuận và các nguồn lực thị trường cứ tích tụ dần vào doanh nghiệp đã chiến thắng, cứ như thế, sự bồi đắp về nguồn lực qua thời gian đã hình thành nên thế lực độc quyền – Độc quyền hình thành từ yêu cầu của công nghệ sản xuất hoặc yêu cầu của quy mô tối thiểu của ngành kinh tế kỹ thuật. Theo đó những nghành kinh tế nhất định, chỉ những nhà đầu tư đáp ứng được công nghệ hoặc vốn đầu tư tối thiểu đó mới có thể đầu tư kinh doanh có hiệu quả. Những điều kiện về công nghệ và vốn đầu tư đã loại bỏ dần những nguời không đủ khả năng và cuối cùng chỉ còn một người có đủ khả năng và trở thành độc quyền trong lĩnh vực đó. - Độc quyền hình thành từ sự tồn tại của các rào cản trên thị trường. Các rào cản như sự bảo hộ của nhà nước, sự trung thành của khách hàng rào cản về chi phí tuyệt đối của doanh nghiệp đang tồn tại...làm cản trở sự gia nhập thị trường của các nhà kinh doanh mới từ đó củng cố vị trí kinh doanh của các doanh nghiệp đang tồn tại. – Độc quyền do tích tụ tập trung kinh tế, thông qua việc sát nhập, hợp nhất hoặc mua lại, liên doanh với những hình thưc khác nhau Sự tồn tại của các doanh nghiệp độc quyền có khả năng tập trung mọi nguồn lực thị trường để đầu tư hoặc phát triển công nghệ , triển khai các án lớn đòi hởi vốn và kỹ thuật cao, đã có nhiều thành tựu kinh tế, kỹ thuật đạt được nhờ sự tài trợ của các doanh nghiệp độc quyền. Tuy nhiên, sự xuất hiện của độc quyền trong đời sống kinh tế sẽ triệt tiêu cạnh tranh và có thể gây ra thiệt hại khó lường cho nền kinh tế quốc gia. * Căn cứ vào tính lành mạnh của hành vi và tác động của chúng với thị trường thì cạnh tranh được chia thành 2 loại cạnh tranh lành mạnh và cạnh tranh không lành mạnh: + Cạnh tranh lành mạnh: là hình thức cạnh tranh công khai, công bằng và ngay thẳng giữa các đối thủ cạnh tranh trong kinh doanh. Cạnh tranh lành mạnh luôn là ước muốn của các doanh nghiệp có thái độ kinh doanh trùn thực, ở góc độ nào đó cạnh tranh lành mạnh mang lại hiệu quả tối ưu cho người tiêu dùng, còn đối với doanh nghiệp, cạnh tranh lành mạnh là trọng tài công bằng để lựa chọn những nhà kinh doanh có đủ năng lực, đủ bản lĩnh để tồn tại và kinh doanh có hiệu quả. + Cạnh tranh không lành mạnh : được coi là những hành vi trái với hoạt động thực tiễn, không trung thực trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại đều bị coi là hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Hành vi cạnh tranh không lành mạnh ra đời từ bản tính hám lợi và ganh đua của con người trong kinh doanh, trái pháp luật, gây thiệt hại cho đối thủ kinh doanh và khách hàng. Hành vi cạnh tranh không lành mạnh Khái niệm Luật cạnh tranh năm 2004, của nước cộng hòa xã chủ nghĩa Việt Nam quy định: “ Hành vi cạnh tranh không lành mạnh là hành vi cạnh tranh của doanh nghiệp trong quá trình kinh doanh trái với các chuẩn mực thông thường về đạo đức kinh doanh, gây thiệt hại hoạc có thể gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp khác hoặc người tiêu dùng”. Trong Luật cạnh tranh cũng quy định những hành vi cạnh tranh không lành mạnh, cụ thể: + ChØ dÉn g©y nhÇm lÉn - Là việc doanh nghiÖp sö dông chØ dÉn chøa ®ùng th«ng tin g©y nhÇm lÉn vÒ tªn th­¬ng m¹i, khÈu hiÖu kinh doanh, biÓu t­îng kinh doanh, bao b×, chØ dÉn ®Þa lý vµ c¸c yÕu tè kh¸c theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ ®Ó lµm sai lÖch nhËn thøc cña kh¸ch hµng vÒ hµng hãa, dÞch vô nh»m môc ®Ých c¹nh tranh. + X©m ph¹m bÝ mËt kinh doanh Doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c hµnh vi sau ®©y được coi là xâm phạm bí mật kinh doanh: - TiÕp cËn, thu thËp th«ng tin thuéc bÝ mËt kinh doanh b»ng c¸ch chèng l¹i c¸c biÖn ph¸p b¶o mËt cña ng­êi së h÷u hîp ph¸p bÝ mËt kinh doanh ®ã; - TiÕt lé, sö dông th«ng tin thuéc bÝ mËt kinh doanh mµ kh«ng ®­îc phÐp cña chñ së h÷u bÝ mËt kinh doanh - Vi ph¹m hîp ®ång b¶o mËt hoÆc lõa g¹t, lîi dông lßng tin cña ng­êi cã nghÜa vô b¶o mËt nh»m tiÕp cËn, thu thËp vµ lµm lé th«ng tin thuéc bÝ mËt kinh doanh cña chñ së h÷u bÝ mËt kinh doanh ®ã - TiÕp cËn, thu thËp th«ng tin thuéc bÝ mËt kinh doanh cña ng­êi kh¸c khi ng­êi nµy lµm thñ tôc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt liªn quan ®Õn kinh doanh, lµm thñ tôc l­u hµnh s¶n phÈm hoÆc b»ng c¸ch chèng l¹i c¸c biÖn ph¸p b¶o mËt cña c¬ quan nhµ n­íc hoÆc sö dông nh÷ng th«ng tin ®ã nh»m môc ®Ých kinh doanh, xin cÊp giÊy phÐp liªn quan ®Õn kinh doanh hoÆc l­u hµnh s¶n phÈm. + Ðp buéc trong kinh doanh Là việc doanh nghiÖp Ðp buéc kh¸ch hµng, ®èi t¸c kinh doanh cña doanh nghiÖp kh¸c b»ng hµnh vi ®e däa hoÆc c­ìng Ðp ®Ó buéc hä kh«ng giao dÞch hoÆc ngõng giao dÞch víi doanh nghiÖp ®ã. + GiÌm pha doanh nghiÖp kh¸c Là việc doanh nghiÖp giÌm pha doanh nghiÖp kh¸c b»ng hµnh vi trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®­a ra th«ng tin kh«ng trung thùc, g©y ¶nh h­ëng xÊu ®Õn uy tÝn, t×nh tr¹ng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ®ã. + G©y rèi ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp kh¸c Là việc doanh nghiÖp g©y rèi ho¹t ®éng kinh doanh hîp ph¸p cña doanh nghiÖp kh¸c b»ng hµnh vi trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp c¶n trë, lµm gi¸n ®o¹n ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ®ã. + Qu¶ng c¸o nh»m c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh Là việc doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng qu¶ng c¸o sau ®©y: - So s¸nh trùc tiÕp hµng ho¸, dÞch vô cña m×nh víi hµng ho¸, dÞch vô cïng lo¹i cña doanh nghiÖp kh¸c - B¾t ch­íc mét s¶n phÈm qu¶ng c¸o kh¸c ®Ó g©y nhÇm lÉn cho kh¸ch hµng - §­a th«ng tin gian dèi hoÆc g©y nhÇm lÉn cho kh¸ch hµng vÒ mét trong c¸c néi dung sau ®©y: a) Gi¸, sè l­îng, chÊt l­îng, c«ng dông, kiÓu d¸ng, chñng lo¹i, bao b×, ngµy s¶n xuÊt, thêi h¹n sö dông, xuÊt xø hµng ho¸, ng­êi s¶n xuÊt, n¬i s¶n xuÊt, ng­êi gia c«ng, n¬i gia c«ng b) C¸ch thøc sö dông, ph­¬ng thøc phôc vô, thêi h¹n b¶o hµnh c) C¸c th«ng tin gian dèi hoÆc g©y nhÇm lÉn kh¸c. + KhuyÕn m¹i nh»m c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh Là việc doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng khuyÕn m¹i sau ®©y: - Tæ chøc khuyÕn m¹i mµ gian dèi vÒ gi¶i th­ëng - KhuyÕn m¹i kh«ng trung thùc hoÆc g©y nhÇm lÉn vÒ hµng ho¸, dÞch vô ®Ó lõa dèi kh¸ch hµng - Ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi c¸c kh¸ch hµng nh­ nhau t¹i c¸c ®Þa bµn tæ chøc khuyÕn m¹i kh¸c nhau trong cïng mét ch­¬ng tr×nh khuyÕn m¹i - TÆng hµng ho¸ cho kh¸ch hµng dïng thö nh­ng l¹i yªu cÇu kh¸ch hµng ®æi hµng ho¸ cïng lo¹i do doanh nghiÖp kh¸c s¶n xuÊt mµ kh¸ch hµng ®ã ®ang sö dông ®Ó dïng hµng hãa cña m×nh. + Ph©n biÖt ®èi xö cña hiÖp héi - Là việc tõ chèi doanh nghiÖp cã ®ñ ®iÒu kiÖn gia nhËp hoÆc rót khái hiÖp héi nÕu viÖc tõ chèi ®ã mang tÝnh ph©n biÖt ®èi xö vµ lµm cho doanh nghiÖp ®ã bÞ bÊt lîi trong c¹nh tranh - H¹n chÕ bÊt hîp lý ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc c¸c ho¹t ®éng kh¸c cã liªn quan tíi môc ®Ých kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn. + B¸n hµng ®a cÊp bÊt chÝnh Doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c hµnh vi sau ®©y nh»m thu lîi bÊt chÝnh tõ viÖc tuyÓn dông ng­êi tham gia m¹ng l­íi b¸n hµng ®a cÊp: - Yªu cÇu ng­êi muèn tham gia ph¶i ®Æt cäc, ph¶i mua mét sè l­îng hµng ho¸ ban ®Çu hoÆc ph¶i tr¶ mét kho¶n tiÒn ®Ó ®­îc quyÒn tham gia m¹ng l­íi b¸n hµng ®a cÊp; - Kh«ng cam kÕt mua l¹i víi møc gi¸ Ýt nhÊt lµ 90% gi¸ hµng hãa ®· b¸n cho ng­êi tham gia ®Ó b¸n l¹i; - Cho ng­êi tham gia nhËn tiÒn hoa hång, tiÒn th­ëng, lîi Ých kinh tÕ kh¸c chñ yÕu tõ viÖc dô dç ng­êi kh¸c tham gia m¹ng l­íi b¸n hµng ®a cÊp; - Cung cÊp th«ng tin gian dèi vÒ lîi Ých cña viÖc tham gia m¹ng l­íi b¸n hµng ®a cÊp, th«ng tin sai lÖch vÒ tÝnh chÊt, c«ng dông cña hµng hãa ®Ó dô dç ng­êi kh¸c tham gia Hành vi cạnh tranh không lành mạnh theo Luật Sở hữu trí tuệ Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định các hành vi cạnh tranh không lành mạnh về sở hữu trí tuệ bao gồm: - Sử dụng chỉ dẫn thương mại gây nhầm lẫn về chủ thể kinh doanh, hoạt động kinh doanh, nguồn gốc thương mại của hàng hoá, dịch vụ - Sử dụng chỉ dẫn thương mại gây nhầm lẫn về xuất xứ, cách sản xuất, tính năng, chất lượng, số lượng hoặc đặc điểm khác của hàng hoá, dịch vụ; về điều kiện cung cấp hàng hoá, dịch vụ - Sử dụng nhãn hiệu được bảo hộ tại một nước là thành viên của điều ước quốc tế có quy định cấm người đại diện hoặc đại lý của chủ sở hữu nhãn hiệu sử dụng nhãn hiệu đó mà Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam cũng là thành viên, nếu người sử dụng là người đại diện hoặc đại lý của chủ sở hữu nhãn hiệu và việc sử dụng đó không được sự đồng ý của chủ sở hữu nhãn hiệu và không có lý do chính đáng. 2.2. Đặc điểm của hành vi cạnh tranh không lành mạnh Hành vi cạnh tranh không lành mạnh có những đặc điểm cơ bản như sau: + Đặc điểm thứ nhất, chủ thể thực hiện hành vi cạnh tranh không lành mạnh là các chủ thể kinh doanh trên thị trường thuộc mọi thành phần kinh tế. Đặc điểm này xác định phạm vi chủ thể thực hiện hành vi vi phạm, khẳng định hành vi cạnh tranh không lành mạnh xẩy ra trong kinh doanh ở mọi ngành, lĩnh vực của đời sống kinh tế, mọi công đoạn của quá trình kinh doanh. + Đặc điểm thứ hai, hành vi cạnh tranh không lành mạnh trái với các chuẩn mực thông thường về đạo đức kinh doanh, Dấu hiệu này cho thấy bản chất không lành mạnh của hành vi vi phạm và dựa vào đó lý luận cũng như pháp luật có căn cứ pháp lý xác định hành vi cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường, ở đặc điểm này cần lưu ý tới 2 nội dung: - Thứ nhất là các thủ pháp cạnh tranh, rất đa dạng bao gồm những thủ đoạn gây nhầm lẫn, gian dối - Thứ hai, tính không lành mạnh của hành vi cạnh tranh bị luật cấm được xác định căn cứ vào các chuẩn mực thông thường về đạo đức trong kinh doanh, những hành vi nào trái với chuẩn mực đó sẽ bị coi là không lành mạnh, và các hành vi này được xác định dựa vào hai căn cứ Một là, căn cứ luật định là những tiêu chuẩn đã được định lượng hóa bằng pháp luật, một khi hành vi đi trái với quy định pháp luật thì sẽ là không lành mạnh Hai là, căn cứ vào tập quán kinh doanh thông thường đã được thừa nhận rộng rãi trong đời sống của thị trường. + Đặc điểm thứ ba, đặc điểm về hậu quả của hành vi, theo đó hành vi cạnh tranh không lành mạnh gây thiệt hại hoặc có thể gây thiệt hại đến lợi ích của nhà nước và quyền, lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp hoặc người tiêu dùng, với đặc điểm này hậu quả của hành vi giúp chúng ta phân biệt dưới dạng lý thuyết hành vi cạnh tranh không lành mạnh với các hành vi khác. Quản lý hoạt động cạnh tranh không lành mạnh Sự cần thiết khách quan của hoạt động quản lý cạnh tranh không lành mạnh Một trong những chức năng quan trọng của Nhà nước trong quá trình thực hiện điều tiết nền kinh tế thị trường là phải duy trì và bảo đảm được môi trường cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng, hiệu quả giữa các chủ thể tham gia thị trường, không có quy luật cạnh tranh giữa các chủ thể kinh tế tham gia thị trường thì không tồn tại nền kịnh tế thị trường. Tuy nhiên, việc bảo đảm môi trường cạnh tranh lành mạnh thì hiệu quả như thế nào còn phụ thuộc vào mức độ và nguyên tắc can thiệp của Nhà nước đối với nền kinh tế Xét ở mức độ can thiệp, Nhà nước nhất thiết phải xây dựng một chính sách cạnh tranh trong nền kinh tế nằm trong tổng thể chính sách phát triển kinh tế- xã hội nói chung, sự can thiệp của Nhà nước cần phù hợp với nguyên tắc của thị trường. Xét theo bản chất kinh tế, cạnh tranh có hiệu quả bị những nguy cơ đê dọa từ phía các đối thủ cạnh tranh và từ phía Nhà nước. Vì vậy, việc xây dựng chính sách cạnh tranh trước hết phụ thuộc vào vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế và đặc điểm nền kinh t._.ế thị trường ở mỗi một quốc gia khác nhau. Chính sách cạnh tranh được hiểu là tập hợp những biện pháp của Nhà nước nhằm điều tiết hoạt động cạnh tranh và độc quyền trong nền kinh tế, phù hợp mục đích của Nhà nước trong việc bảo đảm môi trường cạnh tranh lành mạnh, chống các biện pháp hạn chế cạnh tranh, chống việc lạm dụng vị thế độc quyền hoặc khống chế thị trường của một hoặc một số doanh nghiệp có vị thế độc quyền, giảm các quy định cho việc gia nhập hoặc rút lui khỏi thị trường ….để thực hiện các chính sách trên thì vai trò can thiệp của Nhà nước là hết sức quan trọng và nó sẽ tạo nên các biện pháp nhằm: - Kiểm soát các hành vi ứng xử trong quan hệ cạnh tranh trên thị trường để ngăn cấm các hành vi cạnh tranh không lành mạnh - Kiểm tra cấu trúc thị trường để ngăn ngừa những cấu trúc có thể cản trở cạnh tranh - Khuyến khích các hoạt động cạnh tranh lành mạnh - Kiểm soát chi phí sản xuất, giá cả sản phẩm và lợi nhuận của những doanh nghiệp được coi là có vị trí độc quyền hoặc khống chế thị trường - Xác định những lĩnh vực ngoại tệ trong việc áp dụng đối với chính sách cạnh tranh. Theo sự phân tích trên đây, thì chức năng bảo đảm môi trường cạnh tranh lành mạnh của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường là Nhà nước phải tạo ra một khuôn khổ pháp lý cho nền kinh tế thị trường và với những hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh, trong đó quy luật cạnh tranh được tồn tại và duy trì như một nguyên tắc cơ bản của quá trình vận động. Về nguyên tắc chung, trước hết Nhà nước phải thiết lập một số cơ sở pháp lý cho hoạt động của nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường mà ở đó: - Tồn tại một hệ thống giá cả có tính cạnh tranh - Đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp, bảo hộ quyền sở hữu của các chủ thể kinh tế thuộc mọi thành phần kinh tế đối với tư liệu sản xuất - Bảo đảm nguyên tắc tự do kinh doanh, tự do khế ước, tự do hợp đồng trên cơ sở tôn trọng pháp luật, đạo đức xã hội và lợi ích chung của cộng đồng - Bình đẳng trước pháp luật và tự chụi trách nhiệm về mọi hành vi của chủ thể thuộc mọi thành phần kinh tế trong quá trình hoạt động trên thị trường - Trên nguyên tắc tự do kinh doanh trong khuôn khổ pháp luật, các chủ thể kinh doanh được quyền gia nhập và rút lui khỏi thị trường - Tôn trọng và bảo đảm quyền lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng. Trên cơ sở các nguyên tắc chung, các chủ thể kinh tế khi tham gia thị trường có thể thực hiện quyền tự do kinh doanh, tự do cạnh tranh để phát huy hết tiềm năng của minh nhằm mục đích lợi nhuận, song khi hoạt động trên thị trường, mặc dù đã có những giới hạn về mặt pháp lý, nhưng tâm thế của các chủ thể kinh doanh cạnh tranh là luôn hướng tới vị thế cao trong thương trường để sau đó lạm dụng vị thế có lợi này khai thác tối đa lợi nhuận trong thời gian dài. Các chủ thể có thể sử dụng những biện pháp khác nhau để đạt mục đích trong đó có cả những biện pháp tác động tiêu cực đến thị trường và xã hội, để đối phó với tình trạng này, Nhà nước cần thực hiện một số các biện pháp cụ thể sau: Thứ nhất, các biện pháp hành chính- kinh tế Đây là biện pháp được áp dụng thường xuyên để kiểm tra cấu trúc thị trường, các quan hệ ứng xử trên thị trường được thể hiện qua các chính sách về giá cả, chính sách về khối lượng sản phẩm hàng hóa, chính sách về kế hoạch sản xuất, kiểm tra xu thế quan hệ thị trường theo tính tập thể, sát nhập và các hình thức có thể dẫn đến ngăn chặn, hạn chế sự cạnh tranh. Các công cụ sử dụng trong trường hợp này bao gồm: - Chính sách thuế: Chính sách này được áp dụng đối với các chủ thể có vị thế cao trong thị trường và lạm dụng vị thế đó khai thác tối đa lợi nhuận trong thời gian dài. Để giải quyết các bất hợp lý này Nhà nước đánh thuế rất nặng vào các chủ thể độc quyền nhằm điều tiết thu nhập. Chính sách thuế còn có thể áp dụng đối với các trường hợp bán thấp hơn giá quy định mà không có căn cứ hợp pháp - Kiểm soát giá cả: Mục tiêu chính của kiểm soát giá cả là Nhà nước ngăn cấm và giảm bớt quyền định giá của các doanh nghiệp có vị thế độc quyền nhằm khác phục tình trạng các doanh nghiệp lạm dụng vị thế này để tăng, giảm giá tùy tiện gây thiệt hại cho người sản xuất, tiêu dùng và xã hội. Điều chỉnh độc quyền: Là sử dụng một số biện pháp mang tính Nhà nước nhằm ngăn cản sự lạm dụng quá mức vào vị trí và ưu thế của doanh nghiệp độc quyền Quốc hữu hóa các doanh nghiệp độc quyền ở một số lĩnh vực trong nền kinh tế: Đây là biện pháp được sử dụng rộng rãi ở nhiều nước trên thế giới. Điều này lý giải vì sao có những trường hợp ngoại lệ trong việc xử lý vấn đề độc quyền bằng biện pháp pháp luật, mà chỉ áp dụng những công cụ kinh tế khác để kiểm soát nó. Về hiệu quả kinh tế, hiện nay chưa ai có thể khẳng định rằng việc áp dụng sở hữu nhà nước đối với các tổ chức độc quyền sẽ đảm bảo sự cân bằng lợi ích cho các chủ thể kinh tế khác trong nền kinh tế. Tuy nhiên trong các hoàn cảnh và điều kiện cụ thể của từng quốc gia, thông thường giải pháp quốc hữu hóa được áp dụng đối với doanh nghiệp độc quyền tự nhiên nhằm đảm bảo cung ứng các loại hàng hóa và dịch vụ công cộng cho xã hội một cách bình thường, đặc biệt là những ngành và những vùng mà ở đó khó có thể tồn tại tính cạnh tranh do hiệu quả kinh tế mang lại không cao. Thứ hai, ban hành pháp luật về cạnh tranh Bên cạnh các biện pháp mang tính hành chính kinh tế, để đảm bảo môi trường cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng trong hoạt động kinh doanh. Nhà nước cần áp dụng một số biện pháp cứng rắn đối với các quan hệ, hành vi canh tranh gây hậu quả tiêu cực đến thị trường và xã hội, đó chính là ban hành pháp luật về kiểm soát độc quyền và chống cạnh tranh không lành mạnh Pháp luật về cạnh tranh bao gồm 2 lĩnh vực chủ yếu là pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh và pháp luật chống hạn chế cạnh tranh, kiểm soát độc quyền . Hệ thống pháp luật về cạnh tranh ở mỗi một quốc gia có những đặc điểm khác nhau, cách thức điều chỉnh cũng không hoàn toàn giống nhau nhung nó thống nhất với nhau ở mục đích điều chỉnh và việc xác định các nhóm hành vi cần thiết phải điều chỉnh. Những nội dung của hoạt động quản lý cạnh tranh Những hoạt động quản lý canh tranh thể hiện dưới dạng những chính sách cạnh tranh, với vai trò xây dựng môi trường cạnh tranh sôi động, lành mạnh để khuyến khích sự phát triển cạnh tranh và bảo vệ sự lành mạnh của thị trường, chính sách cạnh tranh này bao gồm một số nội dung: Nhóm biện pháp tạo lập và thúc đẩy các cơ hội bình đẳng và không phân biệt đối xử trong cạnh tranh giữa các chủ thể kinh doanh: Xóa bỏ mọi sự phân biệt mang tính pháp lý giữa các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế Xóa bỏ cơ chế hai giá giữa doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài Đẩy mạnh cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước Hoàn thiện môi trường pháp lý liên quan đến Luật cạnh tranh, đưa cạnh tranh vào lĩnh vực thuộc độc quyền nhà nước Đẩy mạnh công cuộc hội nhập kinh tế quốc tế Nhóm biện pháp ngăn chặn các hành vi hạn chế cạnh tranh và cạnh tranh không lành mạnh, nhóm biện pháp này bao gồm: Thể chế hóa các hành vi hạn chế cạnh tranh và cạnh tranh không lành mạnh Ban hành đầy đủ các chế tài xử lý các hành vi vi phạm pháp luật Xây dựng các thiết chế mới để xử lý hành vi hạn chế cạnh tranh Nhóm biện pháp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà nước, của doanh nghiệp và người tiêu dùng, nhóm biện pháp này bao gồm: Xây dựng các công cụ bảo hộ mới được quốc tế chấp nhận Xây dựng các công cụ quản lý mới được quốc tế chấp nhận Xây dựng các tiêu chí miễn trừ trong luật cạnh tranh Nhóm biện pháp bảo vệ và khuyến khích cạnh tranh lành mạnh, bao gồm: Xóa bỏ trợ cấp của Nhà nước đối với doanh nghiệp, giảm dần quỹ hỗ trợ xuất khẩu, thương mại.. Tổ chức các giải thưởng tôn vinh doanh nghiệp hoạt động tốt Cải cách hành chính trong lĩnh vực đăng ký bảo hộ đối tượng sở hữu công nghiệp Tạo nhiều có hội để doanh nghiệp khiếu nại về thủ tục hành chính Tạo nhiều diễn đàn để doanh nghiệp lên tiếng cải thiện môi trường cạnh tranh thông qua các hiệp hội nghề nghiệp Xây dựng các thiết chế mới để bảo vệ cạnh tranh trên các thị trường đặc thù. Chương II THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ CẠNH TRANH KHÔNG LÀNH MẠNH TẠI CỤC QUẢN LÝ CẠNH TRANH - BỘ CÔNG THƯƠNG Giới thiệu về Bộ Công thương và Cục Quản lý cạnh tranh Bộ Công Thương Vị trí và chức năng                  Bộ Công Thương là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công nghiệp và thương mại, bao gồm các ngành và lĩnh vực: cơ khí, luyện kim, điện, năng lượng mới, năng lượng tái tạo, dầu khí, hóa chất, vật liệu nổ công nghiệp, công nghiệp khai thác mỏ và chế biến khoáng sản, công nghiệp tiêu dùng, công nghiệp thực phẩm và công nghiệp chế biến khác, lưu thông hàng hoá trong nước; xuất nhập khẩu, quản lý thị trường, xúc tiến thương mại, thương mại điện tử, dịch vụ thương mại, hội nhập kinh tế - thương mại quốc tế, quản lý cạnh tranh, kiểm soát độc quyền, áp dụng các biện pháp tự vệ, chống bán phá giá, chống trợ cấp, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; quản lý nhà nước các dịch vụ công trong các ngành, lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ Nhiệm vụ và quyền hạn  Bộ Công Thương thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định tại Nghị định số 178/2007/NĐ-CP ngày 03 tháng 12 năm 2007 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ, cơ quan ngang Bộ và những nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể sau đây: 1. Trình Chính phủ các dự án luật, pháp lệnh, các dự thảo nghị quyết, nghị định, cơ chế, chính sách, văn bản quy phạm pháp luật khác về các ngành, lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ theo phân công của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. 2. Trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và tổ chức thực hiện chiến lược, quy hoạch phát triển tổng thể; chiến lược, quy hoạch ngành và lĩnh vực; quy hoạch vùng, lãnh thổ và các chương trình phát triển, chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình kỹ thuật - kinh tế, các dự án quan trọng và các văn bản quy phạm pháp luật khác trong phạm vi các ngành, lĩnh vực do Bộ quản lý. 3. Phê duyệt chiến lược, quy hoạch, các chương trình phát triển các ngành và lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ, các vùng, lãnh thổ theo phân cấp và uỷ quyền của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. 4. Ban hành các quyết định, chỉ thị, thông tư; chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật thuộc phạm vi quản lý của Bộ; thông tin, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về công nghiệp và thương mại. 5. Xây dựng tiêu chuẩn, ban hành quy trình, quy chuẩn, định mức kinh tế - kỹ thuật trong các ngành, lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ; tổ chức quản lý, hướng dẫn, kiểm tra đối với ngành nghề kinh doanh có điều kiện thuộc ngành công nghiệp và thương mại theo danh mục do Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quy định. 6. Chủ trì thẩm định hoặc phê duyệt, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các dự án đầu tư trong các ngành công nghiệp và thương mại thuộc phạm vi quản lý của Bộ. 7. Quy định việc cấp, điều chỉnh, thu hồi, gia hạn giấy phép về điện, hoá chất, vật liệu nổ công nghiệp, sản xuất thuốc lá điếu và các loại giấy phép, giấy chứng nhận, giấy đăng ký khác theo quy định của pháp luật. 8. Phối hợp với Bộ Tài chính xây dựng kế hoạch dự trữ quốc gia về xăng dầu, vật liệu nổ công nghiệp, hạt giống cây bông và các dự trữ khác theo quy định của Chính phủ. 9. Về an toàn kỹ thuật công nghiệp:  a) Quản lý, chỉ đạo, kiểm tra, chịu trách nhiệm việc tổ chức thực hiện công tác kỹ thuật an toàn trong ngành công nghiệp; bảo vệ môi trường công nghiệp theo quy định của pháp luật; b) Đề xuất danh mục máy, thiết bị, vật tư có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động thuộc ngành, lĩnh vực quản lý, đề nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội thống nhất ban hành; c) Xây dựng và ban hành quy trình kiểm định đối với các máy, thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ, sau khi có ý kiến thẩm định của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội; d) Xây dựng và ban hành tiêu chí, điều kiện hoạt động đối với các tổ chức kiểm định khi thực hiện hoạt động kiểm định các máy, thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ, sau khi có ý kiến thẩm định của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội; đ) Hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về an toàn đối với máy móc, thiết bị, vật tư có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động. 10. Về cơ khí, luyện kim: Chỉ đạo và kiểm tra việc tổ chức thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển ngành cơ khí, ngành luyện kim, phát triển các sản phẩm cơ khí, cơ - điện tử trọng điểm, các sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao, kết hợp kỹ thuật cơ khí, tự động hóa, điện tử công nghiệp. 11. Về điện, năng lượng mới, năng lượng tái tạo: a) Phê duyệt quy hoạch phát triển điện lực các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; công bố danh mục các công trình điện thuộc quy hoạch phát triển điện lực để kêu gọi đầu tư xây dựng và quản lý việc thực hiện; b) Phê duyệt quy hoạch bậc thang thuỷ điện, quy hoạch năng lượng mới và năng lượng tái tạo; c) Tổ chức chỉ đạo và thực hiện các nhiệm vụ về điện nguyên tử, năng lượng mới, năng lượng tái tạo; d) Ban hành quy định về lập, thẩm định, lấy ý kiến, trình duyệt giá bán lẻ điện. 12. Về dầu khí:                                         a) Phê duyệt kế hoạch khai thác sớm dầu khí tại các mỏ; b) Quyết định thu hồi mỏ trong trường hợp nhà thầu không tiến hành phát triển mỏ và khai thác dầu khí theo thời gian quy định đã được phê duyệt; c) Quyết định cho phép đốt bỏ khí đồng hành; d) Tổng hợp, theo dõi, báo cáo tình hình phát triển và kết quả tìm kiếm, thăm dò, khai thác, tiêu thụ dầu khí trong nước và xuất khẩu. 13. Về công nghiệp khai thác mỏ và chế biến khoáng sản (trừ khoáng sản làm vật liệu xây dựng và sản xuất xi măng): a) Xây dựng, trình cơ quan có thẩm quyền ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các văn bản quy phạm pháp luật về công nghiệp khai thác và chế biến khoáng sản; b) Chỉ đạo, tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch khai thác, chế biến và sử dụng khoáng sản sau khi được phê duyệt; c) Tổ chức chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy chuẩn, định mức kinh tế - kỹ thuật, công nghệ, an toàn vệ sinh, bảo vệ môi trường trong khai thác mỏ và chế biến khoáng sản; d) Tổ chức thẩm định thiết kế cơ sở các công trình thuộc dự án đầu tư khai thác, chế biến khoáng sản; đ) Ban hành danh mục, điều kiện và tiêu chuẩn khoáng sản cấm xuất khẩu, khoáng sản hạn chế xuất khẩu theo quy định của pháp luật. 14. Về hoá chất, vật liệu nổ công nghiệp: a) Theo dõi, chỉ đạo, hướng dẫn kiểm tra, tổng hợp tình hình phát triển công nghiệp hoá chất; b) Công bố danh mục các loại vật liệu nổ công nghiệp cấm, hạn chế sử dụng; kiểm tra việc thực hiện các quy định về sản xuất, nhập khẩu, cung ứng, sử dụng vật liệu nổ công nghiệp. 15. Về công nghiệp tiêu dùng, công nghiệp thực phẩm và công nghiệp chế biến khác: a) Kiểm tra, giám sát đầu tư đối với các dự án đầu tư thuộc ngành công nghiệp tiêu dùng và thực phẩm theo quy định của pháp luật; b) Chỉ đạo và kiểm tra việc tổ chức thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển các ngành công nghiệp tiêu dùng và công nghiệp thực phẩm; c) Hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về chất lượng sản phẩm công nghiệp, an toàn vệ sinh, môi trường công nghiệp; an toàn vệ sinh thực phẩm từ khâu nhập khẩu nguyên liệu để sản xuất, chế biến thực phẩm thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ đến trước khi được đưa ra thị trường nội địa và xuất khẩu. 16. Về phát triển công nghiệp và thương mại địa phương: a) Xây dựng, trình cấp có thẩm quyền ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các cơ chế, chính sách, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển công nghiệp ở địa phương; b) Tổng hợp chung về phát triển công nghiệp địa phương và quản lý các cụm, điểm công nghiệp ở cấp huyện và các doanh nghiệp công nghiệp ở địa phương; c) Hướng dẫn, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy hoạch ngành, vùng trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại trên phạm vi cả nước;  d) Ban hành cơ chế khuyến khích hỗ trợ và định hướng phát triển công nghiệp và thương mại ở địa phương thuộc phạm vi quản lý của Bộ; đ) Tổ chức phổ biến kinh nghiệm về sản xuất, quản lý, khoa học - công nghệ, đầu tư, đào tạo, cung cấp thông tin, triển lãm, hội chợ, quảng bá sản phẩm cho các cơ sở sản xuất công nghiệp và thương mại ở địa phương; e) Xây dựng chương trình, kế hoạch, quản lý kinh phí khuyến công quốc gia. 17. Về lưu thông hàng hóa trong nước và xuất khẩu, nhập khẩu: a) Tổ chức thực hiện các cơ chế, chính sách phát triển thương mại nội địa, xuất khẩu, nhập khẩu, thương mại biên giới, lưu thông hàng hóa trong nước, bảo đảm các mặt hàng thiết yếu cho miền núi, hải đảo và đồng bào dân tộc;   b) Chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành chỉ đạo, điều tiết lưu thông hàng hóa trong từng thời kỳ, bảo đảm cân đối cung cầu, cán cân thương mại, phát triển ổn định thị trường hàng hóa, đặc biệt là các mặt hàng thiết yếu; c) Thống nhất quản lý về xuất khẩu; nhập khẩu; tạm nhập, tái xuất; tạm xuất, tái nhập; chuyển khẩu; quá cảnh hàng hoá; hoạt động ủy thác; uỷ thác xuất khẩu, nhập khẩu; đại lý mua bán; gia công; thương mại biên giới và lưu thông hàng hoá trong nước; d) Ban hành các quy định về hoạt động dịch vụ thương mại, dịch vụ phân phối trong nước và từ nước ngoài vào Việt Nam, từ Việt Nam ra nước ngoài; đ) Quản lý hoạt động của các văn phòng, chi nhánh của thương nhân nước ngoài tại Việt Nam theo quy định của pháp luật; e) Tổng hợp tình hình, kế hoạch xuất khẩu, nhập khẩu, lưu thông hàng hoá và dịch vụ thương mại trong phạm vi cả nước. 18. Về thương mại điện tử: a) Chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan xây dựng, chỉ đạo và kiểm tra việc thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, chính sách phát triển thương mại điện tử; b) Chủ trì hợp tác quốc tế về thương mại điện tử; ký kết hoặc tham gia các thoả thuận quốc tế liên quan đến thương mại điện tử. 19. Về quản lý thị trường: a) Chỉ đạo công tác quản lý thị trường trong cả nước; hướng dẫn, kiểm tra, kiểm soát việc thực hiện các quy định của pháp luật về kinh doanh, lưu thông hàng hoá, các hoạt động thương mại trên thị trường, hàng hoá và hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, dịch vụ thương mại; xử lý các hành vi vi phạm pháp luật theo quy định; b) Chỉ đạo và tổ chức kiểm tra, kiểm soát chất lượng hàng hoá công nghiệp lưu thông trên thị trường; phối hợp với Bộ Y tế kiểm tra, thanh tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về vệ sinh an toàn thực phẩm; c) Chủ trì và tổ chức phối hợp hoạt động giữa các ngành, các địa phương trong việc kiểm tra, kiểm soát; chống đầu cơ lũng đoạn thị trường, buôn lậu, sản xuất và buôn bán hàng giả, hàng cấm, gian lận thương mại và các hành vi kinh doanh khác trái quy định của pháp luật. 20. Về quản lý cạnh tranh và kiểm soát độc quyền, áp dụng biện pháp tự vệ, chống bán phá giá, chống trợ cấp và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng:  a) Tổ chức điều tra và xử lý, giải quyết khiếu nại các vụ việc cạnh tranh; quản lý về chống bán phá giá, chống trợ cấp và áp dụng biện pháp tự vệ đối với hàng hoá nhập khẩu vào Việt Nam;                                                   b) Tổ chức thực hiện cơ chế, chính sách, các quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo quy định của pháp luật;   c) Chủ trì phối hợp với các Bộ, ngành, doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng để xử lý vụ việc chống bán phá giá, chống trợ cấp và áp dụng biện pháp tự vệ của nước ngoài đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam. 21. Về xúc tiến thương mại: a) Chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan xây dựng kế hoạch, chương trình xúc tiến thương mại quốc gia hàng năm và chỉ đạo, tổ chức, hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện theo quy định hiện hành; b) Hướng dẫn, kiểm tra về nội dung, điều kiện hoạt động quảng cáo thương mại, hội chợ, triển lãm thương mại, khuyến mại, trưng bày, giới thiệu hàng hóa, dịch vụ ở trong và ngoài nước, thương hiệu theo quy định của pháp luật; c) Quản lý nguồn ngân sách nhà nước cho các hoạt động xúc tiến thương mại hàng năm. 22. Về hội nhập kinh tế - thương mại quốc tế: a) Xây dựng, thực hiện chủ trương, cơ chế, chính sách hội nhập kinh tế -thương mại quốc tế; giải thích, tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện các cam kết hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam; b) Tổng hợp, xây dựng phương án và tổ chức đàm phán để ký kết hoặc gia nhập các điều ước quốc tế đa phương hoặc khu vực về thương mại; đàm phán các thoả thuận thương mại tự do; đàm phán các hiệp định hợp tác kinh tế thương mại và các thoả thuận mở rộng thị trường giữa Việt Nam với các nước, các khối nước hoặc vùng lãnh thổ; c) Đại diện lợi ích kinh tế - thương mại của Việt Nam; đề xuất phương án và tổ chức thực hiện quyền và nghĩa vụ liên quan đến kinh tế - thương mại của Việt Nam tại Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN); Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC); Diễn đàn hợp tác Á - Âu (ASEM) và các tổ chức, diễn đàn kinh tế quốc tế khác theo phân công của Thủ tướng Chính phủ;  d) Thường trực công tác hội nhập kinh tế - thương mại quốc tế của Việt Nam;  đ) Đầu mối tổng hợp, theo dõi và báo cáo về sử dụng nguồn vốn ODA và đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào ngành công nghiệp và thương mại; đầu tư của ngành công nghiệp và thương mại ra nước ngoài. 23. Quản lý hoạt động thương mại của các tổ chức và cá nhân Việt Nam ở nước ngoài và của nước ngoài tại Việt Nam theo quy định của pháp luật; quản lý, chỉ đạo hoạt động của các cơ quan thương vụ, các tổ chức xúc tiến thương mại, trung tâm giới thiệu sản phẩm hàng hóa ở nước ngoài có sự tham gia của cơ quan nhà nước Việt Nam. 24. Thu thập, tổng hợp, phân tích, xử lý và cung cấp thông tin kinh tế, công nghiệp, thương mại, thị trường, thương nhân trong và ngoài nước phục vụ các cơ quan Đảng, Nhà nước và các tổ chức kinh tế. 25. Thực hiện hợp tác quốc tế trong các ngành công nghiệp và thương mại thuộc phạm vi quản lý của Bộ theo quy định của pháp luật. 26. Tổ chức và chỉ đạo thực hiện kế hoạch nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ trong công nghiệp và thương mại thuộc phạm vi quản lý của Bộ, bao gồm: a) Ban hành hàng rào kỹ thuật và quản lý các hoạt động về điểm hỏi, đáp về hàng rào kỹ thuật trong các ngành, lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ; b) Tổ chức thực hiện các chương trình nghiên cứu khoa học, công nghệ từ nguồn ngân sách nhà nước theo kế hoạch dài hạn, hàng năm trong ngành công nghiệp và thương mại; c)  Thống nhất quản lý, hướng dẫn, kiểm tra việc sử dụng tiết kiệm, khai thác hợp lý tài nguyên năng lượng, vệ sinh an toàn trong công nghiệp chế biến thực phẩm theo quy định của pháp luật. 27. Về dịch vụ công: a) Quản lý quy hoạch mạng lưới tổ chức sự nghiệp dịch vụ công trong các ngành, lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ; b) Xây dựng các tiêu chuẩn, ban hành các quy trình, quy chuẩn, trình tự, thủ tục, định mức kinh tế - kỹ thuật đối với các hoạt động tổ chức cung ứng dịch vụ công thuộc ngành, lĩnh vực công nghiệp và thương mại; c) Hướng dẫn, tạo điều kiện, hỗ trợ cho các tổ chức thực hiện dịch vụ công theo quy định của pháp luật. 28. Thực hiện đại diện chủ sở hữu phần vốn của Nhà nước tại doanh nghiệp có vốn nhà nước trong các ngành công nghiệp và thương mại thuộc phạm vi quản lý của Bộ, bao gồm: a) Xây dựng đề án sắp xếp, tổ chức lại, chuyển đổi sở hữu để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và chỉ đạo tổ chức thực hiện đề án sau khi được phê duyệt;  b) Trình Thủ tướng Chính phủ bổ nhiệm, miễn nhiệm hoặc bổ nhiệm, miễn nhiệm theo thẩm quyền các chức danh cán bộ lãnh đạo, quản lý, kế toán trưởng; c) Phê duyệt theo thẩm quyền hoặc trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Điều lệ tổ chức và hoạt động. 29. Hướng dẫn, tạo điều kiện cho Hội, Hiệp hội, tổ chức phi Chính phủ (gọi tắt là Hội) tham gia vào hoạt động của ngành; tổ chức lấy ý kiến của Hội để hoàn thiện các quy định quản lý ngành công nghiệp và thương mại; kiểm tra việc thực hiện các quy định của nhà nước đối với Hội. 30. Thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng chống tham nhũng, tiêu cực và xử lý vi phạm pháp luật theo chức năng quản lý nhà nước của Bộ.                                           31. Quyết định và chỉ đạo thực hiện chương trình cải cách hành chính của Bộ theo mục tiêu và nội dung chương trình cải cách hành chính nhà nước đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.  32. Quản lý cán bộ, công chức, viên chức: a) Quản lý các ngạch công chức, viên chức chuyên ngành thuộc phạm vi quản lý của Bộ theo quy định của pháp luật; b) Ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn chuyên môn, nghiệp vụ của ngạch viên chức thuộc ngành, lĩnh vực do Bộ được phân công, phân cấp quản lý sau khi có ý kiến thẩm định của Bộ Nội vụ; xây dựng tiêu chuẩn chuyên môn, nghiệp vụ của ngạch công chức thuộc ngành, lĩnh vực do Bộ được phân công, phân cấp quản lý để Bộ Nội vụ ban hành; ban hành tiêu chuẩn nghiệp vụ cụ thể của người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc ngành, lĩnh vực do Bộ quản lý thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; c) Tổ chức thi nâng ngạch và công nhận kết quả kỳ thi nâng ngạch đối với các ngạch viên chức chuyên ngành theo quy định của pháp luật. 33. Quản lý tổ chức bộ máy, biên chế; chỉ đạo thực hiện chế độ tiền lương và các chính sách, chế độ đãi ngộ, khen thưởng, kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức nhà nước thuộc phạm vi quản lý của Bộ; đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức nhà nước thuộc thẩm quyền. 34. Xây dựng dự toán ngân sách hàng năm của Bộ, phối hợp với Bộ Tài chính lập, tổng hợp dự toán thu, chi ngân sách theo ngành, lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý để Chính phủ trình Quốc hội; quản lý, tổ chức thực hiện quyết toán ngân sách nhà nước; thực hiện các nhiệm vụ khác về ngân sách nhà nước, tài chính, tài sản theo quy định của pháp luật. 35. Thực hiện các nhiệm vụ khác theo sự phân công hoặc uỷ quyền của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ c. Cơ cấu tổ chức + Các tổ chức giúp Bộ trưởng quản lý nhà nước 1. Vụ Kế hoạch. 2. Vụ Tài chính. 3. Vụ Tổ chức cán bộ. 4. Vụ Pháp chế. 5. Vụ Hợp tác quốc tế. 6. Thanh tra Bộ. 7. Văn phòng Bộ. 8. Vụ Khoa học và Công nghệ. 9. Vụ Công nghiệp nặng. 10. Vụ Năng lượng. 11. Vụ Công nghiệp nhẹ.                                    12. Vụ Xuất nhập khẩu. 13. Vụ Thị trường trong nước. 14. Vụ Thương mại miền núi. 15. Vụ Thị trường châu Á - Thái Bình Dương. 16. Vụ Thị trường châu Âu. 17. Vụ Thị trường châu Mỹ. 18. Vụ Thị trường châu Phi, Tây Á, Nam Á. 19. Vụ Chính sách thương mại đa biên. 20. Vụ Thi đua - Khen thưởng. 21. Cục Điều tiết điện lực. 22. Cục Quản lý cạnh tranh. 23. Cục Quản lý thị trường. 24. Cục Xúc tiến thương mại. 25. Cục Công nghiệp địa phương. 26. Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp. 27. Cục Thương mại điện tử và Công nghệ thông tin. 28. Thương vụ tại các nước và các vùng lãnh thổ. 29. Cơ quan Đại diện của Bộ Công Thương tại thành phố Hồ Chí Minh. 30. Ban Thư ký Hội đồng Cạnh tranh. + Các đơn vị sự nghiệp nhà nước thuộc Bộ 31. Viện Nghiên cứu Chiến lược, chính sách công nghiệp. 32. Viện Nghiên cứu Thương mại. 33. Báo Công thương. 34. Tạp chí Công nghiệp. 35. Tạp chí Thương mại. 36. Trường Đào tạo, bồi dưỡng Cán Bộ Công Thương Trung ương 1.2. Cục Quản lý cạnh tranh a. Vị trí và chức năng 1. Cục Quản lý cạnh tranh là tổ chức trực thuộc Bộ Thương mại có chức năng giúp Bộ trưởng Bộ Thương mại thực hiện quản lý nhà nước về cạnh tranh, chống bán phá giá, chống trợ cấp, áp dụng các biện pháp tự vệ đối với hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam; bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; phối hợp với các doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng trong việc đối phó với các vụ kiện trong thương mại quốc tế liên quan đến bán phá giá, trợ cấp và áp dụng các biện pháp tự vệ. Cục Quản lý cạnh tranh có tên giao dịch viết bằng tiếng Anh: Vietnam Competition Administration Department, viết tắt là VCAD. 2. Cục Quản lý cạnh tranh có tư cách pháp nhân, có con dấu hình Quốc huy, được mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước, được sử dụng con dấu riêng để giao dịch theo quy định của pháp luật. Kinh phí hoạt động của Cục Quản lý cạnh tranh do ngân sách nhà nước cấp. Trụ sở chính của Cục Quản lý cạnh tranh đặt tại thành phố Hà Nội và được mở các Văn phòng đại diện tại các tỉnh, thành phố khác. Nhiệm vụ và quyền hạn Cục Quản lý cạnh tranh thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của pháp luật về cạnh tranh, chống bán phá giá, chống trợ cấp, áp dụng các biện pháp tự vệ đối với hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và các nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể sau đây: 1. Xây dựng và trình Bộ trưởng Bộ Thương mại các văn bản quy phạm pháp luật về cạnh tranh, chống bán phá giá, chống trợ cấp, áp dụng các biện pháp tự vệ đối với hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật sau khi được ban hành. 2. Hướng dẫn kiểm tra, đánh giá và tổng hợp tình hình thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án đã được phê duyệt về các lĩnh vực thuộc chức năng của cơ quan quản lý cạnh tranh. 3. Phát hiện và kiến nghị cơ quan có liên quan giải quyết theo thẩm quyền về những văn bản đã ban hành có nội dung không phù hợp với quy định của pháp luật cạnh tranh, chống bán phá giá, chống trợ cấp, áp dụng các biện pháp tự vệ đối với hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. 4. Về cạnh tranh: a) Thụ lý, tổ chức điều tra các vụ việc cạnh tranh liên quan đến hành vi hạn chế cạnh tranh để Hội đồng cạnh tranh xử lý theo quy định của pháp luật. b) Tổ chức điều tra xử lý đối với các vụ việc cạnh tranh liên quan đến hành vi cạnh tranh không lành mạnh và các hành vi vi phạm pháp luật cạnh tranh khác theo quy định của pháp luật. c) Thẩm định hồ sơ đề nghị hưởng miễn trừ theo các quy định của pháp luật để trình Bộ trưởng Bộ Thương mại quyết định hoặc trình Thủ trướng Chính phủ quyết định. d) Kiểm soát quá trình tập trung kinh tế. đ) Xây dựng, quản lý hệ thống thông tin về các doanh nghiệp có vị trí th._.nh kh«ng lµnh m¹nh” nh­ kinh nghiÖm cña Trung Quèc. ë ®ã, môc ®Ých cña ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh chñ yÕu nh»m ®iÒu chØnh, ng¨n cÊm c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, c¸c ho¹t ®éng h¹n chÕ c¹nh tranh vµ c¸c rµo c¶n bÊt hîp ph¸p cña c¸c c¬ quan tæ chøc, c¸c chñ thÓ kinh doanh cã vÞ thÕ thèng lÜnh trªn thÞ tr­êng. ChØ ®Õn khi chóng ta h×nh thµnh ®ång bé c¸c lo¹i h×nh thÞ tr­êng, cÊu tróc thÞ tr­êng ë møc t­¬ng ®èi hîp lý, sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp tíi møc ®ñ søc ®Ó chi phèi mét khu vùc thÞ tr­êng nhÊt ®Þnh, lóc ®ã míi ®Æt vÊn ®Ò “chèng ®éc quyÒn”. Vµ nh­ vËy, theo h­íng nµy, chóng ta ph¶i gi¶i quyÕt hîp lý mèi quan hÖ gi÷a vai trß chñ ®¹o kinh tÕ Nhµ n­íc víi viÖc b¶o ®¶m m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh trong nÒn kinh tÕ nãi chung víi c¸c yªu cÇu sau: Mét lµ: X¸c ®Þnh râ tr­êng hîp ngo¹i lÖ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh b¶o ®¶m môc tiªu vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc. Nhµ n­íc cÇn x¸c ®Þnh râ nh÷ng lÜnh vùc mµ Nhµ n­íc thùc hiÖn ®éc quyÒn kinh doanh; quy ®Þnh nh÷ng chÝnh s¸ch b¶o hé cÇn thiÕt vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh doanh ®èi víi nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc, s¶n phÈm quan träng nh»m b¶o ®¶m lîi Ých quèc gia vµ lîi Ých c«ng céng. Hai lµ: TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ®Ó doanh nghiÖp Nhµ n­íc kinh doanh tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, hîp t¸c vµ c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo ph¸p luËt. Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc g¾n bã mËt thiÕt víi viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt c¹nh tranh ®Ó b¶o ®¶m m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh trong nÒn kinh tÕ. NÕu kh«ng kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng biÕn ®éc quyÒn Nhµ n­íc thµnh ®éc quyÒn doanh nghiÖp th× khã cã thÓ b¶o ®¶m ®­îc sù hîp lý trong cÊu tróc thÞ tr­êng, ®ång thêi kh«ng n©ng cao ®­îc n¨ng lùc c¹nh tranh cña b¶n th©n doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Ba lµ: X¸c ®Þnh râ môc tiªu, nhiÖm vô cña ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ë ViÖt Nam. Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cã cña nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi c¬ chÕ vµ ®ang trong thêi kú ®Çu ph¸t triÓn, ph¸p luËt vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ë ViÖt Nam ph¶i ®¸p øng c¸c môc tiªu vµ nhiÖm vô sau ®©y: - B¶o ®¶m c¹nh tranh lµnh m¹nh, trung thùc, c«ng b»ng gi÷a c¸c chñ thÓ kinh doanh trªn thÞ tr­êng. §iÒu tiÕt c¹nh tranh theo møc ®é, ph¹m vi ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc theo tõng lÜnh vùc kinh doanh. Lµm cho c¹nh tranh thùc sù trë thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. - Ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh ë ViÖt Nam ph¶i h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a c¸c hµnh vi lµm quyÒn, g©y c¶n trë c¹nh tranh cña c¸c c¬ quan qu¶n lý kinh tÕ, c¸c c¬ quan hµnh chÝnh ®Þa ph­¬ng, hiÖn t­îng nµy ë mét sè quèc gia ng­êi ta gäi lµ ®éc quyÒn hµnh chÝnh. - KiÓm so¸t mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c hµnh vi l¹m dông quyÒn lùc thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. - Tõng b­íc thu hÑp vÞ thÕ ®éc quyÒn cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc th«ng qua viÖc chèng l¹i c¸c tháa thuËn cña c¸c doanh nghiÖp nµy ng¨n c¶n sù nhËp cuéc cña c¸c doanh nghiÖp tiÒm n¨ng... - T¹o ®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi cña c¸c HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh còng nh­ HiÖp héi nh÷ng ng­êi tiªu dïng trong lÜnh vùc ®Ó gi¸m s¸t c¹nh tranh ®éc quyÒn. - T¹o c¬ së ph¸p lý cho c¸c doanh nghiÖp tù tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ tr­íc c¸c hµnh vi l¹m dông quyÒn lùc thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp cã vÞ thÕ ®éc quyÒn... - Chèng mäi hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. - B¶o vÖ lîi Ých cña ng­êi s¶n xuÊt, lîi Ých ng­êi tiªu dïng vµ lîi Ých cña Nhµ n­íc. - Gãp phÇn ®iÒu tiÕt toµn bé nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo môc tiªu, chÝnh s¸ch ®· chän; gi÷ v÷ng kû c­¬ng ph¸p luËt cña Nhµ n­íc. - §Þnh h­íng, x©y dùng chuÈn mùc ®¹o ®øc trong kinh doanh, t«n träng vµ b¶o vÖ c¸c th«ng lÖ, tËp qu¸n kinh doanh ®· ®­îc Nhµ n­íc vµ x· héi chÊp nhËn ®Ó cã thÓ h×nh thµnh v¨n hãa c¹nh tranh lµnh m¹nh cña thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. 2. 2. Gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh víi ph¸p luËt chuyªn ngµnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®iÒu chØnh ph¸p luËt. Môc ®Ých c¬ b¶n cña ph¸p luËt c¹nh tranh lµ nh»m t¹o ra m«i tr­êng ph¸p lý b×nh ®¼ng cho ho¹t ®éng kinh doanh, ®¶m b¶o c¹nh tranh lµnh m¹nh, ®©y còng lµ môc ®Ých h­íng tíi cña nhiÒu ngµnh luËt trong hÖ thèng ph¸p lôat ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. Song ph¸p luËt c¹nh tranh kh«ng tù th©n nã ®i vµo cuéc sèng, nÕu khong ®­îc sù hç trî cña c¸c quy ph¹m ph¸p luËt thuéc mét sè ngµnh luËt kh¸c (nh­ LuËt d©n sù, h×nh sù, hµnh chÝnh, kinh tÕ, th­¬ng m¹i, tµi chÝnh, ng©n hµng... cïng víi c¸c quy ph¹m vÒ tè tông nh­: tè tông d©n sù, tè tông h×nh sù, tè tông hµnh chÝnh...). §iÒu nµy hoµn toµn dÔ hiÓu, bëi lÏ ph¸p luËt cña mét quèc gia lµ mét hÖ thèng thèng nhÊt vµ sù ph©n chia chóng theo bÊt cø tiªu chÝ nµo còng chØ mang tÝnh ­íc lÖ vµ t­¬ng ®èi. H¬n thÕ n÷a, nh­ ®· tr×nh bµy t¹i phÇn thùc tr¹ng, cã rÊt nhiÒu lÜnh vùc ph¸p luËt liªn quan ®Õn c¹nh tranh vµ thùc tÕ ®· cã c¸c quy ph¹m ®iÒu chØnh vÒ vÊn ®Ò c¹nh tranh trong lÜnh vùc ®ã nh­: së h÷u c«ng nghiÖp vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, qu¶ng c¸o, gi¸ c¶, th­¬ng m¹i, chøng kho¸n... VËy th×, viÖc x©y dùng LuËt c¹nh tranh cã cÇn ph¶i söa ®æi c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hµnh råi thùc hiÖn ph¸p ®iÓn nã thµnh c¸c quy ®Þnh cña LuËt c¹nh tranh, hay vÉn duy tr× vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ®iÒu chØnh vÒ vÊn ®Ò c¹nh tranh trong c¸c lÜnh vùc kh¸c sao cho phï hîp víi nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n ®­îc quy ®Þnh trong LuËt c¹nh tranh. §­¬ng nhiªn, viÖc x©y dùng ph¸p luËt c¹nh tranh nãi chung, LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn nãi riªng cÇn ph¶i thËn träng, v× nã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn toµn bé hÖ thèng ph¸p luËt nãi chung vµ hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ nãi riªng. Cã lÏ, còng chÝnh v× lý do nµy, mét sè nhµ khoa häc ®· b¨n kho¨n ®i ®Õn nhËn ®Þnh r»ng, ViÖt Nam ch­a cÇn ®Õn mét ®¹o lô©t riªng biÖt vÒ c¹nh tranh, mµ chØ cÇn x©y dùng c¸c thiÕt chÕ vµ cñng cè quyÕt t©m thi hµnh ph¸p lô©t c¹nh tranh. NhËn ®Þnh nµy cã ý nghÜa thóc ®Èy viÖc ph¶i n©ng cao sù phèi hîp ®ång bé cña c¸c quy ph¹m ph¸p luËt thuéc c¸c ngµnh kh¸c trong viÖc ®iÒu chØnh vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ chóng ta ph¶i t¹o ra mét thiÕt chÕ phï hîp ®Ó thùc thi cã hiÖu qu¶; song sÏ thiÕu toµn diÖn, nÕu nh­ kh«ng t×m ra mét ph­¬ng thøc ®iÒu chØnh ®Æc thu, bÒn v÷ng, l©u dµi ®èi víi vÊn ®Ò c¹nh tranh, khi mµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn víi quy m« ngµy cµng lín, ph¹m vi, tÝnh chÊt cña c¸c quan hÖ kinh tÕ ngµy cµng phong phó vµ ®a d¹ng. Thùc chÊt, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ë ViÖt Nam hiÖn nay cã thÓ lµ t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ (mÆc dï c¸c quy ®Þnh nµy n»m r¶i r¸c ë nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt cã c¸c cÊp ®é, hiÖu lùc ph¸p lý kh¸c nhau), phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng s¬ khai t¹i ViÖt Nam, nh­ng hÖ thèng c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt nµy vÉn cßn thiÕu v¾ng c¸c nguyªn t¾c chung vµ ®Æc biÖt kh«ng ®ñ m¹nh ®Ó thùc hiÖn trÊn ¸p c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, hµnh vi h¹n chÕ c¹nh tranh, kiÓm so¸t vÊn ®Ò ®éc quyÒn. Nh­ vËy, cho dï ®· cã mét sè quy ®Þnh ®iÒu chØnh vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn trong mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt, song thiÕt nghÜ, vÉn c Çn ph¶i ban hµnh mét ®¹o luËt ®Ó ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi, quan hÖ trong lÜn vùc c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn v× nh÷ng lý do sau: - NÕu nh×n mét c¸ch tæng thÓ, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn c¹nh tranh ë n­íc ta n»m r¶i r¸c ë nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt cã c¸c cÊp ®é, hiÖu lùc ph¸p lý kh¸c nhau nªn thiÕu tÝnh hÖ thèng, ch¾p v¸, ch­a thÓ hiÖn ®­îc tÝnh nhÊt qu¸n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta vÒ chÝnh s¸ch c¹nh tranh trong giai ®o¹n ph¸t triÓn míi. ViÖc ban hµnh mét §¹o luËt vÒ c¹nh tranh sÏ gióp chóng ta kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm th«ng qua viÖc h×nh thµnh vµ thèng nhÊt nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý c¬ b¶n trong viÖc ®iÒu chØnh ho¹t ®éng c¹nh tranh nh­ nguyªn t¾c chung, c¸c thiÕt chÕ thi hµnh ph¸p luËt.... - MÆt kh¸c, chØ th«ng qua mét §¹o luËt vÒ c¹nh tranh míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc mèi liªn hÖ gi÷a ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p lut cã liªn quan ®Õn c¹nh tranh, ®Ó tõ ®ã h×nh thµnh c¬ së ph¸p lý ®ång bé ®iÒu chØnh vÊn ®Ò c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn nh­ng vÉn t«n träng vµ ®¶m b¶o nguyªn t¾c lËp ph¸p ë n­íc ta hiÖn nay. §Ó gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a ph¸p lô©t vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh víi ph¸p luËt chuyªn ngµnh trong ®iÒu chØnh ph¸p luËt, §¹o luËt vÒ c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn cÇn x¸c ®Þnh râ mét sè néi dung sau ®©y: - VÒ ph¹m vi, ®èi t­îng ®iÒu chØnh, §¹o luËt vÒ c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ph¶i quy ®Þnh râ giíi h¹nm nguyªn t¾c, néi dung nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®iÒu chØnh cña ho¹t ®éng c¹nh tranh vµ t×nh tr¹ng ®éc quyÒn trong nÒn kinh tÕ. C¸c quy ®Þnh mang tÝnh kh¸i qu¸t hãa cÇn quy ®Þnh trong §¹o luËt vµ cã thÓ ®­îc cô thÓ hãa trong c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh ë tõng lÜnh vùc cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh. - §¹o luËt vÒ c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn còng chØ quy ®Þnh mang tÝnh nguyªn t¾c trong viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p xö lý ®èi víi hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, dÉn chiÕu viÖc ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt chuyªn ngµnh nÕu cã quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò ®ã. Nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt, ph¶i ¸p dông biÖn ph¸p thÝch øng th× quy ®Þnh râ nh÷ng tr­êng hîp nµy sÏ bÞ xö lý theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quúen vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. - ViÖc x©y dùng vµ ban hµnh §¹o luËt vÒ c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ë ViÖt Nam kh«ng thÓ m©u thuÉn hoÆc v­ît qu¸ nguyªn t¾c vµ truyÒn thèng lËp ph¸p cña ViÖt Nam. Vª kü thuËt lËp ph¸p, §¹o luËt còng cÇn quy ®Þnh linh häat, phèi hîp ®ång bé víi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt chuyªn ngµnh, t¹o ra sù thèng nhÊt trong viÖc sö dông biÖn ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh hiÖu qu¶ vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë ViÖt Nam. 2.3. H×nh thµnh mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. Thø nhÊt: Nguyªn t¾c b¶o ®¶m c¹nh tranh. QuyÒn tù do c¹nh tranh trong khu«n khæ ph¸p luËt vµ quyÒn ®­îc b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt trong ho¹t ®éng c¹nh tranh cña c¸c chñ thÓ kinh doanh lµ nh÷ng tiÓu quyÒn n»m trong quyÒn tù do kinh doanh vµ quyÒn b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt ho¹t ®éng kinh doanh cña hä ®· ®­îc HiÕn ph¸p n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 1992 thõa nhËn vµ quy ®Þnh t¹i c¸c §iÒu 22, §iÒu 57. ViÖc quy ®Þnh nµy nh»m b¶o ®¶m cho c¸c chñ thÓ kinh doanh kh«ng ®­îc thùc hiÖn c¸c hµnh vi c¹nh tranh tr¸i ph¸p luËt, v­ît ra ngoµi khu«n khæ ph¸p luËt hoÆc ph©n biÖt ®èi xö, chÌn Ðp, ng¨n c¶n, h¹n chÕ quyÒn c¹nh tranh b×nh ®¼ng cña c¸c chñ thÓ kinh doanh kh¸c. Quy ®Þnh nh­ vËy còng xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña c¸c nhµ kinh doanh, khuyÕn khÝch hä thùc hiÖn c¹nh tranh b×nh ®¼ng, lµnh m¹nh, ®ång thêi, b¶o ®¶m cho Nhµ n­íc qu¶n lý, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng c¹nh tranh, th«ng qua c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, Nhµ n­íc nghiªm cÊm c¸c ho¹t ®éng c¹nh tranh lµm x©m h¹i ®Õn lîi Ých Nhµ n­íc, quyÒn lîi cña c¸c chñ thÓ kinh doanh kh¸c, ng­êi tiªu dïng vµ x· héi, ¶nh h­ëng thuÇn phong mü tôc cña d©n téc ViÖt Nam. VÒ nguyªn t¾c b¶o ®¶m c¹nh tranh, ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cÇn quy ®Þnh: + Mäi chñ thÓ kinh doanh thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã quyÒn tù do c¹nh tranh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Nhµ n­íc b¶o ®¶m quyÒn tù do c¹nh tranh, quyÒn b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt cña c¸c chñ thÓ kinh doanh trong ho¹t ®éng c¹nh tranh. + Mäi hµnh vi c¹nh tranh ®Òu ph¶i dùa trªn nguyªn t¾c thiÖn chÝ, trung thùc, lµnh m¹nh; tu©n thñ ph¸p luËt; t«n träng c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc trong kinh doanh vµ c¸c tËp qu¸n th­¬ng m¹i tèt ®Ñp ®· ®­îc thõa nhËn. Nhµ n­íc khuyÕn khÝch b¶o hé c¸c ho¹t ®éng c¹nh tranh trung thùc, lµnh m¹nh. + Nghiªm cÊm mäi hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, tr¸i ph¸p luËt x©m ph¹m quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c chñ thÓ kinh doanh kh¸c, còng nh­ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña ng­êi tiªu dïng, g©y tæn h¹i ®Õn lîi Ých quèc gia. Thø hai: Nguyªn t¾c ®iÒu chØnh ph¸p luËt phï hîp víi b¶n chÊt vËn ®éng cña quy luËt c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. VÒ nguyªn t¾c, sù t¸c ®éng cña ph¸p luËt ®Õn c¸c quan hÖ c¹nh tranh ph¶i phï hîp víi b¶n chÊt vËn ®éng cña nã vµ t«n träng tÝnh quy luËt kh¸ch quan, kh«ng lµm mÊt ®i tÝnh tù ®iÒu tiÕt c¹nh tranh cña thÞ tr­êng. Ph¸p luËt chØ can thiÖp vµo nh÷ng n¬i, mµ ë ®ã kh«ng b¶o ®¶m ®­îc sù c¹nh tranh mang tÝnh hiÖu qu¶. Bªn c¹nh ®ã, do tiÕp cËn tõ mÆt tr¸i cña qu¸ tr×nh c¹nh tranh vµ c¸c hµnh vi tiªu cùc cña qu¸ tr×nh nµy rÊt phong phó, ®a d¹ng, phøc t¹p, nã cã thÓ xuÊt hiÖn trong mäi lóc, mäi n¬i, ë tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh kinh doanh vµ lu«n cã sù thay ®æi, cho nªn viÖc quy ®Þnh chi tiÕt vÒ c¸c hµnh vi bÞ ph¸p luËt ng¨n cÊm trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh lµ khã cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. V× vËy, ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh chØ quy ®Þnh mang tÝnh nguyªn t¾c, c¸ch thøc vËn dông c¸c biÖn ph¸p xö lý theo tõng nhãm hµnh vi (quy ®Þnh theo h­íng më, cã thÓ bæ sung tïy thuéc vµo thùc tiÔn nÒn kinh tÕ trong tõng giai ®o¹n; hoÆc cã thÓ gi¶i thÝch b»ng c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh ph¸p luËt tïy thuéc tÝnh ®Æc thï cña tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc vµ nhu cÇu thùc tÕ cña viÖc b¶o ®¶m nguyªn t¾c c¹nh tranh lµnh m¹nh). Víi c¸ch quy ®Þnh nµy, cho phÐp chóng ta ¸p dông linh häat c¸c h×nh thøc xö lý, t¹o sù ®ång bé vµ phèi hîp cña ngµnh luËt kh¸c trong hÖ thèng ph¸p luËt vµ phèi hîp viÖc ®iÒu chØnh vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn, tr¸nh sù chång chÐo, m©u thuÉn trong c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Thø ba: Nguyªn t¾c ¸p dông ph¸p luËt. a) X¸c ®Þnh ®èi t­îng ¸p dông: Dùa trªn tinh thÇn cña ®­êng lèi, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta qua NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX, th× Nhµ n­íc t¹o m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi, b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh vµ hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn; b¶o ®¶m sù b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi cho mäi tæ chøc, c¸ nh©n thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc, xãa bá bao cÊp, chuyÓn c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét chñ hoÆc C«ng ty cæ phÇn b¶o ®¶m ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong kinh doanh, c¹nh tranh b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt, tiÕn tíi x©y dùng ®¹o luËt doanh nghiÖp ¸p dông thèng nhÊt cho c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nhau thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. b) ¸p dông ®iÒu ­íc quèc tÕ: Theo nguyªn t¾c chung th× ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ë ViÖt Nam cÇn x©y dùng phï hîp víi ph¸p luËt quèc tÕ. §iÒu nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ khu vùc, ®Æc biÖt, trong tr­êng hîp dÉn chiÕu tíi viÖc ¸p dông cña mét bªn ký kÕt lµ ViÖt Nam. Nh­ng nÕu tr­êng hîp ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ký kÕt hoÆc tham gia cã quy ®Þnh kh¸c víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ViÖt Nam, th× vÉn ph¶i t«n träng ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ®iÒu ­íc quèc tÕ ®· cam kÕt hoÆc tham gia. c) ¸p dông ph¸p luËt trong mèi quan hÖ víi ph¸p luËt chuyªn ngµnh: Trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh ph¸p luËt, nÕu cã sù kh¸c nhau gi÷a quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt chuyªn ngµnh, sÏ x¶y ra c¸c tr­êng hîp dÉn chiÕu ®Õn ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt chuyªn ngµnh hoÆc nh÷ng tr­êng hîp cã tÝnh ®Æc thï sÏ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ®Ó gi¶i quyÕt. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, khi thùc hiÖn ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi, quan hÖ thuéc ph¹m vi ®èi t­îng ®iÒu chØnh cña minh, nh­ng cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn, ®ßi hái ph¸p luËt chuyªn ngµnh ph¶i phï hîp víi ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, nh»m b¶o ®¶m ®Ó c¹nh tranh thùc sù trë thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. 2.4. Nghiªn cøu, x©y dùng vµ ban hµnh LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn trong kinh doanh ë ViÖt Nam. Nghiªn cøu, x©y dùng vµ ban hµnh mét ®¹o luËt vÒ c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn trong kinh doanh lµ vÊn ®Ò träng t©m cã ý nghÜa quan träng, lµm c¬ së ®Ó ph¸t huy thÕ m¹nh cña biÖn ph¸p ph¸p luËt trong viÖc ®iÒu tiÕt hiÖu qu¶ vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn trong nÒn kinh tÕ, ®ång thêi ®¶m b¶o cho viÖc ¸p dông ph¸p luËt ®­îc ®ång bé, phï hîp. HiÖn nay, qu¸ tr×nh so¹n th¶o vµ x©y dùng Dù ¸n LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ë n­íc ta ®ang ®­îc c¸c c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm gÊp rót hoµn thµnh. Tuy nhiªn, ®Ó c¸c quy ®Þnh cña LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn thùc sù cã tÝnh kh¶ thi, ®i vµo ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, tháa m·n nh÷ng yªu cÇu, ®ßi hái cña thùc tiÔn kh¸ch quan, phï hîp víi quan ®iÓm, ®­êng lèi vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ®Ò ra trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ c¸c giai ®o¹n tiÕp theo, th× néi hµm cña LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ë ViÖt Nam cÇn chøa ®ùng nh÷ng néi dung chñ yÕu sau ®©y: Thø nhÊt: VÒ môc ®Ých ban hµnh. Môc ®Ých ban hµnh ph¸p luËt chÝnh lµ sù thÓ hiÖn th¸i ®é cña Nhµ n­íc trong viÖc sö dông biÖn ph¸p ph¸p luËt can thiÖp vµo vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn trong kinh doanh. V× vËy, LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ph¶i thÓ hiÖn râ môc ®Ých lµ nh»m b¶o vÖ m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh trong kinh doanh b»ng viÖc trÊn ¸p, xö lý c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, c¸c hµnh vi c¶n trë, h¹n chÕ c¹nh tranh b×nh ®¼ng vµ mäi ho¹t ®éng cã xu h­íng dÉn tíi ®éc quyÒn thÞ tr­êng; qua ®ã, khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng c¹nh tranh trung thùc lµnh m¹nh, b¶o ®¶m quyÒn c¹nh tranh hîp ph¸p cho mäi chñ thÓ kinh doanh còng nh­ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p kh¸c cña hä, b¶o hé quyÒn lîi cña ng­êi tiªu dïng; b¶o vÖ lîi Ých chung cña Nhµ n­íc vµ x· héi; b¶o ®¶m ®Ó c¹nh tranh thùc sù trë thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Thø hai: Ph¹m vi ®iÒu chØnh. X¸c ®Þnh ph¹m vi ®iÒu chØnh tøc lµ x¸c ®Þnh ranh giíi cña viÖc sö dông c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh vµo ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi, quan hÖ c¹nh tranh trong kinh doanh. C¨n cø vµo môc ®Ých ban hµnh, ph¹m vi ®iÒu chØnh cña LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ®­îc x¸c ®Þnh lµ tÊt c¶ c¸c hµnh vi c¹nh tranh, liªn quan ®Õn c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch vô trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam. Tuy nhiªn, còng cÇn thÊy r»ng, trong sè c¸c hµnh vi thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn sÏ cã c¸c tr­êng hîp ngo¹i lªn kh«ng thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña lÜnh vùc ph¸p luËt nµy. Tham kh¶o kinh nghiÖm cña ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c quèc gia cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi, th× b¶o vÖ lîi Ých c«ng céng, Nhµ n­íc vÉn duy tr× ®éc quyÒn trong mét sè ngµnh, lÜnh vùc quan träng liªn quan ®Õn an ninh, quèc phßng, nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt, dÞch vô cã liªn quan ®Õn lîi Ých chung cña toµn x· héi hoÆc v× môc ®Ých chÝnh trÞ - x· héi. V× vËy, nh÷ng hµnh vi h¹n chÕ c¹nh tranh hoÆc duy tr× doanh nghiÖp ®éc quyÒn ë mét sè ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ quan träng theo quyÕt ®Þnh cña Nhµ n­íc hoÆc hµnh vi cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc, c¬ quan ®­îc Nhµ n­íc ñy quyÒn nh»m phôc vô môc ®Ých chÝnh trÞ - x· héi, b¶o ®¶m lîi Ých cña quèc gia vµ lîi Ých c«ng céng th× kh«ng thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn. Tuy nhiªn, ë nh÷ng tr­êng hîp ngo¹i lÖ, nÕu c¸c doanh nghiÖp ®éc quyÒn l¹m dông vÞ trÝ vµ quyÒn h¹n ®­îc Nhµ n­íc giao phã, cè t×nh thùc hiÖn c¸c hµnh vi c¹nh tranh tr¸i ph¸p luËt, v­ît qu¸ chøc n¨ng, quyÒn h¹n cña m×nh th× vÉn bÞ xö lý theo ph¸p luËt. Nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng l¹m dông vÞ thÕ ®éc quyÒn, Nhµ n­íc cÇn sö dông nh÷ng c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« ®Ó gi¸m s¸t vµ ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh doanh lo¹i nµy nh­ kiÓm so¸t gi¸ c¶ s¶n phÈm hµng hãa, dÞch vô, quy ®Þnh vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm hµng hãa,... c¸c biÖn ph¸p kh¸c ®­îc x¸c ®Þnh trong chÝnh s¸ch c¹nh tranh. Thø ba: Néi dung ®iÒu chØnh. XÐt tõ ph­¬ng diÖn néi hµm cña ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh, theo kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, còng nh­ nh÷ng yªu cÇu tõ thùc tiÔn nÒn kinh tÕ, ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ë n­íc ta cÇn ®­îc quan t©m nghiªn cøu trªn c¶ hai ph­¬ng diÖn chèng c¹nh tranh, kiÓm so¸t ®éc quyÒn. Trong ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng hiÖn cã, khi ch­a thÓ cã ngay mét hÖ thèng ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh mét c¸ch ®Çy ®ñ, th× ph¶i tÝnh ®Õn thø tù ­u tiªn cña nh÷ng vÊn ®Ò cÇn tËp trung ®iÒu chØnh. Tr­íc hÕt, lµ tËp trung ®iÒu chØnh hiÖu qu¶ c¸c hµnh vi c¹nh tranh, kiÓm so¸t ®éc quyÒn. §ång thêi, do ®Æc thï trong ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh cÇn x©y dùng theo h­íng më, quy ®Þnh tõ nh÷ng vÊn ®Ò nguyªn t¾c ®Õn c¸c vÊn ®Ò cô thÓ ®Ó cã thÓ bæ sung, söa ®æi khi cÇn thiÕt cho thÝch hîp. Néi dung ®iÒu chØnh cña LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ë ViÖt Nam cÇn chó träng hai chÕ ®Þnh c¬ b¶n sau ®©y: a) ChÕ ®Þnh chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. ë chÕ ®Þnh nµy, tr­íc hÕt cÇn cã quy ®Þnh mang tÝnh ®Þnh nghÜa t­¬ng ®èi vÒ hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. “C¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh lµ nh÷ng hµnh vi c¹nh tranh kh«ng phï hîp víi c¸ch xö sù mµ ph¸p luËt ®· quy ®Þnh, ®i ng­îc l¹i c¸c chuÈn mùc vµ tËp qu¸n truyÒn thãng cña kinh doanh lµnh m¹nh. B»ng nh÷ng thñ ®o¹n kh«ng trung thùc, nh»m môc ®Ých c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, c¸c hµnh vi nµy ®· x©m ph¹m trùc tiÕp ®Õn lîi Ých cña ®èi thñ c¹nh tranh trong cïng mét khu vùc thÞ tr­êng hµng hãa, s¶n phÈm, dÞch vô hay thÞ tr­êng liªn quan, g©y hËu qña bÊt lîi cho ng­êi tiªu dïng, ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých quèc gia vµ lîi Ých c«ng céng”. VÒ nguyªn t¾c x¸c ®Þnh hµnh vi vµ ph©n lo¹i nhãm c¸c hµnh vi bÞ coi lµ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, cÇn dùa trªn c¸ch quy ®Þnh cña §iÒu 10 Bis C«ng ­íc Paris bao gåm: + Nhãm c¸c hµnh vi g©y nhÇm lÉn cho kh¸ch hµng vÒ mét s¶n phÈm hµnh hãa dÞch vô. + Nhãm c¸c hµnh vi lõa dèi (®Æc biÖt lµ c¸c hµnh vi qu¶ng c¸o, khuyÕn m¹i, giao kÕt hîp ®ång s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch vô mang tÝnh chÊt lõa dèi). + Nhãm c¸c hµnh vi giÌm pha, b«i nhä lµm mÊt uy tÝn ®èi thñ c¹nh tranh. + Nhãm c¸c hµnh vi vi ph¹m bÝ mËt th­¬ng m¹i (cã thÓ lµ chiÕm ®äat b»ng mäi c¸ch, l«i kÐo, dô dç nh©n viªn cña C«ng ty chiÕm ®äat hoÆc tiÕt lé tr¸i phÐp bÝ mËt cña C«ng ty hä...). + Nhãm c¸c hµnh vi lîi dông kh«ng chÝnh ®¸ng thµnh qu¶ trong kinh doanh cña ng­êi kh¸c (x©m ph¹m nh·n hiÖu hµng hãa ®­îc b¶o hé, lµm gi¶ vµ bu«n b¸n hµng gi¶ m¹o...). + Qu¶ng c¸o so s¸nh; g©y søc Ðp t©m lý, lîi dông Ên t­îng bëi sù sî h·i mét c¸ch qu¸ ®¸ng, tiÕp thÞ b»ng tiÒn th­ëng, quµ tÆng... Ngoµi ra, cßn cã mét sè hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh kh¸c nh­ l«i kÐo kh¸ch hµng cña ®èi thñ c¹nh tranh, vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ chÕ phÈm, gi¸ c¶, trèn lËu thÕ hoÆc cã c¸c thñ ®o¹n gian dèi vÒ tµi chÝnh kh¸c... Cã thÓ nhËn ®Þnh r»ng, c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh lµ nh÷ng hµnh vi cô thÓ, ®¬n lÎ, v× môc ®Ých c¹nh tranh cña c¸c chñ thÓ kinh doanh, lu«n thÓ hiÖn tÝnh kh«ng lµnh m¹nh (chø kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ c¸c hµnh vi tr¸i ph¸p luËt), g©y ra nh÷ng hËu qu¶ bÊt lîi hoÆc thiÖt h¹i thùc tÕ cho mét hay mét sè ®èi thñ c¹nh tranh vµ ng­êi tiªu dïng x· héi. ë ®©y, tÝnh kh«ng lµnh m¹nh cña hµnh vi c¹nh tranh lÖ thuéc vµo nhiÒu yÕu tè cña quan hÖ thÞ tr­êng nh­: ph¸p luËt, tËp qu¸n kinh doanh, v¨n hãa, ®¹o ®øc, t©m lý... V× vËy, ®Ó x¸c ®Þnh vµ bao qu¸t hÕt c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh råi quy ®Þnh cô thÓ trong luËt lµ khã thùc hiÖn. Cho nªn, chóng ta chØ quy ®Þnh mang tÝnh nguyªn t¾c ®Æc tr­ng cña nhãm hµnh vi. Cßn c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cô thÓ, th× tïy theo ®Æc ®iÓm cña tõng ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña tõng khu vùc thÞ tr­êng sÏ quy ®Þnh chi tiÕt b»ng nh÷ng v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam hiÖn nay, chÕ ®Þnh chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cÇn ph¶i ®­îc chó träng ®Æc biÖt, nh»m ®¸p øng kÞp thêi nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan ®ang ®Æt ra. b) ChÕ ®Þnh chèng h¹n chÕ c¹nh tranh, kiÓm so¸t ®éc quyÒn. ë chÕ ®Þnh nµy, c¸c hµnh vi bÞ kiÓm so¸t vµ cÊm ®o¸n còng ®­îc ph©n ra thµnh ba nhãm vµ ë mçi nhãm còng cÇn cã c¸c quy ®Þnh ®Þnh nghÜa hµnh vi, nguyªn t¾c x¸c ®Þnh hµnh vi, c¸c lo¹i hµnh vi ®iÓn h×nh trong tõng nhãm. Nhãm 1: Nh÷ng tháa thuËn hoÆc dµn xÕp nh»m h¹n chÕ c¹nh tranh (bao gåm c¶ tháa thuËn ngang vµ tháa thuËn däc). C¸c hµnh vi ®iÓn h×nh trong nhãm nµy lµ: + Tháa thuËn Ên ®Þnh gi¸ c¶ hoÆc ®iÒu kiÖn b¸n hµng bao gåm c¶ tháa thuËn trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. + Tháa thuËn ®Ó thùc hiÖn ®Êu thÇu th«ng ®ång. + Tháa thuËn ®Ó ph©n chia thÞ tr­êng hay kh¸ch hµng. + Th«ng ®ång tõ chèi mua hoÆc cung cÊp hµng hãa mang tÝnh tËp thÓ. C¸c h¹n chÕ c¹nh tranh theo tháa thuËn däc gåm: Duy tr× gi¸ b¸n l¹i, giao dÞch ®éc quyÒn, h¹n chÕ thÞ tr­êng theo ph¹m vi ®Þa lý... Nhãm 2: Nh÷ng hµnh vi l¹m dông vÞ trÝ thèng lÜnh thÞ tr­êng. + Lo¹i bá ®èi thñ c¹nh tranh b»ng viÖc b¸n ph¸ gi¸ hµng hãa d­íi møc chi phÝ. + Ph©n biÖt ®èi xö trong kinh doanh (nh­ tõ chèi giao dÞch kh«ng chÝnh ®¸ng, giao dÞch cã ®iÒu kiÖn...). + Ên ®Þnh gi¸ b¸n l¹i. + Kh«ng h­íng tíi môc tiªu kinh doanh chÝnh ®¸ng nh­ chÊt l­îng, an toµn, dÞch vô vµ ph©n phèi ®Çy ®ñ, c«ng b»ng, kÞp thêi. Nhãm 3: Quy ®Þnh kiÓm so¸t tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng hîp nhÊt doanh nghiÖp qua c¸c h×nh thøc s¸p nhËp, mua l¹i, liªn doanh hay c¸c h×nh thøc mua b¸n, th«n tÝn kh¸c, bao gåm c¶ vÞec kiªm nhiÖm c¸c vÞ trÝ l·nh ®¹o trong doanh nghiÖp dï lµ liªn kÕt ngang, liªn kÕt däc hay kÕt hîp... Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam, ch­a cã doanh nghiÖp nµo cã ®ñ tiÒm lùc ®Ó thùc hiÖn c¸c hµnh vi lµm h¹n chÕ c¹nh tranh ë nh÷ng khu vùc thÞ tr­êng cô thÓ. T×nh tr¹ng h¹n chÕ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn thÞ tr­êng, tháa thuËn, s¸p nhËp chñ yÕu x¶y ra ë khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, chóng ta ®· vµ ®ang ®Ò cao c«ng cô qu¶n lý vÜ m« nh­ LuËt ng©n s¸ch Nhµ n­íc, hÖ thèng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vÒ thuÕ, biÖn ph¸p kiÓm so¸t gi¸ c¶, c¬ chÕ gi¸m s¸t tµi chÝnh - tiÒn tÖ, kiÓm so¸t, thanh tra, kiÓm tra... Tuy nhiªn, trong mét t­¬ng lai gÇn, víi chÝnh s¸ch më cöa, héi nhËp vµ thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, còng nh­ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nãi chung, sÏ xuÊt hiÖn c¸c chñ thÓ kinh doanh cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, kh¶ n¨ng c¹nh tranh lín, m«i tr­êng c¹nh tranh sÏ trë nªn ngµy cµng ¸c liÖt. Bëi vËy, chÕ ®Þnh vÒ chèng h¹n chÕ c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn sÏ lµ c¬ së ph¸p lý h÷u hiÖu ®Ó kiÓm so¸t vµ b¶o vÖ c¬ cÊu thÞ tr­êng b¶o vÖ m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh trong kinh doanh. Thø t­: C¬ chÕ b¶o ®¶m thi hµnh ph¸p luËt. H×nh thµnh c¬ chÕ b¶o ®¶m thi hµnh ph¸p luËt cã ý nghÜa thùc tiÔn quan träng trong viÖc chuyÓn h¸o c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh vµo ®êi sèng thùc tÕ. C¬ chÕ nµy bao gåm c¸c vÊn ®Ò nh­: tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ c¹nh tranh; tr×nh tù, thñ tôc thi hµnh ph¸p luËt; c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi cña ph¸p luËt.... a) C¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ c¹nh tranh. Lµ nh©n tè ®Ó ®­a chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh vµo cuéc sèng, c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ c¹nh tranh lu«n lµ ®Þnh chÕ quan träng cña c¬ chÕ ®iÒu chØnh ph¸p lô©t ®èi víi vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®äc quyÒn trong nÒn kinh tÕ. ë n­íc ta, xuÊt ph¸t tõ c¸c yªu cÇu thùc tiÔn cho thÊy, c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ c¹nh tranh kh«ng thÓ x©y dùng víi t­ c¸ch lµ c¬ quan thuéc bé hoÆc ngµnh. Bëi lÏ, nhu cÇu ®iÒu tiÕt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn kh«ng chØ dõng l¹i ë mét ngµnh hoÆc mét lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. H¬n n÷a, nÕu c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ c¹nh tranh lµ mét c¬ quan thuéc Bé (gi¶ sö thuéc Bé th­¬ng m¹i, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ hay Ban VËt gi¸ ChÝnh phñ...) th× thÈm quyÒn, ph¹m vi ho¹t ®éng cña c¬ quan nµy sÏ bÞ han chÕ v µ chØ ph¸t huy ®­îc kh¶ n¨ng ®Ých thùc trong nh÷ng lÜnh vùc thuéc Bé, ngµnh qu¶n lý mµ th«i. 2.5. T¨ng c­êng c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn viÖc b¶o ®¶m m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, t¹o sù ®ång bé trong c¬ chÕ ®iÒu chØnh vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë ViÖt Nam. Mét lµ: §iÒu tiÕt ®éc quyÒn Nhµ n­íc, rµ so¸t, s¾p xÕp, ®æi míi vµ h¹n chÕ bít sè l­îng, lÜnh vùc mµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc ®éc quyÒn kinh doanh. Hai lµ: TiÕp tôc triÓn khai thi hµnh LuËt doanh nghiÖp, t¨ng c­êng hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ gia nhËp vµ rót lui khái thÞ tr­êng, khuyÕn khÝch c¸c chñ thÓ kinh doanh, c¸c nhµ ®Çu t­ tham gia thÞ tr­êng. Ba lµ: Hoµn thiÖn ph¸p luËt b¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng, h×nh thµnh c¬ chÕ gi¸m s¸t cña ng­êi tiªu dïng ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh doanh. Bèn lµ: T¨ng c­êng hÖ thèng ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t gi¸ c¶ cña c¸c s¶n phÈm hµng hãa, dÞch vô ®éc quyÒn. N¨m lµ: T¨ng c­êng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vÒ thuÕ, tµi chÝnh. KẾT LUẬN Tại Việt Nam hiện nay, cạnh tranh là một vực hoàn toàn mới trên thực tế Việt Nam chưa có nhiều kinh nghiệm về lĩnh vực này, các hoạt động này diễn ra ngay tại những doanh nghiệp nhỏ mà hoạt động của nó dường như không có cạnh tranh. Nhận thức được rằng cạnh tranh là động lực của sự phát triển, Việt Nam không thể tránh lé mà phải đón nhận nó như là một thực tế khách quan, muôn trở thành một nước có nền công nghiệp vào năm 2020 Việt Nam còn có nhiều việc phải làm, và một trong những việc đó là hoàn thiện hơn về quản lý các hoạt động quản lý cạnh tranh không lành mạnh. Cạnh tranh không lành mạnh trong khuôn khổ pháp luật sẽ giúp doanh nghiệp lớn mạnh và dảm bảo cho sự phát triển bền vững cho nền kinh tế nói chung. Một lần nữa em xin trân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của các anh chị tại Cục quản lý cạnh tranh và giáo viên hướng dẫn là PGS.TS Lê Thị Anh Vân. Rất mong nhận được sự đóng góp của thầy cô và các bạn. Danh mục tài liệu tham khảo PGS.TS Đoàn Thị Thu Hà – PGS.TS Nguyễn Thị Ngọ Huyền (đồng chủ biên), giáo trình khoa học quản lý, NXB khoa học kỹ thuật 2002 Luật cạnh tranh Việt Nam 2004 Bộ Công Thương – Cục quản lý cạnh tranh, hỏi đáp về luật cạnh tranh Việt Nam, NXB chính trị quốc gia 2006 Các trang webside: qlct.gov.vn ._.