Quản lí nhà nước đối với đầu tư nước ngoài tại Việt Nam

Lêi nãi ®Çu Cïng víi xu thÕ quèc tÕ hãa ®êi sèng kinh tÕ – x· héi, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®ang cã xu h­íng ngµy cµng gia t¨ng m¹nh mÏ vµ cã vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc ta. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) lµ mét trong nh÷ng nguån vèn quan träng cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, cã t¸c dông thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp hãa – hiÖn ®¹i hãa, t¹o ®iÒu kiÖn khai th¸c c¸c lîi thÕ so s¸nh, më ra nhiÒu nghµnh nghÒ,s¶n phÈm míi, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu,t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm vµ chñ ®éng tham gia vao qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. ChÝnh v× vËy, viÖc thu hót vµ sö dông nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nh­ thÕ nµo ®ãng vai trß rÊt quan träng. §Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng khã kh¨n, tËn dông thÕ m¹nh cña hîp t¸c quèc tÕ ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Nhµ n­íc ViÖt Nam còng ®· nhËn thøc ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i më cöa nÒn kinh tÕ vµ tõ sau ®¹i héi §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam lÇn thø VI (1986) chÝnh s¸ch më cöa cña ViÖt Nam ®­îc thùc hiÖn. N¨m 1987, LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam ra ®êi . Trong thêi gian gÇn ®©y, ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ. Trong bµi tiÓu luËn nµy, em kh«ng ®i s©u vµo nghiªn cøu nh÷ng thµnh c«ng ®¹t ®­îc hay nh÷ng tån t¹i cña ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua nãi chung mµ chØ nghiªn cøu mét khÝa c¹nh cña ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi. §ã lµ vÊn ®Ò Qu¶n lÝ nhµ n­íc ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. §©y lµ mét yÕu tè rÊt quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ cña ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong thêi gian qua, viÖc thùc hiÖn vai trß qu¶n lÝ nhµ n­íc víi ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, tuy nhiªn vÉn cßn mét sè tån t¹i . Ch­¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn chung vÒ qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi I. Ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ( FDI) Kh¸i niÖm vµ tÝnh tÊt kh¸ch quan cña FDI 1.1. Kh¸i niÖm §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ h×nh thøc ®Çu t­ trong ®ã ng­êi bá vèn ®Çu t­ vµ ng­êi sö dông vèn lµ mét chñ thÓ. Cã nghÜa lµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n ng­êi n­íc ngoµi (c¸c chñ ®Çu t­) trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh qu¶n lÝ, sö dông vèn ®Çu t­ vµ vËn hµnh c¸c kÕt qu¶ ®Çu t­ nh»m thu håi ®ñ vèn bá ra. 1.2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi Ngµy nay xu h­íng quèc tÕ ho¸ toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra mét c¸ch m¹nh mÏ trªn thÕ giíi. C¸c nÒn kinh tÕ t¸c ®éng, bæ sung vµ phô thuéc lÉn nhau. C¸c quèc gia bÞ cuèn vµo vßng xo¸y cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ, chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c ho¸ nh»m tËn dông vèn, c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña nhau. XuÊt ph¸t ®iÓm cña n­íc ta lµ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu. H¬n 70% d©n sè ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp: n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, tr×nh ®é kü thuËt thÊp, tÝch luü néi bé thÊp, sö dông viÖn trî n­íc ngoµi kh«ng cã hiÖu qu¶. Ngoµi ra, n­íc ta võa ra khái cuéc chiÕn tranh b¶o vÖ Tæ quèc nªn nh÷ng tµn d­ mµ ta ch­a kh¾c phôc ®­îc cßn nhiÒu: c¬ së h¹ tÇng thÊp kÐm, ®êi sèng nh©n d©n cßn khã kh¨n, chÝnh s¸ch ch­a ®ång bé .... V× vËy, nhiÖm vô cÊp b¸ch cña chóng ta hiÖn nay lµ ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. §Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã th× chóng ta cÇn mét l­îng vèn rÊt lín. Trong ®iÒu kiÖn kh¶ n¨ng ®¸p øng cña nÒn kinh tÕ lµ cã h¹n th× chóng ta kh«ng cßn con ®uêng nµo kh¸c lµ thu hót sù hîp t¸c ®Çu t­ cña n­íc ngoµi. §Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã, t¹i ®¹i héi VI (12/1986), §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· chñ tr­¬ng më cöa nÒn kinh tÕ, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nh»m tËn dông “nh÷ng kh¶ n¨ng to lín cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vÒ di chuyÓn vèn, më réng thÞ tr­êng, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm ®Ó bæ sung vµ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ c¸c lîi thÕ vµ nguån lùc trong níc”. §¶ng chñ tr­¬ng “§a ph­¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i” víi quan ®iÓm “ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi”. T¹i ®¹i héi VIII, §¶ng chñ tr¬ng “Vèn trong n­íc lµ chÝnh, vèn níc ngoµi còng quan träng”. TÊt c¶ nh÷ng t­ t­ëng ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung, ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi riªng. Nh­ vËy, qu¸ tr×nh thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam lµ mét xu thÕ tÊt yÕu phï hîp víi xu thÕ cña thÕ giíi vµ yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Vai trß cña FDI ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nguån vèn ®Çu t­ tr­c tiÕp n­íc ngoµi cã t¸c ®éng kh«ng nhá ®èi víi c¸c n­íc nhËn ®Çu t­, ®Æc biÖt c¸c n­íc ph¸t triÓn trªn c¶ hai mÆt; tÝch cùc vµ tiªu cùc. a. T¸c ®«ng tÝch cùc Thø nhÊt, nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· bæ xung mét nguån quan träng Bï ®¾p sù thiÕu hôt vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Thø hai, ®Çu t­ trùc tiÕp ®· gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. §Ó tham gia ngµy cµng nhiÒu vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ , thu hót ngµy cµng nhiÒu vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ßi hái mçi quèc gia ph¶i thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ cña m×nh cho phï hîp. MÆt kh¸c, sù gia t¨ng cña ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi lµm xuÊt hiÖn nhiÒu ngµng míi, lÜnh vùc míi Gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t tiÓn nhanh chãng tr×nh ®é kÜ thuËt-c«ng nghÖ cña nhiÒu ngµnh kinh tÕ thóc ®Èy sù gia t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ë c¸c ngµnh nµy vµ t¨ng tû phÇn cña nã trong nªn kinh tÕ. NhiÒu ngµnh ®­îc kÝch thÝch ph¸t triÓn cßn nhiÒu ngµnh bÞ mai mét vµ ®i ®Õn xo¸ sæ. Thø ba, ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· gãp phÇn ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, t¹o viÖc lµm vµ t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng. C¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi th­êng ®ßi hái nguån lao ®éng cã chÊt l­îng cao do ®ã sù gia t¨ng c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· ®Æt ë c¸c n­íc së t¹i tr­íc yªu cÇu kh¸ch quan lµ ph¶i n©ng cao chÊt l­îng, tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt , tr×nh ®é ngo¹i ng÷... cho ng­êi lao ®éng. Thø t­, ho¹t ®éng cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· gãp phÇn t¨ng tû träng xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu, t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc . Thø n¨m, ®Çu t­ trùc tiªp n­íc ngoµi thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë c¸c quèc gia nµy. TËn dông, tranh thñ vèn vµ kü thuËt cña n­íc ngoµi, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· sö dông ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ nh»m ®Èy m¹nh tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ, tho¸t khái vßng luÈn quÈn cña sù nghÌo ®ãi. b. T¸c ®éng tiªu cùc. Bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm trªn, ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cßn béc lé nhiÒu mÆt h¹n chÕ. Mét lµ, ®Çu t­ n­¬c ngoµi ®· t¹o ra mét c¬ cÊu bÊt hîp lÝ. Môc ®Ých cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ t×m kiÕm lîi nhuËn ngµy cµng nhiÒu do ®ã hä chñ yÕu ®©ï t­ vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô n¬i cã møc tû suÊt lîi nhuËn cao. Hai lµ, ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi mang l¹i hiÖn t­îng “ch¶y m¸u chÊt x¸m”. C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ thu nhËp, viÖc lµm do ®ã ®· l«i kÐo mét bé phËn kh«ng nhá c¸n bé khoa häc, nhµ nghiªn cøu, c«ng nh©n lµnh nghÒ cña n­íc ta vÒ lµm viÖc cho hä. Ba lµ, chuyÓn giao c«ng nghÖ l¹c hËu. D­íi sù t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - kü thuËt, qu¸ tr×nh nghiªn cøu- øng dông ngµy cµng ®­îc rót ng¾n, m¸y mãc thiÕt bÞ nhanh chãng trë nªn l¹c hËu. §Ó lo¹i bá chóng, nhiÒu nhµ ®Çu t­ ®· cho chuyÓn giao sang c¸c níc nhËn ®Çu t­ nh­ mét phÇn vèn gãp . ViÖc lµm ®ã ®· lµm cho tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c n­íc nhËn ®Çu t­ ngµy cµng l¹c hËu. Bèn lµ, chi phÝ ®Ó tiÕp nhËn vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lín. C¸c n­íc nhËn ®Çu t­ ®· ph¶i ¸p dông nhiÒu ­u ®·i cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­: gi¶m thuÕ, miÔn thuÕ, gi¶m tiÒn thuª ®Êt, nhµ x­ëng .... N¨m lµ, ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· t¹o ra sù c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Víi ­u thÕ vÒ vèn, c«ng nghÖ, c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· ®Æt c¸c doanh nghiÖp trong níc vµo vßng xo¸y c¹nh tranh khèc liÖt vÒ thÞ tr­êng, lao ®éng vµ c¸c nguån lùc kh¸c. S¸u lµ, c¸c t¸c ®éng tiªu cùc kh¸c. Ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÐp n­íc ngoµi cßn cã thÓ g©y ra nh÷ng bÊt æn vÒ chÝnh trÞ, mang theo nhiÒu tÖ n¹n x· héi míi x©m nhËp vµo n­íc ta. II. Qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi Qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ nãi chung Qu¶n lÝ ®Çu t­ lµ sù t¸c ®éng liªn tôc, cã tæ chøc, ®Þnh h­íng môc tiªu vµo qu¸ tr×nh ®Çu t­ vµ c¸c yÕu tè ®Çu t­ b»ng mét hÖ thèng ®ång bé c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ - x· héi , tæ chøc kÜ thuËt vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c nh»m ®¹t ®­îc kÕt qu¶, hiÖu qu¶ ®Çu t­, hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi cao nhÊt trong ®iÒu kiÖn cô thÓ x¸c ®Þnh vµ trªn c¬ së vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng quy luËt kh¸ch quan vf quy luËt ®Æc thï cña ®Çu t­. Qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 2.1. Vai trß cña qu¶n lý nhµ n­íc víi FDI Nhµ n­íc cã vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn FDI. ChØ cã nhµ n­íc víi quyÒn lùc vµ chøc n¨ng cña m×nh míi cã kh¶ n¨ng t¹o lËp ®­îc m«i tr­êng ®Çu t­ mang tÝnh c¹nh tranh cao so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Vai trß qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi FDI ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua vai trß cña nhµ n­íc trong viÖc h×nh thµnh ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ cho sù vËn ®éng cã hiÖu qu¶ FDI. * æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« cho sù vËn ®éng vèn FDI: C¸c nhµ ®Çu t­ chØ cã thÓ s½n sµng bá vèn vµo kinh doanh t¹i mét quèc gia mµ ë ®ã cã sù æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ ®iÒu kiÖn tr­íc tiªn ®¶m b¶o an toµn cho sù vËn ®éng cña c¸c hµnh vi kinh tÕ. V× vËy æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ yªu cÇu ®Æt ra ®Çu tiªn ®èi víic¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi khi lùa chän mét n­íc lµ ®Þa bµn ®Çu t­. FDI lµ ho¹t ®éng ®Çu t­ t­ nh©n. Nh­ng ho¹t ®éng ®Çu t­ dï trong n­íc hay n­íc ngoµi ®Òu ®­îc nhµ n­íc hç trî d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Ho¹t ®éng nµy h¬n n÷a cßn t¹o ®ùoc sù ®¶m b¶o, hç trî, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cua c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ tæ chøc quèc tÕ. Nhµ n­íc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc lùa chän , thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ ch­¬ng tr×nh ®èi ngo¹i theo h­íng më réng c¸c quan hÖ song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng víi c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ còng nh­ ®¶m b¶o uy tÝn cña c¸c quèc gia trong céng ®ång quèc tÕ. Quan hÖ ®èi ngo¹i cña nhµ n­íc nh­ chiÕc ch×a kho¸ më cöa cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi t×m kiÕm c¬ héi ®Ó ®Çu t­ còng nh­ ®Ó ®¶m b¶o an toµn vµ hç trî cho ho¹t ®éng ®Çu t­ cña hä. * T¹o lËp m«i tr­êng ph¸p lý ®¶m b¶o vµ khuyÕn khÝch FDI ®Þnh h­íng theo chñ tr­¬ng ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam, phï hîp víi th«ng lÖ vµ luËt ph¸p quèc tÕ: HÖ thèng ph¸p luËt cµng hoµn chØnh, phï hîp víi c¸c th«ng lÖ cña khu vùc vµ quèc tÕ, kh«ng cã sù ph©n biÖt gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong hay ngoµi n­íc, c«ng t¸c qu¶n lý cña nhµ n­íc ngµy cµng ®¬n gi¶n t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­ th× m«i tr­êng ®Çu t­ cµng cã tÝnh c¹nh tranh cao vµ cµng cã kh¶ n¨ng hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. * X©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi vµ ®¶m b¶o an toµn cho sù vËn ®éng cña FDI: Ho¹t ®éng ®Çu t­ lµ ho¹t ®éng mang tÝnh rñi ro vµ ë chõng mùc nhÊt ®Þnh cã tÝnh m¹o hiÓm, cµng rñi ro vµ m¹o hiÓm h¬n, khi ®Çu t­ ë n­íc ngoµi. V× vËy, mét ®Êt n­íc cã sù ®¶m b¶o cao vÒ trËt tù an toµn x· héi sÏ lµm cho c¸c nhµ ®Çu t­ yªn t©m vÒ sù an toµn tÝnh m¹ng vµ tµi s¶n cña m×nh khi bá vèn kinh doanh ë mét quèc gia kh¸c. Nhµ n­íc víi vai trß quan träng trong viÖc x©y dùng mét triÕt lý kinh doanh hiÖn ®¹i, tiÕn tiÕn mang b¶n s¾c v¨n ho¸ ViÖt Nam, thÊm nhuÇn t­ t­ëng cña ®¶ng:” ViÖt Nam muèn lµ b¹n vµ lµ ®èi t¸c tin cËy cña c¸c n­íc trong céng ®ång quèc tÕ, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn. 2.2. Chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc víi FDI * Dù b¸o Chøc n¨ng dù b¸o ®­îc thÓ hiÖn trªn c¬ së c¸c th«ng tin chÝnh x¸c vµ c¸c kÕt luËn khoa häc. Dù b¸o lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi c¸c dù ¸n FDI vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Cã thÓ nãi nÕu thiÕu chøc n¨ng dù b¸o, c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng FDI sÏ kh«ng mang ®Çy ®ñ tÝnh chÊt cña mét ho¹t ®éng qu¶n lý khoa häc còng nhu kh«ng thÓ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c môc tiªu qu¶n lý. Ho¹t ®éng dù b¸o bao gåm dù b¸o t×nh h×nh thÞ tr­êng hµng ho¸, dÞch vô, lao ®éng, thÞ tr­êng vèn trong vµ ngoµi n­íc, xu h­íng ph¸t triÓn, t×nh h×nh c¹nh tranh trong khu vùc vµ thÕ giíi, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña c¸c chÝnh phñ… §Ó tiÕn hµnh tèt chøc n¨ng dù b¸o cÇn sö dông c¸c c«ng cô dù b¸o kh¸c nhau vµ nªn tiÕn hµnh dù b¸o tõ nh÷ng nguån th«ng tin kh¸c nhau. * §Þnh h­íng Kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng ®ång nghÜa víi viÖc lo¹i trõ vai trß cña kÕ ho¹ch ho¸ mµ tr¸i l¹i rÊt cÇn sù ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc th«ng qua c¸c c«ng cô, chiÕn l­îc, môc tiªu, ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch, qui ho¹ch. Chøc n¨ng ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc tr­íc hÕt thÓ hiÖn ë viÖc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc, tõ ®ã x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng, nhiÖm vô kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong tõng thêi kú. C«ng t¸c ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc víi FDI ph¶i ®­îc cô thÓ ho¸ b»ng viÖc x©y dùng danh môc c¸c dù ¸n kªu gäi vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, x¸c ®Þnh c¸c lÜnh vùc ­u tiªn, ®Þa ®iÓm ­u tiªn FDI. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Þnh h­íng thu hót FDI vµo c¸c lÜnh vùc ­u tiªn, ®Þa bµn ­u tiªn thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ, nhµ n­íc cÇn vËn dông c¸c c«ng cô kinh tÕ ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. * B¶o hé vµ hç trî Nhµ n­íc lµ chñ thÓ qu¶n lý cao nhÊt lµ ng­êi ®¹i diÖn cho quyÒn lîi cña c¶ céng ®ång quèc gia. V× vËy chØ cã nhµ n­íc míi cã ®ñ t­ c¸ch, søc m¹nh, tiÒm lùc ®Ó b¶o vÖ cho quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ cña c¸c nh©n ng­êi n­íc ngoµi. Chøc n¨ng b¶o hé cña nhµ n­íc ®­îc thùc hiÖn tr­íc hÕt ë viÖc b¶o hé quyÒn së h÷u tµi s¶n vµ lîi nhuËn hîp ph¸p cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Bëi v× së h÷u lµ nguån gèc lµ ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy ho¹t ®éng ®Çu t­. * Tæ chøc vµ ®iÒu hµnh §Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng nµy ph¶i x©y dùng thèng nhÊt tæ chøc bé m¸y qu¶n lý thÝch hîp trªn c¬ së phèi hîp nhÞp nhµng, ¨n khíp vµ tèi ­u c¸c chøc n¨ng qu¶n lý cña c¸c bé phËn trong bé m¸y qu¶n lý ho¹t ®éng FDI. §ång thêi cÇn cã sù phèi hîp tèt nhÊt trong hÖ thèng c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc trong viÖc ban hµnh c¸c qui ph¹m ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cña c¸c dù ¸n vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nh»m b¶o vÖ lîi Ých, b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc vµ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng FDI. * KiÓm tra vµ gi¸m s¸t C¨n cø vµo chÕ ®é, chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch vµ c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc kiÓm tra ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt, lÖch l¹c trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n triÓn khai vµ thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t­ ®Ó cã biÖn ph¸p ®­a c¸c ho¹t ®éng nµy vËn ®éng theo qui ®Þnh thèng nhÊt. Ho¹t ®éng kiÓm tra, gi¸m s¸t cßn lµ c«ng cô ph¶n håi th«ng tin quan träng ®Ó chÝnh phñ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ møc ®é hîp lý cña nh÷ng chÝnh s¸ch, qui ®Þnh ®· ®­îc ban hµnh. Ngoµi ra ho¹t ®éng kiÓm tra, thanh tra gi¸m s¸t cßn nh»m t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi th¸o gì nh÷ng khã kh¨n trong khi triÓn khai vµ ®­a dù ¸n vµo ho¹t ®éng. 2.3. Néi dung cña qu¶n lý nhµ n­íc víi FDI §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu, thùc hiÖn vai trß, chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc trong viÖc ®Þnh h­íng, t¹o dùng m«i tr­êng, ®iÒu tiÕt hç trî vµ kiÓm tra kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng FDI, néi dung qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi FDI bao gåm nh÷ng ®iÓm chñ yÕu sau: X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng luËt vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn FDI bao gåm söa ®æi, bæ sung luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thùc hiÖn còng nh­ c¸c v¨n b¶n ph¸p qui c¸c ®Ó ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt c¸c quan hÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam nh»m ®Þnh h­íng FDI theo môc tiªu ®Ò ra. X©y dùng quy ho¹ch theo tõng ngµnh, tõng s¶n phÈm, tõng ®Þa ph­¬ng trong ®ã cã quy ho¹ch thu hót FDI ®­¬ng nhiªn ph¶i dù trªn qui ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Tõ ®ã x¸c ®inh danh môc c¸c dù ¸n ­u tiªn kªu gäi vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, ban hµnh c¸c ®Þnh møc kinh tÕ kÜ thuËt, chuÈn mùc ®Çu t­. VËn ®éng h­íng dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc trong viÖc x©y dùng dù ¸n ®Çu t­, lËp hå s¬ dù ¸n, ®µm ph¸n, kÝ kÕt hîp ®ång, thÈm ®Þnh vµ cÊp giÊy phÐp. Qu¶n lÝ c¸c dù ¸n ®Çu t­ sau khi cÊp giÊy phÐp §iÒu chØnh, xö lý c¸c vÊn ®Ò cô thÓ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, gi¶i quyÕt nh÷ng ¸ch t¾c cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. KiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc tu©n thñ theo ph¸p luËt cña c¸c cÊp c¸c, c¸c nghµnh cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­, kiÓm tra kiÓm so¸t vµ xö lý nh÷ng vi ph¹m cña c¸c doanh nghiÖp trong viÖc thùc hiÖn theo qui ®Þnh cña nhµ n­íc vÒ giÊy phÐp ®Çu t­, c¸c cam kÕt cña c¸c nhµ ®Çu t­. §µo t¹o ®éi ngò lao ®éng ViÖt Nam ®¸p øng nhu cÇu cña qu¸ tr×nh hîp t¸c ®Çu t­ tõ ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c qu¶n lý ®Çu t­ ë c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ®Çu t­ ®Õn ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ tham gia trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi còng nh­ ®éi ngò lao ®éng kü thuËt ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc nµy. C¸n bé qu¶n lý lµ kh©u träng t©m cña ho¹t ®éng qu¶n lý, cã vai trß cùc k× quan träng trong qu¶n lý vÒ ®Çu t­. V× vËy, ®éi ngò c¸n bé nµy cÇn ®­îc tuyÓn chän phï hîp víi yªu cÇu vµ th­êng xuyªn ®­îc ®µo t¹o ®Ó n©ng cao tr×nh ®é, kiÕn thøc chuyªn m«n vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc, tinh thÇn tù hµo, tù c­êng d©n téc, d¸m hi sinh lîi Ých c¸ nh©n v× sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. 2.4. HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý ho¹t ®éng FDI * Quèc héi: lµ c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt, cã tr¸ch nhiÖm phª chuÈn vµ ban hµnh hÖ thèng luËt ph¸p cã liªn quan ®Õn ®Çu t­, quyÕt ®Þnh ®­êng lèi, chiÕn l­îc vµ c¸c chñ tr­¬ng ®Çu t­. * ChÝnh phñ: cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý toµn diÖn vµ thèng nhÊt lÜnh vùc ®Çu t­. * C¸c bé: Bé kÕ ho¹ch ®Çu t­: + Tr×nh ChÝnh phñ c¸c dù luËt, ph¸p lÖnh, v¨n b¶n qui ph¹m cã liªn quan ®Õn ®Çu t­. + X¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng vµ c¬ cÊu vèn ®Çu t­ ®Ó ®¶m b¶o sù c©n ®èi gi÷a ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi. + CÊp giÊy phÐp ®Çu t­ vµ h­íng dÉn víi c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. + Qu¶n lý nhµ n­íc vÒ viÖc lËp, kiÓm tra,xÐt duyÖt c¸c dù ¸n quy ho¹ch, ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. Bé x©y dùng: + Thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ x©y dùng, nghiªn cøu c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý x©y dùng, qui ho¹ch ®« thÞ vµ n«ng th«n. + Ban hµnh c¸c tiªu chuÈn qui ph¹m, qui chuÈn x©y dùng. + Theo dâi, kiÓm tra chÊt l­îng c¸c c«ng tr×nh Bé tµi chÝnh: + Nghiªn cøu c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n­íc vÒ tiÒn tÖ, tÝn dông ng©n hµng trong ®Çu t­ vµ x©y dùng. + Gi¸m s¸t c¸c tæ chøc tÝn dông vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô, huy ®éng vèn, cho vay vèn, b¶o l·nh vay, b¶o l·nh thanh to¸n, b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®éng, b¶o l·nh dù thÇu. C¸c bé cã liªn quan: + C¸c bé qu¶n lý ngµnh vÒ ®Êt ®ai, tµi nguyªn, c«ng nghÖ, m«i tr­êng, th­¬ng m¹i, b¶o tån b¶o tµng di tÝch di s¶n v¨n ho¸, quèc phßng, an ninh, phßng ch¸y ch÷a ch¸y… Cã tr¸ch nhiÖm xem xÐt vµ cã ý kiÕn b»ng v¨n b¶n vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn dù ¸n. Kinh nghiÖm qu¶n lý nhµ n­íc víi FDI cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi 3.1. Th¸i Lan Th¸i Lan lµ mét trong nh÷ng n­íc cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång víi ViÖt Nam vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn (®Êt ®ai, khÝ hËu, tµi nguyªn…), vÒ x· héi (mét sè tËp qu¸n, nh©n v¨n, d©n sè ®«ng vµ phÇn lín sèng ë n«ng th«n, dung l­îng thÞ tr­êng tiÒm n¨ng lín…) vµ vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ (cã ­u thÕ ph¸t triÓn mét nªn n«ng nghiÖp nhiÖt ®íi, c«ng nghiÖp cßn ë tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp…). Chóng ta còng thõa nhËn r»ng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ Th¸i Lan trë thµnh nh÷ng “ng«i sao” míi cña khu vùc §«ng ¸. ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· rÊt khÐo lÐo trong viÖc kÕt hîp ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi víi chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ cña tõng thêi k×. §Ó cã thÓ triÓn khai c¸c dù ¸n ®Çu t­ nhanh, thuËn lîi vµ cã hiÖu qu¶, ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch m¹nh c¸c nguån vèn trong n­íc cïng tham gia ®©u t­ víi c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tû lÖ vèn trong n­íc trong c¸c dù ¸n nµy lªn tíi 71,7% (thêi k× 1960-1985) vµ 71,6% (thêi k× 1986-1995)[47,134]. VÒ chÝnh s¸ch tiÕp nhËn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña Th¸i Lan ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kh¸ th«ng tho¸ng vµ cã søc hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­. 3.2. Trung Quèc Nãi ®Õn sù thµnh c«ng cña Trung Quèc trong nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y còng cã nghÜa lµ nãi ®Õn sù thµnh c«ng trong viÖc qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch më cöa cña hä. ViÖc më cöa víi bªn ngoµi ®­îc Trung Quèc x¸c ®Þnh “ lµ mét quèc s¸ch c¬ b¶n l©u dµi”, nªn hä chñ tr­¬ng “ ra søc n©ng cao møc ®é më cöa víi bªn ngoµi”, “ tÝch cùc lîi dông vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi mét c¸ch hiÖu qu¶”… Thùc tÕ cho thÊy, nhê cã chÝnh s¸ch më cöa hîp lý nªn viÖc thu hót vµ sö dông ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña Trung Quèc rÊt hiÖu qu¶. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng vÒ qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi I. Thùc tr¹ng vÒ ho¹t ®éng FDI t¹i ViÖt Nam trong thêi gian qua B¶ng 01: §Çu t­ n­íc ngoµi qua c¸c thêi k× §¬n vÞ: TriÖu $ N¨m ChØ tiªu 1988-1990 1991-1995 1996-2000 2001 2002 2003 2004 1. Sè dù ¸n §T - CÊp míi - L­îng t¨ng vèn 214 1 1397 262 1678 852 550 214 802 366 752 374 679 458 2. Vèn ®¨ng kÝ - Vèn ®¨ng kÝ míi - T¨ng vèn 1582 0.3 16244 2162 20772 33951 2592 632 1621 1136 1941 1150 2084 1935 3. §ãng gãp cña khu vùc FDI - Tû träng trong GDP (%) - Nép ng©n s¸ch 7.4 0.3 10.9 1490 13.1 373 13.9 459 14.3 470 800 4. Gi¶i quyÕt viÖc lµm ( ngh×n ng­êi) 1415 450 590 665 739 1. 1. Giai ®o¹n 1988-2002 BiÓu ®å 01: FDI theo giai ®o¹n §©y lµ thêi kú ®Çu tiªn FDI chÝnh thøc xuÊt hiÖn trong nÒn kinh tÕ cña n­íc ta. Thêi kú nµy ho¹t ®éng thu hót FDI ®­îc khëi ®Çu b»ng liªn doanh dÇu khÝ ViÖt-X«. N¨m ®Çu tiªn thùc hiÖn luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, chóng ta míi thu hót ®­îc 37 dù ¸n víi 371 triÖu USD, hai n¨m sau sè vèn ®¨ng kÝ lªn tíi 1,793 triÖu USD. 1. 2. Giai ®o¹n 2003-2005 * N¨m 2003 Trong thµnh tùu chung cña nÒn kinh tÕ, n¨m 2003 ®¸nh dÊu sù chuyÓn biÕn tÝch cùc trong ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Trong n¨m 2003, c¶ n­íc thu hót 3,1 tû USD vèn ®Çu t­ víi 752 dù ¸n ®Çu t­ míi. L­îng vèn ®Çu t­ t¨ng 11% so víi n¨m 2002, trong ®ã vèn cÊp míi ®¹t 1,95 tû USD vµ vèn bæ xung ®¹t 1,15 tû USD. N¨m 2003 khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ãng gãp kho¶ng 14,3% tæng GDP cña c¶ n­íc , so víi møc 13,9% cña n¨m 2002. §ãng gãp cho ng©n s¸ch cña khu vùc nµy tiÕp tôc t¨ng nhanh, t¨ng 8,9% so víi n¨m 2002. Khu vùc nµy còng gãp phÇn quan träng trong viÖc t¹o thªm viÖc lµm(kho¶ng 45 ngh×n ng­êi) KÕt qu¶ trªn ch­a lín nh­ng rÊt ®¸ng khÝch lÖ trong bèi c¶nh t×nh h×nh quèc tÕ cã nhiÒu nh÷ng yÕu tè bÊt lîi ®èi víi viÖc thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. 1. 2. 2. N¨m 2004 C¶ n¨m 2004 ®· cã 679 dù ¸n ®­îc cÊp phÐp ®Çu t­ víi tæng vèn ®¨ng kÝ ®¹t 2084 triÖu USD, t¨ng 4,6% so víi n¨m 2003. Còng trong n¨m 2004, cã 458 l­ît dù ¸n ®Çu t­ t¨ng vèn víi tæng sè vèn ®¨ng kÝ t¨ng thªm lµ 1935 triÖu USD t¨ng tíi 70,5% so víi n¨m 2003, ®­a tæng sè vèn ®¨ng kÝ ®Çu t­ n¨m 2004 v­ît ng­ìng 4 tû USD- møc cao nhÊt kÓ tõ n¨m 1999 trë l¹i ®©y. Nh­ vËy, l­îng ®Çu t­ t¨ng vèn ë nh÷ng dù ¸n cò cã tèc ®é gia t¨ng kh¸ nhanh, trong bèi c¶nh vèn ®¨ng kÝ cÊp míi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®¹t thÊp,viÖc gia t¨ng ®Çu t­ t¨ng vèn lµ rÊt cÇn thiÕt vµ nã ®· thÓ hiÖn nhiÒu dù ¸n ®· ®Çu t­ cã hiÖu qu¶. Ngoµi ra trong n¨m 2004, doanh thu cña c¸c doanh nghiÖp FDI ®¹t 18.600 triÖu USD, xuÊt khÈu tõ khu vùc FDI ®¹t 8.600 triÖu USD, nép ng©n s¸ch 800 triÖu USD, vµ ®· t¹o viÖc lµm cho 739 ngh×n ng­êi… C¸c chØ tiªu kinh tÕ x· héi nµy ®Òu t¨ng tr­ëng cao h¬n nh÷ng n¨m tr­íc, thÓ hiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ vµ kinh doanh ë n­íc ta ®· ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn vµ ngµy cµng hÊp dÉn. KÕt qu¶ trªn cho thÊy xu h­íng phôc håi dßng ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 2004 râ rÖt h¬n so víi nh÷ng n¨m tr­íc kÓ tõ sau khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc. 1. 2. 3. N¨m 2005 Trong 10 th¸ng ®Çu n¨m 2005, doanh thu cña c¸c doanh nghiÖp FDI ®¹t 19 tû USD, v­ît tréi so víi n¨m 2004. Kim ngh¹ch xuÊt khÈu còng ra t¨ng, ®¹t 9 tû USD. TiÒn nép ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®¹t 895 triÖu USD, t¨ng 35,8% so víi cïng k× n¨m 2004, do cã thªm nhiÒu dù ¸n ®i vµo ho¹t ®éng vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao. Còng nhê vËy, tõ ®Çu n¨m ®Õn nay, khu vùc kinh tÕ nµy ®· thu hót thªm gÇn 120.000 lao ®éng trùc tiÕp, n©ng tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp FDI lªn 858.000 ng­êi. Riªng 10 th¸ng ®Çu n¨m nay, c¶ sè dù ¸n vµ sè vèn ®¨ng kÝ bæ sung ®Òu ®¹t cao h¬n cïng k× n¨m tr­íc, víi 403 dù ¸n vµ 1,603 tû USD, b»ng 53,7% tæng vèn ®Çu t­ dù ¸n míi ®­îc cÊp phÐp (2,984 tû USD ). Nh­ vËy nguån vèn bæ sung còng rÊt quan träng v× tÝnh kh¶ thi cña vèn bæ sung cao h¬n nhiÒu so víi vèn cÊp phÐp míi. Nguån vèn FDI tõ n¨m 1988 trë l¹i ®©y liªn tôc gia t¨ng c¶ vÒ mÆt chÊt vµ mÆt l­îng, ®©y lµ mét nguån vèn rÊt cÇn thiÕt vµ v« cïng quan träng trong ®Çu t­ ph¸t triÓn ë n­íc ta. II. Thùc tr¹ng vÒ viÖc thùc hiÖn vai trß qu¶n lý nhµ n­íc víi FDI 1. Nhµ n­íc t¹o lËp m«i tr­êng ®Çu t­ 1.1.T¹o lËp m«i tr­êng chÝnh trÞ æn ®Þnh. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia trong vµ ngoµi n­íc, ViÖt Nam cã ®­êng lèi chÝnh trÞ, chÝnh s¸ch kinh tÕ nhÊt qu¸n, néi bé l·nh ®¹o, §¶ng vµ nhµ n­íc ®oµn kÕt nhÊt trÝ (kh¸c víi mét sè n­íc trong khu vùc cã nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn, c¸c phe ph¸i l·nh ®¹o tiÕn hµnh lËt ®æ b¾t bí g©y mÊt æn ®Þnh cho sù ph¸t triÓn chung). §©y lµ yÕu tè cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh cho sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ, c¶i tiÕn c¬ chÕ qu¶n lý, c¶i tæ bé m¸y hµnh chÝnh, thùc hiÖn nhÊt qu¸n c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« nh»m t¹o ra m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi. 1.2. M«i tr­êng ph¸p luËt Qu¸ tr×nh h×nh thµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ FDI. Cho ®Õn nay, cã trªn 100 v¨n b¶n ph¸p quy cô thÓ ho¸ h­íng dÉn luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. ngoµi c¸c v¨n b¶n luËt vµ v¨n b¶n ph¸p quy trong n­íc qu¶n lý vÒ FDI, nhµ n­íc ®· ký kÕt nh÷ng ®iÒu ­íc liªn quan. §¸ng chó ý lµ c¸c hiÖp ®Þnh cÊp chÝnh phñ vÒ tr¸nh ®¸nh thuÕ 2 lÇn, c«ng ­íc thµnh lËp tæ chøc ®¶m b¶o ®Çu t­ ®a biªn ( MIGA), c«ng ­íc Niuoãc n¨m 1958 vÒ c«ng nhËn thi hµnh c¸c quyÕt ®Þnh cña träng tµi n­íc ngoµi, c¸c hiÖp ®Þnh tÝn dông, tµi chÝnh kÝ kÕt gi÷a chÝnh phñ ViÖt Nam víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh ng©n hµng quèc tÕ hoÆc víi chÝnh phñ n­íc ngoµi. ViÖt Nam gia nhËp ASEAN, APEC , tham gia AFTA vµ ký kÕt hiÖp ®Þnh khung vÒ ®Çu t­ ASEAN, ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü vµ ®Ö ®¬n xin gia nhËp WTO, tÊt c¶ nh÷ng cè g¾ng ®ã cña ViÖt Nam nh»m n©ng cao tÝnh ph¸p lý cña m«i tr­êng ®Çu t­ ë ViÖt Nam hoµ nhËp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Thêi kú võa qua, nh­ nhËn xÐt cña ng©n hµng thÕ giíi, ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc ®i v÷ng ch¾c trong c¶i c¸ch ph¸p luËt vµ t¹o ra khung ph¸p lý phôc vô cho sô nghiÖp ®æi míi kinh tÕ, trong ®ã cã khung ph¸p luËt ®èi víi FDI. T×nh h×nh thùc hiÖn Cïng víi c¸c ho¹t ®éng t¹o lËp m«i tr­êng chÝnh tri, kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi, c¸c ho¹t ®éng ®iÒu hµnh trùc tiÕp (nh­ quy ho¹ch thu hót FDI, xóc tiÕn ®Çu t­, thÈm ®Þnh cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t­), qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam ®· t¹o ra khung ph¸p lý ®¶m b¶o vµ khuyÕn khÝch cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam theo môc tiªu vµ ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc. C¸c kÕt qu¶ ®¹t ®­îc vÒ sè dù ¸n ®­îc cÊp phÐp ®Çu t­, tæng sè vèn ®Çu t­, ®Þa bµn ®Çu t­, c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam lµ kh¸ kh¸ch quan. VÒ quan hÖ ph¸p luËt h×nh thµnh víi c¸c dù ¸n ®Çu t­: LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi quy ®Þnh ba h×nh thøc ®Çu t­ chñ yÕu. §ã lµ: hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh, doanh nghiÖp liªn doanh, doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. C¶ ba h×nh thøc trªn ®Òu ®­íc c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi lùa chän vËn dông. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã hiÖn t­îng lµ nhiÒu doanh nghiÖp liªn doanh chuyÓn ®æi thµnh doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi hoÆc 100% vèn trong n­íc. Trong thêi gian qua, FDI ®Çu t­ d­íi h×nh thøc 100% vèn n­íc ngoµi cã xu h­íng t¨ng lªn cïng víi sù chuyÓn ®æi h×nh thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi liªn doanh sang lo¹i h×nh 100% vèn n­íc ngoµi. §iÒu ®ã phÇn nµo ph¶n ¸nh m«i tr­êng kinh doanh ë n­íc ta lµ kh¸ thuËn lîi. Bëi v× th«ng th­êng khi m«i tr­êng kinh doanh khã kh¨n phøc t¹p vÒ thñ tôc hµnh chÝnh, ®é rñi ro cao, nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi th­êng lùa chän h×nh thøc liªn doanh ®Ó phÝa ®èi t¸c n­íc chñ nhµ ®øng ra gi¶i quyªt c¸c thñ tôc hµnh chÝnh vµ chia sÎ rñi ro. Cßn khi m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi h¬n, ®¶m b¶o kinh doanh cã l·i, nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi lùa chän h×nh thøc kinh doanh 100% vèn n­íc ngoµi. VÒ t×nh h×nh thùc hiÖn ph¸p luËt trong qu¶n lý tµi chÝnh, ngo¹i hèi, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ b¶o vÖ m«i tr­ßng, qu¶n lý sö dông lao ®éng… còng ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qña nhÊt ®Þnh nh­ng vÉn tån t¹i nhiÒu bÊt cËp. §iÒu nay sÏ ®­îc nªu kü h¬n trong thùc trang vÒ qu¶n lý nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh triÓn khai dù ¸n. 2. Qu¶n lý nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n FDI 2.1. Giai ®o¹n chuÈn bÞ ®Çu t­ Ban hµnh danh môc dù ¸n kªu gäi hîp t¸c ®Çu t­ víi n­íc ngoµi: X©y dùng vµ ban hµnh danh môc dù ¸n kªu gäi hîp t¸c ®Çu t­ víi n­íc ngoµi lµ ho¹t ®éng cùc kú quan trong cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ®Ó ®Þnh h­íng ho¹t ®éng FDI phôc vô môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ. Theo ®¸nh gi¸ chung, danh môc dù ¸n do bé kÕ ho¹ch - ®Çu t­, c¸ch ngµnh, së kÕ ho¹ch ®Èu t­, ®Þa ph­¬ng x©y dùng cßn ë d¹ng s¬ sµi ch­a ®ñ hÊp dÉn ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Néi dung cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ cßn qu¸ chung chung, ch­a ®­a ra ®­îc th«ng sè kü thuËt chÝnh x¸c ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi t×m hiÓu c¬ héi ®Çu t­. C¸c dù ¸n míi chØ dõng l¹i ë viÖc ®¸nh gi¸ s¬ bé, nªu lªn c¬ héi ®Çu t­. Do thiÕu qui ho¹ch ®ång bé vµ chÝnh s¸ch b¶o hé trong n­íc, kh«ng cã chÝnh s¸ch ®Þnh h­íng râ rµng, FDI chØ tËp trung vµo mét sè ngµnh cã kh¶ n¨ng sinh lîi nhanh, nh÷ng ngµnh kh«ng thùc sù cÇn thiÕt, nh÷ng ngµnh mµ trong n­íc ®· cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ ®¸p øng nhu cÇu. V× vËy, ®· t¹o ra ¸p lùc kh«ng ®¸ng cã cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam s¶n xuÊt vµ kinh doanh trong lÜnh vùc nµy nh­ ngµnh s¶n xuÊt thùc phÈm, ®å uèng, bét giÆt, l¾p r¸p ®iÖn tö. Trong cuéc c¹nh tranh víi c¸c chµng khæng lå, doanh nghiÖp trong n­íc nÕu kh«ng ®­îc chuÈn bÞ sÏ bÞ mÊt thÞ phÇn cña m×nh. VÝ dô: c«ng nghiÖp ®iÖn tö liªn doanh víi n­íc ngoµi t¨ng 30%, lËp tøc khu vùc trong n­íc gi¶m 5 % vµ t­¬ng tù nh­ vËy víi c¸c ngµnh kh¸c. T×nh h×nh khai th¸c c«ng suÊt cña mét sè ngµnh hµng cña c¸c dù ¸n FDI STT MÆt hµng C«ng suÊt cho phÐp C«ng suÊt ®· huy ®éng TØ lÖ huy ®._.