Quan hệ thương mại giữa Việt Nam - Trung Quốc những năm đầu thế kỷ 21 - thực trạng và triển vọng

Lêi nãi ®Çu ViÖt Nam - Trung Quèc lµ hai n­íc l¸ng giÒng, quan hÖ ngo¹i giao, kinh tÕ, v¨n ho¸, th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc ®· h×nh thµnh tõ l©u trong lich sö. §èi víi nh©n d©n hai n­íc, quan hÖ l¸ng giÒng, quan hÖ giao l­u v¨n ho¸ vµ th­¬ng m¹i ®· trë thµnh mét quan hÖ truyÒn thèng bÒn v÷ng. Sau khi b×nh th­êng ho¸ quan hÖ vao cuoi nam 1991, quan hÖ gi÷a hai n­íc nãi chung vµ trªn lÜnh vùc th­¬ng m¹i nãi riªng ®· ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh, ngµy cµng bÒn v÷ng vµ “Trung Quèc ®ang trë thµnh mét bé phËn quan träng trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam.” B­íc sang thÕ kû XXI, c«ng cuéc ®æi míi vµ c¶i c¸ch ë c¶ hai n­íc ViÖt Nam – Trung Quèc ®ang ®øng tr­íc nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc míi . V× vËy, viÖc cñng cè vµ t¨ng c­êng mèi quan hÖ h÷u nghÞ vµ hîp t¸c toµn diÖn gi÷a hai §¶ng - Nhµ n­íc vµ nh©n d©n hai n­íc theo ph­¬ng ch©m 16 ch÷ vµng: “L¸ng GiÒng H÷u NghÞ, Hîp T¸c Toµn DiÖn, æn §Þnh L©u Dµi, H­íng Tíi T­¬ng Lai ” kh«ng nh÷ng ®¸p øng nguyÖn väng vµ lîi Ých c¬ b¶n l©u dµi cña nh©n d©n hai n­íc mµ cßn phï hîp v¬Ý xu thÕ hoµ b×nh vµ ph¸t triÓn khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi . HiÖn nay, Trong tiÕn tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trung Quèc ®· tr¶i qua m­êi n¨m n¨m ®µm ph¸n, ®· ®­îc gia nhËp WTO. Trung Quèc tiÕn tíi më cöa thÞ tr­êng. Quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i hai n­íc ViÖt Nam - Trung Quèc ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ toµn diÖn nh­ng còng cÇn ®­îc cñng cè vµ ph¸t triÓn lªn mét b­íc míi . XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ®ã em ®· chän ®Ò tµi: “Quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam - Trung Quèc nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21 - Thùc tr¹ng vµ triÓn väng” lµm luËn v¨n tèt nghiÖp ra tr­êng . Ch­¬ng I: Mét sè ®Ò c¬ b¶n vÒ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ I/ Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ 1. Kh¸i qu¸t vÒ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ - lµ mèi quan hÖ kinh tÕ cña mét quèc gia víi thÕ giíi. Thêi ®¹i ngµy nay quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan - lµ xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc. LÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc tõ xa x­a ®Ó l¹i, kh«ng mét quèc gia nµo, mét d©n téc nµo, dï lín hay nhá, dï tiÕn bé hay chËm ph¸t triÓn mµ kh«ng cã mèi quan hÖ trao ®æi, giao l­u trªn mäi lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ v¨n ho¸, x· héi, víi céng ®ång c¸c d©n téc, quèc gia kh¸c.Do ®ã, quan hÖ quèc tÕ ®· xuÊt hiÖn tõ l©u ®êi nay. Nã võa lµ kÕt qu¶, võa lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho mäi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi. Ngµy nay quan hÖ quèc tÕ mang nhiÒu néi dung míi, h×nh thøc míi ngµy cµng phong phó vµ phøc t¹p. Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ diÔn ra s©u s¾c vµ toµn diÖn h¬n c¶. Th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ mét trong c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, cã vai trß rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc. Kh«ng cã n­íc nµo ph¸t triÓn b×nh th­êng nÕu kh«ng cã th­¬ng m¹i quèc tÕ. Kh«ng cã mét n­íc nµo l¹i tù s¶n xuÊt tÊt c¶ c¸c mÆt hµng vµ tù cung cÊp c¸c dÞch vô mµ ®Òu ph¶i ph¸t triÓn thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô th­¬ng m¹i, më réng giao l­u th­¬ng m¹i vµ dÞch vô víi c¸c n­íc kh¸c. Víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ho¹t ®éng th­¬ng m¹i h­íng vµo c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ ®¶m b¶o nhËp ®­îc c¸c hµng cÇn thiÕt nh­ nguyªn vËt liÖu phôc vô trong n­íc. Th«ng qua th­¬ng m¹i quèc tÕ sÏ xuÊt khÈu nhiÒu s¶n phÈm cho n­íc kh¸c, ®ång thêi nhËp khÈu nhiÒu nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt. Sau chiÕn tranh thÕ giíi II, tiÒn ®Ò ra ®êi cña tæ chøc quèc tÕ lµ GATT- General Agreement on Trade and Tariff - HiÖp ®Þnh chung vÒ th­¬ng m¹i vµ thuÕ biÓu - ®­îc thµnh lËp 01/01/1984 ban ®Çu cã 23 n­íc tham gia. Qua nhiÒu vßng ®µm ph¸n th­¬ng m¹i th× GATT trë thµnh WTO - Word Trade Organization - Tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ. HiÖn nay, WTO cã 146 n­íc thµnh viªn chÝnh thøc vµ h¬n 20 n­íc ®ang ®µm ph¸n ®Ó ®­îc tham gia. Tuy vËy, trªn thÕ giíi cßn tån t¹i nh÷ng n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn, møc ®é ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu th× sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong ®ã cã c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ vÉn cßn tiÕp diÔn nh­ng ë møc ®é, qui m« vµ tÝnh gay g¾t tõng n¬i, tõng lóc. ë c¸c khu vùc ®· h×nh thµnh c¸c khèi kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i. C¸c n­íc tù liªn kÕt víi nhau ®Ó b¶o vÖ vµ che chë cho nhau b»ng c¸c cam kÕt, tho¶ thuËn khu vùc cña m×nh. §iÓn h×nh lµ Liªn minh Ch©u ©u ( ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së céng ®ång kinh tÕ Ch©u ¢u ), sau ®ã khu vùc tù do thuÕ quan B¾c Mü- NAFFTA - Northern American Free Trade Area, HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ - Asean Asociation of South - East Asian Nation, Khu vùc th­¬ng m¹i tù do Ch©u ¸ - AFTA - Asean Free Trade Area, EFTA - Euro Free Trade Area, CACM - Centrel American Common Market, DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng APEC ... nh»m hîp t¸c khu vùc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i vµ kinh tÕ . 2. C¸c lÜnh vùc quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ Th­¬ng m¹i quèc tÕ: lµ qu¸ tr×nh trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c n­íc th«ng qua bu«n b¸n nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn quan hÖ ngo¹i th­¬ng. Trao ®æi hµng ho¸ lµ mét h×nh thøc cña c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ x· héi vµ ph¶n ¸nh sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh hµng hãa riªng biÖt cña c¸c quèc gia. Th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ lÜnh vùc quan träng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, ph¸t triÓn kinh tÕ vµ lµm giµu cho ®Êt n­íc. Sím nhËn ®­îc vÞ trÝ, vai trß cña th­¬ng m¹i quèc tÕ ngµy cµng ®­îc më réng vµ ®a d¹ng, trong luËn v¨n nµy em xin ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò chñ yÕu nh­: Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ®Çu t­, hîp t¸c, liªn doanh liªn kÕt. Lµ mét quèc gia liÒn kÒ víi Trung Quèc, víi nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång vÒ v¨n ho¸, cïng chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN l¹i lµ n­íc ®ang ngµy cµng quan träng ®èi víi ASEAN . H¬n n÷a, t×nh h×nh thÕ giíi vµ khu vùc ®ßi hái chÝnh phñ c¸c cÊp, giíi doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ Trung Quèc coi träng ®Õn quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc nh»m khai th¸c mäi tiÒm n¨ng, ph¸t huy mäi lîi thÕ, t¹o c¬ héi cho nhau duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, liªn tôc, nhÊt lµ trong bèi c¶nh kinh tÕ thÕ giíi cã ba nÒn kinh tÕ ®Çu tµu lµ Mü – NhËt – LiÖn minh Ch©u ¢u EU. V× vËy hai n­íc Trung Quèc vµ ViÖt Nam cÇn quan t©m vµ chó träng ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y: Thø nhÊt vÒ xuÊt nhËp khÈu : XuÊt nhËp khÈu lµ viÖc mua vµo trong n­íc vµ b¸n ra n­íc ngoµi hµng ho¸ . Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu th­êng rÊt ®a d¹ng nh­ hµng c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, hµng tiªu dïng, khoa häc kü thuËt, dÞch vô ... Cïng víi sù ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ gi÷a ViÖt Nam - Trung Quèc, c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu còng ph¸t triÓn theo h­íng ngµy cµng ®a d¹ng ho¸ vÒ mÆt hµng vµ chñng lo¹i, ®¸p øng ngµy cµng cao nhu cÇu cña hai bªn . Thø hai, vÊn ®Ò hîp t¸c khoa häc kü thuËt, dÞch vô . Hîp t¸c khoa häc vµ c«ng nghÖ gi÷a ViÖt Nam -Trung Quèc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y chñ yÕu ®­îc tiÕn hµnh ®ång thêi trªn c¬ së hiÖp ®Þnh song ph­¬ng gi÷a chÝnh phñ ViÖt Nam víi chÝnh phñ Trung Quèc vµ ®a ph­¬ng trong khu«n khæ Hîp t¸c diÔn ®µn Hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng (APEC) - ASEAN còng nh­ c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c .C¸c h×nh thøc chñ yÕu mµ hai bªn tiÕn hµnh nh­ trao ®æi ®oµn cÊp cao, c¸c chuyªn gia,c¸c nhµ khoa häc, cung cÊp cho nhau th«ng tin khoa häc vµ c«ng nghÖ: Cïng tæ chøc héi nghÞ, héi th¶o khoa häc, v× thÕ trong giai ®o¹n hiÖn nay hai bªn cÇn dµnh ­u thÕ hîp t¸c trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, chÕ t¹o m¸y, ho¸ chÊt vµ qu¶n lý khoa häc c«ng nghÖ . 3. Lîi thÕ so s¸nh trong quan hÖ th­¬ng m¹i VN - TQ Lîi thÕ so s¸nh theo David Ricardo (chuyªn gia kinh tÕ häc ng­êi Mü ) th× mét n­íc chØ nªn tËp trung vµo nh÷ng g× mµ m×nh cã lîi thÕ, dïng nã ®Ó trao ®æi nh÷ng g× mµ nÕu m×nh tù lµm th× hiÖu qu¶ sÏ kh«ng cao. VËy trong quan hÖ gi÷a ViÖt Nam-Trung Quèc th× lîi thÕ so s¸nh ®ã lµ g× ? +/ VÒ phÝa Trung Quèc ViÖc quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n­íc l¸ng giÒng, trong ®ã cã ViÖt Nam sÏ t¹o c¬ héi cho Trung Quèc lµ tham gia nhiÒu h¬n vµo nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ, thÓ hiÖn qua viÖc ®Èy m¹nh quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc ®Ó cïng nhau ph¸t triÓn. §èi víi ViÖt Nam viÖc ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i víi Trung Quèc kh«ng nh÷ng phï hîp víi ®­êng lèi ®èi ngo¹i “lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc” mµ cßn phôc vô cho chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña hai n­íc . Trung Quèc chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, lµ n­íc lín, ®«ng d©n, cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh vµ cã kinh nghiÖm trong c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng víi nhiÒu n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. H¬n n÷a, nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc cã n¨ng lùc c¹nh tranh m¹nh do cã ­u thÕ vÒ chÊt l­îng vµ chñng lo¹i, cã gi¸ thµnh thÊp h¬n gi¸ thµnh cña ViÖt Nam v× c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc ®Çu t­ khoa häc kü thuËt cã chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« hç trî s¶n xuÊt xuÊt khÈu.HiÖn nay Trung Quèc trë thµnh c­êng quèc ®øng thø 3 ThÕ Giíi sau Mü vµ NhËt B¶n víi tæng kim ng¹ch bu«n b¸n 1200 tû USD (2004) Trung Quèc kh«ng bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ nÆng. VÒ c«ng nghiÖp nhÑ, Trung Quèc lµ 1 n­íc cã truyÒn thèng vµ do lùc l­îng lao ®éng lín, nh©n c«ng rÎ, cã kinh nghiÖm, s¶n xuÊt ra mÆt hµng cã gi¸ thµnh h¹, chÊt l­îng tèt, Trung Quèc cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp do tiÕp thu ®­îc c«ng nghÖ tiªn tiÕn thÓ hiÖn ë hµng ®iÖn tö (®©y lµ mÆt hµng ®ßi hái khoa häc kü thuËt cao), hµng tiªu dïng. Sù ph¸t triÓn cña Trung Quèc tõ khi më cöa nÒn kinh tÕ vµ thùc hiÖn bèn hiÖn ®¹i ho¸ ®· cã b­íc tiÕn bé lín. Hµng ho¸ cña Trung Quèc s¶n xuÊt ra chÊt l­îng tèt, chi phÝ thÊp nªn cã søc c¹nh tranh ®­îc víi nhiÒu n­íc. Trung Quèc cã lîi thÕ vÒ nhiÒu mÆt so s¸nh víi hµng ho¸ n­íc ta. Tõ khi Trung Quèc trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO hµng ho¸ cña Trung Quèc ®Òu ®­îc gi¶m víi thuÕ suÊt thÊp, cµng cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó c¹nh tranh víi hµng ho¸ cïng lo¹i cña c¸c n­íc. TÊt c¶ ®iÒu ®ã sÏ lµ bµi häc kinh nghiÖm quý cho c¸c nhµ kinh tÕ cña ViÖt Nam +/ VÒ phÝa ViÖt Nam : Héi nhËp më cöa víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, n­íc ta sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, tõ ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi, më cöa thÞ tr­êng, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam gÆp nhiÒu khã kh¨n. C¸c mÆt hµng may mÆc, giÇy da tuy cã ®iÒu kiÖn c¹nh tranh víi thÕ giíi, víi hµng ho¸ Trung Quèc, nh­ng chi phÝ cßn cao nªn hiÖu qu¶ thÊp, søc c¹nh tranh kÐm. ViÖt Nam th­êng ph¶i xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng th« vµ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng ®· qua chÕ biÕn nh­: x¨ng, dÇu, ph©n bãn, thiÕt bÞ v…v… Tuy vËy, ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu mÆt hµng cã lîi thÕ so s¸nh do thiªn nhiªn ­u ®·i ( n«ng s¶n nhiÖt ®íi – lóa, cao su, cµ phª, ®iÒu vµ mét sè mÆt hµng kh¸c ) nªn hµng n¨m Trung Quèc vÉn cßn ph¶i nhËp hµng cña ta. N­íc ta sÏ dùa vµo nguån nh©n c«ng rÎ, tay nghÒ khÐo lÐo, cÇn cï nªn cã ®iÒu kiÖn c¹nh tranh thuËn lîi vµ lµ ­u thÕ. H¬n n÷a, nguån nguyªn nhiªn liÖu kho¸ng s¶n dåi dµo, phong phó, chÝnh trÞ an ninh æn ®Þnh . §iÒu quan träng lµ ViÖt Nam gÇn ®©y ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ t¹o nhiÒu diÒu kiÖn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. T­¬ng lai quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i ViÖt Nam Trung Quèc dù b¸o nh­ sau: Trung Quèc lµ thÞ tr­êng gÇn 1.5 tû d©n, ®«ng d©n nªn søc tiªu thô hµng ho¸ lín - lµ thÞ tr­êng lín ViÖt Nam cÇn ph¸t triÓn. Trung Quèc ®ang ph¸t triÓn cÇn nhiÒu nguyªn nhiªn vËt liÖu mµ ViÖt Nam næi tiÕng lµ n­íc cã nhiªï tµi nguyªn thiªn nhiªn cã thÓ cung cÊp cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cña Trung Quèc ®Æc biÖt lµ than, cao su vµ dÇu th«... lµ nh÷ng mÆt hµng mµ Trung Quèc rÊt cÇn nhËp khÈu nhÊt lµ khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn qu¸ nãng nh­ hiÖn nay. ViÖt Nam gÇn Trung Quèc, ®iÒu nµy rÊt cã lîi thÕ cho c¸c nhµ ®Çu t­ vµ c¸c doanh nghiÖp cña c¶ hai n­íc ph¸t triÓn bu«n b¸n v× : PhÝ chuyªn chë thÊp, hai n­íc gÇn nhau l¹i cã rÊt nhiÒu nÐt t­¬ng ®ång vÒ v¨n ho¸, phong tôc, tËp qu¸n, thãi quen...v× thÕ s¶n phÈm tiªu dïng ®Ó hç trî cho nhau. Trung Quèc tiªu dïng hµng ViÖt Nam víi sè l­îng lín, chÊt l­îng võa ph¶i, gi¸ c¶ phï hîp. Cßn ViÖt Nam tiªu dïng hµng Trung Quèc kh«ng nh÷ng phï hîp vÒ së thÝch, mÉu m· ®Ñp, h×nh thøc phong phó, gi¸ rÎ, mµ ViÖt Nam ­a chuéng. Ta cã lîi thÕ vÒ rau, qu¶, vÒ cao su... th× Trung Quèc l¹i cã lîi thÕ vÒ ®å ®iÖn, ®å ch¬i trÎ em... nhiÒu mÆt hµng Trung Quèc s¶n xuÊt thõa cßn ViÖt Nam l¹i ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn vµ kü thuËt ®Ó s¶n xuÊt. H¬n n÷a, nhiÒu nhµ m¸y tr­íc ®©y cña ViÖt Nam do Trung Quèc gióp ®ì nay l¹i tiÕp tôc ®­îc ®Çu t­, c¶i t¹o, n©ng cÊp. Nguån nguyªn nhiªn vËt liÖu rÎ, kho¸ng s¶n phong phó - gi¸ thuª chuyªn gia sÏ rÎ h¬n cho c¶ hai n­íc . Trung Quèc ph¸t triÓn h¬n ViÖt Nam nªn hai n­íc cã thÓ chuyÓn giao c«ng nghÖ cho nhau. ch­¬ng II : Thùc tr¹ng vÒ quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc I/ §iÓm l¹i t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam - Trung Quèc . Trong b­íc chuyÓn giao thÕ kû, t×nh h×nh quèc tÕ vµ khu vùc cã nh÷ng biÕn chuyÓn míi, ®ßi hái hai n­íc ViÖt -Trung cÇn t¨ng c­êng h¬n n÷a mèi quan hÖ giao l­u, hîp t¸c h÷u nghÞ v× lîi Ých cña nh©n d©n mçi n­íc, v× hoµ b×nh ph¸t triÓn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi . H¬n n÷a, qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ sÏ dÉn tíi nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc cho nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn . Chóng ta ®Òu nhËn thøc ®­îc r»ng, toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ mét xu h­íng kh«ng thÓ ®¶o ng­îc . Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ cã t¸c dông mang tÝnh hai mÆt : võa lµ c¬ héi, võa lµ th¸ch thøc . BiÕt lµ sÏ cã rÊt nhiÒu th¸ch thøc nh­ng c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng thÓ ®øng ngoµi dßng th¸c thêi ®¹i ®ã, v× thÕ cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó ph¸t huy thêi c¬ ®èi phã víi thö th¸ch, trong ®ã hîp t¸c khu vùc cã mét vai trß cùc kú quan träng . C¸c häc gi¶ §«ng Nam ¸, Nga, Mü khi ®­îc hái hä ®Òu cã chung mét nhËn ®Þnh r»ng ViÖt Nam _ Trung Quèc quan hÖ tèt víi nhau vµ cïng thÞnh v­îng sÏ cã lîi thÕ cho viÖc duy tr× an ninh vµ æn ®Þnh khu vùc . §iÒu ®ã cho thÊy x©y dùng mèi quan hÖ ViÖt - Trung mµ nÒn t¶ng lµ mèi quan hÖ kinh tÕ kh«ng chØ ®¸p øng nguyÖn väng vµ lîi Ých c¬ b¶n l©u dµi cña nh©n d©n hai n­íc mµ cßn lµ mong muèn cña nh©n d©n c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi . Ph¸t triÓn kinh tÕ, më réng giao l­u kinh tÕ víi Trung Quèc gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¹o ra mét sè chuyÓn biÕn vÒ ®êi sèng x· héi, gi¶m bít tû lÖ ®ãi nghÌo, t¨ng tû lÖ hé trung b×nh vµ hé giµu cã nhÊt lµ khu vùc thÞ x·, thÞ trÊn, cöa khÈu, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®Òu t¨ng, t¹o ®iÒu kiÖn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, n©ng cao d©n trÝ, c¬ së h¹ tÇng ®­îc ®Çu t­, n©ng cÊp nhÊt lµ khu vùc cöa khÈu, ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn ®­îc c¶i thiÖn, bé mÆt nhiÒu vïng n«ng th«n ®­îc ®æi míi . ChÝnh v× vËy, ho¹t ®éng mËu dÞch ViÖt -Trung tõ ®ßi hái tÊt yÕu cña viÖc trao ®æi s¶n vËt trªn c¬ së gÇn gòi vÒ ®Þa lý, v¨n ho¸, tËp qu¸n d©n téc ®· dÇn trë thµnh mét h×nh thøc quan hÖ kinh tÕ ®­îc cñng cè vµ ph¸t triÓn theo bÒ dÇy lÞch sö ®· h¬n 1000 n¨m. Quan hÖ l©u ®êi víi ViÖt Nam hiÖn ®­îc b×nh th­êng ho¸ ®· kh«i phôc nhanh chãng mét thÞ tr­êng truyÒn thèng quan träng cña Trung Quèc . Khu vùc biªn giíi vèn cã quan hÖ th©n thÝch, lµ mét thÕ m¹nh tuyÖt ®èi ®Ó ph¸t triÓn mang l¹i hiÖu qu¶ cao, nh­ chó ý chiÕm lÜnh thÞ tr­êng . Víi lîi thÕ nµy khu vùc biªn giíi cã thÓ ph¸t huy vai trß trung chuyÓn cho c¸c tØnh s©u trong néi ®Þa . H¬n n÷a, mèi liªn kÕt gi÷a s¶n xuÊt vµ mËu dÞch lu«n bæ sung cho nhau . Tr×nh ®é s¶n xuÊt, c«ng nghÖ ViÖt Nam thÊp h¬n Trung Quèc nªn dÔ tiÕp nhËn hµng c«ng nghiÖp khu vùc nµy . §ång thêi ViÖt Nam cã nguån nguyªn liÖu phong phó cã thÓ bæ sung cho nhu cÇu c¸c khu c«ng nghiÖp phÝa Nam Trung Quèc . Th«ng Qua ho¹t ®éng th­¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu ®Ó t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¶ n­íc, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt, thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vïng cöa khÈu còng nh­ kinh tÕ c¶ n­íc . II/ Thùc tr¹ng vÒ vÊn ®Ò xuÊt nhËp khÈu gi÷a viÖt nam - trung quèc KÓ tõ khi b×nh th­êng ho¸ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®· ph¸t triÓn theo chiÒu h­íng hoµn thiÖn h¬n, tÝch cùc h¬n vµ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tù ®¸ng kÓ . Tr­íc hÕt, ®iÒu dÔ dµng nhËn thÊy lµ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng gi÷a hai n­íc ®­îc thùc hiÖn th«ng qua nhiÒu ph­¬ng thøc kh¸c nhau nh­ bu«n b¸n chÝnh ng¹ch, bu«n b¸n tiÓu ng¹ch, t¹m nhËp t¸i xuÊt, trong ®ã bu«n b¸n chÝnh ng¹ch vµ bu«n b¸n tiÓu ng¹ch lµ hai ph­¬ng thøc chÝnh . §a d¹ng ho¸ vÒ ph­¬ng thøc trao ®æi ®· lµm cho ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc cã nhiÒu nÕt ®Æc tr­ng vµ còng lµ lîi thÕ cña hai bªn . 1/ VÒ xuÊt nhËp khÈu chÝnh ng¹ch Th­¬ng m¹i chÝnh ng¹ch hai chiÒu t¨ng tõ 32,23 triÖu USD lµ n¨m 1991 lªn 691,6 triÖu USD n¨m 1995 vµ 2957 triÖu n¨m 2000 . Nh­ vËy lµ 5 n¨m ®Çu sau khi b×nh th­êng ho¸ quan hÖ th­¬ng m¹i chÝnh ng¹ch t¨ng lªn h¬n 20 lÇn, 5 n¨m tiÕp theo l¹i t¨ng gÇn 6 lÇn . Trong ®ã xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc ®¹t 1.534 triÖu USD (xem b¶ng 1) . Riªng 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc ®¹t 794,1 triÖu USD víi møc t¨ng tr­ëng 30% so víi cïng kú n¨m truoc . Th­¬ng m¹i chÝnh ng¹ch hai chiÒu cã thÓ t¨ng thªm 300 triÖu USD so víi n¨m tr­íc, ®¹t trªn 3 tû USD / n¨m . CÇn nãi thªm r»ng, th­¬ng m¹i ViÖt Trung trong thèng kª chÝnh thøc ch­a ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ t×nh h×nh bu«n b¸n s«i ®éng gi÷a hai n­íc v× rÊt khã ®­a vµo thèng kª ho¹t ®éng bu«n lËu . NÕu tÝnh ®Çy ®ñ c¸c con sè nµy th× t×nh h×nh bu«n b¸n hai chiÒu sÏ t¨ng lªn, ®ång thêi con sè nhËp siªu cña ViÖt Nam còng lín h¬n so víi sè liÖu thèng kª . B¶ng 1: Thèng kª tæng kim ng¹ch ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Trung Quèc Theo số liệu từ các công trình nghiên cứu của Bộ Thương mại, trong giai đoạn 2006 – 2010 dự báo kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc đạt nhịp độ tăng bình quân 13 – 14% năm. Và kim ngạch Việt Nam nhập khẩu từ Trung Quốc có thể giảm còn 13% năm (giai đoạn 2001-2005 là 18 – 20%). Các chuyên viên kinh tế nhận định, xu hướng phát triển quan hệ thương mại  giữa Việt Nam và Trung Quốc trong những năm tới chi phối bởi những yếu tố như Việt Nam và Trung Quốc cùng bước vào xu thế hội nhập ngày càng sâu rộng. Kinh tế tri thức và xu thế toàn cầu hóa cũng đem nhiều cơ hội cho quan hệ thương mại hai nước. Đối với Việt Nam, Trung Quốc là thành viên chính thức của WTO và là thị trường tiềm năng ổn định trong 10 năm qua, có sức mua lớn đa dạng với 1,3 tỷ dân. Trong đó, mức thu nhập bình quân đầu người (tùy địa phương) tại Trung Quốc hiện đạt 250 – 300 USD/năm đến 18.000 – 20.000 USD/năm. Đây là thuận lợi cơ bản cho hoạt động xuất khẩu của Việt Nam. Riêng đối với Trung Quốc, hiệp định thương mại Việt Nam và Hoa Kỳ có hiệu lực cũng mở ra nhiều cơ hội, thuận lợi với triển vọng mới. Bảng 2: Dự báo xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc 2000 2005 2010 PA I PA II PA I PA II Tổng giá trị XNK (triệu USD) 2.966,2 6.901 6.341 12.994 11.680 Tổng giá trị NK (triệu USD) 1.432,2 3.541 3.256 6.524 6.000 Tổng giá trị XK (triệu USD) 1.534,0 3.360 3.085 6.470 5.680 Các mặt hàng chính - Cao su (1000 tấn) 66,4 140,0 120,5 157,9 130,2 - Hải sản (triệu USD) 223,0 435,0 390,0 740,0 640,0 - Hạt điều (1000 tấn) 11,2 17,2 15,7 26,0 29,1 - Hoa quả (triệu USD) 120,4 195,0 170,0 540,0 450,0 - Hạt tiêu (1000 tấn) 3,2 4,8 4,8 7,9 7,9 Ghi chú: PAI, PAII(Phương án I, Phương án II) Nguồn: Dự án quy hoạch phát triển thương mại tại vùng cửa khẩu biên giới phía Bắc Nhiều doanh nghiệp xuất nhập khẩu của Việt Nam đã trưởng thành qua 10 năm buôn bán với doanh nghiệp Trung Quốc. Điều đó cho thấy triển vọng quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Trung Quốc thời gian tới là khả quan, nhiều hứa hẹn và sẽ phát triển mạnh theo chiều hướng tích cực. Hµng ho¸ cña ViÖt Nam nhËp khÈu tõ Trung Quèc gåm 5 nhãm mÆt hµng chÝnh lµ : - D©y chuyÒn s¶n xuÊt ®ång bé : D©y chuyÒn s¶n xuÊt ®­êng, d©y chuyÒn s¶n xuÊt xi m¨ng lß ®øng ... - M¸y mãc, thiÕt bÞ : ThiÕt bÞ y tÕ, thiÕt bÞ vËn t¶i, m¸y n«ng nghiÖp... -Nguyªn nhiªn liÖu : X¨ng dÇu, ph©n bãn, xi m¨ng, s¾t thÐp, vËt liÖu x©y dùng ... - MÆt hµng n«ng s¶n : L­¬ng thùc, bét m×, §­êng, hoa qu¶ «n ®íi (lªt¸o ..) Hµng tiªu dïng : S¶n phÈm ®iÖn tö, xe m¸y, quÇn ¸o, ®å ch¬i trÎ em ... B¶ng 3 Mét sè mÆt hµngViÖt Nam nhËp khÈu tõ Trung Quèc n¨m 2001 STT Tªn hµng Tªn ®¬n vÞ L­îng TrÞ gi¸ USD 1 ChÊt dÎo nguyªn liÖu tÊn 6.625 5.047.225 2 Linh kiÖn ®iÖn tö,vi tÝnh USD 21.960.570 3 M¸y mãc, thiÕt bÞ phô tïng USD 249.362.420 4 NPL dÖt may da USD 74.122.246 5 « t« nguyªn chiÕc c¸c lo¹i chiÕc 337 4.297.67 6 S¾t thÐp c¸c lo¹i tÊn 276.076 54.742.280 7 T©n d­îc USD 5.588.850 8 X¨ng dÇu c¸c lo¹i tÊn 1.034.914 231.660.560 9 Xe m¸y d¹ng CKD bé 1.955.134 433.227.256 10 Ph©n bãn c¸c lo¹i tÊn 427.433 62.316.320 Tæng Gi¸ TrÞ 1.629.129.924 Nguån : Côc thèng kª h¶i quan- CNTT-2001 NhiÒu n¨m qua, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· cung cÊp mét khèi l­îng lín ODA cho ViÖt Nam bao gåm c¶ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ tÝn dông ­u ®·i. HiÖn nay, mét lo¹t c¸c dù ¸n lín kh¸c ®ang ®­îc phÝa ViÖt Nam triÓn khai trªn c¬ së nguån vèn vay ­u ®·i cña ChÝnh phñ Trung Quèc nh­ lµ nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn Cao Ng¹n 710 triÖu USD; ®­êng s¾t ®« thÞ Hµ Néi – Hµ §«ng 340 triÖu USD; n©ng cÊp hÖ thèng th«ng tin tÝn hiÖu 3 tuyÕn ®­êng s¾t phÝa B¾c vµ khu ®Çu mèi Hµ Néi 64 triÖu USD; hiÖn ®¹i ho¸ th«ng tin tÝn hiÖu ®­êng s¾t Vinh – Thµnh phè Hå ChÝ Minh 62 triÖu USDnay, mét lo¹t c¸c dù ¸n lín kh¸c ®ang ®­îc phÝa ViÖt Nam triÓn khai trªn c¬ së nguån vèn vay ­u ®·i cña ChÝnh phñ Trung Quèc nh­ lµ nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn Cao Ng¹n 710 triÖu USD; ®­êng s¾t ®« thÞ Hµ Néi – Hµ §«ng 340 triÖu USD; n©ng cÊp hÖ thèng th«ng tin tÝn hiÖu 3 tuyÕn ®­êng s¾t phÝa B¾c vµ khu ®Çu mèi Hµ Néi 64 triÖu USD; hiÖn ®¹i ho¸ th«ng tin tÝn hiÖu ®­êng s¾t Vinh – Thµnh phè Hå ChÝ Minh 62 triÖu USD Tõ c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ nªu trªn cã thÓ thÊy râ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ®· khai th¸c ®­îc thÕ m¹nh cña c¶ hai bªn . Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu nh­ trªn cã t¸c dông bæ sung cho nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n hai n­íc vµ còng phï hîp víi ®Æc thï vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña hai n­íc . 2.VÒ xuÊt nhËp khÈu tiÓu ng¹ch Bu«n b¸n biªn giíi lµ mét bé phËn ®¸ng kÓ trong tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc. Trong 10 n¨m qua, ë nh÷ng n¨m ®Çu tû lÖ dao ®éng gi÷a bu«n b¸n chÝnh ng¹ch vµ bu«n b¸n tiÓu ng¹ch th­êng ë møc 50-60%. Vµo thêi gian nµy, xuÊt nhËp khÈu tiÓu ng¹ch kh«ng chØ chiÕm tû träng lín mµ cßn gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu trao ®æi cña c­ d©n hai n­íc c¶i thiÖn n©ng cao ®êi sèng cña d©n khu vùc biªn giíi, thËm chÝ mét bé phËn d©n c­ ë c¸c tØnh biªn giíi hai n­íc ®· cã thªm viÖc lµm, t¨ng thªm thu nhËp, tho¸t khái c¶nh ®ãi nghÌo cña thêi kú tr­íc khi b×nh th­êng ho¸ . §iÒu nµy ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc æn ®Þnh vµ duy tr× mèi quan hÖ gi÷a hai bªn. Bu«n b¸n qua biªn giíi còng diÔn ra d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­ ký kÕt hîp ®ång gi÷a c¸c doanh nghiÖp, ®æi hµng trùc tiÕp gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ c­ d©n, bu«n b¸n trung gian ... vµ thu hót nhiÒu ®èi t­îng tham gia, tõ c¸c c«ng ty nhµ n­íc, c«ng ty cæ phÇn c«ng ty t­ nh©n, c­ d©n vïng biªn giíi vµ c­ d©n ë c¸c tØnh kh¸c. ViÖc thanh to¸n trong bu«n b¸n biªn mËu chñ yÕu lµ b»ng tiÒn mÆt vµ b»ng ®ång nh©n d©n tÖ, nªn rÊt nhiÒu doanh nghiÖp bÞ chiÕm dông vèn hoÆc bÞ lõa ®¶o mÊt hµng vµ mÊt tiÒn víi sè l­îng lín . Bu«n b¸n biªn giíi lµ mét bé phËn ®¸ng kÓ trong tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc. Trong 10 n¨m qua, ë nh÷ng n¨m ®Çu tû lÖ dao ®éng gi÷a bu«n b¸n chÝnh ng¹ch vµ bu«n b¸n tiÓu ng¹ch th­êng ë møc 50-60%. Vµo thêi gian nµy, xuÊt nhËp khÈu tiÓu ng¹ch kh«ng chØ chiÕm tû träng lín mµ cßn gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu trao ®æi cña c­ d©n hai n­íc c¶i thiÖn n©ng cao ®êi sèng cña d©n khu vùc biªn giíi, thËm chÝ mét bé phËn d©n c­ ë c¸c tØnh biªn giíi hai n­íc ®· cã thªm viÖc lµm, t¨ng thªm thu nhËp, tho¸t khái c¶nh ®ãi nghÌo cña thêi kú tr­íc khi b×nh th­êng ho¸ . §iÒu nµy ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc æn ®Þnh vµ duy tr× mèi quan hÖ gi÷a hai bªn. Bu«n b¸n qua biªn giíi còng diÔn ra d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­ ký kÕt hîp ®ång gi÷a c¸c doanh nghiÖp, ®æi hµng trùc tiÕp gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ c­ d©n, bu«n b¸n trung gian ... vµ thu hót nhiÒu ®èi t­îng tham gia, tõ c¸c c«ng ty nhµ n­íc, c«ng ty cæ phÇn c«ng ty t­ nh©n, c­ d©n vïng biªn giíi vµ c­ d©n ë c¸c tØnh kh¸c. ViÖc thanh to¸n trong bu«n b¸n biªn mËu chñ yÕu lµ b»ng tiÒn mÆt vµ b»ng ®ång nh©n d©n tÖ, nªn rÊt nhiÒu doanh nghiÖp bÞ chiÕm dông vèn hoÆc bÞ lõa ®¶o mÊt hµng vµ mÊt tiÒn víi sè l­îng lín . §èi víi c¸c tØnh biªn giíi phÝa B¾c, trong m­êi n¨m qua, tiÕp tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa vµ ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vµ ®Æc biÖt tõ khi ChÝnh phñ cho phÐp thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ph¸t triÓn c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu, c¸c tØnh ®· nhanh chãng tiÕp cËn vµ triÓn khai thùc hiÖn, thµnh lËp ban chØ ®¹o vµ giao m¹i gi÷a 2 n­íc ®Ó phßng chèng n¹n bu«n lËu. HiÖn nay chÝnh phñ hai n­íc ®ang lËp dù ¸n x©y dùng hµnh lang kinh tÕ C«n Minh – Lµo Cai – Hµ Néi – H¶i Phßng vµ Nam Ninh – L¹ng S¬n – Hµ Néi – H¶i Phßng më ra kh¶ n¨ng tèt thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i hai n­íc . Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®· th¶o luËn vµ ®­a ra gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy quan hÖ hai n­íc trong thêi gian tíi. Theo ®ã 2 bªn x¸c ®Þnh môc tiªu kim ng¹ch trao ®æi th­¬ng m¹i ho¸ ®Õn 2010 lµ 15 tû USD, tËp trung xuÊt nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng lín ®¶m b¶o møc t¨ng tr­ëng kim ng¹ch mËu dÞch 3. Khã kh¨n vµ tån t¹i trong quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt - Trung a, Quan hÖ ngo¹i th­¬ng gi÷a hai n­íc ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña mçi n­íc Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu (c¶ chÝnh ng¹ch vµ tiÓu ng¹ch ) chØ chiÕm tû lÖ rÊt khiªm tèn trong tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña mçi n­íc. Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam víi Trung Quèc chØ chiÕm 5% tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam nãi chung vµ chØ b»ng 0,4% tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña Trung Quèc . Lµ hai n­íc l¸ng giÒng, cã truyÒn thèng trao ®æi bu«n b¸n tõ l©u ®êi nh­ng ViÖt Nam míi chØ lµ n­íc xuÊt khÈu 29 trong tæng sè 220 n­íc xuÊt khÈu vµo Trung Quèc. Cßn Trung Quèc còng chØ lµ n­íc xuÊt khÈu lín thø 6 vµo ViÖt Nam . b. Quan hÖ xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai n­íc trong 10 n¨m qua ph¸t triÓn dùa trªn sù chªnh lÖch rÊt râ vÒ tr×nh ®é . NhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc cã n¨ng lùc c¹nh tranh do ­u thÕ vÒ chÊt l­äng vµ chñng lo¹i cã gi¸ thµnh thÊp h¬n gi¸ thµnh cña ViÖt Nam v× c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc ®ñ lùc vµ cã chÝnh s¸ch c«ng nghÖ tÝch cùc . H¬n n÷a, ChÝnh phñ Trung Quèc cã nhiÒu chÝnh s¸ch m¹nh mÏ ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ®Æc biÖt lµ nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp víi thùc tÕ cña tõng n­íc ®èi t¸c . VD : §èi víi ViÖt Nam Trung Quèc cã chÝnh s¸ch ®Æc biÖt khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu tiÓu ng¹ch qua biªn giíi (nh­ chÝnh s¸ch tiÓu ng¹ch ho¸ ) “phi th­¬ng m¹i ho¸” gi¶m 50% thuÕ ®èi víi hµng nhËp khÈu, chÝnh s¸ch tho¸i thuÕ ®èi víi hµng xuÊt khÈu ... C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã gi¸ trÞ thÊp vµ th­êng bÞ t¸c ®éng cña gi¸ thÞ tr­êng thÕ giíi theo xu h­íng gi¶m, trong khi ®ã, hµng nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ Trung Quèc l¹i th­êng lµ nh÷ng mÆt hµng cã gi¸ trÞ cao h¬n trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ . Do h¹n chÕ trong qui ®Þnh vÒ h¹n ng¹ch nhËp khÈu dÉn ®Õn viÖc h¹n chÕ Trung Quèc nhËp khÈu mét sè mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã ­u thÕ nh­ g¹o . c.N¹n hµng gi¶, hµng kÐm chÊt l­îng vµ bu«n lËu qua biªn giíi ®ang rÊt phæ biÕn . Trèn lËu thuÕ lµ hiÖn t­îng phæ biÕn trong xuÊt nhËp khÈu tiÓu ng¹ch, dÉn ®Õn thÊt thu cho nhµ n­íc mçi n¨m hµng tr¨m tû ®ång (th«ng qua c¸c thñ ®o¹n nh­ nhËp nhiÒu khai Ýt, nhËp nh÷ng hµng cã møc thuÕ cao nh­ xe ®¹p 75%, phô tïng xe m¸y khai thµnh nh÷ng lo¹i hµng cã møc thuÕ thÊp nh­ ®å ch¬i trÎ em 10%, vËt liÖu x©y dùng 18%..) Gian lËn th­¬ng m¹i ch¹y theo lîi Ých c¸ nh©n, côc bé ®· khiÕn cho nhiÒu doanh nhiÖp ViÖt Nam t×m c¸ch xuÊt khÈu (qua biªn giíi) nh÷ng mÆt hµng bÞ cÊm, nh÷ng mÆt hµng quÝ hiÕm g©y x¸o trén thÞ tr­êng, mÊt lßng tin, ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn vµ lîi Ých quèc gia . d.Qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu cña c¶ hai n­íc, ®Æc biiÖt lµ cña ViÖt Nam cßn nhiÒu yÕu kÐm + C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt diÒu chØnh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu gi÷a ViÖt Nam - Trung Quèc ch­a ®Çy ®ñ, ch­a phï hîp . +Qu¶n lý cöa khÈu, ho¹t ®éng h¶i quan cßn nhiÒu khã kh¨n vµ tiªu cùc. + Gian lËn th­¬ng m¹i diÔn ra ë nhiÒu n¬i trªn däc tuyÕn biªn giíi . e. Kh¶ n¨ng ®¸p øng còng nh­ n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ vµ cña b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam cßn h¹n chÕ . L­îng hµng ho¸ ViÖt Nam xuÊt sang Trung Quèc cßn nhá bÐ, tham chi co mÆt hµng cung kh«ng ®ñ cÇu . Mét sè mÆt hµng tõng ®­îc ®éc chiÕm thÞ tr­êng TQ nay ®ang ph¶i c¹nh tranh víi mét sè ®èi thñ ®¸ng gêm míi xuÊt hiÖn nh­ h¹t ®iÒu Ên §é C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a cã chiÕn l­îc xuÊt khÈu cô thÓ theo mÆt hµng, theo thÞ tr­êng sang Trung Quèc C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn thiÕu th«ng tin, tõ ®ã dÉn ®Õn nhiÒu doanh nghiÖp thiÕu hiÓu biÕt cô thÓ vÒ thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng, vÒ thÞ tr­êng vµ vÒ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña Trung Quèc IV/ NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ chung vÒ quan hÖ ViÖt Nam - Trung Quèc. Nh÷ng thµnh tùu trong quan hÖ ViÖt Nam –Trung Quèc thêi gian qua cho thÊy l·nh ®¹o hai n­íc rÊt quyÕt t©m ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng giao l­u, nh»m gãp phÇn ph¸t triÓn c«ng cuéc x©y dùng kinh tÕ cña mçi n­íc ®ång thêi gãp phÇn cñng cè quan hÖ h÷u nghÞ toµn diÖn gi÷a hai d©n téc . Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i VN-TQ cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n . 1/VÊn ®Ò ®Çu t­ - liªn doanh - hîp t¸c . HiÖn nay ®Çu t­ cña Trung Quèc vµo ViÖt Nam so víi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ cßn thÊp. Cã mét sè lý do khiÕn cho ®Çu t­ trùc tiÕp cña Trung Quèc t¹i ViÖt Nam Ýt vÒ dù ¸n ®Çu t­ ®Æc biÖt lµ tæng kim ng¹ch ®Çu t­ . PhÝa Trung Quèc cho r»ng: Trung Quèc vÉn cßn lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®ang tiÕn hµnh x©y dùng “Bèn hiÖn ho¸” trªn qui m« lín nªn cÇn thu hót nhiÒu ®Çu t­ trùc tiÕp. H¬n n÷a LÜnh vùc mµ phÝa ViÖt Nam muèn thu hót ®Çu t­ th× ë Trung Quèc lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh ®ã vÉn cÇn ®Çu t­ . Nh­ng theo em nhËn thÊy, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng khiÕn cho ®Çu t­ trùc tiÕp cña Trung Quèc vµo ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua cßn Ýt lµ giíi ®Çu t­ trùc tiÕp ra n­íc ngoµi cña Trung Quèc ch­a thùc sù tin t­ëng vµ coi träng thÞ tr­êng ®Çu t­ ë ViÖt Nam. Thø hai lµ trong nh÷ng n¨m qua c¸c nhµ ®Çu t­ Trung Quèc ®Õn ViÖt Nam ®Çu t­ trùc tiÕp hÇu nh­ lµ nh÷ng doanh nghiÖp võa vµ nhá, tiÒn vèn cã h¹n, kü thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt ch­a thËt tiªn tiÕn vµ hiÖn ®¹i, do ®ã søc c¹nh tranh yÕu, s¶n xuÊt kinh doanh gÆp khã kh¨n . Thø ba, Qui m« c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña Trung Quèc ®· thùc hiÖn t¹i ViÖt Nam thêi gian qua lµ nhá, tÝnh trung b×nh kho¶ng 2 triÖu USD cho mét dù ¸n ®Çu t­, nhá h¬n nhiÒu cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña c¸c n­íc kh¸c t¹i ViÖt Nam . Thø t­, vÒ h×nh thøc ®Çu t­, c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp cña Trung Quèc t¹i ViÖt Nam 10 n¨m qua ®Òu ®­îc triÓn khai d­íi hai h×nh thøc chñ yÕu lµ dù ¸n liªn doanh víi phÝa ®èi t¸c ViÖt Nam chiÕm ®a sè vµ dù ¸n 100% tiÒn vèn cña phÝa c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc. Thø n¨m, nh­ ®· nªu ë trªn lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh mµ c¸c nhµ ®Çu t­ Trung Quèc ®Çu t­ vµo t­¬ng ®èi nhiÒu vµ ®a d¹ng nh­ng phÇn lín ®Òu thuéc vµo ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, gia c«ng chÕ biÕn s¶n phÈm n«ng l©m._.