Quan hệ hợp tác giữa các khối nước trong diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) với Việt Nam qua trường hợp khối Bắc Mĩ và khối Asean (1998 - 2005)

Quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông (APEC) vôùi Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN (1998 -2005) Đào Thị Ngọc Mộng DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT THEO TIEÁNG ANH ABAC Hoäi ñoàng tö vaán doanh nhaân APEC APEC Business Advisory Council ABTC Theû ñi laïi cuûa doanh nhaân APEC APEC Business Travel Card ACMS Nghieân cöùu thò tröôøng haøng hoùa cuûa ASEAN ASEAN Commodities Markets Studies ADBC Ngaân haøng döõ lieäu veà haøng hoùa cuûa ASEAN ASEAN Data Bank on Commodities AFSA Hieäp ñònh khung veà khu vöïc töï do maäu dòch hoùa ASEAN Framework Agreemet on Services AFTA Khu vöïc maäu dòch töï do ASEAN ASEAN Free Trade Area AIA Hieäp ñònh khung veà khu vöïc ñaàu tö ASEAN ASEAN Investment Area AICO Hieäp ñònh khung veà Hôïp taùc coâng nghieäp ASEAN ASEAN Industrial Cooperation AID Cô quan phaùt trieån quoác teá Agency for International Development AIS Hoäi nghò thöôïng ñænh khoâng chính thöùc APEC APEC Informal Summit APEC Dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông APEC Asia-Pacific Economic Cooperation forum ARF Dieãn ñaøn khu vöïc ASEAN ASEAN Regional Forum BAC UÛy ban veà ngaân saùch vaø quaûn lyù Budget and Administrative Committee CAP Keá hoaïch haønh ñoäng taäp theå Collective Action Plan CEPT Chöông trình thueá quan öu ñaõi coù hieäu löïc chung Common Effective Preferential on Tariff CTI UÛy ban thöông maïi vaø ñaàu tö Committee on Trade and Investment EC UÛy ban kinh teá Economic Committee GATT Hieäp ñònh chung veà thueá quan vaø thöông maïi General Agreement on Tariffsand Trade GST Heä thoáng thueá quan öu ñaõi phoå caäp Generalized System of Preferences IAP Keá hoaïch haønh ñoäng quoác gia Individual Action Plan ISOM Hoäi nghò khoâng chính thöùc caùc quan chöùc caáp cao Infomal Senior Officials Meeting MFN Quy cheá toái hueä quoác Most Favored Nation NAFTA Khu vöïc maäu dòch töï do Baéc Mó North America Free Trade Agreement NTR Quan heä thöông maïi bình thöôøng Normal Trade Relations ODA Vieän trôï phaùt trieån chính thöùc Official Development Aid OPTAD Toå chöùc thöông maïi vaø phaùt trieån Thaùi Bình Döông Organization for Pacific Trade and Development PECC Hoäi ñoàng hôïp taùc kinh teá Thaùi Bình Döông Pacific Economic cooperation Council PNTR Quan heä thöông maïi bình thöôøng vieãnh vieãn Permanent Normal Trade Relations SEAMEO Toå chöùc Boä tröôûng giaùo duïc caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ South East Asia Minister of Education Organization SCCP Tieåu ban thuû tuïc haûi quan Sub-Committee on Customs Procedures SCSC Tieåu ban tieâu chuaån vaø chöùng nhaän hôïp chuaån Sub-Committee on standards and Conformance SOM Hoäi nghò caùc quan chöùc caáp cao Senior Officials Meeting UNDP Chöông trình phaùt trieån Lieân hieäp quoác The United Nations Development Programs WTO Toå chöùc thöông maïi theá giôùi Word Trade Organization MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Töø khoaûng hai thaäp kyû cuoái cuøng cuûa theá kyû XX, döôùi taùc ñoäng cuûa cuoäc caùch maïng khoa hoïc vaø coâng ngheä, cuûa xu theá hoaø bình, oån ñònh, hôïp taùc vaø phaùt trieån cuõng nhö cuûa quaù trình töï do hoaù neàn kinh teá ôû caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån, moät soá nöôùc ñang phaùt trieån, vaø caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa tröôùc ñaây chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng môû cöûa nhö caùc nöôùc thuoäc Lieân Xoâ cuõ, Vieät Nam, Ñoâng AÂu, Trung Quoác… quaù trình toaøn caàu hoaù neàn kinh teá theá giôùi ñaõ ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån ngaøy caøng maïnh meõ. Toaøn caàu hoaù veà kinh teá ñaõ trôû thaønh traøo löu cuoán huùt taát caû caùc quoác gia treân theá giôùi, vì vaäy, hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi laø xu theá taát yeáu maø khoâng nöôùc naøo, duø lôùn hay nhoû coù theå cuôõng laïi ñöôïc. Noù mang laïi cô hoäi nhöng cuõng aån chöùa nhöõng thaùch thöùc to lôùn ñoái vôùi caùc quoác gia, nhaát laø caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Do ñoù, vaán ñeà ñaët ra ñoái vôùi caùc nöôùc laø hoäi nhaäp nhö theá naøo ñeå lôïi nhieàu hôn haïi, ñeå thöû thaùch bieán thaønh cô hoäi, Vieät Nam cuõng khoâng naèm ngoaøi quaù trình ñoù. Song haønh vôùi toaøn caàu hoaù laø xu theá khu vöïc hoaù. Nhieàu lieân keát tieåu khu vöïc vaø khu vöïc ñöôïc hình thaønh. Vieäc lieân keát toaøn dieän vôùi caùc quoác gia coù cuøng vò trí ñòa lyù, trình ñoä phaùt trieån kinh teá cuõng nhö söï töông ñoàng veà vaên hoaù ñeå hình thaønh moät “sieâu nhaø nöôùc” bao goàm nhieàu quoác gia nhö EU hay taïo döïng caùc khu vöïc maäu dòch töï do ñang daàn trôû thaønh höôùng ñi chuû ñaïo cuûa caùc nöôùc trong tieán trình hoäi nhaäp. Tuy nhieân, toaøn caàu hoaù vaø khu vöïc hoaù khoâng phaûi laø hai xu theá ñoái nghòch nhau. “Khu vöïc hoaù ñöôïc coi laø moät böôùc ñeäm, ôû moät möùc ñoä naøo ñoù laø söï taäp hôïp löïc löôïng giöõa caùc neàn kinh teá khu vöïc ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng thaùch thöùc, caïnh tranh ôû taàm toaøn caàu” [46, tr 20]. Caùc nöôùc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông cuõng khoâng naèm ngoaøi xu theá hôïp taùc ñoù. Theâm vaøo ñoù, nhöõng naêm cuoái thaäp kyû 80 vaø ñaàu thaäp kyû 90 cuûa theá kyû XX, chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông noåi leân laø moät khu vöïc coù möùc taêng tröôûng kinh teá cao vaø phaùt trieån naêng ñoäng, nôi taäp trung caùc neàn kinh teá phaùt trieån nhanh nhaát theá giôùi. Vì theá, coù nhöõng döï baùo laïc quan raèng theá kyû XXI seõ laø theá kyû chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông. Trong khi xu theá khu vöïc hoaù phaùt trieån ngaøy caøng maïnh ôû caùc khu vöïc khaùc, thì ôû chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông, tuy coù oån ñònh töông ñoái veà chính trò, naêng ñoäng vaø coù nhòp ñoä taêng tröôûng kinh teá cao nhöng laïi chöa coù moät hình thöùc lieân keát naøo coù tính chính thöùc, lieân chính phuû vaø toaøn khu vöïc ñeå baûo ñaûm lôïi ích cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc tröôùc söï gia taêng ngaøy caøng maïnh cuûa chuû nghóa khu vöïc baûo hoä ôû Taây AÂu vaø Baéc Mó. Ñöùng tröôùc nhöõng tình hình ñoù, töø nöûa cuoái nhöõng naêm 1980, ñeå duy trì tính naêng ñoäng kinh teá cuûa khu vöïc, ñoái phoù vôùi söï caïnh tranh quyeát lieät veà kinh teá treân theá giôùi, moät soá nöôùc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông ñaõ ñi ñeán nhaän thöùc chung laø caàn phaûi phoái hôïp vaø lieân keát chaët cheõ vôùi nhau treân cô sôû baûo ñaûm cho neàn thöông maïi, ñaàu tö thoâng thoaùng, thöïc hieän chuû nghóa khu vöïc môû. Trong boái caûnh ñoù, dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông (Asia-Pacific Economic Cooperation forum-APEC) ñöôïc thaønh laäp vaøo thaùng 11 naêm 1989 vôùi muïc tieâu thuùc ñaåy söï taêng tröôûng vaø hôïp taùc kinh teá cuûa caùc neàn kinh teá hai beân bôø Thaùi Bình Döông. Cho ñeán nay, APEC ñaõ coù 21 neàn kinh teá thaønh vieân: Australia, Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Thaùi Lan, Malaysia, Philippines, Singapore, Brunei, Indonesia, New Zealand, Canada, Hoa Kì (naêm 1989), Trung Quoác, Hoàng Coâng, Ñaøi Loan (naêm 1991), Mexico, Papua New Ghuine (naêm 1993), Chile (naêm 1994), Peru, Lieân bang Nga, Vieät Nam (naêm 1998). Nhö vaäy, APEC bao goàm caùc quoác gia lôùn nhoû coù söï khaùc nhau raát lôùn veà dieän tích, daân soá, cheá ñoä chính trò, trình ñoä phaùt trieån kinh teá cuõng nhö toân giaùo. Trong APEC coù hai khu vöïc kinh teá maïnh vaø naêng ñoäng vaøo baäc nhaát theá giôùi: khu vöïc Ñoâng AÙ vaø khu vöïc Baéc Mó vôùi nhöõng neùt ñaëc thuø voâ cuøng ña daïng veà vaên hoaù, kinh teá, chính trò, xaõ hoäi. APEC thöïc söï laø moät toå chöùc quoác teá ñaàu tieân thôøi kyø sau Chieán tranh laïnh. Hoaït ñoäng cuûa APEC xoay quanh 3 vaán ñeà chính laø töï do hoaù thöông maïi vaø ñaàu tö, taïo thuaän lôïi cho thöông maïi vaø ñaàu tö, hôïp taùc kinh teá kyõ thuaät. Noùi caùch khaùc, muïc tieâu cuûa APEC khoâng phaûi laø xaây döïng moät khoái thöông maïi, moät lieân minh quan thueá hay moät khu vöïc maäu dòch töï do gioáng nhö EU, AFTA… maø laø moät dieãn ñaøn kinh teá môû, nhaèm xuùc tieán caùc bieän phaùp kinh teá, thuùc ñaåy thöông maïi vaø ñaàu tö giöõa caùc neàn kinh teá thaønh vieân treân cô sôû hoaøn toaøn töï nguyeän trong khi thöïc söï môû cöûa ñoái vôùi taát caû caùc nöôùc vaø khu vöïc khaùc. Laø moät quoác gia thuoäc khu vöïc coù möùc taêng tröôûng kinh teá cao, ñoàng thôøi, Vieät Nam cuõng laø moät trong nhöõng nöôùc coù toác ñoä taêng tröôûng kinh teá cao treân theá giôùi cuõng nhö trong khu vöïc. Chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông coù vò trí quan troïng trong quan heä ñoái ngoaïi cuûa Vieät Nam. Caùc neàn kinh teá thaønh vieân APEC laø caùc ñoái taùc chuû yeáu veà kinh teá, thöông maïi vaø ñaàu tö “chieám 80% kim ngaïch ngoaïi thöông cuûa Vieät Nam, 75% toång soá voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø laø nguoàn cung caáp ODA lôùn nhaát cho Vieät Nam” [55, tr12]. Vì theá, vieäc duy trì moâi tröôøng hoaø bình, oån ñònh vaø taêng cöôøng quan heä hôïp taùc cuøng coù lôïi vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc coù taàm quan troïng ñaëc bieät, goùp phaàn vaøo söï nghieäp xaây döïng vaø baûo veä toå quoác, thöïc hieän thaønh coâng muïc tieâu coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù VIII cuûa Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam ñaõ xaùc ñònh quan ñieåm: “tham gia ngaøy caøng nhieàu vaøo quaù trình hôïp taùc vaø lieân keát khu vöïc, lieân keát quoác teá veà kinh teá, thöông maïi vaø nhieàu lónh vöïc hoaït ñoäng khaùc…" [51, tr17]. Chuùng ta cuõng nhaän thöùc ñöôïc raèng, Vieät Nam ñang trong quaù trình phaùt trieån kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa vaø ñang chuû ñoäng taêng cöôøng tham gia vaøo quaù trình hoäi nhaäp quoác teá. Ñieàu ñoù coù nghóa laø xu höôùng toaøn caàu hoaù, khu vöïc hoaù ñöôïc xem laø cô hoäi cho nöôùc ta tham gia caùc hoaït ñoäng hôïp taùc quoác teá toát hôn, nhaát laø veà kinh teá. Nhaän thaáy taàm quan troïng cuûa APEC ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá caùc nöôùc trong khu vöïc noùi chung vaø cuûa Vieät Nam noùi rieâng, phuø hôïp vôùi ñöôøng loái hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc Vieät Nam, ngaøy 15/6/1996, Chính phuû Vieät Nam ñaõ noäp ñôn xin gia nhaäp APEC. Ngaøy 14/11/1998, taïi Hoäi nghò Boä tröôûng Ngoaïi giao- Kinh teá cuûa APEC hoïp taïi Malaysia, ba nöôùc Vieät Nam, Nga, Peru chính thöùc ñöôïc keát naïp laø thaønh vieân cuûa dieãn ñaøn Hôïp taùc Kinh teá Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông. Vieäc trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa APEC laø moät böôùc ñi saâu hôn vaøo con ñöôøng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vaø khu vöïc, goùp phaàn naâng cao vò theá vaø vai troø cuûa Vieät Nam trong quan heä quoác teá ôû khu vöïc vaø theá giôùi, môû roäng kinh teá ñoái ngoaïi, taän duïng caùc nguoàn löïc beân ngoaøi phuïc vuï cho söï nghieäp coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Ñoù cuõng chính laø goùp phaàn thöïc hieän ñöôøng loái maø Ñaûng vaø nhaø nöôùc ñaõ ñeà ra taïi Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam: “chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vaø khu vöïc theo tinh thaàn phaùt huy toái ña noäi löïc, naâng cao hieäu quaû hôïp taùc quoác teá, baûo ñaûm ñoäc laäp töï chuû vaø ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, baûo veä lôïi ích daân toäc, an ninh quoác gia, giöõ gìn baûn saéc vaên hoaù daân toäc, baûo veä moâi tröôøng” [52,tr120]. Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù X cuõng ñaõ moät laàn nöõa xaùc ñònh laïi "'chính saùch ñoái ngoaïi cuûa chuùng ta laø ñoäc laäp, töï chuû, ña daïng hoaù vaø ña phöông hoaù, taêng cöôøng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá" [64]. Nhö vaäy, tröôùc xu theá khu vöïc hoaù cuõng nhö toaøn caàu hoaù khoâng theå cöôõng laïi ñöôïc, Vieät Nam ñaõ chuû ñoäng tham gia vaøo quaù trình hoäi nhaäp neàn kinh teá quoác teá vaø khu vöïc. Quan heä giöõa APEC vôùi Vieät Nam, giöõa töøng quoác gia, töøng khoái nöôùc vôùi Vieät Nam trong khuoân khoå APEC ngaøy caøng phaùt trieån. Ñoái vôùi khoái Baéc Mó, bao goàm caùc nöôùc Hoa Kì, Canada, Mexico maø ñaïi dieän tieâu bieåu laø Hoa Kì, vôùi söï keát thuùc cuûa chieán tranh laïnh vaø sau khi Lieân Xoâ suïp ñoå, Hoa Kì trôû thaønh sieâu cöôøng duy nhaát treân theá giôùi coøn laïi vôùi öu theá vöôït troäi caû veà kinh teá, quaân söï laãn chính trò. Quan heä giöõa Hoa Kì vôùi caùc nöôùc ôû chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông, nhaát laø vôùi caùc nöôùc nhö Nga, Nhaät Baûn, khoái ASEAN… vaãn ñang trong quaù trình vaän ñoäng vaø haøm chöùa nhieàu phöùc taïp. Rieâng ñoái vôùi Vieät Nam, keå töø khi Hoa Kì baõi boû caám vaän vaø bình thöôøng hoaù quan heä (1995), quan heä kinh teá, thöông maïi vaø ñaàu tö giöõa hai quoác gia coù nhieàu böôùc phaùt trieån raát ñaùng keå. Hieän nay, hieäp ñònh thöông maïi song phöông Hoa Kìø - Vieät Nam ñaõ vaø ñang ñöôïc thöïc hieän, quan heä giöõa hai nöôùc tieáp tuïc ñöôïc caûi thieän treân nhieàu maët, duø coøn coù nhöõng khaùc bieät trong nhìn nhaän caùc vaán ñeà quoác teá cuõng nhö trong quan heä giöõa hai beân. Ñoái vôùi caùc nöôùc laø thaønh vieân cuûa Hieäp hoäi quoác gia Ñoâng Nam AÙ (ASEAN), quan heä giöõa ASEAN vaø Vieät Nam coù nhöõng böôùc thaêng traàm. Töø khi trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa ASEAN, quan heä giöõa caùc nöôùc ASEAN vaø Vieät Nam ñaõ thay ñoåi theo chieàu höôùng tích cöïc. Hieän nay, moâ hình hôïp taùc ôû Ñoâng Nam AÙ ñöôïc xem laø moät hình maãu thaønh coâng trong lieân keát khu vöïc. Trong khuoân khoå APEC, quan heä giöõa caùc nöôùc thuoäc khoái ASEAN vaø Vieät Nam cuõng coù nhöõng ñieåm khaùc bieät so vôùi quan heä giöõa caùc khoái khaùc trong APEC vôùi Vieät Nam. Vôùi nhöõng lyù do treân, vieäc tìm hieåu veà moái quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong APEC vôùi Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN, giai ñoaïn töø 1998, töùc laø töø khi Vieät Nam gia nhaäp dieãn ñaøn naøy cho ñeán naêm 2005 coù yù nghóa voâ cuøng thieát thöïc. Nghieân cöùu vaán ñeà naøy qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN, bao goàm nhöõng nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån vaøo baäc nhaát theá giôùi vôùi nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån seõ cho chuùng ta moät caùi nhìn khaù bao quaùt veà quan heä giöõa Vieät Nam vôùi khoái nöôùc treân, cuõng nhö thaáy ñöôïc nhöõng maët tích cöïc vaø haïn cheá cuûa Vieät Nam trong tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Nghieân cöùu vaán ñeà naøy cuõng goùp phaàn cho chuùng ta thaáy ñöôïc ñöôøng loái, chính saùch cuûa Ñaûng trong quaù trình hoäi nhaäp quoác teá. Vieäc nghieân cöùu toång quaùt veà quaù trình hoäi nhaäp neàn kinh teá toaøn caàu cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi noùi chung, Vieät Nam noùi rieâng giuùp hieåu roõ hôn quan heä kinh teá giöõa Vieät Nam vôùi khoái Baéc Mó vaø caùc nöôùc trong khoái ASEAN trong khuoân khoå APEC. Vieäc laøm naøy cuõng giuùp chuùng ta thaáy ñöôïc nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc böôùc ñaàu thaønh coâng trong quaù trình tham gia vaøo quaù trình toaøn caàu hoaù nhö Trung Quoác… Töø ñoù, chuùng ta coù theå ruùt ra ñöôïc nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm cho ñaát nöôùc trong hoäi nhaäp quoác teá. Tìm hieåu quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong APEC vôùi Vieät Nam töø 1998 ñeán 2005, qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN cuõng giuùp chuùng ta thaáy ñöôïc söï phaùt trieån naêng ñoäng cuûa neàn kinh teá theá giôùi vaø khu vöïc. Qua ñoù, chuùng ta thaáy ñöôïc chính saùch kinh teá cuûa caùc nöôùc lôùn, cuûa caùc khoái nöôùc trong khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông ñoái vôùi Vieät Nam, töø ñoù, ruùt ra ñöôïc nhöõng kinh nghieäm quyù baùu trong ñöôøng loái ñoái ngoaïi cuûa quoác gia. Hôn taát caû, vieäc nghieân cöùu ñeà taøi naøy coøn coù yù nghóa thöïc tieãn vaø khoa hoïc saâu saéc ñoái vôùi coâng cuoäc xaây döïng vaø phaùt trieån ñaát nöôùc hieän nay. Theâm vaøo ñoù, vieäc nghieân cöùu vaø thöïc hieän ñeà taøi coù yù nghóa thieát thöïc vaø höõu ích ñoái vôùi baûn thaân. Noù goùp phaàn giuùp chuùng toâi nhaän thöùc saâu saéc hôn chính saùch ñoái ngoaïi, ñöôøng loái phaùt trieån kinh teá cuûa Vieät Nam trong tieán trình hoäi nhaäp. Nhöõng kieán thöùc naøy raát coù giaù trò trong vieäc phuïc vuï coâng taùc giaûng daïy sau naøy. Vôùi nhöõng yù nghóa treân, chuùng toâi choïn vaán ñeà “Quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông (APEC) vôùi Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN (1998 - 2005)” laøm ñeà taøi nghieân cöùu cho luaän vaên toát nghieäp cao hoïc cuûa mình. 2. LÒCH SÖÛ NGHIEÂN CÖÙU VAÁN ÑEÀ Cho ñeán nay, haàu nhö chöa coù moät taùc phaåm naøo nghieân cöùu toaøn dieän veà quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông vôùi Vieät Nam. Coù theå noùi ñaây laø moät ñeà taøi khaù môùi meû. Tuy nhieân, chuùng toâi xin giôùi thieäu moät soá coâng trình tieâu bieåu, ít nhieàu coù ñeà caäp ñeán moät soá noäi dung lieân quan ñeán ñeà taøi. Tröôùc heát chuùng toâi xin giôùi thieäu nhöõng taùc phaåm coù lieân quan ñeán ñeà taøi ôû vieäc cung caáp nhöõng kieán thöùc khaùi quaùt, sau ñoù laø nhöõng taùc phaåm ñi vaøo töøng lónh vöïc, töøng noäi dung cuï theå, maø khoâng trình baøy theo trình töï thôøi gian saùch ñöôïc xuaát baûn. Coù leõ laø thieáu soùt khi nghieân cöùu veà quan heä kinh teá cuûa Vieät Nam maø khoâng tìm hieåu qua taùc phaåm Naêm möôi naêm ngoaïi giao Vieät Nam (1945 - 1995) (taäp 2) cuûa taùc giaû Löu Vaên Lôïi. Trong coâng trình naøy, taùc giaû ñaõ bao quaùt nöûa theá kyû lòch söû ngoaïi giao cuûa Vieät Nam. Taùc giaû daønh 95 trang ñeå noùi veà quaù trình Vieät Nam hoäi nhaäp khu vöïc, tieán trình bình thöôøng hoaù quan heä Vieät Nam – Hoa Kì, Vieät Nam laäp quan heä vôùi caùc nöôùc EU, Nga… cuõng nhö quaù trình nöôùc ta hoäi nhaäp chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông. Ñaây laø nhöõng kieán thöùc toång quaùt raát boå ích ñoái vôùi nhöõng ai nghieân cöùu veà ñöôøng loái ñoái ngoaïi cuûa nöôùc ta. Qua taùc phaåm, chuùng ta thaáy ñöôïc chuû tröông cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc Vieät Nam “luoân luoân mong muoán coù quan heä höõu nghò vaø hôïp taùc treân cô sôû caùc nguyeân taéc cuøng toàn taïi hoaø bình” [18,tr250]. Taùc giaû cuõng cho chuùng ta thaáy ñöôïc vieäc bình thöôøng hoaù quan heä giöõa Hoa Kì vaø Vieät Nam khoâng chæ laø vaán ñeà rieâng cuûa hai nöôùc. Ñaây laø moät nhaân toá quan troïng coù taùc duïng giöõ caân baèng löïc löôïng vaø duy trì oån ñònh trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. Vieät Nam quyeát cuøng caùc nöôùc khaùc gaéng heát söùc mình vì Ñoâng Nam AÙ hoaø bình, oån ñònh vaø phaùt trieån, vì khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông phoàn vinh. Tuy nhieân, do thôøi gian giôùi haïn töø 1945 – 1995, cho neân, taùc giaû chæ neâu ñöôïc nhöõng neùt khaùi quaùt veà quaù trình Vieät Nam hoäi nhaäp khu vöïc, cuõng nhö tieán trình bình thöôøng hoaù quan heä Vieät Nam – Hoa Kì, maø khoâng coù nhöõng nghieân cöùu saâu veà quan heä kinh teá giöõa Vieät Nam vôùi caùc nöôùc treân. Naêm 2003, nhaø xuaát baûn Chính trò quoác gia Haø Noäi ñaõ xuaát baûn quyeån Dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông (APEC). Caùc nhaø ngieân cöùu ñaõ cung caáp cho baïn ñoïc nhöõng hieåu bieát cô baûn veà quaù trình hình thaønh, phaùt trieån cuõng nhö nhöõng muïc tieâu, nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa APEC. Taùc phaåm neâu ra nhöõng muïc tieâu hoaït ñoäng cuûa APEC laø töï do hoaù thöông maïi vaø ñaàu tö, thuaän lôïi hoaù thöông maïi APEC, hôïp taùc kinh teá kyõ thuaät (ECOTECH). Ñaây laø moät taøi lieäu höõu ích, vì noù ñaõ cung caáp nhöõng kieán thöùc khaùi quaùt, ñaày ñuû veà dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông. Ñaëc bieät, saùch cuõng daønh chöông VI ñeå giôùi thieäu veà söï tham gia cuûa Vieät Nam vaøo APEC trong thôøi gian qua. Caùc taùc giaû cuõng vaïch ra trieån voïng quan heä hôïp taùc cuûa Vieät Nam trong APEC thôøi gian tôùi. Tuy vaäy, nhö ñaõ noùi ôû treân, do laø taùc phaåm cung caáp nhöõng kieán thöùc khaùi quaùt veà APEC, cho neân, vaán ñeà quan heä kinh teá giöõa APEC vôùi Vieät Nam, giöõa caùc quoác gia hay caùc khu vöïc cuï theå khoâng ñöôïc ñeà caäp ñeán. Trong quyeån APEC – nhöõng thaùch thöùc vaø cô hoäi do nhaø xuaát baûn Chính trò quoác gia Haø Noäi xuaát baûn naêm 1997, caùc taùc giaû thuoäc vieän nghieân cöùu Ñoâng Nam AÙ - Singapore ñaõ ñeà caäp ñeán nhieàu vaán ñeà veà lyù luaän cuõng nhö nhöõng soá lieäu thöïc teá veà quan heä kinh teá cuûa caùc nöôùc lôùn trong khoái, ñoàng thôøi, caùc taùc giaû cuõng cho chuùng ta thaáy ñöôïc ñoäng thaùi cuûa caùc nöôùc lôùn, caùc khoái nöôùc (nhö ASEAN, trong ñoù coù Vieät Nam), trong tieán trình hoäi nhaäp quoác teá. Cho ñeán nay, haàu nhö chöa coù coâng trình naøo nghieân cöùu ñaày ñuû veà quan heä kinh teá giöõa khoái Baéc Mó vôùi Vieät Nam. Ña phaàn caùc taùc phaåm ñeàu ñeà caäp nhieàu ñeán quan heä kinh teá giöõa Hoa Kì vôùi Vieät Nam. Trong phaïm vi nguoàn taøi lieäu coù haïn, chuùng toâi cuõng chæ xin giôùi thieäu veà nhöõng coâng trình nghieân cöùu coù lieân quan ñeán ñeà taøi, vôùi Hoa Kì laø moät ñaïi dieän tieâu bieåu cuûa khoái Baéc Mó goàm ba nöôùc Hoa Kì, Canada, Mexico. Naêm 2001, nhaø xuaát baûn Thoáng keâ xuaát baûn quyeån Tìm hieåu veà Hieäp ñònh giöõa Coäng hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam vaø Hôïp chuûng quoác Hoa Kyø veà quan heä thöông maïi. Saùch goàm 7 chöông: thöông maïi haøng hoaù, quyeàn sôû höõu trí tueä, thöông maïi dòch vuï, phaùt trieån quan heä ñaàu tö, taïo thuaän lôïi cho kinh doanh, caùc qui ñònh lieân quan ñeán tính minh baïch, coâng khai vaø quyeàn khieáu kieän, nhöõng ñieàu kieän chung cuøng nhöõng phaàn phuï luïc. Trong moãi chöông, saùch neâu leân nhöõng qui cheá, nhöõng ñònh nghiaõ, nghóa vuï , quyeàn lôïi… cuûa hai beân tham gia vaøo hieäp ñònh. Coù theå noùi, ñaây laø moät vaên kieän coù tính phaùp lyù, giuùp ngöôøi ñoïc coù nhöõng hieåu bieát ñuùng ñaén, chính xaùc veà quan heä thöông maïi giöõa hai nöôùc. Coâng trình nghieân cöùu veà Quan heä thöông maïi vaø ñaàu tö giöõa Vieät Nam – Hoa Kyø cuûa taùc giaû Nguyeãn Thieát Sôn do nhaø xuaát baûn Khoa hoïc xaõ hoäi Haø Noäi xuaát baûn naêm 2004, cuõng ñaõ cung caáp nhieàu taøi lieäu boå ích cho ñeà taøi. Saùch trình baøy moät caùch khaùi quaùt, coù heä thoáng tieán trình bình thöôøng hoaù quan heä kinh teá Vieät Nam vaø Hoa Kì, nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc trong thöông maïi ñaàu tö giöõa hai nöôùc vaø nhöõng vaán ñeà, nhöõng khoù khaên maø Vieät Nam böôùc ñaàu gaëp phaûi cuõng nhö trieån voïng quan heä kinh teá giöõa hai nöôùc. Ñaëc bieät, taùc giaû ñaõ cung caáp moät heä thoáng baûng soá lieäu veà quan heä thöông maïi Vieät Nam – Hoa Kì töø naêm 1992 – 2001. Ñaây laø nhöõng soá lieäu ñaùng tin caäy, giuùp chuùng toâi coù cô sôû ñeå phaân tích nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc trong quan heä thöông maïi giöõa hai nöôùc. Trong cuoán Quan heä kinh teá cuûa Hoa Kì vaø Nhaät Baûn vôùi Vieät Nam töø 1995 ñeán nay cuûa Boä ngoaïi giao vaø Hoïc vieän quan heä quoác teá cuõng ñeà caäp ñeán quan heä kinh teá giöõa Hoa Kì vôùi Vieät Nam. Tuy nhieân, do thôøi gian giôùi haïn töø 1995 – 2001 cho neân, quan heä kinh teá cuõng nhö nhöõng trieån voïng trong quan heä giöõa hai nöôùc thôøi gian sau ñoù khoâng ñöôïc caùc taùc giaû ñeà caäp ñeán. Naêm 2000, taùc giaû Ñoã Ñöùc Ñònh ñaõ coù taùc phaåm nghieân cöùu veà Quan heä kinh teá Vieät Nam – Hoa Kìø do nhaø xuaát baûn Theá giôùi, Haø Noäi phaùt haønh. Saùch neâu leân tieán trình bình thöôøng hoaù quan heä giöõa hai nöôùc, ñoàng thôøi taùc giaû daønh chöông V ñeå neâu leân nhöõng lónh vöïc hôïp taùc giöõa Hoa Kì vaø Vieät Nam, nhaát laø trong lónh vöïc kinh teá. Tuy nhieân, caùc taùc giaû chæ chuù troïng ñeán quan heä ñaàu tö giöõa hai nöôùc, maø ít neâu leân nhöõng moái quan heä thöông maïi… Ngoaøi ra, coù raát nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà chính saùch kinh teá cuõng nhö quan heä cuûa Hoa Kì vôùi moät soá nöôùc treân theá giôùi. Trong ñoù, ñaùng keå ñeán laø taùc phaåm Quan heä cuûa Hoa Kì vôùi caùc nöôùc lôùn ôû khu vöïc chaâu AÙ– Thaùi Bình Döông do tieán só Vuõ Döông Huaân chuû bieân. Noäi dung saùch trình baøy veà tình hình khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông thôøi kyø sau chieán tranh laïnh vaø moái quan heä giöõa Hoa Kì vôùi caùc cöôøng quoác trong khu vöïc. Saùch goùp phaàn ñaùnh giaù veà quan heä cuûa caùc nöôùc lôùn hieän nay vaø xu theá phaùt trieån trong quan heä giöõa caùc nöôùc lôùn trong töông lai. Tuy khoâng ñeà caäp ñeán quan heä kinh teá cuõng nhö chính saùch cuûa Hoa Kì ñoái vôùi Vieät Nam, nhöng caùc taùc giaû cho chuùng ta caùi nhìn khaùi quaùt veà quan heä giöõa caùc nöôùc lôùn trong khu vöïc, töø ñoù, chuùng ta coù theå aùp duïng vaø ruùt kinh nghieäm ñoái vôùi thöïc tieãn ñaát nöôùc trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Vôùi phaïm vi giôùi haïn, TS Leâ Khöông Thuyø (thuoäc trung taâm nghieân cöùu Baéc Mó) ñaõ cho chuùng ta bieát ñöôïc Chính saùch cuûa Hoa Kìø ñoái vôùi ASEAN thôøi kyø trong vaø sau chieán tranh laïnh trong taùc phaåm cuøng teân. Taùc giaû ñaõ ñi saâu nghieân cöùu moät caùch coù heä thoáng söï phaùt trieån chính saùch cuûa Hoa Kì ñoái vôùi ASEAN thôøi kyø tröôùc vaø sau chieán tranh laïnh. Chieán löôïc vaø chính saùch cuûa Hoa Kì ñoái vôùi ASEAN coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán caùc nöôùc thuoäc khu vöïc Ñoâng Nam AÙ, trong ñoù coù Vieät Nam. Vieäc tìm hieåu chính saùch cuûa Hoa Kì ñoái vôùi ASEAN döôùi goùc ñoä lòch söû coù yù nghóa thöïc tieãn ñoái vôùi nöôùc ta trong vieäc hoaïch ñònh chính saùch ñoái ngoaïi vôùi Hoa Kì treân taát caû caùc lónh vöïc” Quyeån Myõ ñieàu chænh chính saùch kinh teá do Nguyeãn Thieát Sôn chuû bieân, xuaát baûn naêm 2003, cuõng raát höõu ích ñoái vôùi chuùng toâi khi thöïc hieän ñeà taøi. Noäi dung cuoán saùch trình baøy tröïc tieáp nhöõng chính saùch kinh teá vaø ñieàu chænh chính saùch kinh teá cô baûn cuûa Hoa Kì trong nhöõng naêm 90 vaø ñònh höôùng chính saùch nhöõng naêm ñaàu theá kyû XXI. Ñaây laø khoaûng thôøi gian maø nhöõng thay ñoåi chính saùch cuûa Hoa Kì coù taùc ñoäng raát lôùn ñeán quan heä giöõa Hoa Kì vaø Vieät Nam. Cuõng chính trong thôøi gian naøy, döôi nhieäm kyø cuûa toång thoáng Bill Clinton, vieäc bình thöôøng hoùa quan heä Vieät Nam – Hoa Kì ñaõ ñöôïc thöïc hieän, quan heä giöõa hai nöôùc ngaøy caøng phaùt trieån cao hôn khi hieäp ñònh thöông maïi song phöông ñöôïc kí keát. Tröôùc ñoù, naêm 1996, taùc giaû Nguyeãn Xuaân Thaéng thuoäc trung taâm nghieân cöùu chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông giôùi thieäu ñeán baïn ñoïc quyeån Vieät Nam vaø caùc nöôùc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông – caùc quan heä kinh teá hieän nay vaø trieån voïng. Nhö töïa ñeà, saùch ñeà caäp ñeán quan heä kinh teá cuûa Vieät Nam vôùi moät soá nöôùc thuoäc khoái APEC nhö Hoa Kì, Nhaät Baûn… Ñoàng thôøi taùc giaû cuõng cho chuùng ta thaáy ñöôïc vai troø, vò trí quan troïng cuûa caùc nöôùc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông trong chính saùch kinh teá ñoái ngoaïi cuûa Vieät Nam vaø moät soá vaán ñeà caàn giaûi quyeát. Tuy nhieân, trieån voïng trong quan heä giöõa Vieät Nam vôùi caùc nöôùc lôùn trong APEC chöa ñöôïc taùc giaû ñi saâu phaân tích. Nghieân cöùu quan heä kinh teá giöõa caùc nöôùc thuoäc khoái ASEAN vaø Vieät Nam ñöôïc raát nhieàu taùc giaû quan taâm. Trong khuoân khoå coù haïn cuûa luaän vaên, chuùng toâi chæ xin ñeà caäp ñeán caùc taùc phaåm tieâu bieåu sau: Naêm 1996, tröôøng Ñaïi hoïc toång hôïp TP.HCM xuaát baûn quyeån ASEAN, quaù trình phaùt trieån vaø hoaït ñoäng do taùc giaû Nguyeãn Vaên Lòch vieát. Nhö töïa ñeà, saùch cung caáp cho ngöôøi ñoïc nhöõng kieán thöùc khaùi quaùt veà quaù trình phaùt trieån vaø hoaït ñoäng cuûa khoái ASEAN, cuõng nhö quan heä ASEAN - Vieät Nam töø 1967 ñeán thôøi ñieåm saùch ñöôïc xuaát baûn. Naêm 1997, Trung taâm Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên Haø Noäi ñaõ toå chöùc hoäi thaûo quoác teá vôùi chuû ñeà: "ASEAN hoâm nay vaø ngaøy mai" nhaân dòp ASEAN troøn 30 tuoåi. Hoäi thaûo ñaõ thu huùt nhieàu nhaø nghieân cöùu tham gia. Kyû yeáu hoäi thaûo goàm 2 taäp. Taäp 1 coù chuû ñeà "ASEAN hoâm nay vaø trieån voïng trong theá kyû XXI", chuû ñeà cuûa taäp 2 laø "ASEAN vaø Vieät Nam". Kyû yeáu bao goàm nhieàu baøi vieát lieân quan ñeán chuû ñeà cuûa hoäi thaûo cuûa nhieàu taùc giaû trong vaø ngoaøi nöôùc, laø nguoàn taøi lieäu tham khaûo höõu ích khi chuùng toâi thöïc hieän ñeà taøi. Naêm 1998, Nhaø xuaát baûn Taøi chính xuaát baûn quyeån Quan heä thöông maïi - ñaàu tö giöõa Vieät Nam vaø caùc nöôùc thaønh vieân ASEAN, do Voõ Thanh Thu chuû bieân. Qua taùc phaåm, caùc taùc giaû cho chuùng ta thaáy ñöôïc moái quan heä thöông maïi vaø ñaàu tö giöõa caùc nöôùc thaønh vieân ASEAN, vaø nhöõng baøi hoïc thu huùt voán ñaàu tö cuûa caùc nöôùc ASEAN ñoái vôùi Vieät Nam. Saùch coøn cung caáp cho ngöôøi ñoïc nhöõng baûng soá lieäu veà trao ñoåi thöông maïi vaø ñaàu tö cuûa caùc nöôùc ASEAN vaøo Vieät Nam. Ñaây laø nhöõng soá lieäu ñaùng tin caäy, giuùp ích raát nhieàu trong quaù trình chuùng toâi thöïc hieän luaän vaên. Naêm 2001, caùc taùc giaû thuoäc boä moân Lòch söû theá giôùi-Khoa Lòch söû- Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên TP.HCM ñaõ thöïc hieän ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc caáp Boä vôùi chuû ñeà Quan heä Vieät Nam - ASEAN vaø nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm, do Leâ Vaên Quang laøm chuû bieân. Ñaây laø coâng ttrình nghieân cöùu coâng phu cuûa nhöõng nhaø söû hoïc coù taâm huyeát vôùi ngheà. Saùch nghieân cöùu veà quan heä giöõa Vieät Nam - ASEAN töø khi khoái naøy thaønh laäp cho ñeán naêm 2000 vaø nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra töø moái quan heä ñoù. Tuy nhieân, do thôøi gian giôùi haïn ôû naêm 2000, cho neân quan heä giöõa ASEAN vaø Vieät Nam giai ñoaïn sau chöa ñöôïc caùc taùc giaû ñeà caäp ñeán. Moät taùc phaåm khaùc coù yù nghóa ñoái vôùi nhöõng ai nghieân cöùu veà quan heä kinh teá cuûa Vieät Nam ñoái vôùi caùc nöôùc khaùc: Nhöõng vaán ñeà kinh teá Vieät Nam – Thöû thaùch cuûa hoäi nhaäp do Phaïm Ñoã Chí, Traàn Nam Bình, Vuõ Quang Vieät chuû bieân, ñöôïc xuaát baûn vaøo naêm 2002. Saùch taäp hôïp nhieàu baøi vieát cuûa nhieàu taùc giaû thuoäc caùc cô quan kinh teá, caùc tröôøng ñaïi hoïc, caùc vieän nghieân cöùu trong vaø ngoaøi nöôùc, trong ñoù, taùc giaû Vuõ Quang Vieät hieän laø chuyeân vieân caáp cao cuûa Lieân hieäp quoác töø 1984, laø nhoùm tröôûng nhoùm nghieân cöùu veà phöông phaùp luaän thoáng keâ kinh teá quoác gia cuûa Lieân hieäp quoác. Noäi dung cuûa sa._.ùch coù 4 phaàn vôùi nhöõng chuû ñeà khaùc nhau. Caùc taùc giaû giuùp chuùng ta coù caùi nhìn khaùi quaùt veà boái caûnh quoác teá khi Vieät Nam tham gia hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vaø nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra töø moät soá nöôùc böôùc ñaàu thaønh coâng trong quaù trình toaøn caàu hoaù. Noù coøn cung caáp nhöõng vaán ñeà lyù luaän cuõng nhö nhöõng soá lieäu thöïc teá trong quan heä giöõa Vieät Nam vôùi moät soá nöôùc. Nhìn chung, coù nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà quan heä kinh teá giöõa Vieät Nam vaø caùc nöôùc ASEAN, giöõa Hoa Kì vaø Vieät Nam, hoaëc chính saùch kinh teá cuûa Hoa Kì, cuõng nhö nhöõng chính saùch cuûa Vieät Nam trong tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Tuy nhieân, ña soá caùc saùch chæ nghieân cöùu moät khía caïnh trong quan heä kinh teá song phöông, hoaëc quan heä thöông maïi, hoaëc ñaàu tö, ít chuù troïng ñeán vieäc nghieân cöùu quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong APEC vôùi Vieät Nam. Theâm vaøo ñoù, thôøi gian maø caùc taùc phaåm, taùc giaû ñeà caäp ñeán chuû yeáu trong phaïm vi töø nhöõng naêm 90 cuûa theá kyû XX ñeán khoaûng naêm 2001. Trong khi ñoù, lòch söû moãi ngaøy moät thay ñoåi vaø coù raát nhieàu bieán ñoäng, quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong APEC vôùi Vieät Nam trong khoaûng thôøi gian töø 2001 – 2005 coù nhieàu dieãn tieán môùi chöa ñöôïc caùc taùc giaû quan taâm nghieân cöùu. Vì vaäy, vieäc tìm hieåu toaøn dieän quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong APEC vôùi Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø caùc nöôùc thuoäc khoái ASEAN laø voâ cuøng caàn thieát. Trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi, chuùng toâi cuõng thu ñöôïc nguoàn taøi lieäu khaù phong phuù töø caùc baøi vieát cuûa nhieàu nhaø nghieân cöùu veà caùc vaán ñeà lieân quan ñeán ñeà taøi in raûi raùc treân caùc baùo, taïp chí... Ngoaøi caùc nguoàn tö lieäu saùch, baùo, taïp chí… khi nghieân cöùu veà vaán ñeà naøy, chuùng toâi cuõng thu thaäp ñöôïc nhieàu thoâng tin töø caùc trang web cuûa APEC, AFTA, ASEAN, trang tin ñieän töû cuûa nöôùc Coäng hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam, trang Web cuûa Boä Ngoaïi giao Vieät Nam… treân maïng internet. Ñaây cuõng laø nhöõng tö lieäu voâ cuøng quyù baùu vaø coù tính caäp nhaät cao khi thöïc hieän ñeà taøi. Veà quan heä hôïp taùc giöõa hai thaønh vieân coøn laïi cuûa khoái Baéc Mó laø Canada vaø Mexico vôùi Vieät Nam trong khuoân khoå APEC, haàu nhö coù raát ít taùc phaåm ñeà caäp ñeán. Vôùi raát nhieàu noã löïc trong vieäc tìm tö lieäu khi thöïc hieän ñeà taøi, chuùng toâi cuõng chæ tìm ñöôïc moät soá baøi baùo in raûi raùc treân caùc baùo, vaø nguoàn thoâng tin tö lieäu töø Thoâng taán xaõ coù ñeà caäp ñeán quan heä hôïp taùc giöõa Canada, Mexico vôùi Vieät Nam. Töø nguoàn taøi lieäu ít oûi naøy, chuùng toâi seõ coá gaéng ruùt ra nhöõng keát luaän, nhöõng trieån voïng trong quan heä kinh teá giöõa hai nöôùc. 3. GIÔÙI HAÏN ÑEÀ TAØI Treân cô sôû keá thöøa caùc coâng trình cuûa caùc nhaø nghieân cöùu ñi tröôùc, chuùng toâi coá gaéng laøm roõ moái quan heä hôïp taùc giöõa caùc khoái nöôùc trong APEC vôùi Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN. Khi nghieân cöùu veà quan heä hôïp taùc giöõa khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN vôùi Vieät Nam trong khuoân khoå APEC, chuùng toâi chuù troïng ñeán vieäc phaân tích, ñaùnh giaù moái quan heä kinh teá giöõa hai khoái nöôùc naøy vôùi Vieät Nam. Treân cô sôû phaân tích, ñaùnh giaù nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc vaø nhöõng maët chöa ñöôïc trong quan heä kinh teá cuõng nhö treân caùc lónh vöïc khaùc giöõa khoái Baéc Mó, khoái ASEAN vôùi Vieät Nam trong khuoân khoå APEC ñeå coù caùi nhìn toång quaùt veà quan heä giöõa APEC vaø Vieät Nam trong lónh vöïc naøy. Vieäc löïa choïn nghieân cöùu quan heä kinh teá giöõa khoái Baéc Mó vaø ASEAN vôùi Vieät Nam, vì ñoù laø ñaïi bieåu cho hai khoái nöôùc phaùt trieån vaø ñang phaùt trieån, töø ñoù coù caùi nhìn toaøn dieän, ña chieàu trong moái quan heä kinh teá cuûa caùc nhoùm nöôùc vôùi Vieät Nam, cho pheùp chuùng ta ruùt ra tính quy luaät trong quan heä kinh teá giöõa caùc nöôùc vaø caùc khoái nöôùc trong APEC. Trong quan heä kinh teá, chuùng toâi ñaëc bieät chuù troïng ñeán quan heä thöông maïi vaø ñaàu tö, vì ñaây laø nhöõng noäi dung chuû yeáu trong chöông trình haønh ñoäng cuûa APEC. ÔÛ ñaây, khi noùi ñeán khoái ASEAN, chuùng toâi chæ ñeà caäp ñeán 6 nöôùc thaønh vieân ASEAN, ñoàng thôøi laø nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån, tham gia vaøo toå chöùc APEC. Ñoù laø Brunei, Singapore, Philippines, Indonesia, Malaysia, Thaùi Lan. Ngoaøi khoái ASEAN, khoâng gian nghieân cöùu vaán ñeà coøn giôùi haïn ôû khoái Baéc Mó, trong ñoù, Hoa Kì laø moät ñoái taùc quan troïng cuûa nöôùc ta, cho neân, chuùng toâi cuõng xin giôùi thieäu theâm veà tieán trình bình thöôøng hoùa quan heä kinh teá giöõa Vieät Nam vaø Hoa Kì töø naêm 1995. Ñaây cuõng laø khoaûng thôøi gian maø Hieäp ñònh thöông maïi Hoa Kì - Vieät Nam ñöôïc kí keát (11/1997), ñaùnh daáu böôùc tieán môùi trong quan heä giöõa hai nöôùc, ñoàng thôøi môû ra cho Vieät Nam nhöõng thöû thaùch vaø cô hoäi môùi treân taát caû caùc lónh vöïc kinh teá, chính trò, xaõ hoäi, ñoái ngoaïi… vôùi Hoa Kì noùi rieâng, vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi noùi chung. Khoái APEC ra ñôøi töø naêm 1989, nhöng ñeán naêm 1998 Vieät Nam môùi chính thöùc ñöôïc keát naïp vaøo toå chöùc naøy. Vì vaäy, chuùng toâi taäp trung nghieân cöùu moái quan heä hôïp taùc giöõa APEC vaø Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN keå töø khi Vieät Nam gia nhaäp ñeán naêm 2005. Ñaây laø khoaûng thôøi gian nöôùc ta coù nhieàu noã löïc ñeå hoäi nhaäp neàn kinh teá quoác teá vaø ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu quan troïng. Ñoàng thôøi, ñaây cuõng laø khoaûng thôøi gian Vieät Nam chuaån bò nhieàu maët ñeå ñaêng cai hoäi nghò caáp cao APEC vaøo naêm 2006. 4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Treân cô sôû phöông phaùp luaän chuû nghóa Maùc - Leâ-nin, trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi, chuùng toâi söû duïng phöông phaùp nghieân cöùu chuyeân ngaønh laø phöông phaùp lòch söû vaø phöông phaùp logic. Phöông phaùp lòch söû giuùp chuùng toâi taùi hieän laïi tieán trình quan heä hôïp taùc giöõa APEC vaø Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN trong khoaûng thôøi gian töø 1998 ñeán naêm 2005 trong boái caûnh quoác teá vaø khu vöïc coù nhieàu bieán ñoäng. Vieäc nghieân cöùu quan heä hôïp taùc giöõa caùc nöôùc trong khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN vôùi Vieät Nam trong khuoân khoå APEC cho chuùng toâi coù caùi nhìn khaùi quaùt veà quan heä giöõa toå chöùc naøy vôùi Vieät Nam. Phöông phaùp logic giuùp chuùng toâi lí giaûi nhöõng vaán ñeà phöùc taïp trong quan heä kinh teá giöõa APEC vaø Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN. Vieäc laøm naøy giuùp chuùng toâi ruùt ra ñöôïc nhöõng neùt baûn chaát, nhöõng ñaëc ñieåm coù tính quy luaät trong quan heä giöõa APEC vaø Vieät Nam. Ngoaøi ra, chuùng toâi cuõng söû duïng phöông phaùp lieân ngaønh nhö phöông phaùp nghieân cöùu quan heä quoác teá, phöông phaùp nghieân cöùu kinh teá, phöông phaùp thoáng keâ, xöû lyù soá lieäu thu thaäp ñöôïc nhaèm ñöa ra nhöõng keát luaän chính xaùc veà nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc trong quan heä giöõa khoái Baéc Mó vaø Vieät Nam trong khuoân khoå APEC ôû lónh vöïc kinh teá. 5. BOÁ CUÏC LUAÄN VAÊN Ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän vaø phuï luïc, noäi dung chính cuûa luaän vaên chia thaønh 4 chöông: Chöông 1: Dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông vôùi Vieät Nam 1.1. Quaù trình ra ñôøi vaø caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa APEC 1.2. Hoaït ñoäng cuûa Vieät Nam trong APEC Chöông 2: Quan heä hôïp taùc giöõa APEC vôùi Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái ASEAN (1998 – 2005) 2.1. Khoái ASEAN vôùi Vieät Nam 2.2. Quan heä hôïp taùc kinh teá ASEAN – Vieät Nam trong khuoân khoå APEC (1998-2005) 2.3. Caùc quan heä khaùc Chöông 3: Quan heä hôïp taùc giöõa APEC vôùi Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó (1998-2005) 3.1. Khaùi quaùt veà khoái Baéc Mó 3.2. Quan heä hôïp taùc giöõa Hoa Kì vôùi Vieät Nam trong khuoân khoå APEC (1998-2005) 3.3. Quan heä hôïp taùc Canada – Vieät Nam trong khuoân khoå APEC (1998- 2005) ......................................................................................................................... 3.4. Quan heä hôïp taùc Mexico – Vieät Nam trong khuoân khoå APEC (1998- 2005) Chöông 4: Ñaëc ñieåm, baøi hoïc kinh nghieäm, nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc trong quan heä hôïp taùc giöõa APEC vôùi VIEÄT NAM qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN 4.1. Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa quan heä hôïp taùc kinh teá giöõa khoái Baéc Mó, ASEAN trong APEC vôùi Vieät Nam 4.2. Baøi hoïc kinh nghieäm 4.3. Nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc trong quan heä hôïp taùc giöõa khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN vôùi Vieät Nam trong khuoân khoå APEC 4.4. Trieån voïng quan heä hôïp taùc APEC – Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN 4.5. Nhöõng kieán nghò, giaûi phaùp CHÖÔNG 1 DIEÃN ÑAØN HÔÏP TAÙC KINH TEÁ CHAÂU AÙ – THAÙI BÌNH DÖÔNG VÔÙI VIEÄT NAM APEC (Asia Pacific Economic Cooperation forum) laø dieãn ñaøn kinh teá ñaàu tieân trong khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông. APEC bao goàm 21 neàn kinh teá thaønh vieân, traûi ra treân boán luïc ñòa vôùi hôn 1/3 daân soá theá giôùi (2,5 tæ ngöôøi), treân 50% GDP vaø 47% thöông maïi theá giôùi. APEC ñöôïc thaønh laäp nhaèm muïc tieâu thuùc ñaåy söï taêng tröôûng beàn vöõng veà kinh teá cuûa caùc thaønh vieân, taêng cöôøng tinh thaàn coäng ñoàng vaø caùc moái lieân keát khu vöïc vì söï thònh vöôïng chung cuûa khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông. APEC hoaït ñoäng döïa treân 3 truï coät chính: thuaän lôïi hoaù, töï do hoaù thöông maïi vaø ñaàu tö, hôïp taùc kinh teá – kyõ thuaät. Khoâng gioáng nhö nhieàu toå chöùc khu vöïc khaùc, APEC laø moät dieãn ñaøn kinh teá môû, khoâng coù caùc cam keát raøng buoäc ñoái vôùi caùc neàn kinh teá thaønh vieân. Cho ñeán nay, hôïp taùc trong APEC ngaøy caøng “thöïc chaát” hôn. APEC ngaøy caøng khaúng ñònh vò trí, vai troø cuûa mình trong heä thoáng thöông maïi ña phöông, trong vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà chung cuûa khu vöïc vaø theá giôùi. Naêm 1998, cuøng vôùi Nga, Peru, Vieät Nam chính thöùc trôû thaønh thaønh vieân cuûa APEC. Sau gaàn 10 naêm tham gia dieãn ñaøn, APEC ñaõ mang laïi cho Vieät Nam nhieàu cô hoäi thuaän lôïi, nhöng cuõng khoâng keùm nhöõng thaùch thöùc trong quaù trình hôïp taùc vaø phaùt trieån kinh teá. 1.1. QUAÙ TRÌNH RA ÑÔØI VAØ CAÙC GIAI ÑOAÏN PHAÙT TRIEÅN CUÛA APEC. 1.1.1. QUAÙ TRÌNH RA ÑÔØI 1.1.1.1. Nhöõng nhaân toá daãn ñeán söï ra ñôøi cuûa APEC Söï taêng tröôûng cao lieân tuïc cuûa caùc neàn kinh teá ôû khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông Töø nhöõng naêm 1980, trong khi neàn kinh teá theá giôùi bò suy thoaùi, caùc nöôùc ôû khu vöïc chaâu AÙ luoân daãn ñaàu theá giôùi veà toác ñoä phaùt trieån kinh teá. Möùc taêng tröôûng kinh teá gaàn 50%, cao hôn nhieàu so vôùi tyû leä taêng tröôûng kinh teá caùc khu vöïc khaùc treân theá giôùi. Xuaát khaåu laø ñoäng löïc taêng tröôûng ôû caùc nöôùc thuoäc khu vöïc naøy. Trong nhöõng naêm 1980 -1992, "xuaát khaåu cuûa caùc nöôùc chaâu AÙ taêng nhanh nhaát theá giôùi, ñaït toác ñoä bình quaân haøng naêm treân 10% so vôùi 4% cuûa caùc nöôùc chaâu AÂu vaø Mó Latinh vaø 6% cuûa caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån" [55,tr 19]. Ñaëc bieät, ôû chaâu AÙ, Ñoâng AÙ ñaõ trôû thaønh khu vöïc coù tieàm naêng vaø söùc taêng tröôûng nhanh nhaát, ñaõ thu huùt nhieàu söï chuù yù cuûa theá giôùi. Möùc taêng tröôûng kinh teá bình quaân cuûa khu vöïc Ñoâng AÙ trong khoaûng 20 naêm qua laø treân 8%, trong khi ñoù, möùc taêng tröôûng bình quaân cuûa toaøn boä caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø 4,3%, cuûa caùc nöôùc phaùt trieån laø 3% [34,tr17-18]. Chính söï phaùt trieån nhanh trong buoân baùn vaø ñaàu tö laø moät trong nhöõng nhaân toá quyeát ñònh goùp phaàn vaøo söï taêng tröôûng cao cuûa caùc neàn kinh teá ôû khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông. Ñeå ñaûm baûo cho söï phaùt trieån kinh teá cao vaø oån ñònh trong khu vöïc, hôïp taùc vaø lieân keát kinh teá khu vöïc trôû thaønh nhu caàu voâ cuøng caáp thieát. Xu theá toaøn caàu hoaù vaø khu vöïc hoaù phaùt trieån maïnh Döôùi taùc ñoäng cuûa cuoäc caùch maïng khoa hoïc vaø coâng ngheä, cuûa xu theá hoaø bình , oån ñònh, hôïp taùc vaø phaùt trieån cuõng nhö quaù trình töï do hoaù neàn kinh teá , kinh teá thò tröôøng… quaù trình toaøn caàu hoaù neàn kinh teá theá giôùi ñaõ ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån maïnh meõ töø khoaûng hai thaäp nieân cuoái cuøng cuûa theá kyû XX. Ñaëc tröng cô baûn cuûa toaøn caàu hoaù laø maïng löôùi saûn xuaát toaøn caàu ñöôïc hình thaønh vôùi nhöõng chuû theå chính laø caùc taäp ñoaøn kinh doanh toaøn caàu- caùc coâng ty xuyeân quoác gia (TNCs). Cuøng vôùi noù laø söï gia taêng vaø phaùt trieån maïnh meõ cuûa thöông maïi quoác teá, cuûa ñaàu tö vaø taøi chính quoác teá, cuûa lieân keát kinh teá quoác teá. Neáu naêm 1989, soá löôïng caùc hieäp ñònh thöông maïi töï do laø 26 thì naêm 2002, con soá naøy ñaõ laø 143 [34,tr40] Böôùc sang nhöõng thaäp kyû ñaàu cuûa theá kyû XXI, döôùi taùc duïng cuûa laøn soùng môùi cuûa cuoäc caùch maïng khoa hoïc kyõ thuaät coâng ngheä, cuûa quaù trình chuyeån sang neàn kinh teá tri thöùc, cuûa töï do hoaù vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, quaù trình toaøn caàu hoaù neàn kinh teá coù nhöõng böôùc phaùt trieån môùi. Xu höôùng töï do hoaù trong caùc hoaït ñoäng kinh teá trôû thaønh phoå bieán, nhaát laø trong caùc lónh vöïc thöông maïi vaø ñaàu tö. Quaù trình toaøn caàu hoaù neàn kinh teá seõ phaù vôõ nhöõng giôùi haïn cuûa ñieàu kieän töï nhieân, hình thaønh heä thoáng phaân coâng lao ñoäng toaøn caàu, vaø tuyø theo hoaøn caûnh cuï theå cuõng nhö trình ñoä phaùt trieån ôû moãi nöôùc, noùù seõ loâi keùo taát caû caùc nöôùc treân theá giôùi tham gia vaøo quaù trình naøy. Tuy nhieân, treân thöïc teá, toaøn caàu hoaù kinh teá chöa thöïc söï taïo ra moät heä thoáng kinh teá coâng baèng, chöa mang tính nhaân baûn, cho neân gaëp phaûi nhieàu choáng ñoái. Ñieàu naøy coù theå lyù giaûi bôûi nhieàu nguyeân nhaân. Maëc duø laø moät quaù trình phaùt trieån döïa treân cô sôû nhöõng cam keát, thoaû thuaän töï nguyeän vaø phoái hôïp ñieàu tieát giöõa caùc chuû theå chính nhö caùc nhaø nöôùc quoác gia daân toäc, caùc coâng ty xuyeân quoác gia vaø caùc toå chöùc kinh teá theá giôùi cuõng nhö khu vöïc, nhöng toaøn caàu hoaù kinh teá hieän nay ñang bò chi phoái bôûi caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån, ñöùng ñaàu laø Hoa Kì vaø Taây AÂu. Vì vaäy, nhieàu ngöôøi cuõng cho raèng toaøn caàu hoaù kinh teá laø “Hoa Kì hoaù, Taây hoaù vaø Tö baûn hoaù”. Ñieàu naøy caøng ñöôïc khaúng ñònh hôn khi chuùng ta xem qua baùo caùo cuûa Chöông trình phaùt trieån Lieân hieäp quoác (UNDP): "Keå töø khi laøn soùng toaøn caàu hoaù buøng noå töø cuoái thaäp nieân 80 cuûa theá kyû XX ñeán nay, thì chæ coù 10 nöôùc giaøu leân nhôø taän duïng ñöôïc nhöõng cô hoäi do xu höôùng nhaát theå hoaù neàn kinh teá theá giôùi mang laïi, trong khi ñoù coù tôùi 130 nöôùc ngheøo ñi, trong ñoù coù 60 nöôùc GDP bình quaân ñaàu ngöôøi thaáp hôn 10 naêm tröôùc”. Theâm vaøo ñoù, neáu nhöõng naêm 1960, cheânh leäch thu nhaäp cuûa 20% daân soá thuoäc taàng lôùp giaøu nhaát vaø ngheøo nhaát laø 30 laàn, thì ñeán naêm 1990 con soá naøy ñaõ taêng leân 60 laàn, vaø naêm 1997 laø 74 laàn. Caùc nöôùc phaùt trieån chieám 1/5 daân soá theá giôùi nhöng chieám tôùi 86% GDP toaøn caàu, 4/5 thò tröôøng xuaát khaåu, 1/3 voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, trong khi ñoù, caùc nöôùc ngheøo nhaát vôùi soá daân töông öùng chæ chieám 1% GDP theá giôùi [57,tr12]. Nhö vaäy, chuùng ta thaáy raèng, trong neàn kinh teá thò tröôøng toaøn caàu, lôïi ích maø caùc quoác gia thu ñöôïc nhieàu hay ít phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö trình ñoä coâng ngheä, voán, kinh nghieäm quaûn lyù, chaát löôïng nguoàn nhaân löïc… Cuøng vôùi toaøn caàu hoaù vaø nhö moät söï öùng phoù vôùi toaøn caàu hoùa, xu theá khu vöïc hoaù vaø ñòa phöông hoaù cuõng seõ phaùt trieån maïnh meõ caû veà chieàu saâu laãn chieàu roäng. Ñaëc tröng chuû yeáu cuûa xu theá naøy laø thaønh laäp caùc khu vöïc kinh teá môùi, môû roäng caùc khu vöïc ñang toàn taïi, taêng vai troø cuûa caùc nhoùm coäng ñoàng vaø caùc toå chöùc phi chính phuû trong quaûn lyù… Töø cuoái nhöõng naêm 1980, lieân keát kinh teá khu vöïc ôû chaâu AÂu vaø Baéc Mó ñaõ ñöôïc ñaåy maïnh theâm moät böôùc. Söï hôïp taùc cuûa caùc nöôùc chaâu AÂu lieân tuïc phaùt trieån theo moät trình töï logic. Töø Coäng ñoàng than theùp chaâu AÂu (CECS) ra ñôøi naêm 1951 ñeán Coäng ñoàng kinh teá chaâu AÂu (EEC) ra ñôøi naêm 1957, vaø sau ñoù laø lieân minh Chaâu Aâu (EU) vôùi moät ñoàng tieàn chung, nghò vieän chung, an ninh chung... Ngaøy 1/1/1999, ñoàng EURO chính thöùc ra ñôøi, ñaùnh daáu söï hôïp taùc ngaøy caøng chaët cheõ giöõa caùc nöôùc chaâu AÂu, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå naâng cao vò theá cuûa EU treân theá giôi. Vaø cho ñeán nay, lieân minh chaâu AÂu ñaõ vöôït khoûi phaïm vi moät soá nöôùc ban ñaàu, môû roäng veà phía ñoâng vaø nam AÂu vôùi toång soá nöôùc tham gia laø 25. Coøn ôû Baéc Mó, thaùng 1/1989, Hoa Kì vaø Canada chính thöùc kí Hieäp ñònh thaønh laäp khu vöïc maäu dòch töï do song phöông (CAFTA), vaø gaàn ñaây laø khu vöïc maäu dòch töï do Baéc Mó (NAFTA) döï ñònh seõ hình thaønh moät khu vöïc maäu dòch töï do Taây baùn caàu, traûi daøi töø Alaska tôùi Tierra de Fuego trong naêm nay. Khu vöïc hoaù vaø toaøn caàu hoaù vöøa ñoái nghòch nhau, vöøa boå sung cho nhau. Do coù nhöõng cam keát vaø thoûa thuaän öu ñaõi rieâng trong khu vöïc neân khu vöïc hoaù taïo neân söï caïnh tranh vaø phaân bieät ñoái xöû giöõa nhöõng nöôùc trong vôùi nhöõng nöôùc ngoaøi khu vöïc cuõng nhö giöõa khu vöïc naøy vôùi khu vöïc khaùc. Maët khaùc, taát caû caùc nöôùc trong töøng khu vöïc khaùc nhau laïi bò chi phoái laãn nhau do cuøng tham gia vaøo heä thoáng saûn xuaát toaøn caàu thoáng nhaát do caùc coâng ty xuyeân quoác gia taïo thaønh. Taát caû caùc nöôùc ñeàu höôùng tôùi töï do hoaù thöông maïi vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Cho neân, “khu vöïc hoaù chính laø bieåu hieän quaù ñoä cuûa quaù trình hoäi nhaäp kinh teá toaøn caàu”. Tröôùc söï gia taêng ngaøy caøng maïnh meõ cuûa lieân keát ôû caùc tieåu khu vöïc, thì chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông tuy coù oån ñònh töông ñoái veà chính trò, naêng ñoäng veà kinh teá, coù nhòp ñoä taêng tröôûng kinh teá cao nhöng laïi chöa coù moät hình thöùc lieân keát naøo coù tính toaøn khu vöïc, ñeå baûo ñaûm cho söï phaùt trieån oån ñònh cuûa caùc quoác gia trong khu vöïc. Ñoù cuõng laø vaán ñeà baên khoaên ñoái vôùi caùc nöôùc, nhaát laø caùc nöôùc phaùt trieån ôû khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông. Söï tuyø thuoäc laãn nhau ngaøy caøng taêng giöõa caùc neàn kinh teá Söï tuyø thuoäc laãn nhau giöõa caùc neàn kinh teá trong khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông ngaøy caøng chaët cheõ hôn vaøo nhöõng naêm 70 – 80 cuûa theá kyû XX. ÔÛ lónh vöïc thöông maïi, xuaát khaåu haøng hoaù cuûa caùc nöôùc chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông sang Hoa Kì chieám 25,8% toång giaù trò xuaát khaåu cuûa hoï, trong khi xuaát khaåu cuûa Hoa Kì sang chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông chieám 30,5% toång giaù trò xuaát khaåu cuûa Hoa Kì. Xuaát khaåu cuûa Nhaät Baûn sang Hoa Kì chieám 34,2% giaù trò xuaát khaåu cuûa Nhaät Baûn vaø xuaát khaåu cuûa Hoa Kì sang Nhaät Baûn chieám 12,3% toång giaù trò xuaát khaåu cuûa Hoa Kì. Hoa Kì hieän nhaäp khaåu töø Singapore 18,2 tæ USD vaø xuaát sang thò tröôøng cuûa nöôùc naøy 16,3 tæ USD haøng naêm. ÔÛ lónh vöïc ñaàu tö, caùc doøng ñaàu tö laãn nhau cuõng taêng leân. Naêm 2002, laàn ñaàu tieân, Trung Quoác thay theá Hoa Kì trôû thaønh ñòa ñieåm ñaàu tö ôû nöôùc ngoaøi lôùn nhaát cuûa Haøn Quoác. Söï tuyø thuoäc laãn nhau giöõa caùc neàn kinh teá ngaøy moät taêng ñaõ taïo ra nhu caàu gaén keát, phoái hôïp giöõa caùc neàn kinh teá trong khu vöïc vôùi nhau. Nhö vaäy, ñöùng tröôùc nhöõng boái caûnh quoác teá vaø khu vöïc, trong doøng chaûy khoâng theå cöôõng laïi ñöôïc cuûa xu theá quoác teá hoaù neàn kinh teá, dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông (APEC) ñaõ ra ñôøi nhaèm phoái hôïp caùc chính saùch veà lónh vöïc kinh teá, thuùc ñaåy töï do hoaù thöông maïi vaø ñaàu tö, taêng cöôøng hôïp taùc kinh teá, khoa hoïc - kyõ thuaät giöõa caùc neàn kinh teá thaønh vieân, höôùng tôùi muïc tieâu cao hôn laø duy trì söï phaùt trieån kinh teá cao vaø beàn vöõng cuûa khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông khi böôùc vaøo theá kyû môùi. APEC ra ñôøi laø keát quaû taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá: söï taêng tröôûng cao lieân tuïc cuûa caùc neàn kinh teá ôû khu vöïc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông, xu theá toaøn caàu hoaù vaø khu vöïc hoaù cuõng nhö söï tuyø thuoäc laãn nhau ngaøy caøng taêng giöõa caùc neàn kinh teá. 1.1.1.2. Söï thaønh laäp APEC Nhöõng yù nghó ñaàu tieân veà vieäc thaønh laäp moät khu vöïc maäu dòch töï do ôû Thaùi Bình Döông ñaõ ñöôïc ñöa ra töø raát sôùm. Naêm 1965, hai hoïc giaû ngöôøi Nhaät laø Kojima vaø Kurimoto ñaõ ñeà nghò thaønh laäp Khu vöïc maäu dòch töï do Thaùi Bình Döông, maø thaønh vieân laø caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån, sau ñoù seõ môû cöûa cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån ôû khu vöïc tham gia. Tieáp ñoù, moät soá hoïc giaû khaùc ñaõ nhaän thöùc ñöôïc söï caàn thieát veà vieäc hôïp taùc kinh teá cuûa khu vöïc. Hoäi ñoàng Hôïp taùc kinh teá Thaùi Bình Döông (PECC) ra ñôøi vaøo naêm 1980 phaàn naøo ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu lieân keát kinh teá trong khu vöïc. Ñeán cuoái nhöõng naêm 1980, yù töôûng thaønh laäp moät dieãn ñaøn hôïp taùc coù tính chaát kyõ thuaät veà caùc vaán ñeà kinh teá trong khu vöïc ñaõ ñöôïc caùc quan chöùc chính phuû Nhaät Baûn ñöa ra. Mó luùc giôø ít quan taâm ñeán gôïi yù naøy vì nhieàu lyù do. Rieâng thuû töôùng Australia Bob Hawke ñaõ nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa vieäc lieân keát kinh teá khu vöïc ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc mình. Vì vaäy, ñaàu naêm 1989, taïi Seoul - Haøn Quoác, Thuû töôùng Bob Hawke ñaõ neâu yù töôûng veà vieäc thaønh laäp Dieãn ñaøn Tö vaán kinh teá caáp Boä tröôûng ôû chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông ñeå chính phuû caùc nöôùc thaønh vieân coù theå phoái hôïp hoaït ñoäng, nhaèm thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá vaø heä thoáng thöông maïi ña phöông. Thaùng 11/1989, caùc boä tröôûng ngoaïi giao vaø kinh teá cuûa caùc nöôùc Australia, Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Thaùi Lan, Malaysia, Philippin, Singapore, Brunei, Indonesia, New Zealand, Canada, Hoa Kì ñaõ quyeát ñònh chính thöùc thaønh laäp APEC. Sau ñoù, APEC keát naïp theâm Trung Quoác, Hoàng Coâng, Ñaøi Loan (1991), Mexico, Papua New Ghuine (1993), Chileâ (1994), Peru, Lieân bang Nga, Vieät Nam (1998). Cho ñeán nay, APEC coù taát caû 21 neàn kinh teá thaønh vieân, traûi ra treân boán luïc ñòa, vôùi "hôn 1/3 daân soá, treân 50% GDP vaø 47% thöông maïi theá giôùi" [55,tr9]. 1.1.1.3. Muïc tieâu, nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa APEC Muïc tieâu Muïc tieâu ban ñaàu cuûa APEC ñöôïc toùm goïn trong hai töø: thöông maïi vaø phaùt trieån. APEC nhaèm vaøo hai muïc ñích: thuùc ñaåy thöông maïi vaø ñaàu tö; kích thích söï phaùt trieån ôû nhöõng khu vöïc ít phaùt trieån hôn ôû chaâu AÙ thoâng qua caùc hoaït ñoäng chuyeån giao nguoàn löïc. Vì vaäy, ngay töø ñaàu, ñaõ coù nhöõng yù kieán muoán ñaët teân cho APEC laø Toå chöùc thöông maïi vaø phaùt trieån (OPTAD) [48; 20]. Tuy nhieân, veà sau, söï phaân bieät giöõa thöông maïi vaø phaùt trieån ngaøy caøng giaûm ñi. Söï phaùt trieån caøng ngaøy caøng ñöôïc coi laø keát quaû cuûa vieäc giaûm caùc haøng raøo thöông maïi vaø ñaàu tö hôn laø cuûa caùc chöông trình vieän trôï ODA truyeàn thoáng. Cho neân, APEC ñöôïc coi laø moät toå chöùc hôïp taùc kinh teá theo nguyeân taéc phuï thuoäc laãn nhau, caùc beân cuøng coù lôïi. Töø ñoù trôû ñi, APEC khoâng ngöøng hoaït ñoäng cho muïc tieâu chính laø xaây döïng moät khu vöïc maäu dòch töï do vaø ñaàu tö töï do lôùn nhaát theá giôùi. Ñaây cuõng laø muïc tieâu cuûa moïi toå chöùc khu vöïc treân theá giôùi. Xuaát phaùt töø nhöõng ñaëc tröng rieâng cuûa khu vöïc, caùc nhaø laõnh ñaïo APEC ñaõ ñeà ra nhöõng muïc tieâu cô baûn cuûa dieãn ñaøn naøy. Taïi hoäi nghò Boä tröôûng laàn thöù ba ôû Seoul – Haøn Quoác (1991), caùc muïc tieâu cô baûn cuûa APEC ñaõ ñöôïc ñeà ra: Thöù nhaát, duy trì söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån cuûa khu vöïc vì lôïi ích chung cuûa caùc daân toäc trong khu vöïc, vaø baèng caùch ñoù ñoùng goùp vaøo söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån cuûa neàn kinh teá theá giôùi. Thöù hai, phaùt huy caùc keát quaû tích cöïc ñoái vôùi khu vöïc vaø neàn kinh teá theá giôùi do söï tuyø thuoäc laãn nhau ngaøy caøng taêng veà kinh teá taïo ra, khuyeán khích caùc luoàng haøng hoaù, dòch vuï, voán vaø coâng ngheä. Thöù ba, phaùt trieån vaø taêng cöôøng heä thoáng thöông maïi ña phöông môû vì lôïi ích cuûa caùc neàn kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông vaø caùc neàn kinh teá khaùc. Cuoái cuøng, giaûm daàn nhöõng raøo caûn ñoái vôùi vieäc trao ñoåi haøng hoaù, dòch vuï vaø ñaàu tö giöõa caùc thaønh vieân phuø hôïp vôùi caùc nguyeân taéc cuûa WTO ôû nhöõng lónh vöïc thích hôïp vaø khoâng laøm toån haïi ñeán caùc neàn kinh teá khaùc. Nhö vaäy, ngay töø ñaàu, APEC ñaõ khoâng nhaán maïnh ñeán muïc tieâu taïo laäp heä thoáng öu ñaõi thueá quan, lieân minh thueá quan hay thò tröôøng chung nhö EU, maø nhaán maïnh ñeán vieäc taêng cöôøng heä thoáng thöông maïi ña phöông môû. Ñieàu naøy ñöôïc caùc nhaø nghieân cöùu giaûi thích bôûi hai lyù do. Thöù nhaát, APEC laø taäp hôïp cuûa caùc neàn kinh teá raát ña daïng veà trình ñoä phaùt trieån kinh teá, cheá ñoä chính trò – xaõ hoäi cuõng nhö ñieàu kieän lòch söû, vaên hoaù, cho neân, caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhö ASEAN, NIEs khoâng muoán thaønh laäp moät khu vöïc töï do hoaù vaø bò leä thuoäc moät caùch baát bình ñaúng vaøo caùc neàn kinh teá lôùn hôn, coù trình ñoä phaùt trieån cao hôn nhö Myõ, Nhaät Baûn, Canada… Maët khaùc, caùc neàn kinh teá thaønh vieân APEC phuï thuoäc raát lôùn vaøo moâi tröôøng kinh teá theá giôùi. Do vaäy, hoï raát muoán coù moät heä thoáng thöông maïi toaøn caàu môû vaø oån ñònh. Sang naêm 1994, taïi hoäi nghò caáp cao ôû Bogor – Indonesia, caùc nhaø laõnh ñaïo APEC ñaõ tieán moät böôùc daøi hôn höôùng ñeán muïc tieâu chính ñaõ ñeà ra. Tuyeân boá Bogor ñaõ xaùc ñònh muïc tieâu cuûa APEC laø thöïc hieän töï do hoaù thöông maïi vaø ñaàu tö taïi chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông ñoái vôùi caùc neàn kinh teá phaùt trieån vaøo naêm 2010 vaø ñoái vôùi caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån vaøo naêm 2020. Tuyeân boá Bogor ñaõ ñaët nhöõng neàn taûng ñaàu tieân cho vieäc hình thaønh moät khu vöïc töï do hoaù thöông maïi vaø ñaàu tö ôû moät khu vöïc roäng lôùn nhaát theá giôùi, coù toác ñoä taêng tröôûng kinh teá nhanh nhaát theá giôùi. Ngoaøi ra, APEC cuõng raát coi troïng ñeán vieäc ñaåy maïnh hôïp taùc kinh teá kyõ thuaät. Ñaây cuõng laø chuû tröông cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo APEC, hôïp taùc trong khu vöïc coù theå ñi xa hôn vaøo nhöõng lónh vöïc cuï theå, khoâng chæ goùi goïn ôû nhöõng nguyeân taéc cô baûn. Vieäc laøm naøy coù taùc duïng huy ñoäng moät caùch hieäu quaû caùc nguoàn löïc trong khu vöïc, vaø hôn heát, nhaèm duy trì toác ñoä taêng tröôûng cao, beàn vöõng cuûa caùc neàn kinh teá thaønh vieân. Toùm laïi, muïc tieâu cuûa APEC taäp trung vaøo 3 truï coät: taïo ra nhöõng thuaän lôïi cho tieán trình töï do hoùa thöông maïi vaø ñaàu tö; giuùp thuùc ñaåy thöông maïi thoâng qua caùc luaät leä thöông maïi, phaù boû daàn caùc raøo caûn thöông maïi; vaø hôïp taùc trong caùc vaán ñeà kinh teá vaø kyõ thuaät. Trong töøng giai ñoaïn, töøng thôøi kyø cuï theå, caùc hoaït ñoäng hôïp taùc trong APEC ñöôïc ñieàu chænh linh hoaït, meàm deûo, phuø hôïp vôùi boái caûnh vaø ñaùp öùng lôïi ích cuûa taát caû caùc neàn kinh teá thaønh vieân. Nguyeân taéc hoaït ñoäng: Nguyeân taéc cuøng coù lôïi APEC laø moät toå chöùc ñöôïc hình thaønh döïa treân tính ña daïng veà vaên hoaù, chính trò vaø cheânh leäch veà kinh teá, cho neân, nguyeân taéc ñöôïc ñaët ra haøng ñaàu laø phaûi ñaûm baûo cho taát caû caùc neàn kinh teá APEC, khoâng keå söï cheânh leäch veà trình ñoä phaùt trieån, ñeàu coù lôïi. Tuy nhieân, ôû ñaây, chuùng ta cuõng nhaän thaáy raèng, vieäc höôùng ñeán muïc tieâu chính laø xaây döïng moät khu vöïc maäu dòch töï do vaø ñaàu tö töï do… seõ ñem laïi lôïi ích cho ai? Ña soá cho raèng taát caû ñeàu coù lôïi. Daàu vaäy, cuõng coù nhieàu yù kieán ngöôïc laïi. Khoâng phaûi taát caû caùc nöôùc ñeàu ñaõ coù nhöõng ñieàu kieän saün saøng ñeå môû roäng töï do buoân baùn, hoaëc khoâng phaûi khi tham gia hoäi nhaäp kinh teá toaøn caàu, thì taát caû caùc nöôùc seõ ñöôïc höôûng lôïi ích nhö nhau. Tuy nhieân, trong xu theá chung hieän nay cuûa theá giôùi, vieäc töï do hoaù thöông maïi vaø ñaàu tö ngaøy caøng chieám öu theá. Khi ñöa ra nguyeân taéc cuøng coù lôïi, ngoaøi tính ña daïng cuûa khu vöïc, caùc nhaø laõnh ñaïo APEC cuõng nhaán maïnh vieäc caàn thieát phaûi chuù yù ñeán trình ñoä phaùt trieån, cheá ñoä chính trò – xaõ hoäi vaø yeâu caàu cuûa caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån. Ñaây laø ñieåm quan troïng trong nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa APEC nhaèm giaûi toaû moái lo ngaïi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong APEC. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån cho raèng söï khaùc bieät lôùn veà trình ñoä phaùt trieån kinh teá, khoa hoïc vaø coâng ngheä coù theå daãn ñeán söï leä thuoäc baát bình ñaúng cuûa hoï vaøo caùc neàn kinh teá tieân tieán hôn, laøm phaân cöïc Baéc – Nam ngay trong APEC. Treân thöïc teá, APEC ñaõ thöïc hieän ñöôïc nhöõng öu ñaõi ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, vôùi moät ví duï ñieån hình laø Tuyeân boá Bogor.._.h mieãn giaûm thueá cho caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc, chuû yeáu nhaèm vaøo vaät tö vaø trang thieát bò nhaäp khaåu... Nhö vaäy, Vieät Nam coù theå ruùt ra nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm veà thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ôû Thaùi Lan töø vieäc oån ñònh moâi tröôøng kinh teá vaø chính trò, taøi chính taïo taâm lyù thoaûi maùi, tin caäy vaø ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Hôn nöõa, vai troø cuûa nhaø nöôùc caøng theå hieän roõ trong vieäc ñöa ra nhöõng chính saùch hoã trôï ñeå taêng cöôøng thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo nhöõng vuøng kinh teá chöa phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc. Ngoaøi ra, Vieät Nam cuõng caàn hoïc hoûi kinh nghieäm thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuûa caùc nöôùc khaùc trong khoái ASEAN nhö Brunei, Philippines, Indonesia... Nhìn chung, caùc nöôùc ASEAN khaùc luoân chuû ñoäng tìm kieám caùc giaûi phaùp thu huùt vaø söû duïng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù hieäu quaû. Caùc nöôùc naøy thöôøng coâng boá Luaät ñaàu tö cuõng nhö thöïc hieän caùc chính saùch thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø boå sung, söûa ñoåi ñieàu luaät sao cho phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh hieän taïi. Vaø khi ñaõ ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi boû voán ñaàu tö, hoï raát coi troïng nguoàn voán naøy vaø tìm caùch ñeå söû duïng chuùng coù keát quaû toát nhaát. Hôn taát caû, caùc nöôùc ASEAN khaùc thöôøng taïo cho nhaø ñaàu tö taâm lyù tin caäy, yeân taâm khi boû voán ñaàu tö ôû nhöõng nöôùc naøy baèng nhöõng ñieàu luaät, cô sô phaùp lyù vöõng chaéc. Chính phuû cuõng mieãn nhieàu loaïi thueá ñoái vôùi nhöõng ngaønh nhaø nöôùc khuyeán khích ñaàu tö vaø phuïc vuï xuaát khaåu. Vai troø cuûa nhaø nöôùc cuõng theå hieän roõ ôû vieäc xaây döïng cô sôû haï taàng, ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa neàn kinh teá hieän ñaïi ñaët ra. 4.5.3 Heä thoáng luaät phaùp Nhö treân ñaõ neâu, nhöõng khoù khaên cuûa doanh nghieäp Vieät Nam veà maët luaät phaùp khi vaøo thò tröôøng Hoa Kì laø raát lôùn. Heä thoáng phaùp luaät cuûa Vieät Nam veà kinh teá ñaõ coù nhöng coøn chung chung, chöa coù heä thoáng caùc luaät gia tö vaán cho caùc nhaø kinh doanh xuaát khaåu, nhaát laø ñoái vôùi thò tröôøng Hoa Kì. Maët khaùc, hieåu bieát cuûa caùc nhaø saûn xuaát kinh doanh cuõng nhö caùc luaät gia Vieät Nam veà heä thoáng phaùp luaät phöùc taïp cuûa Hoa Kì coøn nhieàu haïn cheá. Vì vaäy, vieäc tìm hieåu roõ raøng heä thoáng phaùp luaät cuûa ñoái taùc ñeå coù theå thích öùng kòp thôøi seõ traùnh ñöôïc nhöõng ruûi ro vaø mang laïi hieäu quaû cao cho hoaït ñoäng kinh doanh. Theâm vaøo ñoù, trong thôøi gian ñaàu thaâm nhaäp vaøo thò tröôøng Hoa Kì, caùc doanh nghieäp Vieät Nam neân söû duïng dòch vuï moâi giôùi, tö vaán thöông maïi vaø phaùp luaät cuûa caùc coâng ty coù uy tín. Theo baùo Thanh nieân (12/9/2001) daãn laïi lôøi OÂng Buøi Kieán Thaønh, coá vaán cao caáp cuûa moät coâng ty Hoa Kì löu yù "khoâng coù moät vò giaùm ñoác naøo cuûa caùc coâng ty Hoa Kì daùm kí moät hôïp ñoàng maø khoâng coù luaät sö kieåm tra vaø pheâ duyeät tröôùc. Caùc ñoái taùc Hoa Kì khoâng khoûi ngaïc nhieân vaø aùi ngaïi khi thaáy ñaïi dieän cuûa ñoái taùc Vieät Nam saün saøng kí hôïp ñoàng do phía ñoái taùc Hoa Kì soaïn thaûo maø khoâng coù luaät sö cuûa mình kieåm tra pheâ duyeät". Cho ñeán naêm 2001, moät soá vaên baûn phaùp luaät ñaõ ñöôïc phía Vieät Nam söûa ñoåi ñeå thöïc thi hieäp ñònh. Ñoù laø: - Söûa ñoåi Luaät ñaàu tö: thaùng 5/2000 - Ban haønh Luaät doanh nghieäp: thaùng 10/200 vaø Nghò ñònh thöïc thi Luaät doanh nghieäp - Ban haønh Quyeát ñònh 53/CP/1999 xaây döïng loä trình thöïc hieän aùp duïng cheá ñoä moät giaù, phí cho caû hai ñoái töôïng trong vaø ngoaøi nöôùc. - Nghò ñònh 72/2000/NÑ-CP: ngaøy 1/2/2221 höôùng daãn thi haønh caùc Boä luaät daân söï veà quan heä daân söï coù yeáu toá nöôùc ngoaøi (lieân quan ñeán nhaõn hieäu haøng hoaù, kieåu daùng coâng nghieäp) - Ban haønh Quyeát ñònh 46/2001/QÑ-CP: ngaøy 4/4/2001 veà quaûn lyù cô cheá nhaäp khaåu 5 naêm 2001 - 2005, trong ñoù xoaù boû moät loaït caùc bieän phaùp phi thueá quan sôùm hôn loä trình cam keát trong Phuï luïc B cuûa Hieäp ñònh - Quoác hoäi thoâng qua Luaät haûi quan phuø hôïp vôùi Luaät leä vaø taäp quaùn quoác teá: 12/7/2001. [61] Ñeå coù theå giaønh ñöôïc lôïi ích nhieàu nhaát töø Hieäp ñònh thöông maïi, Vieät Nam neân tieán haønh theâm caùc caûi caùch kinh teá, ñaëc bieät ôû boán khu vöïc: tö nhaânm doanh nghieäp nhaø nöôùc, ngaân haøng vaø heä thoáng phaùp lyù. Nhöõng caûi caùch naøy voâ cuøng caàn thieát. Theo ñoù, Vieät Nam neân hoã trôï khu vöïc tö nhaân ñeå môû roäng vaø taïo theâm vieäc laøm cho löïc löôïng lao ñoäng. Caùc bieän phaùp hoã trôï quan troïng goàm ñôn giaûn hoaù thuû tuïc, chuaån bò saün nguoàn taøi chính cho doanh nghieäp tö nhaân, vaø taïo saân chôi bình ñaúng cho moïi khu vöïc kinh teá. Theâm vaøo ñoù, ñeå ñaït hieäu quaû cao nhaát trong laøm aên vôùi Hoa Kì, caùc doanh nghieäp Vieät Nam caàn tìm hieåu vaø coù nhöõng hieåu bieát saâu saéc hôn veà thò tröôøng roäng lôùn naøy. Theo phoûng vaán Ñaïi söù Raymond Burghardt vôùi caâu hoûi veà söï hieåu bieát cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam vôùi thò tröøông Hoa Kì, oâng naøy traû lôøi: "Hoa Kì laø moät thò tröôøng roäng lôùn vaø phöùc taïp neân coù theå gaây choaùng ngôïp cho caùc nhaø xuaát khaåu Vieät Nam. Hoï caàn phaûi ñöôïc trang bò ñaày ñuû thoâng tin khi laøm aên vôùi ñoái taùc Hoa Kì. Moät trôû ngaïi laø trong khi chuùng toâi laøm caùc nghieân cöùu thò tröôøng vaø giao dòch qua Internet thì caùc doanh nghieäp Vieät Nam laïi gaëp nhieàu baát lôïi trong heä thoáng thoâng tin toaøn caàu naøy do cöôùc phí cao vaø khaû naêng tieáng Anh haïn cheá (...). Toâi tin raèng tì nh hình seõ ñöôïc caûi thieän ñaùng keå trong naêm tôùi khi vieäc laøm aên vôùi caùc coâng ty Hoa Kì trôû neân quen thuoäc" [Daãn laïi 31,tr144]. Toùm laïi, Vieät Nam ñaõ kí nhieàu hieäp ñònh tröôùc ñaây, nhöng ñaây laø laàn ñaàu tieân Vieät Nam thöïc hieän moät cam keát quoác teá, hoaø mình vaøo neàn kinh teá toaøn caàu vaø töï do hoaù neàn kinh teá thoâng qua moät Hieäp ñònh thöông maïi song phöông vôùi nöôùc coù neàn kinh teá lôùn nhaát theá giôùi. Hieäp ñònh thöông maïi môû ra cho Vieät Nam nhieàu cô hoäi phaùt trieån kinh teá. Vieät Nam khoâng theå ñaùnh maát caùc cô hoäi phaùt trieån kinh teá vaø vieän trôï cuûa Hoa Kì ñeå caûi thieän ñôøi soáng kinh teá ñaát nöôùc. Vaø ñeå khuyeán khích caùc nhaø ñaàu tö trong nöôùc ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi, Vieät Nam cuõng caàn sôùm ban haønh Luaät ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi, taïo cô sôû phaùp lyù vöõng chaéc cho doanh nghieäp Vieät Nam ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi, tröôùc maét laø vaøo caùc nöôùc ASEAN, töø ñoù, coù theå xaâm nhaäp vaøo thò tröôøng caùc nöôùc treân theá giôùi. KEÁT LUAÄN Nhìn laïi quan heä kinh teá giöõa caùc nöôùc APEC vôùi Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN, chuùng toâi ruùt ra nhöõng ñieåm ñaùng chuù yù sau: 1. APEC laø moät toå chöùc hôïp taùc kinh teá khu vöïc vôùi soá löôïng thaønh vieân tham gia khaù ñoâng, ña daïng veà vaên hoaù, toân giaùo, coù söï khaùc bieät lôùn giöõa caùc neàn kinh teá thaønh vieân veà trình ñoä phaùt trieån kinh teá, chính trò... Töø khi thaønh laäp cho ñeán nay, APEC ñaõ phaàn naøo ñaùp öùng ñöôïc muïc tieâu thaønh laäp cuûa toå chöùc naøy, ñoù laø thuùc ñaåy töï do hoaù thöông maïi vaø ñaàu tö, taïo döïng moâi tröôøng kinh doanh thuaän lôïi nhaèm thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá cuûa caùc thaønh vieân, vaø hôn heát laø mang laïi cuoäc soáng aám no, haïnh phuùc cho ngöôøi daân trong khu vöïc. APEC laø thò tröôøng roäng lôùn vaø haáp daãn ñoái vôùi baát kì quoác gia naøo, vôùi Vieät Nam cuõng vaäy. Caùc neàn kinh teá thaønh vieân APEC chieám khoaûng 70% kim ngaïch buoân baùn, 75% voán ñaàu tö tröïc tieáp vaø hôn 50% vieän trôï chính thöùc ôû Vieät Nam. Hieän nay, caùc nöôùc thaønh vieân APEC laø nhöõng ñoái taùc quan troïng cuûa Vieät Nam treân con ñöôøng phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc. 2. Vôùi vieäc tham gia Hieäp hoäi caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ (ASEAN) naêm 1995 vaø sau ñoù laø nhöõng noã löïc hoaø mình vaøo doøng chaûy chung cuûa neàn kinh teá theá giôùi baèng vieäc gia nhaäp vaøo Dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông (APEC) 3 naêm sau ñoù, Vieät Nam ñaõ töøng böôùc khaúng ñònh ñöôïc vò trí cuûa mình treân tröôøng quoác teá. Vaø gaàn ñaây, laø nhöõng thoaû thuaän ña phöông vaø song phöông giöõa caùc nöôùc thaønh vieân Toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO) vôùi Vieät Nam nhaèm thuùc ñaåy tieán trình Vieät Nam gia nhaäp vaøo toå chöùc naøy. Trong töông lai gaàn, coù theå laø cuoái naêm nay, Vieät Nam seõ trôû thaønh moät trong nhöõng thaønh vieân cuûa Toå chöùc thöông maïi coù tính chaát toaøn caàu. Ñieàu naøy môû ra cho Vieät Nam nhieàu cô hoäi môùi nhöng cuõng ñaët nöôùc ta tröôùc nhöõng khoù khaên, neáu khoâng "tænh taùo" trong "saân chôi" naøy, Vieät Nam hay baát kì quoác gia naøo khaùc cuõng khoù coù theå vöôït qua. Vieät Nam gia nhaäp APEC, thöïc chaát moái quan heä giöõa APEC vôùi Vieät Nam laø quan heä giöõa moät toå chöùc kinh teá coù tính chaát khu vöïc vôùi moät nöôùc thaønh vieân, maø moái quan heä naøy ñöôïc theå hieän qua caùc moái quan heä ña phöông vaø song phöông. Vì vaäy, khi nghieân cöùu veà quan heä kinh teá giöõa APEC vaø Vieät Nam qua tröôøng hôïp khoái Baéc Mó vaø khoái ASEAN, chuùng toâi cuõng nhaán maïnh ñeán moái quan heä song phöông naøy, vaø qua ñoù, mong muoán nhìn thaáy ñöôïc toång quaùt moái quan heä kinh teá giöõa caùc nöôùc trong khoái naøy vôùi Vieät Nam. 3. Trong quan heä cuûa khoái ASEAN vôùi Vieät Nam trong APEC lôïi ích daân toäc ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu. Quan heä ASEAN - Vieät Nam trong APEC cuõng tuaân thuû nhöõng muïc tieâu, nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa toå chöùc naøy. Nhöõng chöông trình hôïp taùc kinh teá cuûa khoái ASEAN, nhaát laø AFTA, tröôùc heát höôùng ñeán vieäc thaønh laäp khu vöïc maäu dòch töï do ASEAN thoâng qua Chöông trình thueá quan öu ñaõi (CEPT). Vaø ñoù cuõng laø phuø hôïp vôùi muïc tieâu thöïc hieän thuaän lôïi hoaù, töï do hoaù thöông maïi vaø ñaàu tö trong APEC. 3.1 Keå töø khi thaønh laäp cho ñeán nay, ASEAN luoân khaúng ñònh vai troø quan troïng cuûa mình ñoái vôùi caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ. Quaù trình hoäi nhaäp cuûa Vieät Nam vaøo ASEAN dieãn ra khaù thuaän lôïi vaø ngaøy caøng chaët cheõ hôn. Söï ñoùng goùp cuûa Vieät Nam luoân töông xöùng vôùi vò trí cuûa Vieät Nam trong Hieäp hoäi. Vaø khi ñaõ trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa toå chöùc ASEAN, Vieät Nam khoâng nhöõng thöïc hieän ñuùng nhöõng cam keát maø coøn coù nhöõng hoaït ñoäng, saùng kieán thuùc ñaåy hôïp taùc khu vöïc. 3.2 Nhö treân ñaõ neâu, söï khaùc bieät veà heä tö töôûng, cheá ñoä chính trò, cho ñeán nay chöa caûn trôû ñeán söï hôïp taùc khu vöïc ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ cuõng nhö chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông. Caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ coù cuøng söï töông ñoàng veà lôïi ích, mong muoán cuøng nhau hôïp taùc trong Ñoâng Nam AÙ hoaø bình, oån ñònh vaø phaùt trieån. 3.3 Trong quan heä thöông maïi vôùi caùc nöôùc ASEAN trong APEC, Vieät Nam laø nöôùc ñi sau, laïi coù trình ñoä phaùt trieån kinh teá coøn thaáp so vôùi caùc nöôùc ASEAN khaùc, neân nhìn chung, phaàn thaâm huït trong caùn caân xuaát nhaäp khaåu vaãn coøn nghieâng veà phía Vieät Nam. Trong lónh vöïc ñaàu tö, caùc nöôùc ASEAN cuõng coù ñaàu tö vaøo Vieät Nam, nhieàu nhaát laø Singapore. Tuy nhieân, phaàn lôùn caùc döï aùn ñaàu tö cuûa caùc nöôùc ASEAN vaøo Vieät Nam söû duïng coâng ngheä thaáp, nguoàn lao ñoäng doài daøo cuûa Vieät Nam, vaø caùc nhaø ñaàu tö ASEAN coøn chöa maïnh daïn ñaàu tö heát khaû naêng vaøo Vieät Nam. Veà phía mình, Vieät Nam laø moät trong caùc nöôùc ASEAN khoâng ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi, vì vaäy, vieäc sôùm ban haønh luaät ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi seõ taïo cô hoäi cho caùc nhaø ñaàu tö trong nöôùc ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi, tröôùc heát laø ôû caùc nöôùc laùng gieàng, söû duïng coù hieäu quaû nguoàn voán vaøo vieäc phaùt trieån ñaát nöôùc. 3.4 Trong xu theá chung hieän nay, hôïp taùc giöõa caùc nöôùc ASEAN vaø Vieät Nam trong APEC höùa heïn nhieàu thaønh coâng toát ñeïp. Quan heä hôïp taùc ôû lónh vöïc kinh teá, nhaát laø thöông maïi vaø ñaàu tö seõ goùp phaàn thuùc ñaåy caùc moái quan heä treân caùc lónh vöïc khaùc nhö vaên hoaù, giaùo duïc, y teá... Tuy nhieân, söï hình thaønh cuûa khoái lieân keát kinh teá nhö EU, NAFTA, caùc khoái lieân keát kinh teá Ñoâng AÙ, Nhaät Baûn, Trung Quoác ñang gaây söùc eùp raát lôùn ñoái vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc. Vaán ñeà naøy ñoøi hoûi caùc nöùôcASEAN phaûi ñaåy nhanh töï do hoaù kinh teá vaø hoäi nhaäp khu vöïc, tröôùc heát laø phaûi tham gia moät caùch tích cöïc trong coäng ñoàng kinh teá Thaùi Bình Döông ñeå coù theå duy trì nhöõng lôïi theá saün coù cuûa mình trong caïnh tranh quoác teá vaø khu vöïc hieän nay. 4. Quan heä kinh teá giöõa khoái Baéc Mó vaø Vieät Nam trong APEC, noåi leân maáy vaán ñeà sau: 4.1 Hoa Kì vaø Vieät Nam töøng laø keû thuø cuûa nhau trong cuoäc ñaáu tranh giöõ gìn neàn ñoäc laäp nöôùc nhaø. Nhöng döôùi taùc ñoäng nhöõng nhaân toá khaùch quan vaø chuû quan, moái quan heä Hoa Kì - Vieät Nam ñaõ daàn ñöôïc caûi thieän, bieåu hieän roõ nhaát laø vieäc chính quyeàn cuûa Toång thoáng Hoa Kì Bill Clinton ñaõ tuyeân boá bình thöôøng hoaù quan heä vôùi Vieät Nam (ngaøy 11/7/1995). Sau ñoù, quan heä giöõa hai nöôùc tieáp tuïc ñöôïc caûi thieän, höôùng tôùi bình thöôøng hoaù quan heä kinh teá giöõa hai beân. Tuy vaäy, trong quan heä giöõa hai nöôùc vaãn coøn nhieàu baát ñoàng, chaúng haïn nhö phía Hoa Kì ñoøi hoûi gaén caùc chöông trình phaùt trieån thöông maïi vôùi vieäc thöïc hieän caùc vaán ñeà "nhaân quyeàn", "quyeàn lao ñoäng", "töï do toân giaùo"... theo quan nieäm cuûa hoï. 4.2 Hieäp ñònh thöông maïi song phöông Hoa Kì - Vieät Nam ñöôïc baét ñaàu ñaøm phaùn töø naêm 1996 ñeán naêm 1999, qua nhöõng cuoäc ñaøm phaùn ñaày khoù khaên vaø phöùc taïp. Ngaøy 13/7/2000, hieäp ñònh thöông maïi song phöông Hoa Kì - Vieät Nam ñöôïc kí keát ñaõ môû ra moät chöông môùi trong quan heä giöõa hai nöôùc töøng ñoái ñaàu nhau haøng chuïc naêm trong quaù khöù. Thaùng 10/2001, Hieäp ñònh thöông maïi song phöông Hoa Kì - Vieät Nam ñöôïc Quoác hoäi hai nöôùc thoâng qua. Söï kieän naøy keát thuùc tieán trình tieán ñeán bình thöôøng hoaù quan heä giöõa hai nöôùc, môû ra thôøi kì môùi trong quan heä höõu nghò, hôïp taùc, bình ñaúng, laâu daøi, toân troïng laãn nhau giöõa hai beân. Hieäp ñònh thöông maïi song phöông döïa treân caùc nguyeân taéc cuøng coù lôïi, toân troïng ñoäc laäp chuû quyeàn laãn nhau, theo caùc quy taéc vaø tieâu chuaån cuûa WTO. Vôùi Hieäp ñònh naøy, Hoa Kì vaø Vieät Nam ñaõ phaàn naøo thöïc hieän caùc muïc tieâu maø APEC ñaõ ñöa ra laø thöïc hieän töï do hoaù, thuaän lôïi hoaù thöông maïi vaø ñaàu tö, thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc chaâu AÙ -Thaùi Bình Döông. Vôùi Vieät Nam, Hieäp ñònh thöông maïi song phöông Hoa Kì - Vieät Nam coøn coù yù nghóa quan troïng trong vieäc thuùc ñaåy Vieät Nam nhanh choùng keát thuùc caùc cuoäc ñaùm phaùn song phöông vôùi caùc nöôùc thaønh vieân WTO ñeå nhanh choùng gia nhaäp toå chöùc naøy trong thôøi gian gaàn ñaây. 4.3 Töø sau khi Hieäp ñònh thöông maïi song phöông Hoa Kì - Vieät Nam ñöôïc kí keát vaø coù hieäu löïc, quan heä hôïp taùc kinh teá giöõa hai nöôùc coù nhöõng böôùc phaùt trieån maïnh meõ. Tuy nhieân, trong quan heä thöông maïi vôùi Hoa Kì, Vieät Nam luoân bò nhaäp sieâu ôû möùc ñoä khaù lôùn. Trong lónh vöïc ñaàu tö, caùc nhaø ñaàu tö Hoa Kì chæ taäp trung vaøo caùc ngaønh coâng nghieäp, vaên hoaù, y teá, giaùo duïc... Caùc ngaønh maø Hoa Kì coù öu theá veà voán vaø coâng ngheä cao nhö xaây döïng, giao thoâng vaän taûi, böu chính vieãn thoâng... chöa ñöôïc ñaàu tö nhieàu vaøo Vieät Nam. Vieät Nam cuõng ñöùng tröôùc nguy cô du nhaäp caùc maùy moùc, coâng ngheä khoâng coøn hieän ñaïi cuûa Hoa Kì, coù nhöõng taùc ñoäng khoâng toát ñeán quaù trình coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. 4.4 Trong thôøi gian tôùi, quan heä hôïp taùc giöõa hai beân môû ra nhieàu trieån voïng toát ñeïp. Thaùng 7/2006, Hoa Kì vaø Vieät Nam ñaõ keát thuùc thoaû thuaän ñaøm phaùn song phöông veà vieäc Vieät Nam gia nhaäp toå chöùc Thöông maïi theá giôùi. Quoác hoäi Hoa Kì cuõng ñang xem xeùt vieäc aùp duïng quy cheá thöông maïi bình thöôøng vónh vieãn (PNTR) ñoái vôùi Vieät Nam. Ñaây laø moät thaønh coâng coù yù nghóa ñoái vôùi Vieät Nam trong quan heä vôùi Hoa Kì. Tuy nhieân, cuõng phaûi nhìn nhaän, quan heä Hoa Kì - Vieät Nam ñöôïc caûi thieän khoâng chæ coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi Vieät Nam maø coøn coù yù nghóa ñoái vôùi Hoa Kì cuõng nhö nhöõng nöôùc ôû khu vöïc chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông vaø taát caû caùc nöôùc treân theá giôùi. 5. Quan heä hôïp taùc giöõa caùc nöôùc APEC vôùi Vieät Nam trong thôøi gian qua chính laø quan heä giöõa caùc nöôùc thaønh vieân cuûa toå chöùc naøy vôùi Vieät Nam cuõng nhö quan heä cuûa chính toå chöùc naøy vôùi Vieät Nam vôùi tö caùch laø moät toå chöùc hôïp taùc kinh teá ôû khu vöïc chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông. Töông lai cuûa moái quan heä hôïp taùc naøy khoâng theå taùch rôøi vôùi nhöõng xu höôùng phaùt trieån cuûa theá giôùi ñöông ñaïi, maø coøn bò leä thuoäc chaët cheõ vaøo chính nhöõng xu höôùng phaùt trieån ñoù. Thöù nhaát, cuoäc caùch maïng khoa hoïc vaø coâng ngheä hieän ñaïi phaùt trieån maïnh meõ trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ coù taùc ñoäng saâu saéc ñeán ñôøi soáng kinh teá toaøn caàu. Nhieàu döï baùo cho raèng " trong 10 - 15 naêm tôùi seõ dieãn ra haøng loaït caùc ñoät phaù trong caùc ngaønh coâng ngheä muõi nhoïn" [8;173-174], nhö coâng ngheä thoâng tin, coâng ngheä sinh hoïc, coâng nghieäp naêng löôïng... Vaø taùc ñoäng coù tính toång hôïp, tieâu bieåu nhaát cuûa cuoäc caùch maïng naøy laø söï chuyeån sang neàn kinh teá tri thöùc ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Xu theá tri thöùc hoaù neàn kinh teá seõ môû ra cô hoäi phaùt trieån cuõng nhö caùc thaùch thöùc cho caùc nöôùc noùi chung vaø caùc nöôùc ñang phaùt trieån noùi rieâng, trong ñoù coù Vieät Nam. Thöù hai, quaù trình khu vöïc hoaù, toaøn caàu hoaù ngaøy caøng dieãn ra maïnh meõ ñaõ ñaët theá giôùi tröôùc nhöõng thaùch thöùc to lôùn, nhöng cuõng môû ra nhieàu cô hoäi cho caùc nöùôc, nhaát laø caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Thöù ba, toác ñoä taêng tröôûng kinh teá cuûa caùc nöôùc laø nhaân toá quan troïng cuûa hôïp cuøng caùc nhaân toá treân aûnh höûông ñeán quan heä giöõa caùc nöùôc treân theá giôùi. Theo döï baùo cuûa nhieàu toå chöùc quoác teá nhö quyõ tieàn teä quoác teá (IMF) phoái hôïp cuøng caùc toå chöùc khaùc, "trong thaäp kæ tôùi, 2001 - 2010, neàn kinh teá theá giôùi seõ daàn ñöôïc phuïc hoài vaø ñieàu ñoù seõ taïo ñieàu kieän cho neàn kinh teá theá giôùi phaùt trieån caân baèng hôn trong giai ñoaïn sau 2010". [8;185] Thöù tö, tình hình chính trò theá giôùi cuõng aûnh höôûng saâu saéc ñeán caùc nöôùc. Sau Chieán tranh laïnh, xu theá hôïp taùc ñoái thoaïi, hoaø bình ngaøy caøng chieám öu theá. Tuy nhieân, trong thôøi gian tôùi, caùc cuoäc xung ñoät saéc toäc, toân giaùo... seõ tieáp tuïc dieãn ra. Ñaëc bieät, sau söï kieän ngaøy 11/9/2001, vaán ñeà khuûng boá ñöôïc haàu heát caùc quoác gia treân theá giôùi quan taâm vaø vaãn ñang laø söï kieän noùng boûng tröôùc tình hình theá giôùi ñang coù nhöõng bieán ñoäng. Theá giôùi hoaø bình vaø oån ñònh laø cô hoäi vaøng cho oån ñònh vaø hoaø bình ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ, cuõng nhö chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông vaø toaøn theá giôùi. Toaøn caàu hoaù vaø khu vöïc hoaù phaùt trieån nhanh seõ thuùc ñaåy söï hoäi nhaäp cuûa Vieät Nam vaø ASEAN, APEC vaø töông lai laø WTO. Vieät Nam coù tieán kòp vôùi caùc nöôùc phaùt trieån treân theá giôùi hay khoâng tröôùc heát phuï thuoäc vaøo nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo cao nhaát cuûa nhaø nöôùc. Neáu nöôùc ta coù nhöõng chính saùch phuø hôïp vôùi caùc xu höôùng phaùt trieån cuûa theá giôùi thì Vieät Nam seõ trôû thaønh moät trong caùc quoác gia phaùt trieån ôû chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông - moät khu vöïc thònh vöôïng cuûa theá giôùi. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Buøi Theá Cöôøng (chuû bieân) (2002), Phuùc lôïi xaõ hoäi chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông, phuùc lôïi doanh nghieäp, NXB KHXH Haø Noäi. 2. Phaïm Ñoã Chí, Traàn Nam Bình, Vuõ Quang Vieät (chuû bieân) (2002), Nhöõng vaán ñeà kinh teá Vieät Nam, thöû thaùch cuûa hoäi nhaäp, Thôøi baùo kinh teá Saøi Goøn, NXb Tp. Hoà Chí Minh, Trung taâm kinh teá chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông. 3. PGS TS Ñoã Loäc Dieäp (2002), Chuû nghóa tö baûn ngaøy nay, nhöõng neùt môùi töø thöïc tieãn Mó, Taây AÂu, Nhaät Baûn, NXB Khoa hoïc - Xaõ hoäi, Haø Noäi. 4. PGS TS Ñoã Loäc Dieäp, TS Ñaøo Duy Quaùt, PGS TS Leâ Vaên Sang, (2003), Chuû nghóa tö baûn ñaàu theá kyû XXI, NXB Khoa hoïc Xaõ hoäi, Haø Noäi. 5. Leâ Ñaêng Doanh, Nguyeãn Minh Tuù chuû bieân (1999), Khung chính saùch xaõ hoäi trong quaù trình chuyeån ñoåi sang kinh teá thò tröôøng (Kinh nghieäm quoác teá vaø thöïc tieãn cuûa Vieät Nam, NXB Thoáng keâ. 6. Nguyeãn Ngoïc Dung (2002), Söï hình thaønh chuû nghóa khu vöïc cuûa ASEAN, NXB Ñaïi hoïc quoác gia TP.HCM. 7. Ñoã Ñöùc Ñònh (2000), Quan heä kinh teá Vieät Nam - Hoa Kì, NXB Theá giôùi, Haø Noäi. 8. Nguyeãn Thanh Ñöùc chuû bieân (2005), Quan heä thöông maïi vaø ñaàu tö Vieät Nam - Coäng hoaø lieân bang Ñöùc, NXB Khoa hoïc Xaõ hoäi. 9. Ñaëng Hoaøng Giang (1997), Vieät Nam höôùng tôùi naêm 2020 - Moâ hình vaø nhöõng kòch baûn, NXB Khoa hoïc - Kó thuaät. 10. Trònh Thò Haø (2005), Ñaàu tö cuûa caùc nöôùc ASEAN vaøo Vieät Nam (1995- 2000), Chuyeân ñeà nghieân cöùu caáp Tieán só. 11. Döông Phuù Hieäp (chuû bieân) (1996), Con ñöøông phaùt trieån cuûa moät soá nöôùc chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông, NXB Chính trò quoác gia Haø Noäi. 12. Hoaøng Lan Hoa (2004), ASEM 5 - Cô hoäi vaø thaùch thöùc trong tieán trình hoäi nhaäp AÙ - Aâu, NXB Lyù luaän chính trò. 13. Leâ Phuïng Hoaøng- Traàn Phi Phöôïng (1998), Lòch söû Ñoâng Nam AÙ caän hieän ñaïi (Taøi lieäu löu haønh noäi boä), Tröôøng Ñaïi hoïc sö phaïm Tp.HCM. 14. Nguyeãn Vuõ Hoaøng (2003), Caùc lieân keát kinh teá thöông maïi quoác teá, NXB Thanh nieân. 15. PGS Nguyeãn Vaên Hoàng chuû bieân (2003), Trung Quoác caûi caùch môû cöûa - Nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm, NXB Theá giôùi. 16. Traàn Quoác Huøng (2004), Trung Quoác vaø ASEAN trong hoäi nhaäp, Thöû thaùch môùi, cô hoäi môùi, NXB Treû Tp. Hoà Chí Minh, Thôøi baùo kinh teá Saøi Goøn, Trung taâm kinh teá chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông. 17. Nguyeãn Vaên Lòch (1996), ASEAN - Quaù trình phaùt trieån vaø hoaït ñoäng, Tuû saùch Ñaïi hoïc Toång hôïp. 18. Löu Vaên Lôïi (1998), Naêm möôi naêm ngoaïi giao Vieät Nam (1945 -1995) taäp 2, NXB Coâng an nhaân daân, Haø Noäi. 19. Nguyeãn Quoác Loäc chuû bieân (1997), Ñoâng Nam AÙ ngaøy nay, NXB Muõi Caø Mau. 20. Nguyeãn Thò Luyeán (1997), Kinh nghieäm phaùt trieån kinh teá thò tröôøng ôû caùc nöôùc ASEAN vaø khaû naêng vaän duïng vaøo Vieät Nam, NXB CTQG. 21. Mahathir Mohamadn (2004), Döông Thuûy, Huyønh Hoa, Xuaân Nguyeãn (dòch), Toaøn caàu hoaù vaø nhöõng hieän thöïc môùi, NXB Treû Tp. Hoà Chí Minh, Thôøi baùo kinh teá Saøi Goøn, Trung taâm kinh teá chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông. 22. Traàn Thò Mai (2005), “Hoäi nhaäp kinh teá Vieät Nam - ASEAN trong 10 naêm qua”, Kyû yeáu hoäi thaûo khoa hoïc: Coäng ñoàng ASEAN: töø yù töôûng ñeán hieän thöïc, NXB Thoáng keâ. 23. Nguyeãn Thu My (2005), “Coäng ñoàng an ninh ASEAN töø yù töôûng ñeán hieän thöïc”, Kyû yeáu hoäi thaûo khoa hoïc: Coäng ñoàng ASEAN: töø yù töôûng ñeán hieän thöïc, NXB Thoáng keâ. 24. Luïc Kieán Nhaân (1999), APEC vôùi Trung Quoác vaø caùc thaønh vieân chuû yeáu khaùc, NXb Chính trò quoác gia Haø Noäi. 25. Nguyeãn Baù Ngoïc (2005), WTO, Thuaän lôïi vaø thaùch thöïc cho caùc doanh nghieäp Vieät Nam, NXB Lao ñoäng - Xaõ hoäi. 26. Vuõ Döông Ninh (chuû bieân) (2004), Vieät Nam - ASEAN, quan heä ña phöông vaø song phöông, NXB Chính trò quoác gia. 27. Nguyeãn Xuaân Oaùnh (2001), Ñoåi môùi vaøi neùt lôùn cuûa moät chính saùch kinh teá Vieät Nam, NXB Tp. Hoà Chí Minh. 28. Nguyeãn Hoàng Quang (2005), “Böôùc tieán môùi trong quan heä Vieät Nam - Thaùi Lan töø sau khi Vieät Nam gia nhaäp ASEAN”, Kyû yeáu hoäi thaûo khoa hoïc: Coäng ñoàng ASEAN: töø yù töôûng ñeán hieän thöïc, NXB Thoáng keâ. 29. Nguyeãn Traàn Queá (chuû bieân) (2004), Chuyeån dòch cô caáu kinh teá Vieät Nam trong nhöõng naêm ñaàu theá kæ XXI, NXB Khoa hoïc Xaõ hoäi, Haø Noäi. 30. Nguyeãn Thieát Sôn (chuû bieân) (2003), Mó ñieàu chænh chính saùch kinh teá, NXB Khoa hoïc Xaõ hoäi, Haø Noäi. 31. Nguyeãn Thieát Sôn (2004), Vieät Nam - Hoa Kì, quan heä thöông maïi vaø ñaàu tö, NXB Khoa hoïc Xaõ hoäi, Haø Noäi. 32. Phaïm Ñan Thaønh, “Höôùng ñi naøo cho APEC?”, Ngöôøi lao ñoäng, 28/11/2004 33. Phaïm Ñöùc Thaønh (chuû bieân) (1996), Vieät Nam - ASEAN, NXB KHXH, Haø Noäi. 34. Nguyeãn Xuaân Thaéng (chuû bieân) (2004), Söï ñieàu chænh chieán löôïc hôïp taùc khu vöïc chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông trong boái caûnh quoác teá môi, NXB Khoa hoïc Xaõ hoäi, Haø Noäi. 35. Nguyeãn Xuaân Thaéng (1996), Vieät Nam vaø caùc nöôùc chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông, caùc quan heä kinh teá hieän nay vaø trieån voïng, Vieän Kinh teá theá giôùi, Trung taâm kinh teá chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông, NXB Khoa hoïc xaõ hoäi. 36. Voõ Thanh Thu (chuû bieân) (1998), Quan heä thöông maïi - ñaàu tö giöõa Vieät Nam vaø caùc nöôùc thaønh vieân ASEAN, NXB Taøi chính. 37. Leâ Khöông Thuøy (2003), Chính saùch cuûa Hoa Kì ñoái vôùi ASEAN trong vaø sau chieán tranh laïnh, NXB Khoa hoïc Xaõ hoäi, Haø Noäi. 38. Leâ Vaên Toaøn, Traàn Hoaøng Kim (1992), Kinh teá ASEAN vaø khaû naêng hoaø nhaäp cuûa Vieät Nam, NXB Thoáng keâ. 39. Traàn Vaên Tuøng (chuû bieân) (2003), Chaát löôïng taêng tröôûng nhìn töø Ñoâng AÙ, NXB Theá giôùi. 40. GS. TS Nguyeãn Thanh Tuyeàn, PGS. TS Ñaøo Duy Huaân, TS Löông Minh Cöø (2003), Höôùng ñeán neàn kinh teá tri thöùc ôû Vieät Nam, NXB Thoáng keâ. 41. Hoaøng Vaên Vieät (2005), “Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi cuûa caùc nöôùc ASEAN vaøo Vieät Nam”, Kyû yeáu Hoäi thaûo khoa hoïc: Coäng ñoàng ASEAN: töø yù töôûng ñeán hieän thöïc, NXB Thoáng keâ. 42. Boä Ngoaïi giao, Hoïc vieän quan heä quoác teá (2001), Quan heä kinh teá cuûa Mó vaø Nhaät Baûn vôùi Vieät Nam töø 1995 ñeán nay, (Saùch tham khaûo), NXB Chính trò quoác gia Haø Noäi. 43. Boä moân Lòch söû theá giôùi-Khoa Lòch söû tröôøng ÑH Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên TP.HCM (2001), Quan heä Vieät Nam-ASEAN vaø nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm, Ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc caáp Boä, Leâ Vaên Quang chuû nhieäm ñeà taøi. 44. Cô quan hôïp taùc quoác teá Nhaät Baûn, Ñaïi hoïc kinh teá Quoác daân (2004) Chính saùch coâng nghieäp vaø thöông maïi cuûa Vieät Nam trong boái caûnh hoäi nhaäp, NXB Thanh Hoaù. 45. Hieäp ñònh giöõa Coäng hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam vaø Hôïp chuûng quoác Hoa Kì veà quan heä thöông maïi (2001), NXB Thoáng keâ. 46. Hoïc vieän quan heä quoác teá (2003), Quan heä cuûa Mó vôùi caùc nöôùc lôùn ôû khu vöïc chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông, NXB Chính trò Quoác gia, Haø Noäi. 47. Nhieàu taùc giaû (2005), Kyû yeáu hoäi thaûo khoa hoïc: Coäng ñoàng ASEAN: töø yù töôûng ñeán hieän thöïc, NXB Thoáng keâ. 48. Nhieàu taùc giaû (1998), Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông tìm kieám moät hình thöùc hôïp taùc môùi cho theá kæ XXI, Trung taâm KHXH&NV quoác gia, Vieän thoâng tin KHXH Haø Noäi. 49. Phoøng thöông maïi vaø coâng nghieäp ASEAN, Ban ASEAN (1997), Vieät Nam hoäi nhaäp ASEAN, hôïp taùc vaø phaùt trieån, NXB Haø Noäi. 50. Trung taâm Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên quoác gia (1997), ASEAN, hoâm nay vaø ngaøy mai (2 taäp), Kyû yeáu hoäi thaûo quoác teá 17-18/9/1997. 51. Vaên kieän Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù VII (1996), NXB Chính trò Quoác gia, Haø Noäi. 52. Vaên Kieän Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX (2001), NXB Chính trò Quoác gia, Haø Noäi. 53. Vieän nghieân cöùu Ñoâng Nam AÙ -Singapore (1997), APEC - Nhöõng thaùch thöùc vaø cô hoäi, NXB Chính trò quoác gia Haø Noäi 54. Vieän Khoa hoïc xaõ hoäi Vieät Nam, Vieän chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông (1992), Quan heä Vieät Nam - ASEAN, Haø Noäi. 55. Vuï Hôïp taùc Kinh teá ña phöông (Boä Ngoaïi giao), Vuï chính saùch thöông maïi ña bieân (Boä Thöông maïi) (2003), Dieãn ñaøn hôïp taùc Kinh teá Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông, NXB Chính trò Quoác gia, Haø Noäi. 56. 198 quoác gia vaø laõnh thoå treân theá giôùi, NXB theá giôùi (2002). 57. Baùo Coâng an nhaân daân, ngaøy 30/6/2003. 58. Baùo Dieãn ñaøn doanh nghieäp, ngaøy 4/7/2003 59. Baùo Dieãn ñaøn doanh nghieäp, ngaøy 10/6/2005 60. Baùo Haø Noäi môùi, ngaøy 27/9/2003 61. Baùo Nhaân daân, ngaøy 13/11/ 2001 62. Baùo Nhaân daân, ngaøy 18/10/2002 63. Baùo Nhaân daân, caùc soá thaùng 11/2004 64. Baùo Phuï nöõ Vieät Nam, ngaøy 8/7/2005 65. Baùo Thanh nieân, ngaøy 12/9/2001 66. Baùo Thanh nieân, ngaøy 24/3/2006 67. Baùo Tuoåi treû, ngaøy 1/7/2005 68. Baùo Tuoåi treû, caùc soá thaùng 7, thaùng 8/2006 69. Baùo Kinh teá vaø ñaàu tö, ngaøy 23/5/2005 70. Taïp chí Kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông, ngaøy 14-20/10/2005 71. Taïp chí Nghieân cöùu Chaâu AÂu, soá 5 (53)/2003 72. Thoâng taán xaõ Vieät Nam, Thoâng tin tö lieäu, soá 49 (171), ngaøy 8/12/2001 73. Thoâng taán xaõ Vieät Nam, Thoâng tin tö lieäu, soá 50 (172), ngaøy 15/12/2002 74. Thoâng taán xaõ Vieät Nam, Taøi lieäu tham khaûo ñaëc bieät , soá 3 naêm 2002. 75. Thoâng taán xaõ Vieät Nam, Thoâng tin tö lieäu, soá 85 (259), ngaøy 23/10/2002 76. Thoâng taán xaõ Vieät Nam, Thoâng tin tö lieäu, soá 349, ngaøy 3/9/2003 77. Website: 78. Website: 79. Website : http:// www.abaconline.org 80. Website: 81. Website: PHUÏ LUÏC ._.