Quan điểm toàn diện với việc xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta hiện nay

MôC LôC A. ®Æt vÊn ®Ò B. néi dung 1. Sự cần thiết xây dựng, phát triển kinh tế thị trường ở nước ta 1.1. Kinh tế thị trường và kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa 1.1.1. Kinh tế thị trường. 1.1.2. Kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa 1.2. Vai trò của kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa của nước ta hiện nay 1.2.1 Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét sù ph¸t triÓn ®óng ®¾n. 1.2.2 Kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng nh÷ng tån t¹i kh¸ch quan mµ cßn cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi. * C¬ së kh¸ch quan cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam * T¸c dông cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®èi víi c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi. 2. Thực trạng quá trình xây dựng kinh tế thị trường ở Việt Nam 2.1 Quan điểm của Đảng về xây dựng và phát triển kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa 2.2 Những thành tự và hạn chế của nước ta hiện nay. 2.2.1 Thành tựu 2.2.2 Hạn chế 3. Nh÷ng gi¶i ph¸p 3.1 Thực hiện nhất quán chính sách kinh tế nhiều thành phần 3.2 Phát triển đồng bộ các loại thị trường 3.3. Tiếp tục đẩy mạnh sắp xếp, đổi mới nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh của các doanh nghiệp nhà nước, tạo động lực phát triển cho các loại hình tập thể 3.4. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quy hoạch, kế hoạch C. KÕT LUËN D. T£N DANH MôC TµI LIÖU THAM KH¶O §ÆT VÊN §Ò Nền kinh tế Việt Nam vào những năm 80 của thế kỷ XX là một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, mang tính chất tự cung, tự cấp, vận hành theo cơ chế quản lí‎ tập trung quan liêu, bao cấp, đã bộc lộ nhiều nhược điểm cơ bản cho sự phát triển. Đòi hỏi chúng ta phải đi đến quyết định đổi mới nhanh chóng nền kinh tế của đất nước và cơ chế quản lí đối với nó. Đại hội VI của Đảng (12-1986) đã đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước, trong đó đưa nền kinh tế Việt Nam chuyển sang hoạt động theo cơ chế thị trường với sự quản lí‎ của nhà nước. Sự nghiệp đổi mới kinh tế đòi hỏi phải nhanh chóng tiếp cận với những lí luận và thực tiễn quản lí kinh tế của nhiều nước trên thế giới. Trước hết là đổi mới về tư duy kinh tế, chuyển từ cơ chế kinh tế kế hoạch hóa tập trung, bao cấp sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, thực tiển quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. Kinh tế thị trường là một kiểu tổ chức kinh tế phản ảnh trình độ phát triển của văn minh nhân loại. Cho đến nay nhân loại chỉ biết đến nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa như là nền kinh tế phát triển ở trình độ cao. Nhân loại chưa biết đến nên kinh tế thị trường định hướng xã hôi chủ nghĩa, bởi vì ở nơi mà chủ nghĩa xã hội hiện thực đã ra đời thì lại không phát triển thị trường xã hội chủ nghĩa, còn ở nơi phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thì chủ nghĩa xã hội chưa phát triển hoàn chỉnh. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình kinh tế trong thời kì quá đố lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Đây là một điểm đột phá lí luận, một mô hình thực tiển đang trong quá trình thử nghiệm, là sự phủ định con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội tập trung, quan liêu, bao cấp. Đương nhiên đó không phải là nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa tuy rằng nó có thể học hỏi nhiều điều từ nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa hiện đại. Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có bản chất khác với nên kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa. Bản chất đó được quy định bởi các quan hệ kinh tế trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa của Việt Nam. Như vậy, việc nhận thức nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một điều rất cần thiết, với những kiến thửc triết học đã có trong thời gian qua em đã chọn đề tài “Quan điểm toàn diện với việc xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay”. Do hạn chế về kiến thức nên không thể tránh được những sai sót trong quá trình làm bài, em rất mong được thầy chỉ bảo để bài viết thêm phần sâu sắc, và em có cái nhìn toàn diện hơn về nền kinh tế thị trường đang vận hành ở Việt Nam hiện nay, em xin chân thành cảm ơn! 1.1 Kinh tế thị trường và kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. 1.1.1 Kinh tế thị trường Trong lịch sử phát triển của xã hội loại người đã chứng kiến các kiểu tổ chức kinh tế xã hội như kinh tế tự nhiên tự cấp, tự túc, kinh tế hàng hoá và kinh tế thị trường. Trong các hình thức kinh tế trên thì kinh tế thị trường là hình thức phát triển cao nhẩt. Kinh tế thị trường là hình thức phát triển cao hơn của kinh tế hàng hoá. Trong đó từ sản xuất đến tiêu dùng đều thông qua thị trường. Trong kinh tế thị trường thì các quan hệ kinh tế đều được tiền tệ hoá. Nền kinh tế thị trường lấy khu vực kinh tế tư nhân làm kinh tế chủ đạo. Những quyết định kinh tế đuợc thực hiện một cách phi tập trung bởi các cá nhân người tiêu dùng và các công ty nhà sản xuất. Việc định giá hàng hóa và phân bố các nguồn lực của nền kinh tế được cơ bản tiến hành theo quy luật cung cầu. Kinh tế hàng hoá vận hành theo cơ chế thị trường gọi là kinh tế thị trường. Cơ chế thị trường là việc nhà sản xuất với hành vi tối đa hoá lợi nhuận sẻ căn cứ vào giá cả thị trường để quyết định ba vấn đề sản xuất cái gì, sản xuất như thế nào, và sản xuất cho ai. Cơ chế thị trường là cách thức tự động phân bố tối ưu nguồn lực kinh tế. Đó là vì khi mổi nhà sản xuất đều căn cứ vào giá cả thị trường để quyết định sản xuất, thì sẻ không sản xuất thừa củng như sản xuất thiếu. Phúc lợi kinh tế được đảm bảo do không có tổn thất xã hội. Kinh tế thị trường và kinh tế hàng hoá có cùng nguồn gốc nhưng khác nhau về trình độ. Ưu điểm của kinh tế thị trường là bốn vấn đề: sản xuất cái gì, sản xuất cho ai, ai sản xuất, và sản xuất như thế nào được giải quyết rất hiệu quả. Trong nền kinh tế thị trường, nếu lượng cầu hàng hoá cao hơn lưọng cung, thì giá cả hàng hoá sẻ tăng lên, mức lợi nhuận theo đó mà tăng khuyến khích người sản xuất tăng lượng cung. Người sản xuất nào có cơ chế sản xuất hiệu quả hơn, thì củng có tỉ suất lợi nhuận cao hơn cho phép tăng quy mô sản xuất và do đó các nguồn lực sản xuất sẻ chảy về người sản xuất hiệu quả hơn. Những người có cơ chế sản xuất kém hiệu quả hơn theo đó mà bị đào thải ra khỏi thị trường. Tuy nhiên kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa không phải là vạn năng, bên cạnh mặt tích cực nó còn có mặt trái, có khuyết tật từ trong bản chất của nó do chế độ sở hửu tư nhân tư bản chủ nghĩa chi phối. Cùng với sự phát triển của lực lượng sản xuất, càng ngày mâu thuẩn của chủ nghĩa tư bản càng bộc lố sâu sắc, không giải quyết được các vấn đề của xã hội, làm tăng thêm tính bất công và bất ổn của xã hội, đào sâu thêm hố ngăn cách giữa người giàu và người nghèo. Hơn nữa trong điều kiện toàn cầu hoá hiên nay, nó càng ràng buộc các nước kém phát triển trong quỷ đạo bị lệ thuộc và bị bóc lột theo quan hệ “ trung tâm- ngoại vi”. Có thể nói nên kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa ngày nay là sự thống trị của một số ít nước lớn hay mốt số tập đoàn xuyên quốc gia đối với đa số các nước nghèo. Làm cho mâu thuẩn của các nước giàu và nghèo ngày càng tăng cao. Cơ chế phân bố nguồn lực trong nền kinh tế thị trường có thể dẫn tới bất bình đẳng. Đó là chưa kể vấn đề việc phân bố nguồn lực không hoàn toàn hiệu quả. Do một số nguyên nhân, giá cả có thể không linh hoạt trong các khoảng thời gian ngắn hạn khiến cho việc điều chỉnh cung cầu không suôn sẻ, dẩn tới có sự chênh lệch giữa cung và cầu. Gây nên hiên tượng lạm phát, thất nghiệp. Kinh tế thị trường có những đặc điểm chung: + Tính tự chủ cao trong sản xuất kinh doanh của các chủ thể kinh tế + Gía cả thị trường thì do thị trường quyết định + Cạnh tranh là tất yếu: là sự đấu tranh của các chủ thể kinh tế để đạt lợi ích tối đa. + Kinh tế chịu sự chi phối của những quy luật vốn có trong kinh tế: quy luật giá trị, quy luật m …..( trong kinh tế hàng hóa cạnh tranh là quy luật nhưng trong kinh tế thị trường cạnh tranh là môi trường. Chính vì thế mà, như C. Mác đã phân tích và dự báo, chủ nghĩa tư bản tất yếu phải nhường chỗ cho một phương thức sản xuất và chế độ mới văn minh hơn, nhân đạo hơn. Chủ nghĩa tư bản mặc dù đã và đang tìm mọi cách để tự điều chỉnh, tự thích nghi bằng cách phát triển "nền kinh tế thị trường hiện đại", "nền kinh tế thị trường xã hội", tạo ra "chủ nghĩa tư bản xã hội", "chủ nghĩa tư bản nhân dân", "nhà nước phúc lợi chung"..., tức là phải có sự can thiệp trực tiếp của nhà nước và cũng phải chăm lo vấn đề xã hội nhiều hơn, nhưng do mâu thuẫn từ trong bản chất của nó, chủ nghĩa tư bản không thể tự giải quyết được, có chăng nó chỉ tạm thời xoa dịu được chừng nào mâu thuẫn mà thôi. Nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa hiện đại đang ngày càng thể hiện xu hướng tự phủ định và tự tiến hóa để chuẩn bị chuyển sang giai đoạn hậu công nghiệp, theo xu hướng xã hội hóa. Đây là tất yếu khách quan, là quy luật phát triển của xã hội. Nhân loại muốn tiến lên, xã hội muốn phát triển thì dứt khoát không thể dừng lại ở kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa. 1.1.2 Kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa NÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN còng cã tÝnh chÊt chung cña nÒn kinh tÕ, nªn kinh tÕ vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt vèn cã cña KTTT nh­ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, quy luËt c¹nh tranh. ThÞ tr­êng cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc ph©n phèi c¸c nguån lùc kinh tÕ. Gi¸ c¶ do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh Nhµ n­íc thùc hiÖn ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« ®Ó gi¶m bít nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ tr­êng. Nh­ng bÊt cø nÒn KTTT nµo còng ho¹t ®éng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö-x· héi cña mét n­íc nhÊt ®Þnh nªn nã bÞ chi phèi bëi nh÷ng ®iÖu kiÖn lÞch sö vµ ®Æc biÖt lµ chÕ ®é x· héi cña n­íc ®ã, vµ do ®ã cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng ph©n biÖt víi nÒn KTTT cña c¸c n­íc kh¸c. NÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam cã nh÷ng ®Æc tr­ng sau ®©y. Thø nhÊt : NÒn kinh tÕ dùa trªn c¬ së c¬ cÊu ®a d¹ng vÒ h×nh thøc sì h÷u.Trong ®ã së h÷u Nhµ n­íc lµm chñ ®¹o. Do ®ã nÒn kinh tÕ gåm nhiÒu thµnh phÇn,trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta, thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. ViÖc x¸c ®Þnh thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o lµ sù kh¸c biÖt cã tÝnh chÊt b¶n chÊt gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa víi KTTT cña c¸c n­íc kh¸c. TÝnh ®Þnh h­íng XHCN cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta ®· quy ®Þnh kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o trong c¬ cÊu kinh tÕ. Thø hai : Trong nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN, thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp, ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc vµo s¶n xuÊt kinh doanh, ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi, trong ®ã ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng gi÷ vai trß nßng cèt, ®i ®«i víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp mét c¸ch hîp lý. Chóng ta kh«ng coi b×nh ®¼ng x· héi nh­ lµ mét trËt tù tù nhiªn, lµ ®iÒu kiÖn cña sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ, mµ thùc hiÖn mçi b­íc t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. Nh­ ®· biÕt, mçi chÕ ®é x· héi cã mét chÕ ®é ph©n phèi t­¬ng øng víi nã. ChÕ ®é ph©n phèi do quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ, tr­íc hÕt lµ quan hÖ s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Ph©n phèi cã liªn quan ®Õn chÕ ®é x· héi, chÝnh trÞ. D­íi CNTB, viÖc ph©n phèi tu©n theo nguyªn t¾c gi¸ trÞ, ®èi víi ng­êi lao ®éng theo gi¸ trÞ søc lao ®éng. Nh­ vËy thu nhËp cña ng­êi lao ®éng chØ giíi h¹n ë gi¸ trÞ søc lao ®éng mµ th«i. Chñ nghÜa x· héi cã ®Æc tr­ng riªng vÒ sì h÷u, do ®ã chÕ ®é ph©n phèi còng cã ®Æc tr­ng riªng. Ph©n phèi theo lao ®éng lµ ®Æc tr­ng riªng cña chñ nghÜa x· héi. Thu nhËp cña ng­êi lao ®éng kh«ng chØ giíi h¹n ë søc lao ®éng mµ nã ph¶i v­ît qua ®¹i l­îng ®ã, nã phô thuéc chñ yÕu vµo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta gåm nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. V× vËy cÇn thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp. ChØ cã nh­ vËy míi khai th¸c ®­îc kh¶ n¨ng c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, huy ®éng ®­îc mäi nguån lùc cña ®Êt n­íc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ. Thø ba : ë n­íc ta, c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ lµ CCTT cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN còng vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt kinh tÕ néi t¹i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nãi chung, thÞ tr­êng cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc ph©n phèi nguån lùc kinh tÕ. Sù qu¶n lý nh»m h¹n chÕ, nh»m kh¾c phôc nh÷ng thÊt bai cña thÞ tr­êng, thùc hiÖn môc tiªu x· héi nh©n ®¹o mµ b¶n th©n thÞ tr­êng kh«ng thÓ lµm ®­îc. Thø t­ : NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ më, héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, thÞ tr­êng trong n­íc g¾n víi thÞ tr­êng thÕ giíi, thùc hiÖn nh÷ng th«ng lÖ trong quan hÖ kinh tÕ thÕ giíi, nh­ng vÉn gi÷ ®­îc ®éc lËp chñ quyÒn vµ b¶o vÖ ®­îc lîi Ých quèc gia d©n téc trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngoai. Thùc ra ®©y kh«ng ph¶i lµ ®Æc tr­ng riªng cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng mµ lµ xu h­íng chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay chØ cã më cöa kinh tÕ héi nhËp vµo kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc míi thu hót ®­îc vèn, kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña n­íc ta, thùc hiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo kiÓu rót ng¾n. Thùc hiÖn më cöa kinh tÕ theo h­íng ®a ph­¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸. C¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm kú møc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶. 1.2 Vai trò của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay. 1.2.1 Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét sù ph¸t triÓn ®óng ®¾n. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®· ®­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn trong thêi kú qu¸ ®é, ngµy nay nã ®ang tån t¹i vµ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña x· héi chñ nghÜa. Thùc tiÔn ®· chøng minh ®­êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc lµ ®óng ®¾n. Nhê ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, chóng ta ®· b­íc ®Çu khai th¸c ®­îc tiÒm n¨ng trong n­íc vµ thu hót ®­îc vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ cña n­íc ngoµi, gi¶i phãng ®­îc n¨ng lùc s¶n xuÊt, gãp phÇn quyÕt ®Þnh vµo viÖc b¶o ®¶m t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi nhÞp ®é t­¬ng ®èi cao trong thêi gian qua. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y chóng ta ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu kinh tÕ ®¸ng kÓ: xuÊt khÈu g¹o lu«n ®øng thø 2 thÕ giíi, gia nhËp nhiÒu tæ chøc th­¬ng m¹i lín ®Æc biÖt lµ tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WHO, APEC, tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP cao (n¨m 2005: 8,4%), ViÖc ViÖt Nam lùa chän con ®­êng ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng chñ nghÜa x· héi lµ sù lùa chän võa phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn kh¸ch quan cña thêi ®¹i, võa lµ sù tiÕp thu c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng cña ®Êt n­íc vµ nh÷ng yÕu tè tÝch cùc trong giai ®o¹n ph¸t triÓn ®· qua cña chñ nghÜa x· héi kiÓu cò. §©y lµ sù trïng hîp gi÷a quy luËt kh¸ch quan víi mong muèn chñ quan, gi÷a tÝnh tÊt yÕu thêi ®¹i víi logic tiÕn ho¸ néi sinh cña d©n téc, khi chóng ta chñ tr­¬ng sö dông h×nh th¸i kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn, tõng b­íc qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. Nã còng lµ con ®­êng ®Ó thùc hiÖn con ®­êng chiÕn l­îc ph¸t triÓn rót ng¾n, ®Ó thu hÑp kho¶ng c¸ch tôt hËu vµ nhanh trãng héi nhËp, ph¸t triÓn. 1.2.2 Kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng nh÷ng tån t¹i kh¸ch quan mµ cßn cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi. * C¬ së kh¸ch quan cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam Tr­íc hÕt, sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u trong tõng khu vùc vµ ®Þa ph­¬ng. Sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng ®­¬c thÓ hiÖn ë tÝnh phong phó, ®a d¹ng vµ chÊt l­îng ngµy cµng cao cña s¶n phÈm ®­a ra trao ®æi trªn thÞ tr­êng . Bªn c¹nh ®ã nÒn kinh tÕ cña n­íc ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u ®ã lµ: së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t­ nh©n ( gåm së h÷u c¸ thÓ, së h÷u tiÓu chñ, së h÷u t­ b¶n t­ nh©n), së h÷u hçn hîp. V× vËy h×nh thµnh sù t¸ch biÖt nhÊt ®Þnh vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ. §iÒu nµy ®ßi hái mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a hä chØ cã thÓ thùc hiÖn b»ng quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ. Ngoµi ra thµnh phÇn nÒn kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ tËp thÓ tuy cïng dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, nh­ng c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ vÉn cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh (vÒ tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ, tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý ...), cã quyÒn tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh, cã lîi Ých riªng. Kh«ng nh÷ng thÕ quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ cßn cÇn thiÕt trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®ang phµt triÓn ngµy cµng s©u s¾c nh­ hiÖn nay. Do kinh tÕ thÞ tr­êng ®· xuÈt hiÖn vµ tån t¹i tÊt yÕu, kh¸ch quan ë n­íc ta v× vËy tiÕp tôc ph¸t triÓn nã theo ®Þnh h­íng kinh tÕ thÞ tr­êng lµ sù lùa chän ®óng ®¾n phï hîp víi quy luËt tù nhiªn. * T¸c dông cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®èi víi c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Trong c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi tr­íc ®©y ë ViÖt Nam tr­íc (1986) nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®­îc vËn hµnh theo c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp. §Æc tr­ng cña c¬ chÕ nµy lµ nhµ n­íc giao kÕ ho¹ch cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cung cÊp vËt t­, tiÒn vèn, søc lao ®éng cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i s¶n xuÊt kinh doanh theo kÕ ho¹ch cña nhµ n­íc (tøc lµ l·i nhµ n­íc thu, lç nhµ n­íc bï). ViÖc ph©n phèi ®­îc bao cÊp theo gi¸ c¶, ph©n phèi theo tÝnh chÊt b×nh qu©n. ChÝnh ®iÒu nµy ®· triÖt tiªu ®éng lùc cña s¶n xuÊt kinh doanh. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm chñ nghÜa x· héi thÕ giíi l©m vµo khñng ho¶ng kinh tÕ nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. Tr­íc t×nh h×nh ®ã t¹i §¹i héi VI -1986 §¶ng chñ tr­¬ng ®æi míi xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp chuyÓn sang vËn hµnh kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc. Nhµ n­íc cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong viÖc qu¶n lý kinh tÕ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Chñ tr­¬ng nµy ®· cã t¸c ®éng to lín ®èi víi c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. §Çu tiªn lµ xo¸ bá nÒn kinh tÕ cßn mang nÆng tÝnh tù tóc tù cÊp, v× vËy s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn ph¸ vì dÇn kinh tÕ tù nhiªn vµ chuyÓn thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸, thóc ®Èy x· héi ho¸ s¶n xuÊt. Kinh tÕ hµng ho¸ t¹o ®éng lùc thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Do c¹nh tranh, ng­êi s¶n xuÊt ph¶I c¨n cø vµo nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng, cña thÞ tr­êng ®Ó quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt s¶n phÈm g×, víi khèi l­îng bao nhiªu, chÊt l­îng nh­ thÕ nµo ? §ång thêi buéc hä ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt ¸p dông c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt ®Ó gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt ®Õn møc tèi thiÓu nhê ®ã cã thÓ ®øng v÷ng trong c¹nh tranh. V× vËy nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña chñ thÓ kinh tÕ, kÝch thÝch viÖc n©ng cao chÊt l­îng, c¶i tiÕn mÉu m·, còng nh­ t¨ng khèi l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô. Kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn thóc ®Êy sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. V× thÕ ph¸t huy ®­îc tiÒm n¨ng lîi thÕ cña tõng vïng thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta trong nhiÒu n¨m qua. Trªn thùc tÕ sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt ®ång thêi chän läc ®­îc nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh giái, h×nh thµnh ®éi ngò qu¶n lý cã tr×nh ®é lao ®éng lµnh nghÒ ®¸p øng nhu cÇu cña ®Êt n­íc. TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè trªn ®· t¹o nªn tiÒn ®Ò ®Ó ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ thóc ®Èy qu¸ tr×nh hoµn thiÖn c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜ x· héi ë ViÖt Nam 2. Thực trạng quá trình xây dựng ở Việt Nam 2.1 Quan điểm của Đảng về việc hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa *Nâng cao vai trò và hiệu lực quản lý của nhà nước Nhà nước tập trung làm tốt các chức năng: Định hướng sự phát triển bằng các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và cơ chế, chính sách trên cơ sở tôn trọng các nguyên tắc của thị trường. Đổi mới căn bản công tác quy hoạch, kế hoạch phù hợp với yêu cầu xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế quốc tế, phát huy tối đa mọi lợi thế so sánh của quốc gia, vùng lãnh thổ và địa phương, thu hút mọi nguồn lực tham gia phát triển kinh tế xã hội. Tạo môi trường pháp lý và cơ chế, chính sách thuận lợi để phát huy các nguồn lực của xã hội cho phát triển các chủ thể họat động kinh doanh bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh, công khai, minh bạch, có trật tự, kỷ cương. Hỗ trợ phát triển, xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội quan trọng, hệ thống an sinh xã hội. Bảo đảm tính tích cực bền vững của các cân đối kinh tế vĩ mô, hạn chế các rủi ro và rác động tiêu cực của cơ chế thị trường. Tác động đến kinh tế thị trường chủ yếu thông qua cơ chế chính sách và các công cụ kinh tế; đồng thời sử dụng kịp thời có hiệu quả một số biện pháp cần thiết khi thị trường trong nước hoạt động không có hiệu quả hoặc thị trường có biến động lớn. Thực hiện quản lý nhà nước bằng pháp luật, giảm tối đa sự can thiệp hành chính vào hoạt động của thị trường và doanh nghiệp. Tách chức năng quản lý hành chính của nhà nước ra khỏi chức năng quản lý kinh doanh của doanh nghiệp, xóa bỏ “chế độ chủ quản”, tách hệ thống cơ quan hành chính công khai hệ thống cơ quan sự nghiệp, phát triển mạnh các dich vụ công cộng. Tiếp tục đổi mới chính sách tài chính và tiền tệ, bảo đảm tính ổn định và sự phát triển bền vững của nền kinh tế tài chính quốc gia. Phân rõ chức năng, mối quan hệ giữa Quốc hội, chính phủ, các bộ, ngành, ủy ban… trong quản lý nhà nước về kinh tế và xã hội. *Phát triển đồng bộ và quản lý có hiệu quả sự vận hành các loại thị trường cơ bản theo cơ chế cạnh tranh lành mạnh Phát triển thị trường hành hóa và dịnh vụ. Thu hẹp các lĩnh vực nhà nước độc quyền kinh doanh, xóa bỏ độc quyền doanh nghiệp, tiếp tục cơ chế quản lý giá. Phát triển mạnh thương mại trong nước, tăng nhanh xuất khẩu, nhập khẩu. Đẩy mạnh tự do hóa thương mại phù hợp các cam kết hội nhập kinh tế quốc tế. Tạo bước phát triển mới, nhanh và toàn diện thị trường dịch vụ nhất là các dịch vụ cao cấp, có hàm lượng trí tuệ cao, giá trị gia tăng lớn. Phát triển vững chắc thị trường tài chính bao gồm thị trường vốn và thị trường tiền tệ theo hướng đồng bộ, có cơ cấu hoàn chỉnh. Mở rộng và nâng cao chất lượng hoạt động của thị trường vốn, thị trường chứng khoán. Huy động mọi nguồn vốn trong xã hội cho đầu tư và phát triển. Hiện đại hóa và đa dạng hóa các hoạt động của thị trường tiền tệ. Xây dựng các ngân hàng thương mại nhà nước vững mạnh về mọi mặt. Mở cửa thị trường dịch vụ ngân hàng theo lộ trình hội nhập kinh tế quốc tế. Phát triển thị trường bất động sản, bao gồm thị trường quyền sử dụng đấy và bất động sản gắn liền với đất: bảo đảm quyền sử dụng đất chuyển thành hàng hóa một cách thuận lợi, làm cho đất đai thực sự trở thành nguồn vốn cho phát triển, thị trường bất động sản trong nước có sức mạnh cạnh tranh so với thị trường khu vực, có sức hấp dẫn các nhà đầu tư. Thực hiện công khai, minh bạch, tăng cường tính pháp lý, lỷ luật, lỷ cương trong quản lý đất đai. Nhà nước điều tiết giá đất bằng quan hệ cung cầu về đất đai và thông qua các chính sách về thuế có lien quan đến đất đai. Nhà nước vừa quản lý tốt thị trường bất động sản vừa là nhà đầu tư bất động sản lớn nhất. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về kinh doanh bất động sản. Phát triển thị trường sức lao động trong mọi khu vực kinh tế, tạo sự gắn kết cung – cầu lao động, phát huy tính tích cực của người lao động trong học nghề, tự tạo và tìm việc làm. Có chính sách ưu đãi các doanh nghiệp thu hút nhiều lao động, nhất là ở các khu vực nông thôn. Đẩy mạnh xuất khẩu lao động, đặc biệt là xuất khẩu lao động đã qua đào tạo, lao động nông nghiệp. Hoàn thiện cơ chế, chính sách tuyển chọn và sử dụng lao động trong khu vực kinh tế nhà nước và bộ máy công quyền. Đa dạng hoá các hình thức giao dịch việc làm, phát triển hệ thống thông tin về thị trường sức lao động trong nước và thế giới. Có chính sách nhập khẩu lao động chất lượng cao trong lĩnh vực công nghệ và quản lý ở những ngành, nghề cần ưu tiên phát triển. Xây dựng hệ thống pháp luật về lao động và thị trường sức lao động nhằm đảm bảo quyền lựa chọn chỗ làm việc và nơi cư trú của người lao động, thực hiện rộng rãi chế độ hợp đồng lao động, bảo đảm quyền lợi của cả người lao động và người sử dụng lao động. Phát triển thị trường khoa học và công nghệ trên cơ sở đổi mới cơ chế, chính sách để phần lớn sản phẩm khoa học và công nghệ trở than hàn hóa. Thông tin rộng rãi và tạo môi trường cạnh tranh ở các sản phẩm khoa hoc và công nghệ được mua bán thuận lợi trên thị trường. Chuyển các tổ chức nghiên cứu và phát triển thuộc nhiều loại hình sở hữu sang hoạt động theo cơ chế doanh nghiệp. *Phát triển mạnh các thành phần kinh tế, các loại hình tổ chức sản xuất kinh doanh Trên cơ sở ba chế độ sở hữu, hình thành nhiều hình thức sở hữu và nhiều thành phần kinh tế: kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân, kinh tế tư bản nhà nước, kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài. Các thành phần kinh tế hoạt động theo pháp luật đều là bộ phận hợp thành quan trong của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bình đẳng trước pháp luật, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh. Kinh tế nhà nước giữa vai trò chủ đạo, là lực lượng vật chất quan trong để nhà nước định hướng và điều tiết nền kinh tế, tạo môi trường vào tạo điều kiện thúc đẩy các thành phần kinh tế cùng phát triển. Kinh tế tư nhân có vai trò quan trọng, là một trong những động lực của nền kinh tế. Doanh nghiệp cổ phần ngày càng phát triển, trở thành hình thức tổ chức kinh tế phổ biếnm thúc đẩy xã hội hóa sản xuất kinh doanh và sở hữu. Xóa bỏ mọi phân biệt đối xử theo hình thức sở hữu; Nhà nước chỉ thực hiện sự ưu đãi hoặc hỗ trợ phát triển đối với một số ngành, lĩnh vực, sản phẩm; một số mục tiêu như xuất khẩu, tạo việc làm, xóa đói giảm nghèo, khắc phụ rủi ro; một số địa bàn, các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Thực hiện chiến lược quốc gia về phát triển doanh nghiệp. Xây dựng một hệ thống doanh nghiệp Việt Nam nhiều về số lượng, có sức cạnh tranh cao, có thương hiệu uy tín, trong đó chủ lực là một số tập đoàn kinh tế lớn dựa trên hình thức cổ phần. Nhà nước định hướng, tạo môi trường để phát triển có hiệu quả các doanh nghiệp thoe cơ chế thị trường; bồi dưỡng đào tạo và tôn vinh các doanh nhân có tài, có đức và thành đạt. 2.2/ Những thành tựu- hạn chế ở nước ta hiện nay *Thành tựu Với sự hình thành và phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu đáng tự hào: Nền kinh tế đạt tốc độ tăng trưởng cao, năm sau tăng hơn năm trước. Năm 2005, GDP theo giá hiện hành đạt 838 nghìn tỷ đồng, bình quân đầu người trên 10 triệu đồng 1 năm( tương đương 640$). Nền nông nghiệp tiếp tục phát triển khá; năng suất, sản lượng, hàm lượng công nghệ trong sản phẩm nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản tăng đáng kể; một số mặt hàng xất khẩu chiếm vị trí cao trên thị trường quốc tế. Công nghiệp và xây dựng liên tục tăng trưởng; công nghiệp có bước chuyển biến tích cực về cơ cấu sản xuất, chất lượng sản phẩm và sức cạnh tranh, cả nước đã có trên 100 khu công nghiệp, khu chế xuất, nhiều khu hoạt động có hiệu quả; tỉ lệ công nghiệp chế tác, cơ khí chế tạo và nội địa hóa sản phẩm tăng, một số sản phẩm công nghiệp đã cạnh tranh được trên thị trường trong và ngoài nước. Năng lực xây dựng tăng khá nhanh và có bước tiến đáng kể theo hướng hiện đại, việc xây dựng đô thị và xây dựng nhà đạt nhiều kết quả. Dịch vụ có bứơc phát triển cả về quy mô, ngành nghể, thị trường và có nhiều tiến bộ về hiệu quả với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế. Ngành du lịch phát triển khá cả về lượng khách, loại hình và sản phẩm du lịch. Bưu chính- viễn thông ngày càng phát triển nhanh theo hướng hiện đại, đến cuối năm 2005 đã đạt 19 máy và 3,2thuê bao trên 100 dân, 100% xã có điện thoại. Các dịch vụ tài chính, ngân hànm bảo hiểm, kiểm toán, tư vấn … đều có bước phát triển. Cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch theo hướng CHN-HĐH: về cơ cấu ngành, tỉ trọng công nghiệp và xây dựng chiếm 41% năm 2005, tỉ trọng nông lâm chỉ còn 20,9%, tỉ trọng dịch vụ ở mức 38,1%. Trong từng ngành kinh tế đã có những chuyển biến tích cực về cơ cấu sản xuất, cơ cấu công nghệ theo hướng tiến bộ, hiệu quảm gắn sản xuất với thị trường. Cơ cấu kinh tê vùng đã có bước điều chỉnh theo hướng phát huy lợi thế so sánh của từng từng vùng. Cơ cấu lao động đã có sự chuyển đổi tích cực gắn liền với quá trinh chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Cơ cấu thành phần kinh tế tiếp tục chuyển dịch theo hướng phát huy tiềm năng của các thành phần kinh tế và đan xen nhiều hình thức sở hữu: khu vực kinh tế nhà nước chiếm 38,4%GDP, kinh tế dân doanh chiếm 45,7%, kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài chiếm 15,9% là cầu nối quan trọng với thế giới về chuyển giao công nghệ giao thương quốc tế. Hệ thống pháp luật, chính sách và cơ chế vận hành nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được xây dựng tương đối đồng bộ; hoạt động các lọai hình doanh nghiệp và bộ máy quản lý nhà nước được đổi mới một bước quan trọng, một số lọai hình mới được hình thành; các thị trường hàng hóa, dịch vụ, lao động, khoa học và công nghệ, tài chính… có bước phát triển phù hợp với cơ chế mới. Đã giữ được cân đối vĩ mô cơ bản ổn định, tạo môi trường và điều kiện cần thiết cho sự phát triển kinh tế. Quỹ tiết kiệm tăng cao, nhờ đó đã có điều kiện vừa đẩy mạnh đầu tư phát triển, vừa cải thiện đời sống nhân dân. Tiềm lực tài chính của nhà nước ngày càng được tăng cường, tỷ lệ huy động GDP vào ngân sách bình quân hàng năm đạt 24,4% (2000-2005), bội chi hàng năm 4,85% (2000-2005). Chính sách tiền tệ được điều hành linh hoạt hơn, giá trị đồng tiền cơ bản ổn định; cán cân thanh tóan quốc tế giữ được cân bằng, dự trữ ngọai tệ tăng, giảm được nợ xấu trong tổng dư nự tín dụng; nợ chính phủ và nự quốc gia vẫn trong giới hạn an toàn. Ngân hàng nhà nước, hệ thống ngân hàn thương mại, quỹ hỗ trợ phát triển, quỹ đầu tư, ngân sách chính sách, thị trường chứng khóan, hệ thống quỹ tín dụng nhân dân được chấn chỉnh có bước phát triển, hiệu quả họat động tốt hơn. Quan hệ cung cầu cơ bản là phù hợp, bảo đảm hàng hóa thiể yếu cho sản xuất và tiêu dùng đời sống, giá tiêu dùng năm 2004 tăng 9,5% và 2005 tăng 8,4%. Vốn đầu tư toàn xã hội tăng nhanh; đầu tư tập trung hơn cho các mục tiêu quan trọng: lĩnh vực kinh tế chiếm hơn 70% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, lĩnh vực xã hội chiếm gần 27%. Quy mô vốn đầu tư ở các vùng đều tăng: vùng nghèo, xã nghèo đều được quan tâm đầu tư. Vốn từ ngân sách nhà nước tập trung cho xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội, phát triểu nguồn nhân lực, xóa đói, giảm nghèo, hỗ trợ các vùng khó khăn.Vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tiếp tục được duy trì và tăng them, tạo nhiều kết cấu hạ tầng và sản phẩm xuất khẩu. Đầu tư đã là tăng đáng kể năng lực sản xuất, kinh doanh, tạo nhiều sản phẩm có sức cạnh tranh, hoàn thành và đưa vào sử dụng nhiều công trình két cấu hạ tầng kinh tế, xã hội, trong đó có nhiều công._.