Quan điểm toàn diện về kinh tế thị trường định hướng XHCN

LỜI NÓI ĐẦU Kinh tế là một trong những hoạt động phục vụ sự tồn tại và phát triển của loài người. Nó là phương thức sống cơ bản cùng với đời sống tinh thần thúc đẩy xã hội loài người tiến lên. Ngày nay, khi thế giới đang chuyển mình thì vai trò của kinh tế ngày càng được khẳng định hơn. Trong các phương thức hoạt động kinh tế thị kinh tế thị trường là giai đoạn phát triển cao của kinh tế hàng hoá. Xây dựng nên kinh tế thị trường định hướng XHCN nghĩa là mô hình phát triển nền kinh tế tổng quát của nướ ta trong giai đoạn hiện nay. Sự phát triển của kinh tế thị trường làm tăng nhanh sụ giàu có cho xã hội. Chỉ "chưa đầy một thế kỷ, đã tạo ra những lực lượng sản xuất nhiều hơn và đồ sộ hơn lục lượng sản xuất của tất cả các thế hẹ trước cộng lại". Khi kinh tế phát triển, kéo theo trình độ khoa học và công nghệ cũng phát triển theo, đời sống người dân ngày càng được nâng cao. Nắm bắt được vai trò quan trọng của kinh tế thị trường, Đảng và nhà nước ta đã quyết định chuyển từ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang phát triển kinh tế thị trường, cụ thể đó là nền kinh tế thị trường định hướng XHCN - nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, vận động theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước, theo định hướng XHCN. Sau 20 năm đổi mới và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN đã chứng minh rằng, kinh tế thị trường là con đường phát triển có hiệu quả, phù hợp với điều kiện phát triển của nước ta. Đại hội Đảng lần thứ IX của Đảng khẳng định:"…thực hiện nhất quán và lâu dài chính sách phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN; đó chính là nền kinh tế thị trường định hướng XHCN". Tại Đại hội lần thứ X Đảng tiếp tục khẳng định:" Để đi lên CNXH, chúng ta phải phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN; đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá; xây dựng nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc làm nền tảng, làm tinh thần cho xã hội …". Kinh tế thị trường định hướng XHCN đã mang lại cho nước ta rất nhiều thành tựu nhưng bên cạnh đó vẫn tồn tại không ít những hậu quả ảnh hưởng đến quá trình phát triển của con người. Do vậy, muốn phát huy những mặt tích cực và hạn chế những mặt tiêu cực của kinh tế thị trường thì nhà nước phải có những biên pháp cụ thể phu hợp với điều kiện phát triển của nước ta. Chương1: TÍNH TẤT YẾU CỦA VIỆC LỰA CHỌN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở NƯỚC TA HIỆN NAY. 1.1. Khái luận chung về kinh tế thị trường và CNXH 1.1.1. Đặc tính chung về kinh tế thị trường Trong sự phát triển của xã hội loài người thì kinh tế hàng hoá là loại hình kinh tế tiến bộ, là nấc thang cao hơn kinh tế tự nhiên tự cung tự cung tự cấp. Kinh tế thị trường là sự phát triển cao hơn của kinh tế hàng hoá, khi mà các yếu tố " đầu ra" và " đầu vào" của sản xuất đều thông qua thị trường. Kinh tế thị trường vẫn luôn tồn tại trong nhiều xã hội khác nhau, nó không phải là sản phẩm của riêng có của CNXH mà còn tồn tại trong cả xã hội TBCN và cả trong giai đoạn quá độ đi lên XHCN. Trong mỗi điều kiện cụ thể thì kinh tế thị trường lại có đặc trưng riêng. Trong TBCN thì kinh tế thị trường lại dựa trên chế độ sở hữu tư nhân, là nền kinh tế phục vụ cho lợi ích của giai cấp tư sản. Kinh tế thị trường XHCN dựa trên chế độ sở hữu toàn dân và tập thể do Đảng Cộng sản lãnh đạo, mục đích của nền kinh tế là phục vụ lợi ích của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, xoá bỏ chế độ bóc lột, giải phóng và phát triển mạnh mẽ lực lượng sản xuất. Trong Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Đảng ta khẳng định: " Sản xuất hàng hoá không đối lập với CNXH, mà là thành tựu phát triển của nền văn minh nhân loại, tồn tại khách qưan, cần thiết cho công cuộc xã hội CNXH và cả khi XHCN được xây dựng". Thị trường xuất hiện khi trên thị trường có sự lưu thông hàng hoá. Quy mô của sự lưu thông hàng hoá và sức mua quyết định dung lượng thị trường. Ngược lại, thị trường cũng tác động trử lại tới sự lưu thông, thị trường phát triển sẽ làm cho lưu thông phát mở rộng và phát triển.. Khi nhắc tới thị trường là nói tới lĩnh vực lưu thông hàng hoá, tới cung - cầu. Trên thị trường xuất hiện người bán, người mua, hàng hoá, giá cả, tiền tệ… Thị trường là tổng hoà những mối quan hệ mua – bán trong xã hội, được hình thành và phát triển trong những điều kiện lịch sử kinh tế - xã hội nhất định. Theo Mác: " Thị trường nghĩa là lĩnh vực trao đổi". Còn theo Lênin thì:" Khái niệm thị trường không thể tách rời phân công lao động xã hội. Hễ ở đâu và khi nào có phân công lao động xã hội và sản xuất hàng hoá thì ở đó và khi ấy có thị trường. Trao đổi của thị trường gắn chặt với trao đổi chuyên môn hoá của lao động xã hội". Kinh tế thị trường là sản phẩm tất yếu của sự lực lượng sản xuất đạt tới một trình độ chung nhất định, kết quả của quá trinh phân công lao động xã hội, đa dạng hoá các hình thức sở hữu, đồng thời nó là động lực mạnh mẽ thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển. Như vậy, quá trình phát triển của kinh tế thị trường gắn liền với quá trình phát triển xã hội loài người cả về năng lực hoạt động lẫn trình độ của đời sống. Tuy nhiên, kinh tế thị trường phát triển theo quy luật cạnh tranh trong thị trường sản xuất – tiêu dùng ( cung - cầu ) tự do, cho nên nó gắn liền với quy luật " cá lớn nuốt cá bé", phân hoá giai cấp hết sức rõ rệt và gay gắt. Kinh tế thị trường TBCN phát triển nhanh chóng làm cho mâu thuẫn giai cấp tăng lên tột đỉnh và đẩy đến những cuộc đấu tranh kinh tế, đấu tranh chính trị, cách mạng xã hội. Khi xuất hiện kinh tế thị trường thì đồng thời thị trường cũng xuất hiền theo. Tuy nhiên, chúng có những đặc trưng riêng có của nó. Thứ nhất, trên thị trường giá cả là yếu tố trung tâm để kích thích và điều tiết các hoạt động kinh tế của các chủ thể kinh tế thông qua hoạt động cung cầu. Thứ hai, các chủ thể kinh tế cạnh tranh với nhau để giành các điều kiện thuận lợi về mình. Trong quá trình giành giật tất yếu có kẻ thắng người thua. Để cạnh tranh được trên thị trường thì các doanh nghiệp cần phải trang bị cho mình đầy đủ các điều kiện vững chắc, cần thiết. Thứ ba, kinh tế thị trường đòi hỏi sự phát triển đồng bộ giữa các loại thị trường ( Sức lao động, thông tin…) và hệ thống pháp luật điều chỉnh. Đây là điều kiện phát triển cho các thành phần hoạt động trong nền kinh tế đó. Thứ tư, có ba kiểu hình thái thị trường, đó là: thị trường cạnh tranh hoàn hảo, thị trường độc quyền và thị trường cạnh tranh không hoàn hảo. Thị trường cạnh tranh hoàn hảo là thị trường mà giá cả do quan hệ cung - cầu và các quy luật cơ bản khác quy định. sự gia nhập hay rời bỏ thị trường là dễ dàng. Thị trường độc quyền là thị trường mà giá cả do người bán hoặc ngươi mua quy định, việc gia nhập hay rời khỏi thị trường là khó khăn. Thị trường bao gồm cả hai thị trường trên gọi là thị trường cạnh tranh không hoàn hảo. Nền kinh tế thị trường vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước. Cơ chế thị trường là cơ chế nảy sinh một cách tất yếu từ sự phát triển của sản xuất và lưu thông hàng hoá, thị trường tự diều chỉnh cân đối các phạm trù kinh tế như giá cả, cung cầu… theo các quy luật khách quan. Cơ chế thị trường sẽ là cơ sở để chủ thể kinh tế quyết định sản xuất cái gì? sản xuất cho ai? sản xuất như thế nào? Cơ chế thị trường hoạt động theo đặc trưng riêng của nó. Đó là: Giá cả được hình thành một cách tự do, thông qua thị trường người bán và ngượ mua xác định giá cả. Trong kinh doanh thì các phương án được lựa chọn một tối ưu hoá để đạt lợi nhuận tối đa. Cũng như các cơ chế khác, cơ chế thị trường cũng chịu ảnh hưởng của các quy luật khách quan. Nó cũng có cả mặt tích cực và mặt tiêu cực: Tích cực: Đây là cơ chế tự điều tiếtinên nền kinh tế linh hoạt, mềm dẻo. Đồng thời cơ chế thị trường phát triển cũng thúc đẩy khoa học công nghẹ phát triển theo. Tiêu cực: Trong cơ chế thị trường chứa đựng tính tự phát, chứa đựng nhiều yếu tố bất ổn, mát cân đối. Để đạt được mục đích là lợi nhuận, các nhà sản xuất đã để lại hậu quả xấu cho môi trường và xã hội: Môi trường ô nhiễm, thất nghiệp, lạm phát, xã hội phân hoá giàu nghèo… Để hạn chế các tiêu cực của kinh tế thị trường, phát huy những mặt tích cực của nó. Nhà nước phải quản lý kinh tế, tạo điều kiện cho các nhà sản xuất, kinh doanh hoạt dộng trong khuôn khổ pháp luật đã đề ra. Đồng thời nhà nước cũng cần có kế hoạch phát triển, định hướng để sự phát triển của nó của thị trường không lệch ra khỏi mục tiêu chung. 1.1.2. Vài nét về hình thái XHCN. Trải qua các kỳ đại hội, chúng ta luôn khẳng định con đường mà chúng ta lựa chọn đó là CNXH. Tại đại hội Đảng lần thứ X, Đảng ta đã khẳng định CNXH có 8 đặc trưng cơ bản, đó là: Là một xã hội dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Do nhân dân làm chủ. Có nền kinh tế phát triển cao, dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất phù hợp với quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Có nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Con người được giải phóng khỏi áp bức bất công, có cuộc sống ấm no, tự do,hạnh phúc, phát triển toàn diện. Các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tương trợ và giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. Có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng Sản. Có quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân các nước trên thế giới. Qua 20 năm thực hiện công cuộc đổi mới, chúng ta đã đạt được những thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch sử. Điều đó càng khẳng định việc lựa chọn con đường XHCN là phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh nước ta. 1.2. Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta. 1.2.1. Tính tất yếu khách quan của việc lựa chọn Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta. Phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nươc ta là sự lựa chọn hoàn toàn phù hợp với quy luật phát triển khách quan và xu thế tất yếu của thời đại. Bởi vì: Thứ nhất, phân công lao động xã hội và sự chuyên môn hoá sản xuất ngày càng phát triển làm cho các quan hệ kinh tế, những sự trao đổi hoạt động lao động trong xã hội phải dựa theo thước đo giá trị và chỉ được thực hiện tốt nhất bằng quan hệ hàng hoá- tiền tệ. Cách mạng khoa học công nghệ làm cho lực lượng sản xuất phát triển thì phân công lao động càng phát triển theo. Đó chính là cơ sở của kinh tế hàng hoá, mà kinh tế thị trường là sự phát triển cao hơn của kinh tế hàng hoá. Thứ hai, trong thời kỳ quá độ, nền kinh tế có nhiều thành phần và nhiều hình thức sở hữu khác nhau, có nhiều chủ thể kinh tế khác nhau. Các chủ thể này độc lập, tách biệt nhau trong hệ thống phân công lao động xã hội nhưng trong sản xuất, kinh doanh chúng lại vừa cạnh tranh vừa hợp tác với nhau. Quan hệ kinh tế giữa các chủ thể chỉ có thể thực hiện bằng con đường trao đổi hàng hoá – tiền tệ theo cơ chế thị trường. Thứ ba, các mối quan hệ kinh tế giữa các doanh nghiệp nhà nước cũng được thực hiện thông qua quan hệ hàng hoá - tiền tệ. Vì giữa các doanh nghiệp vẫn có sự tách biệt tương đối về kinh tế, có quyền tự chủ trong sản xuất, kinh doanh, do đó chúng là những chủ thể khác biệt về lợi ích. Mặc dù chúng đều dựa trên sở hữu nhà nước nhưng được giao quyền sử dụng những tư liệu sản xuất khác nhau, do đó có sự tách biệt giữa quyền sở hữu và quyền sử dụng. Giữa chúng vẫn có mối liên hệ vừa cạnh tranh vừa hợp tác. Thứ tư, kinh tế hàng hoá là loại hình kinh tế mà việc sản xuất và lưu thông sản phẩm phải hạch toán thu – chi, lỗ lãi. Do đó, nó kích thích đổi mới kỹ thuật và công nghệ, cải tiến tổ chức lao động và quản lý nhằm làm nâng cao năng suất lao động để hạ chi phí cá biệt so với chi phí xã hội nhằm thu lợi nhuận siêu ngạch. Như vậy, kinh tế hàng hoá là loại hình kinh tế tạo ra động lực kinh tế, kích thích nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh. Thứ năm, sản xuất hàng hoá, quan hệ hàng hoá - tiền tệ là tất yếu trong quan hệ kinh tế đối ngoại của các nước trên thế giới, vì mỗi nước là những chủ sở hữu khác nhau về sản xuất hàng hoá. Như vậy, việc lựa chọn kinh tế thị trường định hướng XHCN là tất yếu khách quan. 1.2.2. Đặc trưng của kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta. Nước ta đi lên CNXH từ xuất phát điểm là nền kinh tế bao cấp, do vậy khi xây dựng và phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN thì nền kinh tế thị trường có những đặc điểm riêng có của nó. Một là, trong nền kinh tế còn tồn tại nhiều loại hình sản xuất hàng hoá đan xen nhau, sản xuất hàng hoá XHCN, sản xuất hàng hoá TBCN và sản xuất hàng hoá nhỏ lẻ…Chúng vừa hợp tác, vừa cạnh tranh với nhau, bình đẳng trước pháp luật, được pháp luật bảo hộ quyền sở hữu và quyền thu nhập hợp pháp. Trong các loại hình đó, sản xuất hàng hoá XHCN giữ vai trò chủ đạo, định hướng đối với các kiểu sản xuất hàng hoá khác. Thứ hai, kinh tế hàng hoá còn ở trình độ kém phát triển. Biểu hiện ở số lượng mặt hàng và chủng loại mặt hàng còn nghèo nàn. Hiện nay, số lượng mặt hàng có đa dạng hơn nhưng nhìn chung vẫn còn ít. Bên cạnh đó đội ngũ cán bộ, các nhà quản lý doanh nghiệp giỏi còn ít, sức cạnh tranh của các doanh nghiệp chưa cao, chất lượng hàng hoá còn thấp; nhiều loại thị trường còn ở mức độ sơ khai hoặc đang trong quá trình hình thành… Ba là, nền kinh tế hàng hoá phát triển theo hướng hội nhập vào thị trường thế giới. Cách mạng khoa học công nghệ càng phát triển càng làm cho lực lượng sản xuất phát triển đạt trình độ xã hội hoá cao, dẫn đến quá trình khu vực hoá quốc tế hoá nền kinh tế ngày càng mở rộng hơn. Do vậy, hướng phát triển đúng đắn nhất là phát triển nền kinh tế mở, hướng mạnh về xuất khẩu, đồng thời thay thế nhập khẩu có hiệu quả. Bốn là, phát triển kinh tế hàng hoá gắn liền với việc giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc. Để làm được điều đó Việt Nam phải thực hiện có hiệu quả sự quản lý của nhà nước, dưới sự lãnh đạo của Đảng, không chấp nhận lối sống thực dụng với sự chi phối của đồng tiền, không chấp nhận việc thương mại hoá mọi hoạt động đời sống xã hội, mà đề cao những chuẩn mực giá trị ăn hoá và đạo đức, đấu tranh xoá bỏ những tập tục và lối sống cổ hủ lạc hậu. Với những đặc trưng riêng có như trên, để phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN thì Đảng và nhà nước phải có những chính sách phát triển riêng phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh của nước ta. Chương 2:THỰC TRẠNG CỦA VIỆC XÂY DỰNG KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN 2.1. Mục tiêu của kinh tế thị trường định hướng XHCN của nước ta trong giai đoạn hiện nay. Việc hình thành mô hình kinh tế thị trường định hướng XHCN là sự sáng tạo của đảng ta. Nền kinh tế đó không phải là nền kinh tế thị trường tư do TBCN, song cũng chưa phải là nền kinh tế thị trường XHCN. Đất nước ta đang ở thời kỳ quá độ lên CNXH, chưa có đầy đủ các yếu tố của CNXH. Vì vậy, về thực chất, nền kinh tế thị trường của ta vẫn là phát triển kinh tế hỗn hợp nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo mục tiêu XHCN Mục tiêu của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN đó là: Phát triển kinh tế để đạt tới một xã hội giàu mạnh, công bằng dân chủ văn minh. Nếu như kinh tế thị trường tự do TBCN phục vụ lợi ích các nhà tư bản, xây dựng cơ sở kỹ thuật cho CNTB, bảo vệ phát triển TBCN thì kinh tế thị trường định hướng XHCN lại lấy lợi ích và phúc lợi toàn dân làm mục tiêu; phát triển kinh tế thị trường để phát triển lực lượng sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho CNXH, nâng cao đời sông nhân dân. Kinh tế thị trường bản thân nó là nội lực tự thúc đẩy tién trình kinh tế xã hội. Tất cả những mục tiêu trên đều vì mục đích: thực hiện” dân giàu nước mạnh, xã hội dân chủ văn minh”, giải phóng mạnh mẽ và không ngừng phát triển sức sản xuất, nâng cao đời sống nhân dân; đảy mạnh xoá đói giảm nghèo, khuyến khích mọi người vươn lên làm giàu chính đáng, giúp đỡ người khác thoát nghèo và từng bước khá giả hơn.Như vậy, mục tiêu trên đã thể hiện mục đích của phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN là vì con người. Con người phải luôn luôn được chú trọng, đặt vào vị trí trọng tâm của sự phát triển. Trên cơ sở giải phóng mọi tiềm năng để phát triển lực lượng sản xuất, làm cho mọi người đều được hưởng thành quả của sự phát triển. 2.2. Thực trạng của quá trình xây dựng và phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. 2.2.1. Thành tựu. Thực tiễn 20 năm đổi mới kinh tế cho phép khẳng định cơ chế thị trường đã phát huy tác động tích cực, to lớn dến sự phát triển kinh tế xã hội. Nó không độc lập mà còn là nhân tố khách quan cần thiết của việc xây dựng và phát triển đất nước theo định hướng XHCN. Trong những năm qua, nhà nước đã từng bước lợi dụng cơ chế cạnh tranh của thị trường và tự do hoá sản xuất kinh doanh để giải phóng và phát triển lực lượng sản xuất, khơi dậy các tiềm năng của mọi cá nhân, mọi tập thể lao động, của cộng đồng dân tộc theo hướng hiện đại, phù hợp với xu thế phát triển khoa học và công nghệ, thực hiện dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh. Nhà nước hạn chế tối đa những mệnh lệnh hành chính cho hoạt động thị trường được diễn ra chủ yếu dựa trên sự hướng dẫn của các quy luật phát triển của kinh tế thị trường. Nhà nước xây dựng thị trường theo hướng thống nhất trong cả nước có tính đến đặc thù và trình độ phát triển không đồng đều giữa các khu vực, từng bước xây dựng hệ thống thị trường đồng bộ, nhanh chóng tiếp cận thị trường thế giới. Nhà nước chỉ can thiệp khi thị trường có những biểu hiện tiêu cực cần phải ngăn chặn, chỉ can thiệp trong trường hợp hoạt động vi mô ảnh hưởng đến toàn cục. Việc chuyển sang cơ chế thị trường và tiến hành mở của đã đem lại cho Việt Nam một hương thức tăng trưởng mới và một không gian phát triển rộng lớn. Sau 20 năm đó, thế và lực kinh tế của Việt Nam đã có những thay đổi mạnh mẽ. Cụ thể, GDP tăng gấp 4 lần, xu thế tăng trưởng cao được duy trì, quan hệ kinh tế quốc tế được mở rộng nhanh chóng, gắn chặt với sức thu hút mạnh mẽ dòng FDI và sự gia tăng nhanh của kim ngạch ngoại thương. Đặc biệt trong 5 năm gần đây ( 2001 – 2005), nền kinh tế đã đạt được những kết quả tích cực trên cả ba phương diện, phục hồi sau cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ Đông Nam Á, đẩy mạnh cải cách thể chế chính trị (phát triển mạnh khu vực kinh tế tư nhân, khôi phục sức hút vốn đầu tư nước ngoài) và tăng cường mở của - Hội nhập kinh tế quốc tế. Có thể nhận xét tổng quát rằng cơ chế thị trường đã làm cho nền kinh tế VN có những thay đổi về chất lượng cơ bản trong các cơ sở tăng trưởng và phát triển của mình. Bên cạnh những thành tựu đã đạt được thì kinh tế thị trường còn nhiều vấn đề tồn tại và dã để lại không ít tiêu cực cho xã hội hiện nay. 2.2.2. Một số khuyết điểm còn tồn tại của kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. Trong quá trình chuyển sang kinh tế thị trường ở nước ta, bên cạnh một bộ phận người dân giàu lên chính đáng, đã và đang xuất hiện sự phân hoá giàu nghèo giữa các vùng, giữa thành thị và nông thôn. Cùng với sự phát triển của xã hội thì các hiện tượng tiêu cực như tham nhũng, buôn lậu, lãng phí, trốn thuế, hàng giả…ngày càng phát triển theo. Tình trạng thương mại hoá tràn lan xam nhập cả vào các lĩnh vực y tế, văn hoá, giáo dục làm cho xã hội có những biểu hiện xuống cấp, đạo lý bị sa sút, tâm lý hưởng thụ tăng lên, tình cảm con người bị đồng tiền chi phối; lối sống ích kỷ thực dụng, đồi truỵ có nguy cơ tăng lên. nhiều quan hệ xã hội, định hướng giá trị và chuẩn mực xã hội truyền thống đang bị bào mòn. Một số tàn dư của xã hội cũ đã có thời kỳ lắng xuống nay lại trỗi dậy, nền văn hoá truyền hoá của dân tộc phần nào bị mai một bởi sự xâm nhập của nền văn hoá ngoại lai. Cũng trong quá trình chuyển sang kinh tế thị trường một số chính sách xã hội chưa được quan tâm đúng mức và kịp thời như: chính sách về giáo dục, nghệ thuật, chính sách đồng bào miền núi và gia đình có công với cách mạng. Có thể nói trong quá trình chuyển sang kinh tế thị trường nếu như mặt kinh tế có nhiều tiến bộ thì ngược lại mặt xã hội lại có những biểu hiện của sự mất cân bằng. Các mâu thuẫn hiện tượng xã hội nói trên do nhiều nguyên nhân tạo nên, nhưng chủ yếu là do vấn đề quản lý của nhà nước. Do môi trường, thể chế, chính sách chưa thay đổi kịp thời và chưa đồng bộ, bản thân nhà nước lại chưa có khả năng tiến hành kinh tế thị trường, trình độ quản lý còn yếu nên không lường trước được sự phức tạp khi chuyển sang kinh tế thị trường. Tóm lại, mặc dù trong quá trình thực hiện xây dựng và phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta còn nhiều vấn đề nhưng nhìn chung kinh tế thị trường đã mang lại không ít thành tựu đáng kể cho đất nước ta trong giai đoạn hiện nay. 2.3. Quan điểm và phương hướng xây dựng và phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN. 2.3.1. Quan điểm của Đảng ta về việc xây dựng và phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN. Đại hội lần thứ IX của Đảng ( năm 2001) khẳng định: " ... thực hiện thống nhất quán và lâu dài chính sách phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN. Tại đại hội lần thứ X (2006), Đảng tiếp tục khẳng định:" Để đi lên CNXH, chúng ta phải phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN; đẩy mạnh CNH, HĐH; xây dựng nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc; xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của dân , do dân, vì dân; xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh, đảm bảo vững chắc quốc phong f và an ninh quốc gia; chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế". 2.3.2. Phương hướng xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Đại hội Đảng lần thứ X, Đảng ta khẳng định phát triển nền kinh tế nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo; kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Chúng ta phải thực hiện phát triển nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế là nhằm giải phóng sức sản xuất, giải phóng tiềm năng phát triển trong mỗi thành phần kinh tế, mỗi cá nhân, mỗi vùng miền... là cách để phát triển nhanh và bền vững. Trong nền kinh tế nhiều thành phần, kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo bởi vì: Giữ vai trò chủ đạo củ kinh tế nhà nước là sự thể hiện định hướng XHCN của nền kinh tế, kinh tế nhà nước là công cụ chủ yếu để nhà nước điều tiết nền kinh tế, định hướng cho sự phát triển vì mục tiêu: dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh. Để giữ vai trò chủ đạo, kinh tế nhà nước phải nắm được vị trí then chốt của nền kinh tế bằng trình độ công nghệ, hiệu qủa sản xuất kinh doanh chứ không phải dựa vào bằng cấp, " xin – cho" , hay độc quyền kinh doanh. Đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo hướng cổ phần hoá là con đường chủ yếu nâng cao hiệu quả kinh doanh, là cách thức để kinh tế nhà nước làm tốt vai trò chủ đạo trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta. Về xã hội và phân phối, Đảng ta quan niệm: Phải thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước đi và từng chính sách phát triển kinh tế , phát triển kinh tế phải gắn kết chặt chẽ và động bộ với sự phát triển xã hội, văn hoá, giáo dục và đào tạo...giải quyết tốt các vấn đề xã hội vì mục tiêu phát triển con người. Thực hiện chế độ phân phối chủ yếu theo kết quả lao động, hiệu quả kinh tế, đồng thời theo mức đóng góp vốn cùng các nguồn lực khác và thông qua phúc lợi xã hội. Về định hướng XHCN trong lĩnh vực quản lý: phát huy quyền làm chủ xã hội của nhân dân, đảm bảo vai trò quản lý, điều tiết kinh tế của nhà nước pháp quyền XHCN dưới sự lãnh đạo của Đảng 2.4. Giải pháp xây dựng và phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN của nước ta trong giai đoạn hiện nay. Xây dựng và phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN là sự lựa chọn sáng tạo của Đảng và nhà nước ta, là sự lựa chọn phù hợp với nội dung của thời đại - thời đại quá độ từ CNTB lên CNXH trên phạm vi toàn thế giới. Định hướng XHCN ở nước ta là nhằm mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, thể hiện trong toàn bộ các lĩnh vực của đời sống xã hội. Để thực hiện tốt các mục tiêu đã đề ra trong thời gian tới việc đảy mạnh phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN cần thực hiện tốt một số công việc sau. 2.4.1. Xây dựng chỉnh đốn, nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng. Sự lãnh đạo của Đảng là nhân tố đảm bảo định hướng XHCN của nền kinh tế thị trường cũng như toàn bộ sự nghiệp phát triển đất nước. Vì vậy, cần tăng cướngự thống nhất trong Đảng, thực hiẹn nguyên tắc tập trung dân chủ, phát huy dân chủ trong sinh hoạt Đảng, chống lợi dụng dân chủ để mưu cầu hạnh phúc riêng. Đảng phải là đội ngũ tiên phong của giai cấp công nhân và của cả dân tộc. Xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, quán triệt sâu sắc chủ nghĩa Mac – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng, tư tưởng và kim chỉ nam cho mọi hoạt động của Đảng, đội ngũ Đảng viên phải trong sạch, phải vững mạnh cần tiếp tục đổi mới công tác cán bộ, kiên quyết đưa ra khỏi Đảng những phần tử biến chất, thoái hoá. Xây dựng và củng cố các tổ chức , cơ sở của Đảng, không ngừng đào tạo, rèn luyện, kết nạp thêm quần chúng ưu tú vào hàng ngũ của Đảng. 2.4.2. Thực hiện phát triển nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế. Để phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN trong giai đoạn hiện nay, nhà nước phải phát triển nền kinh tế nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế trong đó xây dựng kinh tế nhà nước vững mạnh phải giữ vai trò chủ đạo cùng với nó là kinh tế tập thể, là nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Nhà nước cần tạo đièu kiện để tất cả các thành phần kinh tế được phát triển để tạo nên sức mạnh tổng hợp của nền kinh tế. Đảng và nhà nước cần chú trọng phát triển kinh tế tư nhân bởi đây là một xu thế tất yếu khách quan trong nền kinh tế nước ta hiện nay. Nếu so sánh, đối chiếu với các hình thức sở hữu khác thì phải thừa nhận rằng kinh tế tư nhân về tư liệu sản xuất là hình thức sở hữu phủ hợp hơn cả. 2.4.3. Nâng cao vai trò và hiệu lực quản lý của nhà nước. Để đảm bảo nền kinh tế phát triển tjeo định hướng XHCN, nhà nước cần tập trung làm tốt chức năng sau: - Định hướng sự phát triển bằng các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và cơ chế, chính sách trên cơ sở tôn trọng các nguyên tắc thị trương. - Tạo môi trường pháp lý và cơ chế, chính sách thuận lợi để phát huy các nguồn lực xã hội cho phát triển. - Hỗ trợ phát triển, chăm lo xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội, hệ thống an sinh xã hội. - Đảm bảo tính tích cực và bền vững của các cân đối kinh tế vĩ mô, hạn chế các rủi ro và tác động tiêu cực của kinh tế thị trường. 2.4.4. Tích cực đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lang, phí, chống chủ nghĩa cá nhân. Đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí trở thành một nhiệm vụ cấp bách trước mắt của Đảng và toàn dân ta. Văn kiện đại hội lần thứ X khẳng định:" Đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí là một nhiệm vụ trọng tâm của công tác xây dựng Đảng, nhiệm vụ trực tiếp, thường xuyên của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội". Do vậy, vấn đề này cần phải được nhìn nhận thẳng thắn, trực diện và thực hiện một chiến lược triệt để phòng, chống tham nhũng một cách thật sự hiệu qủa với sự tham gia của toàn Đảng toàn dân và các thành phần kinh tế. Trước hết là đổi mới, hoàn thiện thể chế và chính sách, giảm bớt và loại bỏ những kẽ hở: Đồng thời luôn luôn giáo dục con người ý thức tôn trọng pháp luật, thực hiện kiểm soát, phát hiện và xử lý kịp thời, nghiêm minh, công khai đối với những cán bộ, công chức tham nhũng. 2.4.5. Thực hiện sự thống nhất, gắn bó hữu cơ giữa phát triển kinh tế với thực hiện công bằng và xã hội ngay trong từng bước và từng chính sách phát triển ở tất cả các giai đoạn phát triển của kinh tế thị trường. Điều đó đòi hỏi chúng ta phải thực tốt vấn đề phân phối, đặc biệt chú trọng quản lý thật tốt thu nhập cá nhân từ đó xây dựng cơ chế điều tiết phân phối thu nhập, hình thành nên chính sách phân phối hợp lý, bảo đảm tăng trưởng kinh tế và tiến bộ, công bằng xã hội. 2.4.6 Xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh để giữ vững an ninh quốc gia, ổn định chính trị - xã hội. Văn kiện đại hội lần thứ X của Đảng đã nêu rõ: "...nhất thiết phải tăng cường tiềm lực và bảo đảm an ninh kinh tế, đi đôi với củng cố quốc phòng, an ninh". Như vậy, để phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN thì lực lượng quốc phòng phải đủ mạnh, phải là công cụ sắc bén để đủ sức mạnh chủ động đập tan mọi âm mưu phá hoại, xâm lược, chống phá sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta trong bất cứ tình huống nào, tạo ra môi trường kinh tế - chính trị - xã hội ổn định, thuận lợi,...cũng là giữ vững định hướng XHCN. KẾT LUẬN Xây dựng kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta trong giai đoạn hiện nay là một tất yếu khách quan, nó phù hợp với điều kiện phảttiển của nước ta trong giai đoạn hiện nay. Kinh tế thị trường là tiền đề quan trọng để nước ta tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Kinh tế thị trường đã được thực hiện hơn hai mươi năm qua, thành công đạt được cũng nhiều nhưng vẫn tồn tại những mặt hạn chế của nó. Một lượng của cải to lớn cho xã hội đã được tạo ra, hàng hoá ngày càng đa dạng và phong phú với chất lượng cao đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng, mức sống người dân tăng lên, môi trường cạnh tranh công bằng hơn. Song bên cạnh đó, sự phát triển của kinh tế thị trường lại làm cho môi trường sống của người dân đang ngày càng ô nhiễm nghiêm trọng, lạm phát, thất nghiệp với tỷ lệ cao; đạo đức và lối sống bị ành hưởng, xuất hiện một phần nhỏ cá nhân trong xã hội chỉ bết hưởng thụ cuộc sống không thích làm việc…Bởi vậy trong giai đoạn tới, nhà nước cần có những biện pháp cụ thể để có thể đẩy lùi những hạn chế còn tồn tại và thay vào đó là những thành tựu của kinh tế thị trường. TÀI LIỆU THAM KHẢO Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001, tr86 Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, tr69. Bộ Giáo dục và đào tạo; Triết học; NXB Chính trih quốc gia, HN, 1999. Phạm Xuân Nam, " Triết lý phát triển ở VN. Mấy vấn dề cốt yếu.", NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2005. GS.TS. Nguyễn Trọng Chuẩn – PGS.TS. Đặng Hữu Toàn; " Những vấn đề lý luận đặt ra từ các văn kiện ĐH IX của Đảng", NXB Chính trị quốc gia, HN, 2002, GS.TS. Nguyễn Trọng Chuẩn; "Một số vấn đề triết học – con người – xã hội, NXB Khoa học xã hội, HN, 2002. Bộ giáo dục và đào tạo, giáo trình Triết học, NXB chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003. TS. Vũ Văn Phúc, Trần Thị Minh Châu; " Một số vấn đề về kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta"; NXB chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001. TS. Dương Thị Liễu; " Tác động của điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan đối với quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở VN"; NXB chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001. Hoàng Thị Bích Loan; " giữ vững định hướng XHCN trong phát triển kinh tế ._.