Phương pháp chung thiết kế bài giảng lý luận tài chính khi có sự trợ giúp của các phương tiện kỹ thuật hiện đại

ctor) 8 3. Máy chiếu Multiprojector 9 4. Máy quét ảnh (Scaner) 10 5. Máy chụp ảnh số 10 6. Thiết bị chuyển đổi thông tin từ băng Video sang đĩa CD, VCD 10 7. Phần mềm giảng dạy 11 I.5. Xu hướng đặc điểm của việc ứng dụng các phương tiện dạy học hiện đại ở học viện hậu cần 15 II. Phương pháp chung thiết kế bài giảng lý luận tài chính khi có sự trợ giúp của các phương tiện kỹ thuật hiện đại 16 II.1. Mở đầu 16 II.2. Phương pháp chung để thiết kế một bài giảng 20 II.2.1. Tập trung vào chủ đề (Trọng tâm bài giảng) 21 II.2.2. Nội dung thuyết minh (giảng bài) 21 II.2.3. Xây dựng kịch bản bài giảng 22 II.2.4. Kiểm tra thẩm định nội dung và kịch bản bài giảng 23 II.3. Những điều kiện cần thiết để người học tiếp cận phương pháp 24 III. Kết luận 25 Đặt vấn đề Thực tiễn cuộc cách mạng xã hội và cách mạng khoa học công nghệ ngày nay đòi hỏi ngành giáo dục và đào tạo nói chung, các trường đại học nói riêng phải đào tạo và bồi dưỡng cán bộ khoa học kỹ thuật, cán bộ quản lý, những mẫu người tương lai cần có những năng lực cơ bản sau: Năng lực phát hiện và giải quyết những vấn đề nảy sinh trong cuộc sống, trong khoa học công nghệ, trong tổ chức quản lý quy trình sản xuất hiện đại, năng lực tiên đoán và dự báo xu hướng phát triển ngành nghề thuộc lĩnh vực chuyên môn của mình, năng lực tự học và tự nghiên cứu khoa học. Muốn đào tạo có chất lượng và hiệu quả đội ngũ cán bộ như vậy, cần phải hoàn thiện quy trình hoạt động của các trường đại học, trong đó giáo dục và dạy học là đặc trưng cơ bản nhất. Trong quân đội Nghị quyết 115 và 93 của ĐUQSTW đã sắp xếp lại, đẩy mạnh sự nghiệp giáo dục - đào tạo trong quân đội. Trong sự nghiệp xây dựng quân đội từng bước chính quy hiện đại, việc nâng cao trình độ học vấn ngang tầm với chức vụ và chức danh được đặt ra khá cấp bách, mang tính thời sự nhưng lại có ý nghĩa chiến lược. Học viện hậu cần là một nhà trường quân sự được bộ giao nhiệm vụ đào tạo cán bộ Hậu cần với nhiều đối tượng đào tạo khác nhau. Để đáp ứng đỏi hỏi thực tiễn năng lực của người cán bộ Hậu cần và thực hiện triệt để các Nghị quyết của ĐUQSTW tại Đại hội Đảng bộ lần thứ 18 của học viện cùng với việc quán triệt sâu sắc về đặc điểm và yêu cầu đào tạo của nhà trường, Học viện ra Nghị quyết lãnh đạo xây dựng" Cuộc cách mạng về phương pháp" trong toàn học viện để từng bước nâng cao chất lượng đào tạo. Do vậy việc đổi mới phương pháp giảng dạy và áp dụng các phương tiện kỹ thuật dạy học hiện đại đóng vai trò không kém phần quan trọng trong quá trình nâng cao chất lượng đào tạo và giáo dục toàn diện ở Học viện hậu cần nói chung và tổ lý luận tài chính của khoa Tài chính nói riêng. Song thực hiện như thế nào? và cụ thể phải làm những gì? Đó là những cái mà chúng ta cần phải làm một cách cụ thể. Hiện nay công nghệ thông tin và công nghệ mô phỏng đã ảnh hưởng sâu sắc tới giáo dục đào tạo trên nhiều khía cạnh trong đó có cả việc đổi mới phương pháp giảng dạy, đổi mới Công nghệ dạy và công nghệ học. Các thuật ngữ này được hiểu theo đúng nghĩa Công nghệ. Đổi mới phương pháp giảng dạy bằng công nghệ thông tin là chủ đề lớn được UNESCO chính thức đưa ra thành chương trình trước ngưỡng của thế kỷ 21 và UNESCO dự đoán sẽ có sự thay đổi nền giáo dục một cách căn bản vào đầu thế kỷ 21 do ảnh hưởng của công nghệ thông tin. Cùng với việc đổi mới nội dung giảng dạy tất yếu phải đổi mới phương pháp giảng dạy. Mối quan hệ biện chứng giữa phương pháp giảng dạy và nội dung giảng dạy cho phép chúng ta áp dụng chúng mà không ảnh hưởng tới quỹ thời gian chung của chương trình đào tạo. Khi có phương pháp giảng dạy thích hợp thì lượng thông tin truyền đạt cho học viên càng được tăng lên, thời gian lên lớp có thể còn rút ngắn hơn nữa. Trong phần này tôi trình bày một số cơ sở khoa học của việc lựa chọn phương pháp giảng dạy và khả năng áp dụng các phương tiện kỹ thuật hiện đại trong quá trình xây dựng bài giảng và thực hành giảng dạy các môn học lý luận tài chính khi có sự trợ giúp của các phương tiện kỹ thuật dạy học hiện đại. I. Những vấn đề chung khi đổi mới phương pháp giảng dạy với việc ứng dụng các phương tiện kỹ thuật dạy học hiện đại I.1. Quan niệm dạy và học theo công nghệ thông tin Dạy và Học thực chất là quá trình thực hiện việc Phát và Thu thông tin. Học là một quá trình tiếp thu thông tin có định hướng và có sự tái tạo, phát triển thông tin. Vì vậy những người dạy (hay máy phát tin) đều nhằm mục đích là phát ra được nhiều thông tin và luượng tin lớn liên quan đến môn học, đến mục đích dạy học. Thông tin được hiểu càng có giá trị nếu nó gây ra được sự bất ngờ càng lớn. Sự bất ngờ lớn này được đo bằng xác suất xuất hiện càng bé. Lượng tin càng lớn thì người học càng cảm thấy thú vị. Còn người học như một máy thu có nhiều cửa vào (tai, mắt, da, mũi…) phải biết tiếp nhận thông tin qua nhiều cửa, phải biết tách thông tin hữu ích ra khỏi nhiễu và lưu giữ thông tin trong bộ nhớ trong (não) hay trong bộ nhớ ngoài (sách, vở… ). Mỗi cửa vào này tiếp nhận một loại mã hoá thông tin riêng biệt. Vì vậy muốn truyền lượng tin lớn ta phải biết tận dụng tất cả các phương tiện có thể đưa thông tin vào các cửa này, có những thông tin rất khó vào tai thì phải chuyển đổi dạng mã hoá, chế biến nó để cho vào mắt. Vì vậy cùng một bài học viết dưới dạng văn bản, nếu chúng ta chỉ truyền nội dung văn bản tới người học thì lượng tin sẽ rất ít, người học sẽ kém hứng thú. Hoặc nếu chỉ truyền tin bài học theo một chiều, không có sự hỏi đáp khi tin tức chưa được máy thu tiếp nhận đúng thì đương nhiên thông tin thu được của người học sẽ bị méo mó, sai lệch, dẫn đến người học hiểu sai bài. Vì vậy đổi mới phương pháp giảng dạy theo nghĩa của công nghệ thông tin là "phương pháp làm tăng giá trị lượng tin, trao đổi thông tin nhanh hơn, nhiều hơn và hiệu quả hơn". Chúng ta thường được nghe hoặc thường gặp các thuật ngữ cần được thống nhất như: Công nghệ dạy học hay công nghệ đào tạo hay công nghệ giáo dục, đều được hiểu là cùng một ý tưởng. Theo nghĩa hẹp, công nghệ giáo dục - đào tạo được hiểu là việc dạy học và học được thực hiện với sự hỗ trợ của các phương tiện, các công nghệ và kỹ thuật hiện đại. Các công nghệ này cần có tính chuyển giao cho người khác. Trong số các phương tiện và công nghệ này, công nghệ thông tin và cao hơn là Công nghệ mô phỏng có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất và sáng giá nhất tới công nghệ giáo dục. Ngày nay công nghệ thông tin đã đáp ứng được nhiều yêu cầu của việc dạy và học, thậm chí có thể nói đáp ứng vượt yêu cầu của việc dạy và học, đặc biệt dạy và học từ xa. Hai công nghệ hiện đại và ứng dụng một cách có hiệu quả nhất trong giáo dục đào tạo là công nghệ truyền thông đa phương tiện Multimedia và công nghệ mạng networking, đặc biệt là mạng internet. Hai công nghệ này đã giúp cho người ta thực hiện khẩu hiệu học ở mọi nơi, học ở mọi lúc, học suốt đời và dạy cho mọi người và với mọi trình độ tiếp thu khác nhau. I.2. ảnh hưởng của công nghệ thông tin tới giáo dục và đào tạo + Vị trí của người thày và vị trí của học sinh bị thay đổi - Giáo viên sẽ chỉ là người hướng dẫn học sinh học tập chứ không đơn giản chỉ là người phát thông tin vào đầu học sinh. - Học sinh có thể lấy thông tin từ nhiều nguồn phong phú khác nhau: sách, internet, CD-ROM… - Học sinh phải biết đánh giá và chọn lựa thông tin, không còn chỉ đơn thuần nhận thông tin một cách thụ động vì nguồn thông tin bạt ngàn. - Thày giáo cũng đóng vai trò là người học thường xuyên vì sự nâng cao dân trí của chính thầy với mạng máy tính người thầy có điều kiện dễ dàng hơn trong việc trao đổi kinh nghiệm giảng dạy và việc học của mình. Thày không phải đến lớp ngồi học như một học sinh, giải toả yếu tố tâm lý. + Thực trạng và yêu cầu đặt ra trong việc ứng dụng công nghệ thông tin ở Học viện hậu cần. - Thiếu điều kiện trang bị và gài đặt mạng máy tính, mặc dù ở HVHC đã trang bị được 2 phòng học đa năng ở khu vực I ; khu vực II không có trong khi yêu cầu huấn luyện lại ở cả hai khu vực. - Các phần mềm dạy học chưa đầy đủ và thiếu các giáo viên được đào tạo về tin học một cách chuyên sâu ở các khoa chuyên ngành. - Học sinh ít có cơ hội để học và ứng dụng các phương tiện công nghệ thông tin. - Thiếu sự hiểu biết đồng bộ đổi mới công nghệ ở đội ngũ cán bộ giáo viên. I.3. Các phương pháp và công nghệ dạy học mới Hiện nay không chỉ tổ lý luận nghiệp vụ mà tại các bộ môn khác trong khoa tài chính việc giảng dạy chủ yếu là lên lớp theo phương pháp truyền thống với phấn và bảng, với việc thầy diễn giảng và chép lên bảng, học viên ghi chép vào vở, thầy thuyết giảng một chiều, đọc thoại… Phương pháp này có một số nhược điểm và kém hiệu quả trên các phương diện sau đây: + Thời gian: Lãng phí vì mất nhiều thời gian chép bài của cả thầy và trò, đặc biệt mỗi khi có những hình vẽ phức tạp, vẽ xong hình là hết giờ. + Hiệu qủa truyền đạt thông tin bài giảng thấp, lượng tin qua viết bảng còn ít. + Kém sinh động vì có ít minh hoạt, thiếu trực quan cụ thể… Khi ứng dụng các phương tiện kỹ thuật hiện đại vào quá trình xây dựng bài giảng lý luận tài chính và thực hành giảng dạy trên lớp, chúng ta cần phải chuẩn bị các nội dung sau đây: a. Truyền thống: + Bài giảng, sách giáo khoa và giáo trình + Câu hỏi thảo luận + Tài liệu, sách báo, các văn bản, chế độ, chính sách và các số liệu thực tiễn b. Công nghệ mới: Trong phần này tôi giới thiệu cơ bản đầy đủ các công nghệ mới hiện nay đã phổ biến ở thị trường trong nước và đã được ứng dụng trong một số nhà trường quân đội khá phổ biến (Học viện kỹ thuật quân sự; học viện quân y…). Tại Học viện hậu cần tuy chưa trang bị được thật đầy đủ nhưng nếu có điều kiện trang bị được khi đó ta có thể chủ động khai thác ứng dụng triệt để. Tuy nhiên với điều kiện trang thiết bị hiện nay đã được trang bị tại học viện ta có đủ điều kiện để khai thác cho việc ứng dụng công nghệ thông tin vào xây dựng và thực hành giảng dạy. + Phim chiếu (bản trong) để giảng với đền chiếu Overhead. Phần công nghệ tạo ra các bản trong để trình chiếu rất đơn giản và dễ làm. Giáo viên lựa chọn thông tin để đưa vào các bản trong gồm phần văn bản (text), phần đồ thị, hình vẽ sơ đồ, hình ảnh dạng không gian ba chiều… các thông tin trên của nội dung bài giảng sẽ được xây dựng và truy cập vào máy tính sau đó in giấy A4 và photocopy chuyển sang bảng trong (dạng đen trắng hoặc màu). Nhìn chung , khi đưa các thông tin của bài giảng ra bản trong nên chọn các thông tin chính (text), và các sơ đồ, hình vẽ, bảng biểu… + Phim dương bản để giảng với máy chiếu phim dương bản. + Phần mềm giảng dạy và các phần mềm trợ giúp trong quá trình giảng bài. Các phần mềm giảng dạy có thể được xây dựng cho một môn học hoặc xây dựng mang tính hỗ trợ trong quá trình giảng bài của giáo viên. Các thông tin được lựa chọn để đưa vào bài giảng (bài giảng điện tử) được lấy từ nhiều nguồn khác nhau tuỳ theo khả năng của các phần mềm chuyên dụng của máy tính (ví dụ sử dụng phần mềm trình chiếu Microsoft PowerPoint). Khi sử dụng các phần mềm trình chiếu qua máy tính, khi giảng bài cần phải sử dụng máy chiếu đa năng Projector (máy chiếu tinh thể lỏng) tiết bị Multimedia (phương tiện truyền thông đa phương tiện),… Các phần mềm hỗ trợ khác (chỉ sử dụng mang tính minh hoạ) được kết nối trực tiếp hoặc cài đặt sẵn trong máy tính. + Công nghệ kiểm tra, đánh giá bằng trắc nghiệm trên máy tính. Phần này dùng cho giáo viên kiểm tra khi kết thúc học phần + Quan hệ trao đổi giữa thầy và trò: Qua mạng nội bộ hoặc qua mạng internet (nếu được phép) + Tìm bài và thông tin tham khảo trên thế giới qua mạng internet. Tuỳ theo điều kiện phương tiện kỹ thuật dạy học và đặc điểm các bài giảng của từng môn học trong bộ môn lý luận tài chính các bài giảng được xây dựng theo các mức độ khác nhau. c. Đổi mới công cụ giảng trên lớp: + Có thể sử dụng đèn chiếu với phim chiếu được chuẩn bị sẵn (phim bản trong hoặc phim dương bản) và được trình bày bằng máy tính với chữ in rõ ràng, hình vẽ chi tiết, sơ đồ đẹp đẽ và chính xác. Đây là phương pháp đơn giản nhất và các bài giảng của mình. Với thiết bị này chúng ta có thể đưa hình ảnh các trận đánh ngoài chiến trường, cuộc diễn tập triển khai khí tài trang trí, quá trình thí nghiệm… vào bài giảng để trình chiếu cũng hiệu quả nhất ở Việt Nam. Máy chiếu OverHead hiện nay đã khá phổ biến ở Việt Nam, nhiều trường trong quân đội đã được trang bị và mua sắm. Song việc sử dụng máy chiếu hỗ trợ giảng bài khi lên lớp vẫn còn hạn chế ở Học viện hậu cần ngay cả đối với đối tượng đại học và sau đại học. Điều này cho thấy việc đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng công nghệ hoá chưa được thật sự chú trọng và đôi khi vì cán bộ giảng dạy còn thấy ngại vì mất thì giờ. + Sử dụng thiết bị Multimedia Projector kết hợp với thiết bị như máy tính (Pencak Silát), đầu video, máy quét (Scaner). Khi đó bài giảng được chuẩn bị khi sử dụng các phần mềm PowerPoint, MGI Photo Suite SE… ( Ưu nhược điểm và phạm vi sử dụng các thiết bị sẽ được trình bày ở phần sau). + Các thiết bị hội trường và thiết bị thanh: Phòng học đa năng (hoặc giảng đường) cần được chú ý khi thiết kế nên có độ dốc, hình cánh quạt, tường chống phản xạ âm, rèm che khi cần thiết… Các máy tăng âm và micrô phải có chất lượng tốt. d. Phụ lục bài giảng cho sinh viên: + Đối với học viên khi nghe giảng bài với các phương tiện kỹ thuật dạy học nêu trên, cần thiết trên lớp mỗi học viên cần có các phụ lục bài giảng, các tập hình vẽ sơ đồ, bảng biểu, các ảnh chụp, sơ đồ hoá nội dung bài giảng (nếu có sơ đồ hoá), nội dung bài giảng tổng quát , nội dung bài giảng chi tiết, chính sách chế độ hiện hành (nếu cần)… (nghĩa là những gì thầy sử dụng để chiếu hoặc thể hiện từ máy tính thì trên lớp các học sinh đều có các phụ lục để tiện theo dõi). + Phần mềm giúp học viên tự học ở nhà. Phần mềm này có thể xây dựng tương tự như phần mềm cho giáo viên để giảng bài, nhưng cần bổ sung phần câu hỏi thảo luận và tự kiểm tra cho học viên (nên kiểm tra theo phương pháp trắc nghiệm). e. Những lợi ích đem lại khi ứng dụng phương pháp và công nghệ dạy và học mới trong giảng lý luận nghiệp vụ tài chính: + Chuẩn bị một lần cho nhiều năm sau, học sinh không thụ động chép bài, có nhiều thời gian nghe giảng để đào sâu suy nghĩ… + Điều quan trọng hơn cả là nhiều học sinh được dự và nghe giảng với chất lượng cao nếu thày là giáo viên dạy giỏi, giỏi theo nghĩa chất lượng, không theo nghĩa số lượng cho nhà trường. + Giảng bài cho lớp đông học viên (150-250 học viên) là chuyện bình thường. Giảm thiểu được tình trạng thiếu giáo viên, chọn được cán bộ giảng dạy giỏi, và có thể chuyển giáo phương pháp cho các bộ môn khác và các chuyên ngành khác trong học viện. f. Những tồn tại cần lưu ý giải quyết khi xây dựng bài giảng lý luận tài chính: + Chọn thầy sản xuất công nghệ mẫu: Thầy phải có trình độ sư phạm tốt, có kiến thức về công nghệ thông tin (nếu chưa có thì huấn luyện nhanh) và đặc biệt là phải có nhiệt tình, tâm huyết. + Thúc đẩy các thầy khác noi theo để giải quyết các vấn đề tâm lý ngại đổi mới. I.4. Các phương tiện kỹ thuật dạy học và các phương tiện trợ giúp để xây dựng phần mềm giảng dạy Có rất nhiều phương pháp phân loại các phương tiện kỹ thuật dạy học, nhưng theo tôi xét về quan điểm sử dụng, có thể phân loại các phương tiện dạy học theo 5 nhóm sau đây: Nhóm thứ nhất: gồm các phương tiện trình bày thông tin. Đó là bảng viết, phấn, bảng biểu, các thiết bị chiếu hình có các giá mang, các máy chiếu phim dương bản, máy chiếu qua đầu video, qua máy tính các tài liệu chiếu chụp, sách giáo khoa và giáo trình… + Nhóm thứ hai: Gồm các phương tiện kiểm tra kiến thức máy kiểm tra chuyên dùng, các thiết bị phản hồi trong lớp học, các phương tiện kiểm tra không dùng máy. + Nhóm thứ ba: Gồm các máy dạy học và các thiết bị luyện tập (ca bin tập lái, tập bắn…) + Nhóm thứ tư: Gồm các mô hình thực, mô hình học cụ cắt bổ, tài liệu minh hoạ cho việc giảng bài. + Nhóm thứ năm: Gồm các phương tiện phụ trợ dùng trong quá trình giáo dục - huấn luyện như: máy tính, phần mềm hoặc cơ sở dữ liệu tra cứu, phần mềm dạy học… Dưới đây tôi sẽ giới thiệu một số thiết bị có thể sử dụng để dạy học và để xây dựng phần mềm giảng dạy, khả năng ứng dụng và ưu nhược điểm của từng loại thiết bị. 1. Máy chiếu bản trong (Over Head): (Đã sử dụng khá lâu tại Học viện hậu cần) Sử dụng máy chiếu (Over Head) để chiếu lên màn ảnh rộng các bản trong (fôlie) chứa đựng các thông tin được lựa chọn của bài giảng. Việc đưa các thông tin thuộc bài giảng ra bản trong rất đơn giản và dễ thực hiện. Các thông tin có thể chọn lựa gồm các công thức, hình vẽ, các bảng biểu.… Các thông tin này có thể biên soạn từ máy tính (gồm cả phần văn bản, hình vẽ, hình ảnh…) sau đó in ra giấy A4 và đưa đi phôtôcopy ra bản trong. Nguồn dữ liệu nào đã truy cập vào máy tính thì điều đó có thể đưa ra bản trong để trình chiếu. Tiện lợi của việc sử dụng máy chiếu bản trong là gọn, nhẹ tốn ít thời gian chuẩn bị. Tuy nhiên để có được các hình thật đẹp chiếu cho học viên giáo viên cần phải lựa chọn kỹ các hình chuẩn, thiết kế bài giảng công phu, khoa học (trọng tâm nội dung) trước để phôtô lên máy trong. Máy chiếu bản trong thích hợp cho giảng dạy tất cả các môn học, đặc biệt có hiệu quả đối với các bài giảng có nhiều hình vẽ, đồ thị, sơ đồ nguyên lý bảng biểu: như các môn học vi mô; vĩ mô; kế toán. Các bản trong có thể sao chụp thành nhiều bản cho các giáo viên khác cùng bộ môn để cùng sử dụng. Giá thành các máy chiếu bản trong (Over Head) khoảng từ 6-10 triệu đồng nên có điều kiện trang bị đại trà. 2. Máy chiếu phim dương bản Máy chiếu phim dương bản dùng để chiếu lên màn ảnh rộng các phim dương bản (Slide). Các Slide được tạo ra nhờ công nghệ làm phim đơn giản bằng cách lấy thông tin bằng chụp ảnh thường hoặc chụp bằng máy chụp ảnh số. Các thông tin đưa lên phim dương bản do giáo viên lựa chọn, thích hợp hơn cả là các hình vẽ kết cấu, các tranh vẽ kết cấu có màu sắc, các kết cấu học cụ cắt bổ và các trang bị thực ngoài hiện trường, do vậy rất phù hợp cho các môn thuộc chuyên ngành kỹ thuật và quân sự… Loại máy chiếu phim dương bản sử dụng thích hợp với kết cấu trang bị thực, các sơ đồ, kết cấu và tranh kết cấu vẽ màu. Giá thành máy thấp (khoảng 4-7 triệu đồng) nên có thể trang bị tới các bộ môn. Ưu điểm của loại thiết bị này là cho phép chiếu lên màn ảnh rộng các phim dương bản cả màu sắc nên có tác dụng trực quan hơn. Mặt khác thiết bị nhẹ và nhỏ gọn nên có thể xách tay (nặng khoảng 2,5kg). Việc thay đổi các Slide được thực hiện nhờ điều khiển bằng dây cáp bằng cách ấn nút tiến hoặc lùi hoặc điều khiển từ xa. Học viện trong quá trình tự học có thể sử dụng máy chiếu phim dương bản để học tại nơi ở hoặc ở các phòng học đa năng. Hạn chế của việc sử dụng máy chiếu phim dương bản này là cần phải có công nghệ làm phim dương bản. Giá làm các Slide thường cao (khoảng 6-15 nghìn đồng/Slide) và cần phải bảo quản phim dương bản tốt thì mới sử dụng được lâu dài. Tuy nhiên khi đã làm phim dương bản thì có thể hạ giá thành bằng cách nhân bản làm nhiều bộ phim dương bản khi đã có các kịch bản và công nghệ chụp ảnh tốt. 3. Máy chiếu Multi Projector (loại máy này học viện đang sử dụng) Multi Projector để kết nối với máy tính và trình chiếu lên mành ảnh rộng tất cả những gì có trên mành hình máy tính, kết nối với Video để thể hiện các phim phục vụ cho bài giảng, đồng thời thực hiện tất cả các chức năng như máy chiếu. Như vậy sử dụng MultiProjector tiện lợi hơn rất nhiều so với máy chiếu bởi nó đa năng hơn, nhanh chóng điều khiển các trang trình chiếu hơn, logic của một bài giảng đã được định trước. Tuy nhiên, để sử dụng các loại Multiprojector đòi hỏi các giáo viên phải chuẩn bị công phu bài giảng và phải biết sử dụng máy tính. Sử dụng thiết bị Multi Projector cho phép sử dụng ghép nối các thiết bị khác để truyền tải thông tin bài giảng như: + Từ máy tính cá nhân (Pencak Silát) + Từ đầu Video. + Từ máy quét ảnh (Scaner) + Chiếu trực tiếp các bản (khổ đến A4) hoặc các hình vẽ (kể cả ảnh màu) Hiện nay các phần mềm giảng dạy, hoặc các báo cáo khoa học, báo cáo bảo vệ luận án tốt nghiệp… thường trình chiếu qua máy chiếu Multi Projector (thường là phần mềm trình chiếu Microsoft PowerPoint) hoặc trực tiếp từ các phần mềm chuyên dụng khác. Để có bài giảng tốt, các giáo viên cần tạo ra các kịch bản tốt, sử dụng thành thạo các công cụ và thiết bị khác nhau để tạo nguồn dữ liệu cho bài giảng. Thời gian qua và hiện nay tại Học viện hậu cần đã ứng dụng khá nhiều thiết bị này trong giảng thao diễn và bảo vệ luận án khoa học một số ít giảng cho học viên. Dưới đây tôi sẽ giới thiệu khái quát về một số chức năng của các thiết bị hỗ trợ để tạo ra các tệp thông tin dạng ảnh để đưa vào máy tính cá nhân. 4. Máy quét ảnh (Scaner) Máy quét ảnh đã được sử dụng rộng rãi ở nhiều cơ sở đào tạo và các biện nghiên cứu, nhà máy… Máy quét ảnh là thiết bị sao chụp các hình ảnh trên giấy hoặc ảnh để đưa vào máy tính dưới dạng các tệp tin hình ảnh, sau khi đã có các tệp tin hình ảnh có thể chỉnh sửa theo ý muốn của người sử dụng. Các máy quét ảnh có độ phân dải cao cho hình ảnh đẹp hơn. Kết nối máy quét với máy tính thông qua phần mềm của máy quét được cài đặt trong máy tính. Sau khi đã cài đặt xong tất cả các phần mềm làm ảnh khác như: Photo Shop, Corel Draw… có thể truy cập được. Các máy quét ảnh thông thường chỉ quét được các bức ảnh có khổ rộng tối đa là A4, A3. Sử dụng máy quét để chuẩn bị và hoàn thiện các bài giảng trên máy rất hiệu quả và cần thiết. 5. Máy chụp ảnh số: Máy chụp ảnh số là thiết bị sao chụp ảnh di động, máy chụp ảnh số tiện lợi hơn rất nhiều so với máy quét bởi nó có thể sao chụp các ảnh có kích thước lớn, ngoài ra còn có khả năng quay Video và ghi âm các quá trình cần thiết cho bài giảng. Máy chụp ảnh số liên kết với máy tính thông qua phần mềm của máy cho ảnh dưới dạng các tệp tin hình ảnh. Ưu điểm của máy chụp ảnh số là cho phép chụp các ảnh màu đối với các kết cấu thực và mô hình học cụ. Số lượng ảnh chụp tương đối lớn và cho phép chụp nhiều lần (vì sử dụng đĩa từ). Sử dụng máy chụp ảnh số có thể tạo các tệp ảnh về kết cấu trang bị, từ mô hình và tranh vẽ và đưa vào máy tính để sử dụng cho những cơ sở nhà trường hiện không có các học cụ cắt bổ hoặc thiếu các tranh vẽ kết cấu. Giá thành máy tương đối rẻ (khoảng 1000-1500 USD) nên có thể trang bị tới một bộ môn chuyên ngành. 6. Thiết bị chuyển đổi thông tin từ băng Video sang đĩa CD Trong quá trình tạo nguồn thông tin cho bài giảng, nhiều khi chúng ta thực hiện ghi hình ảnh các quá trình xảy ra trong quá trình huấn luyện triển khai hoặc khi tiến hành thí nghiệm… vào các băng Video. Khi trình chiếu chúng ta có thể sử dụng các đầu Video và màn hình TV để trình chiếu hoặc kết nối với máy tính để chiếu qua máy Multi Projector. Để đơn giản cho quá trình trình chiếu và không cần phải đảm bảo nhiều thiết bị đi kèm chúng ta có thể chuyển các thông tin từ các băng Video (công nghệ sợi) sang đĩa VCD (công nghệ số). Khi đó việc biên tập, lưu giữ và sử dụng thuận tiện hơn trong quá trình giảng dạy. Đối với các đơn vị nhà trường chỉ cần trang bị một bộ chuyển đổi như vậy là có thể tạo điều kiện xây dựng ngân hàng dữ liệu cho các bài giảng thuộc các lĩnh vực chuyên môn khác nhau. Các giáo viên chỉ cần quay Video bằng các máy quay thông dụng các hình ảnh cần thiết ở bất cứ đâu và bất cứ thời gian nào, sau đó chuyển sang đĩa VCD để biên tập vào các bài giảng của mình. Với thiết bị này chúng ta có thể đưa hình ảnh các trận đánh ngoài chiến trường, cuộc diễn tập triển khai khí tài trang trí, quá trình thí nghiệm… vào bài giảng để trình chiếu. 7. Giới thiệu các phần mềm giảng dạy Ngoài các thiết bị kết nối với MultiPro, để giảng dạy có sử dụng máy tính chúng ta thường sử dụng các phần mềm chuyên dụng để trình chiếu. Hiện nay hầu hết các ngành khoa học đều áp dụng công nghệ thông tin vào trong chuyên ngành của mình, bởi tính ưu việt cao của công nghệ thông tin là tốc độ truyền đạt thông tin nhanh chóng và chính xác. Trong ngành giáo dục cũng đã áp dụng các tiến bộ khoa học của công nghệ thông tin như: Dạy học trên mạng Internet, dạy học từ xa qua mạng lưới thông tin đại chúng TV, truyền thanh hoặc dạy học bằng các đĩa CD-ROM. Dạy học bằng máy tính nói riêng cũng như sử dụng các phương tiện hiện đại nói chung có ưu điểm nổi bật là : Hàm lượng thông tin truyền đạt cao trong thời gian ngắn, cách truyền đạt thông tin sinh động tạo điều kiện dễ tiếp thu kiến thức được truyền đạt thông tin được đạt cho học viên bằng nhiều hình thức, bài giảng được chắt lọc từ các bài giảng mẫu của các giáo viên giảng dạy có kinh nghiệm. Giáo viên tiết kiệm thời gian chết trên lớp như vẽ sơ đồ nguyên lý trên bảng, viết công thức. Do đó chất lượng của bài giảng rất cao, đặc biệt có hiệu quả đối với các giáo viên trẻ. Đối với học viên có thể tự ôn tập hoặc xem lại bài giảng mà không nhất thiết phải có sự hiện diện của giáo viên. Tuy nhiên để dạy học được trên máy tính cũng như các phương tiện dạy học hiện đại, yêu cầu các giáo viên không những chỉ giỏi về kiến thức chuyên môn mà còn phải biết khai thác, sử dụng các phương tiện giảng dạy hiện đại và các phần mềm phục vụ cho công tác giảng dạy. Chúng ta có thể tham khảo một số phần mềm có thể phục vụ tốt quá trình giảng dạy có sử dụng các thiết bị hiện đại kể trên. 1. Phần mềm trình chiếu MicroSoft Power Point. Phần mềm MicroSoft Powe Point là một phần mềm mang tính chất trình chiếu thuộc bộ chương trình văn phòng (office) của hãng MicroSoft sản xuất. Phần mềm MicroSoft Powe Point được chạy trong môi trường Windows, ứng với mỗi phiên bản của bộ office có một phiên bản tương ứng của Power Point, ví dụ với office 97 có phiên bản Power Point 97, ứng với office 2000 có phiên bản Power Point 2000. Những khả năng của Power Point: Tính linh hoạt là một trong những điểm mạnh của Power Point. Dù là sử dụng các wizard và các tính năng tự động khác, kết hợp với một vài hoặc không cần đến một kỹ năng thiết kế nào, chúng ta cũng có thể nhanh chóng tạo được một trình diễn cơ bản. Nếu là một nhà thiết kế thì các tính năng tiên tiến cũng như những tuỳ chọn phong phú của Power Point sẽ cho phép chúng ta phát huy tối đa khả năng sáng tạo của mình, với Power Point chúng ta có thể: + Tạo mình trình diễn bằng cách sử dụng một vài wizard, một kiểu mẫu thiết kế, hoặc từ phác thảo. + Thêm văn bản và các bảng vào nội dung trình diễn của chúng ta + Sử dụng các chế độ hiển trị khác để lập dàn bài, tổ chức, thêm nội dung, hiệu đính và xem trước trình diễn. + Định dạng một trình diễn bằng cách tuỳ biến các phối màu (color sheme) màu nền và các kiểu mẫu thiết kế. + Tạo một trình diễn trên màn hình bằng cách sử dụng một máy tính, các phim đèn chiếu và máy chiếu (overhead và Projector) hoặc thông qua trang Web. + Tạo và in các ghi chú, cũng như các tài liệu phát cho người học. + thêm các biểu đồ, hình ảnh, cũng như hình dạng đối tượng khác vào nội dung trình diễn. + Tăng hiệu quả truyền đạt bằng cách sử dụng kết hợp các phương tiện truyền thông khác như âm thanh, video và hoạt hình. + Sử dụng các tính năng web đầy hiệu quả của Power Point để tổ chức những truyền thông trực tuyến, các hội nghị, hội thảo trên Internet hoặc để thiết kế các trang Web. + Khảo sát các tính năng tiên tiến chẳng hạn như liên kết, nhúng, hoặc sử dụng macro để tạo những ứng dụng đa dạng của Power Point. Công dụng chính của phần mềm này là để làm phim hoạt hình, làm các bài báo cáo hoặc các bài trình chiếu có tính chất sinh đọng, tạo cảm giác chú ý cho người xem. Sử dụng phần mềm trình chiếu này thích hợp với các cán bộ làm công tác nghiên cứu khoa học kỹ thuật thường phải trình bày các dự thảo đề án, báo cáo khoa học, thích hợp cho cán bộ giảng dạy và sinh viên ở trường đại học… Tóm lại nếu chúng ta muốn trình bày ý tưởng của mình trước khán giả bằng các phương tiện truyền thông hiện đại thì phần mềm Power Point hoàn toàn đáp ứng được các yêu cầu của bạn khi muốn sử dụng đồ hoạ, multimedia (phương tiện đa truyền thông) trong công tác giảng dạy, NCKH và công tác văn phòng. Dùng MicroSoft Powe Point chúng ta có thể tạo ra các cảnh (Slides) theo thứ tự từ cảnh 1 đến cảnh n. Trong mỗi cảnh (Slide) chúng ta có thể trình bày dòng chữ (dạng text), các hình ảnh, bản vẽ, sơ đồ, biểu đồ, đồ thị, bảng tính EXCEL… thậm chí chèn được cả âm thanh. Khi tạo ra các cảnh (Slides), chúng ta có thể chạy chương trình để lần lượt cho các cảnh hiện ra. Thời gian hiện trên mành hình của mỗi Slide do chúng ta quyết định theo chế độ định trước hoặc khi nào nhấn chuột thì mới thay đổi Slide. Power Point có thể tự động giúp chúng ta định vị các tiêu đề mẹ, con, cháu (thư mục) và có thể chọn tuỳ ý phông chữ Tiếng Việt. Sau khi đã chọn kiểu Slide thích hợp (tương ứng với một trang trình chiếu) người sử dụng có thể thay đổi màu nền hoặc cho Slide chuyển động theo ý muốn của người thiết kế bài giảng. Việc soạn thảo, chèn các ứng dụng khác hoặc vẽ các hình vẽ trong một trang trình chiếu giống như soạn thảo của MicroSoft Word. Các tiêu đề, hình vẽ có thể làm chuyển động được nhờ chức năng Animation để tạo cảm giác hứng thú cho học viên, mặc khác đối với các hình vẽ phức tạp chứuc năng này thể hiện trình tự vẽ một bản vẽ giống như giáo viên vẽ trên bảng. Khi cần soạn thảo một trang trình chiếu khác chọn chức năng New Slide trên thanh công cụ. Với một bài giảng cho học viên trong vòng 1 tiết học (45 phút) người giáo viên cần phải soạn rất nhiều các bản trình chiếu cũng giống như mỗi lần giáo viên xoá bảng vậy. 2. Ngôn ngữ lập trình trong môi trường Windows (Visual Basic) Visual Basic là một ngôn ngữ lập trình khá mạnh trong môi trường Windows. Để giảng một bài giảng trong một hoặc hai tiết học thì việc liên kết giữa Power Point với Visual Basic không có ý nghĩa lớn lắm. Tuy nhiên nếu giáo viên cần kết hợp các bài giảng trong toàn bộ môn học hoặc muốn đưa ra các câu hỏi để học viên tự kiểm tra kiến thức sau mỗi bài, mỗi chương thì đây là một công cụ để làm điều đó. Hầu hết các phần mềm dạy học đuều được liên kết với một phần mềm lập trình để đưa ra khả năng giao diện thuận lợi giữa người sử dụng và chương trình họ đang sử dụng. Các bài học được liên kết nhúng vào Visual Basic thông qua chức năng OLE, còn các câu hỏi để học viện tự kiểm tra thông thường ._.