Phương hướng và giải pháp hoàn thiện kế toán dự phòng trong các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay

1 MÔÛ ÑAÀU 1. TÍNH CAÁP THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI: Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, cuøng vôùi quaù trình ñoåi môùi cuûa neàn kinh teá, heä thoáng keá toaùn Vieät Nam ñaõ khoâng ngöøng ñöôïc hoaøn thieän vaø phaùt trieån. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa heä thoáng keá toaùn Vieät Nam, vaán ñeà trích laäp vaø haïch toaùn döï phoøng ngaøy caøng hoaøn thieän. Sau quyeát ñònh 1141TC/QÑ/CÑKT ngaøy 1/11/1995 cuûa Boä Taøi chính ban haønh heä thoáng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp, laàn löôït caùc thoâng tö 64 TC/TCDN 15/9/1997, 107/ 2001/TT- BTC cuõng ñöôïc ban haønh nhaèm höôùng daãn vieäc trích laäp döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho, döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö ngaén haïn vaø daøi haïn, döï phoøng nôï khoù ñoøi vaø gaàn ñaây nhaát Boä Taøi Chính vöøa ban haønh thoâng tö 13/2006/TT-BTC ngaøy 27/2/2006 höôùng daãn cheá ñoä trích laäp vaø söû duïng caùc khoaûn döï phoøng, trong ñoù coù boå sung theâm veà döï phoøng baûo haønh saûn phaåm, haøng hoaù vaø coâng trình xaây laép. Tuy nhieân, so vôùi Chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn cuõng nhö qua nghieân cöùu kinh nghieäm cuûa moät soá quoác gia phaùt trieån nhö Myõ, Phaùp, caùc quy ñònh vaø höôùng daãn lieân quan ñeán vieäc trích laäp vaø haïch toaùn döï phoøng trong keá toaùn cuûa Vieät Nam vaãn coøn nhieàu baát caäp. Vì vaäy, vieäc hoaøn thieän haïch toaùn döï phoøng trong keá toaùn Vieät Nam laø moät trong nhöõng vaán ñeà caáp baùch hieän nay nhaèm giuùp cho Vieät Nam sôùm hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi, heä thoáng keá toaùn Vieät Nam ñöôïc quoác teá thöøa nhaän, baùo caùo taøi chính trình baøy trung thöïc vaø hôïp lyù. 2. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI: Qua phaân tích nhöõng noäi dung chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn coù lieân quan ñeán vaán ñeà trích laäp döï phoøng trong keá toaùn cuøng vôùi vieäc tham khaûo nhöõng kinh nghieäm veà phöông phaùp trích laäp döï phoøng cuûa caùc nöôùc, ñoái chieáu vôùi nhöõng 2 thöïc traïng ôû Vieät Nam, töø ñoù ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp hoaøn thieän veà vieäc trích laäp vaø haïch toaùn döï phoøng trong keá toaùn Vieät Nam. 3. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU: Chæ taäp trung vaøo keá toaùn caùc doanh nghieäp, khoâng taäp trung vaøo keá toaùn thuoäc lónh vöïc haønh chaùnh söï nghieäp. Luaän vaên chæ taäp trung vaøo nghieân cöùu caùc phöông phaùp trích laäp vaø haïch toaùn döï phoøng veà giaûm giaù taøi saûn vaø döï phoøng nôï phaûi traû. 4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: Phöông phaùp söû duïng chuû yeáu ñeå nghieân cöùu ñeà taøi laø phöông phaùp bieän chöùng duy vaät, beân caïnh ñoù coøn söû duïng moät soá phöông phaùp khaùc nhö: - Phöông phaùp phaân tích ñònh löôïng, - Phöông phaùp so saùnh vaø ñoái chieáu, - Phöông phaùp phaân tích vaø toång hôïp v.v… 5. NHÖÕNG ÑOÙNG GOÙP CUÛA LUAÄN VAÊN: Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän vaên bao goàm: - Heä thoáng hoaù nhöõng noäi dung cuûa caùc chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn lieân quan ñeán döï phoøng trong keá toaùn, phaân tích caùc phöông phaùp trích laäp haïch toaùn döï phoøng töø kinh nghieäm cuûa moät soá quoác gia treân theá giôùi nhaèm ñöa ra ñöôïc nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm cho Vieät Nam. - Heä thoáng hoaù quaù trình ñoåi môùi cuûa heä thoáng keá toaùn Vieät Nam noùi chung vaø phöông phaùp trích laäp vaø haïch toaùn döï phoøng trong keá toaùn noùi rieâng. Töø ñoù phaân tích nhöõng öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa caùc quy ñònh hieän haønh. - Töø vieäc phaân tích thöïc traïng, tieán haønh ñeà ra caùc giaûi phaùp hoaøn thieän keá toaùn döï phoøng trong caùc doanh nghieäp Vieät Nam. 3 CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN VEÀ DÖÏ PHOØNG VAØ KEÁ TOAÙN DÖÏ PHOØNG 1.1. TOÅNG QUAN VEÀ DÖÏ PHOØNG TRONG KEÁ TOAÙN: 1.1.1 ÑÒNH NGHÓA VEÀ DÖÏ PHOØNG: Theo UÛy ban thuaät ngöõ cuûa Hoäi ñoàng quoác gia veà keá toaùn cuûa Phaùp, döï phoøng ñöôïc ñònh nghóa nhö sau: “Döï phoøng laø vieäc xaùc nhaän veà phöông dieän keá toaùn, söï giaûm giaù trò cuûa moät taøi saûn hay söï gia taêng coâng nôï, xaùc thöïc veà baûn chaát nhöng mang tính öôùc tính veà maët giaù trò. Vieäc thieát laäp döï phoøng thöôøng döïa treân baèng chöùng xaùc thöïc xaûy ra xung quanh thôøi ñieåm khoaù soå keá toaùn. Nhö vaäy coù theå noùi , ñaëc ñieåm chuû yeáu cuûa döï phoøng laø moät öôùc tính cuûa keá toaùn, noù vöøa mang tính chaát döï ñoaùn, vöøa mang tính chaát taïm thôøi. Vieäc laäp döï phoøng laø do nguyeân taéc thaän troïng trong keá toaùn, khi coù nhöõng vaán ñeà chöa roõ raøng, caàn phaûi xeùt ñoaùn thaän troïng ñeå khoâng laøm cho taøi saûn vaø thu nhaäp bò thoåi phoàng, cuõng nhö nôï phaûi traû vaø chi phí bò giaáu bôùt. 1.1.2. CAÙC LOAÏI DÖÏ PHOØNG TRONG KEÁ TOAÙN: Nhaèm cung caáp hình aûnh trung thöïc veà tình hình taøi chính cuõng nhö keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh, tuaân thuû nguyeân taéc thaän troïng, nguyeân taéc phuø hôïp, vaøo cuoái nieân ñoä keá toaùn tröôùc khi laäp baùo caùo taøi chính, keá toaùn thöôøng laäp caùc loaïi döï phoøng: Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö ngaén haïn, döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö daøi haïn, döï phoøng nôï khoù ñoøi, döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho, döï phoøng nôï phaûi traû. 1.1.2.1. Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö ngaén haïn vaø daøi haïn: Loaïi döï phoøng naøy nhaèm phaûn aùnh moät boä phaän giaù trò döï tính bò giaûm giaù cuûa caùc chöùng khoaùn ñaàu tö ngaén haïn vaø daøi haïn. Laäp döï phoøng nhaèm ghi 4 nhaän caùc khoaûn loã coù theå phaùt sinh nhöng chöa chaéc chaén vaø ñoàng thôøi nhaèm phaûn aùnh giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän cuûa chöùng khoaùn. Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö ngaén haïn vaø daøi haïn ñöôïc ghi vaøo cuoái nieân ñoä keá toaùn tröôùc khi laäp baùo caùo taøi chính, neáu coù nhöõng baèng chöùng tin caäy veà söï giaûm giaù thöôøng xuyeân cuûa caùc chöùng khoaùn ñaàu tö ngaén haïn vaø daøi haïn. 1.1.2.2. Döï phoøng nôï khoù ñoøi: Loaïi döï phoøng naøy nhaèm phaûn aùnh soá tieàn coù khaû naêng khoâng thu hoài ñöôïc cuûa khoaûn nôï phaûi thu trong nieân ñoä keá toaùn. Trong thöïc teá hoaït ñoäng kinh doanh coù nhöõng khoaûn phaûi thu maø con nôï khoù hoaëc khoâng coù khaû naêng traû nôï, hoaëc vì lyù do naøo ñoù khoâng xaùc ñònh ñöôïc ngöôøi nôï. Ñeå cung caáp hình aûnh trung thöïc veà tình hình taøi chính, caàn öôùc tính caùc khoaûn nôï phaûi thu khoù ñoøi. Caùc khoaûn nôï phaûi thu khoù ñoøi ñöôïc xem nhö laø moät khoaûn loã hoaëc chi phí cuûa doanh nghieäp. Noùi caùch khaùc, döï phoøng nôï khoù ñoøi laø vieäc öôùc tính nhöõng toån thaát veà caùc khoaûn phaûi thu khoù ñoøi coù theå xaûy ra nhaèm tuaân thuû nguyeân taéc thaän troïng vaøø ñaûm baûo söï phuø hôïp giöõa doanh thu vaø chi phí trong kyø. 1.1.2.3. Döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho: Döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho laø soá tieàn phaûn aùnh moät phaàn giaù trò haøng toàn kho bò giaûm suùt so vôùi giaù goác do söï suït giaûm giaù baùn, do haøng toàn kho bò maát phaåm chaát, loãi thôøi... Khoaûn döï phoøng ñöôïc ghi nhaän nhö chi phí phaùt sinh trong kyø. Döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho ñöôïc laäp vaøo cuoái nieân ñoä keá toaùn nhaèm tuaân thuû nguyeân taéc thaän troïng trong keá toaùn vaøø ñaûm baûo söï phuø hôïp giöõa doanh thu vaø chi phí trong kyø. 1.1.2.4. Döï phoøng nôï phaûi traû: Döï phoøng nôï phaûi traû laø khoaûn döï phoøng coù theå phaân bieät ñöôïc vôùi caùc khoaûn nôï phaûi traû nhö: caùc khoaûn nôï phaûi traû ngöôøi baùn, phaûi traû tieàn vay,… laø 5 caùc khoaûn nôï phaûi traû ñöôïc xaùc ñònh gaàn nhö chaéc chaén veà giaù trò vaø thôøi gian, coøn caùc khoaûn döï phoøng laø caùc khoaûn nôï phaûi traû chöa chaéc chaén veà giaù trò hoaëc thôøi gian. Ví duï nhö caùc khoaûn phaûi traû ngöôøi baùn, soá tieàn vaø thôøi gian traû thoâng thöôøng ñöôïc qui ñònh trong hôïp ñoàng mua baùn, coøn ñoái vôùi khoaûn baûo haønh phaûi traû cho khaùch haøng, thì khoâng xaùc ñònh ñöôïc chính xaùc soá tieàn seõ phaûi traû vaø thôøi gian traû cuï theå maëc duø traùch nhieäm baûo haønh laø traùch nhieäm hieän taïi cuûa doanh nghieäp. Caùc khoaûn döï phoøng thöôøng gaëp bao goàm döï phoøng baûo haønh saûn phaåm, döï phoøng hôïp ñoàng ruûi ro lôùn, döï phoøng taùi cô caáu doanh nghieäp. 1.2. KEÁ TOAÙN DÖÏ PHOØNG THEO CHUAÅN MÖÏC QUOÁC TEÁ VEÀ KEÁ TOAÙN: Tính ñeán nay, Uûy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá IASB ñaõ ban haønh ñöôïc 41 chuaån möïc aùp duïng cho baùo caùo taøi chính cuûa moïi loaïi hình doanh nghieäp (phuï luïc 1 trình baøy danh saùch 41 chuaån möïc keá toaùn quoác teá ñaõ ñöôïc ban haønh). Caùc chuaån möïc keá toaùn coù lieân quan ñeán vieäc laäp döï phoøng theo heä thoáng chuaån möïc keá toaùn quoác teá coù theå keå ra bao goàm: 1.2.1. CHUAÅN MÖÏC CHUNG: Chuaån möïc trình baøy nhöõng vaán ñeà chung nhaát coù aûnh höôûng ñeán phöông phaùp laäp vaø haïch toaùn döï phoøng laø chuaån möïc chung. Moät soá noäi dung lieân quan ñeán vieäc laäp döï phoøng laø: 1.2.1.1. Caùc giaû ñònh keá toaùn aûnh höôûng ñeán vieäc laäp döï phoøng: Theo khuoân maãu cuûa UÛy Ban tieâu chuaån keá toaùn quoác teá, baùo caùo taøi chính ñöôïc laäp treân caùc giaû ñònh: 1.2.1.1.1. Giaû ñònh hoaït ñoäng lieân tuïc: 6 Baùo caùo taøi chính phaûi ñöôïc laäp treân cô sôû giaû ñònh laø doanh nghieäp ñang hoaït ñoäng lieân tuïc vaø seõ tieáp tuïc hoaït ñoäng kinh doanh trong töông lai coù theå thaáy ñöôïc, nghóa laø doanh nghieäp khoâng coù yù ñònh cuõng nhö khoâng buoäc phaûi ngöøng hoaït ñoäng hoaëc phaûi thu heïp ñaùng keå quy moâ hoaït ñoäng cuûa mình. Tröôøng hôïp thöïc teá khaùc vôùi giaû ñònh hoaït ñoäng lieân tuïc thì baùo caùo taøi chính phaûi laäp treân moät cô sôû khaùc vaø phaûi giaûi thích cô sôû ñaõ söû duïng ñeå laäp baùo caùo taøi chính. Nhö vaäy, theo giaû ñònh naøy, ñôn vò seõ tieáp tuïc hoaït ñoäng hoaït ñoäng trong thôøi gian coù theå thaáy ñöôïc do vaäy, caùc taøi saûn cuûa ñôn vò khoâng caàn thieát phaûi ñaùnh giaù theo giaù thò tröôøng maø ghi nhaän theo giaù goác (neáu giaù thò tröôøng thaáp hôn giaù goác, ñôn vò phaûi laäp döï phoøng). 1.2.1.1.2. Giaû ñònh doàn tích: Theo giaû ñònh naøy, caùc nghieäp vuï kinh teá ñöôïc haïch toaùn khi chuùng phaùt sinh chöùù khoâng phaûi vaøo thôøi ñieåm thöïc teá thu hoaëc chi tieàn vaø chuùng ñöôïc trình baøy trong baùo caùo taøi chính cuûa kyø maø chuùng phaùt sinh. Noùi caùch khaùc, moïi nghieäp vuï kinh teá, taøi chính cuûa doanh nghieäp lieân quan ñeán taøi saûn, nôï phaûi traû, nguoàn voán chuû sôû höõu, doanh thu, chi phí phaûi ñöôïc ghi soå keá toaùn vaøo thôøi ñieåm phaùt sinh, khoâng caên cöù vaøo thôøi ñieåm thöïc teá thu hoaëc thöïc teá chi tieàn hoaëc khoaûn töông ñöông tieàn. 1.2.1.2. Caùc ñaëc ñieåm chaát löôïng cuûa baùo caùo taøi chính: - Tính coù theå tin caäy ñöôïc: Ñeå baùo caùo taøi chính coù theå tin caäy ñöôïc, caàn tuaân thuû nguyeân taéc trình baøy trung thöïc, noäi dung hôn hình thöùc, trung laäp, thaän troïng vaø ñaày ñuû. Trong caùc nguyeân taéc neâu treân, nguyeân taéc quan troïng nhaát aûnh höôûng ñeán laäp döï phoøng laø nguyeân taéc thaän troïng. - Thaän troïng: Khuoân maãu cuûa IAS ñaõ ñeà caäp veà thaän troïng nhö sau: 7 Thaän troïng laø vieäc xem xeùt, caân nhaéc, phaùn ñoaùn caàn thieát ñeå laäp caùc öôùc tính keá toaùn trong caùc ñieàu kieän khoâng chaéc chaén sao cho taøi saûn hay thu nhaäp khoâng ñöôïc khai cao, coâng nôï vaø chi phí khoâng ñöôïc ñaùnh giaù thaáp. 1.2.1.3. Caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính: - Taøi saûn: Taøi saûn laø nguoàn löïc do doanh nghieäp kieåm soaùt vaø hy voïng mang laïi lôïi ích kinh teá trong töông lai phaùt sinh. Lôïi ích kinh teá trong töông lai cuûa moät taøi saûn laø tieàm naêng ñoùng goùp tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp tôùi caùc nguoàn tieàn vaø caùc khoaûn töông ñöông tieàn cuûa doanh nghieäp. Taøi saûn ñöôïc ghi nhaän khi chaéc chaén mang laïi lôïi ích kinh teá trong töông lai vaø giaù trò cuûa taøi saûn ñoù ñöôïc xaùc ñònh moät caùch ñaùng tin caäy. - Thu nhaäp: Laø söï gia taêng veà lôïi ích kinh teá trong kyø keá toaùn döôùi hình thöùc caùc khoaûn tieàn thu vaøo hoaëc gia taêng taøi saûn hoaëc giaûm bôùt coâng nôï daãn ñeán vieäc gia taêng voán chuû sôû höõu nhöng khoâng phaûi do coå ñoâng ñoùng goùp. Chæ ñöôïc ghi nhaän thu nhaäp khi coù baèng chöùng chaéc chaén veà khaû naêng thu ñöôïc lôïi ích kinh teá. 1.2.2. CHUAÅN MÖÏC CUÏ THEÅ: Do döï phoøng bao goàm nhieàu loaïi coù noäi dung vaø tính chaát khaùc nhau, vì vaäy trong heä thoáng chuaån möïc keá toaùn quoác teá, khoâng coù chuaån möïc keá toaùn rieâng trình baøy veà döï phoøng. Moãi loaïi döï phoøng ñöôïc trình baøy trong caùc chuaån möïc keá toaùn coù lieân quan ñeán khoaûn muïc caàn laäp döï phoøng, maø cuï theå laø: 1.2.2.1. Döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho : Chuaån möïc keá toaùn giaûi quyeát caùc noäi dung lieân quan ñeán döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho laø chuaån möïc IAS 02. 8 Ñoaïn 6, chuaån möïc IAS 02, yeâu caàu: giaù trò haøng toàn kho trình baøy treân baùo caùo taøi chính ñöôïc tính theo giaù trò thaáp hôn giöõa giaù goác vaø giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc. Muïc ñích cuûa yeâu caàu naøy laø nhaèm tuaân thuû nguyeân taéc thaän troïng trong keá toaùn. Giaù trò haøng toàn kho trình baøy treân baùo caùo khoâng theå cao hôn giaù trò coù theå thu hoài töø vieäc baùn taøi saûn naøy. Ñoaïn 25 ñeán 30, chuaån möïc IAS 02 ñeà caäp ñeán laäp döï phoøng nhö sau: 25.Giaù trò haøng toàn kho khoâng thu hoài ñuû khi haøng toàn kho bò hö hoûng, loãi thôøi, giaù baùn bò giaûm, hoaëc chi phí hoaøn thieän, chí phí ñeå baùn haøng taêng leân. Vieäc ghi giaûm giaù goác haøng toàn kho cho baèng vôùi giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc laø phuø hôïp vôùi nguyeân taéc taøi saûn khoâng ñöôïc phaûn aùnh lôùn hôn giaù trò thöïc hieän öôùc tính coù theå thöïc hieän ñöôïc töø vieäc baùn hay söû duïng chuùng. 26. Cuoái kyø keá toaùn naêm, khi giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc cuûa haøng toàn kho nhoû hôn giaù goác thì phaûi laäp döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho. Soá döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho ñöôïc laäp laø soá cheânh leäch giöõa giaù goác cuûa haøng toàn kho vaø giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc cuûa chuùng. Vieäc laäp döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû töøng maët haøng toàn kho. Tuy nhieân, trong moät soá tröôøng hôïp, coù theå tính cho nhoùm maët haøng töông töï. Ñaây laø tröôøng hôïp laø nhöõng maët haøng lieân quan ñeán cuøng moät saûn phaåm coù cuøng muïc ñích, ñöôïc saûn xuaát vaø baùn trong cuøng vuøng ñòa lyù vaø trong thöïc teá khoâng theå taùch rieâng vôùi khoaûn muïc khaùc. Tuy nhieân, seõ khoâng ñuùng khi laäp döï phoøng cho töøng loaïi haøng nhö töøng chuûng loaïi hay taát caû caùc haøng toàn kho trong moät ñôn vò. Coâng ty cung caáp dòch vuï thöôøng taäp hôïp chi phí lieân quan ñeán töøng dòch vuï ñeå coù theå tính rieâng giaù baùn. Do vaäy, döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho ñöôïc tính theo töøng loaïi dòch vuï coù möùc giaù rieâng bieät. 27. Vieäc öôùc tính giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc cuûa haøng toàn kho phaûi döïa treân baèng chöùng tin caäy thu thaäp ñöôïc taïi thôøi ñieåm öôùc tính. Vieäc öôùc tính naøy 9 phaûi tính ñeán söï bieán ñoäng cuûa giaù caû hoaëc chi phí tröïc tieáp lieân quan ñeán caùc söï kieän dieãn ra sau ngaøy keát thuùc naêm taøi chính, maø caùc söï kieän naøy ñöôïc xaùc nhaän vôùi caùc ñieàu kieän hieän coù ôû thôøi ñieåm öôùc tính. 28. Khi öôùc tính giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc phaûi tính ñeán muïc ñích cuûa vieäc döï tröõ haøng toàn kho. Ví duï, giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc cuûa löôïng haøng toàn kho döï tröõ ñeå ñaûm baûo cho caùc hôïp ñoàng baùn haøng hoaëc cung caáp dòch vuï khoâng theå huûy boû phaûi döïa vaøo giaù trò trong hôïp ñoàng. Neáu soá haøng ñang toàn kho lôùn hôn soá haøng caàn cho hôïp ñoàng thì giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc cuûa soá cheânh leäch giöõa haøng ñang toàn kho lôùn hôn soá haøng caàn cho hôïp ñoàng ñöôïc ñaùnh giaù treân cô sôû giaù baùn öôùc tính. 29. Nguyeân lieäu, vaät lieäu vaø coâng cuï, duïng cuï döï tröõ ñeå söû duïng cho muïc ñích saûn xuaát saûn phaåm khoâng ñöôïc ñaùnh giaù thaáp hôn giaù goác neáu saûn phaåm do chuùng goùp phaàn caáu taïo neân seõ ñöôïc baùn baèng hoaëc cao hôn giaù thaønh saûn xuaát cuûa saûn phaåm. Khi coù söï giaûm giaù cuûa nguyeân lieäu, vaät lieäu, coâng cuï, duïng cuï maø giaù thaønh saûn xuaát saûn phaåm cao hôn giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc, thì nguyeân lieäu, vaät lieäu, coâng cuï, duïng cuï toàn kho ñöôïc ñaùnh giaù giaûm xuoáng baèng vôùi giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc cuûa chuùng. Trong tröôøng hôïp naøy, giaù thay theá laø phöông phaùp xaùc ñònh ñaùng tin caäy. 30. Cuoái kyø keá toaùn naêm tieáp theo phaûi thöïc hieän ñaùnh giaù môùi veà giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc cuûa haøng toàn kho cuoái naêm ñoù. Tröôøng hôïp cuoái kyø keá toaùn naêm nay, neáu khoaûn döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho phaûi laäp thaáp hôn khoaûn döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho ñaõ laäp ôû cuoái kyø keá toaùn naêm tröôùc thì soá cheânh leäch lôùn hôn phaûi ñöôïc hoaøn nhaäp (Theo quy ñònh ôû ñoaïn 24) ñeå ñaûm baûo cho giaù trò cuûa haøng toàn kho phaûn aùnh treân baùo caùo taøi chính laø theo giaù goác (neáu giaù goác nhoû hôn giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc) hoaëc theo giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc (neáu giaù goác lôùn hôn giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc). 10 1.2.2.2. Döï phoøng nôï phaûi thu khoù ñoøi: Döï phoøng nôï phaûi thu khoù ñoøi laø khoaûn phaùt sinh töø caùc khoaûn phaûi thu thöông maõi, ñoù laø soá tieàn maø khaùch haøng coøn nôï doanh nghieäp do vieäc baùn haøng hoùa hay cung caáp dòch vuï cuõng nhö caùc loaïi nôï phaûi thu khaùc nhö thöông phieáu phaûi thu, caùc coâng cuï taøi chính. Chuaån möïc keá toaùn quoác teá coù lieân quan ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy laø chuaån möïc IAS 39. Ñoaïn 75 cuûa IAS 39 cho raèng: vaøo cuoái thôøi khoùa, khoaûn cho vay vaø phaûi thu ñöôïc ñaùnh giaù theo giaù goác coù chieát khaáu (Amortised cost). Giaù goác coù chieát khaáu ñöôïc tính theo giaù goác tröø caùc khoaûn döï phoøng veà nôï khoâng thu hoài ñöôïc. Veà phöông phaùp öôùc tính vaø ghi nhaän nôï phaûi thu khoù ñoøi, trong chuaån möïc keá toaùn quoác teá khoâng coù höôùng daãn rieâng. Tuy vaäy, trong thöïc teá keá toaùn cuûa caùc quoác gia, thoâng thöôøng, ngöôøi ta coù theå söû duïng 2 phöông phaùp: 1. Phöông phaùp ghi tröïc tieáp: theo phöông phaùp naøy, khi coù baèng chöùng roû raøng veà nôï khoâng thu hoài ñöôïc, ngöôøi ta xoùa soå khoaûn nôï khoâng thu hoài ñöôïc. Phöông phaùp naøy khaù ñôn giaûn nhöng coù nhöôïc ñieåm laø vi phaïm nguyeân taéc phuø hôïp, coù nghóa khoâng töông xöùng giöõa doanh thu vaø chi phí. 2. Phöông phaùp laäp döï phoøng: Ñeå ñaùp öùng nguyeân taéc phuø hôïp, khoaûn nôï khoù ñoøi caàn ñöôïc ghi nhaän trong thôøi khoùa keá toaùn phaùt sinh doanh thu. Tuy nhieân, do khoâng theå chaéc chaén veà soá khoâng thu ñöôïc vì vaäy caàn tieán haønh öôùc tính. Coù 2 phöông phaùp öôùc tính thoâng thöôøng nhaát thöôøng ñöôïc söû duïng laø öôùc tính döïa treân tyû suaát doanh thu vaø tính tuoåi khoaûn nôï. Caû 2 phöông phaùp ñeàu ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi. a. Phöông phaùp tính tyû suaát giöõa doanh thu vôùi nôï khoù ñoøi: 11 Theo phöông phaùp naøy, caàn döïa vaøo soá lieäu quaù khöù veà vieäc khoâng thu hoài ñöôïc nôï ñeå phaân tích moái lieân heä giöõa soá baùn chòu vaø nôï khoù ñoøi vaø töø ñoù öôùc tính tyû suaát nôï khoâng thu hoài ñöôïc. Tyû suaát naøy seõ ñöôïc aùp duïng cho naêm hieän haønh ñeå öôùc tính nôï khoâng thu hoài ñöôïc. b. Phöông phaùp tính tuoåi nôï: Theo phöông phaùp naøy, caàn tieán haønh phaân tích taøi khoaûn phaûi thu theo soá ngaøy hay soá thaùng nôï toàn ñoïng. Sau ñoù, döïa treân kinh nghieäm quaù khöù hay caùc soá thoáng keâ coù giaù trò khaùc ñeå öôùc tính tyû suaát nôï khoâng thu hoài ñöôïc cho töøng nhoùm tuoåi. Möùc döï phoøng nôï khoù ñoøi seõ tính baèng soá dö nôï cuûa töøng nhoùm tuoåi nhaân vôùi tyû leä nôï khoâng thu hoài ñöôïc cuûa töøng nhoùm tuoåi. 1.2.2.3. Döï phoøng Nôï phaûi traû: Chuaån möïc keá toaùn lieân quan ñeán loaïi döï phoøng naøy laø chuaån möïc IAS 37- Döï phoøng, taøi saûn vaø nôï tieàm taøng. Chuaån möïc naøy phaân bieät roõ caùc khoaûn döï phoøng vôùi caùc khoaûn nôï tieàm taøng, nhö sau: a) Caùc khoaûn döï phoøng laø caùc khoaûn ñaõ ñöôïc ghi nhaän laø caùc khoaûn nôï phaûi traû (giaû ñònh ñöa ra moät öôùc tính ñaùng tin caäy) vì noù laø caùc nghóa vuï veà nôï phaûi traû hieän taïi vaø chaéc chaén seõ laøm giaûm suùt caùc lôïi ích kinh teá ñeå thanh toaùn caùc nghóa vuï veà khoaûn nôï phaûi traû ñoù; vaø b) Caùc khoaûn nôï tieàm taøng laø caùc khoaûn khoâng ñöôïc ghi nhaän laø caùc khoaûn nôï phaûi traû thoâng thöôøng, vì: Caùc khoaûn nôï phaûi traû thöôøng xaûy ra, coøn khoaûn nôï tieàm taøng thì chöa chaéc chaén xaûy ra. 9 Tieâu chuaån ghi nhaän: Moät khoaûn döï phoøng chæ ñöôïc ghi nhaän khi thoaû maõn caùc ñieàu kieän sau: a) Doanh nghieäp coù nghóa vuï nôï hieän taïi (nghóa vuï phaùp lyù hoaëc nghóa vuï lieân ñôùi) do keát quaû töø moät söï kieän ñaõ xaûy ra; 12 b) Söï giaûm suùt veà nhöõng lôïi ích kinh teá coù theå xaûy ra daãn ñeán vieäc yeâu caàu phaûi thanh toaùn nghóa vuï nôï; vaø c) Ñöa ra ñöôïc moät öôùc tính ñaùng tin caäy veà giaù trò cuûa nghóa vuï nôï ñoù. 9 Chuaån möïc löu yù raèng: - Raát ít tröôøng hôïp khoâng theå chaéc chaén raèng lieäu doanh nghieäp coù nghóa vuï nôï hay khoâng. Trong tröôøng hôïp naøy moät söï kieän ñaõ xaûy ra ñöôïc xem laø phaùt sinh ra nghóa vuï nôï khi xem xeùt taát caû caùc chöùng cöù ñaõ coù chaéc chaén xaùc ñònh ñöôïc nghóa vuï nôï taïi ngaøy keát thuùc kyø keá toaùn naêm. - Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp ñeàu coù theå xaùc ñònh roõ ñöôïc raèng moät söï kieän ñaõ xaûy ra coù phaùt sinh moät nghóa vuï nôï hay khoâng. Moät soá ít tröôøng hôïp khoâng chaéc chaén ñöôïc raèng moät soá söï kieän xaûy ra coù daãn ñeán moät nghóa vuï nôï hay khoâng. Ví duï: Trong moät vuï xeùt xöû, coù theå gaây ra tranh luaän ñeå xaùc ñònh raèng nhöõng söï kieän cuï theå ñaõ xaûy ra hay chöa vaø coù daãn ñeán moät nghóa vuï nôï hay khoâng. Tröôøng hôïp nhö theá, doanh nghieäp phaûi xaùc ñònh xem lieäu coù toàn taïi nghóa vuï nôï taïi ngaøy keát thuùc kyø keá toaùn naêm hay khoâng thoâng qua vieäc xem xeùt taát caû caùc chöùng cöù ñaõ coù, bao goàm caû yù kieán cuûa caùc chuyeân gia. Chöùng cöù ñöa ra xem xeùt phaûi tính ñeán baát cöù moät daáu hieäu boå sung naøo cuûa caùc söï kieän xaûy ra sau ngaøy keát thuùc kyø keá toaùn naêm. Döïa treân cô sôû cuûa caùc daáu hieäu ñoù: a) Khi chaéc chaén xaùc ñònh ñöôïc nghóa vuï nôï taïi ngaøy keát thuùc kyø keá toaùn naêm, thì doanh nghieäp phaûi ghi nhaän moät khoaûn döï phoøng (neáu thoaû maõn caùc ñieàu kieän ghi nhaän); vaø b) Khi chaéc chaén khoâng coù moät nghóa vuï nôï naøo taïi ngaøy keát thuùc kyø keá toaùn naêm, thì doanh nghieäp phaûi trình baøy trong Baûn thuyeát minh baùo caùo taøi chính moät khoaûn nôï tieàm taøng, tröø khi khaû naêng giaûm suùt caùc lôïi ích kinh teá raát khoù coù theå xaûy ra. 13 - Chæ coù nhöõng nghóa vuï nôï phaùt sinh töø caùc söï kieän ñaõ xaûy ra ñoäc laäp vôùi caùc hoaït ñoäng trong töông lai cuûa doanh nghieäp môùi ñöôïc ghi nhaän laø caùc khoaûn döï phoøng, ví duï chi phí phaït hoaëc chi phí xöû lyù thieät haïi do vi phaïm phaùp luaät veà moâi tröôøng, ñeàu laøm giaûm suùt caùc lôïi ích kinh teá vaø taát yeáu seõ aûnh höôûng ñeán caùc hoaït ñoäng trong töông lai cuûa doanh nghieäp. Töông töï, doanh nghieäp phaûi ghi nhaän moät khoaûn döï phoøng cho nhöõng chi phí, nhö chi phí thaùo dôõ trang thieát bò khi di chuyeån hoaëc taùi cô caáu doanh nghieäp. Caùc chi phí phaùt sinh do aùp löïc veà thöông maïi hoaëc qui ñònh cuûa phaùp luaät maø doanh nghieäp döï ñònh phaûi chi tieâu nhö tröôøng hôïp ñaëc bieät trong töông lai thì khoâng ñöôïc laäp döï phoøng (Ví duï: Laép theâm caùc thieát bò loïc khoùi cho moät nhaø maùy). Caùc bieän phaùp döï ñònh thöïc hieän trong töông lai cuûa doanh nghieäp coù theå traùnh ñöôïc chi phí (Ví duï: Doanh nghieäp döï ñònh thay ñoåi phöông thöùc hoaït ñoäng), doanh nghieäp seõ khoâng phaûi chòu nghóa vuï hieän taïi cho caùc khoaûn chi phí trong töông lai vaø cuõng khoâng phaûi ghi nhaän baát kyø moät khoaûn döï phoøng naøo. - Moät söï kieän khoâng nhaát thieát phaùt sinh nghóa vuï nôï ngay laäp töùc maø coù theå seõ phaùt sinh sau naøy do nhöõng thay ñoåi veà phaùp luaät hoaëc do hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp daãn ñeán nghóa vuï nôï lieân ñôùi. Ví duï: Khi xaûy ra thieät haïi veà moâi tröôøng coù theå seõ khoâng phaùt sinh ra nghóa vuï nôï ñeå giaûi quyeát caùc haäu quaû gaây ra. Tuy nhieân, nguyeân nhaân gaây ra thieät haïi seõ trôû thaønh moät söï kieän hieän taïi khi coù moät qui ñònh môùi yeâu caàu caùc thieät haïi hieän taïi phaûi ñöôïc ñieàu chænh hoaëc khi doanh nghieäp coâng khai thöøa nhaän nghóa vuï cuûa mình trong vieäc xöû lyù caùc thieät haïi ñoù nhö laø nghóa vuï nôï lieân ñôùi. + Öôùc tính döï phoøng nôï phaûi traû: Caùch öôùc tính veà keát quaû vaø aûnh höôûng taøi chính ñeàu ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua ñaùnh giaù cuûa Ban giaùm ñoác doanh nghieäp, ñöôïc boå sung thoâng qua kinh nghieäm töø caùc hoaït ñoäng töông töï vaø caùc baûn baùo caùo cuûa caùc chuyeân gia ñoäc 14 laäp. Caùc caên cöù coù theå döïa treân bao goàm caû caùc söï kieän xaûy ra sau ngaøy keát thuùc kyø keá toaùn naêm. Coù nhieàu phöông phaùp ñaùnh giaù ñeå ghi nhaän giaù trò caùc khoaûn muïc khoâng chaéc chaén laø moät khoaûn döï phoøng. Khi caùc khoaûn döï phoøng ñöôïc ñaùnh giaù laø coù lieân quan ñeán nhieàu khoaûn muïc, thì nghóa vuï nôï seõ ñöôïc tính theo taát caû caùc keát quaû coù theå thu ñöôïc vôùi caùc xaùc suaát coù theå xaûy ra (phöông phaùp giaù trò öôùc tính). Do ñoù, khoaûn döï phoøng seõ phuï thuoäc vaøo xaùc suaát phaùt sinh khoaûn loã ñaõ öôùc tính laø bao nhieâu, ví duï: 60% hay 90%. Neáu caùc keát quaû öôùc tính ñeàu töông ñöông nhau vaø lieân tuïc trong moät giôùi haïn nhaát ñònh vaø moãi ñieåm ôû trong giôùi haïn ñoù ñeàu coù khaû naêng xaûy ra nhö nhau thì seõ choïn ñieåm ôû giöõa trong giôùi haïn ñoù. Khi ñaùnh giaù töøng nghóa vuï moät caùch rieâng reõ, moãi keát quaû coù nhieàu khaû naêng xaûy ra nhaát seõ laø giaù trò nôï phaûi traû öôùc tính hôïp lyù nhaát. Tuy nhieân, thaäm chí trong tröôøng hôïp nhö theá, doanh nghieäp cuõng caàn phaûi xeùt ñeán caùc keát quaû khaùc nöõa. Khi caùc keát quaû khaùc hoaëc laø haàu heát lôùn hôn hoaëc laø haàu heát nhoû hôn keát quaû coù nhieàu khaû naêng xaûy ra nhaát, thì giaù trò öôùc tính ñaùng tin caäy nhaát seõ laø giaù trò cao hôn hoaëc thaáp hôn ñoù. Ví duï, doanh nghieäp buoäc phaûi söûa chöõa moät hoûng hoùc nghieâm troïng trong moät thieát bò lôùn ñaõ baùn cho khaùch haøng, vaø keát quaû coù khaû naêng xaûy ra nhaát laø seõ toán 1 trieäu ñoàng ñeå söûa chöõa thaønh coâng laàn ñaàu, nhöng neáu coù khaû naêng phaûi söûa chöõa caùc laàn tieáp theo thì phaûi ñöa ra moät khoaûn döï phoøng coù giaù trò lôùn hôn. Khoaûn döï phoøng phaûi ñöôïc ghi nhaän tröôùc thueá, vì caùc aûnh höôûng veà thueá cuûa khoaûn döï phoøng vaø nhöõng thay ñoåi trong caùc keát quaû ñoù ñaõ ñöôïc quy ñònh trong chuaån möïc VAS17 “Thueá thu nhaäp doanh nghieäp”. + Thay ñoåi caùc khoaûn döï phoøng: Caùc khoaûn döï phoøng phaûi ñöôïc xem xeùt laïi vaø ñieàu chænh taïi ngaøy keát thuùc kyø keá toaùn naêm ñeå phaûn aùnh öôùc tính hôïp lyù nhaát ôû thôøi ñieåm hieän taïi. Neáu 15 doanh nghieäp chaéc chaén khoâng phaûi chòu söï giaûm suùt veà lôïi ích kinh teá do khoâng phaûi chi traû nghóa vuï nôï thì khoaûn döï phoøng ñoù phaûi ñöôïc hoaøn nhaäp. Khi söû duïng phöông phaùp chieát khaáu, giaù trò ghi soå cuûa moät khoaûn döï phoøng taêng leân trong moãi kyø keá toaùn naêm ñeå phaûn aùnh aûnh höôûng cuûa yeáu toá thôøi gian. Phaàn giaù trò taêng leân naøy phaûi ñöôïc ghi nhaän laø chi phí ñi vay. + Söû duïng caùc khoaûn döï phoøng: Chæ neân söû duïng moät khoaûn döï phoøng cho nhöõng chi phí maø khoaûn döï phoøng ñoù ñaõ ñöôïc laäp töø ban ñaàu. Chæ nhöõng khoaûn chi phí lieân quan ñeán khoaûn döï phoøng ñaõ ñöôïc laäp ban ñaàu môùi ñöôïc buø ñaép baèng khoaûn döï phoøng ñoù. Vieäc söû duïng khoaûn döï phoøng cho caùc chi phí khoâng lieân quan ñeán khoaûn döï phoøng ñoù hoaëc cho caùc chi phí lieân quan ñeán khoaûn döï phoøng ñöôïc laäp cho muïc ñích khaùc coù theå khoâng theå hieän aûnh höôûng cuûa hai söï kieän khaùc nhau. + Caùc loaïi döï phoøng: Caùc loaïi döï phoøng thöôøng gaëp bao goàm döï phoøng baûo haønh saûn phaåm, döï phoøng hôïp ñoàng ruûi ro lôùn, döï phoøng taùi cô caáu doanh nghieäp. Ñeå minh hoïa vieäc laäp döï phoøng IAS 37 coøn coù phaàn phuï luïc. Trong phaàn phuï luïc cuûa chuaån möïc ñaõ ñöa ra caùc ví duï cuï theå lieân quan ñeán caùc tính huoáng nhö laø: - Döï phoøng veà baûo haønh. - Söï kieän laøm oâ nhieãm ñaát - Coù quy ñònh luaät phaùp coù lieân quan. - Söï kieän laøm oâ nhieãm ñaát - khoâng coù quy ñònh luaät phaùp nhöng coù nghóa vuï xaùc thöïc. - Loïc daàu. - Chính saùch baùn haøng cho traû laïi haøng. - Thanh lyù moät chi nhaùnh, chöa coâng boá thoâng tin tröôùc ngaøy laäp BCTC. 16 - Thanh lyù moät chi nhaùnh, ñaõ coâng boá thoâng tin vaø thöïïc hieän tröôùc ngaøy khoaù soå. - Yeâu caàu luaät phaùp veà loïc khoùi. - Huaán luyeän laïi nhaân vieân do thay ñoåi chính saùch thueá. - Hôïp ñoàng phöùc taïp. - Baûo laõnh. - Tröôøng hôïp lieân quan luaät phaùp. - Chi phí söûa chöõa, baûo trì – khoâng coù yeâu caàu veà luaät phaùp. - Chi phí taân trang – theo yeâu caàu luaät phaùp. 1.2.2.4. Döï phoøng giaûm giaù caùc khoaûn ñaàu tö: Trong neàn kinh teá thò tröôøng, ñeå toái ña hoùa lôïi nhuaän doanh nghieäp, khi coù voán nhaøn roãi, doanh nghieäp coù theå ñaàu tö vaøo thò tröôøng taøi chính. Coù nhieàu loaïi ñaàu tö taøi chính, moãi loaïi coù ñaëc ñieåm, phöông phaùp haïch toaùn, phöông phaùp ñaùnh giaù khaùc nhau. Hình thöùc ñaàu tö caên baûn nhaát laø ñaàu tö chöùng khoaùn, thöôøng bao goàm ñaàu tö daøi haïn vaø ñaàu tö ngaén haïn. Caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá lieân quan ñeán döï phoøng caùc khoaûn ñaàu tö bao goàm: 1. IAS 25 - Keá toaùn veà caùc khoaûn ñaàu tö._. Chuaån möïc ñeà caäp toång quaùt nhaát veà loaïi ñaàu tö naøy laø chuaån möïc IAS 25 ñöôïc ban haønh vaøo naêm 1985. IAS 25 cho raèng coù 2 loaïi ñaàu tö: ngaén haïn vaø daøi haïn. Theo IAS 25, khoaûn ñaàu tö ñöôïc ñaùnh giaù ban ñaàu theo giaù goác. Vaøo cuoái thôøi khoùa, coù caùc phöông phaùp ñaùnh giaù nhö sau: ƒ Ñoái vôùi ñaàu tö ngaén haïn: giaù trò treân BCTC seõ ñöôïc ghi nhaän theo giaù thò tröôøng (giaù hôïp lyù) hoaëc giaù thaáp hôn giöõa giaù goác vaø giaù thò tröôøng (Lower of cost or market - LCM). ƒ Ñaàu tö daøi haïn: Ñaàu tö daøi haïn seõ ñöôïc trình baøy treân BCTC theo: 17 - Giaù goác; - Giaù ñaùnh giaù laïi; hay - Ñoái vôùi chöùng khoaùn nhöôïng baùn ñöôïc treân thò tröôøng chöùng khoaùn, aùp duïng LCM treân cô sôû danh muïc ñaàu tö. Neáu doanh nghieäp aùp duïng phöông phaùp ñaùnh giaù laïi. Caàân söû duïng chính saùch ñaùnh giaù laïi thöôøng xuyeân vaø toaøn theå caùc khoaûn ñaàu tö daøi haïn seõ ñaùnh giaù laïi ôû cuøng thôøi gian. Nhö vaäy, theo yeâu caàu cuûa IAS 25, neáu vaøo cuoái kyø, giaù goác cuûa khoaûn ñaàu tö bò suït giaûm, doanh nghieäp tieán haønh laäp döï phoøng. Vieäc laäp döï phoøng coù theå tieán haønh treân cô sôû hoaëïc treân danh muïc ñaàu tö hay theo töøng loaïi ñaàu tö rieâng le(. Khoaûn döï phoøng laäp seõ ñöôïc haïch toaùn vaøo chi phí. 2. IAS 32 vaø IAS 39 Vôùi nhöõng noäi dung treân, coù theå thaáy raèng, chuaån möïc IAS 25 chæ taäp trung vaøo giaûi quyeát caùc coâng cuï taøi chính chuû yeáu nhö laø traùi phieáu, coå phieáu. Trong khi thöïc teá, vaøo nhöõng naêm cuoái theá kyû 20, coù söï buøng noå cuûa coâng cuï taøi chính ñaëït bieät laø coâng cuï phaùi sinh. Do chuaån möïc IAS 25 chæ döøng laïi ôû choã phaân bieät caùc hình thöùc ñaàu tö: daøi haïn, ngaén haïn maø chöa giaûi quyeát caùc coâng cuï taøi chính khaùc, cuõng nhö khoâng giaûi quyeát vaán ñeà ghi nhaän, ño löôøng, coâng boá thoâng tin, caùc vaán ñeà lieân quan ñeán caùc coâng cuï taøi chính khaùc, neân chuaån möïc IAS 25 ngaøy caøng boäc loä caùc nhöôïc ñieåm. Do vaäy, ñeán thaùng 3.1995, the IASC ñaõ ban haønh IAS 32-coâng cuï taøi chính, trong ñoù chæ taäp trung chính vaøo vieäc trình baøy vaø khai baùo. Ñeán thaùng 12.1998, IASC ban haønh tieáp IAS 39, coâng cuï taøi chính: ghi nhaän vaø ñaùnh giaù, ñi cuøng vôùi moät soá thay ñoåi lieân quan chuaån möïc IAS 32. ™ Caùc noäi dung khaùc bieät giöõa IAS 39 vaø IAS 25 18 1. Phaân loaïi ñaàu tö taøi chính: Theo IAS 39, caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ñöôïc phaân loaïi thaønh caùc nhoùm sau: Baûng 1.1- Phaân loaïi caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính Khoaûn ñaàu tö naém giöõ ñeå kinh doanh Laø moät phaàn cuûa danh muïc ñaàu tö nhaèm muïc ñích thu lôïi nhuaän döïa treân bieán ñoäng giaù. Caùc khoaûn ñaàu tö giöõ cho ñeán ngaøy ñaùo haïn - Khoaûn ñaàu tö vôùi khoaûn chi traû vaø ngaøy ñaùo haïn xaùc ñònh tröôùc vaø coá ñònh, vaø - Doanh nghieäp coù yù ñònh roõ raøng vaø coù khaû naêng giöõ caùc khoaûn ñaàu tö ñeán ngaøy ñaùo haïn. Caùc khoaûn ñaàu tö saün saøng ñeå baùn Laø caùc khoaûn ñaàu tö doanh nghieäp saün saøng baùn khi coù lôøi. Nhö vaäy, theo IAS 39, caùc khoaûn ñaàu tö khoâng chia thaønh ngaén haïn vaø daøi haïn maø chia thaønh 3 nhoùm: Naém giöõ ñeå baùn, saün saøng baùn, vaø giöõ cho ñeán ngaøy ñaùo haïn. 2. Ñaùnh giaù vaøo cuoái thôøi khoùa: Vaøo cuoái thôøi khoaù, caùc khoaûn ñaàu tö ñöôïc ñaùnh giaù nhö sau: a) Caùc khoaûn ñaàu tö naém giöõ ñeå kinh doanh: ñöôïc ñaùnh giaù theo giaù hôïp lyù. Doanh nghieäp khoâng laäp döï phoøng caùc khoaûn ñaàu tö naøy. Cheânh leäch giöõa giaù goác vaø giaù hôïp lyù ñöôïc haïch toaùn vaøo voán chuû sôû höõu. b) Ñaàu tö naém giöõ ñeán ngaøy ñaùo haïn: Khoâng laäp döï phoøng, ñöôïc ñaùnh giaù theo giaù goác coù chieát khaáu. c) Caùc khoaûn ñaàu tö saün saøng baùn: ñöôïc ñaùnh giaù theo giaù hôïp lyù. Cheânh leäch giöõa giaù goác vaø giaù hôïp lyù ñöôïc ghi nhaän vaøo thu nhaäp hay chi phí trong kyø. Hình 1.1 - Toùm taét phaân loaïi caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ñeå ñònh giaù G iaù goác coù chieát khaáu (A m ortised co G iaù hôïp lyù (Fair value) Baùn Naém giöõ ñeå kieám lôøi ngaén haïn Yù ñònh giöõ laâu daøi Baùn Giöõ ñeán ngaøy ñaùo haïn 19 1.3. KEÁ TOAÙN DÖÏ PHOØNG THEO KEÁ TOAÙN PHAÙP: 1.3.1. CAÙC LOAÏI DÖÏ PHOØNG THEO KEÁ TOAÙN PHAÙP: Theo keá toaùn Phaùp, coù 3 loaïi döï phoøng: Hình 1.2- Caùc loaïi döï phoøng theo keá toaùn Phaùp ƒ Loaïi 1: Döï phoøng giaûm giaù taøi saûn Laø söï ghi nhaän vieäc giaûm giaù caùc taøi saûn do töø nguyeân nhaân khoâng theå traùnh khoûi. Caùc loaïi döï phoøng giaûm giaù thöôøng bao goàm: - Döï phoøng giaûm giaù taøi saûn coá ñònh (aùp duïng ñoái vôùi taøi saûn coá ñònh khoâng tính khaáu hao bò giaûm giaù). - Döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho. - Döï phoøng giaûm giaù chöùng khoaùn. - Döï phoøng nôï khoù ñoøi. ƒ Loaïi 2: Döï phoøng ruûi ro vaø chi phí ƒ Loaïi 3: Döï phoøng theo luaät ñònh - Ñaây laø loaïi döï phoøng khoâng nhaèm muïc ñích thoâng thöôøng maø chæ söû duïng ñeå ghi nhaän caùc quy ñònh theo luaät phaùp ñaëc bieät laø luaät thueá. Khoaûn döï phoøng theo luaät ñònh maø doanh nghieäp vaän duïng nguoàn taøi chính cho pheùp taïo neân khoaûn döï tröõ. Döï phoøng Döï phoøng giaûm giaù Döï phoøng ruûi ro vaø chi phí Döï phoøng theo luaät ñònh Giaûm giaù taøi saûn Döï phoøng nôï phaûi traû 20 1.3.2. KEÁ TOAÙN DÖÏ PHOØNG: 1.3.2.1. Keá toaùn döï phoøng giaûm giaù caùc taøi saûn coá ñònh khoâng khaáu hao: Theo toång hoaïch ñoà keá toaùn Phaùp ban haønh vaøo naêm 1982, coù nhieàu loaïi taøi saûn coá ñònh khoâng yeâu caàu phaûi tính khaáu hao. Ñaây laø nhöõng taøi saûn coá ñònh maø giaù trò khoâng giaûm theo thôøi gian (chaúng haïn nhö ñaát ñai) hay khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc thôøi gian höõu duïng moät caùch ñaùng tin caäy (chaúng haïn nhö lôïi theá thöông maïi, nhaõn hieäu haøng hoaù, phöông thöùc saûn xuaát, baèng saùng cheá vv…). Ñeå buø ñaép cho söï giaûm giaù, doanh nghieäp caàn laäp döï phoøng. Vieäc tính toaùn giaù trò suït giaûm cuûa caùc loaïi taøi saûn coá ñònh treân raát phöùc taïp. Thoâng thöôøng cô quan thueá chæ chaáp thuaän soá döï phoøng khi naøo coù baèng chöùng xaùc ñaùng. Ví duï : Vaøo cuoái nieân ñoä keá toaùn doanh nghieäp nhaän thaáy phaàn ñaát xaây döïng cuûa doanh nghieäp bò giaûm 20% giaù trò treân thò tröôøng ñaát ñai do chöông trình phaùt trieån ñoâ thò cuûa ñòa phöông. Do ñoù, keá toaùn tieán haønh laäp döï phoøng nhö sau: - Giaû söû giaù trò ñaát ñai xaây döïng laø 50.000.000 EUR. - Möùc döï phoøng phaûi laäp cho söï giaûm giaù laø 10.000.000 EUR. Caùc buùt toaùn: Ghi Nôï TK “Nieân khoaûn döï phoøng giaûm giaù caùc TSCÑ” 10.000.000 Ghi Coù TK “Döï phoøng giaûm giaù ñaát ñai” 10.000.000 1.3.2.2. Keá toaùn Döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho: Haøng toàn kho ñöôïc ghi ban ñaàu theo giaù goác. Vaøo thôøi ñieåm kieåm keâ cuoái kyø keá toaùn, neáu haøng toàn kho bò giaûm giaù (giaù baùn treân thò tröôøng vaøo cuoái naêm thaáp hôn giaù goác) hoaëc bò loãi thôøi (kieåu maãu hieän taïi khoâng coøn phuø hôïp), doanh nghieäp phaûi baùn loã voán thì coù theå caên cöù vaøo giaù baùn treân thò tröôøng ñoái chieáu vôùi giaù voán töøng maët haøng ñeå laäp döï phoøng. Caàn chuù yù: 21 - Giaù baùn treân thò tröôøng laø giaù maø ngöôøi mua chaáp nhaän traû trong ñieàu kieän vaø tình traïng haøng toàn kho hieän höõu. - Giaù baùn laø giaù trò coù theå thöïc hieän goäp (khoâng phaûi giaù trò thöïc hieän roøng) cho töøng loaïi haøng toàn kho. Ví duï: Cuoái nieân ñoä, tröôùc khi laäp baùo caùo taøi chính keá toaùn tieán haønh kieåm keâ thaáy coù moät loâ haøng A trò giaù 30.000.000 EUR, do bieán ñoäng giaù caû treân thò tröôøng, trong naêm tôùi doanh nghieäp phaûi baùn loã, vaø möùc öôùc tính loã 30%. Ngoaøi ra coøn coù moät soá bao bì toàn kho trò giaù 2.000.000 EUR cuõng bò giaûm giaù 40%. Ñeå buø ñaép cho caùc khoaûn loã naøy keá toaùn laäp döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho. Buùt toaùn ghi soå: Ghi Nôï TK “Nieân khoaûn khaáu hao vaø döï phoøng giaûm giaù caùc TSLÑ” 9.800.000 Ghi Coù TK “Döï phoøng giaûm giaù haøng hoaù” 9.000.000 Ghi Coù TK “Döï phoøng giaûm giaù vaät lieäu bao bì” 800.000 1.3.2.3. Keá toaùn döï phoøng giaûm giaù chöùng khoaùn: Trong keá toaùn Phaùp, caùc khoaûn ñaàu tö coù theå chia thaønh 3 loaïi: - Chöùng khoaùn döï phaàn. - Chöùng khoaùn baát ñoäng hoaù. - Chöùng khoaùn ñoäng saûn ñaët lôøi. ™ Chöùng khoaùn döï phaàn laø caùc loaïi chöùng khoaùn maø ngöôøi ñaàu tö coù theå döï phaàn vieäc quaûn trò cuûa coâng ty ñöôïc ñaàu tö. Ñaây laø loaïi chöùng khoaùn thoaû maõn moät trong hai ñaëc ñieåm sau: ƒ Coâng ty ñaàu tö naém giöõ ít nhaát 10% voán coâng ty ñöôïc ñaàu tö. ƒ Khoaûn ñaàu tö phaûi coù giaù trò lôùn hôn hay baèng 40.000.000 EUR Vaøo cuoái thôøi khoaù, caàn so saùnh giöõa giaù mua chöùng khoaùn vôùi thò giaù cuûa chöùng khoaùn. Theo toång hoaïch ñoà keá toaùn Phaùp, duø chöùng khoaùn naøy coù nieâm yeát hay khoâng, thò giaù cuûa chöùng khoaùn laø giaù maø moät ngöôøi thaän troïng, coù ñaày 22 ñuû thoâng tin, chaáp nhaän traû ñeå mua. Thò giaù phuï thuoäc vaøo tính höõu lôïi cuûa chöùng khoaùn. Trong thöïc teá ñeå xaùc ñònh thò giaù, ngöôøi ta thöôøng döïa vaøo: ƒ Giaù thò tröôøng chöùng khoaùn. ƒ Tính höõu lôïi vaø trieån voïng cuûa chöùng khoaùn. ƒ Voán chuû sôû höõu cuûa doanh nghieäp phaùt haønh chöùng khoaùn. ƒ Thôøi vaän kinh teá. ™ Chöùng khoaùn baát ñoäng hoaù vaø chöùng khoaùn ñoäng saûn ñaët lôøi: Chöùng khoaùn baát ñoäng hoaù laø caùc loaïi chöùng khoaùn maø doanh nghieäp mua ñeå kieám lôøi nhöng thöôøng coù yù ñònh naém giöõ trong thôøi gian treân moät naêm. Chöùng khoaùn ñoäng saûn ñaët lôøi (ñaàu tö ngaén haïn) laø nhöõng chöùng khoaùn maø doanh nghieäp mua ñeå kieám lôøi vaø coù theå baùn ra baát kyø luùc naøo. * Phöông phaùp xaùc ñònh möùc döï phoøng: Vaøo cuoái thôøi khoaù, caàn so saùnh thò giaù vaø giaù goác caùc loaïi chöùng khoaùn. Thò giaù cuûa chöùng khoaùn seõ ñöôïc xaùc ñònh baèng moät trong caùc phöông phaùp sau: - Theo tyû giaù trung bình cuûa thaùng cuoái neáu chöùng khoaùn naøy coù nieâm yeát. - Theo giaù trò coù theå thöông löôïng (neáu khoâng nieâm yeát). Neáu thò giaù vaøo cuoái kyø thaáp hôn giaù goác, doanh nghieäp caàn tieán haønh laäp döï phoøng. Khi laäp döï phoøng, caàn tính rieâng cho töøng loaïi chöùng khoaùn. Khoâng buø tröø giöõa caùc loaïi chöùng khoaùn khaùc nhau. Ví duï: Cuoái naêm doanh nghieäp nhaän thaáy soá chöùng khoaùn maø doanh nghieäp ñang naém giöõ coù söï bieán ñoäng nhö sau: - Soá chöùng khoaùn döï phaàn maø doanh nghieäp ñang sôû höõu laø 40 coå phaàn cuûa coâng ty A giaù mua 100.000 EUR/ coå phaàn, giaù hieän taïi treân thò tröôøng chöùng khoaùn laø 90.000 EUR/ coå phaàn. 23 - Soá chöùng khoaùn ñaët laõi doanh nghieäp ñang sôû höõu laø 20 coå phaàn mua taïi thò tröôøng chöùng khoaùn, giaù mua 500.000 EUR/ coå phaàn, hieän taïi giaù treân thò tröôøng chöùng khoaùn 450.000 EUR/ coå phaàn. Khoaûn giaûm giaù cuûa caùc loaïi chöùng khoaùn naøy ñöôïc tính vaø laäp döï phoøng nhö sau: Soá tieàn giaûm giaù: - Chöùng khoaùn döï phaàn: (40 x 100.000) - (40 x 90.000) = 400.000 EUR - Chöùng khoaùn ñaët laõi: (20 x 500.000) - (20 x 450.000) = 1.000.000 EUR Ghi soå keá toaùn: Ghi Nôï TK “Nieân khoaûn döï phoøng giaûm giaù caùc yeáu toá taøi chính” 1.400.000 Ghi Coù TK “Döï phoøng giaûm giaù chöùng khoaùn döï phaàn” 400.000 Ghi Coù TK “Döï phoøng giaûm giaù chöùng khoaùn ñaët laõi” 1.000.000 1.3.2.4. Keá toaùn döï phoøng nôï phaûi thu khoù ñoøi: Ñeå xaùc ñònh möùc döï phoøng caàn laäp, vaøo cuoái naêm taøi chính, luaät sö tö vaán phaùp lyù hay boä phaäân theo doõi coâng nôï seõ thu thaäp thoâng tin veà caùc khaùch haøng. Hoï phaûi xaùc ñònh caùc khaùch haøng maø gaây ra nghi ngôø veà khaû naêng thanh toaùn. Ñoù laø khaùch haøng coù ruûi ro nhö: bò tai naïn, bò thua loã, bò phaù saûn, cheát vv… Caùc khaùch haøng naøy coù theå khoâng coù khaû naêng traû ñöôïc nôïï. Nhaèm buø ñaép cho khoaûn khoâng theå thu hoài, keá toaùn tieán haønh laäp döï phoøng. Ñeå öôùc tính möùc döï phoøng caàn laäp, vaøo cuoái thôøi khoaù, caàn phaân loaïi caùc khaùch haøng. Coù 3 nhoùm khaùch haøng: - Khaùch haøng bình thöôøng. - Khaùch haøng khoâng traû ñöôïc nôï. - Khaùch haøng nghi ngôø. Keá toaùn chæ tieán haønh laäp döï phoøng treân khaùch haøng nghi ngôø. 24 ƒ Ñoái vôùi vôùi khaùch haøng phaù saûn hay bò ruûi ro nghieâm troïng, doanh nghieäp döï kieán coù theå bò maát heát khoaûn nôï naøy. Khoaûn nôï seõ ñöôïc ghi nhaän vaøo taøi khoaûn “Nôï khoâng ñoøi ñöôïc”. Ví duï: Khaùch haøng X nôï cuûa doanh nghieäp 250.000 EUR bò cheát, khoaûn phaûi thu naøy xem nhö maát heát vaø ñöôïc xöû lyù baèng caùch ghi giaûm toaøn boä soá tieàn khaùch haøng X nôï treân taøi khoaûn phaûi thu khaùch haøng, ñoàng thôøi ghi taêng TK “Nôï khoâng ñoøi ñöôïc”. ƒ Khaùch haøng nghi ngôø laø nhöõng khaùch haøng bò thua loã trong kinh doanh, doanh nghieäp döï kieán coù theå bò maát moät phaàn nôï. Trong tröôøng hôïp naøy, caùc khoaûn nôï cuûa khaùch haøng ñöôïc chuyeån sang theo doõi treân TK “Khaùch haøng nghi ngôø”. Sau ñoù tuyø theo möùc ñoä thaát thu döï kieán maø tieán haønh laäp döï phoøng. Ví duï: Trong soá khaùch haøng nôï cuûa doanh nghieäp coù khaùch haøng B thieáu 300.000 EUR bò phaù saûn, döï kieán chæ thu ñöôïc 50% soá nôï. Caùc buùt toaùn ñöôïc laäp nhö sau: Chuyeån khaùch haøng B töø TK “Khaùch haøng thöôøng” sang TK “Khaùch haøng nghi ngôø” vaø laäp döï phoøng. Ghi Nôï TK “Khaùch haøng nghi ngôø” 300.000 Ghi Coù TK “Khaùch haøng thöôøng” 300.000 Ghi Nôï TK “Nieân khoaûn döï phoøng giaûm giaù caùc TSLÑ” 150.000 (50%) Ghi Coù TK “Döï phoøng giaûm caùc khoaûn phaûi thu khaùch haøng” 150.000 Sau khi ñaõ laäp döï phoøng taïi thôøi ñieåm cuoái naêm, trong naêm tieáp theo, doanh nghieäp seõ duøng nhieàu bieän phaùp thích hôïp ñeå thu nôï cuûa khaùch haøng B. Giaû söû, coù caùc tình huoáng xaûy ra nhö sau: - Khaùch haøng B traû ñöôïc 200.000 EUR - Khaùch haøng B traû ñöôïc 110.000 EUR 25 - Khaùch haøng B khoâng coù khaû naêng chi traû, doanh nghieäp quyeát ñònh xoaù nôï. Cuoái naêm tieáp theo, vieäc tröôùc tieân laø keá toaùn phaûi tieán haønh hoaøn nhaäp döï phoøng ñaõ laäp ôû naêm tröôùc: Ghi Nôï TK “Döï phoøng giaûm giaù caùc khoaûn phaûi thu khaùch haøng” 150.000 Ghi Coù TK “Hoaøn nhaäp döï phoøng” 150.000 Keá ñeán, caùc tình huoáng veà thu nôï seõ ñöôïc ghi qua caùc buùt toaùn sau: - Neáu thu ñöôïc 200.000 EUR töùc laø coù laõi vì soá nôï coøn laïi nhoû hôn soá tieàn hoaøn nhaäp döï phoøng. Ghi Nôï TK “Tieàn maët (TGNH)” 200.000 Ghi Nôï TK “Nôï khoâng ñoøi ñöôïc thuoäc naêm tröôùc” 100.000 Ghi Coù TK “Khaùch haøng nghi ngôø” 300.000 - Neáu thu ñöôïc 110.000 EUR, coi nhö laø bò loã vì soá nôï coøn laïi khoâng thu ñöôïc lôùn hôn soá tieàn hoaøn nhaäp döï phoøng. Ghi Nôï TK “Tieàn maët (TGNH)” 110.000 Ghi Nôï TK “Nôï khoâng ñoøi ñöôïc thuoäc naêm tröôùc” 190.000 Ghi Coù TK “Khaùch haøng nghi ngôø” 300.000 - Neáu ñeán cuoái naêm vaãn khoâng thu ñöôïc nôï, doanh nghieäp quyeát ñònh xoùa nôï cho khaùch haøng B. Ghi Nôï TK “Nôï khoâng ñoøi ñöôïc thuoäc naêm tröôùc” 300.000 Ghi Coù TK “Khaùch haøng nghi ngôø” 300.000 1.3.2.5. Döï phoøng veà caùc ruûi ro vaø chi phí: Ngoaøi caùc khoaûn döï phoøng giaûm giaù taøi saûn, doanh nghieäp cuõng caàn phaûi öôùc tính caùc ruûi ro vaø chi phí quan troïng seõ phaùt sinh trong naêm sau do caùc söï kieän phaùt sinh trong naêm hieän haønh ñeå laäp döï phoøng. Döï phoøng ruûi ro vaø chi phí laø soá tieàn ñöôïc ghi vaøo chi phí ñeå buø ñaép cho caùc khoaûn chi phí, hay caùc khoaûn nôï naøo ñoù phaûi traû trong töông lai do caùc nghieäp vuï xaûy ra trong hieän taïi chaúng 26 haïn nhö chi phí kieän tuïng, noäp phaït, boài thöôøng, baûo haønh… Nhöõng chi phí naøy doanh nghieäp cuõng phaûi ghi nhaän vaøo chi phí cuûa thôøi khoaù döôùi hình thöùc döï phoøng. Neáu khoâng laäp döï phoøng, trong nieân ñoä tôùi doanh nghieäp phaûi gaùnh chòu toaøn boä chi phí phaùt sinh, vaø ñieàu naøy laøm keát quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp trong naêm keá tieáp bò sai leäch. Vieäc xaùc ñònh möùc döï phoøng caàn laäp thöôøng döïa vaøo baèng chöùng chaéc chaén veà caùc nghieäp vuï phaùt sinh sau ngaøy khoaù soå keá toaùn . Theo toång hoaïch ñoà keá toaùn Phaùp 82, döï phoøng ruûi ro vaø chi phí thöôøng bao goàm: - Döï phoøng maát giaù ngoaïi teä, vaøng baïc ñaù quyù döï tröõ. - Döï phoøng chi phí kieän tuïng: do vieäc tranh chaáp vôùi khaùch haøng hoaëc nhaø cung caáp ñaõ phaùt sinh trong kyø nhöng chöa keát thuùc. - Döï phoøng söûa chöõa lôùn taøi saûn baát ñoäng. - Döï phoøng noäp phaït do vi phaïm hôïp ñoàng. - Döï phoøng veà truy thu thueá. Ví duï: Cuoái naêm 2000, doanh nghieäp laäp caùc khoaûn döï phoøng nhö sau: - Döï phoøng seõ bò truy thu thueá 500.000 EUR. - Döï kieán seõ söûa chöõa lôùn taøi saûn baát ñoäng vaøo naêm 2002 laø 1.200.000 EUR, phaân boå ñeàu cho 3 naêm 2000, 2001, 2002 moãi naêm laäp moät khoaûn döï phoøng töông öùng soá tieàn 400.000 EUR. Keá toaùn ghi soå nhö sau: Ghi Nôï TK “Nieân khoaûn döï phoøng chi phí ñaëc bieät” 900.000 Ghi Coù TK “ Döï phoøng noäp thueá” 500.000 Ghi Coù TK “Döï phoøng chi phí phaân phoái cho nhieàu nieân ñoä” 400.000 27 1.4. BAØI HOÏC KINH NGHIEÄM RUÙT RA CHO VIEÄT NAM: 1.4.1. Vieäc laäp döï phoøng trong keá toaùn laø taát yeáu khaùch quan: Theo nguyeân taéc thaän troïng trong keá toaùn, khi coù nhöõng vaán ñeà chöa roõ raøng, caàn phaûi xeùt ñoaùn thaän troïng ñeå khoâng laøm cho taøi saûn vaø thu nhaäp bò thoåi phoàng, cuõng nhö nôï phaûi traû vaø chi phí bò giaáu bôùt ñi. Töø ñoù cho thaáy vieäc laäp döï phoøng trong keá toaùn laø moät taát yeáu khaùch quan khoâng theå thieáu ñöôïc trong coâng taùc keá toaùn. 1.4.2. Ñeå giaûi quyeát moät caùch coù heä thoáng, caàn xaây döïng ñaày ñuû caùc chuaån möïc keá toaùn coù lieân quan: Thaät vaäy, vieäc trích laäp döï phoøng trong keá toaùn thöôøng döïa treân cô sôû öôùc tính trong caùc ñieàu kieän khoâng chaéc chaén. Do ñoù, ñoøi hoûi caùc höôùng daãn phaûi coù caên cöù khoa hoïc. Muoán vaäy, caùc höôùng daãn caàn döïa treân neàn taûng caùc chuaån möïc keá toaùn. Vì vaäy, caàn xaây döïng ñaày ñuû caùc chuaån möïc keá toaùn coù lieân quan. 1.4.3. Caàn coù caùc höôùng daãn chi tieát hôn ñeå tính möùc döï phoøng: Nhieàu noäi dung phöùc taïp trong chuaån möïc nhöng neáu khoâng coù höôùng daãn cuï theå seõ raát khoù thöïc hieän. Taïi Phaùp, toång hoaïch ñoà keá toaùn thoáng nhaát quy ñònh raát chi tieát phöông phaùp trích vaø laäp döï phoøng. Treân bình dieän quoác teá, beân caïnh caùc chuaån möïc keá toaùn luoân coù phaàn höôùng daãn thöïc hieän chuaån möïc. Toùm laïi, ñeå caùc chuaån möïc ñi vaøo thöïc teá caàn phaûi coù caùc höôùng daãn chi tieát hôn, ñeå treân cô sôû ñoù caùc doanh nghieäp coù theå xaùc ñònh ñöôïc nhöõng tröôøng hôïp caàn phaûi trích laäp döï phoøng cuõng nhö vieäc tính möùc döï phoøng. 28 CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG VEÀ KEÁ TOAÙN DÖÏ PHOØNG TAÏI VIEÄT NAM 2.1. LÖÔÏC SÖÛ KEÁ TOAÙN DÖÏ PHOØNG TAÏI VIEÄT NAM: Töø ngaøy thaønh laäp nöôùc Vieät Nam Daân Chuû Coäng Hoaø ñeán nay, cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc, heä thoáng keá toaùn Vieät Nam cuõng khoâng ngöøng phaùt trieån vaø hoaøn thieän. Quaù trình phaùt trieån cuûa heä thoáng keá toaùn Vieät Nam vaø keá toaùn döï phoøng coù theå ñöôïc chia laøm boán giai ñoaïn chính : 2.1.1. GIAI ÑOAÏN TÖØ NAÊM 1954 ÑEÁN 1989: Sau ngaøy Caùch maïng thaùng taùm thaønh coâng, khai sinh nöôùc Vieät Nam Daân Chuû Coäng Hoaø, ôû mieàn Baéc töø naêm 1954 ñaõ tieán haønh khoâi phuïc, caûi taïo neàn kinh teá, böôùc vaøo thôøi kyø xaây döïng cô sôû vaät chaát-kyõ thuaät cuûa Chuû nghóa xaõ hoäi. Vaøo naêm 1954, keá toaùn baét ñaàu aùp duïng trong caùc xí nghieäp quoác doanh nhö coâng cuï phaûn aùnh vaø giaùm ñoác caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh vaø söû duïng voán cuûa Nhaø nöôùc. Naêm 1970, ñeå phuïc vuï cho nhu caàu caûi tieán quaûn lyù saûn xuaát kinh doanh taïi caùc xí nghieäp, Boä Taøi Chính vaø Toång Cuïc Thoáng Keâ ñaõ phoái hôïp ban haønh caùc cheá ñoä veà ghi cheùp ban ñaàu, veà baùo caùo keá toaùn vaø heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát aùp duïng cho caùc ngaønh kinh teá quoác daân. Ñaëc ñieåm noåi baäc cuûa giai ñoaïn naøy laø neàn kinh teá vaän haønh theo cô cheá keá hoaïch hoaù taäp trung. Nhaø nöôùc thöïc hieän cheá ñoä quaûn lyù kinh teá toaøn dieän ñoái vôùi caùc doanh nghieäp thoâng qua vieäc giao nhieäm vuï saûn xuaát kinh doanh baèng caùc chæ tieâu phaùp leänh. Taøi chính doanh nghieäp trong giai ñoaïn naøy chòu söï kieåm soaùt chaët cheõ cuûa Nhaø nöôùc. Taát caû caùc nguoàn voán vaø caùc quyõ xí nghieäp ñeàu phaûi söû duïng ñuùng muïc ñích. Ví duï nhö khoâng söû duïng laãn loän giöõa voán coá ñònh vaø voán löu 29 ñoäng, khoâng söû duïng quyõ xí nghieäp nhaøn roãi cho vieäc kinh doanh, caùc quyõ ñöôïc göûi vaøo taøi khoaûn rieâng. Vôùi nhöõng ñaëc ñieåm treân, khaùi nieäm veà döï phoøng haàu nhö chöa xuaát hieän trong giai ñoaïn naøy. 2.1.2. GIAI ÑOAÏN TÖØ NAÊM 1989 ÑEÁN 1993: Ñaây laø giai ñoaïn Ñaûng chuû tröông ñoåi môùi ñeå thu huùt ñaàu tö laøm cô sôû phaùt trieån kinh teá. Heä thoáng keá toaùn ban haønh vaøo naêm 1970 ñaõ khoâng coøn phuø hôïp do khoâng ñaùp öùng vieäc haïch toaùn, nhieàu nghieäp vuï kinh teá môùi phaùt sinh nhö: caùc hoaït ñoäng lieân doanh, lieân keát, thu chi ngoaïi teä, huy ñoäng voán, cho vay voán; nhieàu yeâu caàu môùi cuûa quaûn lyù nhö vaán ñeà töï chuû taøi chính, vaán ñeà khoaùn saûn phaåm, vieäc tính hieäu quaû vaø phaân phoái thu nhaäp v.v… Tröôùc yeâu caàu ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù kinh teá taøi chính, Boä Taøi Chính ñaõ ban haønh heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn theo quyeát ñònh soá 212TC/CÑKT vaøo ngaøy 15 thaùng 12 naêm 1989 vaø tieáp theo ñoù laø cheá ñoä baùo caùo keá toaùn ñònh kyø theo quyeát ñònh soá 224TC/CÑKT ngaøy 18 thaùng 4 naêm 1990. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát ñöôïc ban haønh trong giai ñoaïn naøy cho thaáy chöa coù taøi khoaûn naøo söû duïng cho vieäc trích laäp döï phoøng. Vôùi söï chuyeån ñoåi cô cheá quaûn lyù neàn kinh teá, heä thoáng keá toaùn trong giai ñoaïn naøy ñaõ khaéc phuïc ñöôïc nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa heä thoáng keá toaùn cuõ, xoaù boû daáu veát cuûa cô cheá taäp trung quan lieâu. Theá nhöng, do heä thoáng keá toaùn naøy chæ mang tính chaát quaù ñoä töø cô cheá keá hoaïch taäp trung chuyeån sang cô cheá thò tröôøng. Vì vaäy, moät khi cô cheá thò tröôøng ñaõ ñi vaøo oån ñònh thì heä thoáng keá toaùn naøy boäc loä nhieàu nhöôïc ñieåm nhö: - Khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhöõng loaïi nghieäp vuï kinh teá môùi phaùt sinh, chaúng haïn, khoâng ghi cheùp ñöôïc caùc nghieäp vuï lieân quan ñeán moät soá noäi dung nhö taøi saûn coá ñònh voâ hình, taøi saûn coá ñònh thueâ taøi chính, ñaàu tö daøi haïn v.v… 30 - Khoâng phuø hôïp vôùi caùc chuaån möïc, thoâng leä quoác teá phoå bieán, nhö vi phaïm tính thaän troïng, tính doàn tích, khoâng laäp döï phoøng hoaëc khoâng baûo ñaûm tính chaát ñuùng kyø v.v… Nhöõng ñieàu naøy laøm cho heä thoáng keá toaùn cuõ khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa ngöôøi söû duïng, vì chöa trình baøy trung thöïc tình hình taøi chính vaø keát quaû kinh doanh, khoâng ñaûm baûo tính so saùnh ñöôïc. Maët khaùc, taùc duïng quaûn lyù kinh teá trong ñieàu kieän môùi cuûa heä thoáng cuõ raát haïn cheá. Vì vaäy, taát yeáu phaûi thay baèng heä thoáng keá toaùn môùi hoaøn thieän hôn. 2.1.3. GIAI ÑOAÏN TÖØ 1994 ÑEÁN 2002: Ñaëc ñieåm noåi baät nhaát cuûa giai ñoaïn naøy laø söï chuyeån höôùng töø neàn kinh teá keá hoaïch sang neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng XHCN. Chuû tröông cuûa nhaø nöôùc laø thu huùt voán ñaàu tö cuûa nöôùc ngoaøi, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc phaûi hoaït ñoäng trong moâi tröôøng caïnh tranh, tuaân thuû luaät phaùp. Nhaø nöôùc ñaõ caét giaûm ñaùng keå caùc nguoàn taøi trôï cho caùc doanh nghieäp. Ñeå phuø hôïp cho neàn kinh teá vaän haønh theo cô cheá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN, ngaøy 1/11/1995 Boä Taøi Chính ra quyeát ñònh 1141TC/QÑ/CÑKT veà vieäc ban haønh cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp, trong ñoù coù ñeà caäp ñeán vaán ñeà laäp döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö ngaén haïn vaø daøi haïn, döï phoøng nôï khoù ñoøi, döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho. Beân caïnh Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn ban haønh theo quyeát ñònh 1141 TC/QÑ/CÑKT, coøn coù caùc thoâng tö höôùng daãn laäp döï phoøng nhö thoâng tö 64TC/TCDN ngaøy 15/9/1997, 107/2001/TT- BTC ngaøy 31/12/2001, höôùng daãn cheá ñoä trích laäp vaø söû duïng caùc khoaûn döï phoøng. Noäi dung, phöông phaùp laäp vaø haïch toaùn döï phoøng trong giai ñoaïn naøy coù nhöõng ñaëc ñieåm sau: 31 1. Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö ngaén haïn: Trong heä thoáng taøi khoaûn ban haønh theo quyeát ñònh 1141TC/QÑ/CÑKT, coù ñeà caäp ñònh nghóa döï phoøng, phöông phaùp laäp vaø phöông phaùp tính möùc döï phoøng, taøi khoaûn söû duïng vaø phöông phaùp haïch toaùn. Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö ngaén haïn nhaèm ghi nhaän nhöõng toån thaát coù theå phaùt sinh do nhöõng nguyeân nhaân coù tính khaùch quan. Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö ngaén haïn ñöôïc laäp vaøo cuoái nieân ñoä keá toaùn khi laäp baùo caùo taøi chính, neáu coù nhöõng baèng chöùng ñaùng tin caäy veà söï giaûm giaù thöôøng xuyeân cuûa caùc chöùng khoaùn ñaàu tö ngaén haïn. Taøi khoaûn söû duïng laø TK 129 - “Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö ngaén haïn”. Vieäc laäp döï phoøng phaûi ñöôïc thöïc hieän cho töøng khoaûn, töøng loaïi ñaàu tö taøi chính ngaén haïn hieän coù taïi doanh nghieäp. Möùc döï phoøng ñöôïc xaùc ñònh baèng cheânh leäch giaûm giöõa giaù thöïc teá mua vaø giaù thò tröôøng töøng loaïi chöùng khoaùn. Beân caïnh caùc quy ñònh theo heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát, Boä Taøi chính coøn ban haønh caùc cô cheá taøi chính lieân quan ñeán döï phoøng. Caùc thoâng tö höôùng daãn ñaàu tieân veà vieäc laäp döï phoøng trong keá toaùn laø thoâng tö 64TC/TCDN ngaøy 15/9/1997, höôùng daãn cheá ñoä trích laäp vaø söû duïng caùc khoaûn döï phoøng. Sau ñoù, thoâng tö naøy ñöôïc thay theá bôûi thoâng tö 107/ 2001/TT- BTC. Trong thoâng tö naøy ñaõ höôùng daãn veà vieäc laäp döï phoøng nhö sau: - Ñieàu kieän döï phoøng giaûm giaù chöùng khoaùn: + Laø chöùng khoaùn ñöôïc doanh nghieäp ñaàu tö theo ñuùng quy ñònh cuûa phaùp luaät; + Ñöôïc töï do mua, baùn treân thò tröôøng maø taïi thôøi ñieåm kieåm keâ, laäp baùo caùo taøi chính coù giaù thò tröôøng giaûm xuoáng so vôùi giaù goác ghi treân soå keá toaùn. 32 Nhöõng chöùng khoaùn khoâng ñöôïc pheùp mua baùn töï do treân thò tröôøng thì khoâng ñöôïc laäp döï phoøng giaûm giaù. - Phöông phaùp trích laäp: Doanh nghieäp phaûi laäp döï phoøng cho töøng loaïi chöùng khoaùn ñaàu tö, coù bieán ñoäng giaûm giaù taïi thôøi ñieåm laäp baùo caùo taøi chính naêm baùo caùo, theo coâng thöùc sau: Möùc döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö chöùng khoaùn cho naêm keá hoaïch = Soá löôïng chöùng khoaùn bò giaûm giaù taïi thôøi ñieåm laäp baùo caùo taøi chính naêm x Giaù chöùng khoaùn haïch toaùn treân soå keá toaùn - Giaù chöùng khoaùn thöïc teá treân thò tröôøng Doanh nghieäp phaûi laäp döï phoøng rieâng cho töøng loaïi chöùng khoaùn bò giaûm giaù vaø toång hôïp vaøo baûng keâ chi tieát döï phoøng giaûm giaù chöùng khoaùn ñaàu tö, laøm caên cöù haïch toaùn vaøo chi phí hoaït ñoäng taøi chính cuûa doanh nghieäp. 2. Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö daøi haïn: Quyeát ñònh 1141TC/QÑ/CÑKT cuõng ñöa ra ñònh nghóa, möùc trích laäp, phöông phaùp haïch toaùn döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö daøi haïn: Döï phoøng giaûm giaù caùc khoaûn ñaàu tö daøi haïn ñöôïc laäp ñeå ghi nhaän caùc khoaûn loã coù theå phaùt sinh (tuy chöa xaûy ra nhöng ñaõ coù nhöõng baèng chöùng chaéc chaén) cuûa caùc hoaït ñoäng ñaàu tö daøi haïn vaø phaûn aùnh giaù trò thöïc hieän thuaàn cuûa caùc khoaûn ñaàu tö daøi haïn treân baùo caùo taøi chính. Giaù trò thöïc hieän thuaàn cuûa chöùng khoaùn ñaàu tö daøi haïn laø giaù trò döï tính coù theå chuyeån hoaù thaønh tieàn cuûa chöùng khoaùn taïi thôøi ñieåm cuoái kyø, cuoái nieân ñoä keá toaùn. Vieäc laäp döï phoøng giaûm giaù caùc khoaûn ñaàu tö daøi haïn thöôøng ñöôïc tính cho toaøn boä chöùng khoaùn ñaàu tö daøi haïn. Möùc laäp döï phoøng ñöôïc xaùc ñònh baèng 33 cheânh leäch giaûm giöõa giaù thöïc teá mua vaø giaù trò thò tröôøng cuûa töøng loaïi chöùng khoaùn vaø khoâng buø tröø vôùi soá cheânh leäch taêng giaù chöùng khoaùn. - Taøi khoaûn söû duïng: TK 229 - “Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö daøi haïn“ Veà ñieàu kieän vaø phöông phaùp trích laäp döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö daøi haïn ñöôïc thoâng tö 107/ 2001/TT- BTC höôùng daãn vôùi noäi dung gioáng nhö döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö ngaén haïn. 3. Döï phoøng phaûi thu khoù ñoøi: Quyeát ñònh 1141TC/QÑ/CÑKT chæ ñeà caäp nguyeân taéc, taøi khoaûn söû duïng vaø phöông phaùp haïch toaùn döï phoøng nôï khoù ñoøi. Veà nguyeân taéc, chæ ñöïôïc laäp döï phoøng khi coù nhöõng baèng chöùng ñaùng tin caäy veà caùc khoaûn nôï phaûi thu khoù ñoøi (khi khaùch haøng bò phaù saûn hoaëc bò toån thaát, thieät haïi lôùn veà taøi saûn, bò khaùnh taän… neân khoâng hoaëc khoâng coù khaû naêng thanh toaùn, ñôn vò ñaõ laøm thuû tuïc ñoøi nôï nhieàu laàn vaãn khoâng coù keát quaû). - Taøi khoaûn söû duïng: TK 139 – “Döï phoøng phaûi thu khoù ñoøi” Thoâng tö 107/2001/TT- BTC höôùng daãn cheá ñoä trích laäp vaø söû duïng caùc khoaûn döï phoøng nôï khoù ñoøi, caùc noäi dung chính ñeà caäp laø: - Ñieàu kieän ñeå laäp döï phoøng laø: + Phaûi coù teân, ñòa chæ, noäi dung töøng khoaûn nôï, soá tieàn phaûi thu cuûa töøng ñôn vò nôï hoaëc ngöôø._.oaùn. Cô sôû ñeå xaùc ñònh giaù laø döïa vaøo caùc trung taâm thaåm ñònh giaù coù uy tín ñöôïc nhaø nöôùc caáp pheùp hoaït ñoäng. 2. Traùi phieáu : a. Neáu doanh nghieäp coù yù ñònh naém giöõ trong thôøi gian daøi vaø baùn tröôùc ngaøy ñaùo haïn: + Ñoái vôùi traùi phieáu coù nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn, caàn döïa vaøo giaù nieâm yeát. Neáu coù söï suït giaûm giaù, caàn laäp döï phoøng giaûm giaù coù lieân quan. + Ñoái vôùi traùi phieáu khoâng nieâm yeát, coù theå xaùc ñònh giaù thoâng qua trung taâm thaåm ñònh giaù ñaùng tin caäy hoaëc tính theo giaù goác chieát khaáu döïa vaøo laõi suaát thöïc teá treân thò tröôøng. b. Neáu coù yù ñònh naém giöõ cho ñeán ngaøy ñaùo haïn: 64 + Neáu traùi phieáu ñöôïc mua ñuùng vôùi meänh giaù: trong tröôøng hôïp naøy, do doanh nghieäp coù theå thu hoài voán theo ñuùng meänh giaù traùi phieáu töùc khoâng bò khoaûn loã do giaûm giaù. Do vaäy, khoâng caàn laäp döï phoøng. + Neáu mua traùi phieáu khoâng ñuùng vôùi meänh giaù (giaù mua cao hôn hay thaáp hôn meânh giaù): trong tröôøng hôïp naøy khi thu hoài voán vaøo ngaøy ñaùo haïn, doanh nghieäp chæ thu hoài ñuùng baèng meänh giaù. Meänh giaù coù theå cao hay thaáp hôn giaù mua ñöa ñeán doanh nghieäp coù theå chòu khoaûn loã hay laõi. Do vaäy, caàn phaân boå phaàn giaù trò cao hôn hay thaáp hôn naøy cho khoaûn thôøi gian töø ngaøy mua ñeán ngaøy ñaùo haïn. Ñieàu ñoù cuõng coù nghóa doanh nghieäp seõ khoâng laäp döï phoøng giaûm giaù. Cô sôû tính laø döïa vaøo phöông phaùp chieát khaáu doøng tieàn. Ví duï veà phöông phaùp tính chieát khaáu doøng tieàn theo laõi suaát thöïc teá vaø phöông phaùp keá toaùn traùi phieáu giöõ cho ñeán ngaøy ñaùo haïn: Vaøo 1.1.200X, Coâng ty A mua traùi phieáu vôùi giaù laø 2.000.000ñ, ngaøy ñaùo haïn 31.12.200X+4. Traùi phieáu coù meänh giaù laø 2.500.000ñ, laõi suaát coá ñònh ghi treân traùi phieáu laø 5% haøng naêm, ñöôïc phaùt haønh vaøo 1.6.200X-2. Laõi suaát thöïc teá treân thò tröôøng vaøo thôøi ñieåm mua laø 10%. Doanh nghieäp coù yù ñònh giöõ traùi phieáu ñeán ngaøy ñaùo haïn. Baûng tính giaù goác coù chieát khaáu tính theo laõi suaát thöïc teá 10% naêm nhö sau: Baûng 3.1- Tính giaù goác coù chieát khaáu tính theo laõi suaát thöïc teá ( ñôn vò tính : 1.000ñ) Naêm Giaù goác chieát khaáu ñaàu naêm Thu nhaäp tieàn laõi thöïc teá Thu nhaäp tieàn laõi cuûa traùi phieáu Giaù goác chieát khaáu cuoái naêm X 2.000 200 118 2.082 X+1 2.082 208 118 2.172 X+2 2.172 218 118 2.272 X+3 2.272 228 118 2.382 65 X+4 2.382 239 118 +2.500 Ghi nhaän ban ñaàu vaøo 1.1.200X Ñaàu tö daøi haïn khaùc Nôï 2.000 Tieàn Coù 2.000 Ghi nhaän tieàn laõi vaøo 31.12.200X Ñaàu tö daøi haïn khaùc Nôï 82 Tieàn Nôï 118 Thu nhaäp taøi chính Coù 200 Ghi nhaän tieàn laõi vaøo 31.12.200X+1 Ñaàu tö daøi haïn khaùc Nôï 90 Tieàn Nôï 118 Thu nhaäp taøi chính Coù 208 Ghi nhaän tieàn laõi vaøo 31.12.200X+2 Ñaàu tö daøi haïn khaùc Nôï 100 Tieàn Nôï 118 Thu nhaäp taøi chính Coù 218 Ghi nhaän tieàn laõi vaøo 31.12.200X+3 Ñaàu tö daøi haïn khaùc Nôï 110 Tieàn Nôï 118 Thu nhaäp taøi chính Coù 228 Ghi nhaän tieàn laõi vaøo 31.12.200X+4 Ñaàu tö daøi haïn khaùc Nôï 121 Tieàn Nôï 118 Thu nhaäp taøi chính Coù 239 Vaøo ngaøy ñaùo haïn 31.12.200X+4 Tieàn Nôï 2500 Ñaàu tö daøi haïn khaùc Coù 2500 66 Qua phaàn trình baøy treân, cho thaáy giöõa traùi phieáu maø doanh nghieäp coù yù ñònh naém giöõ trong thôøi gian daøi vaø baùn tröôùc ngaøy ñaùo haïn vaø loaïi traùi phieáu maø doanh nghieäp coù yù ñònh naém giöõ cho ñeán ngaøy ñaùo haïn coù phöông phaùp haïch toaùn khaùc nhau. Do vaäy, caàn phaûi ñöôïc theo doõi treân 2 taøi khoaûn rieâng bieät. Tuy nhieân, theo heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp ban haønh theo QÑ15/2006/QÑ-BTC chæ söû duïng taøi khoaûn phaûn aùnh ñaàu tö daøi haïn veà traùi phieáu laø taøi khoaûn caáp 2 (TK 2282 “Traùi phieáu”). Vì vaäy, ñeå haïch toaùn rieâng bieät 2 loaïi traùi phieáu, doanh nghieäp neân môû chi tieát taøi khoaûn caáp 3 ñeå phaûn aùnh rieâng bieät cho loaïi traùi phieáu naøy. 3. Veà moác thôøi gian laøm caên cöù ñeå xaùc ñònh giaù cho caùc chöùng khoaùn nieâm yeát: thoâng thöôøng giaù ñöôïc choïn laø giaù giao dòch vaøo ngaøy ñoùng cöûa vaøo cuoái thôøi khoùa hoaëc vaøo ngaøy laøm vieäc tröôùc ñoù, hay vaøo ngaøy giao dòch lieàn keà (ñoái vôùi tröôøng hôïp ngaøy cuoái thôøi khoùa (ngaøy 31/12) rôi vaøo ngaøy cuoái tuaàn hay ngaøy nghæ). 3.2.2. Hoaøn thieän keá toaùn döï phoøng ñaàu tö ngaén haïn: 3.2.2.1. Veà ñònh nghóa: Töông töï nhö khoaûn ñaàu tö daøi haïn khaùc, theo quy ñònh hieän haønh trong QÑ15/2006/QÑ-BTC vaø TT13/2006/TT-BTC, caùc khoaûn ñaàu tö ngaén haïn ñöôïc ñònh nghóa nhö sau: Ñaàu tö chöùng khoaùn ngaén haïn: laø nhöõng khoaûn ñaàu tö veà traùi phieáu, coå phieáu maø coù theå thu hoài voán trong voøng moät naêm hay moät chu kyø kinh doanh. Vieäc phaân bieät ñaàu tö ngaén haïn vaø daøi haïn döïa treân tieâu chuaån thôøi gian thu hoài voán nhö treân laø khoâng thoaû ñaùng. Bôûi leõ, tieâu thöùc naøy chæ phuø hôïp ñoái vôùi traùi phieáu maø khoâng phuø hôïp vôùi coå phieáu. Do ñoù coù theå ñònh nghóa veà ñaàu tö ngaén haïn nhö sau: “Ñaàu tö ngaén haïn laø khoaûn ñaàu tö coù theå baùn deã daøng, vaø doanh nghieäp coù yù ñònh naém giöõ khoâng quaù moät naêm”. 67 3.2.2.2. Cô sôû laäp döï phoøng: Theo quy ñònh hieän haønh trong QÑ15/2006/QÑ-BTC vaø TT13/2006/TT- BTC, ñieàu kieän trích laäp caùc khoaûn döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö ngaén haïn laø nhöõng chöùng khoaùn maø doanh nghieäp ñöôïc töï do mua baùn treân thò tröôøng. Theá nhöng trong QÑ15/2006/QÑ-BTC cuõng nhö TT13/2006/TT-BTC khoâng ñöa ra caùc höôùng daãn cô sôû ñeå xaùc ñònh giaù thò tröôøng. Ngoaøi ra, cuõng chöa höôùng daãn rieâng bieät cho traùi phieáu vaø coå phieáu. Vì vaäy, caàn boå sung caùc höôùng daãn chi tieát hôn, maø cuï theå laø: + Ñoái vôùi coå phieáu coù nieâm yeát, caàn döïa vaøo giaù nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn. + Ñoái vôùi coå phieáu khoâng nieâm yeát, cuõng neân cho pheùp laäp döï phoøng vì khi coù söï suït giaûm veà giaù veà coå phieáu maø khoâng laäp döï phoøng seõ daãn ñeán vi phaïm nguyeân taéc thaän troïng trong keá toaùn. Cô sôû ñeå xaùc ñònh giaù laø döïa vaøo caùc trung taâm thaåm ñònh giaù coù uy tín ñöôïc nhaø nöôùc caáp pheùp hoaït ñoäng. + Ñoái vôùi traùi phieáu coù nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn, caàn döïa vaøo giaù nieâm yeát. + Ñoái vôùi traùi phieáu khoâng nieâm yeát, IAS 39 cho raèng neáu khoâng theå xaùc ñònh giaù trò moät caùch ñaùng tin caäy, caàn tính theo giaù goác coù chieát khaáu. Giaù goác coù chieát khaáu ñöôïc tính döïa treân laõi suaát thöïc teá treân thò tröôøng (phöông phaùp tính töông töï nhö ñaàu tö daøi haïn). 3.2.3. Hoaøn thieän keá toaùn döï phoøng nôï khoù ñoøi: Caùc höôùng daãn trong QÑ 15/2006/QÑ-BTC vaø TT13/2006/TT-BTC chöa ñöa ra phöông phaùp tính moät caùch hôïp lyù veà möùc döï phoøng. Vieäc tính möùc döï phoøng theo TT13/2006/TT-BTC chæ söû duïng cho muïc ñích tính thueá. Veà phöông dieän keá toaùn, ñeå phaûn aûnh trung thöïc hôïp lyù khoaûn muïc nôï phaûi thu, caàn öôùc tính hôïp lyù döï phoøng nôï khoù ñoøi. Veà baûn chaát, döï phoøng nôï khoù ñoøi seõ ñöôïc laäp khi 68 con nôï coù daáu hieäu khoâng traû ñöôïc nôï. Vieäc öôùc tính naøy thöôøng caên cöù vaøo kinh nghieäm trong quaù khöù. Theá nhöng cho ñeán nay vaãn chöa coù höôùng daãn veà vaán ñeà naøy. Vì vaäy, caàn boå sung caùc höôùng daãn veà trích laäp döï phoøng. Ñeå ñöa ra caùc höôùng daãn, coù theå döïa vaøo phöông phaùp keá toaùn cuûa caùc quoác gia treân theá giôùi. Trong keá toaùn Phaùp, ñeå laäp döï phoøng nôï khoù ñoøi, caùc doanh nghieäp thöôøng döïa vaøo yù kieán cuûa Luaät sö tö vaán döïa treân caùc tranh chaáp trong thöïc teá ñeå öôùc tính döï phoøng. Phöông phaùp naøy khoù aùp duïng vaøo Vieät Nam vì phaàn lôùn caùc doanh nghieäp Vieät Nam ít söû duïng luaät sö tö vaán. Theo keá toaùn Myõ, coù 2 phöông phaùp öôùc tính thöôøng ñöôïc söû duïng laø öôùc tính döïa treân tyû leä doanh thu vaø tính tuoåi khoaûn nôï. Chuùng ta coù theå vaän duïng 2 phöông phaùp naøy trong vieäc ñöa ra caùc höôùng daãn coù lieân quan. Phöông phaùp tính döï phoøng nôï khoù ñoøi nhö sau: 1. Öôùc tính döï phoøng nôï khoù ñoøi döïa treân doanh thu baùn chòu cuûa naêm hieän haønh nhaân vôùi tyû suaát öôùc tính veà nôï khoâng thu hoài ñöôïc: Theo phöông phaùp naøy, tröôùc heát caàn döïa vaøo soá lieäu quaù khöù cuûa doanh nghieäp veà nôï khoâng thu hoài ñöôïc ñeå öôùc tính tyû suaát nôï khoâng thu hoài ñöôïc so vôùi doanh thu baùn chòu. Tyû suaát naøy seõ söû duïng cho naêm hieän haønh ñeå öôùc tính nôï khoâng thu hoài ñöôïc. Ví duï veà öôùc tính döï phoøng döïa treân tyû suaát doanh thu vôùi nôï khoâng thu hoài ñöôïc: + Toång doanh soá baùn chòu cuûa thôøi khoaù: 7.500.000ñ + Tyû suaát nôï khoâng thu hoài ñöôïc cuûa naêm tröôùc (hay töø soá lieäu thoáng keâ qua nhieàu naêm) 3% + Öôùc tính nôï khoâng thu hoài ñöôïc cuûa naêm hieän haønh laø: 3.985.000 * 0,03 = 119.550ñ 2. Öôùc tính döï phoøng nôï khoù ñoøi döïa treân phöông phaùp tính tuoåi nôï: 69 Ñeå öôùc tính möùc döï phoøng, tröôùc heát caàn phaân tích soá dö taøi khoaûn phaûi thu theo thôøi gian nôï. Sau ñoù, döïa treân kinh nghieäm quaù khöù hay caùc soá lieäu thoáng keâ qua nhieàu naêm veà tyû suaát nôï khoâng thu hoài ñöôïc cuûa töøng nhoùm ñeå öôùc tính nôï khoâng thu hoài ñöôïc cuûa naêm hieän haønh. Thoâng thöôøng, nôï coøn trong haïn thanh toaùn, tyû suaát nôï khoâng thu hoài ñöôïc khaù thaáp, nôï caøng quaù haïn, tyû suaát nôï khoâng thu hoài ñöôïc caøng cao. Ví duï: Phöông phaùp tính nôï khoâng thu hoài ñöôïc theo tuoåi nôï Baûng 3.2- Tính nôï khoâng thu hoài ñöôïc theo tuoåi nôï Nôï phaûi thu cuûa khaùch haøng Nôï trong haïn Nôï quaù haïn döôùi 30 ngaøy Nôï quaù haïn töø 30 - 90 ngaøy Nôï quaù haïn töø 90-120 ngaøy Nôï quaù haïn treân 120 ngaøy Toång coäng Toång nôï phaûi thu 2.000.000 1.100.000 425.000 360.000 100.000 3.985.000 Tyû suaát nôï khoâng thu hoài ñöôïc 0,01% 0,5% 2,5% 15% 50% Döï phoøng caàn laäp 200 5.500 10.625 54.000 50.000 120.325 3.2.4. Hoaøn thieän keá toaùn döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho: Theo quy ñònh hieän haønh trong chuaån möïc VAS-02, ñoái vôùi haøng toàn kho laø nguyeân lieäu, vaät lieäu vaø coâng cuï, duïng cuï döï tröõ ñeå söû duïng cho muïc ñích saûn xuaát saûn phaåm thì khoâng ñöôïc ñaùnh giaù thaáp hôn giaù goác neáu saûn phaåm do chuùng goùp phaàn caáu taïo neân seõ ñöôïc baùn baèng hoaëc cao hôn giaù thaønh saûn xuaát cuûa saûn phaåm. Khi coù söï giaûm giaù cuûa nguyeân lieäu, vaät lieäu, coâng cuï, duïng cuï maø giaù thaønh saûn xuaát saûn phaåm cao hôn giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc, thì nguyeân 70 lieäu, vaät lieäu, coâng cuï, duïng cuï toàn kho ñöôïc ñaùnh giaù giaûm xuoáng baèng vôùi giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc cuûa chuùng. Giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc laø giaù baùn öôùc tính cuûa haøng toàn kho. Quy ñònh treân coù theå hieåu laø möùc döï phoøng caàn laäp ñoái vôùi nguyeân vaät lòeäu, duïng cuï, coâng cuï ñöôïc tính baèng giaù baùn öôùc tính cuûa saûn phaåm tröø ñi chi phí öôùc tính ñeå hoaøn thaønh saûn phaåm ñoù. Vieäc öôùc tính chi phí hoaøn thaønh thöôøng khaù phöùc taïp theá nhöng trong höôùng daãn cuûa thoâng tö 89/2002/TT-BTC chæ chuû yeáu ñeà caäp ñeán vieäc xöû lyù treân taøi khoaûn, chöa ñöa caùc höôùng daãn veà phöông phaùp tính toaùn möùc döï phoøng caàn laäp trong tröôøng hôïp naøy. Do vaäy, caàn ñöa ra höôùng daãn cuï theå hôn. Theo IAS 02, khi coù söï suït giaûm giaù nguyeân vaät lieäu treân thò tröôøng ñöa ñeán giaù thaønh saûn phaåm (tính theo giaù goác nguyeân vaät lieäu) cao hôn giaù baùn, caàn tieán haønh laäp döï phoøng ñoái vôùi nguyeân vaät lieäu. Cô sôû ñeå laäp döï phoøng laø döïa vaøo giaù baùn öôùc tính cuûa saûn phaåm tröø ñi chi phí öôùc tính ñeå hoaøn thaønh saûn phaåm ñoù hoaëc giaù phí thay theá. Giaù phí thay theá laø giaù mua laïi caùc nguyeân lieäu khi mua taïi nhaø cung caáp quen thuoäc vôùi soá lieäu quen thuoäc. Vì vaäy, ñeà phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá, neân cho pheùp doanh nghieäp söû duïng theâm phöông phaùp naøy ñeå tính möùc döï phoøng caàn laäp vì ñaây laø phöông phaùp ñôn giaûn, deã tính toaùn vaø coù baèng chöùng ñaùng tin caäy. 3.2.5. Hoaøn thieän keá toaùn döï phoøng nôï phaûi traû: Quy ñònh hieän haønh trong chuaån möïc VAS18 vaø thoâng tö 21/2006/TT- BTC nhìn chung laø phuø hôïp vôùi IAS 37. Tuy nhieân, do döï phoøng nôï phaûi traû laø moät noäi dung raát phöùc taïp, neân caàn coù höôùng daãn chi tieát veà phöông phaùp laäp döï phoøng. Thoâng tö 13/2006/TT-BTC yeâu caàu: Toång möùc trích laäp döï phoøng baûo haønh cuûa caùc saûn phaåm, haøng hoaù, coâng trình xaây laép theo quy ñònh ñaõ cam keát vôùi khaùch haøng nhöng toái ña khoâng quaù 5% toång doanh thu tieâu thuï cuûa caùc saûn 71 phaåm, haøng hoaù. Quy ñònh treân chæ aùp duïng cho muïc ñích tính thueá. Veà phöông dieän keá toaùn chæ ñöôïc laäp döï phoøng khi: a. Doanh nghieäp coù nghóa vuï nôï hieän taïi (Nghóa vuï phaùp lyù hoaëc nghóa vuï lieân ñôùi) do keát quaû töø moät söï kieän ñaõ xaûy ra. b. Coù theå xaûy ra söï giaûm suùt veà nhöõng lôïi ích kinh teá daãn ñeán vieäc yeâu caàu phaûi thanh toaùn nghóa vuï nôï; vaø c. Giaù trò cuûa nghieäp vuï nôï ñoù ñöôïc öôùc tính moät caùch ñaùng tin caäy. Ñeå coù theå aùp duïng vaøo thöïc teá, caàn ñöa ra caùc höôùng daãn chi tieát maø cuï theå laø: 1. Caàn döïa vaøo caùc söï kieän xaûy ra sau ngaøy keát thuùc kyø keá toaùn naêm ñeå öôùc tính möùc döï phoøng: Thaät vaäy, IAS 37 vaø keá toaùn Phaùp ñeàu cho raèng, baèng chöùng ñaùng tin caäy veà vieäc giaûm suùt lôïi ích kinh teá vaø caên cöù ñeå öôùc tính giaù trò thöôøng döïa vaøo caùc söï kieän xaûy ra sau ngaøy keát thuùc kyø keá toaùn naêm. Chaúng haïn trong nieân ñoä, doanh nghieäp bò khaùch haøng khôûi kieän ñoøi boài thöôøng khoaûn tieàn veà vi phaïm hôïp ñoàng. Toaø aùn xeùt xöû vuï kieän treân vaøo thaùng 2 naêm sau. Neáu doanh nghieäp bò thua kieän thì ñaây laø baèng chöùng ñaùng tin caäy ñeå coù theå laäp döï phoøng. 2. Caàn boå sung phaàn phuï luïc: IAS37 coù phaàn phuï luïc trong ñoù trình baøy chi tieát veà caùc ví duï minh hoïa veà ñieàu kieän ñeå laäp vaø ghi nhaän döï phoøng nôï phaûi traû tieàm taøng. Tuy nhieân, VAS18 khoâng coù phaàn phuï luïc ñeå minh hoïa. Thoâng tö höôùng daãn chæ taäp trung chuû yeáu vaøo taøi khoaûn söû duïng. Ñeå coù theå deã daøng aùp duïng trong thöïc teá, caàn boå sung caùc höôùng daãn chi tieát. Coù theå söû duïng nhöõng ví duï trong phaàn phuï luïc cuûa IAS 37. Caùc noäi dung caàn boå sung bao goàm: 72 Ví duï 1. Döï phoøng veà baûo haønh Moät coâng ty saûn xuaát baûo haønh cho ngöôøi mua veà saûn phaåm cuûa hoï. Theo hôïp ñoàng baùn haøng, coâng ty saûn xuaát seõ nhaän laïi saûn phaåm hö hoûng ñeå söûa chöõa. Thôøi gian baûo haønh laø 3 naêm keå töø ngaøy baùn. Döïa vaøo kinh nghieäm cuûa quaù khöù, coâng ty nhaän thaáy luoân coù caùc saûn phaåm bò hö hoûng maø coâng ty phaûi baûo haønh. Nhö vaäy ñaây laø moät hôïp ñoàng maø: - Coâng ty phaûi coù nghóa vuï hieän taïi töø söï kieän trong quaù khöù : do ñieàu khoaûn baûo haønh. - Coù söï giaûm suùt lôïi ích kinh teá do vieäc thanh toaùn. Keát luaän: Coâng ty phaûi laäp döï phoøng. Möùc döï phoøng seõ öôùc tính döïa vaøo kinh nghieäm trong quaù khöù veà chi phí baûo haønh phaûi chòu ñoái vôùi caùc haøng baùn ra tröôùc ngaøy laäp BCTC vaø coøn trong kyø haïn baûo haønh. Ví duï 2: Söï kieän laøm oâ nhieãm ñaát – Coù quy ñònh luaät phaùp coù lieân quan Moät coâng ty saûn xuaát daàu gaây ra oâ nhieãm moâi tröôøng. Hoï chæ laøm saïch moâi tröôøng khi coù yeâu caàu veà maët phaùp luaät cuûa quoác gia maø coâng ty ñang hoaït ñoäng. Giaû söû, taïi quoác gia maø coâng ty hoaït ñoäng, luaät phaùp khoâng coù yeâu caàu naøy vaø coâng ty ñaõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng trong nhieàu naêm. Vaøo 31.12.2000, coù moät döï luaät veà baûo veä moâi tröôøng, Ñieàu luaät naøy coù hieäu löïc sau ngaøy keát thuùc kyø keá toaùn naêm. Nhö vaäy ñaây laø moät tình huoáng maø: - Coâng ty phaûi coù nghóa vuï hieän taïi do keát quaû söï kieän trong quaù khöù. - Coù söï giaûm suùt lôïi ích kinh teá do vieäc doïn deïp naøy. Keát luaän: Döï phoøng seõ ñöôïc laäp treân cô sôû öôùc tính chi phí phaûi chòu. Ví duï 2B: Söï kieän laøm oâ nhieãm ñaát - Khoâng coù nghóa vuï veà maët phaùp lyù Moät coâng ty saûn xuaát daàu gaây ra oâ nhieãm nhöng khoâng coù quy ñònh naøo veà luaät phaùp veà baûo veä moâi tröôøng. Tuy nhieân, giaû söû, doanh nghieäp coù chính saùch 73 baûo veä moâi tröôøng ñöôïc quaûng baù roäng raõi. Ñeå xem xeùt doanh nghieäp coù tieán haønh laäp döï phoøng hay khoâng, caàn xem xeùt treân caùc phöông dieän: - Coâng ty coù nghóa vuï hieän taïi phaùt sinh töø söï kieän trong quaù khöù: coâng ty coù nghóa vuï naøy do coâng ty ñaûm baûo cho coâng chuùng raèng hoï seõ baûo veä moâi tröôøng. - Coù söï giaûm suùt lôïi ích kinh teá do vieäc doïn deïp naøy. Keát luaän: döï phoøng seõ ñöôïc laäp treân cô sôû öôùc tính chi phí phaûi chòu Ví duï 3 : Loïc daàu Moät doanh nghieäp hoaït ñoäng trong lónh vöïc loïc daàu. Nhaø nöôùc coù yeâu caàu laø coâng ty phaûi thaùo dôõ giaøn khoan vaø laøm saïch maët bieån khi heát thôøi gian hoaït ñoäng cuõng nhö phaûi phuïc hoài bôø bieån. Trong chi phí thanh lyù öôùc tính coù 90% chi phí lieân quan ñeán vieäc dôõ boû giaøn khoan vaø 10% chi phí lieân quan doïn deïp khi chieát xuaát daàu. Vaøo ngaøy laäp BCTC, giaøn khoan ñaõ xaây döïng xong nhöng chöa saûn xuaát ñöôïc daàu. Nhö vaäy trong tình huoáng naøy: - Veà nghóa vuï hieän taïi phaùt sinh töø söï kieän trong quaù khöù: Vieäc xaây döïng giaøn khoan taïo ra nghóa vuï caàn phaûi thaùo dôõ giaøn khoan vaø doïn saïch maët bieån. Tuy vaäy, vaøo ngaøy laäp BCTC, do coâng ty chöa saûn xuaát saûn phaåm neân chöa coù nghóa vuï lieân quan ñeán vieäc chieát suaát daàu. - Coù söï giaûm suùt lôïi ích kinh teá do vieäc doïn deïp naøy. Keát luaän: Caàn laäp döï phoøng, möùc döï phoøng öôùc tính baèng 90 % chi phí thanh lyù. Ví duï 4: Chính saùch baùn haøng cho pheùp traû laïi haøng Moät doanh nghieäp coù chính saùch baùn haøng cho pheùp khaùch haøng traû laïi neáu hoï khoâng haøi loøng, duø luaät phaùp khoâng coù yeâu caàu veà vaán ñeà naøy. Nhö vaäy trong tình huoáng naøy: 74 - Doanh nghieäp coù nghóa vuï hieän taïi do keát quaû söï kieän trong quaù khöù: do cho pheùp haøng baùn traû laïi. - Coù söï giaûm suùt lôïi ích kinh teá do vieäc khaùch haøng traû laïi haøng naøy. Keát luaän: döï phoøng seõ ñöôïc laäp treân cô sôû öôùc tính chi phí phaûi chòu do haøng baùn bò traû laïi. Ví duï 5A: Thanh lyù moät chi nhaùnh – chöa coâng boá tröôùc ngaøy laäp BCTC Vaøo 12.12.2000, Ban giaùm ñoác coâng ty quyeát ñònh thanh lyù moät chi nhaùnh. Tuy nhieân, vaøo 31.12.2000, Ban giaùm ñoác chöa coâng boá quyeát ñònh naøy vaø cuõng chöa trieån khai ñeå thöïc hieän. Nhö vaäy trong tình huoáng naøy: - Doanh nghieäp khoâng coù nghóa vuï hieän taïi do keát quaû söï kieän trong quaù khöù. - Coù söï giaûm suùt lôïi ích kinh teá do vieäc thanh lyù chi nhaùnh. Keát luaän: Khoâng laäp döï phoøng Ví duï 5B: Thanh lyù moät chi nhaùnh, ñaõ coâng boá vaø thöïc hieän tröôùc ngaøy khoùa soå Vaøo 12.12.2000, coâng ty quyeát ñònh thanh lyù moät chi nhaùnh cheá taïo moät loaïi saûn phaåm ñaëc bieät. Ngaøy 20.12.2000, Ban giaùm ñoác ñaõ vaïch chi tieát keá hoaïch thanh lyù, ñaõ göûi thö thoâng baùo cho khaùch haøng vaø nhaân vieân cuûa chi nhaùnh. Nhö vaäy trong tình huoáng naøy: - Doanh nghieäp coù nghóa vuï hieän taïi do keát quaû söï kieän trong quaù khöù. - Söï giaûm suùt lôïi ích kinh teá do vieäc thanh lyù naøy. Keát luaän: Phaûi laäp döï phoøng döïa treân cô sôû öôùc tính chi phí thanh lyù. Ví duï 6: Yeâu caàu cuûa luaät phaùp veà loïc khoùi Theo quy ñònh môùi cuûa luaät phaùp, doanh nghieäp phaûi loïc khoùi thaûi töø nhaø maùy, haïn choùt laø 30.06.2000. Ñeán 31.12.2000, doanh nghieäp vaãn chöa laép ñaët boä phaän naøy. 75 Nhö vaäy trong tình huoáng naøy: (a) Vaøo 31.12.1999 - Coâng ty khoâng coù nghóa vuï hieän taïi do keát quaû söï kieän trong quaù khöù. Keát luaän: Khoâng laäp döï phoøng (b) Vaøo 31.12.2000 - Nghóa vuï hieän taïi do keát quaû söï kieän trong quaù khöù: Doanh nghieäp khoâng coù nôï phaûi traû tieàm taøng veà vieäc khoâng trang bò thieát bò loïc khoùi. Tuy nhieân, doanh nghieäp coù theå bò phaït vì chöa laép ñaët thieát bò loïc khoùi. - Coù söï giaûm suùt lôïi ích kinh teá do vieäc bò phaït. Keát luaän : Caàn laäp döï phoøng veà tieàn phaït. Vieäc öôùc tính khoaûn bò phaït tuøy thuoäc vaøo quy ñònh chi tieát cuûa luaät phaùp. Ví duï 7: Huaán luyeän laïi nhaân vieân do thay ñoåi heä thoáng thueá Chính phuû ñöa ra moät soá thay ñoåi trong heä thoáng thueá. Do söï thay ñoåi naøy, moät doanh nghieäp kinh doanh trong lónh vöïc dòch vuï phaûi huaán luyeän laïi nhaân vieân haønh chính vaø kinh doanh. Vaøo ngaøy cuoái khoùa, chöa coù cuoäc huaán luyeän nhaân vieân naøo ñöôïc thöïc hieän. Nhö vaäy trong tình huoáng naøy: - Veà nghóa vuï hieän taïi do keát quaû söï kieän trong quaù khöù: doanh nghieäp khoâng coù nghóa vuï naøo do khoâng coù caùc buoåi huaán luyeän. Keát luaän: Khoâng laäp döï phoøng Ví duï 8 : Hôïp ñoàng gaây raéc roái Moät doanh nghieäp thueâ hoaït ñoäng moät nhaø xöôûng. Trong thaùng 12.2000, coâng ty nhöôïng laïi vieäc kinh doanh maët haøng naøy cho moät coâng ty khaùc. Tuy vaäy, coâng ty phaûi tieáp tuïc thueâ phaân xöôûng trong 4 naêm nöõa do coâng ty ñaõ kyù hôïp ñoàng baát khaû huûy nhöng khoâng theå cho ngöôøi khaùc thueâ laïi ñöôïc. Nhö vaäy trong tình huoáng naøy: 76 - Veà nghóa vuï hieän taïi do keát quaû söï kieän trong quaù khöù: vieäc kyù hôïp ñoàng thueâ laø nghóa vuï. - Coù söï giaûm suùt lôïi ích kinh teá: coù theå xaûy ra do vieäc thueâ trôû thaønh khoâng caàn thieát. Keát luaän: Caàn laäp döï phoøng cho khoaûn chi traû veà thueâ khoâng theå traùnh khoûi. Ví duï 9: Baûo laõnh Trong naêm 1999, doanh nghieäp A baûo laõnh cho doanh nghieäp B vay ngaân haøng. Trong naêm 2000, tình hình taøi chính doanh nghieäp B xaáu ñi. Vaø 30.6.2000, doanh nghieäp B phaûi ñoùng cöûa. Nhö vaäy trong tình huoáng naøy: (a) Vaøo 31.12.1999 - Veà nghóa vuï hieän taïi do keát quaû söï kieän trong quaù khöù: vieäc baûo ñaûm cho beân B laøm phaùt sinh nghóa vuï. - Coù söï giaûm suùt lôïi ích kinh teá: chöa ñaùnh giaù ñöôïc ñaùng tin caäy vaøo 31.12.1999 Keát luaän: Khoâng laäp döï phoøng (b) Vaøo 31.12.2000 - Nghóa vuï hieän taïi do keát quaû söï kieän trong quaù khöù: vieäc baûo ñaûm cho beân B laøm phaùt sinh nghóa vuï. - Coù söï giaûm suùt lôïi ích kinh teá: coù theå doanh nghieäp phaûi chi traû tieàn töø vieäc baûo ñaûm naøy. Keát luaän: Caàn laäp döï phoøng Ví duï 10: Tröôøng hôïp lieân quan luaät phaùp Sau tieäc cöôùi vaøo naêm 2000, 10 ngöôøi bò cheát. Nguyeân nhaân caùi cheát coù theå do ngoä ñoäc thöùc aên do coâng ty cung caáp. Cô quan chöùc naêng tieán haønh ñieàu tra nhöng chöa coù keát quaû. Ñeán ngaøy laäp BCTC vaøo 31.12.2000, luaät sö cho raèng coù khaû naêng doanh nghieäp khoâng coù lieân quan ñeán vuï ngoä ñoäc naøy. Tuy nhieân, ñeán 31.12.2001, luaät sö cho raèng, theo keát quaû môùi nhaát cuûa cuoäc ñieàu tra, coù khaû naêng laø do loãi cuûa doanh nghieäp . 77 Nhö vaäy trong tình huoáng naøy: (a) Vaøo 31.12.2000 - Veà nghóa vuï hieän taïi do keát quaû söï kieän trong quaù khöù: Döïa treân baèng chöùng saün coù, coâng ty khoâng coù nghóa vuï. Do vaäy, coâng ty khoâng laäp döï phoøng. (b) Vaøo 31.12.2001 - Veà nghóa vuï hieän taïi do keát quaû söï kieän trong quaù khöù: döïa treân baèng chöùng saün coù, coâng ty coù nghóa vuï. - Coù theå coù söï giaûm suùt lôïi ích kinh teá. Keát luaän: Coâng ty caàn laäp döï phoøng Ví duï 11: Chi phí söûa chöõa, baûo trì – khoâng coù yeâu caàu veà luaät phaùp Moät thieát bò caàn thay theá sau 5 naêm. Vaøo ngaøy laäp BCTC, thieát bò naøy ñaõ söû duïng 3 naêm. Nhö vaäy trong tình huoáng naøy: - Veà nghóa vuï hieän taïi do keát quaû söï kieän trong quaù khöù: hieän taïi thieát bò vaãn hoaït ñoäng bình thöôøng, coâng ty khoâng coù nghóa vuï. - Coù khaû naêng coù söï giaûm suùt lôïi ích kinh teá. Keát luaän: Coâng ty khoâng laäp döï phoøng 3.3. GIAÛI PHAÙP LAÂU DAØI: Veà laâu daøi, giaûi phaùp cô baûn ñeå thöïc hieän keá toaùn döï phoøng laø: 3.3.1. Xaây döïng chuaån möïc coâng cuï taøi chính: Hieän nay, do chöa coù chuaån möïc coâng cuï taøi chính, vì vaäy, phöông phaùp keá toaùn döï phoøng ñaàu tö taøi chính vaø döï phoøng nôï khoù ñoøi coøn nhieàu baát caäp. Chuaån möïc keá toaùn giaûi quyeát döï phoøng ñaàu tö taøi chính vaø döï phoøng nôï khoù ñoøi laø chuaån möïc coâng cuï taøi chính. Vì vaäy, veà laâu daøi caàn xaây döïng chuaån möïc coâng cuï taøi chính giuùp giaûi quyeát moät caùch ñaày ñuû veà caùc loaïi döï phoøng naøy. 78 3.3.2. Hoaøn thieän chuaån möïc chung: Chuaån möïc chung ñöôïc xem laø khuoân maãu lyù thuyeát, noù laø cô sôû ñeå ghi nhaän caùc nghieäp vuï kinh teá môùi xuaát hieän. chöa ñöôïc ñeà caäp trong lyù thuyeát. Chuaån möïc chung laø cô sôû ñeå xaây döïng caùc chuaån möïc cuï theå. Vì vaäy, caàn boå sung vaøo chuaån möïc chung phöông phaùp ñaùnh giaù caùc yeáu toá treân baùo caùo taøi chính, maø cuï theå laø neân cho pheùp aùp duïng nhieàu loaïi giaù nhö: Hieän giaù, giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc, giaù hieän haønh. 3.4. CAÙC GIAÛI PHAÙP KHAÙC: 3.4.1. Veà phía Nhaø nöôùc: - Ñoái vôùi Boä Taøi Chính: khi soaïn thaûo caùc chuaån möïc keá toaùn cuõng nhö caùc thoâng tö höôùng daãn caàn phaûi nghieän cöùu caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá ñoàng thôøi tham khaûo kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc tieân tieán, töø ñoù vaän duïng sao cho phuø hôïp vôùi neàn kinh teá Vieät Nam. Rieâng ñoái vôùi caùc thoâng tö höôùng daãn caàn phaûi quy ñònh cuï theå hôn traùnh tình traïng ñöa ra nhöõng quy ñònh mang tính chung chung, laøm cho caùc doanh nghieäp khoù aùp duïng. Maët khaùc, caàn tieáp tuïc ban haønh caùc chuaån möïc keá toaùn khaùc theo heä thoáng chuaån möïc keá toaùn quoác teá. - Ñoái vôùi cô quan thueá caùc caáp: caàn phaûi naâng cao trình ñoä keá toaùn cuûa caùc caùn boä thueá, traùnh tình traïng caùn boä thueá khoâng nghieân cöùu kyõ nhöõng höôùng daãn trong caùc chuaån möïc keá toaùn cuõng nhö trong thoâng tö höôùng daãn hoaëc khoâng caäp nhaät kòp thôøi nhöõng quy ñònh môùi ban haønh, daãn tôùi söï khoâng thoáng nhaát giöõa doanh nghieäp vaø cô quan thueá.. 3.4.2. Ñoái vôùi Hoäi keá toaùn: - Caàn khuyeán khích, ñoäng vieân nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc keá toaùn taïi caùc doanh nghieäp tham gia Hoäi Keá toaùn. - Caàn taïo ñieàu kieän cho nhöõng ngöôøi laøm keá toaùn tham gia sinh hoaït Hoäi. 79 - Laøm tham möu cho Boä Taøi chính trong vieäc soaïn thaûo caùc chuaån möïc keá toaùn cuõng nhö caùc thoâng tö höôùng daãn. - Phoái hôïp vôùi Cuïc thueá thöôøng xuyeân môû caùc lôùp boài döôõng veà nghieäp vuï chuyeân moân cho caùn boä thueá, vaø caùc keá toaùn tröôûng cuûa caùc doanh nghieäp. - Thöôøng xuyeân höôùng daãn, kieåm tra caùc doanh nghieäp trong vieäc thöïc hieän cheá ñoä keá toaùn hieän haønh. 3.4.3. Veà phía doanh nghieäp: - Caàn toå chöùc coâng taùc keá toaùn phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuï theå trong doanh nghieäp theo quy ñònh cuûa Luaät keá toaùn, neân töø boû thoùi quen toå chöùc coâng taùc keá toaùn theo kieåu ñoùi phoù vôùi cô quan thueá. - Phaûi coù ñoäi nguõ keá toaùn chuyeân nghieäp coù trình ñoä töông öùng vôùi coâng vieäc maø hoï ñaûm nhaän. Taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho nhaân vieân keá toaùn hoïc taäp naâng cao trình ñoä chuyeân moân. Caàn thöôøng xuyeân toå chöùc caùc buoåi huaán luyeän ñeå naâng cao trình ñoä nhaân vieân keá toaùn. 80 KEÁT LUAÄN Ngaøy nay, keá toaùn laø nguoàn cung caáp thoâng tin kinh teá, taøi chính quan troïng khoâng chæ cho ngöôøi quaûn lyù maø coøn cho nhöõng ñoái töôïng coù nhu caàu söû duïng thoâng tin ñeå coù theå ra quyeát ñònh thích hôïp. Muoán vaäy, heä thoáng keá toaùn cuûa caùc nöôùc noùi chung vaø heä thoáng keá toaùn Vieät Nam noùi rieâng phaûi khoâng ngöøng hoaøn thieän vaø phaùt trieån. Maët khaùc, vieäc hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi ñoøi hoûi heä thoáng keá toaùn Vieät Nam, cuõng nhö moïi hoaït ñoäng khaùc phaûi phuø hôïp vôùi thoâng leä chung cuûa quoác teá. Maëc duø, caùc chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam ñöôïc xaây döïng treân neàn taûng chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn, tuy vaäy vaãn coøn nhieàu noäi dung chöa phuø hôïp vôùi thoâng leä chung. Keá toaùn döï phoøng duø ñaõ coù nhieàu thay ñoåi so vôùi quy ñònh tröôùc ñaây, nhöng moät soá noäi dung vaãn coøn nhieàu ñieàu baát caäp cuõng nhö chöa ñöôïc höôùng daãn chi tieát. Vì vaäy, ñeå phuø hôïp thoâng leä keá toaùn quoác teá, heä thoáng keá toaùn Vieät Nam caàn coù moät soá söûa ñoåi, boå sung cho phuø hôïp. Ñeå hoaøn thieän, ngoaøi vieäc keá thöøa heá thoáng keá toaùn quoác teá maø coøn phaûi hoïc taäp kinh nghieäm töø caùc nöôùc coù trình ñoä keá toaùn phaùt trieån laâu ñôøi. Töø ñoù, choïn loïc vaø vaän duïng sao cho vöøa phuø hôïp vôùi thoâng leä chung cuûa theá giôùi vöøa thích nghi vôùi ñaëc ñieåm kinh teá, vaên hoaù xaõ hoäi cuûa nöôc ta. Ñaây laø vieäc laøm ñoøi hoûi raát nhieàu noã löïc vaø thôøi gian khoâng nhöõng töø phía nhaø Nöôùc maø coøn caû ñoái vôùi Hoäi ngheà nghieäp vaø nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc keá toaùn. Nhöõng noäi dung cuûa Luaän vaên hy voïng ñoùng goùp phaàn naøo vaøo quaù trình hoaøn thieän ñoù. ._.