Phương hướng hoàn thiện pháp luật đầu tư nước ngoài tiến tới mặt bằng pháp lý chung cho đầu tư trong nước và đầu tư nước ngoài tại Việt Nam

Lêi nãi ®Çu Tõ sau §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI cña §¶ng, sù nghiÖp ®æi míi do §¶ng ta khëi x­íng vµ l·nh ®¹o ®· giµnh ®­îc nh÷ng th¾ng lîi quan träng trªn nhiÒu lÜnh vùc. §êi sèng chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi cña ®Êt n­íc ®· cã nhiÒu khëi s¾c, ®­îc nh©n d©n ta vµ quèc tÕ ®¸nh gi¸ cao. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn thø IX ®· nªu râ: “Nghiªn cøu ®Ó tiÕn tíi ¸p dông mét khung ph¸p luËt thèng nhÊt chung cho doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. T¹o mÆt b»ng ph¸p lý chung cho c¶ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ®Çu t­ trong n­íc lµ mét trong nh÷ng quy luËt kh¸ch quan cña xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Theo lêi cña Thñ t­íng Phan V¨n Kh¶i, th× “..C¸i chÝnh lµ mÆt b»ng ph¸p luËt, mÆt b»ng c¬ chÕ chÝnh s¸ch”. NÕu kh«ng cã mét “hµnh lang ph¸p lý” v÷ng ch¾c, b¶o ®¶m sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ®Çu t­ trong n­íc trong mäi qu¸ tr×nh cña ho¹t ®éng ®Çu t­ tõ khÈu t×m hiÓu ®Çu t­ ®Õn kh©u thµnh lËp, triÓn khai, më réng hoÆc thu hÑp vµ chÊm døt dù ¸n ®Çu t­ th× sÏ kh«ng theo kÞp víi tiÕn tr×nh héi nhËp. Cã thÓ nãi, sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc hiÖn nay ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng h¹n chÕ ¶nh h­ëng tíi tÝnh hÊp dÉn, tÝnh c¹nh tranh cña m«i tr­êng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m qua, chóng ta cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc ®­a c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c quy ®Þnh vÒ ®Çu t­ trong n­íc xÝch l¹i gÇn nhau. Mét khi cßn tån t¹i hai hÖ thèng quy ph¹m ph¸p luËt riªng ®iÒu chØnh ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ®Çu t­ trong n­íc, th× kh«ng thÓ cã kh¸i niÖm “s©n ch¬i” b×nh ®¼ng cho ho¹t ®éng ®Çu t­ trong n­íc, bÊt kÓ ®ã lµ ®Çu t­ n­íc ngoµi hay ®Çu t­ trong n­íc. TÊt nhiªn, do hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a ®ñ m¹nh, nªn nÕu ph¶i vµo cïng mét “s©n ch¬i”, trong cïng mét “mÆt b»ng” víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, cã tiÒm lùc kinh tÕ, giµu kinh nghiÖm, cã c«ng nghÖ, m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i h¬n h¼n chóng ta, th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng thÓ c¹nh tranh næi. ChÝnh v× vËy, tr­íc m¾t vÉn cÇn ph¶i cã hµnh lang ph¸p lý riªng cho tõng lo¹i ®èi t­îng. Nh­ng do xu thÕ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ ®ang trë thµnh vÊn ®Ò bøc xóc vµ do yªu cÇu cña viÖc héi nhËp, c¸c quèc gia ®ang dÇn xo¸ bá sù kh¸c biÖt gi÷a ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. ViÖt Nam muèn hoµ vµo xu thÕ chung ®ã th× kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c lµ ph¶i tõng b­íc tiÕn tíi mÆt b»ng ph¸p lý chung cho ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Chóng ta ph¶i tÝnh to¸n ®Ó ®­a ra nh÷ng b­íc ®i thÝch hîp víi tr×nh ®é, hoµn c¶nh vµ ®Æc ®iÓm cña ViÖt Nam. V× vËy, viÖc lùa chän ®Ò tµi “Ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi tiÕn tíi mÆt b»ng ph¸p lý chung cho ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam” hiÖn nay mang tÝnh cÊp thiÕt, kh«ng nh÷ng vÒ lý luËn, mµ cßn ®ßi hái thùc tiÔn nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam. Ch­¬ng 1 Mét sè vÊn ®Ò chungvÒ ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i viÖt nam 1.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i cã ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam Trong ®êi sèng x· héi, ph¸p luËt lu«n lµ mét ph­¬ng tiÖn quan träng kh«ng thÓ thay thÕ ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi, tæ chøc, qu¶n lý ®êi sèng x· héi, b¶o ®¶m cho x· héi æn ®Þnh, ph¸t triÓn, phï hîp víi nh÷ng môc ®Ých mµ Nhµ n­íc vµ x· héi ®Æt ra. T¹i kú häp thø 10, Quèc héi n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam khãa X ®· ban hµnh NghÞ quyÕt sè 51/2001/QH10 ngµy 25/12/2001 vÒ viÖc söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña HiÕn ph¸p n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 1992, trong ®ã quy ®Þnh: "Nhµ n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n"; §iÒu 12 HiÕn ph¸p n¨m 1992 quy ®Þnh: "Nhµ n­íc qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt vµ kh«ng ngõng t¨ng c­êng ph¸p chÕ XHCN ". Qu¶n lý kinh tÕ nãi chung, qu¶n lý ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nãi riªng, lµ chøc n¨ng c¬ b¶n cña Nhµ n­íc ta trong ®iÒu kiÖn cô thÓ hiÖn nay. §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng nµy, chóng ta ph¶i nhËn thøc ®óng ®¾n c¸c quy luËt kinh tÕ – x· héi kh¸ch quan, khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cña ®Êt n­íc vµ c¸c ®iÒu kiÖn quèc tÕ, x©y dùng chiÕn l­îc thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, sö dông ®ång bé vµ hîp lý c¸c c«ng cô kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch vµ c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ. Trong hÖ thèng c¸c c«ng cô vµ biÖn ph¸p qu¶n lý ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, ph¸p luËt cã vai trß ®Æc biÖt quan träng, ®­îc thÓ hiÖn ë mét sè néi dung sau ®©y: Thø nhÊt, ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, Nhµ n­íc cã thÓ vµ cÇn ph¶i sö dông nhiÒu c«ng cô, biÖn ph¸p vµ h×nh thøc kh¸c nhau nh­ chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, ®ßn bÈy kinh tÕ, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi... Tuy nhiªn, trong sè c¸c c«ng cô, biÖn ph¸p ®ã, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cã vai trß ®Æc biÖt quan träng, bëi lÏ víi nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña m×nh, ph¸p luËt cã kh¶ n¨ng triÓn khai nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc mét c¸ch nhanh nhÊt, ®ång bé vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt trªn quy m« toµn x· héi. Thø hai, ph¸p luËt lµ c«ng cô qu¶n lý cña Nhµ n­íc, lu«n lu«n g¾n liÒn víi Nhµ n­íc vµ chØ Nhµ n­íc míi sö dông c«ng cô nµy. Nhµ n­íc ®iÒu chØnh mäi qu¸ tr×nh x¶y ra trong x· héi vµ hµnh vi cña con ng­êi, trong ®ã cã ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi b»ng quyÒn lùc nhµ n­íc. QuyÒn lùc nhµ n­íc ®­îc thùc hiÖn b»ng mét c¬ chÕ thùc thi ph¸p luËt vµ nhê cã quyÒn lùc nhµ n­íc, giai cÊp thèng trÞ thùc hiÖn ý chÝ cña m×nh, buéc c¶ x· héi ph¶i tu©n theo vµ phôc tïng b»ng c¸ch ®Ò ra ph¸p luËt vµ thùc hiÖn ph¸p luËt trªn thùc tÕ. Nhµ n­íc ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi b»ng ph¸p luËt. Do ®ã chØ cã ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi b»ng ph¸p luËt th× quyÒn lùc nhµ n­íc míi cã ý nghÜa vµ míi ®em l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc. Nhµ n­íc ta lµ Nhµ n­íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n, nªn còng cã thÓ kh¼ng ®Þnh, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ra ®êi tõ nhu cÇu b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n, trong ®ã cã lîi Ých kinh tÕ vµ lîi Ých chÝnh trÞ. Thø ba, sù ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi phô thuéc hoµn toµn vµo ý chÝ cña giai cÊp thèng trÞ. Tuy nhiªn, sau khi ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· ®­îc ban hµnh, c¸c c¬ quan nhµ n­íc ph¶i triÖt ®Ó tu©n thñ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. §©y còng lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn XHCN ViÖt Nam hiÖn nay. Thø t­, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, theo ®Þnh h­íng XHCN, sù tån t¹i cña ph¸p luËt lµ mét nhu cÇu kh¸ch quan b¾t nguån tõ nh÷ng ®ßi hái cña c¸c quan hÖ kinh tÕ. §©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt so víi thêi kú quan liªu, bao cÊp, v× ë thêi kú nµy, sù tån t¹i cña ph¸p luËt nh­ mét nhu cÇu chñ quan b¾t nguån tõ nh÷ng ®ßi hái cña Nhµ n­íc, lµ mét ph­¬ng tiÖn trong tay Nhµ n­íc ®Ó k×m h·m, xãa bá nh÷ng quan hÖ kinh tÕ nµo ®ã mét c¸ch duy ý chÝ. §èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan cña quan hÖ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, tån t¹i nh­ mét quan hÖ néi t¹i cña sù vËn ®éng, ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ hÖ thèng c¸c quy ph¹m, chuÈn mùc, mµ dùa vµo ®ã c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi t×m ®­îc "s©n ch¬i", c¸c nhµ qu¶n lý cã ph­¬ng tiÖn ®Ó ®iÒu khiÓn "cuéc ch¬i". Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ mùc th­íc ®Ó ph©n ®Þnh ®óng, sai, kiÓm nghiÖm vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cho phï hîp víi nhu cÇu x· héi. Sù ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi b»ng ph¸p luËt ph¶i b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng nµy vËn ®éng theo ®óng nh÷ng quy luËt kh¸ch quan, kh«ng thÓ ¸p ®Æt b»ng ý chÝ chñ quan, duy ý chÝ. B»ng ph¸p luËt, Nhµ n­íc t¹o m«i tr­êng vµ hµnh lang ph¸p lý ®Ó nh÷ng nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh, tù b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh, ®ång thêi kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn lîi Ých cña c¸c chñ thÓ kh¸c vµ toµn x· héi. Thø n¨m, trong viÖc ®iÒu chØnh quan hÖ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, ph¸p luËt quy ®Þnh cho c¸c bªn tham gia mét sè quyÒn vµ nghÜa vô ph¸p lý nhÊt ®Þnh, ®ång thêi thiÕt lËp c¬ chÕ ®¶m b¶o cho c¸c quyÒn vµ nghÜa vô ph¸p lý ®ã ®­îc thùc hiÖn. V× vËy, khi tham gia vµo c¸c quan hÖ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi do ph¸p luËt ®iÒu chØnh, c¸c chñ thÓ ph¶i cã hµnh vi phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña ph¸p luËt. Tuy nhiªn, viÖc ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi b»ng ph¸p luËt, kh«ng chØ t¸c ®éng tíi c¸c hµnh vi cña c¸c chñ thÓ tham gia quan hÖ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, mµ cßn t¸c ®éng ®èi víi toµn x· héi nãi chung. 1.2. Kh¸i niÖm, ®Æc tr­ng vµ vai trß cña Ph¸p LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam 1.2.1. Kh¸i niÖm ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi §Ó lµm s¸ng tá kh¸i niÖm ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, cÇn lµm râ kh¸i niÖm ®Çu t­, ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¸c h×nh thøc, ph­¬ng thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®èi t­îng ®iÒu chØnh vµ ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. 1.2.1.1. Kh¸i niÖm ®Çu t­, ®Çu t­ n­íc ngoµi, h×nh thøc, ph­¬ng thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi Kh¸i niÖm “®Çu t­ n­íc ngoµi” §Ó lµm s¸ng tá kh¸i niÖm ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, tr­íc hÕt cÇn lµm râ kh¸i niÖm ®Çu t­. Theo §¹i tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, ®Çu t­ lµ: "Bá vèn vµo s¶n xuÊt, kinh doanh ®Ó ®­îc h­ëng phÇn lêi l·i"1 Xem: NguyÔn Nh­ ý (chñ biªn): §¹i tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Nxb V¨n hãa- Th«ng tin, Hµ Néi, 1998, tr. 610.. . D­íi gãc ®é khoa häc, ®Çu t­ (investment) lµ viÖc sö dông vèn vµo qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi nh»m t¹o ra n¨ng lùc s¶n xuÊt lín h¬n. Nãi c¸ch kh¸c, ®Çu t­ lµ viÖc ®­a vèn vµo mét ho¹t ®éng nµo ®ã nh»m môc ®Ých thu lîi nhuËn. Vèn ®Çu t­ bao gåm tiÒn vµ c¸c tµi s¶n kh¸c nh­ ®éng s¶n, bÊt ®éng s¶n, tµi s¶n h÷u h×nh, tµi s¶n v« h×nh… Nh­ vËy, cã thÓ ®­a ra kh¸i niÖm ®Çu t­ nh­ sau: ®Çu t­ lµ viÖc nhµ ®Çu t­ ®­a vèn b»ng tiÒn hoÆc tµi s¶n kh¸c ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô nh»m thu lîi nhuËn. VÒ kh¸i niÖm ®Çu t­ n­íc ngoµi, Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ (SEV) ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa: "®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc hiÓu lµ tÊt c¶ nh÷ng lo¹i gi¸ trÞ vËt chÊt mµ nhµ ®Çu t­ ®­a tõ n­íc ký kÕt nµy sang n­íc ký kÕt h÷u quan theo ph¸p luËt cña n­íc sö dông ®Çu t­". ë kh¸i niÖm nµy, ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc hiÓu víi nghÜa rÊt hÑp chØ bao gåm c¸c gi¸ trÞ vËt chÊt, cßn c¸c lo¹i tµi s¶n v« h×nh th× l¹i ch­a ®­îc ®Ò cËp ®Õn. Trong b¸o c¸o cña Ng©n hµng thÕ giíi n¨m 1996: "§Çu t­ th­¬ng m¹i vµ c¸c tháa thuËn chÝnh s¸ch quèc tÕ", cã ®­a ra ®Þnh nghÜa ph¸p lý cña kh¸i niÖm ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi: "lµ mét kho¶n ®Çu t­ liªn quan ®Õn c¸c quan hÖ dµi h¹n vµ ph¶n ¸nh mét lîi Ých l©u dµi vµ sù kiÓm so¸t mét thùc thÓ trong mét nÒn kinh tÕ (nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi hay c«ng ty mÑ) th«ng qua mét doanh nghiÖp thuéc vÒ mét nÒn kinh tÕ kh¸c, nÒn kinh tÕ cña n­íc cã nhµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi". ë n­íc ta, ngay tõ n¨m 1977, kh¸i niÖm ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· chÝnh thøc ®­îc ghi nhËn trong §iÒu lÖ §Çu t­ cña n­íc ngoµi ®­îc ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 115/CP ngµy 18/4/1977 (sau ®©y gäi t¾t lµ §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1977): “ §­îc coi lµ ®Çu t­ cña n­íc ngoµi ë ViÖt Nam viÖc ®­a vµo sö dông ë ViÖt Nam nh÷ng tµi s¶n vµ vèn sau ®©y, nh»m x©y dùng nh÷ng c¬ së míi hoÆc ®æi míi trang bÞ kü thuËt, më réng c¸c c¬ së hiÖn cã: - C¸c lo¹i thiÕt bÞ, m¸y mãc, dông cô (gåm c¶ nh÷ng thø dïng cho viÖc thÝ nghiÖm), ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, vËt t­ kü thuËt… cÇn thiÕt cho môc ®Ých nãi trªn; - C¸c quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, b»ng s¸ng chÕ, ph¸t minh, ph­¬ng ph¸p c«ng nghÖ, bÝ mËt kü thuËt (know - how), nh·n hiÖu chÕ t¹o… - Vèn b»ng ngo¹i tÖ hoÆc vËt t­ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ, nÕu phÝa ViÖt Nam thÊy cÇn thiÕt..” Ph©n tÝch kh¸i niÖm trªn cho thÊy, kh«ng ph¶i bÊt cø sù vËn ®éng vèn (t­ b¶n) nµo tõ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam ®Òu ®­îc coi lµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, mµ chØ nh÷ng tµi s¶n vµ vèn ®­îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 2 §iÒu lÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®­îc ®­a vµo sö dông ë ViÖt Nam míi ®­îc coi lµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®­îc ban hµnh n¨m 1987, kh¸i niÖm ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· ®­îc ghi nhËn t¹i kho¶n 3 §iÒu 2 nh­ sau: "§Çu t­ n­íc ngoµi lµ viÖc c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi trùc tiÕp ®­a vµo ViÖt Nam vèn b»ng tiÒn n­íc ngoµi hoÆc bÊt kú tµi s¶n nµo ®­îc ChÝnh phñ ViÖt Nam chÊp thuËn ®Ó hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hoÆc thµnh lËp xÝ nghiÖp liªn doanh hoÆc xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi theo quy ®Þnh cña luËt nµy". Cã thÓ nãi, víi quy ®Þnh míi nµy, kh¸i niÖm ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· ®­îc më réng h¬n so víi kh¸i niÖm ®Çu t­ n­íc ngoµi trong §iÒu lÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1977. Trong HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú, kh¸i niÖm ®Çu t­ ®­îc hiÓu theo mét nghÜa réng h¬n: "lµ mäi h×nh thøc ®Çu t­ trªn l·nh thæ cña mét Bªn do c¸c c«ng d©n hoÆc c«ng ty cña Bªn kia së h÷u hoÆc kiÓm so¸t trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp, bao gåm c¸c h×nh thøc: mét c«ng ty hoÆc mét doanh nghiÖp; cæ phÇn, cæ phiÕu vµ c¸c h×nh thøc gãp vèn kh¸c, tr¸i phiÕu, giÊy ghi nî vµ c¸c quyÒn lîi ®èi víi c¸c kho¶n nî d­íi c¸c h×nh thøc kh¸c trong c«ng ty; c¸c quyÒn theo hîp ®ång nh­ quyÒn theo c¸c hîp ®ång ch×a khãa trao tay, hîp ®ång x©y dùng hoÆc hîp ®ång qu¶n lý, c¸c hîp ®ång s¶n xuÊt hoÆc hîp ®ång ph©n chia doanh thu, t« nh­îng hoÆc c¸c hîp ®ång t­¬ng tù kh¸c…”. Tõ sù ph©n tÝch ë trªn, cã thÓ ®­a ra kh¸i niÖm ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ sau: ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ viÖc nhµ ®Çu t­ cña n­íc nµy ®­a vèn b»ng tiÒn hoÆc tµi s¶n kh¸c vµo n­íc kh¸c ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh nh»m thu lîi nhuËn. Trong kh¸i niÖm nµy, yÕu tè n­íc ngoµi ®­îc thÓ hiÖn b»ng hai dÊu hiÖu ®Æc tr­ng chÝnh, ®ã lµ: cã sù tham gia cña chñ thÓ n­íc ngoµi vµ cã sù di chuyÓn vèn tõ n­íc nµy sang n­íc kh¸c. §Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc ph©n lµm hai lo¹i: ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ ®Çu t­ gi¸n tiÕp n­íc ngoµi. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ lo¹i h×nh kinh doanh, trong ®ã nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi tù bá vèn thiÕt lËp ra c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh cho riªng m×nh, tù ®øng ra lµm chñ së h÷u, tù qu¶n lý hoÆc thuª ng­êi qu¶n lý c¬ së nµy (®Çu t­ 100% vèn), hoÆc hîp t¸c víi mét hay nhiÒu doanh nghiÖp cña n­íc së t¹i thµnh lËp mét doanh nghiÖp liªn doanh hoÆc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh, cïng lµm chñ së h÷u, cïng qu¶n lý c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh nµy. §Çu t­ gi¸n tiÕp n­íc ngoµi lµ lo¹i h×nh ®Çu t­, trong ®ã nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi bá vèn vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¬ së kinh tÕ, nh­ng kh«ng tham gia ®iÒu hµnh c¬ së kinh tÕ ®ã. Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) chØ lµ mét trong bèn nguån tµi chÝnh n­íc ngoµi ®­îc ®­a vµo mét quèc gia, ®ã lµ: 1) ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) vµ phi chÝnh phñ (NGO); 2) TÝn dông th­¬ng m¹i; 3) TÝn phiÕu, tr¸i phiÕu, cæ phiÕu; 4) Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp. Bèn nguån vèn nµy cã mèi quan hÖ h÷u c¬, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, nguån vèn nµy lµ tiÒn ®Ò ®Ó thu hót nguån vèn kh¸c vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tr¶ nî nguån vèn kh¸c. NÕu mét quèc gia ®ang ph¸t triÓn kh«ng nhËn ®­îc vèn ODA ®ñ møc cÇn thiÕt ®Ó hiÖn ®¹i hãa kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, th× khã cã thÓ thu hót ®­îc nguån vèn FDI vµ c¸c nguån vèn tÝn dông kh¸c. Nh­ng nÕu chØ chó träng nguån vèn ODA, mµ kh«ng t×m c¸ch thu hót nguån vèn FDI vµ c¸c nguån vèn tÝn dông kh¸c, th× quèc gia ®ã sÏ kh«ng thÓ cã kh¶ n¨ng ®Ó tr¶ nî vèn ODA. H×nh thøc ®Çu t­ Thùc tiÔn ®Çu t­ n­íc ngoµi cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi cho thÊy, cã rÊt nhiÒu h×nh thøc ®Çu t­ phong phó nh­: h×nh thøc doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi, h×nh thøc liªn doanh, h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty qu¶n lý vèn, chi nh¸nh c«ng ty n­íc ngoµi, h×nh thøc gia c«ng, l¾p r¸p... ë n­íc ta, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­îc ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn hµnh quy ®Þnh d­íi ba h×nh thøc: - Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi lµ lo¹i h×nh ®Çu t­, trong ®ã nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi tù bá vèn thµnh lËp c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh ë n­íc ta vµ cã t­ c¸ch ph¸p nh©n cña ViÖt Nam.. - Doanh nghiÖp liªn doanh lµ lo¹i h×nh ®Çu t­, trong ®ã nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ nhµ ®Çu t­ trong n­íc cïng gãp vèn thµnh lËp c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh cã t­ c¸ch ph¸p nh©n theo ph¸p luËt ViÖt Nam. - Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh lµ lo¹i h×nh ®Çu t­, trong ®ã nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ nhµ ®Çu t­ trong n­íc cïng bá vèn kinh doanh theo mét hîp ®ång, mçi bªn gi÷ t­ c¸ch ph¸p nh©n riªng, kh«ng thµnh lËp ph¸p nh©n míi. Ph­¬ng thøc ®Çu t­ Cã thÓ hiÓu ph­¬ng thøc ®Çu t­ lµ c¸ch tæ chøc ®­a vèn vµo kinh doanh cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam quy ®Þnh c¸c ph­¬ng thøc sau: - BOT (Hîp ®ång x©y dùng - kinh doanh - chuyÓn giao) lµ ph­¬ng thøc, trong ®ã nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ký kÕt víi c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam ®Ó x©y dùng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng, tù kinh doanh ®Ó thu håi vèn, lîi nhuËn trong thêi h¹n nhÊt ®Þnh, sau thêi h¹n ®ã chuyÓn giao c«ng tr×nh ®ã cho Nhµ n­íc ViÖt Nam. - BTO (Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao - kinh doanh) lµ ph­¬ng thøc, trong ®ã nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ký kÕt víi c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam ®Ó x©y dùng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng; sau khi x©y dùng xong, nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chuyÓn giao c«ng tr×nh ®ã cho Nhµ n­íc ViÖt Nam. - BT (Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao) lµ ph­¬ng thøc, trong ®ã nhµ ®Çu t­ ký kÕt víi c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam ®Ó x©y dùng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng; sau khi x©y dùng xong, nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chuyÓn giao c«ng tr×nh ®ã cho Nhµ n­íc ViÖt Nam. - Khu chÕ xuÊt lµ khu chuyªn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, cã ranh giíi ®Þa lý x¸c ®Þnh do ChÝnh phñ thµnh lËp hoÆc cho phÐp thµnh lËp, thùc hiÖn c¸c dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, tiÕn hµnh ho¹t ®éng xuÊt khÈu, - Khu c«ng nghiÖp lµ khu chuyªn s¶n xuÊt hµng c«ng nghiÖp vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt hµng c«ng nghiÖp do ChÝnh phñ thµnh lËp hoÆc cho phÐp thµnh lËp. 1.2.1.2. Kh¸i niÖm ®èi t­îng ®iÒu chØnh, ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi nÕu ®­îc hiÓu theo nghÜa réng gåm ba bé phËn: Bé phËn thø nhÊt: gåm ®¹o luËt §Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn trùc tiÕp thi hµnh. Bé phËn thø hai: gåm c¸c chÕ ®Þnh cã liªn quan ®Õn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc quy ®Þnh trong c¸c ®¹o luËt kh¸c. Bé phËn thø ba: gåm c¸c quy ph¹m ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc quy ®Þnh trong c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ký kÕt hoÆc tham gia. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc hiÓu theo nghÜa hÑp, chØ bao gåm ®¹o luËt §Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c nghÞ ®Þnh, th«ng t­ h­íng dÉn thi hµnh trùc tiÕp. VÒ ®èi t­îng ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi Lý luËn chung vÒ Nhµ n­íc vµ ph¸p luËt ®· chØ ra r»ng, ®èi t­îng ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt lµ c¸c quan hÖ x· héi cã liªn quan ®Õn ®êi sèng céng ®ång, cñng cè ®Þa vÞ vµ lîi Ých cña Nhµ n­íc vµ c«ng d©n trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa, x· héi… Chóng cã thÓ thay ®æi tïy theo tõng giai ®o¹n lÞch sö cô thÓ, phô thuéc vµo ý chÝ cña giai cÊp thèng trÞ vµ c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, x· héi kh¸c. §èi t­îng ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ c¸c quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong lÜnh vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam bao gåm: - Quan hÖ gi÷a nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi víi Nhµ n­íc Céng hßa XHCN ViÖt Nam mµ ®¹i diÖn lµ c¸c c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. - Quan hÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi víi Nhµ n­íc th«ng qua c¸c c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. - Quan hÖ hîp t¸c kinh doanh, liªn doanh gi÷a nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi víi nhµ ®Çu t­ trong n­íc. - Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi víi c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc kinh tÕ ViÖt Nam thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. - Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi. - Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhµ ®Çu t­ trong n­íc víi ng­êi lao ®éng. - Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhµ ®Çu t­ trong n­íc víi c¸c c¬ quan tµi ph¸n trong n­íc vµ quèc tÕ. - C¸c quan hÖ kh¸c. DÊu hiÖu ®Æc tr­ng cã tÝnh chÊt b¾t buéc cña c¸c quan hÖ x· héi thuéc ®èi t­îng ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ yÕu tè n­íc ngoµi. C¸c quan hÖ x· héi thuéc ®èi t­îng ®iÒu chØnh cña c¸c ngµnh luËt kh¸c nh­ LuËt D©n sù, LuËt Th­¬ng m¹i, LuËt Kinh tÕ... cã thÓ còng cã yÕu tè n­íc ngoµi, nh­ng kh«ng cã tÝnh chÊt b¾t buéc nh­ quan hÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi. VÒ ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi XÐt d­íi gãc ®é lý luËn chung vÒ Nhµ n­íc vµ ph¸p luËt, ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt ®­îc hiÓu lµ tæng hîp nh÷ng c¸ch thøc t¸c ®éng cña ph¸p luËt lªn c¸c quan hÖ x· héi. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt cã nh÷ng ®Æc ®iÓm: do Nhµ n­íc th«ng qua vµ c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn ®Æt ra; ®­îc ghi nhËn trong quy ph¹m ph¸p luËt; ®­îc Nhµ n­íc ®¶m b¶o thùc hiÖn b»ng c¸c chÕ tµi mang tÝnh chÊt c­ìng chÕ. Ph¸p luËt §Çu t­ n­íc ngoµi cã ba ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh: ph­¬ng ph¸p tháa thuËn (hay cßn gäi lµ ph­¬ng ph¸p tù nguyÖn); ph­¬ng ph¸p mÖnh lÖnh (hay cßn gäi lµ ph­¬ng ph¸p b¾t buéc); ph­¬ng ph¸p khuyÕn khÝch. Ba ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cã mèi quan hÖ h÷u c¬, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau vµ ®­îc sö dông trong sù kÕt hîp víi nhau. Nghiªn cøu ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi hoÆc ph¸p luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi nh­ Indonesia, Philippines, Singapore, Th¸i Lan, Trung Quèc,... cho thÊy, c¸c n­íc nµy ®Òu sö dông c¶ ba ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, chØ kh¸c nhau ë c¸ch thøc kÕt hîp ba ph­¬ng ph¸p. Nh­ vËy, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cã ®èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh mang tÝnh ®Æc thï. Sù kh¸c nhau vÒ ®èi t­îng ®iÒu chØnh vµ ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cã thÓ nãi lµ xuÊt ph¸t tõ chøc n¨ng cña mçi ngµnh luËt. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau cña ®êi sèng x· héi nh­ c¸c ngµnh luËt kh¸c mµ nã chØ ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong lÜnh vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tõ sù ph©n tÝch ë trªn, cã thÓ ®­a ra kh¸i niÖm vÒ ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ sau: Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ hÖ thèng nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt do Nhµ n­íc ban hµnh ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong lÜnh vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi gåm hai phÇn: PhÇn chung vµ PhÇn riªng. PhÇn chung cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi bao gåm c¸c quy ph¹m ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ mang tÝnh chÊt nguyªn t¾c, ph¸t sinh trong lÜnh vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ c¸c nguyªn t¾c t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn cña ViÖt Nam, nguyªn t¾c b¶o ®¶m quyÒn së h÷u ®ãi víi vèn ®Çu t­ vµ c¸c quyÒn lîi kh¸c cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi...; c¸c quy ph¹m ®Þnh nghÜa vÒ c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n trong ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam nh­ "Bªn n­íc ngoµi", "Bªn ViÖt Nam", "§Çu t­ n­íc ngoµi", "XÝ nghiÖp liªn doanh"... PhÇn riªng cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi bao gåm c¸c nhãm quy ph¹m ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi cô thÓ, nãi c¸ch kh¸c lµ c¸c quy ®Þnh vÒ: - Nh÷ng quy ®Þnh vÒ qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi. - Nh÷ng quy ®Þnh vÒ h×nh thøc ®Çu t­, ph­¬ng thøc ®Çu t­. - Nh÷ng quy ®Þnh vÒ ®Êt ®ai, x©y dùng, lao ®éng. - Nh÷ng quy ®Þnh vÒ thuÕ, ng©n hµng, tµi chÝnh, kÕ to¸n, thèng kª. - Nh÷ng quy ®Þnh vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ, së h÷u c«ng nghiÖp. - Nh÷ng quy ®Þnh vÒ H¶i quan, xuÊt nhËp khÈu. - Nh÷ng quy ®Þnh vÒ hîp ®ång kinh tÕ, träng tµi, xö lý tranh chÊp. 1.2.2. §Æc tr­ng c¬ b¶n cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi Tõ kh¸i niÖm ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· ®­îc tr×nh bµy ë trªn vµ qua nghiªn cøu c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn hµnh, cã thÓ rót ra nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n nh­ sau: 1.2.2.1. Trong hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cã mét sè quy ph¹m ph¸p luËt ®Çu tiªn h­íng tíi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1977 ra ®êi vµo n¨m 1977, chØ sau hai n¨m gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt Tæ quèc. §©y lµ thêi ®iÓm nh©n d©n ta míi b¾t tay vµo c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung, quan liªu, bao cÊp ®ang rÊt thÞnh hµnh vµ nÒn kinh tÕ vÒ c¬ b¶n chØ cã hai thµnh phÇn lµ kinh tÕ nhµ n­íc, kinh tÕ tËp thÓ. Trong bèi c¶nh ®ã, §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1977 lµ v¨n b¶n ph¸p lý ®Çu tiªn trong hÖ thèng ph¸p luËt cña ViÖt Nam t¹o hµnh lang ph¸p lý cho ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong §iÒu lÖ nµy, Nhµ n­íc ta ®· khuyÕn khÝch, kªu gäi ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ, trõ nh÷ng ngµnh bÞ cÊm. §iÒu ®ã thÓ hiÖn chñ tr­¬ng cëi më, ®a d¹ng hãa c¸c lÜnh vùc ®Çu t­ cña n­íc ta. Nh­ vËy, xÐt d­íi gãc ®é lý luËn, cã thÓ kh¼ng ®Þnh, c«ng cuéc ®æi míi do §¶ng vµ Nhµ n­íc khëi x­íng chÝnh thøc ®­îc tÝnh tõ n¨m 1986, nh­ng tiÒn ®Ò cña nã ®· xuÊt hiÖn ngay tõ n¨m 1977 trong §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam. Nh­ vËy, trong hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam, thêi kú tõ n¨m 1977 ®Õn n¨m 1986, §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1977 lµ v¨n b¶n ph¸p lý ®Çu tiªn h­íng tíi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, thÓ hiÖn chÝnh s¸ch "më cöa" cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. Bªn c¹nh ®ã, LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1987 còng cã mét sè quy ®Þnh "v­ît rµo" so víi HiÕn ph¸p n¨m 1980 nh­ kh«ng quèc h÷u hãa, thõa nhËn thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n, t­ nh©n... 1.2.2.2. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ra ®êi tr­íc khi cã quan hÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thùc tÕ ë ViÖt Nam §Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi tån t¹i, ph¸t triÓn theo h­íng mµ Nhµ n­íc mong muèn vµ cã thÓ ph¶n ¸nh ®óng thùc tiÔn kh¸ch quan, Nhµ n­íc x©y dùng vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. Nh­ vËy, so s¸nh víi tiÕn tr×nh cña c¸c quan hÖ kinh tÕ, ph¸p luËt th­êng xuÊt hiÖn chËm so víi sù biÕn ®éng vµ ph¸t triÓn cña c¸c quan hÖ kinh tÕ. N¨m 1977, khi c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam lÇn ®Çu tiªn ®­îc ban hµnh, th× trªn thùc tÕ ë ViÖt Nam hoµn toµn ch­a cã quan hÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Thêi ®iÓm ®ã, c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung, quan liªu, bao cÊp ®ang ngù trÞ trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi; c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n cña kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ tù do th­¬ng m¹i, tù do c¹nh tranh, thÞ tr­êng vèn ... ch­a ®­îc chÊp nhËn chÝnh thøc trong c¸c v¨n b¶n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. §Çu t­ n­íc ngoµi víi tÝnh chÊt lµ sù vËn ®éng trùc tiÕp cña t­ b¶n n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam lóc ®ã vÉn ch­a ®­îc t¸n thµnh. ChØ sau khi cã chÝnh s¸ch ®æi míi t­ duy lý luËn vµ t­ duy kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, th× ®¹o luËt vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam míi cã c¬ héi ra ®êi, c¸c quan hÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi míi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së ph¸p lý ®ã. V× nh÷ng lÏ ®ã mµ TS. Hoµng Ph­íc HiÖp cho r»ng "hÖ thèng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc ban hµnh tr­íc khi cã quan hÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi theo ®óng nghÜa cña tõ ®ã trªn thùc tÕ t¹i ViÖt Nam" Xem: TS. Hoµng Ph­íc HiÖp (1996), C¬ chÕ ®iÒu chØnh ph¸p luËt trong lÜnh vùc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, LuËn ¸n phã tiÕn sÜ luËt häc, Hµ Néi . ViÖc ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi "v­ît tr­íc" ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ hiÖn t­îng tr¸i quy luËt. Theo quan ®iÓm cña triÕt häc M¸c - Lªnin, c¬ së h¹ tÇng cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi kiÕn tróc th­îng tÇng vµ trong mét sè tr­êng hîp nhÊt ®Þnh, ph¸p luËt cã thÓ "v­ît tr­íc", thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ, x· héi. MÆt kh¸c, nÕu xem xÐt nÒn kinh tÕ n­íc ta d­íi gãc ®é lµ mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ khu vùc vµ trªn thÕ giíi, th× ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· tån t¹i tõ rÊt l©u ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi víi c¸c møc ®é kh¸c nhau. Nh­ vËy, ph¸p luËt vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam lµ c¸i cã sau so víi nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi vµ ®­¬ng nhiªn bÞ chi phèi bëi qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc. §©y cã thÓ coi lµ vÊn ®Ò hîp quy luËt trong tiÕn tr×nh héi nhËp cña n­íc ta vµo ®êi sèng kinh tÕ cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. 1.2.2.3. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cã mét sè chñ thÓ ®Æc thï Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®iÒu chØnh quan hÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi, trong ®ã Ýt nhÊt mét bªn lµ c¸ nh©n, tæ chøc kinh tÕ hoÆc c¬ quan nhµ n­íc ViÖt Nam vµ bªn kia lµ tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi. Tæ chøc kinh tÕ ViÖt Nam ®­îc hiÓu lµ c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc thµnh lËp, tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam; c¬ quan nhµ n­íc ë ®©y lµ c¬ quan ®­îc ChÝnh phñ ñy quyÒn ký kÕt víi c¸c c¸ nh©n, tæ chøc n­íc ngoµi thùc hiÖn c¸c hîp ®ång BOT, BT, BTO; tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi lµ c¸c tæ chøc kinh tÕ n­íc ngoµi hoÆc c¸ nh©n n­íc ngoµi tham gia quan hÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Chñ thÓ cña quan hÖ ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam gåm cã: 1) C¸c c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam. 2) C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi tham gia quan hÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. 3) C¸c nhµ ®Çu t­ ViÖt Nam tham gia quan hÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi. 4) C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp BOT, BT, BTO. 5) Ng­êi lao ®éng. 6) C¸c c¬ quan tµi ph¸n trong n­íc vµ quèc tÕ. C¬ së ph¸p lý ®Ó h×nh thµnh quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ quan hÖ ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cã nh÷ng nÐt ®Æc thï riªng so víi c¸c ngµnh luËt kh¸c. Khi tham gia vµo quan hÖ ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, c¸c chñ thÓ cña quan hÖ ph¸p luËt ®ã cã c¸c quyÒn vµ nghÜa vô nhÊt ®Þnh trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, ph¸p luËt cña n­íc mµ c¸ nh©n, tæ chøc kinh tÕ n­íc ngoµi mang quèc tÞch vµ c¸c quy ®Þnh cña ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ký kÕt hoÆc tham gia, hoÆc trªn c¬ së kÕt hîp c¸c quy ®Þnh ®ã. QuyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ quan hÖ ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cßn ®­îc x¸c ®Þnh theo c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ký kÕt hoÆc gia nhËp nh­ HiÖp ®Þnh khung vÒ khu vùc ®Çu t­ ASEAN (1999), HiÖp ®Þnh song ph­¬ng vÒ khuyÕn khÝch vµ b¶o hé ®Çu t­, HiÖp ®Þnh tr¸nh ®¸nh thuÕ hai lÇn, HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú... C¬ quan ®¶m b¶o ®Çu t­ ®a biªn MIGA 1985 (Multilateral Investment Guarantee Agency), C«ng ­íc New York 1958 vÒ c«ng nhËn vµ thi hµnh c¸c quyÕt ®Þnh cña träng tµi n­íc ngoµi... C¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ ®ã lµ c¬ së ph¸p lý quan träng ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Ngoµi ra, quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ quan hÖ ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam còng ®­îc x¸c ®Þnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, theo GiÊy phÐp ®Çu t­ vµ theo c¸c v¨n b¶n cô thÓ ®­îc c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn chuÈn y. Trong mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt cßn ®­îc x¸c ®Þnh theo quy chÕ riªng do ChÝnh phñ ViÖt Nam Ên ®Þnh sau khi cã sù tháa thuËn víi ®èi t¸c bªn ngoµi, vÝ dô mét sè hîp ®ång BOT, BT, BTO... 1.2.2.4. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cã bé phËn cÊu thµnh lµ mét sè l­îng lín c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®Çu t­ n­íc ngoµi mµ ViÖt Nam ký kÕt hoÆc gia nhËp Kh¸c víi c¸c ngµnh luËt kh¸c, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cã bé phËn cÊu thµnh lµ mét sè l­îng lín c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ nh­ HiÖp ®Þnh khung vÒ khu vùc ®Çu t­ ASEAN, 41 HiÖp ®Þnh song ph­¬ng vÒ khuyÕn khÝch vµ b¶o hé ®Çu t­, 34 HiÖp ®Þnh tr._.¸nh ®¸nh thuÕ hai lÇn, HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam – Hoa kú... ViÖc ký kÕt vµ thùc hiÖn c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ hai bªn vµ nhiÒu bªn ®­îc tiÕn hµnh theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ ký kÕt vµ thùc hiÖn c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ. C¸c ngµnh luËt kh¸c còng cã thÓ cã mét bé phËn cÊu thµnh lµ c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ, nh­ng kh«ng nhiÒu hoÆc phong phó nh­ LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi. VÝ dô: LuËt Tè tông h×nh sù cã c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ song ph­¬ng vÒ t­¬ng trî t­ ph¸p hoÆc hÑp h¬n lµ vÒ dÉn ®é téi ph¹m. Nh­ng trong lÜnh vùc nµy, ViÖt Nam tham gia víi sè l­îng rÊt Ýt, chñ yÕu lµ ký kÕt víi c¸c n­íc XHCN tr­íc ®©y. Trong ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¸c quy ph¹m trong c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ tham gia ®iÒu chØnh quyÒn vµ nghÜa vô cña chñ thÓ c¸c quan hÖ ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi coi c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ lµ c¬ së ph¸p lý quan träng ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô cña hä. §©y cã thÓ nãi lµ mét nÐt ®Æc thï cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, bëi lÏ tham gia ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi cña c¸c ngµnh luËt kh¸c cã thÓ cã c¸c quy ph¹m ®­îc quy ®Þnh trong c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ký kÕt hoÆc gia nhËp, nh­ng sè l­îng cña chóng kh«ng nhiÒu vµ phæ biÕn nh­ ë ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. 1.2.3. Vai trß cña ph¸p luËt §Çu t­ n­íc ngoµi Trong x· héi chñ nghÜa, ph¸p luËt gi÷ vai trß quan träng. Ph¸p luËt lµ ph­¬ng tiÖn thÓ chÕ ho¸ ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ®¶m b¶o sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®­îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ trªn quy m« toµn x· héi. Ph¸p luËt lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó Nhµ n­íc qu¶n lý mäi mÆt ®êi sèng x· héi, thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ n­íc. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi víi t­ c¸ch lµ nh©n tè ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi trong lÜnh vùc ®Çu t­, lu«n t¸c ®éng vµ ¶nh h­ëng rÊt m¹nh mÏ tíi c¸c quan hÖ ®Çu t­ nãi chung, còng nh­ tíi tÊt c¶ c¸c yÕu tè cña kiÕn tróc th­îng tÇng nãi riªng. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cã mét sè vai trß chñ yÕu sau ®©y: 1.2.3.1. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ c¬ së ®Ó x©y dùng vµ hoµn thiÖn bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ®Çu t­ Bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc nãi chung, bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ®Çu t­ nãi riªng lµ mét thiÕt chÕ phøc t¹p gåm nhiÒu c¬ quan kh¸c nhau. §Ó bé m¸y ®ã ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, ph¶i x¸c ®Þnh ®óng chøc n¨ng, thÈm quyÒn, tr¸ch nhiÖm cña mçi lo¹i c¬ quan, ph¶i x¸c lËp mét c¸ch ®óng ®¾n vµ hîp lý mèi quan hÖ gi÷a chóng, ph¶i cã nh÷ng ph­¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tæ chøc, ho¹t ®éng phï hîp ®Ó t¹o ra mét c¬ chÕ ®ång bé trong qu¸ tr×nh thiÕt lËp quyÒn lùc nhµ n­íc trong lÜnh vùc ®Çu t­. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc khi dùa trªn c¬ së v÷ng ch¾c cña nh÷ng nguyªn t¾c vµ quy ®Þnh cô thÓ cña ph¸p luËt ®Çu t­. Thùc tiÔn ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua cho thÊy, khi ch­a cã hÖ thèng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ®Çy ®ñ, ®ång bé, phï hîp vµ chÝnh x¸c ®Ó lµm c¬ së cho viÖc cñng cè, hoµn thiÖn bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ®Çu t­, th× dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trïng lËp, chång chÐo, thùc hiÖn kh«ng ®óng chøc n¨ng, thÈm quyÒn cña mét sè c¬ quan nhµ n­íc trong lÜnh vùc nµy, dÔ sinh ra cång kÒnh, kÐm hiÖu qu¶. 1.2.3.2. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi b¶o ®¶m cho viÖc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chøc n¨ng tæ chøc vµ qu¶n lý ®Çu t­, gãp phÇn x©y dùng c¬ së vËt chÊt cña chñ nghÜa x· héi Chøc n¨ng tæ chøc vµ qu¶n lý ®Çu t­ cã ph¹m vi réng vµ phøc t¹p bao gåm nhiÒu mèi quan hÖ, nhiÒu vÊn ®Ò mµ Nhµ n­íc cÇn x¸c lËp, ®iÒu tiÕt vµ gi¶i quyÕt nh­: ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t­, quy ®Þnh c¸c chÕ ®é tµi chÝnh, tiÒn tÖ, gi¸ c¶… TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®Òu ®ßi hái sù ho¹t ®éng tÝch cùc cña Nhµ n­íc ®Ó t¹o ra mét c¬ chÕ ®ång bé, thóc ®Èy ho¹t ®éng ®Çu t­ ®óng h­íng, mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc. Do tÝnh chÊt phøc t¹p cña ho¹t ®éng ®Çu t­ (nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt) vµ ph¹m vi réng (trªn quy m« toµn quèc) cña chøc n¨ng qu¶n lý ®Çu t­, Nhµ n­íc kh«ng thÓ tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ cô thÓ mµ chØ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­. Qu¸ tr×nh ®ã kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc nÕu kh«ng dùa vµo ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. ChØ cã ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi víi nh÷ng tÝnh chÊt ®Æc thï cña nã míi lµ c¬ së ®Ó Nhµ n­íc hoµn thµnh ®­îc chøc n¨ng cña nã trong lÜnh vùc ®Çu t­. Qu¸ tr×nh tæ chøc vµ qu¶n lý ®Çu t­ ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ®· lµ mét thùc tiÔn sinh ®éng kh¼ng ®Þnh vai trß cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. T×nh tr¹ng thiÕu c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi còng nh­ sù tån t¹i qu¸ l©u nh÷ng v¨n b¶n, nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt ®Çu t­ cña c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp, ®· lµm gi¶m hiÖu lùc qu¶n lý cña Nhµ n­íc, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi riªng, cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung. 1.2.3.3. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi b¶o vÖ lîi Ých cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®ång thêi b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc Nh»m khuyÕn khÝch, kªu gäi ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam, LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1987 vµ 1996 ®· kh¼ng ®Þnh quyÒn ®­îc t«n träng vµ b¶o vÖ cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ quy ®Þnh mét sè ­u ®·i h¬n ®èi víi ®Çu t­ trong n­íc. §èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, Nhµ n­íc ta ®· x¸c lËp nh÷ng chÕ ®Þnh b¶o hé vµ khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi rÊt râ rµng. Tuy nhiªn, chóng ta khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi mét phÇn lµ v× nhu cÇu ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc. §¹i héi VIII cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh "Vèn n­íc ngoµi lµ quan träng, vèn trong n­íc lµ quyÕt ®Þnh". Do vËy, ®i ®«i víi viÖc khuyÕn khÝch, ­u ®·i ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi, ph¸p luËt ®Çu t­ trong n­íc chó träng b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. §©y lµ nguyªn t¾c ph¸t triÓn kinh tÕ cña mäi quèc gia, cã ch¨ng chØ kh¸c nhau vÒ møc ®é vµ néi dung b¶o hé mµ th«i. ChÝnh b¶n th©n sù xuÊt hiÖn cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· nãi lªn t­ t­ëng b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. ViÖc ®Ò ra ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ nh»m quy ®Þnh mét hµnh lang ph¸p lý riªng cho ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®Ó t¸ch mét sè ho¹t ®éng, còng nh­ mét sè ­u ®·i ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi khái "s©n ch¬i" cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, dµnh mét sè lîi thÕ so s¸nh cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn ®­îc h­ëng mét sè ®Æc quyÒn hoÆc ­u ®·i th× míi tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®­îc, nhÊt lµ trong giai ®o¹n nÒn kinh tÕ cña ta cßn nhiÒu h¹n chÕ, c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ch­a ®ñ m¹nh. Chóng ta chñ tr­¬ng b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc trong mét sè lÜnh vùc, ph¹m vi vµ møc ®é nhÊt ®Þnh ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc dÇn m¹nh lªn. V× vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh mét trong nh÷ng vai trß rÊt quan träng cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ b¶o vÖ lîi Ých cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, nh­ng ®ång thêi còng lµ hµnh lang ph¸p lý ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. §iÒu ®ã gãp phÇn tõng b­íc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ tù c­êng, lo¹i bá mäi nguy c¬ biÕn nÒn kinh tÕ n­íc ta thµnh mét nÒn kinh tÕ lÖ thuéc vµo bªn ngoµi. 1.2.3.4. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ra ®êi lµ ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi vÒ ®Çu t­. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi còng t¸c ®éng trë l¹i lµm cho c¸c quan hÖ ®Çu t­ ph¸t sinh, ph¸t triÓn theo h­íng cã lîi. C«ng cuéc ®æi míi do §¶ng ta khëi x­íng vµ l·nh ®¹o chØ cã thÓ mang l¹i kÕt qu¶ khi ph¸p luËt nãi chung, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi riªng ph¶n ¸nh ®óng c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan trong ®iÒu kiÖn míi cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. ChÝnh sù ®æi míi, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, t¹o tiÒn ®Ò cho sù cëi trãi, thóc ®Èy c¸c quan hÖ ®Çu t­ míi ph¸t triÓn. §èi víi sù ph¸t triÓn ho¹t ®éng ®Çu t­, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cã vai trß cô thÓ nh­ sau: Thø nhÊt, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹o c¬ së cho viÖc x¸c lËp nh÷ng nguyªn t¾c ph¸p lý c¬ b¶n ®¶m b¶o cho sù vËn hµnh cña ho¹t ®éng ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam cã hiÖu qu¶. Cã thÓ nãi ®©y lµ vai trß quan träng cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, ph¶n ¸nh nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn c¸c quan hÖ ®Çu t­ ®­îc thÓ chÕ hãa, h×nh thµnh nh÷ng nguyªn t¾c ph¸p lý xuyªn suèt, chi phèi sù vËn hµnh cña c¬ chÕ qu¶n lý ®Çu t­ còng nh­ ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ cña c¸c quan hÖ ®Çu t­. §Ó x©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, kh«ng thÓ bá qua c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n nh­: tù do kinh doanh, tù do së h÷u, tù do h×nh thµnh gi¸ c¶, khuyÕn khÝch c¹nh tranh. Mét khi c¸c nguyªn t¾c trªn ®­îc thÓ chÕ hãa thµnh nh÷ng nguyªn t¾c ph¸p lý, th× nã trë thµnh nh÷ng tiªu chÝ cho sù lùa chän hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p, c«ng cô ®Ó t¸c ®éng lªn ho¹t ®éng ®Çu t­, lµm cho nã kh«ng tho¸t ly trËt tù h×nh mÉu mµ nã ®ang v­¬n tíi vµ ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan cho ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Thø hai, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi x¸c lËp m«i tr­êng an toµn cho sù xuÊt hiÖn cña c¸c quan hÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®¶m b¶o cho c¸c quan hÖ ®ã ®­îc ®iÒu chØnh trong trËt tù. §©y lµ vÊn ®Ò mang tÝnh quy luËt, bëi lÏ sù hîp t¸c vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi víi n­íc ta chØ cã thÓ ph¸t triÓn trong m«i tr­êng chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi æn ®Þnh vµ cã ®ñ ®é tin cËy lÉn nhau. §èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, thÞ tr­êng ®Çu t­ cña hä rÊt réng lín trong ph¹m vi quèc tÕ; quan hÖ ®Çu t­ ra n­íc ngoµi cña hä lµ quan hÖ kinh doanh, môc ®Ých cña hä lµ t×m kiÕm lîi nhuËn cao. V× vËy, hä chØ chÊp nhËn ®Çu t­ vµo ®©u cã lîi nhuËn tháa ®¸ng. §¶m b¶o ho¹t ®éng ®Çu t­ cho hä ®ång nghÜa víi ®¶m b¶o cho hä cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó cã lîi nhuËn. §ã lµ m«i tr­êng ®Çu t­ æn ®Þnh, ®é rñi ro trong kinh doanh kh«ng cao, thñ tôc ®Çu t­ ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn. ë ViÖt Nam ®· cã m«i tr­êng ph¸p lý ®¸ng tin cËy, vµ nhê ®ã, c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung vµ ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi riªng ®· më réng, ph¸t triÓn vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ ®¸ng kÓ gãp phÇn quan träng vµ sù ph¸t triÓn x· héi. 1.2.3.5. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi gãp phÇn thóc ®Èy vµ ph¸t triÓn mèi quan hÖ hîp t¸c, h÷u nghÞ gi÷a ViÖt Nam víi c¸c quèc gia, d©n téc Trong thêi ®¹i ngµy nay, ph¹m vi c¸c mèi quan hÖ bang giao gi÷a c¸c n­íc ngµy cµng lín vµ tÝnh chÊt c¸c mèi quan hÖ ®ã ngµy cµng ®a d¹ng. C¬ së cho viÖc thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ ®ã chÝnh lµ ph¸p luËt: ph¸p luËt quèc tÕ vµ ph¸p luËt cña mçi n­íc. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu ®ã, hÖ thèng ph¸p luËt cña mçi n­íc cã b­íc ph¸t triÓn míi; bªn c¹nh ph¸p luËt ®Çu t­ trong n­íc ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸ nh©n, tæ chøc trong n­íc, cßn cã ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­ cña tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, tõng b­íc héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ, ph¸p luËt ®Çu t­ trong n­íc vµ ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ c«ng cô quan träng kh«ng chØ t¹o ra m«i tr­êng ph¸p lý an toµn cho viÖc më cöa nÒn kinh tÕ, mµ cßn t¹o ra hµnh lang ph¸p lý an toµn cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia vµo thÞ tr­êng quèc tÕ. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó t¹o ra niÒm tin, lµ c¬ së ®Ó më réng mèi quan hÖ h÷u nghÞ víi c¸c quèc gia, d©n téc. Nãi c¸ch kh¸c, sù ph¸t triÓn cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn vÒ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam. Ch­¬ng 2 sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam 2.1. Giíi thiÖu vÒ hÖ thèng ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi HÖ thèng ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cã thÓ ®­îc hiÓu theo nghÜa réng, hoÆc nghÜa hÑp. NÕu hiÓu theo nghÜa réng, hÖ thèng ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, gåm ba bé phËn cÊu thµnh: Bé phËn thø nhÊt: §¹o luËt §Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn trùc tiÕp thi hµnh. V¨n b¶n ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc ban hµnh ngµy 18/4/1977 lµ §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi (sau ®©y gäi lµ §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1977). §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1977 lµ v¨n b¶n ph¸p luËt ®Çu tiªn cña Nhµ n­íc ta quy ®Þnh c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam vµ nh÷ng vÊn ®Ò vÒ lÜnh vùc ®Çu t­, ®èi t¸c ®Çu t­, gãp vèn ®Çu t­, h×nh thøc ®Çu t­, thêi h¹n ®Çu t­, thuÕ ¸p dông cho ®Çu t­ n­íc ngoµi, qu¶n lý ngo¹i hèi vµ chÕ ®é kÕ to¸n thèng kª, thñ tôc ®Çu t­, gi¶i thÓ, xö lý tranh chÊp. §¹o luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi thø hai ®­îc Quèc héi ban hµnh ngµy 31/12/1987, t¹o c¬ së ph¸p lý cã gi¸ trÞ cao cho ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. ViÖc so¹n th¶o LuËt nµy dùa trªn c¬ së rót kinh nghiÖm §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1977, xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ViÖt Nam vµ cã tham kh¶o kinh nghiÖm lËp ph¸p ®Çu t­ n­íc ngoµi cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. TiÕp ®ã, Héi ®ång Bé tr­ëng (nay lµ ChÝnh phñ) ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 139/H§BT ngµy 5/9/1988 (sau ®©y gäi lµ NghÞ ®Þnh 139) gåm 11 ch­¬ng, 113 ®iÒu quy ®Þnh chi tiÕt viÖc thi hµnh LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. §Ó thùc hiÖn yªu cÇu tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng quy ph¹m ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, ngµy 30/6/1990, t¹i kú häp thø 7, Quèc héi khãa VIII ®· th«ng qua LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1987 (sau ®©y gäi t¾t lµ LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 1990). Sau khi söa ®æi, bæ sung lÇn thø nhÊt LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi vµo n¨m 1990, 7 v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ®Çu t­ n­íc ngoµi còng ®· ®­îc ban hµnh míi hoÆc ®­îc söa ®æi, bæ sung cho phï hîp. TiÕp theo ®ã, ngµy 23/12/1992, Quèc héi ®· th«ng qua LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam (sau ®©y gäi t¾t lµ LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 1992). Sau khi LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 1992 ®­îc th«ng qua, NghÞ ®Þnh sè 18/CP ngµy 26/12/1992 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt viÖc thi hµnh LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam (sau ®©y gäi t¾t lµ NghÞ ®Þnh 18), thay thÕ cho NghÞ ®Þnh sè 28/H§BT ngµy 6/2/1991 (sau ®©y gäi lµ NghÞ ®Þnh 28) vµ 17 v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn ®Çu t­ n­íc ngoµi còng ®· ®­îc ban hµnh. Ngµy 12/11/1996 Quèc héi ®· th«ng qua LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam trªn c¬ së söa ®æi, bæ sung mét c¸ch c¬ b¶n LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 1987, LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 1990, LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 1992, tiÕp tôc t¹o m«i tr­êng ph¸p lý hÊp dÉn, thÓ hiÖn chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. Sau khi ban hµnh LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1996, NghÞ ®Þnh sè 12/CP ngµy 18/2/1997 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam (sau ®©y gäi t¾t lµ NghÞ ®Þnh 12) vµ 15 v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan ®Õn ®Çu t­ n­íc ngoµi còng ®­îc ban hµnh. Ngµy 9/6/2000, Quèc héi ®· th«ng qua LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam (sau ®©y gäi t¾t lµ LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 2000). Trªn c¬ së LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 2000 vµ NghÞ ®Þnh 24, c¸c Bé, ngµnh cã liªn quan ®· ban hµnh h¬n 20 v¨n b¶n ph¸p lý ®Ó h­íng dÉn thi hµnh. LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 2000 vµ NghÞ ®Þnh 24 cïng hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nãi trªn ®· t¹o dùng khung ph¸p lý c¬ b¶n ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi phï hîp víi ®­êng lèi, quan ®iÓm cña §¶ng vÒ ph¸t triÓn vµ më cöa nÒn kinh tÕ ë n­íc ta hiÖn nay. Bé phËn thø hai: ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam kh«ng chØ thuÇn tóy lµ c¸c ®¹o luËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®­îc ban hµnh n¨m 1987, 1996 vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn trùc tiÕp mµ cßn lµ c¸c quy ®Þnh trong c¸c ®¹o luËt kh¸c nh­ Bé luËt D©n sù, Bé luËt Lao ®éng, LuËt Ph¸ s¶n doanh nghiÖp, LuËt §Êt ®ai, c¸c ®¹o luËt vÒ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu, Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp c¸ nh©n, thuÕ VAT… C¸c quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong lÜnh vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ ®èi t­îng ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi phÇn lín mang tÝnh chÊt hµng hãa, tiÒn tÖ, cho nªn ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cã quan hÖ rÊt chÆt chÏ víi Bé luËt D©n sù. Ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ quy ®Þnh nguyªn t¾c, cßn mét sè chÕ ®Þnh cña Bé luËt D©n sù cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®ång thêi còng lµ bé phËn cÊu thµnh ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi quy ®Þnh cô thÓ. PhÇn thø VII Bé luËt D©n sù quy ®Þnh vÒ c¸c quan hÖ d©n sù cã yÕu tè n­íc ngoµi, trong ®ã quy ®Þnh cô thÓ c¸c vÊn ®Ò vÒ nguyªn t¾c ¸p dông ph¸p luËt n­íc ngoµi vµ ®iÒu ­íc quèc tÕ (§iÒu 828), c¨n cø chän ph¸p luËt ¸p dông ®èi víi ng­êi kh«ng cã quèc tÞch hoÆc ng­êi n­íc ngoµi cã nhiÒu quèc tÞch (§iÒu 829), n¨ng lùc d©n sù cña ph¸p nh©n n­íc ngoµi (§iÒu 832), quyÒn së h÷u tµi s¶n (§iÒu 838). Trong Bé luËt D©n sù cßn cã nh÷ng ®iÒu luËt quy ®Þnh trùc tiÕp mét sè vÊn ®Ò cña ®Çu t­ n­íc ngoµi, vÝ dô: viÖc s¸t nhËp, mua l¹i, chuyÓn ®æi vµ t¸i c¬ cÊu c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së §iÒu 19a LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1996 vµ §iÒu 321 Bé luËt D©n sù. Trong ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam bao giê còng ph¸t sinh quan hÖ lao ®éng gi÷a doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi víi ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp ®ã vµ c¸c quan hÖ kh¸c g¾n bã chÆt chÏ víi quan hÖ lao ®éng nh­ quan hÖ gi÷a c«ng ®oµn víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, quan hÖ trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng... LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn hµnh kh«ng cã c¸c ®iÒu kho¶n riªng quy ®Þnh vÒ viÖc sö dông lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, nªn c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh trong Bé luËt Lao ®éng, c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh Bé luËt Lao ®éng cña ChÝnh phñ, Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi. Thêi kú ta ch­a cã Bé luËt Lao ®éng, LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1987 vµ NghÞ ®Þnh sè 139/H§BT ngµy 5/9/1988 cña Héi ®ång Bé tr­ëng quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (sau ®©y gäi lµ NghÞ ®Þnh 139) ®· dµnh h¼n mét ch­¬ng quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò vÒ quan hÖ lao ®éng trong ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nh­ng khi cã Bé luËt Lao ®éng n¨m 1994, ®¹o luËt §Çu t­ n­íc ngoµi chØ quy ®Þnh mang tÝnh chÊt dÉn chiÕu nh­ §iÒu 25 LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1996 quy ®Þnh: "QuyÒn lîi vµ nghÜa vô cña ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc b¶o ®¶m b»ng hîp ®ång lao ®éng, tháa ­íc lao ®éng tËp thÓ vµ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ lao ®éng". Ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cã liªn quan ®Õn mét lo¹t vÊn ®Ò rÊt nh¹y c¶m, nh­: sö dông ®Êt, gi¶i phãng mÆt b»ng, båi th­êng, thÕ chÊp quyÒn sö dông ®Êt. §èi víi c¸c quan hÖ ph¸t sinh trong lÜnh vùc sö dông ®Êt cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®¹o luËt §Çu t­ n­íc ngoµi chØ quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh ®Æc thï cña ®Çu t­ n­íc ngoµi, cßn c¸c chÕ ®Þnh cña LuËt §Êt ®ai liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ lµ mét bé phËn cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ. VÝ dô: NghÞ ®Þnh sè 24/2000/N§-CP ngµy 31/7/2000 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam (sau ®©y gäi lµ NghÞ ®Þnh 24) chØ quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc thï cña ®Çu t­ n­íc ngoµi cã liªn quan ®Õn ®Êt ®ai, nh­: thuª ®Êt, tr¶ tiÒn thuª ®Êt, møc tiÒn thuª ®Êt vµ miÔn, gi¶m tiÒn thuª ®Êt, thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh cho thuª ®Êt, ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng, thêi h¹n tÝnh tiÒn thuª ®Êt, gãp vèn b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt. Nh÷ng thñ tôc cô thÓ ®­îc quy ®Þnh trong Th«ng t­ sè 679/TT-§C ngµy 12/5/1997 cña Tæng côc §Þa chÝnh h­íng dÉn viÖc cho thuª ®Êt ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. NghÞ ®Þnh sè 22/1998/N§-CP cña ChÝnh phñ ngµy 4/4/1998 quy ®Þnh vÒ viÖc båi th­êng thiÖt h¹i khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt ®ai ®Ó sö dông cho môc ®Ých quèc phßng, an ninh, lîi Ých quèc gia vµ c«ng céng... Còng nh­ c¸c doanh nghiÖp kh¸c, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i cã nghÜa vô ®ãng gãp c¸c kho¶n thuÕ nhÊt ®Þnh cho Nhµ n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. §èi víi c¸c quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong lÜnh vùc thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh ®Æc thï cña ®Çu t­ n­íc ngoµi, cßn c¸c ®¹o luËt thuÕ quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ. NghÞ ®Þnh sè 28/1998/N§-CP ngµy 11/5/1998 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt viÖc thùc hiÖn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, Th«ng t­ sè 89/1998/TT-BTC ngµy 27/6/1998 cña Bé Tµi chÝnh h­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh sè 28/1998/N§-CP; NghÞ quyÕt sè 90/1999/NQ-UBTVQH ngµy 3/9/1999 cña ñy ban Th­êng vô Quèc héi söa ®æi, bæ sung danh môc hµng hãa vµ dÞch vô kh«ng chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, NghÞ ®Þnh sè 15/2000/N§-CP ngµy 9/5/2000 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt viÖc thùc hiÖn NghÞ quyÕt sè 90/1999/NQ-UBTVQH vµ Th«ng t­ sè 49/2000/TT-BTC ngµy 31/5/2000 cña Bé Tµi chÝnh h­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh sè 15/2000/N§-CP ngµy 9/5/2000 cña ChÝnh phñ... Tr­íc ®©y, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi quy ®Þnh c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i nép thuÕ lîi tøc. Khi LuËt ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ra ®êi n¨m 1997, th× ®èi t­îng ¸p dông ®­îc quy ®Þnh bao gåm c¶ c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi (§iÒu 1, 3). VÒ møc thuÕ suÊt, do ®Æc thï cña ®Çu t­ n­íc ngoµi, nªn kho¶n 2 §iÒu 10 cña LuËt ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp quy ®Þnh vÉn ¸p dông møc thuÕ suÊt cña LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi. Tuy nhiªn, c¸ch tÝnh thuÕ vµ quy tr×nh, thñ tôc nép thuÕ th× ®­îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña ThuÕ Thu nhËp doanh nghiÖp. Ngoµi ra, §iÒu 49 LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn hµnh cßn quy ®Þnh: "Ngoµi c¸c lo¹i thuÕ quy ®Þnh t¹i luËt nµy, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ Bªn n­íc ngoµi tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh ph¶i nép c¸c lo¹i thuÕ kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt". Nh­ vËy, ngoµi c¸c quy ®Þnh mang tÝnh ®Æc thï cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n­íc ngoµi, thuÕ nhËp khÈu... c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i nép c¸c lo¹i thuÕ kh¸c b×nh ®¼ng nh­ doanh nghiÖp ViÖt Nam. §èi víi nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, LuËt Th­¬ng m¹i quy ®Þnh cô thÓ c¸c ®iÒu kiÖn vµ thñ tôc xuÊt nhËp khÈu, gia c«ng, ®¹i lý, mua b¸n hµng hãa cña c¸c c¸c doanh nghiÖp nãi chung, trong ®ã cã c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, cßn ®¹o luËt §Çu t­ n­íc ngoµi chØ cã nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh ®Æc thï cña ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi hoÆc cã nh÷ng quy ®Þnh cã tÝnh nguyªn t¾c. VÝ dô: §iÒu 31 LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn hµnh quy ®Þnh quyÒn tù chñ kinh doanh trong viÖc nhËp khÈu, ñy quyÒn nhËp khÈu, tiªu thô s¶n phÈm cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ Bªn n­íc ngoµi tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh, cßn tr×nh tù, thñ tôc cña viÖc nhËp khÈu, ñy quyÒn nhËp khÈu tiªu thô hµng hãa th× ®­îc quy ®Þnh cô thÓ trong LuËt Th­¬ng m¹i.. Mét vÊn ®Ò quan träng cña ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam lµ chÊm døt ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong sè c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi, mét sè dù ¸n cã thÓ ph¶i chÊm døt ho¹t ®éng do doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n trong tµi chÝnh, thËm chÝ ë trong t×nh tr¹ng ph¸ s¶n. §èi víi nh÷ng tr­êng hîp nh­ vËy, Nhµ n­íc ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thanh lý, chÊm døt ho¹t ®éng hoÆc ph¸ s¶n mét c¸ch c«ng b»ng. §Ó xö lý viÖc chÊm døt ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®¹o luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ quy ®Þnh nguyªn t¾c, cßn c¸c chÕ ®Þnh cña LuËt Ph¸ s¶n doanh nghiÖp liªn quan ®Õn viÖc ph¸ s¶n doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ lµ mét bé phËn cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ. VÝ dô: vÊn ®Ò ph¸ s¶n doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc quy ®Þnh cô thÓ trong LuËt Ph¸ s¶n doanh nghiÖp n¨m 1993, NghÞ ®Þnh sè 189/CP ngµy 23/12/1994 cña ChÝnh phñ h­íng dÉn thi hµnh LuËt Ph¸ s¶n doanh nghiÖp, NghÞ ®Þnh sè 92/CP ngµy 19/12/1995 cña ChÝnh phñ vÒ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp bÞ tuyªn bè ph¸ s¶n... Nh­ vËy, trong mèi quan hÖ víi ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhiÒu chÕ ®Þnh cña LuËt Ph¸ s¶n doanh nghiÖp ®­îc coi lµ mét bé phËn cÊu thµnh ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ ph¸t sinh khi chÊm døt ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Ngoµi ra, mét sè quan hÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cßn chÞu sù ®iÒu chØnh cña mét sè ngµnh luËt chuyªn biÖt. §Çu t­ n­íc ngoµi trong lÜnh vùc kho¸ng s¶n chÞu sù quy ®Þnh cña LuËt Kho¸ng s¶n vÒ thêi h¹n cña c¸c giÊy phÐp th¨m dß, khai th¸c, diÖn tÝch ®­îc phÐp th¨m dß, khai th¸c; ®Çu t­ trong lÜnh vùc dÇu khÝ chÞu sù ®iÒu chØnh cña LuËt DÇu khÝ; ®Çu t­ n­íc ngoµi trong lÜnh vùc ng©n hµng chÞu sù ®iÒu chØnh cña LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông Bé phËn thø ba: lµ c¸c quy ph¹m ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc quy ®Þnh trong c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ký kÕt hoÆc tham gia. Kh¸c víi c¸c ngµnh luËt kh¸c, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cã bé phËn cÊu thµnh lµ mét sè l­îng lín c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ nh­ HiÖp ®Þnh khung vÒ khu vùc ®Çu t­ ASEAN, 41 HiÖp ®Þnh song ph­¬ng vÒ khuyÕn khÝch vµ b¶o hé ®Çu t­, 34 HiÖp ®Þnh tr¸nh ®¸nh thuÕ hai lÇn, HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam – Hoa kú... ViÖc ký kÕt vµ thùc hiÖn c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ hai bªn vµ nhiÒu bªn ®­îc tiÕn hµnh theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ ký kÕt vµ thùc hiÖn c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ. C¸c ngµnh luËt kh¸c còng cã thÓ cã mét bé phËn cÊu thµnh lµ c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ, nh­ng kh«ng nhiÒu hoÆc phong phó nh­ LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi. VÝ dô: LuËt Tè tông h×nh sù cã c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ song ph­¬ng vÒ t­¬ng trî t­ ph¸p hoÆc hÑp h¬n lµ vÒ dÉn ®é téi ph¹m. Nh­ng trong lÜnh vùc nµy, ViÖt Nam tham gia víi sè l­îng rÊt Ýt, chñ yÕu lµ ký kÕt víi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa tr­íc ®©y. NÕu hiÓu theo nghÜa hÑp, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ bao gåm ®¹o luËt §Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c nghÞ ®Þnh, th«ng t­ h­íng dÉn thi hµnh.. 2.2. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi qua c¸c giai ®o¹n lÞch sö Trªn c¬ së ph©n tÝch t×nh h×nh kinh tÕ-x· héi trong n­íc, cã thÓ chia sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi thµnh 3 giai ®o¹n: - Giai ®o¹n thø nhÊt, tõ n¨m 1975 ®Õn n¨m 1987 - Giai ®o¹n thø hai, tõ n¨m 1987 ®Õn n¨m 1996 - Giai ®o¹n thø ba, tõ n¨m 1996 ®Õn nay 2.2.1. Giai ®o¹n thø nhÊt (tõ n¨m 1975 ®Õn n¨m 1987) Giai ®o¹n nµy cã ®Æc ®iÓm lµ miÒn Nam míi ®­îc gi¶i phãng, n­íc ta ®ang ë trong qu¸ tr×nh tõ mét x· héi mµ nÒn kinh tÕ cßn phæ biÕn lµ s¶n xuÊt nhá tiÕn th¼ng lªn chñ nghÜa x· héi, bá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t­ b¶n chñ nghÜa; c¶ n­íc hßa b×nh, ®éc lËp vµ thèng nhÊt, cïng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi víi nhiÒu thuËn lîi, song còng cßn nhiÒu khã kh¨n do hËu qu¶ cña chiÕn tranh vµ c¸c tµn d­ cña chñ nghÜa thùc d©n míi g©y ra. ThÓ chÕ hãa ®­êng lèi, chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ ®èi ngo¹i cña §¶ng, ngµy 18/4/1977, Héi ®ång Bé tr­ëng (nay lµ ChÝnh phñ) ®· ban hµnh §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi (sau ®©y gäi lµ §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1977). ViÖc nghiªn cøu §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1977 cho thÊy, ®©y lµ v¨n b¶n ph¸p lý ®Çu tiªn h­íng vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, thÓ hiÖn b­íc ®Çu quan ®iÓm "më cöa" cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, bëi lÏ §iÒu lÖ khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ, trõ nh÷ng ngµnh nghÒ bÞ cÊm. Tuy nhiªn, do §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1977 ®­îc ban hµnh trong bèi c¶nh cña c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp ®ang thÞnh hµnh trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi; c¸c vÊn ®Ò lý luËn vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng ®ang lµ ®iÒu cÊm kþ, cho nªn §iÒu lÖ còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ, cßn béc lé nhiÒu ®iÓm ch­a hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ xÝ nghiÖp t­ doanh chØ ®­îc phÐp thµnh lËp víi ®iÒu kiÖn chuyªn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, mµ ®©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt khã thùc hiÖn; thêi h¹n cho phÐp ®Çu t­ n­íc ngoµi qu¸ ng¾n: tõ 10 ®Õn 15 n¨m kÓ tõ ngµy ®­îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­… Tr­íc t×nh h×nh bÞ Mü bao v©y, cÊm vËn kinh tÕ, chóng ta ®· ký kÕt mét sè hiÖp ®Þnh hîp t¸c ®Çu t­ víi Liªn X« vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa tr­íc ®©y. C¸c häat ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo thêi ®iÓm nµy kh«ng chÞu sù ®iÒu chØnh cña §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1977 mµ chÞu sù ®iÒu chØnh cña c¸c HiÖp ®Þnh nµy. 2.2.2. Giai ®o¹n thø hai (tõ n¨m 1987 ®Õn n¨m 1996) Vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña giai ®o¹n nµy, t×nh h×nh kinh tÕ – x· héi n­íc ta cã nh÷ng khã kh¨n gay g¾t; s¶n xuÊt t¨ng chËm, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ ®Çu t­ thÊp; ph©n phèi l­u th«ng cã nhiÒu rèi ren; nh÷ng mÊt c©n ®èi lín trong nÒn kinh tÕ chËm ®­îc thu hÑp, cã mÆt gay g¾t h¬n; ®êi sèng nh©n d©n cßn nhiÒu khã kh¨n, c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc diÔn ra ë nhiÒu n¬i, cã n¬i cã lóc nghiªm träng. Thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi do §¹i héi §¶ng lÇn thø VI ®Ò ra, ngµy 31/12/1987, Quèc héi ®· th«ng qua LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, t¹o c¬ së ph¸p lý cã gi¸ trÞ cao cho ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. ViÖc so¹n th¶o LuËt nµy dùa trªn c¬ së rót kinh nghiÖm §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1977, xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ViÖt Nam vµ cã tham kh¶o kinh nghiÖm lËp ph¸p ®Çu t­ n­íc ngoµi cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. So víi §iÒu lÖ §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1977, LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1987 ®· cã mét b­íc tiÕn bé v­ît bËc vÒ kü thuËt lËp ph¸p, vÒ sù phï hîp víi tËp qu¸n vµ luËt ph¸p quèc tÕ, t¹o m«i tr­êng ph¸p lý t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ cho ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1987 ®· cã mét ®iÒu riªng (§iÒu 2) nªu 12 kh¸i niÖm ph¸p lý quan träng, t¹o ®iÒu kiÖn nhËn thøc vµ ¸p dông thèng nhÊt luËt nµy trªn ph¹m vi toµn quèc. Bªn c¹nh ®ã, LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1987 ®· quy ®Þnh cô thÓ h¬n vÒ: 1) §èi t­îng hîp t¸c ®Çu t­ víi n­íc ngoµi; 2) LÜnh vùc khuyÕn khÝch ®Çu t­; 3) H×nh thøc ®Çu t­; 4) BiÖn ph¸p b¶o ®¶m ®Çu t­; 5) Quy ®Þnh vÒ thuÕ; 6) Quy ®Þnh vÒ vèn ph¸p ®Þnh; 7) ChÕ ®é kÕ to¸n, thèng kª, b¶o hiÓm; 8) Më tµi kho¶n; 9) Thêi h¹n ®Çu t­; 10) C¬ quan nhµ n­íc qu¶n lý ®Çu t­ n­íc ngoµi. §Ó thùc hiÖn yªu cÇu tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng quy ph¹m ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, ngµy 30/6/1990, t¹i kú häp thø 7, Quèc héi khãa VIII ®· th«ng qua LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1987 (sau ®©y gäi t¾t lµ LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 1990). LuËt nµy ®· söa ®æi, bæ sung 15 trªn tæng sè 42 ®iÒu cña LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1987. Víi sù söa ®æi, bæ sung mét c¸ch ®ång bé nµy, hÖ thèng ph¸p luËt vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· gãp phÇn lµm cho m«i tr­êng ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam vµo nh÷ng n¨m 1990 thªm hÊp dÉn. Ngµy 23/12/1992, Quèc héi ®· th«ng qua LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam (sau ®©y gäi t¾t lµ LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 1992). LuËt nµy ®· söa ®æi, ._.Êt; tr­êng hîp tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp khi c¸c bªn ch­a gãp ®ñ vèn ph¸p ®Þnh... - LuËt §Êt ®ai cÇn bæ sung quy ®Þnh vÒ c¸c tr­êng hîp cho thuª ®Êt, gi¶i phãng mÆt b»ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. - LuËt Kinh doanh bÊt ®éng s¶n cÇn quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc kinh doanh bÊt ®éng s¶n cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. 3.3.2. Gi¶i ph¸p tiÕp tôc hoµn thiÖn ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®èi víi tõng vÊn ®Ò cô thÓ: Bªn c¹nh gi¶i ph¸p chung, tæng thÓ nªu trªn, ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng søc hÊp dÉn vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m«i tr­êng ®Çu t­ ViÖt nam, chóng ta cÇn tiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®èi víi c¸c vÊn ®Ò cô thÓ sau: 3.3.2.1. Söa ®æi, bæ sung vµ hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ h×nh thøc vµ ph­¬ng thøc ®Çu t­ HiÖn nay, trªn thÕ giíi ¸p dông rÊt nhiÒu h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c nhau, nh­: C«ng ty cæ phÇn cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi (Sheraholder Co.), chi nh¸nh c«ng ty n­íc ngoµi ®Ó trùc tiÕp s¶n xuÊt (Branch Co.), C«ng ty hîp danh (Partnership), C«ng ty qu¶n lý vèn (Holding Co.), C«ng ty mÑ - c«ng ty con,... Trong khi ®ã, theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 4 LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn hµnh, c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ ®­îc ®Çu t­ vµo ViÖt Nam d­íi 3 h×nh thøc: Hîp ®ång kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh; Doanh nghiÖp liªn doanh; Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. C¸c ph­¬ng thøc ®Çu t­ lµ ®Çu t­ vµo Khu c«ng nghiÖp, Khu chÕ xuÊt; thùc hiÖn c¸c dù ¸n BOT, BTO, BT; LuËt Doanh nghiÖp (1999) quy ®Þnh vÒ c¸c h×nh thøc nh­ C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, C«ng ty hîp danh, C«ng ty cæ phÇn, Doanh nghiÖp t­ nh©n. Trªn c¬ së tham kh¶o kinh nghiÖm cña c¸c n­íc vµ c¸c h×nh thøc ®Çu t­ trong n­íc theo LuËt Doanh nghiÖp míi ban hµnh, ®ång thêi nh»m më thªm kªnh míi thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ t¹o c¬ héi cho nhµ ®Çu t­ linh ho¹t lùa chän h×nh thøc ®Çu t­ phï hîp cÇn bæ sung thªm mét sè h×nh thøc ®Çu t­ sau: * H×nh thøc doanh nghiÖp hîp danh Trªn thÕ giíi, doanh nghiÖp hîp danh lµ h×nh thøc ¸p dông phæ biÕn trong mét sè lÜnh vùc dÞch vô nh­: kiÓm to¸n, kÕ to¸n, t­ vÊn luËt, kh¸m ch÷a bÖnh, thiÕt kÕ x©y dùng... ë ViÖt Nam, mét sè dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi thuéc lÜnh vùc trªn ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­. Tuy nhiªn, viÖc quy ®Þnh c¸c doanh nghiÖp nµy ph¶i thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n lµ kh«ng thÝch hîp, v× trong c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, nhµ ®Çu t­ chØ chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý trong ph¹m vi sè vèn gãp vµo doanh nghiÖp. Trong khi ®ã, vèn ®Çu t­ cña c¸c dù ¸n lo¹i nµy kh«ng ®¸ng kÓ; nhµ ®Çu t­ ho¹t ®éng chñ yÕu dùa vµo ®Þa vÞ vµ uy tÝn nghÒ nghiÖp, ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n cao ®èi víi kh¸ch hµng vÒ dÞch vô do m×nh cung cÊp. Do ®ã, ®Ó gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng mét sè lo¹i dÞch vô thiÕt yÕu, b¶o ®¶m lîi Ých cña ng­êi tiªu dïng, cÇn cho phÐp thµnh lËp doanh nghiÖp hîp danh cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi gièng nh­ quy ®Þnh chung cña LuËt Doanh nghiÖp hiÖn hµnh. Doanh nghiÖp hîp danh cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nµy cã nh÷ng ®Æc thï chñ yÕu lµ: ph¶i cã Ýt nhÊt mét thµnh viªn hîp danh lµ c¸ nh©n n­íc ngoµi. C¸c thµnh viªn hîp danh ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh (kÓ c¶ tµi s¶n c¸ nh©n) vÒ c¸c nghÜa vô cña doanh nghiÖp (tr¸ch nhiÖm v« h¹n). * Chi nh¸nh c«ng ty n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®Ó ®Çu t­, kinh doanh ViÖc thµnh lËp chi nh¸nh ë n­íc ngoµi ®Ó më réng ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i lµ bé phËn quan träng trong chiÕn l­îc toµn cÇu hãa cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. Trªn thÕ giíi, c¸c n­íc ®Òu xem chi nh¸nh s¶n xuÊt cña c«ng ty n­íc ngoµi lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi. ë n­íc ta, LuËt Th­¬ng m¹i ®· cho phÐp th­¬ng nh©n n­íc ngoµi cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®­îc thµnh lËp Chi nh¸nh th­¬ng m¹i theo môc ®Ých, ph¹m vi vµ thêi h¹n quy ®Þnh trong GiÊy phÐp (nh­ mua, b¸n hµng hãa, ®¹i diÖn cho th­¬ng nh©n, gia c«ng hµng hãa, gi¸m ®Þnh hµng hãa, ®¹i lý, qu¶ng c¸o, giao nhËn hµng hãa...). §Ó më réng h×nh thøc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhÊt lµ tranh thñ tiÒm lùc cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia, cÇn bæ sung c¸c quy ®Þnh cho phÐp thµnh lËp chi nh¸nh cña C«ng ty n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ ®¬n vÞ phô thuéc cña c«ng ty n­íc ngoµi ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc cho phÐp thµnh lËp chi nh¸nh th­¬ng m¹i theo LuËt th­¬ng m¹i ®· nªu ë trªn, mµ cÇn ph¶i më réng cho c¶ chi nh¸nh s¶n xuÊt. * C«ng ty qu¶n lý vèn (Holding Company) ViÖc thµnh lËp c«ng ty qu¶n lý vèn ho¹t ®éng ®a môc tiªu ®­îc ¸p dông phæ biÕn ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Thêi gian qua, ë n­íc ta ®· cã mét sè tËp ®oµn kinh tÕ lín cña thÕ giíi cïng lóc ®­îc phÐp triÓn khai nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam hiÖn hµnh, mçi doanh nghiÖp cã bé m¸y ®iÒu hµnh riªng, ho¹t ®éng kinh doanh ®éc lËp. Tuy nhiªn, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh, t¨ng søc c¹nh tranh, gi¶m nh÷ng chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt... mçi tËp ®oµn kinh tÕ lín ®Òu cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn chung. §iÒu phèi ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty con cña m×nh theo chiÕn l­îc ®ã, mét sè tËp ®oµn muèn thiÕt lËp c¸c c«ng ty qu¶n lý ®Çu t­. §©y lµ c¸c c«ng ty cã nguån vèn, cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh m¹nh (cã thÓ ®· vµ ®ang chiÕm mét phÇn vèn ®¸ng kÓ trong c«ng ty con) cã quyÒn ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty con nµy theo kÕ ho¹ch chung cña c¶ tËp ®oµn. Ng­îc l¹i, c¸c c«ng ty con còng cã thÓ gãp vèn vµ n¾m mét sè cæ phÇn cña c«ng ty qu¶n lý ®Ó cã thÓ phèi hîp ho¹t ®éng víi tËp ®oµn còng nh­ víi c¸c c«ng ty kh¸c. Thùc tÕ trong thêi gian qua, ®· xuÊt hiÖn nhu cÇu c¸c nhµ ®Çu t­ muèn thµnh lËp C«ng ty qu¶n lý vèn ®Çu t­, víi môc tiªu qu¶n lý vèn ®Çu t­ cña C«ng ty mÑ ®ang ®Çu t­ nh÷ng dù ¸n kh¸c nhau ë ViÖt Nam. Nhu cÇu qu¶n lý vèn ®Çu t­ ë ®©y cã nghÜa lµ: c«ng ty nµy cã quyÒn thay mÆt c«ng ty mÑ ®Ó quyÕt ®Þnh më réng hoÆc thu hÑp quy m« cña mét dù ¸n cô thÓ ®ang triÓn khai (dù ¸n 100% vèn hay liªn doanh mµ c«ng ty mÑ cã ®Çu t­), hoÆc quyÕt ®Þnh ®Çu t­ mét dù ¸n míi... Ho¹t ®éng cña C«ng ty qu¶n lý vèn ®Çu t­ nµy, chØ giíi h¹n trong ph¹m vi qu¶n lý vèn cña c«ng ty mÑ trong c¸c dù ¸n ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam mµ c«ng ty mÑ ®Çu t­ 100% vèn hoÆc ë c¸c dù ¸n liªn doanh vµ hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh mµ c«ng ty mÑ cã gãp vèn. C¸c ho¹t ®éng cô thÓ cña C«ng ty qu¶n lý vèn lµ: - Thay mÆt c«ng ty mÑ quyÕt ®Þnh më réng hoÆc thu hÑp quy m« cña dù ¸n 100% vèn ®Çu t­ cña c«ng ty mÑ ®ang triÓn khai t¹i ViÖt Nam; - Thay mÆt c«ng ty mÑ trao ®æi víi c¸c ®èi t¸c kh¸c trong liªn doanh hoÆc trong hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh ®Ó ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña dù ¸n; còng cã thÓ th«ng qua ®¹i diÖn cña m×nh trong Héi ®ång qu¶n trÞ ®Ó t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp liªn doanh; - §Çu t­ thªm vèn cho dù ¸n mµ c«ng ty mÑ ®ang ®Çu t­ 100% vèn t¹i ViÖt Nam; hoÆc ®Çu t­ thªm cho phÇn gãp vèn cña c«ng ty mÑ trong c¸c dù ¸n liªn doanh vµ hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh t¹i ViÖt Nam, nh»m t¨ng vèn ph¸p ®Þnh hoÆc bï lç; hoÆc ®Çu t­ dù ¸n míi; - TiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng t×m hiÓu thÞ tr­êng, xóc tiÕn ®Çu t­ nh»m phôc vô cho ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c«ng ty mÑ còng nh­ hç trî c¸c c«ng ty mµ c«ng ty mÑ cã ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam - Hç trî cho c¸c dù ¸n cña c«ng ty mÑ ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam lµm c¸c thñ tôc vÒ ®Çu t­, nh­: thñ tôc vÒ xuÊt nhËp khÈu, x©y dùng, m«i tr­êng, bao tiªu s¶n phÈm,... 3.3.2.2. Hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn ®Êt ®ai trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi * Gi¶m gi¸ tiÒn thuª ®Êt ®èi víi dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi ngang b»ng víi gi¸ thuª ®Êt cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc Tr­íc ®©y, gi¸ thuª ®Êt ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t­ trong n­íc b»ng kho¶ng 60% so víi gi¸ thuª ®Êt ¸p dông cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi; sau khi cã QuyÕt ®Þnh 179/1998/Q§-BTC cña Bé tµi chÝnh th× gi¸ nµy b»ng 70%-80% vµ ®Õn nay khi cã QuyÕt ®Þnh sè 189/2000/Q§-BTC ngµy 24/11/2000 cña Bé Tµi chÝnh thay thÕ QuyÕt ®Þnh 179/1998/Q§-BTC th× b»ng kho¶ng 80%-90% gi¸ thuª ®Êt cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi. Møc chªnh lÖch vÒ gi¸ thuª ®Êt nµy lµ kh«ng cÇn thiÕt vµ cÇn ®­îc xãa bá ®Ó tËn dông nh÷ng lîi thÕ cña ViÖt Nam, c¹nh tranh víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. * CÇn h­íng dÉn tr­êng hîp thuª ®Êt ®Õn 70 n¨m LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 1992 ®· cho phÐp thêi h¹n ho¹t ®éng cña dù ¸n th«ng th­êng tèi ®a lµ 50 n¨m. Ngoµi ra, c¨n cø vµo quy ®Þnh cña ñy ban Th­êng vô Quèc héi, ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh thêi h¹n dµi h¬n ®èi víi tõng dù ¸n, nh­ng tèi ®a kh«ng qu¸ 70 n¨m. Tuy võa qua LuËt §Êt ®ai ®­îc Quèc héi th«ng qua, trong ®ã còng quy ®Þnh cho phÐp thuª ®Êt ®Õn 70 n¨m, nh­ng ch­a cô thÓ. Do ®ã, xin kiÕn nghÞ cÇn sím ban hµnh v¨n b¶n h­íng dÉn vÒ vÊn ®Ò nµy. * CÇn ban hµnh sím LuËt Kinh doanh bÊt ®éng s¶n CÇn nghiªn cøu, xem xÐt viÖc cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ng­êi ViÖt Nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi ®­îc tham gia ®Çu t­ vµo c¸c ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n nh»m khai th¸c tiÒm n¨ng tõ ®Êt vµ thu hót vèn vµo ViÖt Nam. CÇn x©y dùng c¬ chÕ ®Ó doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc x©y dùng, kinh doanh nhµ ë vµ x©y dùng, kinh doanh ph¸t triÓn khu ®« thÞ míi. * Cho phÐp c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thÕ chÊp gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµ tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông ë n­íc ngoµi Theo quy ®Þnh cña LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1996, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ ®­îc thÕ chÊp gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµ tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông cña ViÖt Nam. LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 2000 ®· bæ sung c¸c quy ®Þnh më réng thªm mét b­íc lµ cho phÐp thÕ chÊp gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc phÐp ho¹t ®éng ë ViÖt Nam (§iÒu 46 kho¶n 3). §iÒu nµy cã nghÜa lµ cho phÐp doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi thÕ chÊp gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµ tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông ViÖt Nam vµ tæ chøc tÝn dông n­íc ngoµi ®­îc phÐp ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Tuy nhiªn, quy ®Þnh nh­ vËy vÉn ch­a thËt sù tháa m·n nhu cÇu vay vèn cña c¸c doanh nghiÖp. Bëi lÏ, nhiÒu khi c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc phÐp ho¹t ®éng ë ViÖt Nam, kÓ c¶ tæ chøc tÝn dông n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, do h¹n chÕ hoÆc bÞ khèng chÕ vÒ vèn, nªn møc cho vay còng chØ cã h¹n, nªn nhiÒu khi kh«ng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu vay vèn cña doanh nghiÖp. Trong khi c¸c tæ chøc tÝn dông ë n­íc ngoµi cã khi ®· lµ b¹n hµng l©u n¨m cña ®èi t¸c n­íc ngoµi cã dù ¸n ®Çu t­ ë ViÖt Nam, cã thÓ cho vay mét sè vèn lín, nh­ng ®Æt ®iÒu kiÖn ph¶i thÕ chÊp dù ¸n ®Çu t­ t¹i tæ chøc tÝn dông ë n­íc ngoµi ®ã, tøc lµ thÕ chÊp c¶ quyÒn sö dông ®Êt. Do vËy, viÖc më réng h¬n n÷a kh¶ n¨ng thÕ chÊp gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµ tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt t¹i tæ chøc tÝn dông ë n­íc ngoµi lµ cÇn thiÕt hiÖn nay. 3.3.2.3. Söa ®æi mét sè quy ®Þnh vÒ thuÕ * Söa ®æi thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®èi víi ng­êi ViÖt Nam HiÖn nay, c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ thu nhËp cña ng­êi ViÖt Nam lµ yÕu tè c¶n trë doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi sö dông ng­êi ViÖt Nam ë nh÷ng vÞ trÝ qu¶n lý hoÆc lµm viÖc cã tr×nh ®é kü thuËt cao. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, víi thuÕ suÊt lòy tiÕn tõng phÇn tèi ®a lµ 60% vµ phô thu 30% ®èi víi phÇn thu nhËp sau thuÕ lín h¬n 8 triÖu ®ång (møc thu lªn ®Õn 72% ®èi víi thu nhËp sau 11, 75 triÖu ®ång), chi phÝ ®Ó thuª lao ®éng ViÖt Nam ë c¸c vÞ trÝ nµy sÏ trë nªn qu¸ lín, cã thÓ thuª ®­îc chuyªn gia n­íc ngoµi. Theo biÓu thuÕ thu nhËp cao hiÖn hµnh, ta dÔ dµng nhËn thÊy: cïng víi mét c«ng viÖc ®ßi hái tr×nh ®é cao nh­ nhau, tr¶ l­¬ng cao nh­ nhau, th× ng­êi lao ®éng ViÖt Nam bÞ khÊu trõ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n cao h¬n nhiÒu so víi ng­êi lao ®éng n­íc ngoµi. §iÒu ®ã ®· kh«ng khuyÕn khÝch doanh nghiÖp sö dông lao ®éng cã tr×nh ®é cao cña ViÖt Nam. V× vËy, cÇn n©ng møc khëi ®iÓm ®¸nh thuÕ thu nhËp cao ®èi víi ng­êi ViÖt Nam, vµ h¹ møc thuÕ suÊt lòy tiÕn ®èi víi ng­êi ViÖt Nam, ®Ó nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é cña ViÖt Nam khi lµm viÖc cho doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc ®èi xö t­¬ng xøng; ®ång thêi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi còng kh«ng ph¶i tr¶ l­¬ng qu¸ cao cho ng­êi lao ®éng, gi¶m chi phÝ cho doanh nghiÖp. 3.3.2.4. Qu¶n lý ngo¹i hèi * Qu¶n lý ngo¹i hèi trong Khu chÕ xuÊt NghÞ ®Þnh 36/1998/N§-CP ngµy 24/4/1997 vÒ Khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, quy ®Þnh: viÖc qu¶n lý ngo¹i hèi trong Khu chÕ xuÊt ®­îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh chung vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi. Nh­ng §iÒu 1 kho¶n 3 NghÞ ®Þnh 63/1998/N§-CP ngµy 17/8/1998 vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi l¹i quy ®Þnh: vÊn ®Ò qu¶n lý ngo¹i hèi trong Khu chÕ xuÊt th× theo quy ®Þnh riªng. Nh­ng cho tíi nay vÉn ch­a cã quy ®Þnh riªng nµo c¶, viÖc qu¶n lý ngo¹i hèi trong Khu chÕ xuÊt hiÖn cßn bÞ bá trèng, kh«ng cã c¨n cø ph¸p lý ®Ó qu¶n lý. Do ®ã, cÇn nhanh chãng ban hµnh quy ®Þnh ®iÒu chØnh viÖc qu¶n lý ngo¹i hèi trong Khu chÕ xuÊt. * CÇn quy ®Þnh doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã quyÒn thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ ®èi víi tr­êng hîp xuÊt khÈu t¹i chç XuÊt nhËp khÈu hµng hãa lµ mét ho¹t ®éng th«ng th­êng trong kinh doanh cña mét doanh nghiÖp. ViÖc thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu lµ ®­¬ng nhiªn. XuÊt khÈu t¹i chç còng lµ mét ho¹t ®éng th­¬ng m¹i trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu nãi trªn. Do ®ã, viÖc c¸c doanh nghiÖp thanh to¸n cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu t¹i chç b»ng ngo¹i tÖ còng lµ lÏ ®­¬ng nhiªn. §iÒu 58 NghÞ ®Þnh 24 cho phÐp doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi xuÊt khÈu t¹i chç. Theo ®ã Môc 6 kho¶n 1 Th«ng t­ sè 22/2000/TT-BTM ngµy 15/12/2000 cña Bé Th­¬ng m¹i h­íng dÉn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi, cho phÐp viÖc xuÊt khÈu t¹i chç ®­îc thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ. Trong Th«ng t­ sè 122/2000/TT-BTC ngµy 29/12/2000 cña Bé Tµi chÝnh h­íng dÉn vÒ thùc hiÖn ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, phÇn II, môc 1.3, kho¶n c còng quy ®Þnh tr­êng hîp xuÊt khÈu t¹i chç ph¶i thanh to¸n qua ng©n hµng vµ b»ng ngo¹i tÖ. Trong khi ®ã, Th«ng t­ sè 01/1999/TT-NHNN7 ngµy 15/4/1999 cña Ng©n hµng Nhµ n­íc h­íng dÉn thùc hiÖn Quy chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi l¹i quy ®Þnh: mäi giao dÞch cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn l·nh thæ ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn qua ng©n hµng vµ b»ng ®ång ViÖt Nam. §ã lµ mét biÓu hiÖn cña sù chång chÐo, m©u thuÉn trong viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy cña c¸c Bé ngµnh, kh«ng cã sù phèi hîp víi nhau. §iÒu ®ã dÉn tíi thiÖt h¹i vµ lµm ng­ng trÖ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. CÇn söa ®æi l¹i quy ®Þnh h­íng dÉn thi hµnh Quy chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi, theo h­íng: cho phÐp c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, nÕu cã ho¹t ®éng xuÊt khÈu t¹i chç, th× cã quyÒn ®­îc thanh to¸n qua ng©n hµng b»ng tiÒn ViÖt Nam hoÆc b»ng ngo¹i tÖ, tïy theo sù c©n ®èi vµ nhu cÇu cña doanh nghiÖp. 3.3.2.5. Söa ®æi c¸c quy ®Þnh vÒ tæ chøc, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi * Nguyªn t¾c nhÊt trÝ Nguyªn t¾c nhÊt trÝ ®­îc quy ®Þnh lÇn ®Çu tiªn trong LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1987 nh»m ®¶m b¶o cho Bªn ViÖt Nam trong doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc quyÒn tham gia quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò quan träng, nh­: ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt, kinh doanh dµi h¹n vµ hµng n¨m, ng©n s¸ch, vay nî; söa ®æi, bæ sung §iÒu lÖ doanh nghiÖp liªn doanh; bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ, Tæng Gi¸m ®èc, Phã Tæng gi¸m ®èc thø nhÊt vµ kÕ to¸n tr­ëng, trong khi tû lÖ vèn gãp cña Bªn ViÖt Nam rÊt thÊp. LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1996 ®· söa ®æi quy ®Þnh nµy theo h­íng thu hÑp ph¹m vi cÇn b¶o ®¶m nguyªn t¾c nhÊt trÝ, chØ ¸p dông nguyªn t¾c nµy ®èi víi mét sè vÊn ®Ò quan träng nhÊt trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp liªn doanh. LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1996 còng ®· bá quy ®Þnh vÒ ba ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt trong tr­êng hîp kh«ng ®¹t ®­îc nguyªn t¾c nhÊt trÝ vµ dµnh cho doanh nghiÖp quyÒn tù chñ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy (§iÒu 14 LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1996). LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 2000 ®· söa ®æi quy ®Þnh trªn theo h­íng tiÕp tôc h¹n chÕ ph¹m vi ¸p dông nguyªn t¾c nhÊt trÝ. Tuy nhiªn, so s¸nh víi ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi th× thÊy r»ng: viÖc quy ®Þnh nguyªn t¾c nhÊt trÝ trong LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 2000 vÉn ch­a phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c phæ biÕn vÒ xÝ nghiÖp liªn doanh trªn thÕ giíi vµ tr¸i víi tinh thÇn cña LuËt Doanh nghiÖp n­íc ta. Do vËy, theo c¸c th«ng lÖ quèc tÕ th× cÇn b·i bá nguyªn t¾c nhÊt trÝ trong viÖc bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm Tæng Gi¸m ®èc, Phã Tæng Gi¸m ®èc thø nhÊt, chØ cÇn b¶o ®¶m nguyªn t¾c nhÊt trÝ ®èi víi vÊn ®Ò söa ®æi, bæ sung §iÒu lÖ doanh nghiÖp. Theo th«ng lÖ quèc tÕ, ai gãp nhiÒu vèn, th× ng­êi ®ã ®­îc n¾m quyÒn ®iÒu hµnh doanh nghiÖp. * Söa ®æi quy ®Þnh vÒ gi¶m vèn ph¸p ®Þnh §iÒu 16 LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn hµnh quy ®Þnh: "Vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi Ýt nhÊt ph¶i b»ng 30% vèn ®Çu t­ cña doanh nghiÖp. Trong tr­êng hîp ®Æc biÖt, tû lÖ nµy cã thÓ thÊp h¬n 30%, nh­ng ph¶i ®­îc c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi chÊp nhËn. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng ®­îc gi¶m vèn ph¸p ®Þnh". Thùc tiÔn ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam trong thêi gian qua cho thÊy, cã nh÷ng tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng, dÉn ®Õn viÖc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi buéc ph¶i xin gi¶m vèn ph¸p ®Þnh. §ã lµ c¸c tr­êng hîp sau ®©y: Thø nhÊt, mét trong c¸c Bªn trong doanh nghiÖp liªn doanh rót khái liªn doanh v× nh÷ng nguyªn nh©n nhÊt ®Þnh, trong khi ®ã, c¸c Bªn cßn l¹i cã nguyÖn väng vÉn tiÕp tôc duy tr× ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh. Thø hai, doanh nghiÖp liªn doanh buéc ph¶i gi¶m quy m« ®Çu t­ so víi kÕ ho¹ch ®Ò ra ban ®Çu, bëi thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm ®· cã biÕn ®éng theo h­íng nÕu cø duy tr× theo quy m« cò, th× doanh nghiÖp sÏ l©m vµo t×nh tr¹ng lµm ¨n thua lç. Thø ba, v× nh÷ng khã kh¨n vÒ tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty mÑ, nªn Bªn n­íc ngoµi buéc ph¶i xin gi¶m vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong nh÷ng tr­êng hîp trªn, nguyÖn väng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi xin gi¶m vèn ph¸p ®Þnh lµ chÝnh ®¸ng vµ ph¶i ®­îc c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi chÊp nhËn. §iÒu 34 NghÞ ®Þnh sè 24 quy ®Þnh vÒ c¬ cÊu l¹i vèn ®Çu t­, vèn ph¸p ®Þnh ®· cho phÐp doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc c¬ cÊu l¹i vèn ®Çu t­, vèn ph¸p ®Þnh khi cã nh÷ng thay ®æi vÒ môc tiªu, quy m« dù ¸n, ®èi t¸c, ph­¬ng thøc gãp vèn vµ c¸c tr­êng hîp kh¸c. ViÖc gi¶m vèn ph¸p ®Þnh nãi trªn ph¶i ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn lµ kh«ng ®­îc lµm tû lÖ vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi xuèng d­íi møc quy ®Þnh, cã nghÜa lµ kh«ng ®­îc thÊp h¬n 30% so víi tæng vèn ®Çu t­, tr­êng hîp ®Æc biÖt kh«ng d­íi 20%. 3.3.2.6. VÊn ®Ò xö lý ph¸ s¶n doanh nghiÖp Trong nh÷ng n¨m qua, khi viÖc gi¶i thÓ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhÊt lµ gi¶i thÓ doanh nghiÖp tr­íc thêi h¹n, th­êng n¶y sinh t×nh tr¹ng doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n c¸c kho¶n nî cho chñ nî. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, hÕt thêi h¹n thanh lý th× c¸c tranh chÊp ®­îc chuyÓn cho Tßa ¸n gi¶i quyÕt. Tuy nhiªn, nÕu chØ c¨n cø vµo LuËt Ph¸ s¶n doanh nghiÖp vµ NghÞ ®Þnh 189/CP ngµy 23/12/1996 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt Ph¸ s¶n doanh nghiÖp, th× trªn thùc tÕ nhiÒu tr­êng hîp ch­a ®ñ c¨n cø ph¸p lý ®Ó xö lý viÖc ph¸ s¶n cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tuy ®èi t­îng ¸p dông luËt nµy bao gåm c¶ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, nh­ng c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã nh÷ng ®Æc thï riªng, cÇn ph¶i ®­îc quan t©m xem xÐt cho thÝch hîp 3.3.2.7. Söa ®æi, bæ sung quy ®Þnh vÒ b¶o ®¶m ®Çu t­ §iÒu 66 LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn hµnh quy ®Þnh: "c¨n cø vµo nh÷ng nguyªn t¾c quy ®Þnh trong LuËt nµy, ChÝnh phñ cã thÓ ký c¸c tháa thuËn víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi hoÆc ®­a ra c¸c biÖn ph¸p b¶o l·nh vÒ ®Çu t­". Quy ®Þnh nµy ch­a lµm cho c¸c nhµ ®Çu t­ c¸c dù ¸n lín nh­ dù ¸n dÇu khÝ Nam C«n s¬n, Dù ¸n ®iÖn BOT Phó Mü 3, Phó Mü 2.2... yªn t©m, v× theo th«ng lÖ quèc tÕ, c¸c n­íc th­êng quy ®Þnh b¶o l·nh cña Nhµ n­íc, chø kh«ng quy ®Þnh b¶o l·nh cña ChÝnh phñ. Hä lý gi¶i r»ng HiÕn ph¸p quy ®Þnh tµi nguyªn, kho¸ng s¶n... trªn l·nh thæ ViÖt Nam lµ thuéc së h÷u Nhµ n­íc, ®ång thêi quy ®Þnh ®Êt ®ai lµ së h÷u toµn d©n do Nhµ n­íc thèng nhÊt qu¶n lý. Nh­ vËy, nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt c¬ b¶n lµ do Nhµ n­íc n¾m gi÷. Nh­ng LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi l¹i quy ®Þnh lµ ChÝnh phñ ®øng ra b¶o l·nh. VËy, ChÝnh phñ cã g× ®Ó b¶o l·nh? §ång thêi, Nhµ n­íc th× tån t¹i l©u dµi, cßn ChÝnh phñ th× cã thÓ thay ®æi. TÊt nhiªn, chóng ta ®Òu hiÓu, ChÝnh phñ còng lµ ®¹i diÖn cho Nhµ n­íc. Do ®ã, quy ®Þnh nµy cã nghÜa lµ ChÝnh phñ ®¹i diÖn cho Nhµ n­íc ViÖt Nam ®øng ra b¶o l·nh. Nh­ng phÝa c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi khã hiÓu vai trß nµy cña ChÝnh phñ. Hä lu«n yªu cÇu ph¶i cã sù b¶o l·nh cña Nhµ n­íc chø kh«ng ph¶i lµ cña ChÝnh phñ nh­ hiÖn nay. H¬n n÷a, c¸c dù ¸n BOT nµy toµn lµ nh÷ng dù ¸n lín, cã ý nghÜa ®èi víi nÒn kinh tÕ. 3.3.2.8. TiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cho phï hîp víi c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ ViÖt nam ®· ký kÕt hoÆc gia nhËp ViÖc söa ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng ph¶i chØ nh»m thùc hiÖn cam kÕt trong c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ, mµ lµ mét gi¶i ph¸p n»m trong chñ tr­¬ng chung cña Nhµ n­íc ta vÒ c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ vµ chñ ®éng héi nhËp s©u, réng h¬n vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. ViÖc hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi nh»m thùc hiÖn cam kÕt trong c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· ký kÕt hoÆc gia nhËp ®­îc thùc hiÖn theo c¸c h­íng sau ®©y: Thø nhÊt, ®iÒu chØnh c¸c quy ®Þnh vÒ thµnh lËp, tæ chøc ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nh»m tiÕn tíi thùc hiÖn ®èi xö quèc gia ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. §©y lµ cam kÕt cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn hµnh. Do vËy, viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt nµy ®ßi hái ph¶i ®iÒu chØnh mét sè quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vÒ h×nh thøc gãp vèn, huy ®éng vèn, tû lÖ gãp vèn, chuyÓn nh­îng vèn vµ nguyªn t¾c nhÊt trÝ trong doanh nghiÖp liªn doanh. Trõ cam kÕt liªn quan ®Õn h×nh thøc gãp vèn, toµn bé c¸c cam kÕt nµy ph¶i ®­îc thùc hiÖn víi thêi h¹n tèi ®a 3 n¨m kÓ tõ ngµy HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú cã hiÖu lùc. Thø hai, ®iÒu chØnh c¸c cam kÕt vÒ viÖc thùc hiÖn chÕ ®é thÈm ®Þnh cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ vµ chÕ ®é ®¨ng ký cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 2000 ®· luËt hãa quy ®Þnh vÒ chÕ ®é thÈm ®Þnh cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ vµ chÕ ®é ®¨ng ký cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, nh­ng kh«ng quy ®Þnh cô thÓ ®èi t­îng, ph¹m vi còng nh­ néi dung cña c¸c chÕ ®é nµy. §Ó cã thêi gian rót kinh nghiÖm viÖc triÓn khai chÕ ®é ®¨ng ký cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ ®· ®­îc quy ®Þnh cô thÓ t¹i NghÞ ®Þnh 24 vµ LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi (söa ®æi) n¨m 2000 cho phï hîp víi lé tr×nh ®· cam kÕt trong c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· ký kÕt hoÆc gia nhËp, cÇn söa ®æi NghÞ ®Þnh nãi trªn víi c¸c quy ®Þnh cã tÝnh nguyªn t¾c sau ®©y: Mét lµ, c«ng bè râ rµng, c«ng khai ®iÒu kiÖn cÊp phÐp ®èi víi tÊt c¶ c¸c dù ¸n ®Çu t­. Khi ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn nµy, nhµ ®Çu t­ ®­îc cÊp giÊy phÐp mµ kh«ng buéc ph¶i thùc hiÖn bÊt kú yªu cÇu nµo kh¸c. Hai lµ, tõng b­íc më réng ph¹m vi c¸c dù ¸n ®­îc thùc hiÖn chÕ ®é ®¨ng ký cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ theo h­íng: - ChØ ¸p dông c¸c tiªu chÝ thùc hiÖn chÕ ®é ®¨ng ký cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ ®· cam kÕt gåm: c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt; c¸c dù ¸n cã tû lÖ xuÊt khÈu tèi thiÓu 50%; c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t­ ®Õn 5 triÖu USD. - Trong vßng tõ 2 - 3 n¨m, më réng chÕ ®é ®¨ng ký cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ ®èi víi tÊt c¶ c¸c dù ¸n thuéc lÜnh vùc s¶n xuÊt kh¸c kh«ng phô thuéc vµo quy m« vèn ®Çu t­, trõ c¸c dù ¸n ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é thÈm ®Þnh cÊp giÊy phÐp ®Çu t­. Thø ba, ®iÒu chØnh c¸c cam kÕt vÒ viÖc xãa bá mét sè ®iÒu kiÖn ®Çu t­ vµ t¹o m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Thø t­, ®iÒu chØnh c¸c cam kÕt vÒ më cöa thÞ tr­êng vµ dµnh quy chÕ ®èi xö quèc gia cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i hµng hãa vµ th­¬ng m¹i dÞch vô. Nh÷ng cam kÕt vÒ vÊn ®Ò nµy cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®iÒu kiÖn ®Çu t­ hoÆc hµnh nghÒ cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i vµ dÞch vô. PhÇn lín c¸c vÊn ®Ò nµy thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña c¸c v¨n b¶n d­íi luËt do ChÝnh phñ hoÆc c¸c Bé, ngµnh qu¶n lý kinh tÕ, kü thuËt ban hµnh. V× vËy, h­íng ®iÒu chØnh nh÷ng cam kÕt nµy lµ rµ so¸t toµn bé c¸c v¨n b¶n ph¸p quy cña c¸c ngµnh cã liªn quan vÒ ®iÒu kiÖn ®Çu t­ hoÆc hµnh nghÒ cña c¸c doanh nghiÖp nãi chung ®Ó söa ®æi, bæ sung cho phï hîp víi c¸c cam kÕt cña Nhµ n­íc ta. KÕt luËn 1. Lµ mét bé phËn hîp thµnh hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cã vÞ trÝ ®éc lËp t­¬ng ®èi trong toµn bé chØnh thÓ cña hÖ thèng vµ cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi c¸c ®¹o luËt cña nhiÒu ngµnh luËt trong hÖ thèng ®ã. Nghiªn cøu lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cho thÊy, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· th­êng xuyªn ®­îc söa ®æi, bæ sung, t¹o dùng mét khung ph¸p lý c¬ b¶n, ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t­ trong n­íc còng nh­ ®Çu t­ n­íc ngoµi, trªn c¬ së qu¸n triÖt quan ®iÓm "më cöa", héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña §¶ng, phï hîp víi thùc tiÔn vµ th«ng lÖ quèc tÕ. Nh÷ng ®ãng gãp cña ho¹t ®éng ®Çu t­ vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc lµ mét minh chøng kh¼ng ®Þnh vai trß tÝch cùc cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. 2. Nghiªn cøu thùc tr¹ng sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cho thÊy, tõ n¨m 1977 cho ®Õn nay, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· lu«n lu«n ®­îc hoµn thiÖn, t¹o dùng ®­îc khung ph¸p lý ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi, trªn c¬ së qu¸n triÖt quan ®iÓm më cöa, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña §¶ng, vÒ c¬ b¶n phï hîp víi thùc tiÔn vµ th«ng lÖ quèc tÕ. Nh÷ng ®ãng gãp cña ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n­íc lµ mét minh chøng kh¼ng ®Þnh vai trß tÝch cùc cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tuy nhiªn, ra ®êi trong bèi c¶nh c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc ®ang diÔn ra rÊt nhanh chãng vµ nhiÒu ®¹o luËt vÒ kinh tÕ ®· ®­îc ban hµnh vµ th­êng xuyªn cã sù bæ sung, söa ®æi, nªn ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi còng ®· béc lé mét sè h¹n chÕ nh­: kh«ng Ýt quy ®Þnh cßn chång chÐo, kh«ng thèng nhÊt, thiÕu tÝnh ®ång bé vµ ch­a râ rµng. T×nh tr¹ng trªn cïng víi viÖc chËm ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh ®¹o luËt §Çu t­ n­íc ngoµi cña c¸c Bé, ngµnh cã liªn quan ®· t¹o nªn sù thiÕu thèng nhÊt trong viÖc ¸p dông ph¸p luËt, ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. 3. §Ó chñ ®éng héi nhËp cã hiÖu qu¶, cÇn nç lùc chñ quan rÊt lín vµ ph¶i cã kÕ ho¹ch tæng thÓ tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, x©y dùng lé tr×nh hîp lý vµ ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng trong tõng thêi kú, ph¸t huy quyÒn chñ ®éng cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh. Xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ toµn cÇu hãa kinh tÕ ®ßi hái mçi quèc gia ph¶i ph¸t triÓn hÖ thèng ph¸p luËt nãi chung, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi riªng ®Ó t­¬ng ®ång víi c¸c n­íc ASEAN vµ c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc vµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. §©y cã thÓ nãi lµ yªu cÇu mang tÝnh kh¸ch quan, bëi lÏ nÕu ta kh«ng ph¸t triÓn hÖ thèng ph¸p luËt nãi chung, ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngµoi nãi riªng, th× n­íc ta rÊt khã héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. V× vËy, viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ mét nhu cÇu cã tÝnh kh¸ch quan nh»m ®¸p øng yªu cÇu míi, t¹o m«i tr­êng ph¸p lý æn ®Þnh, th«ng tho¸ng, hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ vµo ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam lµ cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cÇn tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh, ®Æc biÖt ph¶i qu¸n triÖt ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vÒ më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 4. Môc tiªu cña viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi trong thêi gian tíi lµ ®æi míi thªm mét b­íc hµnh lang ph¸p lý vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ víi ba môc tiªu: th¸o gì kÞp thêi nh÷ng khã kh¨n, c¶n trë ®èi víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· ®­îc cÊp GiÊy phÐp vµ ®ang ho¹t ®éng; thu hót nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ míi, víi chÊt l­îng cao h¬n; ®­a c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi xÝch gÇn thªm mét b­íc víi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Çu t­ trong n­íc, tiÕn tíi mét mÆt b»ng ph¸p lý chung cho c¶ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ®Çu t­ trong n­íc, t¹o thÕ chñ ®éng trong héi nhËp quèc tÕ. danh môc Tµi LiÖu THAM Kh¶o Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ (1996), B¸o c¸o tæng kÕt t×nh h×nh ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1996, 2000, 2002. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ (1999), “T¨ng c­êng sù hÊp dÉn cña m«i tr­êng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam”, Héi th¶o do Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vµ Céng ®ång ch©u ¢u ®ång tæ chøc, Hµ Néi. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ (2000), LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1986), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI, Nxb Sù thËt, Hµ Néi. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1996), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2001), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. TS. Lª §¨ng Doanh - TS. NguyÔn Minh Tó (chñ biªn) (2001), T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch x· héi ë ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ n¨m 1991 ®Õn nay - kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ASEAN, Nxb Lao ®éng, Hµ Néi. HiÕn ph¸p ViÖt Nam (1946, 1959, 1980, 1992) (1995), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc (1994), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. LuËt Ph¸ s¶n doanh nghiÖp (1994), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. LuËt Th­¬ng m¹i (1997), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. LuËt Doanh nghiÖp (1999), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. TS. NguyÔn Minh MÉn (1996), §æi míi vµ hoµn thiÖn khung ph¸p luËt kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam, LuËn ¸n phã tiÕn sÜ luËt häc, Hµ Néi. TS. Vò Tr­êng S¬n (1996), §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam, LuËn ¸n phã tiÕn sÜ khoa häc kinh tÕ, Hµ Néi. TS. Lª M¹nh TuÊn (1996), C¬ së khoa häc cña viÖc hoµn thiÖn khung ph¸p luËt ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, LuËn ¸n phã tiÕn sÜ luËt häc, Hµ Néi. PGS.TS Chu Hång Thanh (1993), Nhµ n­íc qu¶n lý kinh tÕ b»ng ph¸p luËt trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam hiÖn nay, LuËn ¸n phã tiÕn sÜ luËt häc, Hµ Néi. NguyÔn Nh­ ý (chñ biªn) (1998), §¹i tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Nxb V¨n hãa – Th«ng tin, Hµ Néi. TS. Hoµng Ph­íc HiÖp (1996), C¬ chÕ ®iÒu chØnh ph¸p luËt trong lÜnh vùc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, LuËn ¸n phã tiÕn sÜ luËt häc, Hµ Néi. ._.