Phương hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành tỉnh Trà Vinh đến năm 2015

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ---oOo--- TRẦN TUẤN ANH PHƯƠNG HƯỚNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH TỈNH TRÀ VINH ĐẾN NĂM 2015 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Tp Hồ Chí Minh, Năm 2007 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ---oOo--- TRẦN TUẤN ANH PHƯƠNG HƯỚNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH TỈNH TRÀ VINH ĐẾN NĂM 2015 Chuyên ngành: Kinh tế, Quản lý và Kế hoạch hoá kinh tế quốc dân Mà SỐ: 5.02.05 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Giáo viên hướng dẫn: GS TS HOÀNG THỊ CHỈNH TS VÕ XUÂN TÂM Tp Hồ Chí Minh, Năm 2007 MUÏC LUÏC Trang phuï bìa Lôøi cam ñoan Muïc luïc Danh muïc caùc baûng Danh muïc caùc bieåu ñoà Trang MÔÛ ÑAÀU 1 CHÖÔNG 1 - MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ CÔ CAÁU VAØ 4 CHUYEÅN DÒCH CÔ CAÁU KINH TEÁ 1.1. Moät soá khaùi nieäm 4 1.1.1. Cô caáu 4 1.1.2. Cô caáu kinh teá 4 1.2. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá vaø phaùt trieån kinh teá 6 1.2.1. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá 6 1.2.2. Ñaëc tröng cô caáu kinh teá 9 1.2.3. Caùc yeáu toá cô baûn cuûa cô caáu kinh teá 10 1.2.4. Moät soá yeâu caàu khaùch quan ñeå xaây döïng moät cô caáu 14 kinh teá toái öu 1.2.5. Moái quan heä giöõa chuyeån dòch cô caáu kinh teá vaø phaùt trieån 15 kinh teá 1.2.6. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán quaù trình chuyeån dòch cô caáu 18 kinh teá 1.2.7. Vai troø vaø nhieäm vuï cuûa nhaø nöôùc trong quaù trình 21 chuyeån dòch cô caáu kinh teá 1.3. Caùc moâ hình chuyeån dòch cô caáu kinh teá treân theá giôùi 23 1.4. Nhaän xeùt vaø nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm coù theå öùng duïng vaøo 32 quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá ôû Vieät Nam 1.4.1. Nhaän xeùt 32 1.4.2. Baøi hoïc kinh nghieäm 32 1.4.3. Baøi hoïc chuyeån dòch cô caáu kinh teá tænh Tieàn Giang 33 (Vuøng Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long) Toùm taét chöông 1 35 CHÖÔNG 2 - THÖÏC TRAÏNG CÔ CAÁU KINH TEÁ NGAØNH 38 TÆNH TRAØ VINH GIAI ÑOAÏN 1996 – 2005 2.1. Ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá – xaõ hoäi aûnh höôûng ñeán chuyeån dòch 38 cô caáu kinh teá 2.2 Thaønh töïu phaùt trieån kinh teá cuûa caû nöôùc giai ñoaïn 2001-2005 46 2.3. Thöïc traïng cô caáu kinh teá giai ñoaïn 1996-2005 48 2.3.1. Taêng tröôûng vaø cô caáu kinh teá 48 2.3.2. Cô caáu giaù trò saûn xuaát 52 2.3.3. Phaân tích, ñaùnh giaù cô caáu caùc ngaønh kinh teá 55 2.3.3.1. Ngaønh noâng laâm nghieäp (Khu vöïc I) 55 2.3.3.2. Ngaønh coâng nghieäp xaây döïng (Khu vöïc II) 83 2.3.3.3. Ngaønh dòch vuï (Khu vöïc III) 89 Toùm taét chöông 2 97 CHÖÔNG 3 - PHÖÔNG HÖÔÙNG CHUYEÅN DÒCH CÔ CAÁU 99 KINH TEÁ NGAØNH TÆNH TRAØ VINH ÑEÁN NAÊM 2015 3.1. Boái caûnh trong nöôùc vaø quoác teá taùc ñoäng ñeán chuyeån dòch 99 cô caáu kinh teá tænh Traø Vinh 3.1.1. Boái caûnh quoác teá 99 3.1.2. Boái caûnh trong nöôùc 101 3.1.3. Ñaùnh giaù thuaän lôïi vaø khoù khaên cuûa tænh Traø Vinh 103 3.2. Quan ñieåm phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ñeán naêm 2015 105 3.3. Muïc tieâu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ñeán naêm 2015 106 3.4. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá 108 3.5. Chuyeån dòch cô caáu caùc ngaønh kinh teá 114 3.5.1. Chuyeån dòch cô caáu ngaønh noâng laâm ngö nghieäp (khu vöïc I) 114 3.5.2. Chuyeån dòch cô caáu ngaønh coâng nghieäp xaây döïng (khu vöïc II) 132 3.5.3. Chuyeån dòch cô caáu ngaønh dòch vuï (khu vöïc III) 141 3.6 . Moät soá giaûi phaùp chung 148 3.6.1. Giaûi phaùp veà voán ñaàu tö 149 3.6.2. Giaûi phaùp veà ñaøo taïo, phaùt trieån nguoàn nhaân löïc 151 3.6.3. Giaûi phaùp veà thò tröôøng, tieâu thuï saûn phaåm 152 3.6.4. Giaûi phaùp veà öùng duïng khoa hoïc coâng ngheä 154 3.6.5. Giaûi phaùp veà phaùt trieån kinh teá nhieàu thaønh phaàn 156 3.7. Kieán nghò 157 3.7.1. Ñoái vôùi trung öông 157 3.7.2. Ñoái vôùi ñòa phöông 158 Toùm taét chöông 3 158 KEÁT LUAÄN 163 Danh muïc caùc coâng trình coâng boá cuûa taùc giaû Taøi lieäu tham khaûo Phuï luïc CAÙC BAÛN ÑOÀ & BAÛNG SÖÛ DUÏNG TRONG LUAÄN AÙN Trang Baûn ñoà 1. Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long 36 Baûn ñoà 2. Vò trí ñòa lyù tænh Traø Vinh 37 Baûng 1.1. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Trung Quoác giai ñoaïn 1986-2002 28 Baûng 1.2. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Haøn Quoác giai ñoaïn 1995-2002 29 Baûng 1.3. Kim ngaïch ngoaïi thöông cuûa Haøn Quoác giai ñoaïn 1995-2002 29 Baûng 1.4. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Malayxia giai ñoaïn 1986-2002 30 Baûng 1.5. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Thaùi Lan giai ñoaïn 1986-2002 31 Baûng 1.6. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá vuøng ÑBSCL 33 Baûng 1.7. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá tænh Tieàn Giang 34 B¶ng 2.1. NhiÖt ®é trung b×nh 38 Baûng 2.2. Phaân boá dieän tích ñaát töï nhieân chia theo caùc huyeän naêm 2003 41 B¶ng 2.3. D©n sè trung b×nh cña tØnh chia theo huyÖn 42 B¶ng 2.4. Trình ñoä hoïc vaán vaø trình ñoä chuyeân moân 43 B¶ng 2.5. Caùc chæ tieâu kinh teá 47 Baûng 2.6 Chuyeån dòch cô caáu kinh teá ngaønh 48 Baûng 2.7. Tæng s¶n phÈm (GDP) 50 Baûng 2.8. C¬ cÊu tæng s¶n phÈm 51 Baûng 2.9. Cô caáu kinh teá vuøng ÑBSCL vaø tænh Traø Vinh 51 Baûng 2.10. GDP bình quaân/ngöôøi 52 Baûng 2.11. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt (giaù coá ñònh 1994) 53 Baûng 2.12. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt (giaù thöïc teá) 54 Baûng 2.13. Cô caáu giaù trò saûn xuaát khu vöïc I 57 Baûng 2.14. Cô caáu dieän tích caây haøng naêm 59 Baûng 2.15. Cô caáu dieän tích luùa 60 Baûng 2.16. Heä soá söû duïng ñaát 62 Baûng 2.17. Cô caáu saûn löôïng luùa 64 Baûng 2.18. Cô caáu giaù trò saûn xuaát ngaønh chaên nuoâi 65 Baûng 2.19. Ñaøn gia suùc tænh Traø Vinh 66 Baûng 2.20. Giaù trò saûn xuaát ngaønh thuûy haûi saûn 70 Baûng 2.21. Cô caáu giaù trò saûn xuaát ngaønh khai thaùc thuûy haûi saûn 73 Baûng 2.22. Saûn löôïng ngaønh thuûy haûi saûn 74 Baûng 2.23. Cô caáu saûn löôïng ngaønh khai thaùc 75 Baûng 2.24. Cô caáu saûn löôïng ngaønh thuûy haûi saûn 76 Baûng 2.25. Giaù trò saûn xuaát laâm nghieäp 80 Baûng 2.26. Cô caáu giaù trò saûn xuaát laâm nghieäp 82 Baûng 2.27. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh c«ng nghiÖp 85 Baûng 2.28. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh c«ng nghiÖp 86 Baûng 2.29. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn 86 Baûng 2.30. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh x©y dùng 88 Baûng 2.31. C¬ cÊu GDP khu vùc III 90 Baûng 2.32. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt khu vùc III 92 Baûng 2.33. Giaù trò taêng theâm cuûa ngaønh thöông maïi 94 B¶ng 3.1. Phöông aùn 1 - GDP 108 B¶ng 3.2. Phöông aùn 2 - GDP 109 B¶ng 3.3. Phöông aùn 3 - GDP 110 Baûng 3.4. Moät soá muïc tieâu chuû yeáu cuûa phöông aùn choïn 114 B¶ng 3.5. Dù b¸o GDP khu vùc I 115 B¶ng 3.6. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh n«ng nghiÖp 117 B¶ng 3.7. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp 117 Baûng 3.8. S¶n xuÊt c©y lö¬ng thöïc 118 Baûng 3.9. Döï kieán phaùt trieån caây aên quaû 120 Baûng 3.10. Döï kieán phaùt trieån saûn xuaát mía 122 Baûng 3.11. Döï kieán phaùt trieån ngoâ, ñaäu phoäng, rau - ñaäu 123 Baûng 3.12. Döï kieán phaùt trieån chaên nuoâi 125 Baûng 3.13. Cô caáu GDP ngaønh thuûy haûi saûn 129 Baûng 3.14. GDP khu vöïc II 133 Baûng 3.15. GDP ngaønh coâng nghieäp 135 Baûng 3.16. Cô caáu GDP ngaønh coâng nghieäp 135 Baûng 3.17. Mét sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp 137 Baûng 3.18. GDP khu vùc III 143 Baûng 3.19. C¬ cÊu GDP khu vùc III 144 Baûng 3.20. Tæng møc b¸n lÎ hμng hãa x· héi 145 Baûng 3.21. C¬ cÊu tæng møc b¸n lÎ hμng hãa x· héi 145 Baûng 3.22. XuÊt nhËp khÈu ®Þa phöông 147 Baûng 3.23. C¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu 147 Baûng 3.24. Voán ñaàu tö toaøn xaõ hoäi 151 CAÙC BIEÅU ÑOÀ SÖÛ DUÏNG TRONG LUAÄN AÙN Bieåu ñoà 2.1. Giaù trò GDP 49 Bieåu ñoà 2.2. Cô caáu Giaù trò saûn xuaát 55 Bieåu ñoà 2.3. Cô caáu GDP Khu vöïc 1 56 Bieåu ñoà 2.4. Cô caáu Giaù trò saûn xuaát ngaønh noâng nghieäp 58 Bieåu ñoà 2.5. Giaù trò saûn xuaát ngaønh thuûy haûi saûn 70 Bieåu ñoà 2.6. Cô caáu giaù trò saûn xuaát ngaønh thuûy haûi saûn 73 Bieåu ñoà 2.7. Giaù trò saûn xuaát khu vöïc II 84 Bieåu ñoà 2.8. Cô caáu Giaù trò saûn xuaát khu vöïc II 85 Bieåu ñoà 2.9. GDP Khu vöïc 3 89 Bieàu ñoà 3.1. Phöông aùn 1 - Cô caáu GDP 111 Bieàu ñoà 3.2. Phöông aùn 2 - Cô caáu GDP 112 Bieàu ñoà 3.3. Phöông aùn 3 - Cô caáu GDP 113 Bieåu ñoà 3.4. Döï baùo cô caáu GDP phöông aùn ñöôïc choïn 116 Bieåu ñoà 3.5. Döï baùo GDP ngaønh thuûy haûi saûn 127 Bieåu ñoà 3.6. Döï baùo cô caáu GDP khu vöïc 2 134 1 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Vaên kieän Ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX cuûa Ñaûng ñaõ neâu: “Naêm 2010 toång saûn phaåm trong nöôùc (GDP) taêng ít nhaát gaáp ñoâi naêm 2000; chuyeån dòch maïnh cô caáu kinh teá, cô caáu lao ñoäng…”. [62] Veà phöông höôùng, nhieäm vuï keá hoaïch phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi 5 naêm 2001-2005 trong baùo caùo ñaõ vieát: “Taêng tröôûng kinh teá nhanh vaø beàn vöõng, oån ñònh vaø caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân. Chuyeån dòch maïnh cô caáu kinh teá, cô caáu lao ñoäng theo höôùng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa. Naâng cao roõ reät hieäu quaû söùc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá…”.[62] Ñoái vôùi moãi quoác gia, moãi vuøng hay moãi tænh ñeàu caàn thieát phaûi xaùc ñònh moät cô caáu kinh teá hôïp lyù trong ñoù xaùc ñònh ñuùng ñaén moái quan heä giöõa caùc khu vöïc kinh teá, caùc ngaønh kinh teá, caùc vuøng laõnh thoå, giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá. Nhöõng moái quan heä treân ñöôïc xaùc laäp chaët cheõ theå hieän caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng. Vieäc xaùc ñònh cô caáu kinh teá hôïp lyù laø nhaân toá raát quan troïng trong taêng tröôûng vaø phaùt trieån beàn vöõng neàn kinh teá. Ngöôïc laïi, taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá coù taùc ñoäng ñeán cô caáu kinh teá. Cô caáu kinh teá khoâng coá ñònh maø thay ñoåi tuyø theo töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. Ñoái vôùi nöôùc ta trong thôøi gian qua, cô cheá quaûn lyù thay ñoåi töø quaûn lyù neàn kinh teá theo cô cheá taäp trung quan lieâu bao caáp sang cô cheá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, do vaäy vieäc chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá laø taát yeáu khaùch quan. Sau 20 naêm chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng XHCN, nöôùc ta ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu quan troïng. Neàn kinh teá coù toác ñoä taêng tröôûng cao vaø lieân tuïc nhieàu naêm. Möùc soáng cuûa moät boä phaän lôùn daân cö ñoâ thò vaø noâng thoân ñöôïc caûi thieän roõ neùt, böôùc ñaàu ñaõ coù tích luõy töø noäi boä neàn kinh teá ñeà ñaàu tö cho phaùt trieån. Nhöõng thaønh quaû ñaõ ñaït ñöôïc trong thôøi gian qua baét nguoàn töø nhöõng chuû tröông vaø chính saùch phaùt trieån kinh teá ñuùng ñaén hôïp lyù, trong ñoù coù chuû tröông chuyeån dòch cô caáu kinh teá Tænh Traø Vinh naèm trong vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long vôùi dieän tích 221.515 ha vaø soá daân 1.018,2 ngaøn ngöôøi (soá lieäu naêm 2004) laø tænh ngheøo, GDP/ngöôøi naêm 1995 môùi ñaït 2,1 trieäu ñoàng, naêm 2000 cuõng môùi ñaït 2,9 trieäu ñoàng, naêm 2004 ñaït 4 trieäu ñoàng vaø öôùc naêm 2005 ñaït 4,3 trieäu ñoàng, cô caáu kinh teá laïc haäu, laø tænh saûn xuaát noâng nghieäp laø cô baûn. Ñeán 2005 ngaønh noâng laâm ngö nghieäp vaãn chieám treân 61,1%, ngaønh coâng nghieäp, xaây döïng chieám 9,8%, ngaønh dòch vuï chieám 29,1% (theo giaù coá ñònh 1994 )trong cô caáu kinh teá. Muoán ñöa neàn kinh teá coù toác ñoä taêng tröôûng cao, beàn vöõng, khoâng ngöøng naâng cao ñôøi soáng nhaân daân thì moät trong nhöõng ñieàu kieän tieân quyeát laø phaûi chuyeån dòch cô caáu kinh teá. Vaên kieän ñaïi hoäi ñaïi bieåu Ñaûng boä tænh Traø Vinh laàn thöù VIII (thaùng 12/2005) ñaõ xaùc ñònh phöông höôùng cuûa thôøi kyø 2006-2010 nhö sau: “…Khai thaùc coù hieäu quaû moïi nguoàn löïc, ñaåy maïnh chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoùa, 2 hieän ñaïi hoùa noâng ngö nghieäp vaø kinh teá noâng thoân, taäp trung phaùt trieån kinh teá ñaït toác ñoä taêng tröôûng cao hôn giai ñoaïn 5 naêm tröôùc (2001-2005), ruùt ngaén khoaûng caùch tuït haäu so vôùi caùc tænh trong khu vöïc, naâng cao ñôøi soáng vaät chaát, tinh thaàn cuûa nhaân daân…”. [61] Veà quan ñieåm tö töôûng chæ ñaïo, vaên kieän ñaõ xaùc ñònh: “…phaùt trieån nhanh caùc ngaønh ngheà kinh teá, taïo ra böôùc ñoät phaù veà chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá, cô caáu saûn xuaát trong töøng ngaønh, töøng lónh vöïc, gaén saûn xuaát vôùi thò tröôøng tieâu thuï caùc saûn phaåm laøm ra, naâng cao chaát löôïng, hieäu quaû vaø söùc caïnh tranh cuûa caùc saûn phaåm, caùc donh nghieäp vaø toaøn neàn kinh teá …” [61] Nhö vaäy chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø nhieäm vuï quan troïng trong giai ñoaïn hieän nay cuûa tænh Traø Vinh. Vieäc xaùc ñònh cô caáu nhö theá naøo laø hôïp lyù ñeå taïo ñieàu kieän cho tænh söû duïng coù hieäu quaû taøi nguyeân cuûa mình, phaùt huy ñöôïc theá maïnh, ñaûm baûo ñöôïc caùc muïc tieâu tröôùc maét vaø laâu daøi. Ñoù laø moät vieäc raát caáp thieát khoâng nhöõng coù yù nghóa lyù luaän khoa hoïc maø coøn laø ñoøi hoûi böùc xuùc cuûa cuoäc soáng. 2. Tình hình nghieân cöùu coù lieân quan ñeán ñeà taøi Töø tröôùc tôùi nay coù nhieàu baøi baùo, taïp chí vaø caùc coâng trình nghieân cöùu veà cô caáu kinh teá vaø söï chuyeån dòch cuûa noù. Ñoái vôùi tænh Traø Vinh, caùc coâng trình nghieân cöùu coù lieân quan ñeán cô caáu kinh teá, cô caáu ngaønh laø: - Quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi tænh Traø Vinh giai ñoïan 1996-2010 cuûa Trung taâm nghieân cöùu Kinh teá mieàn Nam Boä keá hoaïch vaø Ñaàu tö. [41] - Quy hoaïch chuyeån ñoåi cô caáu saûn xuaát noâng laâm ngö nghieäp thôøi kyø 2003- 2010 cuûa Phaân vieän Quy hoaïch vaø thieát keá Noâng nghieäp [40] - Quy hoaïch toång theå thuûy saûn ñeán naêm 2010 cuûa Phaân vieän kinh teá vaø qui hoaïch thuûy saûn… [44] Nhö vaäy nhöõng coâng trình nghieân cöùu treân ñaây chæ taäp trung vaøo coâng taùc quy hoaïch maø chöa coù moät coâng trình nghieân cöùu toaøn dieän veà chuyeån dòch cô caáu kinh teá. YÙ thöùc ñöôïc vaán ñeà ñoù, vôùi yeâu caàu khaùch quan cuûa quaù trình coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, chuyeån dòch maïnh cô caáu kinh teá noâng nghieäp, noâng thoân theo höôùng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, toâi choïn ñeà taøi “Phöông höôùng chuyeån dòch cô caáu kinh teá ngaønh tænh Traø Vinh ñeán naêm 2015” laøm luaän aùn tieán só. 3. Muïc tieâu vaø noäi dung cuûa luaän aùn a) Muïc tieâu Treân cô sôû nghieân cöùu lyù luaän cô baûn veà chuyeån dòch cô caáu kinh teá coù tính ñeán kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc vaø thöïc traïng chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa tænh Traø Vinh ñeå xaùc ñònh phöông höôùng chuyeån dòch cô caáu kinh teá ngaønh cuûa tænh ñeán naêm 2015. b) Noäi dung 3 - Heä thoáng hoùa cô sôû lyù luaän veà cô caáu kinh teá, chuyeån dòch cô caáu kinh teá, nghieân cöùu caùc moâ hình chuyeån dòch cô caáu cuûa moät soá nöôùc trong khu vöïc vaø vieäc vaän duïng kinh nghieäm ñoù vaøo hoaøn caûnh thöïc tieãn cuûa Vieät Nam. Ñaùnh giaù thöïc traïng chuyeån dòch cô caáu kinh teá, cô caáu caùc ngaønh cuûa caùc khu vöïc kinh teá tænh Traø Vinh. Xaùc ñònh quan ñieåm phöông höôùng vaø muïc tieâu chuyeån dòch cô caáùu kinh teá vaø caùc giaûi phaùp thuùc ñaååy chuyeån dòch cô caáu kinh teá ngaønh. 4. Ñoái töôïng, phaïm vi vaø phöông phaùp nghieân cöùu cuûa ñeà taøi: - Ñoái töôïng: Ñeà taøi nghieân cöùu chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa caùc ngaønh kinh teá ñoàng thôøi nghieân cöùu chuyeån dòch cô caáu noäi boä caùc ngaønh. - Phaïm vi: + Veà khoâng gian ñöôïc giôùi haïn trong tænh Traø Vinh. + Veà thôøi gian, ñeà taøi laáy moác thôøi gian töø 1995 ñeán 2005 ñeå ñaùnh giaù thöïc traïng töø ñoù nghieân cöùu phöông höôùng chuyeån dòch cô caáu kinh teá ngaønh ñeán naêm 2015. - Phöông phaùp nghieân cöùu: Ñeà taøi söû duïng caùc phöông phaùp chuû yeáu nhö phuông phaùp duy vaät bieän chöùng; duy vaät lòch söû cuûa chuû nghóa Macxít; phöông phaùp so saùnh, phöông phaùp phaân tích heä thoáng, phöông phaùp thoáng keâ, phöông phaùp chuyeân gia vaø caùc phöông phaùp khaùc… Trong tính toaùn duøng giaù coá ñònh vaø giaù thöïc teá. Döïa vaøo soá lieäu, taøi lieäu cuûa caùc ngaønh, ñaëc bieät cuûa ngaønh thoáng keâ cuûa Sôû Keá hoaïch vaø Ñaàu tö Traø Vinh, ñeà taøi toång hôïp, xöû lyù phaân tích ñeå ñaùnh giaù chuyeån dòch cô caáu kinh teá nhaèm ñaûm baûo tính khaùch quan vaø thöïc tieãn cho caùc nhaän xeùt, ñaùnh giaù. Ngoaøi ra, ñeà taøi cuõng keá thöøa caùc keát quaû nghieân cöùu cuûa caùc Boä, ngaønh vaø ñòa phöông coù lieân quan ñeán ñeà taøi. 5. Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän aùn - Toång hôïp moät soá vaán ñeà lyù luaän cô baûn veà cô caáu kinh teá vaø chuyeån dòch cô caáu kinh teá. - Laàn ñaàu tieân ñaùnh giaù toaøn dieän cô caáu kinh teá cuûa tænh mang tính khoa hoïc vaø thöïc tieãn. - Luaän aùn ñaõ ñöa ra phöông höôùng caùc giaûi phaùp mang tính toaøn dieän, ñoät phaù cho söï chuyeån dòch cô caáu. - Goùp phaàn cung caáp coù cô sôû, caên cöù trong vieäc xaây döïng vaø chæ ñaïo thöïc hieän chuyeån dòch cô caáu kinh teá cho caùc caáp cuûa ñòa phöông. 4 ch−¬ng 1 MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ CÔ CAÁU VAØ CHUYEÅN DÒCH CÔ CAÁU KINH TEÁ 1.1. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM 1.1.1. Cô caáu Cô caáu hay coøn goïi laø caáu truùc, coù nguoàn goác chöõ La tinh “Structure” coù nghóa laø xaây döïng, laø kieán truùc. Xeùt veà maët trieát hoïc, cô caáu laø moät phaïm truø phaûn aùnh caáu truùc beân trong cuûa moät soá ñoái töôïng, laø taäp hôïp nhöõng moái lieân heä cô baûn töông ñoái oån ñònh giöõa caùc yeáu toá caáu thaønh ñoái töôïng ñoù, trong moät thôøi gian, khoâng gian nhaát ñònh. Trong khi phaân tích quaù trình phaân coâng lao ñoäng chung, Kark Marx ñaõ noùi: “Cô caáu laø söï phaân chia veà chaát löôïng theo moät tyû leä veà soá löôïng cuûa quaù trình saûn xuaát xaõ hoäi”. Laø moät phaïm truø trieát hoïc, khaùi nieäm cô caáu ñöôïc söû duïng ñeå bieåu thò caáu truùc beân trong, tyû leä vaø moái quan heä giöõa caùc boä phaän hôïp thaønh cuûa moät heä thoáng. Cô caáu ñöôïc bieåu hieän nhö laø taäp hôïp nhöõng moái quan heä lieân keát höõu cô, caùc yeáu toá khaùc nhau cuûa moät heä thoáng nhaát ñònh. Cô caáu laø thuoäc tính cuûa moät heä thoáng. Do ñoù, khi nghieân cöùu cô caáu phaûi ñöùng treân quan ñieåm heä thoáng. 1.1.2. Cô caáu kinh teá Trong caùc taøi lieäu kinh teá coù nhieàu caùch tieáp caän khaùc nhau veà khaùi nieäm cô caáu kinh teá. “Cô caáu kinh teá laø toång theå caùc ngaønh, lónh vöïc, boä phaän kinh teá coù quan heä höõu cô töông ñoái oån ñònh hôïp thaønh. Coù caùc loaïi cô caáu kinh teá khaùc nhau: cô caáu neàn kinh teá quoác daân, cô caáu theo ngaønh kinh teá - kyõ thuaät, cô caáu theo vuøng, cô caáu theo ñôn vò haønh chính - laõnh thoå, cô caáu theo thaønh phaàn kinh teá, trong ñoù cô caáu theo ngaønh kinh teá - kyõ thuaät maø tröôùc heát cô caáu coâng - noâng nghieäp laø quan troïng nhaát. Trong thôøi kyø quaù ñoä xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi, chieán löôïc kinh teá - xaõ hoäi Vieät Nam hieän nay laø xaây döïng moät cô caáu kinh teá goàm: (1) cô caáu ngaønh: phaùt trieån caùc ngaønh noâng - laâm - ngö nghieäp gaén vôùi coâng nghieäp cheá bieán laø nhieäm vuï quan troïng haøng ñaàu, ñoàng thôøi taêng toác ñoä phaùt trieån caùc ngaønh coâng nghieäp, môû roäng khu vöïc dòch vuï, töøng böôùc ñöa neàn kinh teá phaùt trieån toaøn dieän vaø theo höôùng hieän ñaïi, (2) cô caáu thaønh phaàn: neàn kinh teá coù nhieàu thaønh phaàn, trong ñoù thaønh phaàn kinh teá quoác doanh ñoùng vai troø chuû ñaïo, (3) Cô caáu vuøng: phaùt trieån nhöõng vuøng chuyeân moân hoùa saûn xuaát coù hieäu quaû kinh teá - xaõ hoäi cao. Xaùc ñònh cô caáu kinh teá hôïp lyù vaø thuùc ñaåy söï 5 chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø vaán ñeà coù yù nghóa chieán löôïc quan troïng phuï thuoäc vaøo söï hieåu bieát saâu saéc caùc nhaân toá kinh teá, xaõ hoäi, kyõ thuaät cuï theå ôû töøng vuøng trong töøng thôøi gian vaø khaû naêng toå chöùc saûn xuaát, quaûn lyù kinh teá, treân cô sôû ñoù khai thaùc vaø söû duïng coù hieäu quaû nhaát taøi nguyeân, ñaát ñai, söùc lao ñoäng, tö lieäu saûn xuaát, taïo ra söï phaùt trieån treân moïi vuøng ñaát nöôùc vaø taïo ñieàu kieän naâng cao ñôøi soáng nhaân daân noùi chung, khaéc phuïc söï laïc haäu cuûa nhieàu vuøng, nhieàu daân toäc”[55]. Cô caáu kinh teá coøn laø toång theå caùc moái quan heä taùc ñoäng laãn nhau giöõa caùc yeáu toá vaø trong töøng yeáu toá cuûa löïc löôïng saûn xuaát vaø quan heä saûn xuaát vôùi nhöõng ñieàu kieän kinh teá - xaõ hoäi cuï theå trong nhöõng giai ñoaïn phaùt trieån nhaát ñònh cuûa xaõ hoäi. Ñöùng treân quan ñieåm duy vaät bieän chöùng vaø lyù thuyeát heä thoáng coù theå hieåu: cô caáu kinh teá laø moät toång theå hôïp thaønh bôûi nhieàu yeáu toá kinh teá cuûa neàn kinh teá quoác daân, giöõa chuùng coù nhöõng moái lieân heä höõu cô, nhöõng töông taùc qua laïi caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng, trong nhöõng khoâng gian vaø ñieàu kieän kinh teá cuï theå, chuùng vaän ñoäng höôùng vaøo nhöõng muïc tieâu nhaát ñònh. Theo quan ñieåm naøy, cô caáu kinh teá laø moät phaïm truø kinh teá, laø neàn taûng cuûa cô caáu xaõ hoäi vaø cheá ñoä xaõ hoäi. Moät caùch tieáp caän khaùc thì cho raèng: cô caáu kinh teá hieåu moät caùch ñaày ñuû laø moät toång theå heä thoáng kinh teá bao goàm nhieàu yeáu toá coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau, taùc ñoäng qua laïi vôùi nhau trong nhöõng khoâng gian vaø thôøi gian nhaát ñònh, trong nhöõng ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi nhaát ñònh, ñöôïc theå hieän caû veà maët ñònh tính laãn ñònh löôïng, caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng, phuø hôïp vôùi muïc tieâu ñöôïc xaùc ñònh cuûa neàn kinh teá. [14] Nhìn chung, caùc caùch tieáp caän treân ñaõ phaûn aùnh ñöôïc maët baûn chaát chuû yeáu cuûa cô caáu kinh teá. Ñoù laø caùc vaán ñeà: - Toång theå caùc nhoùm ngaønh, caùc yeáu toá caáu thaønh heä thoáng kinh teá cuûa moät quoác gia. - Soá löôïng vaø tyû troïng cuûa caùc nhoùm ngaønh cuûa caùc yeáu toá caáu thaønh heä thoáng kinh teá trong toång theå neàn kinh teá ñaát nöôùc. - Caùc moái quan heä töông taùc laãn nhau giöõa caùc nhoùm ngaønh, caùc yeáu toá… höôùng vaøo caùc muïc tieâu ñaõ xaùc ñònh. Cô caáu kinh teá coøn laø moät phaïm truø; muoán naém vöõng baûn chaát cuûa cô caáu kinh teá vaø thöïc thi caùc giaûi phaùp nhaèm chuyeån dòch cô caáu kinh teá moät caùch coù hieäu quaû caàn xem xeùt töøng loaïi cô caáu cuï theå cuûa neàn kinh teá quoác daân. 6 Nhö vaäy cô caáu kinh teá laø moät toång theå bao goàm nhieàu yeáu toá mang tính ñònh tính vaø ñònh löôïng, coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau, taùc ñoäng qua laïi laãn nhau trong moät khoaûng khoâng gian vaø thôøi gian nhaát ñònh trong nhöõng ñieàu kieän kinh teá vaø xaõ hoäi nhaát ñònh. Noù theå hieän veà caû hai maët soá löôïng vaø chaát löôïng phuø hôïp vôùi muïc tieâu ñaõ xaùc ñònh veà phaùt trieån kinh teá vaø xaõ hoäi. Söï hình thaønh cô caáu kinh teá thöôøng bò chi phoái bôûi caùc nhaân toá chuû yeáu nhö: - Nhöõng nhaân toá ñòa lyù-töï nhieân (taøi nguyeân thieân nhieân, khoaùng saûn, nguoàn nöôùc, nguoàn naêng löôïng, ñaát ñai, khí haäu…). - Nhaân toá veà chính trò coù aûnh höôûng raát quan troïng, coù khi mang tính chaát quyeát ñònh ñeán cô caáu kinh teá, tuøy ñöôøng loái chính trò moãi thôøi kyø maø aûnh höôûng ñeán hình thaønh cô caáu kinh teá. - Nhöõng nhaân toá kinh teá xaõ hoäi beân trong ñaát nöôùc, nhu caàu cuûa con ngöôøi qui ñònh caùc daïng lao ñoäng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi cuõng nhö cô caáu keát quaû nhöõng hoaït ñoäng ñoù. Nhu caàu xaõ hoäi, vôùi tính caùch laø ñoäng cô thuùc ñaåy beân trong cuûa saûn xuaát laø nhöõng tieàn ñeà cuûa cô caáu kinh teá. - Nhöõng nhaân toá veà kinh teá ñoái ngoaïi vaø phaân coâng lao ñoäng quoác teá döôùi nhieàu hình thöùc seõ gia taêng thích öùng vaø phuø hôïp veà cô caáu cuûa neàn kinh teá vôùi beân ngoaøi. Tính ña daïng cuûa caùc nhu caàu phoå bieán vaø söï khaùc nhau veà ñieàu kieän thuaän lôïi cho neàn saûn xuaát ôû caùc nöôùc ñoøi hoûi baát cöù neàn kinh teá naøo cuõng coù söï trao ñoåi keát quaû hoaït ñoäng vôùi beân ngoaøi vôùi möùc ñoä vaø phaïm vi khaùc nhau. Nhö vaäy muïc tieâu phaùt trieån kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa moät neàn kinh teá trong töøng thôøi kyø seõ quyeát ñònh vieäc hình thaønh caùc yeáu toá, caùc boä phaän caáu thaønh veà caû hai maët soá löôïng vaø chaát löôïng, trong ñoù maët chaát löôïng qui ñònh vai troø, vò trí cuûa caùc yeáu toá, caùc boä phaän, coøn maët soá löôïng theå hieän quan heä tyû leä cuûa caùc boä phaän phuø hôïp vôùi maët chaát löôïng ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Khi soá löôïng thay ñoåi seõ taïo ra khaû naêng thay ñoåi veà chaát, luùc ñoù seõ daãn ñeán söï thay ñoåi veà cô caáu kinh teá. Do vaäy khi noùi ñeán chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø noùi ñeán söï thay ñoåi caû veà chaát löôïng vaø soá löôïng töông öùng vôùi chaát löôïng ñoù. Töø nhöõng khaùi nieäm treân taùc giaû cho raèng: cô caáu kinh teá phaûi ñaûm baûo tính lieân keát trong noäi boä neàn kinh teá vaø taùc ñoäng qua laïi laãn nhau ñeå cuøng nhau phaùt trieån, laøm cô sôû cho quaù trình chuyeån dòch cô caáu trong neàn kinh teá. 1.2. CHUYEÅN DÒCH CÔ CAÁU KINH TEÁ VAØ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ 1.2.1. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá Chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø “quaù trình caûi bieán kinh teá xaõ hoäi töø tình traïng laïc haäu, mang naëng tính chaát töï caáp töï tuùc töøng böôùc vaøo chuyeân moân hoùa 7 hôïp lyù, trang bò kyõ thuaät, coâng ngheä hieän ñaïi, treân cô sôû ñoù, taïo ra naêng suaát lao ñoäng cao, hieäu quaû kinh teá cao vaø nhòp ñoä taêng tröôûng maïnh cho neàn kinh teá noùi chung. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá bao goàm vieäc caûi bieán kinh teá theo ngaønh, theo vuøng laõnh thoå vaø cô caáu caùc thaønh phaàn kinh teá. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø vaán ñeà mang tính taát yeáu khaùch quan vaø laø moät quaù trình ñi leân töøng böôùc döïa treân söï keát hôïp maät thieát caùc ñieàu kieän chuû quan, caùc lôïi theá veà kinh teá xaõ hoäi, töï nhieân trong nöôùc, trong vuøng, trong ñôn vò kinh teá vôùi caùc khaû naêng ñaàu tö, hôïp taùc, lieân keát, lieân doanh veà saûn xuaát, dòch vuï, tieâu thuï saûn phaåm cuûa caùc nöôùc, caùc vuøng vaø ñôn vò kinh teá khaùc nhau…”. [37] Quaù trình phaùt trieån, hoaït ñoäng kinh teá cuûa caùc ngaønh, caùc vuøng vaø caùc thaønh phaàn kinh teá khoâng phaûi bao giôø cuõng ñoàng ñeàu vaø nhòp nhaøng vôùi nhau, vì trong quaù trình aáy coù nhieàu yeáu toá taùc ñoäng ñeán xu höôùng phaùt trieån cuûa moãi ngaønh. Ngoaøi ra, cô caáu kinh teá seõ thay ñoåi theo töøng thôøi kyø phaùt trieån bôûi caùc yeáu toá hôïp thaønh cô caáu kinh teá khoâng coá ñònh. Ñoù laø söï thay ñoåi veà soá löôïng caùc ngaønh hoaëc söï thay ñoåi veà quan heä tyû leä giöõa caùc ngaønh, caùc vuøng, caùc thaønh phaàn do söï xuaát hieän hoaëc bieán maát cuûa moät soá ngaønh vaø toác ñoä taêng tröôûng giöõa caùc yeáu toá caáu thaønh cô caáu kinh teá khoâng ñoàng ñeàu. Söï thay ñoåi cuûa cô caáu kinh teá töø traïng thaùi naøy sang traïng thaùi khaùc cho phuø hôïp vôùi moâi tröôøng phaùt trieån ñöôïc goïi laø söï chuyeån dòch kinh teá. Ñaây khoâng phaûi ñôn thuaàn laø söï thay ñoåi vò trí, maø laø söï bieán ñoåi caû veà chaát vaø löôïng trong noäi boä cô caáu. Vieäc chuyeån dòch cô caáu kinh teá phaûi döïa treân cô sôû moät cô caáu kinh teá hieän coù, do ñoù noäi dung cuûa chuyeån dòch cô caáu laø caûi taïo cô caáu cuõ laïc haäu hoaëc chöa phuø hôïp ñeå xaây döïng cô caáu môùi tieân tieán, hoaøn thieän vaø boå sung cô caáu cuõ thaønh cô caáu môùi hieän ñaïi vaø phuø hôïp hôn. Nhö vaäy, chuyeån dòch cô caáu kinh teá veà thöïc chaát laø söï ñieàu chænh cô caáu treân 3 maët bieåu hieän cuûa cô caáu nhö ñaõ trình baøy treân nhaèm höôùng söï phaùt trieån cuûa toaøn boä neàn kinh teá theo caùc muïc tieâu kinh teá - xaõ hoäi ñaõ xaùc ñònh cho töøng thôøi kyø phaùt trieån. Cho duø coù söï bieán ñoåi trong noäi boä cô caáu kinh teá, song neáu cô caáu kinh teá vaãn coøn thích öùng, chöa gaây ra nhöõng trôû ngaïi lôùn cho söï phaùt trieån cuûa töøng boä phaän vaø caû toång theå thi chöa ñoøi hoûi phaûi xaùc ñònh laïi cô caáu kinh teá. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá seõ dieãn ra khi: - Coù nhöõng thay ñoåi lôùn veà ñieàu kieän phaùt trieån. - Coù nhöõng khaû naêng vaø giaûi phaùp môùi laøm thay ñoåi phöông thöùc khai thaùc caùc ñieàu kieän hieän taïi. - Trong quan heä phaùt trieån giöõa caùc boä phaän cuûa cô caáu kinh teá coù nhöõng trôû ngaïi daãn ñeán haïn cheá laãn nhau, laøm aûnh höôûng ñeán phaùt trieån chung. 1.2.1.1. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø moät quaù trình 8 Khoâng phaûi cô caáu kinh teá môùi ñöôïc hình thaønh ngay moät luùc vaø laäp töùc thay theá cô caáu cuõ. Quaù trình chuyeån dòch cô caáu tröôùc tieân phaûi laø moät quaù trình tích luõy veà löôïng, thay ñoåi veà löôïng ñeán moät möùc naøo ñoù seõ daãn ñeán thay ñoåi veà chaát. Quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá dieãn ra nhanh hay chaäm tuøy thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá trong ñoù coù söï taùc ñoäng tröïc tieáp raát quan troïng cuûa chuû theå laõnh ñaïo vaø quaûn lyù. Söï chuyeån dòch cô caáu kinh teá nhaát thieát phaûi laø moät quaù trình, nhöng khoâng laø moät quaù trình töï phaùt vaø vôùi caùc böôùc tuaàn töï theo khuoân maãu naøo ñoù maø ngöôïc laïi, con ngöôøi baèng nhaän thöùc vöôït tröôùc vaø am hieåu thöïc teá saâu saéc hoaøn toaøn coù theå taïo ra nhöõng tieàn ñeà, taùc ñoäng laøm cho quaù trình ñoù dieãn ra nhanh hôn theo höôùng ñuùng, hoaøn thieän hôn. Nhöng vaán ñeà quan troïng laø phaûi khôûi xöôùng töø ñaâu, duøng bieän phaùp naøo ñeå môû ñaàu vaø taïo hieäu öùng lan truyeàn trong toång theå neàn kinh teá ñeå chuyeån dòch cô caáu kinh teá coù hieäu quaû. Caùc nöôùc treân theá giôùi ñeàu quan taâm ñeán vieäc ñieàu chænh hôïp lyù cô caáu kinh teá cuûa mình. Coù nhieàu lyù do laøm cho caùc nöôùc coù nhöõng quan taâm ñeán vaán ñeà naøy: - Trong maáy thaäp kyû qua, caùc nöôùc vuøng chaâu AÙ Thaùi Bình Döông ñaõ taän duïng khaù toát nhöõng lôïi theá so saùnh ñeå phaùt trieån neàn kinh teá cuûa mình neân ñaõ ñaït toác ñoä taêng tröôûng khaù cao, laøm cho khu vöïc naøy trôû thaønh khu vöïc phaùt trieån kinh teá naêng ñoäng nhaát theá giôùi. Nhôø ñoù, ñaõ xuaát hieän nhöõng nöôùc coâng nghieäp hoùa môùi, vaø coù nhöõng nöôùc ñöùng vaøo haøng nguõ caùc nöôùc coù toác ñoä taêng tröôûng cao. - Ñeå ñoåi môùi coâng ngheä saûn xuaát, caùc nöôùc coâng nghieäp hoùa tìm caùch chuyeån nhöõng coâng ngheä laïc haäu hoaëïc keùm tính caïnh tranh sang caùc nöôùc keùm phaùt trie._.ån hôn. Maët khaùc, caùc nöôùc keùm phaùt trieån hôn laïi coù nhu caàu tieáp nhaän caùc coâng ngheä coù trình ñoä thaáp ñeå töøng böôùc tham gia vaøo thò tröôøng theá giôùi, taïo ra cô may, töï ñieàu chænh haønh vi vaø taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh treân thò tröôøng quoác teá. - Söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa khoa hoïc coâng ngheä ñaõ taïo ra nhöõng lónh vöïc coâng ngheä môùi, coù hieäu quaû cao, ñaëc bieät laø caùc coâng ngheä tieân tieán, coù khaû naêng tieát kieäm taøi nguyeân, baûo veä moâi tröôøng. [49] 1.2.1.2. Cô caáu kinh teá hieäu quaû vaø hôïp lyù Moät cô caáu kinh teá hieäu quaû, hôïp lyù, trong thöïc teá ñöôïc thoâng qua caùc bieåu hieän sau: - Cô caáu kinh teá ñoù cho pheùp khai thaùc toái ña nhöõng öu theá vaø nhöõng thuaän lôïi veà caùc nguoàn löïc chung nhö: vò theá, ñaát ñai, khí haäu, truyeàn thoáng vaø caùc tieàm naêng voán coù veà xaõ hoäi, lao ñoäng. Baûo ñaûm vaø taïo ñieàu kieän thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa moãi ngaønh, moãi vuøng vaø caùc thaønh phaàn kinh teá. 9 - Cô caáu kinh teá ñoù taïo ñöôïc nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc ngaønh kinh teá phaùt trieån vôùi soá löôïng vaø chuûng loaïi saûn phaåm ñaëc tröng, ña daïng, phong phuù, ñaûm baûo tieâu duøng cuûa daân cö vaø xuaát khaåu. - Taïo tích luõy toái öu cho neàn kinh teá quoác daân, xuaát phaùt töø vieäc phaûi taïo ñöôïc khaû naêng tích luõy cao ôû nhöõng ngaønh, nhöõng vuøng coù nhieàu lôïi theá so saùnh ñeå chuùng vöøa coù khaû naêng töï buø ñaép cho mình, ñoàng thôøi coù khaû naêng hoã trôï cho caùc ngaønh, caùc vuøng khaùc vaø goùp phaàn laøm taêng tích luõy cho toaøn boä neàn kinh teá quoác daân. - Xaây döïng cô caáu kinh teá hôïp lyù seõ aûnh höôûng maïnh meõ, tröïc tieáp ñeán nhòp ñoä taêng tröôûng vaø qui moâ taêng tröôûng kinh teá, taïo ra nhöõng tieàn ñeà vaät chaát ñeå phaùt huy coù hieäu quaû hôn neàn kinh teá quoác daân. Ñeán löôït noù, söï taêng tröôûng kinh teá do cô caáu hôïp lyù laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå phaùt trieån hôn nöõa trong töông lai. Moät cô caáu kinh teá hôïp lyù seõ taùc ñoäng tích cöïc ñeán neàn kinh teá, taïo ñieàu kieän thöïc hieän caùc muïc tieâu kinh teá - xaõ hoäi, khai thaùc vaø phaùt huy nhöõng nguoàn löïc trong vuøng, trong nöôùc coù hieäu quaû. [19, 49] 1.2.2. Ñaëc tröng cô caáu kinh teá 1.2.2.1. Tính khaùch quan cuûa cô caáu kinh teá Cô caáu kinh teá ñöôïc hình thaønh moät caùch khaùch quan do trình ñoä phaùt trieån löïc löôïng saûn xuaát vaø phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi. Moät cô caáu kinh teá nhö theá naøo vaø xu höôùng chuyeån dòch ra sao thì phuï thuoäc vaøo nhöõng ñieàu kieän hoaøn caûnh khaùch quan veà theå cheá chính trò, ñieàu kieän töï nhieân vaø xaõ hoäi nhaát ñònh chöù khoâng tuøy thuoäc vaøo yù muoán chuû quan cuûa con ngöôøi. Khaùc vôùi qui luaät töï nhieân, qui luaät kinh teá vaän ñoäng vaø phaùt huy taùc duïng thoâng qua hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Vì vaäy trong quaù trình hình thaønh vaø chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá luoân chòu söï taùc ñoäng nhaát ñònh cuûa con ngöôøi, tuy nhieân söï taùc ñoäng chuû quan naøy phaûi phuø hôïp qui luaät khaùch quan. Ñieàu naøy coù nghóa laø ôû moãi giai ñoaïn nhaát ñònh, vôùi trình ñoä nhaát ñònh cuûa saûn xuaát seõ caàn thieát vaø coù khaû naêng toàn taïi khaùch quan moät cô caáu kinh teá thích hôïp. Phaùt trieån kinh teá treân moät cô caáu kinh teá hôïp lyù thì neàn kinh teá seõ phaùt trieån thuaän lôïi, ngöôïc laïi thì neàn kinh teá seõ gaëp khoù khaên. Vieäc nghieân cöùu cô caáu kinh teá ñoøi hoûi phaûi xaùc ñònh ñuùng cô caáu kinh teá cuûa giai ñoaïn hieän taïi (caû veà maët ñònh tính vaø ñònh löôïng) vaø döï baùo chính xaùc cô caáu kinh teá trong töông lai. Vieäc keá thöøa nhöõng tinh tuùy hoaëc khaéc phuïc nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa cô caáu kinh teá hieän taïi ñeå phaùt trieån ñuùng ñaén cô caáu kinh teá töông lai laø quan troïng [19, 37]. 1.2.2.2. Tính lòch söû cuï theå veà thôøi gian, khoâng gian 10 Cô caáu kinh teá theå hieän trình ñoä phaùt trieån cuûa vuøng, quoác gia. Söï dòch chuyeån cô caáu kinh teá theå hieän chieàu höôùng phaùt trieån cuûa cô caáu kinh teá. Cô caáu kinh teá luoân coù tính keá thöøa coù nghóa laø cô caáu kinh teá môùi trong töøng thôøi kyø cuûa töøng ñòa phöông vaø trong caû nöôùc bao giôø cuõng ñöùng tröôùc moät cô caáu kinh teá thôøi kyø tröôùc ñeå laïi. Söï khaùc nhau veà ñieàu kieän töï nhieân, hoaøn caûnh lòch söû cuï theå, hoaït ñoäng caùc qui luaät kinh teá ñaëc thuø caùc phöông thöùc saûn xuaát seõ quyeát ñònh söï khaùc bieät veà cô caáu kinh teá moãi vuøng, moãi nöôùc. Cô caáu kinh teá phaûn aùnh tính qui luaät chung cuûa quaù trình phaùt trieån (ñoù laø chuyeån töø cô caáu baát hôïp lyù sang moät cô caáu hôïp lyù hôn) nhöng söï bieåu hieän cuï theå phaûi thích öùng ñaëc thuø cuûa moãi nöôùc, moãi vuøng veà töï nhieân, kinh teá, lòch söû. Khoâng coù moät cô caáu maãu chung cho moïi phöông thöùc saûn xuaát, moïi vuøng kinh teá hoaëc ñaïi dieän chung cho nhieàu nöôùc khaùc nhau. Moãi quoác gia, moãi vuøng caàn thieát phaûi löïa choïn moät cô caáu kinh teá phuø hôïp vôùi moãi giai ñoaïn phaùt trieån lòch söû. 1.2.2.3. Cô caáu kinh teá luoân bieán ñoåi theo höôùng ngaøy caøng hoaøn thieän Söï bieán ñoåi ñoù gaén lieàn vôùi söï bieán ñoåi vaø phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät, caùch maïng thoâng tin… Cô caáu kinh teá luoân vaän ñoäng, phaùt trieån vaø chuyeån hoùa cho nhau. Cô caáu kinh teá cuõ dòch chuyeån daàn daàn vaø hình thaønh cô caáu kinh teá môùi. Cô caáu kinh teá môùi naøy ra ñôøi vaø thay theá cô caáu kinh teá cuõ. Sau ñoù cô caáu kinh teá môùi laïi trôû neân khoâng phuø hôïp vaø ñöôïc thay theá baèng cô caáu kinh teá môùi ôû trình ñoä cao hôn, hoaøn thieän hôn. Cöù nhö theá, cô caáu kinh teá vaän ñoäng bieán ñoåi khoâng ngöøng töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, töø ñôn ñieäu ñeán ña daïng, töø ít hoaøn thieän ñeán hoaøn thieän hôn. Söï vaän ñoäng bieán ñoåi ñoù laø do taùc ñoäng cuûa caùc qui luaät kinh teá xaõ hoäi, do yeâu caàu phaùt trieån vaên minh nhaân loaïi. Cô caáu kinh teá khoâng chæ giôùi haïn ôû caùc quan heä giöõa caùc ngaønh vaø coù tính oån ñònh maø noù luoân thay ñoåi phuø hôïp vôùi yeâu caàu phaùt trieån cuûa neàn kinh teá trong töøng thôøi kyø. 1.2.3. Caùc yeáu toá cô baûn cuûa cô caáu kinh teá Trong khi xem xeùt veà cô caáu cuûa moät neàn kinh teá, coù 3 yeáu toá cô baûn caàn ñöôïc chuù yù, ñoù laø: - Cô caáu kinh teá theo ngaønh. - Cô caáu kinh teá theo vuøng laõnh thoâ. - Cô caáu kinh teá theo thaønh phaàn kinh teá. 1.2.3.1. Cô caáu kinh teá theo ngaønh: laø toå hôïp caùc ngaønh hôïp thaønh, caùc ngaønh quan heä gaén boù vôùi nhau theo nhöõng tyû leä nhaát ñònh. Cô caáu kinh teá 11 ngaønh laø bieåu hieän roõ nhaát cuûa phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi phaûn aùnh trình ñoä phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát, trình ñoä phaùt trieån khoa hoïc coâng ngheä cuûa neàn kinh teá. Ngaønh coù theå hieåu laø toång theå caùc ñôn vò kinh teá cuøng thöïc hieän moät chöùc naêng trong heä thoáng phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi. Cô caáu ngaønh bieåu hieän quan heä kinh teá giöõa caùc ngaønh. Cô caáu ngaønh laø boä phaän then choát trong neàn kinh teá quoác daân vì cô caáu ngaønh quyeát ñònh traïng thaùi chung vaø tyû leä ñaàu vaøo, ñaàu ra cuûa neàn kinh teá. Thay ñoåi maïnh meõ cô caáu ngaønh laø neùt ñaëc tröng cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Colin Clark, nhaø kinh teá hoïc Anh ñaõ ñöa ra phöông phaùp phaân loaïi toaøn boä hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá thaønh ba ngaønh [47]: - Ngaønh thöù I: saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát ra coù nguoàn goác töï nhieân. - Ngaønh thöù II: gia coâng caùc saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát ra coù nguoàn goác töï nhieân. - Ngaønh thöù III: laø ngaønh saûn xuaát ra cuûa caûi voâ hình. (Ngaønh thöù I vaø ngaønh thöù II laø nhöõng ngaønh saûn xuaát ra cuûa caûi höõu hình). Ñeå thoáng nhaát tieâu chuaån phaân loaïi ngaønh giöõa caùc nöôùc, Lieân hieäp quoác ñaõ ban haønh “höôùng daãn phaân loaïi ngaønh theo tieâu chuaån quoác teá ñoái vôùi toaøn boä caùc hoaït ñoäng kinh teá”. Tieâu chuaån naøy cuõng ñöôïc gom laïi thaønh ba boä phaän neân noù truøng hôïp vôùi phöông phaùp phaân loaïi cuûa Colin Clark. - Nhoùm ngaønh noâng nghieäp: Bao goàm caùc ngaønh noâng, laâm, ngö nghieäp. - Nhoùm ngaønh coâng nghieäp: Bao goàm caùc ngaønh coâng nghieäp vaø xaây döïng - Nhoùm ngaønh dòch vuï: Bao goàm thöông maïi, böu ñieän, du lòch… 1.2.3.2. Cô caáu kinh teá theo vuøng laõnh thoå: Theo töø ñieån baùch khoa laø “söï phaân coâng theo laõnh thoå cuûa neàn kinh teá quoác daân thaønh caùc boä phaän laõnh thoå coù chöùc naêng chuyeân moân hoùa khaùc nhau nhöng lieân heä qua laïi vôùi nhau trong moät heä thoáng thoáng nhaát. Hình thaønh cô caáu laõnh thoå neàn kinh teá quoác daân gaén lieàn vôùi phaân coâng lao ñoäng theo laõnh thoå. Nhöõng boä phaän caáu thaønh cuûa cô caáu laõnh thoå: caùc haït nhaân, vuøng ngoaïi vi, giôùi haïn, caùc tieåu vuøng”. [55] Neáu cô caáu ngaønh kinh teá hình thaønh töø quaù trình phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi vaø chuyeân moân hoaù saûn xuaát thì cô caáu vuøng laõnh thoå laïi ñöôïc hình thaønh chuû yeáu töø vieäc boá trí saûn xuaát theo khoâng gian ñòa lyù. Cô caáu laõnh thoå laø söï phaân chia 12 ñaát nöôùc, caûnh quan, vuøng thaønh caùc phaàn töû ñöôïc theå hieän baèng khoâng gian roõ reät, moãi phaàn töû thöïc hieän moät chöùc naêng nhaát ñònh trong quaù trình phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc, vuøng, vaø chöùc naêng naøy ôû möùc ñoä naøo ñoù, gaén lieàn vôùi vò trí ñiaï lyù cuûa phaàn töû treân laõnh thoå nghieân cöùu. Daáu hieäu cuûa quaù trình cô caáu laõnh thoå laø söï phaân hoùa laõnh thoå. Phaân hoùa laõnh thoå laø quaù trình phöùc taïp hoùa cô caáu laõnh thoå. Cô caáu laõnh thoå bao goàm caùc vuøng chuyeân moân hoùa saûn xuaát moät soá saûn phaåm coù lôïi theá, nhaèm ñaït ñöôïc hieäu quaû kinh teá - xaõ hoäi cao. Cô caáu kinh teá vuøng laõnh thoå laø chænh theå lieân keát caùc ngaønh saûn xuaát trong moät vuøng theo moät caáu truùc hôïp lyù, maø nhôø ñoù coù theå taïo ra khaû naêng taêng tröôûng kinh teá trong quaù trình vaän haønh cuûa noù. Cô caáu laõnh thoå vaø cô caáu ngaønh kinh teá thöïc chaát laø hai maët cuûa moät theå thoáng nhaát vaø ñeàu bieåu hieän söï phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi. Cô caáu laõnh thoå hình thaønh gaén lieàn vôùi cô caáu ngaønh vaø thoáng nhaát trong vuøng kinh teá. Trong cô caáu laõnh thoå coù söï bieåu hieän cuûa cô caáu ngaønh trong ñieàu kieän cuï theå cuûa khoâng gian laõnh thoå. Xu höôùng phaùt trieån kinh teá laõnh thoå thöôøng laø phaùt trieån nhieàu maët, toång hôïp, coù öu tieân moät vaøi ngaønh vaø gaén lieàn vôùi hình thaønh söï phaân boå daân cö phuø hôïp vôùi caùc ñieàu kieän, tieàm naêng phaùt trieån kinh teá cuûa laõnh thoå. Vieäc chuyeån dòch cô caáu laõnh thoå phaûi baûo ñaûm söï hình thaønh vaø phaùt trieån coù hieäu quaû cuûa caùc ngaønh kinh teá, caùc thaønh phaàn kinh teá theo laõnh thoå vaø treân phaïm vi caû nöôùc, phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm töï nhieân, kinh teá xaõ hoäi, phong tuïc taäp quaùn, truyeàn thoáng cuûa moãi vuøng, nhaèm khai thaùc trieät ñeå theá maïnh cuûa moãi vuøng ñoù. 1.2.3.3. Cô caáu kinh teá theo thaønh phaàn kinh teá: Theo töø ñieån baùch khoa “cô caáu neàn kinh teá quoác daân goàm nhieàu thaønh phaàn vôùi nhöõng hình thöùc sôû höõu khaùc nhau (kinh teá quoác doanh, kinh teá taäp theå, kinh teá caù theå, kinh teá tö baûn tö nhaân, kinh teá tö baûn nhaø nöôùc, kinh teá gia ñình). Caùc hình thöùc sôû höõu hoãn hôïp vaø ñan keát vôùi nhau, hình thaønh caùc toå chöùc kinh teá ña daïng. Chính saùch phaùt trieån kinh teá cuûa nhaø nöôùc Vieät Nam xuaát phaùt töø tính taát yeáu khaùch quan cuûa quaù trình xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi trong thôøi kyø quaù ñoä ôû Vieät Nam, xaây döïng moät neàn kinh teá phaùt trieån cao, döïa treân löïc löôïng saûn xuaát hieän ñaïi vaø cheá ñoä coâng höõu veà caùc tö lieäu saûn xuaát chuû yeáu, phaùt trieån neàn kinh teá haøng hoùa theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, thöïc hieän nhaát quaùn chính saùch phaùt trieån kinh teá nhieàu thaønh phaàn, trong ñoù kinh teá quoác doanh vaø kinh teá taäp theå ngaøy caøng trôû thaønh neàn taûng cuûa neàn kinh teá quoác daân, taïo ñoäng löïc vaø moâi tröôøng thuaän lôïi cho caùc thaønh phaàn kinh teá, caùc loaïi hình doanh nghieäp phaùt trieån nhanh vaø coù hieäu quaû. Trong chính saùch cô caáu kinh teá nhieàu thaønh phaàn thì phaùt trieån maïnh khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc, ñoåi môùi kinh teá hôïp taùc xaõ, phaùt huy vai troø töï chuû cuûa kinh teá hoä xaõ vieân, giuùp ñôõ, hoã trôï kinh teá caù theå, tieåu chuû, khuyeán khích kinh teá tö baûn tö nhaân 13 phaùt trieån trong nhöõng ngaønh vaø lónh vöïc maø phaùp luaät cho pheùp. Vieäc chaán chænh vaø xaây döïng khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc vöõng chaéc, giöõ vai troø chuû ñaïo laø moät nhaân toá quan troïng baûo ñaûm söï phaùt trieån oån ñònh vaø coù hieäu quaû cao cuûa toaøn boä neàn kinh teá quoác daân. Caùc thaønh phaàn kinh teá ñeàu bình ñaúng tröôùc phaùp luaät, hôïp taùc vôùi nhau, boå sung cho nhau, phaùt huy theá maïnh cuûa töøng thaønh phaàn, caïnh tranh laønh maïnh ñeå thuùc ñaåy saûn xuaát, naâng cao naêng suaát, chaát löôïng vaø hieäu quaû hoaït ñoäng kinh teá”[55]. 14 Neáu nhö phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi laø cô sôû hình thaønh cô caáu ngaønh vaø cô caáu laõnh thoå, thì cheá ñoä sôû höõu laïi laø cô sôû hình thaønh cô caáu thaønh phaàn kinh teá. Cô caáu thaønh phaàn kinh teá bieåu hieän tyû leä sôû höõu trong neàn kinh teá quoác daân. Moãi nöôùc, moãi vuøng vaø moãi ngaønh kinh teá seõ coù moät cô caáu sôû höõu khaùc nhau, cuøng moät quoác gia, moät vuøng kinh teá, moät ngaønh kinh teá cuõng seõ coù moät cô caáu sôû höõu khaùc nhau ôû caùc thôøi kyø lòch söû. ÔÛ nöôùc ta tröôùc ñaây vôùi cô cheá quaûn lyù kinh teá laø taäp trung quan lieâu bao caáp chæ coù 2 thaønh phaàn kinh teá chuû yeáu laø kinh teá quoác doanh vaø kinh teá hôïp taùc xaõ. Hieän nay nöôùc ta ñang trong quaù trình ñoåi môùi kinh teá, Ñaûng ta ñaõ khaúng ñònh phaûi phaùt huy söùc maïnh toång hôïp cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá vôùi 6 thaønh phaàn kinh teá cô baûn: - Thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc. - Thaønh phaàn kinh teá taäp theå. - Thaønh phaàn kinh teá tö baûn tö nhaân. - Thaønh phaàn kinh teá caù theå tieåu chuû. - Thaønh phaàn kinh teá tö baûn nhaø nöôùc. - Thaønh phaàn kinh teá coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Moät cô caáu thaønh phaàn kinh teá hôïp lyù phaûi döïa treân heä thoáng toå chöùc kinh teá vôùi cheá ñoä sôû höõu coù khaû naêng thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát, thuùc ñaåy phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi… Theo nghóa ñoù, cô caáu thaønh phaàn kinh teá cuõng laø moät nhaân toá taùc ñoäng ñeán cô caáu ngaønh kinh teá vaø cô caáu laõnh thoå. Söï taùc ñoäng ñoù laø moät bieåu hieän sinh ñoäng cuûa moái quan heä giöõa caùc loaïi cô caáu trong thaønh phaàn kinh teá. Ba boä phaän cô baûn hôïp thaønh cô caáu kinh teá laø cô caáu ngaønh kinh teá, cô caáu thaønh phaàn kinh teá, cô caáu laõnh thoå coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau. Trong ñoù, cô caáu ngaønh kinh teá coù vai troø quan troïng hôn caû. Cô caáu ngaønh vaø thaønh phaàn kinh teá chæ coù theå ñöôïc dòch chuyeån ñuùng ñaén treân phaïm vi khoâng gian laõnh thoå vaø treân phaïm vi caû nöôùc. Maët khaùc, vieäc phaân boá khoâng gian laõnh thoå moät caùc hôïp lyù coù yù nghóa quan troïng thuùc ñaåy phaùt trieån caùc ngaønh vaø thaønh phaàn kinh teá treân laõnh thoå. Ñeå moät neàn kinh teá phaùt trieån moät caùch oån ñònh, noù ñoøi hoûi phaûi coù moät cô caáu kinh teá hôïp lyù, xaùc ñònh roõ moái quan heä giöõa caùc ngaønh cuûa neàn kinh teá quoác daân, quan heä giöõa caùc vuøng kinh teá , laõnh thoå vaø quan heä giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá. Nhöõng moái quan heä naøy ñöôïc bieåu hieän caû veà chaát vaø löôïng vaø chuùng luoân thay ñoåi cho phuø hôïp vôùi yeâu caàu phaùt trieån cuûa töøng thôøi kyø. 15 Cô caáu kinh teá luoân ôû traïng thaùi ñoäng vaø khoâng coù moät khuoân maãu naøo nhaát ñònh. Noù tuøy thuoäc vaøo nhöõng ñieàu kieän taát yeáu, cuï theå theo khoâng gian vaø thôøi gian cuûa moãi nöôùc, moãi vuøng. Toùm laïi theo taùc giaû, chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá laø caûi taïo cô caáu cuõ laïc haäu hoaëc chöa phuø hôïp ñeå xaây döïng cô caáu môùi taân tieán, hoaøn thieän boå sung cô caáu cuõ nhaèm bieán cô caáu cuõ thaønh cô caáu môùi hieän ñaïi vaø phuø hôïp hôn. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø quaù trình taùc ñoäng cuûa con ngöôøi laøm thay ñoåi caùc boä phaän caáu thaønh toång theå vaø moái quan heä tyû leä giöõa caùc boä phaän caáu thaønh so vôùi toång theå. Quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa neàn kinh teá noùi chung hay cuûa töøng vuøng, töøng ñòa phöông coù theå dieãn ra theo nhieàu xu höôùng khaùc nhau. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá luoân gaén vôùi nhu caàu thò tröôøng, vôùi chu kyø soáng töøng loaïi saûn phaåm. Trong quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá, moãi quoác gia hay moãi moät ngaønh kinh teá, hay moãi vuøng ñòa phöông coù theå ñöa vaøo cô caáu nhöõng ngaønh môùi hay coù theå loaïi ra moät soá ngaønh khoâng coøn phuø hôïp hoaëc coù theå chuyeån dòch theo höôùng taêng hay giaûm tyû troïng cuûa moät ngaønh naøo ñoù. 1.2.4. Moät soá yeâu caàu khaùch quan ñeå xaây döïng moät cô caáu kinh teá toái öu Ñeå coù ñöôïc moät cô caáu kinh teá toái öu thì noù phaûi ñaùp öùng ñöôïc nhöõng yeâu caàu sau: - Moät laø, phaûn aùnh ñöôïc vaø ñuùng caùc quy luaät khaùch quan bao goàm caùc qui luaät töï nhieân, kinh teá-xaõ hoäi, nhaát laø caùc qui luaät kinh teá nhö: qui luaät quan heä saûn xuaát phaûi phuø hôïp vôùi tính chaát vaø trình ñoä phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát, nhöõng qui luaät cuûa kinh teá thò tröôøng nhö: qui luaät giaù trò, qui luaät cung caàu, qui luaät caïnh tranh, qui luaät löu thoâng tieàn teä, caùc qui luaät cuûa taùi saûn xuaát nhö: qui luaät naêng suaát lao ñoäng, qui luaät tích luõy, phaân phoái toång saûn phaåm xaõ hoäi vaø thu nhaäp quoác daân. - Hai laø ñaûm baûo khai thaùc toái ña caùc tieàm naêng, nguoàn löïc cuûa caû nöôùc, caùc ngaønh caùc ñòa phöông vaø laõnh thoå qua caùc phöông aùn saûn xuaát kinh doanh. - Ba laø, söû duïng ñöôïc ngaøy caøng nhieàu lôïi theá tuyeät ñoái vaø lôïi theá so saùnh giöõa caùc nöôùc, caùc vuøng vaø caùc khu vöïc. Vai troø naøy gaén lieàn vôùi vieäc hình thaønh “cô caáu kinh teá môû”. ÔÛ goùc ñoä vó moâ phaûi gaén vôùi vieäc xaây döïng chieán löôïc höôùng maïnh veà xuaát khaåu, ñoàng thôøi thay theá nhaäp khaåu nhöõng maët haøng trong nöôùc saûn xuaát khoâng hieäu quaû, gaén vôùi söï phaân coâng lao ñoäng vaø thöông maïi quoác teá. - Boán laø, phaûn aùnh ñöôïc xu höôùng phaùt trieån cuûa cuoäc caùch maïng khoa hoïc coâng ngheä, xu höôùng quoác teá hoùa vaø khu vöïc hoùa. 16 - Naêm laø, laáy hieäu quaû kinh teá-xaõ hoäi laøm thöôùc ño keát quaû cuoái cuøng cuûa moät cô caáu kinh teá toái öu. 17 1.2.5. Moái quan heä giöõa chuyeån dòch cô caáu kinh teá vaø phaùt trieån kinh teá Noùi ñeán quaù trình phaùt trieån kinh teá, ngöôøi ta thöôøng quan taâm ñeán hieäu quaû söû duïng caùc nguoàn löïc hieän coù, söï gia taêng caùc nguoàn löïc saûn xuaát theo thôøi gian vaø caùch thöùc phaân phoái saûn phaåm vaø thu nhaäp cho caùc nhaân toá saûn xuaát. Coøn khi noùi ñeán cô caáu cuûa moät neàn kinh teá, ta thöôøng quan taâm ñeán caùc thaønh phaàn coù yù nghóa cô baûn, toàn taïi laâu daøi, laøm cô sôû cho nhöõng bieán ñoäng coù tính chaát thöôøng xuyeân trong ñôøi soáng kinh teá. Cô caáu xaõ hoäi vaø kinh teá laø cô sôû cho nhöõng nhaân toá quyeát ñònh phuùc lôïi vaät chaát cuûa nhaân daân. Caùch thöùc thay ñoåi cô caáu sao cho phuø hôïp vôùi quaù trình phaùt trieån cuûa neàn kinh teá laø moät vaán ñeà quan troïng maø nhieàu nhaø kinh teá xöa nay vaãn quan taâm nghieân cöùu. Baét ñaàu baèng nhöõng thay ñoåi cuûa cô caáu phaùt sinh trong quaù trình phaùt trieån, sau ñoù ñi saâu nghieân cöùu nhieàu khía caïnh khaùc cuûa quaù trình chuyeån ñoåi cô caáu coù söï can thieäp cuûa nhaø nöôùc vaø chính phuû. Cho tôùi nay, nhieàu coâng trình nghieân cöùu ñaõ ñöa ra baèng chöùng chaéc chaén laø coù nhöõng qui luaät phaûn aùnh phöông thöùc thay ñoåi cuûa cô caáu kinh teá khi thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi taêng leân. Söï phaùt trieån caùc ngaønh kinh teá trong moät neàn kinh teá chöùa ñöïng moät cô caáu kinh teá nhaát ñònh, vaø ngöôïc laïi, vieäc quyeát ñònh ñaàu tö taäp trung caùc nguoàn löïc ñeå phaùt trieån maïnh moät soá ngaønh kinh teá trong toaøn boä neàn kinh teá seõ aûnh höôûng lôùn ñeán söï phaùt trieån cuûa caû neàn kinh teá. Quyeát ñònh choïn ngaønh ñuùng ñeå ñaàu töø nguoàn löïc seõ taïo ñoäng löïc ñeå thuùc ñaåy neàn kinh teá phaùt trieån maïnh hôn vaø ngöôïc laïi, seõ laøm giaûm toác ñoâï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. Ñaëc bieät trong neàn kinh teá hoäi nhaäp toaøn caàu hieän nay, khi vieäc taïo ra giaù trò môùi cuûa töøng quoác gia ñeàu coù söï aûnh höôûng hay ñoùng goùp töø quoác gia khaùc. Khi ñoù, khaùi nieäm chuoãi giaù trò toaøn caàu ñöôïc hieåu nhö vieäc caùc quoác gia treân theá giôùi ñeàu tham gia vaøo moät quaù trình taïo neân giaù trò môùi, trong ñoù töøng quoác gia tham gia vaøo quaù trình naøy baèng vieäc taïo ra moät phaàn cuûa toång giaù trò. Quoác gia naøo coù theå saûn xuaát moät caùch hieäu quaû nhaát, coù lôïi theá caïnh tranh nhaát ñeå saûn xuaát moät phaàn giaù trò naøo ñoù trong caû chuoãi giaù trò seõ ñöôïc “phaân coâng” ñeå thöïc hieän coâng vieäc maø hoï coù lôïi theá. Neáu cuøng saûn xuaát phaàn giaù trò maø quoác gia khaùc coù lôïi theá caïnh tranh hôn, giaù trò laøm ra seõ coù giaù cao hôn, hoaëc chaát löôïng thaáp hôn. Vieäc ñaàu tö nhö vaäy coù theå ñöôïc coi nhö chöa toái öu. Nhö vaäy, vieäc nhaän dieän ra lôïi theá saûn xuaát cuûa quoác gia mình trong toång chuoãi giaù trò ñeå taäp trung caùc nguoàn löïc ñaàu tö saûn xuaát giaù trò ñoù seõ giuùp moät quoác gia xaùc ñònh caùc ngaønh seõ ñöôïc taäp trung ñaàu tö trong neàn kinh teá. Khi caùc ngaønh naøy ñöôïc taäp trung ñaàu tö seõ thuùc ñaåy toaøn boä neàn kinh teá phaùt trieån, töø ñoù seõ aûnh höôûng ngöôïc laïi ñeán cô caáu kinh teá trong ñoù ngaønh ñöôïc taäp trung ñaàu tö nhieàu, taïo ra giaù trò cao trong neàn kinh teá seõ coù cô caáu kinh teá chuû ñaïo trong toaøn neàn kinh teá. [48] Nhö vaäy, cô sôû giuùp ta thaáy ñöôïc moái lieân heä giöõa quaù trình phaùt trieån kinh teá vaø thay ñoåi cô caáu laø caùch thöùc tính toaùn GDP theo caùc bieán soá kinh teá vó moâ. 18 Haøm saûn xuaát Y = f(K, L, R, A) coù theå ñöôïc söû duïng ñeå xem xeùt söï aûnh höôûng cuûa moät soá yeáu toá ñoái vôùi moät ngaønh, töø ñoù suy roäng ra ñoái vôùi toång saûn phaåm quoác gia. Coù theå noùi caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán saûn löôïng saûn xuaát cuõng seõ coù aûnh höôûng ñeán cô caáu kinh teá, töø ñoù aûnh höôûng ñeán söï chuyeån dòch cô caáu kinh teá trong toång theå neàn kinh teá. Töø haøm saûn xuaát, coù theå chuyeån ñoåi thaønh haøm ño löôøng möùc ñoä aûnh höôûng cuûa töøng yeáu toá ñeán toác ñoä phaùt træeân cuûa saûn löôïng quoác daân nhö sau: [80] gy = a + Wk .gk + WL .gL Trong ñoù: g: Toác ñoä taêng cuûa caùc soá W: Tæ leä cuûa caùc yeáu toá ñaàu vaøo trong toång thu nhaäp quoác daân Y: toång thu nhaäp quoác daân K: Voán ñaàu tö L: Toång lao ñoäng tham gia a: Bieán soá ño löôøng möùc hieäu quaû cuûa haøm saûn xuaát töø vieäc taêng naêng suaát lao ñoäng vaø caûi tieán coâng ngheä. Tröôùc heát, neáu xeùt veà phía cung, chuùng ta phaûi phaân tích cô caáu saûn xuaát ñöôïc tính theo caùc ngaønh saûn xuaát. Ngoaøi caùc ngaønh coù theå deã quan saùt nhö noâng nghieäp, coâng nghieäp, heä thoáng taøi chính laø ngaønh coù taàm quan troïng ñaëc bieät trong cô caáu cuûa moät neàn kinh teá. Moät soá keát quaû quan saùt cho thaáy raèng, khi thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi taêng leân, thì tyû troïng trong toång saûn phaåm quoác daân cuûa ngaønh noâng nghieäp cuõng giaûm cuøng vôùi soá lao ñoäng söû duïng vaø tyû troïng cuûa ngaønh coâng nghieäp, trong ñoù chuû yeáu laø ngaønh khai khoaùng vaø ngaønh cheá bieán taêng leân cuøng vôùi soá lao ñoäng söû duïng [77]. Ñaëc bieät ngaønh cheá bieán ban ñaàu coù xu höôùng taäp trung vaøo saûn xuaát caùc maët haøng tieâu duøng giaûn ñôn nhö löông thöïc, thöïc phaåm vaø quaàn aùo, sau naøy chuyeån daàn sang saûn xuaát caùc maët haøng tö lieäu saûn xuaát thuoäc ngaønh coâng nghieäp naëng vaø sau cuøng laø caùc saûn phaåm vi ñieän töû vaø caùc saûn phaåm coù coâng ngheä cao. Vai troø cuûa caùc ngaønh dòch vuï coù xu höôùng taêng leân töông ñoái roõ reät. Do keát quaû môû roäng cuûa neàn kinh teá quoác daân khi quaù trình phaùt trieån dieãn ra neân söï phuï thuoäc vaøo ngoaïi thöông giaûm daàn cuøng vôùi tæ troïng cuûa saûn phaåm khai thaùc trong toång kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu. Moät ñieàu ñaùng quan taâm nöõa laø quaù trình taêng tröôûng coù lieân heä chaët cheõ vôùi söï ña daïng hoùa saûn xuaát. Maët haøng cheá bieán vaø dòch vuï ngaøy caøng ña daïng hôn seõ coù taùc duïng môû roäng cô caáu saûn xuaát maø tröôùc ñaây chuû yeáu laø noâng nghieäp. Trình ñoä chuyeân moân hoùa trong saûn xuaát vaø phaân phoái seõ taêng leân khi nhu caàu trong neàn kinh teá trôû neân ña daïng hôn. Töông töï nhö vaäy trong noäi boä caùc ngaønh saûn xuaát. Vì theá, trong noäi boä khu vöïc kinh teá noâng thoân, caùc ngheà phuï, phi noâng nghieäp cuõng seõ trôû thaønh caùc nguoàn thu nhaäp vaø coâng aên vieäc laøm ngaøy caøng quan troïng hôn so vôùi thu nhaäp tröïc tieáp töø noâng nghieäp nghóa laø khu vöïc khoâng chính thöùc trong neàn kinh teá seõ giaûm ñi. 19 Toùm laïi, quaù trình phaùt trieån taêng tröôûng kinh teá cuûa moät quoác gia thöôøng ñöôïc xem xeùt nhö moät quaù trình laøm thay ñoåi thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi. Maëc duø coù nhieàu thay ñoåi trong quan nieäm veà phaùt trieån vaø taêng tröôûng nhöng chæ tieâu treân vaãn ñöôïc coi troïng vaø laøm thöôùc ño cho söï phaùt trieån veà kinh teá. Moät xu höôùng mang tính qui luaät laø cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá, cuõng dieãn ra moät quaù trình thay ñoåi veà cô caáu kinh teá töùc laø moät söï thay ñoåi töông ñoái veà vai troø möùc ñoùng goùp, toác ñoä phaùt trieån cuûa töøng thaønh phaàn, töøng yeáu toá rieâng veà caáu thaønh neân toaøn boä neàn kinh teá. Moät trong nhöõng cô caáu kinh teá ñöôïc quan taâm vaø nghieân cöùu nhieàu nhaát trong moái lieân heä vôùi quaù trình taêng tröôûng vaø phaùt trieån neàn kinh teá laø cô caáu ngaønh. Cô caáu ñoù veà phaàn mình laïi ñöôïc theå hieän trong quaù trình saûn xuaát tieâu duøng vaø ngoaïi thöông. Moái quan heä giöõa cô caáu vaø söï phaùt trieån kinh teá coù vai troø raát quan troïng vì gaén vôùi noù laø caû moät ñoäng thaùi veà söï phaân boå caùc nguoàn löïc haïn heïp cuûa neàn kinh teá moät caùch toái öu trong nhöõng thôøi ñieåm nhaát ñònh cho caùc ngaønh saûn xuaát khaùc nhau. Cô caáu ngaønh trong quan heä ngoaïi thöông cuõng theå hieän lôïi theá töông ñoái vaø khaû naêng caïnh tranh cuûa moät quoác gia trong toaøn caûnh neàn kinh teá theá giôùi. Quaù trình chuyeån dòch cô caáu laø moät quaù trình taát yeáu gaén vôùi söï phaùt trieån kinh teá. Ñoàng thôøi nhòp ñoä phaùt trieån, tính beàn vöõng cuûa quaù trình taêng tröôûng laïi phuï thuoäc vaøo khaû naêng chuyeån dòch cô caáu linh hoaït, phuø hôïp vôùi nhöõng ñieàu kieän beân ngoaøi vaø caùc lôïi theá töông ñoái cuûa moät neàn kinh teá. Moät trong nhöõng ñaëc ñieåm roõ neùt nhaát cuûa vieäc chuyeån dòch cô caáu kinh teá trong quaù trình phaùt trieån laø vieäc taêng nhanh tyû troïng coâng nghieäp trong toång saûn phaåm quoác noäi trong khi tyû troïng cuûa noâng nghieäp laïi giaûm suùt. Tuy taát caû caùc nöôùc ñeàu coù xu höôùng chuyeån dòch cô caáu gioáng nhau nhöng toác ñoä chuyeån dòch laïi hoaøn toaøn khoâng gioáng nhau vì bò chi phoái bôûi nhieàu yeáu toá khaùc. Quaù trình chuyeån dòch dieãn ra nhö theá naøo phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá nhö: qui moâ kinh teá, daân soá cuûa quoác gia, caùc lôïi theá veà töï nhieân, nhaân löïc, ñieàu kieän kinh teá, vaên hoùa… Theo Tomich vaø Kilby, coù hai nhaân toá quan troïng thuùc ñaåy quaù trình chuyeån dòch cô caáu, ñoù laø quaù trình chuyeân moân hoùa vaø thay ñoåi coâng ngheä, tieán boä kyõ thuaät. Quaù trình chuyeân moân hoaù môû ñöôøng cho vieäc trang bò kyõ thuaät hieän ñaïi, hoaøn thieän toå chöùc, aùp duïng coâng ngheä tieân tieán naâng cao naêng suaát lao ñoäng. Chuyeân moân hoaù cuõng taïo neân nhöõng hoaït ñoäng dòch vuï, cheá bieán môùi. Ñieàu ñoù laøm cho tyû troïng caùc ngaønh truyeàn thoáng giaûm trong khi tyû troïng cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp môùi caøng chieám öu theá. Chuyeån dòch cô caáu taïo ra nhöõng tieàn ñeà cho söï phaùt trieån vaø hoaøn thieän cuûa caùc thò tröôøng yeáu toá saûn xuaát vaø ngöôïc laïi, vieäc hoaøn thieän cuûa caùc thò tröôøng ñoù laïi thuùc ñaåy quaù trình phaùt trieån, taêng tröôûng kinh teá vaø do vaäy laøm saâu saéc theâm quaù trình chuyeån dòch cô caáu. Hai thò tröôøng veà taøi chính vaø lao ñoäng cuõng coù lieân heä chaët cheõ vôùi quaù trình chuyeån dòch cô caáu. Khoâng theå coù moät chính saùch chuyeån dòch cô caáu ñaùng keå neáu khoâng coù caùc chính saùch hoã trôï veà voán vaø nguoàn löïc con ngöôøi. Khoâng coù söï phaùt trieån veà nguoàn löïc thì quaù trình chuyeån dòch khoâng theå beàn vöõng cuõng nhö thieáu vaéng moät thì tröôøng taøi chính seõ khoâng theå taïo ra söï di chuyeån voán giöõa caùc ngaønh, khoâng theå coù tieàn ñeà ñeå söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn voán haïn heïp ñöôïc [48, 49]. 20 1.2.6. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá 1.2.6.1. Thò tröôøng vaø trình ñoä phaùt trieån cuûa kinh teá thò tröôøng Söï ra ñôøi vaø phaùt trieån caùc._.Vieän Kinh teá Tp Hoà Chí Minh, Höôùng chuyeån dòch kinh teá Tp Hoà Chí Minh, Nhaø xuaát baûn Treû Tp Hoà Chí Minh 2002 65. Vieän Maùc Leânin (1986), Veà cô caáu kinh teá coâng-noâng nghieäp, NXB Thoâng tin lyù luaän, Haø noäi 66. Hoàng Vinh (1998), Coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa noâng nghieäp, noâng thoân – moät soá vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn, NXB Chính trò Quoác gia, Haø noäi 67. Voõ Toøng Xuaân (1998), Tình hình chuyeån dòch cô caáu ngaønh ôû Vieät Nam, ñònh höôùng vaø giaûi phaùp trong thôøi kyø ñaàu coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa . II. Taøi lieäu tham khaûo baèng tieáng Anh: 68. Akrabartty, Suhas Chandra, 1996, “Towards a Reformulation of the Harrod-Domar Growth Equation”, Indian Economic Journal, April-June, v. 43, iss. 4, 69. David., G., 2002, “Economic growth: new recipes from old books?”, Progress in Development Studies, Vol. 2, Issue 4. 70. Fan, S.; Zhang, X. and Robinson, S., 2003, “Structural Change and Economic Growth in China.”, Review of Development Economics, August, Vol. 7, Issue 3. 71. Gary Gereffi, John Humphrey, Timothy J. Sturgeon, Introduction: Globalisation, Value Chains and Development trong, IDS Bullentin-Volume 32; Number 3 7/2001, Institute of Development Studies at the University of Sussex, UK. 72. Greenhalgh, C. & Gregory, M., 2001, “Structural change and the emergence of the new service economy.”, Oxford Bulletin of Economics & Statistics, December, Special Issue, Vol. 63, Issue 5. 73. Hollis Chenery (1979), Structural Change and Development Policy, World Bank Research Publication. 74. Kawakami, T., 2004, “Structural Changes In China's Economic Growth During The Reform Period.”, Review of Urban & Regional Development Studies, July, Vol. 16, Issue 2. 75. Khalafalla, K. Y. & Webb, A. J., 2001, “Export-led growth and structural change: evidence from Malaysia.”, Applied Economics, October, Vol. 33, Issue 13. 76. Khaled, H. & Thirlwall, A. P., 2000, “The AK Model of "New" Growth Theory Is the Harrod-Domar Growth Equation: Investment and Growth Revisited”, Journal of Post Keynesian Economics, v. 22, iss. 3. 77. Laitner, J., 2000, “Structural Change and Economic Growth”, Review of Economic Studies, Vol. 67, No. 3, ( 78. Malcolm Gillis, Dwight H. Perkins, Michael Roemer,Donald R. Snodgrass (1996), Economics of Development – 4th edition, New York, W.W Norton Company 79. Simon Kuznet (1969), Modern Economic Growth, New Haven and London Yale University Press. 80. The Kazakhstan Institute of Management, Economics and Strategic Research, “Harrod-Domar Model”, k/Topics/Discussions/Delay/harroddomar.html 81. Wang, Z. & Wei, J., 2004, “Structural Change, Capital's Contribution, and Economic Efficiency: Sources of China's Economic Growth Between 1952-1998”, Stockholm University - Center for Pacific Asia Studies (CPAS) and Göteborg University. 82. Zagler, Martin, "Economic Growth, Structural Change, and Search Unemployment" (April 5, 2000). European Univ. Institute Working Paper ECO No. 00/16. Phô lôc Phuï luïc 1: Toång saûn phaåm (GDP) (theo giaù coá ñònh 1994 - ÑVT: Tyû ñoàng, %) Toác ñoä taêng b/q naêm 1995 1996 2000 2001 2004 Öôùc 2005 1996-2000 2001-2005 Toång soá 1962,7 2110,6 2782,7 2985,3 4024,7 4584,7 7,2 10,5 Khu vöïc I 1486,6 1553,2 1949,8 2094,8 2655,3 2802,0 5,6 7,5 Khu vöïc II 141,8 161,7 206,9 224,2 392,7 450,7 7,8 16,8 Khu vöïc III 334,3 395,7 626,0 666,3 976,7 1332,0 13,4 16,3 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ + Sôû Keá hoaïch & Ñaàu tö tænh Traø Vinh vaø taùc giaû Phuï luïc 2: Cô caáu giaù trò saûn xuaát (Theo giaù thöïc teá, ÑVT: %) 1995 1996 2000 2001 2004 ¦íc 2005 Tæng sè 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Khu vùc I 69,2 69,2 65,8 63,5 60,6 58,0 Khu vùc II 12,5 11,8 13,2 15,4 18,8 19,9 Khu vùc III 18,3 19,0 21,0 21,1 20,6 22,1 Nguån: Taùc giaû tính toaùn töø soá lieäu thoáng keâ Phuï luïc 3: Cô caáu GDP khu vöïc I (giaù thöïc teá - ÑVT: %) 1995 1996 2000 2001 2004 Öôùc 2005 Toång soá 100 100 100 100 100 100 Trong ñoù: 1. Noâng nghieäp 77,1 63,7 69,6 67,6 67,0 65,5 2. Laâm nghieäp 2,2 2,0 3,1 2,5 2,0 1,9 3. Thuûy saûn 20,7 34,3 27,3 29,9 31,0 32,6 Nguoàn: Taùc giaû tính toaùn töø soá lieäu thoáng keâ Phuï luïc 4: Cô caáu giaù trò saûn xuaát noâng nghieäp (theo giaù thöïc teá) Ñôn vò tính: % 1995 1996 2000 2001 2004 Öôùc 2005 Toång soá 100 100 100 100 100 100 1. Troàng troït 74,5 75,2 73,3 72,6 68,4 66,0 2. Chaên nuoâi 16,5 16,1 19,2 19,7 22,2 22,0 3 Dòch vuï noâng nghieäp 9,0 8,7 7,5 7,7 9,4 12,0 Nguoàn: Taùc giaû tính toaùn töø soá lieäu thoáng keâ Phuï luïc 5 : Giaù trò saûn xuaát ngaønh thuûy haûi saûn (theo giaù coá ñònh 1994) Ñôn vò tính: T 1995 1996 Öôùc yû ñoàng 2000 2001 2004 2005 Toång soá 460,4 546,0 1 1 1744,8 2004,7 195,2 117,0 I. Khai thaùc 322,3 321,1 651,9 673,8 344,7 346,0 1. Haûi saûn 2 252,2 246,6 194,4 382,0 412,6 53,0 2. Thuûy saûn 75,7 126,7 269,9 261,2 92,5 93,0 II. Nuoâi troàng thuûy saûn 13 21 3 51 1300,9 10,2 6,3 34,8 4,5 721,0 III. Dòch vuï thuûy haûi saûn 7,8 8,5 18,0 6,9 99,1 150,0 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ tænh Traø Vinh ïc 6 Phuï lu : Cô caáu giaù trò saûn xuaát ngaønh thuûy haûi saûn (giaù coá ñònh 1994) Ñôn vò: % 19 19 20 20 200 Öôùc 295 96 00 01 4 005 Toång soá 1 1 1 1 1 100,0 00,0 00,0 00,0 00,0 00,0 1. Khai thaùc 70,0 58,8 64,9 56,4 19,8 11,6 2. Nuoâi troàng 2 3 3 4 7 88,3 9,6 3,3 3,0 4,6 1,3 3. Dòch vuï 1,7 1,6 1,8 0,6 5,6 7,1 Nguoàn: Tính toaùn cuûa taùc giaû töø soá lieäu thoáng keâ Phuï luïc 7 : hu vöïc II (Gi¸ thùc tÕ) vÞ: 1995 1996 2000 2001 2004 Öôùc Giaù trò saûn xuaát k §¬n Tû ®ång 2005 Toång soá 494,3 601,4 928,0 1166,6 2278,3 2785 Coâng nghieäp 4 5 1 264,8 61,1 798,5 995,4 842,3 150 Xaây döïng 29,5 40,3 129,5 171,2 436,0 635 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ tænh Traø Vinh Phuï luïc 8 : C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt khu vùc II §¬n vÞ: % 1995 1996 2000 2001 2004 2005 Toång soá 1 1 1 1 100,0 100,0 00,0 00,0 00,0 00,0 Coâng nghieäp 9 94,0 3,3 86,0 85,3 80,9 77,2 Xaây döïng 6,0 6,7 14,0 14,7 19,1 22,8 Nguoàn: Taùc giaû tính toaùn töø soá lieäu thoáng keâ Phuï luïc 9 : GDP khu vöïc III (gía thöïc teá) Þ: Öô §¬n v Tû ®ång 1995 1996 2000 2001 2004 ùc 2005 1. Toång soá 418,5 596,0 1002,7 1111,6 1471,7 1793,0 Trong ñoù: 2. Thöông maïi 1 2 2 3 6 772,8 04,3 68,0 32,0 16,8 53,0 3. Khaùch saïn nhaø haøng 15,0 17,8 77,6 46,0 58,1 80,0 4. Vaän taûi, kho baõi, böu ñieän 26,3 28,3 78,8 79,3 179,5 201,0 5. Taøi chính, tín duïng 7 16 24 24 12 157,3 0,2 1,1 2,5 7,0 0,0 6. Khoa hoïc coâng ngheä 0,2 0,3 1,8 1,9 0,3 0,4 tö vaán 1 7. Kinh doanh taøi saûn 43,8 67,8 47,6 150,6 184,4 230,0 8. Quaûn lyù NN & ANQP 23,0 3 1 12,7 47,3 58,5 20,3 35,0 9. Giaùo duïc ñaøo taïo 20,9 26,5 75,4 105,0 108,5 130,0 10. Y teá vaø hoïat ñoäng cöùu trôï xaõ 1 hoäi 0,0 9,4 22,4 31,7 39,5 50,0 11. Hoaït ñoäng vaên hoùa theå thao 6,5 6,0 11,5 10,1 12,5 14,0 ..... Nguoàn: Nieân giaùm thoán ænh Trag keâ t Phuï luïc 10 ø Vinh Tæng s¶n phÈm khu vùc I (Gi¸ cè ®Þnh 1994) §¬n vÞ: Tû ®ång, % g aêm Toác ñoä taên bình quaân n Öôùc 2 1996-2000 2001-2005 1995 1996 2000 2001 2004 005 Khu vöïc I 1486,6 1553,1 1949,8 2094,8 2655,3 2802 5,6 7,5 Noâng nghieäp 1 1 1 1 2 2179,1 212,8 573,5 693,3 067,2 180 5,9 6,7 Laâm nghieäp 32,7 34,1 38,9 31,1 35,7 32 3,5 -3,8 Thuûy saûn 274,8 306,2 337,4 370,4 552,4 590 4,2 11,8 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ + Sôû Keá ho h Traø Vinh +aïch & Ñaàu tö tæn Taùc giaû Phuï luïc 11 Tæng s¶n phÈm khu vùc I i¸ th §¬n vÞ: Tû ®ång 1995 1996 2000 Öôùc 2005 (G ùc tÕ) 2001 2004 Khu vöïc I 16 21 28 29 3379,6 3754,4 89,8 21,1 32,1 63 Noâng nghieäp 1 1 1 1275,7 395,6 962,1 983,5 2264,3 2465 Laâm nghieäp 36,6 43,3 88,6 74,0 67,6 70 Thuûy saûn 342,2 750,9 770,4 874,6 1047,7 1228 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ + Sôû Keá hoaïch & Ñaàu tö Phuï luïc 12 Gi¸ trÞ s¶n xuÊt khu vùc I i¸ thù § Tû ® 1995 1996 2000 2001 2004 2005 (G c tÕ) ¬n vÞ: ång Khu vöïc I 27 35 4 48 7371,2 845,5 14,5 631,8 13,6 110 Noâng nghieäp 2197,1 2353,6 3214,8 3240,7 5002,4 5390 Laâm nghieäp 39,3 46,2 100,6 84,0 98,8 105 Thuûy saûn 509,1 1114,7 1316,4 1488,9 2270,0 2615 Nguoàn:Nieân gia ng keâ + Sôû Keá hoaùm thoá Phuï luïc 13 ïch vaø Ñaàu tö Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh n«ng nghiÖp thùc : Tû ® 1995 2005 (Gi¸ tÕ) §¬n vÞ ång 1996 2000 2001 2004 Toång soá 2 2 3 3197,1 353,6 214,8 240,7 5002,4 5390 Troàng troït 1 1 2 2 3 3636,7 769,2 357,2 353,5 423,9 560 Chaên nuoâi 363,2 379,7 616,5 636,9 1110,4 1186 Dòch vuï noâng nghieäp 197,2 204,7 241,1 250,3 468,1 644 huï luïc 14P μng n¨m ¬n DiÖn tÝch c©y h § vÞ: Ha 1995 1996 2000 2001 2004 2005 Toång soá 19 21 2 2 2 29.996 0.121 64.743 70.699 77.826 81.760 Caây löông thöïc 1 19 24 24 2 279.325 3.152 3.327 6.876 43.930 44.085 Caây thöïc phaåm 9.966 9.714 14.240 14.129 22.690 25.732 Caây coâng nghieäp 10.705 7.255 7.176 9.694 11.206 11.943 Phuï luïc 15 DiÖn tÝch c©y l−¬ng thùc §¬n vÞ: Ha 1995 1996 2000 2001 2004 2005 Toång soá 179.325 193.152 243.327 246.876 243.930 240.689 I. Dieän tích luùa 173.288 186.690 237.013 240.473 235.624 232.406 Trong ñoù: Luùa Ñoâng Xuaân 36.874 39.136 53.043 54.312 53.931 53.657 Luùa Heø Thu 56.180 66.320 86.957 87.635 86.735 84.864 Luùa Muøa 80.234 81.234 97.013 98.526 94.958 93.885 II. Dieän tích maøu 6.037 6.462 6.314 6.403 8.306 8.283 Trong ñoù: Baép 1.671 1.928 2.618 2.840 4.999 5.015 Phuï luïc 16 C¬ cÊu diÖn tÝch c©y l−¬ng thùc §¬n vÞ: % 1995 1996 2000 2001 2004 2005 Toång soá 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 - Luùa 96,6 96,7 97,4 97,4 96,6 96,4 - Maøu 3,4 3,3 2,6 2,6 3,4 3,6 Phuï luïc 17 Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn (Gi¸ thùc tÕ) §¬n vÞ: Tû ®ång 1995 1996 2000 2001 2004 Öôùc 2005 Toång soá 459,4 542,3 779,1 976,7 1816,2 2118,0 Trong ñoù: Thöïc phaåm ñoà uoáng 377,3 431,7 552,1 726,3 1384,7 1588,5 Hoùa chaát 10,4 19,3 73,9 80,4 144,0 170,0 Saûn phaåm kim loaïi 9,8 17,4 41,2 42,3 120,1 144,0 Saûn xuaát tuû, baøn gheá 17,8 18,6 19,4 18,5 38,1 46,5 12 saûn phaåm coøn laïi 44,1 55,3 92,5 109,2 129,3 169,0 Phuï luïc 18 Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh x©y dùng §¬n vÞ: Tû ®ång 1995 1996 2000 2001 2004 Öôùc 2005 Toång soá 29,5 40,3 129,5 171,2 436,0 635,0 - Kinh teá nhaø nöôùc 25,7 30,5 69,4 98,3 126,1 165,0 + Trung öông 10,7 9,5 16,6 15,7 18,5 21,4 + Ñòa phöông 15,0 21,0 52,8 82,6 107,6 143,6 - Kinh teá taäp theå - - 24,1 12,2 15,4 25,5 - Kinh teá tö nhaân - - 20,7 11,0 294,5 444,5 - Kinh teá hoãn hôïp 3,8 9,8 15,3 49,6 - - Phuï luïc 19 Gi¸ trÞ s¶n xuÊt khu vùc III (gi¸ thùc tÕ) §¬n vÞ: Tû ®ång 1995 1996 2000 2001 2004 Öôùc 2005 1. Toång soá 727,5 965,2 1474,3 1594,0 2508,0 3100 Trong ñoù: 2. Thöông maïi 223,5 264,7 361,0 449,3 1014,3 1250 3. Khaùch saïn nhaø haøng 38,5 43,9 149,3 103,1 160,8 280 4. Vaän taûi, kho baõi, böu ñieän 59,4 61,1 133,9 138,7 292,0 320 5. Taøi chính, tín duïng 108,7 195,1 308,2 309,8 270,1 302 6. Khoa hoïc coâng ngheä 0,8 1,4 3,0 3,6 2,8 3 7. Kinh doanh taøi saûn tö vaán 131,7 182,6 226,6 229,9 280,1 340 8. Quaûn lyù NN & ANQP 45,8 65,1 88,9 91,4 186,1 205 9. Giaùo duïc ñaøo taïo 30,9 40,4 89,3 119,5 142,9 170 10. Y teá vaø hoïat ñoäng cöùu trôï xaõ hoäi 18,1 30,2 42,3 46,8 98,9 107 11. Hoaït ñoäng vaên hoùa theå thao 9,4 9,2 20,7 17,4 24,0 35 ..... Phuï luïc 20: C¬ cÊu GDP (Gi¸ thùc tÕ) §¬n vÞ:% Ph−¬ng ¸n I 2005 2006 2010 2015 Tæng sè 100,0 100,0 100,0 100,0 Khu vùc I 55,8 54,0 50,0 46,0 Khu vùc II 17,6 18,5 21,0 23,0 Khu vùc III 26,6 27,5 29,0 31,0 Nguån: T¸c gi¶ Phuï luïc 21: C¬ cÊu GDP (theo gi¸ thùc tÕ) §¬n vÞ:% Ph−¬ng ¸n II 2005 2006 2010 2015 Tæng sè 100,0 100,0 100,0 100,0 Khu vùc I 55,8 53,0 46,0 35,5 Khu vùc II 17,6 19,4 23,0 30,1 Khu vùc III 26,6 27,6 31,0 34,4 Nguån: T¸c gi¶ Phuï luïc 22: C¬ cÊu GDP (Gi¸ thùc tÕ) §¬n vÞ:% Ph−¬ng ¸n III 2005 2006 2010 2015 Tæng sè 100,0 100,0 100,0 100,0 Khu vùc I 55,8 52,0 43,0 33,0 Khu vùc II 17,6 20,5 25,0 32,0 Khu vùc III 26,6 27,5 32,0 35,0 Nguån: T¸c gi¶ Phuï luïc 23: C¬ cÊu GDP khu vùc I (gi¸ thùc tÕ) §¬n vÞ: % 2000 2005 2010 2015 Tæng GDP 100,0 100,0 100,0 100,0 N«ng nghiÖp 69,6 65,5 60,0 55,0 L©m nghiÖp 3,1 1,9 2,0 3,0 Thñy s¶n 27,3 32,6 38,0 42,0 Nguoàn: Taùc giaû Phuï luïc 24: Dù b¸o GDP ngμnh thñy s¶n Ñôn vò: tû ®ång 2000 2005 2010 2015 Toång GDP ngaønh thuûy saûn 770,4 1228,0 2260,0 3400,0 Khai thaùc 488,4 558,7 820,4 894,2 Nuoâi troàng 271,2 591,9 1209,1 1982,2 Dòch vuï 10,8 77,4 230,5 523,6 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ +Sôû Thuûy saûn + Taùc giaû Phuï luïc 25 Cô caáu GDP (giaù thöïc teá) Ñôn vò: % 2000 2005 2010 2015 GDP 100,0 100,0 100,0 100,0 Coâng nghieäp 92,2 86,0 80,5 75,0 Xaây döïng 7,8 14,0 19,5 25,0 Nguoàn: Taùc giaû Phuï luïc 26 GDP (Gi¸ cè ®Þnh 1994) §¬n vÞ: Tû ®ång; % Tèc ®é t¨ng b/q n¨m 2005 2006 2010 2015 2001-2005 2006-2010 2011-2015 Tæng sè 4584,7 5749,1 8919,7 15500 10,5 14,2 11,7 Khu vùc I 2802,0 3048,2 4155,3 6000 7,5 8,2 7,6 Khu vùc II 450,7 1110,1 1720,2 3700 16,8 30,7 16,5 Khu vùc III 1332,0 1590,8 3044,2 5800 16,3 18,0 13,8 Nguån: Së KÕ ho¹ch vμ §Çu t− tØnh Trμ Vinh + T¸c gi¶ Phuï luïc 27 Gi¸ trÞ s¶n xuÊt (Theo gi¸ cè ®Þnh 1994) §¬n vÞ: TØ ®ång;% Tèc ®é t¨ng b/q n¨m 2005 2006 2010 2015 2001-2005 2006-2010 2011-2015 Tæng sè 8251,8 9587,6 19500 36500 11,2 15,2 13,4 Khu vùc I 5105,0 5625,7 7950 11750 8,9 9,2 8,1 Khu vùc II 1170,0 1460,0 4700 11050 15,6 32,0 18,6 Khu vùc III 1976,0 2501,9 6850 13700 15,8 28,2 14,8 Nguån: Së KÕ ho¹ch vμ §Çu t− tØnh Trμ Vinh + T¸c gi¶ Phuï luïc 28 Gi¸ trÞ s¶n xuÊt (Theo gi¸ thùc tÕ) §¬n vÞ: TØ ®ång;% 2005 2006 2010 2015 Tæng sè 13985 16250 33100 61800 Khu vùc I 8110 8920 12620 18660 Khu vùc II 2785 3480 11190 24720 Khu vùc III 3090 3850 9290 18420 Nguån: Së KÕ ho¹ch vμ §Çu t− tØnh Trμ Vinh + T¸c gi¶ Phuï luïc 29 C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt (Theo gi¸ thùc tÕ) §¬n vÞ:% 2005 2006 2010 2015 Tæng sè 100,0 100,0 100,0 100,0 Khu vùc I 58,0 54,9 38,1 30,2 Khu vùc II 19,9 21,4 33,8 40,2 Khu vùc III 22,1 23,7 28,1 29,8 Nguån: Së KÕ ho¹ch vμ §Çu t− tØnh Trμ Vinh + T¸c gi¶ Moâ hình Harrod – Domar (’) : 1.1 Moâ hình Harrod – Domar coå ñieån: Moâ hình goàm nhöõng giaû ñònh sau: a. Tieát kieäm S laø phaàn ñeå giaønh laïi cuûa saûn phaåm quoác gia Y (GDP), S = s.Y (1) (s: Tyû leä tieát kieäm) b. Ñaàu tö I (voán tích luõy ñöôïc ñöa vaøo söû duïng trong naêm sau) chính laø söï taêng leân cuûa voán coá ñiïnh K (Taøi saûn coá ñònh: Net Investment), giaû söû khoâng coù hao moøn voán hay khaáu hao. I = ΔK = K(t+1) - K(t) (2) c. Toång löôïng tieát kieäm S sau khi ñeå giaønh laïi töø GDP seõ ñöôïc duøng ñeå ñaàu tö. S = I (3) d. Toång voán coá ñònh coù lieân quan tröïc tieáp vôùi toång saûn phaåm quoác gia (keát quaû saûn xuaát - ñaàu ra - saûn löôïng ñaàu ra) taêng theâm khi coù söï gia taêng moät ñoàng voán, (haøm saûn xuaát coù daïng ñôn giaûn) k Y K = hay ICORk Y K ==Δ Δ (4) (k = ICOR – Increamental Capital Output Ratio – Duøng ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû söû duïng voán hay hieäu quaû ñaàu tö cuûa moät neàn kinh teá – Ñeå taêng theâm 1 ñoàng GDP thì caàn phaûi ñaàu tö taêng theâm bao nhieàu ñoàng voán –TSCÑ. ICOR = 2 coù nghóa laø ñeå taêng theâm moät ñôn vò ñaàu ra thì caàn ñaàu tö theâm cho voán coá ñònh moät löôïng baèng 2 ñôn vò. Ñôn vò ôû ñaây coù theå ño baèng trieäu ñoàng, tyû ñoàng …). Trong moâ hình, k ñöôïc giaø ñònh laø haèng soá. ΔY = Y(t+1) – Y(t) : Giaù trò ñaàu ra taêng theâm khi taêng theâm voán ΔK = K(t+1) – K(t) : Söï taêng leân cuûa voán coá ñònh sau khi taêng voán Töø (1), (2) vaø (3), ta coù: s.Y = Δ K (5) Töø (4) vaø (5), ta coù ICOR s Y Y =Δ (6) Ta coù toác ñoä taêng tröôûng k x Y I k x Y S k x Y K Y Yg 111 ==Δ=Δ= (7) Töø (6) vaø (7), suy ra Y K s ICOR sg ΔΔ == (8) - Töø phöông trình (8): Maãusoá Töûsoá Y K sg = ΔΔ = , muoán taêng g thì: TH1: Coá ñònh maãu soá hay toác ñoä taêng cuûa ΔK = toác ñoä taêng cuûa ΔY, taêng töû soá TH2: Coá ñònh töû soá, giaûm maãu soá 2.1: ΔK = const, ΔY taêng (loaïi) 2.2: ΔY = const, ΔK giaûm (loaïi) 2.3: Toác ñoä taêng ΔK < Toác ñoä taêng cuûa ΔY TH3: Toác ñoä taêng cuûa töû soá lôùn hôn toác ñoä taêng cuûa maãu soá 1.2 .Moâ hình Harrod-Domar caûi tieán: a. Moâ hình cho raèng taêng tröôûng bò raøng buoäc bôûi voán, do ñoù, taêng tröôûng saûn löôïng (ΔY) chuû yeáu bôûi söï gia taêng veà voán I thoâng qua heä soá söû vuïng voán k = ICOR. ICOR Y 1=Δ x I (1) b. Ñoái vôùi caùn caân thanh toaùn, xaùc ñònh tieát kieäm nöôùc ngoaøi seõ buø ñaép vaøo khoaûn thieáu huït ñaàu tö trong nöôùc vaø tieát kieäm trong nöôùc, ñieàu naøy töông töï keát quaû treân taøi khoaûn vaõng lai CA (Current Account) cuûa caùn caân thanh toaùn. Y = C + I + X – M (2) Trong ñoù: Y: thu nhaäp (GDP), C: tieâu duøng (caù nhaân vaø chính phuû), I: Toång ñaàu töng ngoaøi vaø trong nöôùc), X-M: thaâm huït hay thaëng dö cuûa vieäc trao ñoåi treân caùn caân thanh toaùn BOP (Balance of Payment) c. Tieát kieäm ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: S = Y - C (3) d. Doøng tö baûn roøng ñi vaøo (Inflow) F = M - X (4) Töø (2), (3) vaø (4), ta coù: I = S + F (5) Töø (5) cho thaáy, voán ñaàu tö ñöôïc taøi trôï thoâng qua tieát kieäm trong nöôùc vaø doøng tö baûn nöôùc ngoaøi ñoå vaøo. Ñoái vôùi nhöõng quoác gia ñang phaùt trieån thì löôïng tieát kieäm raát ít, khan hieám, chuû yeáu voán ñaàu tö phuï thoäc vaøo luoàng voán töø nöôùc ngoaøi. Töø (1) vaø (5) suy ra ⎟⎠ ⎞⎜⎝ ⎛ += Y Fs ICOR g 1 (6) Töø (6) cho thaáy, toác ñoä taêng tröôûng khoâng chæ phuï thuoäc vaøo tieát kieäm noäi ñòa maø coøn phuï thuoäc vaøo tieát kieäm nöôùc ngoaøi. Vôùi: g = Y YΔ : Toác ñoä taêng tröôûng; F: Voán ñaàu tö thuaàn töø beân ngoaøi s = Y S : Tyû leä tieát kieäm trong thu nhaäp quoác daân; I: Toång voán ñaàu tö 2. Moâ hình “Hai khu vöïc” cuûa Chenery - Strout (Moâ hình “Hai khoaûng caùnh keùo – Hai loã hoång– Two Gaps”) a. Loã hoång giöõa ñaàu tö – tieát kieäm Ñoái vôùi nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån thì bao giôø trong thôøi gian ñaàu cuõng caàn coù nhöõng nguoàn löïc giuùp ñôõ, hoã trôï töø beân ngoaøi (Fo) OOOOOO YsgkYsYgkSIF ).(... −=−=−= It = k.g.Yt Giaû söû löôïng tieát kieäm ôû naêm t luoân cao hôn naêm goác ( ) ttt YsYssYYsYsS .)(. ′+′−=−′+= 000 Vaäy Ft = It – St = k.g.Yt – (s-s’)Y0 - s’.Yt = (k.g - s’)Yt – (s – s’)Y0 Ta coù khoaûng caùnh keùo thöù nhaát giöõa tieát kieäm vaø ñaàu tö Ft – F0 = (k.g - s’)Yt – (s-s’)Y0 – (k.g – s)Y0 = (k.g - s’)Yt + (s’ – k.g)Y0 = k.g (Yt – Y0) – s’(Yt – Y0) = ΔI – ΔS Vaäy Ft – F0 = ΔI – ΔS (1) Trong ñoù : Io, It: Voán ñaàu tö trong naêm goác vaø naêm baùo caùo; S0, S1: Tieát kieäm noäi ñòa naêm goác vaø naêm baùo caùo. s, s’: Tyû leä tieát kieäm trong neàn kinh teá naêm goác vaø naêm baùo caùo; k = ICOR: Heä soá söû duïng voán. F0, Ft: Nguoàn taøi trôï töø nöôùc ngoaøi naêm goác vaø naêm baùo caùo. b. Loã hoång giöõa xuaát khaåu-nhaäp khaåu: Giaû ñònh: Caùc yeáu toá saûn xuaát trong nöôùc luoân phaûi nhaäp khaåu töø nöôùc ngoaøi (nhaäp khaåu nhöõng yeáu toá saûn xuaát khoâng coù lôïi theá khi saûn xuaát ôû trong nöôùc) vì nhöõng yeáu toá saûn xuaát ñoù neáu trong nöôùc coù saûn xuaát ñöôïc thì hoaëc chaát löôïng keùm, hoaëc giaù caû ñaét hôn. Do ñoù, trong nöôùc seõ taäp trung vaøo saûn xuaát nhöõng yeáu toá coù lôi theá so saùnh. Söï giuùp ñôõ töø nöôùc ngoaøi bao goàm caùc nguoàn löïc ñeå buø ñaép loã hoång veà xuaát - nhaäp khaåu (nguoàn löïc naøy chuû yeáu laø voán). F0 = M0 – X0 = mY0 - xY0 = (m - x)Y0 Trong ñoù: M0, X0: Löôïng nhaäp khaåu vaø xuaát khaåu trong thôøi gian ñaàu. m, x : Tyû leä nhaäp khaåu vaø xuaát khaåu. Giaû söû löôïng nhaäp khaåu ôû naêm t luoân cao hôn naêm goác, coøn xuaát khaåu naêm t khoâng ñoåi. Mt = mY0 + m’(Yt – Y0) Xt = xYt Do ñoù, doøng vaøo Ft = Mt – Xt = mY0 + m’(Yt – Y0) - xYt Ta coù khoaûng caùnh keùo thöù hai veà xuaát – nhaäp khaåu: Ft – F0 = mY0 + m’(Yt – Y0) - xYt – (m - x)Y0 = m’(Yt – Y0) – x(Yt – Y0) = ΔM - ΔX vaäy Ft – F0 = ΔM - ΔX (2) Tuy nhieân, trong nhaäp khaåu M (nhu caàu trong nöôùc) laïi luoân toàn taïi hai hình thöùc, ñoù laø nhaäp khaåu döôùi daïng tö lieäu saûn xuaát Mk (tyû leä vôùi ñaàu tö) vaø nhaäp khaåu caùc haøng hoùa khaùc Mi (tyû leä vôùi möùc saûn löôïng). Do ñoù, M = Mk + Mi = mk.I + mi.Y = mk.k.g.Y + miY F = M - X = mk.k.g.Y + miY - xY F - miY + xY = mk.k.g.Y Vaäy g = )( . xm Y F mk ik +−1 Moâ hình Two gaps môû roäng: Moät soá giaû ñònh: Goïi Sf laø tieát kieäm nöôùc ngoaøi; Sd laø löôïng tieát kieäm trong nöôùc Nhu caàu voán ñaàu tö ñoái vôùi nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån luoân lôùn hôn nhu caàu tieát kieäm trong nöôùc, do ñoù, löôïng tieát kieäm trong nöôùc khoâng theå buø ñaép ñöôïc khoaûn voán naøy neân seõ coù löôïng tieát kieäm nöôùc ngoaøi boå buø ñaép vaøo khoaûng thieáu huït naøy. Hôn nöõa, trong thôøi gian ñaàu, nhu caàu nhaäp khaåu cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån luoân vöôït qua nhu caàu xuaát khaåu. Ta goïi khoaûng cheânh leäc giöõa xuaát nhaäp khaåu naøy laø tieát kieäm nöôùc ngoaøi. (Inflow > Outflow). Inflow bao goàm vay, vieän trôï, ñaàu tö… Do ñoù, môû cöûa laø vaán ñeà taát yeáu caàn ñaët ra. Sf = M - X ; Y = C + I - M + X ; Sd = Y – C ; I = Sd + Sf Vaäy ta coù moâ hình g = min(gd;gf) = min( ICOR MX ICOR S −; ) gd : Taêng tröôûng töø nguoàn löïc noäi ñòa gf : Taêng tröôûng töø nguoàn löïc nöôùc ngoaøi (ñaït ñöôïc do nhaäp khaåu) TH1: I – S < M – X : Choïn g = gd : neàn kinh teá ñang laõng phí veà nguoàn löïc nöôùc ngoaøi. Chính saùch ñeà ra höôùng veà xuaát khaåu Luùc ñoù ñaët a = (M – X) – (I - S) : phaàn laõng phí ngoaïi teä. TH2: I – S > M – X : Choïn g = gf : neàn kinh teá ñang laõng phí nguoàn löïc trong nöôùc. Chính saùch ñeà ra baûo hoä maäu dòch thay theá nhaäp khaåu. Luùc ñoù ñaët b = (I - S) - (M – X) : nguoàn löïc noäi ñòa bò laõng phí. I: Coá ñònh, S = Smax, vaäy (I-S) coá ñònh, do ñoù, caàn taêng (M-X), caàn nhaäp khaåu ñeå söû duïng hieäu quaû nguoàn löïc noäi ñòa. Vaäy ñaây chính laø nguoàn xuaát hieän voán vaø tieàn. Khi coù thaëng dö saûn xuaát vaø thaëng dö tieâu duøng thì caùc giaûi phaùp caàn ñaët ra laø thueá, haïn ngaïch, caùc bieän phaùp haønh chính vaø baûo hoä…Do ñoù, töï do hoùa thöông maïi caàn ñöôïc ñaët ra. Y = C + I + X - M = (Cp + Cg) + (Ip + Ig) + X - M (*) Sp = Y - Cp - T (1); Sg = T - Cg (2); M - X = Fp + Fg (3) Theá (1),(2) vaø (3) vaøo (*), ta ñöôïc: I = (T - G) + Sp + Fp + Fg = Sg + (Sp + Fp) + Fg = S + F (4) Giaû söû: Ip = a.Ig Do ñoù, I = (1+a)Ig (5) (Ig: Ñaàu tö cuûa khu vöïc nhaø nöôùc; Ip: Ñaàu tö cuûa khu vöïc tö nhaân) Trong khu vöïc nhaø nöôùc: Ig = PSBR + (T - Cg) + Fg = PSBR + Sg + Fg (6) (T: caùc khoaûn thu cuûa khu vöïc nhaø nöôùc thöôøng laø töø thueá, phí, leä phí…) Theá (6) vaøo (5), ta ñöôïc I = (1+a)( PSBR + Sg + Fg) Ta coù, ICOR Y 1=Δ x I Vaäy g = ⎟⎟⎠ ⎞ ⎜⎜⎝ ⎛ ++⎟⎠ ⎞⎜⎝ ⎛ + Y F Y S Y PSBR ICOR a gg1 Trong ñoù: PSBR: khaû naêng ñi vay cuûa nhaø nöôùc Sg: tieát kieäm trong khu vöïc nhaø nöôùc Cg: khoaûng chi cuûa khu vöïc nhaø nöôùc (khoâng keå chi cho ñaàu tö) Fg: Khoaûn vieän trôï hay vay nôï nöôùc ngoaøi cuûa khu vöïc nhaø nöôùc; Fp: Khoaûn vieäc trôï hay vay nôï nöôùc ngoaøi cuûa khu vöïc tö nhaân; 3. Haøm saûn xuaát Haøm saûn xuaát laø haøm coù daïng toång quaùt: Y = F(x1, x2,,…,xn) = F(x) Trong ñoù : x = (x1, x2,,…,xn) laø vectô chi phí caùc yeáu toá ñaàu vaøo (nguyeân - nhieân vaät lieäu, lao ñoäng…) vaø Y laø keát quaû saûn xuaát (thu nhaäp, saûn löôïng…) Caùc giaû thieát chung veà haøm saûn xuaát a. Haøm saûn xuaát Y laø haøm khoâng aâm vaø qua goác toïa ñoä niYxi ,,, 10 =≥ , F(0,0….,0) = 0 b. Haøm Y laø haøm thuaàn nhaát baäc r, nghóa laø: ( ) )(),........,,( xFxxxFxF rn λλλλλ == 21 Tuøy thuoäc vaøo giaù trò r ta coù caùc tröôøng hôïp sau: + r < 1 : Lôïi suaát giaûm khi quy moâ saûn xuaát taêng + r > 1 : Lôïi suaát taêng khi quy moâ saûn xuaát taêng + r = 1 : Lôïi suaát khoâng ñoåi khi quy moâ saûn xuaát taêng Giaû ñònh naøy phaûn aùnh khi môû roäng quy moâ saûn xuaát hay taêng soá löôïng cuûa taát caû caùc yeáu toá ñaàu vaøo cuøng moät tyû leä thì keát quaû saûn xuaát coù theå taêng cao hôn, baèng hoaëc thaáp hôn tyû leä ñöôïc thaáy qua töøng haøm cuï theå. c. Haøm saûn xuaát laø haøm lieân tuïc, coù ñaïo haøm rieâng caáp I (naêng suaát caän bieân) ñoái vôùi caùc bieán khoâng aâm (saûn löôïng seõ taêng khi taêng theâm caùc yeáu toá ñaàu vaøo), coù nghóa laø: ni x F i ,, 10 =≥δ δ d. Haøm saûn xuaát coù ñaïo haøm rieâng caáp II ñoái vôùi caùc bieán laø aâm, coù nghóa laø ni x F i ,, 102 2 =<δ δ Haøm saûn xuaát tuaân theo quy luaät naêng suaát bieân giaûm daàn khi x taêng. (Ñoái vôùi nhöõng haøm saûn xuaát maø coù 2 giaû ñònh c vaø d seõ laø haøm loõm) e. Haøm saûn xuaát cho pheùp caùc khaû naêng thay theá laãn nhau giöõa caùc nhaân toá saûn xuaát. Ngöôøi ta ñaõ duøng caùc heä soá sau ñeå ñaùnh giaù giöõa khaû naêng thay theá vaø keát quaû saûn xuaát: + Naêng suaát saûn xuaát trung bình cuûa caùc nhaân toá: Y/xi , ni ,1= + Naêng suaát bieân cuûa nhaân toá I: nixY i ,, 1=δδ + Tyû leä thay theá bieân teá MRS giöõa nhaân toá i vaø nhaân toá j: ijj i ij x Y x Y dx dx MRS δ δ δ δ :−== + Heä soá co daõn cuûa saûn xuaát ñoái vôùi nhaân toá i laø heä soá xaùc ñònh möùc ñoä thay theá cuûa keát quaû saûn xuaát khi thay ñoåi nhaân toá i vaø giöõ nguyeân caùc nhaân toá khaùc: )(ln )(ln: i i ii i i x Y Y x x Y x x Y Y δ δ δ δδδε === + Heä soá co daõn cuûa saûn xuaát xaùc ñònh möùc ñoä thay theá cuûa keát quaû saûn xuaát khi thay ñoåi taát caû caùc nhaân toá cuøng moät tyû leä: n n x dx x dx x dx =⋅⋅⋅⋅⋅== 2 21 ∑ ⋅= n i i i Y x x Y 1 δ δε hay ∑= n i i x Y 1 )(ln )(ln δ δε Daïng ñôn giaûn cuûa haøm saûn xuaát laø haøm Cobb-Douglas βα LAKY = (*) Laáy Ln hai veá (*) ñeå chuyeån veà daïng tuyeát tính baäc nhaát (vì haøm Cobb-Douglas laø haøm soá lieân tuïc theo thôøi gian): LnLLnKLnALnY βα ++= Caùc ñaëc ñieåm cuûa haøm Cobb-Douglas: a. Haøm Cobb-Douglas laø haøm thuaàn baäc βα + vì ),()()(),( LKFLAKLKALKF βαβαβαβα λλλλλλ ++ === - βα + = 1 : saûn xuaát coù lôïi suaát (naêng suaát) khoâng ñoåi khi taêng quy moâ. - βα + > 1 : lôïi suaát taêng khi môû roäng quy moâ saûn xuaát. - βα + < 1 : lôïi suaát giaûm khi môû roäng quy moâ saûn xuaát. b. Naêng suaát caân bieân: Ñoái vôùi haøm Cobb-Douglas, naêng suaát bieân teá cuûa voán vaø lao ñoäng tyû leä vôùi naêng suaát trung bình cuûa voán vaø lao ñoäng, vôùi heä soá tyû leä töông öùng laø βα vaø [ ]1011 ,,;; ∈==== −− βαββαα βαβα L YLAKMPL K YLAKMPK Naêng suaát bieân teá cuûa voán MPK vaø cuûa lao ñoäng MPL seõ giaûm daàn khi taêng K vaø L. c. Tyû leä thay theá bieân teá MRS giöõa K vaø L L K MRS LK, ⋅= α β d. Heä soá co daõn cuûa saûn xuaát ñoái voán vaø lao ñoäng βδδεαδδε ==== L L Y Y K K Y Y LK :;: e. Heä soá co daõn saûn xuaát βαε += Phöông phaùp luaän ñeå öôùc löôïng nguoàn taêng tröôûng trong khuoân khoå lyù thuyeát kinh teá taân coå ñieån ñaõ döïa treân cô sôû nghieân cöùu cuûa Robert Solow (1957). Haøm saûn xuaát ñöôïc giaû ñònh coù daïng sau: Y = A(t)F[K(t),L(t)] (*) A: Tieán boä veà hieäu quaû kinh teá nhö coâng ngheä, phöông phaùp quaûn lyù, ñieàu haønh…(toång naêng suaát caùc nhaân toá saûn xuaát) Vaäy, ba nguoàn goác cuûa taêng tröôûng toång saûn phaåm laø söï gia taêng toång naêng suaát caùc nhaân toá saûn xuaát (A), voán (K) vaø lao ñoäng (L) theo thôøi gian t. Laáy ñaïo haøm (*) theo thôøi gian t, ta coù: L L dt dL L FA K K dt dK K FA dt dA A Y dt dL L FA dt dK K FA dt dALKF dt dY 11 δ δ δ δ δ δ δ δ ++=++= ),( Chia 2 veá cuûa phöông trình cho Y vaø bieán ñoåi, ta coù: ⎟⎠ ⎞⎜⎝ ⎛⎟⎠ ⎞⎜⎝ ⎛+⎟⎠ ⎞⎜⎝ ⎛⎟⎠ ⎞⎜⎝ ⎛+= Ldt dL Y L L FA Kdt dK Y K K FA dt dA Adt dY Y 1111 δ δ δ δ (**) Vôùi Ldt dLg Kdt dKg Adt dAg LKA 111 === ;; laàn löôït laø toác ñoä taêng tröôûng cuûa toång naêng suaát caùc nhaân toá saûn xuaát, toác ñoä taêng tröôûng cuûa voán vaø cuûa lao ñoäng. Vôùi caùc ñieàu kieän cuûa traïng thaùi caân baèng coù caïnh tranh, moãi moät nhaân toá saûn xuaát ñeàu nhaän ñöôïc moät naêng suaát bieân cuûa noù. Vaäy suaát sinh lôïi baèng vôùi naêng suaát bieân teá cuûa voán vaø möùc löông baèng vôùi naêng suaát bieân cuûa lao ñoäng. Ñieàu naøy coù nghóa laø L FAvaø K FA δ δ δ δ laàn löôït laø suaát sinh lôïi cuûa voán vaø möùc löông. Y L L FAvaø Y K K FA LK δ δωδ δω == laàn löôït laø tyû troïng cuûa thaëng dö saûn xuaát vaø tyû troïng cuûa thuø lao lao ñoäng trong Y Vaäy, töø (**), ta coù: LLKKAY gggg ωω ++= Ñoái vôùi haøm saûn xuaát Cobb-Douglas khi coù theâm yeáu toá coâng ngheä: Giaû söû tieán boä coâng ngheä laøm thay ñoåi hieäu quaû saûn xuaát vaø heä soá hieäu quaû A seõ thay ñoåi theo thôøi gian. (1) )()()()( tLtKtAtY βα= Laáy ñaïo haøm (1) theo bieán t vaø chia hai veá cho veá phaûi cuûa (1), ta ñöôïc: L tdL K tdK tY tdY tA tdA )()( )( )( )( )( βα −−= Do nhòp taêng cuûa toång naêng suaát nhaân toá khoâng theå quan saùt vaø ño löôøng tröïc tieáp ñöôïc, do ñoù, phaûi ño löôøng giaùn tieáp thoâng qua nhòp taêng Y(t), nhòp taêng K(t), nhòp taêng L(t) vaø caùc heä soá βα vaø . Trong thöïc teá, coù theå tính nhòp taêng naøy gaàn ñuùng nhö sau: L tL K tK tY tY tA tA )()( )( )( )( )( Δ−Δ−Δ=Δ βα ’ Moâ hình ñöôïc xaây döïng bôûi 2 nhaø kinh teá hoïc Roy Harrod cuûa Anh vaø E.V Domar cuûa Myõ. ._.