Phép biện chứng duy vật và vai trò trong hoạt động kinh tế

MỤC LỤC A. Đặt vấn đề Trải qua hai cuộc chiến tranh vệ quốc lâu dài và khốc liệt, đi lên xây dựng CNXH với kết cấu hạ tầng bị tàn phá, cơ sở vật chất và nguồn nhân lực bị ảnh hưởng nghiêm trọng, Đảng ta đã bắt chước rập khuôn mô hình CNXH ở Liên Xô mà không chọn lựa và sáng tạo: ở Liên Xô có bao nhiêu bộ thì ta cũng có bấy nhiêu bộ; Liên Xô chỉ chú trọng phát triển Công nghiệp nặng, ta cũng chỉ tập trung vào Công nghiệp nặng… Sự phiến diện trong nhận thức, lối tư duy bắt chước, sao chép rập khuôn bất chấp điều kiện cụ thể trong nước và thực tiễn khách quan đã đưa Việt Nam chìm sâu vào khủng hoảng kinh tế- xã hội: sản xuất đình đốn,bội chi ngân sách lớn, lạm phát tăng vọt, đời sống nhân dân khó khăn, lòng tin vào chính quyền giảm sút. Thực trạng đau buồn đó xuất phát từ sự buông lỏng quản lý,căn bệnh chủ quan duy ý chí, bảo thủ trì trệ, vi phạm quy luật khách quan trong cải tạo và xây dựng CNXH. Ch ính vì lẽ đó, trong những năm gần đây, đảng và nhà nước ta đã và đang thực hiện công cuộc cải cách, mà tr ước hết là trong lĩnh vực nhận thức. Cần phải nhận thức đúng đắn phép biện chứng duy vật thì mới có thể ứng dụng đựơc nó vào hoạt động kinh tế Chóng ta ®Òu biÕt, nhËn thøc ®óng ®¾n, ®Çy ®ñ phÐp biÖn chøng duy vËt ®· lµ khã, viÖc vËn dông nã vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn l¹i cµng khã h¬n. V× vËy trong qu¸ tr×nh thu thËp tµi liÖu vµ viÕt, do tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm thùc tÕ ch­a cao nªn bµi viÕt cña em ch­a ®­îc hoµn h¶o. Em kÝnh mong ®­îc sù gãp ý vµ gióp ®ì cña c« gi¸o ®Ó bµi viÕt sau ®­îc hoµn chØnh h¬n. B. Giải quyết vấn đề I/ PhÐp biÖn chøng vµ lÞch sö phÐp biÖn chøng: 1.Sù ®èi lËp gi÷a ph­¬ng ph¸p siªu h×nh vµ ph­¬ng ph¸p biÖn chøng: 1.1 Ph­¬ng ph¸p siªu h×nh: Nhận thức đối tượng ở trạng thái cô lập, tách rời đối tượng ra khỏi các chỉnh thể khác và giữa các mặt đối lập nhau có một ranh giới tuyệt đối. Nhận thức đối tượng ở trạng thái tĩnh tại; nếu có biến đổi thì đó chỉ là sự biến đổi về số lượng, nguyên nhân của sự biến đổi nằm ở bên ngoài đối tượng. 1.2 Ph­¬ng ph¸p biÖn chøng: Nhận thức đối tượng ở trong các mối liên hệ với nhau, ảnh hưởng và ràng buộc lẫn nhau. Nhận thức đối tượng ở trạng thái vận động biến đổi, nằm trong khuynh hướng chung là phát triển. Đây là quá trình thay đổi về chất của sự vật, hiện tượng mà nguồn góc của sự thay đổi ấy là đấu tranh giữa các mặt đối lập để giải quyết mâu thuẫn nội tại của chúng. 2.C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng: Phép biện chứng tự phát: thời cổ đại, các nhà biện chứng cả phương đông và phương tây thời kỳ này đã thấy được các sự vật, hiện tượng của vũ trụ sinh thành, biến hóa trong những sợi dây liên hệ vô cùng tận. Tuy nhiên, những gì các nhà biện chứng thấy được chỉ là trực kiến, chưa phải là kết quả của nghiên cứu và thực nghiệm khoa học. Phép biện chứng duy tâm: mà đỉnh cao của hình thức này được thể hiện trong triết học cổ điển Đức, người khởi đầu là Cantơ và người hoàn thiện là Hêghen. Có thể nói, lần đầu tiên trong lịch sử phát triển của tư duy nhân loại, các nhà triết học Đức đã trình bày một cách có hệ thống những nội dung quan trọng nhất của phương pháp biện chứng. Song theo họ biện chứng ở đây bắt đầu từ tinh thần và kết thúc ở tinh thần, giới hiện thực chỉ là sao chép ý niệm nên biện chứng của các nhà triết học cổ điển Đức là biện chứng duy tâm. Phép biện chứng duy vật: được thể hiện trong triết học do Mác và Ăngghen xây dựng, sau đó được Lê-nin phát triển. Mác và Ăngghen đã gạt bổ tính chất thần bí, kế thừa những hạt nhân hợp lý trong phép biện chứng duy tâm để xây dựng phép biện chứng duy vật với tính cách là học thuyết về mối liên hệ phổ biến và về sự phát triển dưới hình thức hoàn bị nhất. II/Nội dung của phép biện chứng duy vật: 1.Hai nguyên lí của phép biện chứng duy vật: 1.1.Nguyên lí về mối liên hệ phổ biến Trong phÐp biÖn chøng duy vËt, mèi liªn hÖ phæ biÕn dïng ®Ó kh¸i qu¸t mèi liªn hÖ, sù t¸c ®éng qua l¹i, chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c sù vËt, hiÖn t­îng hay gi÷a c¸c mÆt, c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña sù vËt, hiÖn t­îng.C¬ së cña mèi liªn hÖ phæ biÕn lµ tÝnh thèng nhÊt vËt chÊt cña thÕ giíi, theo ®ã c¸c sù vËt hiÖn t­îng trong thÕ giíi dï cã ®a d¹ng, cã kh¸c nhau ®Õn thÕ nµo ®i n÷a, th× còng chØ lµ nh÷ng d¹ng cô thÓ kh¸c nhau cña mét thÕ giíi vËt chÊt duy nhÊt. C¸c mèi liªn hÖ cã tÝnh kh¸ch quan, phæ biÕn vµ ®a d¹ng, chóng gi÷ nh÷ng vai trß kh¸c nhau qui ®Þnh sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña sù vËt, hiÖn t­îng.Trong ho¹t ®éng nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn, kh«ng nªn tuyÖt ®èi ho¸ mèi liªn hÖ nµo vµ còng kh«ng nªn t¸ch rêi mèi liªn hÖ nµy khái c¸c mèi liªn hÖ kh¸c, bëi trªn thùc tÕ c¸c mèi liªn hÖ cßn ph¶i ®­îc nghiªn cøu cô thÓ trong sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña chóng. Nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn kh¸i qu¸t bøc tranh toµn c¶nh vÒ thÕ giíi trong nh÷ng mèi liªn hÖ gi÷a c¸c sù vËt hiÖn t­îng cña nã.TÝnh v« h¹n cña thÕ giíi kh¸ch quan, tÝnh cã h¹n cña sù vËt, hiÖn t­îng trong thÕ giíi ®ã chØ cã thÓ gi¶i thÝch ®­îc trong mèi liªn hÖ phæ biÕn vµ ®­îc quy ®Þnh b»ng nhiÒu mèi lªn hÖ cã h×nh thøc, vai trß kh¸c nhau.Tõ nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn, con ng­êi rót ra ®­îc nh÷ng quan ®iÓm, nguyªn t¾c chØ ®¹o ho¹t ®éng nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn. 1.2 Nguyªn lÝ vÒ sù ph¸t triÓn cña c¸c sù vËt vµ hiÖn t­îng: Trong phÐp biÖn chøng duy vËt, ph¸t triÓn dïng ®Ó kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh vËn ®éng ®i lªn tõ thÊp ®Õn cao, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõ kÐm hoµn thiÖn ®Õn hoµn thiÖn h¬n.Qu¸ tr×nh ®ã võa diÔn ra dÇn dÇn, vïa cã b­íc nh¶y vät lµm cho sù vËt hiÖn t­îng cò mÊt ®i, sù vËt hiÖn t­îng míi vÒ chÊt ra ®êi.Ph¸t triÓn lµ tù th©n.§éng lùc cña sù ph¸t triÓn lµ m©u thuÉn gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp bªn trong sù vËt, hiÖn t­îng.Sù ph¸t triÓn ®i theo ®­êng xo¸y èc, c¸i míi d­êng nh­ lÆp l¹i mét sè ®Æc tr­ng, ®Æc tÝnh cña c¸i cò nh­ng trªn c¬ së cao h¬n, thÓ hiÖn tÝnh phøc t¹p vµ cã thÓ cã nh÷ng b­íc thôt lïi t­¬ng ®èi trong sù ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn lµ mét tr­êng hîp ®Æc biÖt cña vËn ®éng.Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, sù vËt, hiÖn t­îng chuyÓn ho¸ sang chÊt míi cao h¬n, phøc t¹p h¬n lµm cho c¬ cÊu tæ chøc, ph­¬ng thøc vËn ®éng vµ chøc n¨ng cña sù vËt ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n.Ph¸t triÓn cã tÝnh kh¸ch quan, phæ biÕn, ®a d¹ng.Tõ nguyªn lý vÒ sù ph¸t triÓn, con ng­êi rót ra ®­îc nh÷ng quan ®iÓm, nguyªn t¾c chØ ®¹o ho¹t ®éng nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn. 2. Nh÷ng cÆp ph¹m trï c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng duy vËt: 2.1 Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ ph¹m trï: *Khái niệm phạm trù: Phạm trù là những khái niệm rộng nhất phản ánh những mặt, những thuộc tính, những mối liên hệ chung, cơ bản nhất của sự vật và hiện tượng thuộc một lĩnh vực nhất định *Bản chất phạm trù Quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng cho rằng: - Phạm trù được hình thành trong quá trình hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn của con người. - Mỗi phạm trù xuất hiện đều là kết quả của quá trình nhận thức trước đó đồng thời lại là bậc thang của quá trình nhận thức tiếp theo của con người. -Nội dung của phạm trù mang tính khách quan, còn hình thức của nó thì mang tính chủ quan 2.2 C¸i riªng vµ c¸i chung: a. Kh¸i niÖm c¸i riªng vµ c¸i chung: C¸i riªng lµ ph¹m trï dïng ®Ó chØ mét sù vËt, mét hiÖn t­îng nhÊt ®Þnh vµ c¸i ®¬n nhÊt.C¸i chung lµ ph¹m trï dïng ®Ó chØ nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng mÆt lÆp l¹i trong nhiÒu sù vËt, nhiÒu hiÖn t­¬ng.C¸i ®¬n nhÊt lµ ph¹m trï chØ nh÷ng mÆt, nh÷ng ®Æc ®iÓm chØ cã ë mét sù vËt mét hiÖn t­îng nµo ®ã mµ kh«ng tån t¹i lÆp l¹i ë c¸c sù vËt kh¸c. Gi÷a c¸i riªng, c¸i chung vµ c¸i ®¬n nhÊt cã mèi liªn hÖ biÖn chøng víi nhau. C¸i chung chØ tån t¹i trong c¸i riªng, biÓu hiÖn th«ng qua c¸i riªng; ng­îc l¹i, c¸i riªng chØ tån t¹i trong mèi liªn hÖ víi c¸i chung, bao hµm c¸i chung; c¸i riªng lµ c¸i toµn bé, phong phó h¬n c¸i chung, c¸i chung lµ c¸i bé phËn nh­ng s©u s¾c h¬n c¸i riªng; c¸i chung vµ c¸i ®¬n nhÊt cã thÓ chuyÓn ho¸ lÉn nhau trong qu¸ tr×nh vËn ®éng ph¸t triÓn cña sù vËt. b. Quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¸i riªng vµ c¸i chung: C¸i chung chØ tån t¹i trong c¸i riªng,th«ng qua c¸i riªng mµ biÓu hiÖn sù tån t¹i cña m×nh. C¸i riªng chØ tån t¹i trong mèi liªn hÖ víi c¸i chung. C¸i riªng lµ c¸i toµn bé,phong phó h¬n c¸i chung.C¸i chung lµ c¸i bé phËn,s©u s¾c h¬n c¸i riªng. C¸i ®¬n nhÊt vµ c¸i chung cã thÓ chuyÓn ho¸ lÉn nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña sù vËt. c. Mét sè kÕt luËn vÒ mÆt ph­¬ng ph¸p luËn: Chúng ta phải thấy được vai trò quan trọng, quyết định của cái chung trong sự thiết lập hệ thống các sự vật. thấy được tính phong phú, toàn thể của cái riêng trong sự tồn tại tất yếu của sự vật. Cái đơn nhất thể hiện tính khác biệt của cái riêng này và cái riêng khác. Từ đó, muốn biết được cái chung, cái bản chất thì phải biết xuất phát từ cái riêng, từ những sự vật hiện tượng riêng lẻ. Nhiệm vụ của nhận thức là phải đi tìm ra cái chung và trong hoạt động thực tiến phải dựa vào cái chung để cải tạo cái riêng. Trong thực tiễn thấy sự chuyển hóa giữa cái chung và cái đơn nhất nào có lợi thì cần chủ động tác động để nó nhanh chóng thành hiện thực. 2.3 Nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶: a.Kh¸i niÖm nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶: Nguyªn nh©n lµ sù t­¬ng t¸c qua l¹i gi÷a c¸c mÆt, c¸c yÕu tè trong mét sù vËt, hiÖn t­îng hay gi÷a c¸c sù vËt, hiÖn t­îng víi nhau trong ®iÒu kiÖn nµo ®ã g©y ra nh÷ng biÕn ®æi nhÊt ®Þnh.KÕt qu¶ lµ nh÷ng biÕn ®æi xuÊt hiÖn do t¸c ®éng lÉn nhau cña c¸c yÕu tè, c¸c mÆt hay c¸c sù vËt kh¸c nhau.Gi÷a nguyªn nh©n kÕt qu¶ cã mèi liªn hÖ qua l¹i ,qui ®Þnh lÉn nhau.Nguyªn nh©n lµ c¸i sinh ra kÕt qu¶ nªn lu«n cã tr­íc kÕt qu¶; sau khi xuÊt hiÖn kÕt qu¶ cã ¶nh h­ëng tÝch cùc trë l¹i víi nguyªn nh©n.Sù ph©n biÖt nguyªn nh©n, kÕt qu¶ cã tÝnh t­¬ng ®èi.Mét sù vËt hiÖn t­îng ë trong mèi liªn hÖ nµy lµ nguyªn nh©n nh­ng l¹i lµ kÕt qu¶ trong mèi liªn hÖ kh¸c vµ ng­îc l¹i t¹o nªn chuçi nh©n qu¶ v« tËn do vËy nguyªn nh©n, kÕt qu¶ bao giê còng ë trong mèi liªn hÖ cô thÓ. b. Quan hÖ biÖn chøng gi÷a nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶: -Nguyªn nh©n sinh ra kÕt qu¶,xuÊt hiÖn tr­íc kÕt qu¶. -Nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ cã thÓ thay ®æi vÞ trÝ cho nhau. c. Mét sè kÕt luËn vÒ mÆt ph­¬ng ph¸p luËn: - Tính nhân quả là tính khách quan và quy luật con người có thể nhận thức, vận dụng nó để đạt được mục đích của mình, tạo điều kiện cho nguyên nhân đi đến kết quả và ngược lại, đồng thời hạn chế hoặc tiêu diệt những nguyên nhân, những ®iÒu kiÖn sinh ra hiÖn t­îng xÊu.- Cải tạo sự vật hay xóa bỏ sự vật chính là cải tạo hay xóa bỏ nguyên nhân sinh ra nó. - Mỗi sự vật, hiện tượng có thể do nhiều nguyên nhân sinh ra. Những nguyên nhân này có vị trí rất khác nhau trong việc hình thành kết quả. Vì vậy trong hoạt động thực tiễn chúng ta cần phải phân loại, xác định vai trò, vị trí của từng loại nguyên nhân để có những biện pháp giải quyết đúng đắn. - Tìm nguyên nhân xuất hiện của một hiện tượng nào đó, phải tìm trong chính hiện tượng đó và phải tìm những sự tác động của các mặt, các mối liên hệ có trước đó. 2.4 TÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn: a. Kh¸i niÖm tÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn: TÊt nhiªn lµ c¸i s¶y ra do nguyªn nh©n bªn trong c¬ b¶n cña sù vËt, hiÖn t­îng quy ®Þnh vµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh nã ph¶i s¶y ra ®óng vµ kh«ng thÓ kh¸c.NgÉu nhiªn do mèi liªn hÖ kh«ng b¶n chÊt, lµ c¸i x¶y ra do nguyªn nh©n, hoµn c¶nh bªn ngoµi qui ®Þnh.Gi÷a c¸i tÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn cã mèi liªn hÖ biÖn chøng víi nhau.TÊt nhiªn bao giê còng v¹ch ®­êng ®i cho m×nh th«ng qua v« sè ngÉu nhiªn, cßn ngÉu nhiªn lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña tÊt nhiªn, bæ xung cho tÊt nhiªn.TÊt nhiªn ®èng vai trß chi phèi sù ph¸t triÓn, cßn ngÉu nhiªn chØ cã thÓ lµm cho sù ph¸t triÓn diÔn ra nhanh hoÆc chËm, trong h×nh thøc nµy hay h×nh thøc kh¸c.sù ph©n biÖt tÊt nhiªn, ngÉu nhiªn cã tÝnh t­¬ng ®èi; trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh chóng chuyÓn ho¸ lÉn nhau. b. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a tÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn : -TÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn ®Òu tån t¹i kh¸ch quan,®éc lËp víi ý thøc cña con ng­êi vµ ®Òu cã vÞ trÝ nhÊt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña sù vËt. -TÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn ®Òu tån t¹i nh­ng chóng kh«ng tån t¹i biÖt lËp d­íi d¹ng thuÇn tuý còng nh­ kh«ng cã c¸i ngÉu nhiªn thuÇn tuý. -TÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn cã thÓ chuyÓn ho¸ cho nhau. c. Mét sè kÕt luËn vÒ mÆt ph­¬ng ph¸p luËn : Muốn nhận thức cái ngẫu nhiên phải chỉ ra nguyên nhân bên trong cơ bản qui định nó, đối với cái ngẫu nhiên thì giải thích từ nguyên nhân bên ngoài. Muốn nhận thức được cái tất nhiên thì phải thông qua nhiều cái ngẫu nhiên. Trong hoạt động thực tiễn chúng ta phải dựa vào cái tất nhiên, nhận thức được tất nhiên giúp ta khắc phục hậu quả từ nguồn gốc, từ nguyên nhân của nó nhưng cũng không được bỏ qua cái ngẫu nhiên. 2.5 Néi dung vµ h×nh thøc : a. Kh¸i niÖm néi dung vµ h×nh thøc: Néi dung lµ toµn bé nh÷ng yÕu tè, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng mÆt, nh÷ng qu¸ tr×nh kh¸c nhau t¹o nªn sù vËt, hiÖn t­îng.H×nh thøc lµ ph­¬ng thøc tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña sù vËt, hiÖn t­îng; lµ hÖ thèng c¸c mèi liªn hÖ t­¬ng ®èi bÒn v÷ng gi÷a c¸c yÕu tè cña sù vËt, hiÖn t­îng.Gi÷a néi dung vµ h×nh thøc cã mèi liªn hÖ qua l¹i, quy ®Þnh lÉn nhau, trong ®ã néi dung gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh.Néi dung ®ßi hái ph¶i cã h×nh thøc phï hîp víi nã.Khi néi dung thay ®æi th× h×nh thøc còng thay ®æi theo.Tuy nhiªn h×nh thøc còng cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi vµ t¸c ®éng tÝch cùc trë l¹i néi dung.Khi h×nh thøc phï hîp víi néi dung nã lµ ®éng lùc thóc ®Èy néi dung ph¸t triÓn, cßn khi kh«ng phï hîp, h×nh thøc c¶n trë sù ph¸t triÓn cña néi dung.Cïng mét néi dung, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cã thÓ thÓ hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc vµ ng­îc l¹i, cïng mét h×nh thøc cã thÓ phï hîp víi nh÷ng néi dung kh¸c nhau. b. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a néi dung vµ h×nh thøc : -Sù thèng nhÊt gi÷a néi dung vµ h×nh thøc. -Néi dung gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi h×nh thøc trong qu¸ tr×nh vËn ®éng ph¸t triÓn cña sù vËt. -Sù t¸c ®éng trë l¹i cña h×nh thøc ®èi víi néi dung. c. Mét sè kÕt luËn vÒ mÆt ph­¬ng ph¸p luËn : -Kh«ng t¸ch rêi néi dung vµ h×nh thøc tuyÖt ®èi ho¸ mét trong hai mÆt. -§Ó c¶i t¹o x· héi cÇn sö dông mäi h×nh thøc. -Theo dâi mèi quan hÖ gi÷a néi dung vµ h×nh thøc ®Ó cã nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp nh»m thóc ®Èy ho¹t ®éng thùc tiÔn. 2.6 B¶n chÊt vµ hiÖn t­îng : a. Kh¸i niÖm b¶n chÊt vµ hiÖn t­îng : B¶n chÊt lµ tæng hîp tÊt c¶ nh÷ng mÆt, nh÷ng mèi liªn hÖ bªn trong tÊt nhiªn t­¬ng ®èi æn ®Þnh cña sù vËt, qui ®Þnh sù tån t¹i, vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña sù vËt. HiÖn t­îng lµ nh÷ng c¸i biÓu hiÖn ra bªn ngoµi cña sù vËt.Gi÷a b¶n chÊt vµ hiÖn t­îng cã mèi liªn hÖ biÖn chøng víi nhau.B¶n chÊt vµ hiÖn t­îng thèng nhÊt víi nhau.Sù thèng nhÊt ®ã biÓu hiÖn ë chç: B¶n chÊt thÓ hiÖn th«ng qua hiÖn t­îng, cßn hiÖn t­îng lµ sù thÓ hiÖn cña b¶n chÊt; HiÖn t­îng thÓ hiÖn b¶n chÊt trong h×nh thøc ®· c¶i biÕn, nhiÒu khi xuyªn t¹c néi dung thùc sù cña b¶n chÊt b»ng c¸ch bæ xung vµo b¶n chÊt mét vµi tÝnh chÊt, yÕu tè do hoµn c¶nh cô thÓ quy ®Þnh, lµm hiÖn t­îng phong phó h¬n b¶n chÊt.B¶n chÊt t­¬ng ®èi æn ®Þnh, Ýt biÕn ®æi h¬n, cßn hiÖn t­îng ‘®éng’ h¬n, th­êng xuyªn biÕn ®æi h¬n. b. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a b¶n chÊt vµ hiÖn t­îng: -B¶n chÊt nhÊt ®Þnh béc lé ra qua hiÖn t­îng cßn hiÖn t­îng nµo còng lµ sù biÓu hiÖn cña b¶n chÊt. -HiÖn t­îng lµ c¸i phong phó,b¶n chÊt lµ c¸i s©u s¾c bªn trong.Sù thèng nhÊt gi÷a b¶n chÊt vµ hiÖn t­îng lµ sù thèng nhÊt biÖn chøng nh­ng l¹i cã m©u thuÉn. c. Mét sè kÕt luËn vÒ mÆt ph­¬ng ph¸p luËn: -Trong nhËn thøc kh«ng nªn dõng l¹i ëbiÓu hiÖn bªn ngoµi sù vËt mµ cÇn ph¶i ®i s©u vµo bªn trong sù vËt,lµm s¸ng tá b¶n chÊt Èn ®»ng sau hiÖn t­îng. -Muèn nhËn thøc mét b¶n chÊt ph¶i ph©n tÝch mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c hiÖn t­îng kh¸c nhau.kh«ng nªn cã kÕt luËn véi vµng,gi¶n ®¬n vÒ mét b¶n chÊt. 2.7 Kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc: a.Kh¸i niÖm kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc: Khả năng là những tiền đề phát sinh của cái mới bên trong cái cũ, là những mầm mống, khuynh hướng phát triển khách quan trong các sự vật. Hiện thực là sự xuất hiện của những sự vật, quá trình mới, hay là khả năng đã thành hiện thực. Khả năng và hiện thực là hai giai đoạn của một quá trình thống nhất trong sự phát triển của sự vật. Không có khả năng thì không có hiện thực và ngược lại. Khả năng nào thì hiện thực đó, không có khả năng cho mọi hiện thực và hiện thực cho mọi khả năng. Khả năng và hiện thực khác nhau về bản chất, khả năng là cái có trước và hiện thực là cái có sau. Khả năng qui định hiện thực còn hiện thực phụ thuộc vào khả năng. Giữa khả năng và hiện thực có thể chuyển hoá lẫn nhau. b. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc: -Kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc tån t¹i trong mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau,kh«ng t¸ch rêi nhau,th­êng xuyªn chuyÓn ho¸ lÉn nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña sù vËt. -Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn míi,sù vËt sÏ xuÊt hiÖn thªm nh÷ng kh¶ n¨ng míi,®ång thêi b¶n th©n mçi kh¶ n¨ng còng thay ®æi theo sù thay ®æi cña ®iÒu kiÖn. -§Ó kh¶ n¨ng biÕn thµnh hiÖn thùc th­êng cÇn kh«ng ph¶i chØ mét ®iÒu kiÖn mµ lµ mét tËp hîp nhiÒu ®iÒu kiÖn. c.Mét sè c¬ së cña ph­¬ng ph¸p luËn: Trong hoạt động thực tiễn cần dựa vào hiện thực, không dựa vào khả năng để định ra chủ trương, phương hướng hành động cho mình nhưng đồng thời cũng cần tính đến các khả năng để việc đề ra đường lối, kế hoạch thích hợp sát với hoàn cảnh hơn.Cần tránh hai thái cực sai lầm, một là, tuyết đối hóa vai trò nhân tố chả quan; hai là, hạ thấp vai trò nhân tố chủ quan trong việc biến khả năng thành hiện thực. 3.Nh÷ng quy luËt c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng duy vËt: 3.1 Quy luËt chuyÓn ho¸ tõ nh÷ng sù thay ®æi vÒ l­îng thµnh nh÷ng sù thay ®æi vÒ chÊt vµ ng­îc l¹i: Sù vËt, hiÖn t­îng thèng nhÊt gi÷a mÆt chÊt vµ mÆt l­îng, chóng t¸c ®éng qua l¹i víi nhau.Trong mèi quan hÖ nµy, l­îng lu«n lu«n biÕn ®æi, chÊt t­¬ng ®èi æn ®Þnh.Sù thay ®æi cña l­îng ®Õn ®iÓm nót lµm cho chÊt míi ra ®êi, thay thÕ chÊt cò.Khi chÊt míi ra ®êi lµm cho sù vËt, hiÖn t­îng t¹o thµnh sù vËt, hiÖn t­îng míi hoÆc nã chuyÓn sang giai ®o¹n míi ph¸t triÓn cao h¬n. Sù thay ®æi vÒ l­îng vµ chÊt diÔn ra cïng víi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña sù vËt hiÖn t­îng.Sù thay ®æi ®ã cã quan hÖ chÆt chÏ vµ t¸c ®éng qua l¹i; sù thay ®æi vÒ l­îng cã ¶nh h­ëng tíi sù thay ®æi vÒ chÊt vµ ng­îc l¹i. C¸c h×nh thøc cña b­íc nh¶y: - Dùa trªn nhÞp ®iÖu cña b­íc nh¶y cã b­íc nh¶y ®ét biÕn vµ cã b­íc nh¶y dÇn dÇn. - Dùa vµo quy m« cña b­íc nh¶y cã b­íc nh¶y toµn bé vµ b­íc nh¶y côc bé. - VÒ lý luËn: §Ó thay ®æi sù vËt hiÖn t­îng, ph¶I th«ng qua qu¸ tr×nh thay ®æi chÊt cña nã.Muèn lµm thay ®æi vÒ chÊt cña sù vËt ph¶I th«ng qua qu¸ tr×nh tÝch luü vÒ l­îng. - VÒ thùc tiÔn: Trong ho¹t ®éng thùc tiÔn cÇn tr¸nh hai khuynh h­íng: + Ch­a cã qu¸ tr×nh tÝch luü vÒ l­îng ®· t¸c ®éng nh»m lµm thay ®æi chÊt. + L­îng ®· cã sù tÝch luü nh­ng kh«ng d¸m t¸c ®éng ®Ó thay ®æi chÊt. 3.2 Quy luËt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp: Mâu thuẫn và mặt đối lập thường được dùng những khái niệm đồng nghĩa. Nhưng hiểu cho đúng hơn thì mâu thuẫn là mối quan hệ giữa các mặt đối lập, còn mặt đối lập là mỗi mặt hợp thành của mâu thuẫn. Trong thực tế không phải mặt đối lập nào cũng tạo thành mâu thuẫn, chỉ những mặt đối lập nào liên hệ với nhau thành một chỉnh thể, tác động qua lại với nhau mới thành mâu thuẫn. Khái niệm đấu tranh giữa các mặt đối lập chỉ sự loại trừ loại bỏ lẫn nhau, phủ định lẫn nhau giữa các mặt đối lập. Đấu tranh xuất hiện khi mâu thuẫn phát triển cao, dẫn đến sự xuất cái mới. Đấu tranh là phương thức tất yếu để giải quyết mâu thuẫn. Khái niệm thống nhất của các mặt đối lập chỉ sự liên hệ ràng buộc, qui định lẫn nhau giữa các mặt đối lập, mặt này lấy mặt kia làm tiền đề tồn tại cho mình Chúng ta có thể chỉ ra số đặc điểm của mâu thuẫn như sau: - Mâu thuẫn tồn tại khách quan trong các sự vật, hiện tượng. Nó không những tồn tại độc lập, không phụ thuộc vào ý thức, ý chí con người mà còn qui định cả ý thức, ý chí con người. - Mâu thuẫn mang tính phổ biến. Mâu thuẫn có trong mọi sự vật, hiện tượng của thế giới bao gồm cả tự nhiên, xã hội, lẫn tư duy con người. Mâu thuẫn có trong các giai đoạn phát triển khác nhau của sự vật và tồn tại giữa các sự vật, hiện tượng. - Mâu thuẫn mang tính đa dạng. Mỗi sự vật,quá trình của thế giới khách quan tồn tại những mâu thuẫn khác nhau. Mâu thuẫn trong tự nhiên khác mâu thuẫn trong xã hội, khác mâu thuẫn trong tư duy. Bản thân mọi quá trình khác nhau trong tự nhiên, xã hội, tư duy lại có những mâu thuẫn khác nhau. Có một số loại mâu thuẫn: + Mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài. + Mâu thuẫn cơ bản và không cơ bản. + Mâu thuẫn chủ yếu và mâu thuẫn thứ yếu. + Mâu thuẫn đối kháng và không đối kháng. *Ý nghĩa phương pháp luận của qui luật mâu thuẫn Tôn trọng tính khách quan của qui luật. Nghĩa là trong hoạt động thực tiễn và nhận thức qui luật phải xuất phát từ sự tồn tại thực tế của qui luật mâu thuẫn để nhận thức và vận dụng nó, chứ không đợc xuất phát từ mong muốn, của nhận thức của chúng ta về mâu thuẫn Muốn tìm hiểu được nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển của sự vật thì phải tìm ra, phải căn cứ vào mâu thuẫn của sự vật. Mâu thuẫn là quá trình, do đó phải nhận thức và vận dụng qui luật mâu thuẫn trong quá trình phát sinh, phát triển của sự vật, tuỳ theo mỗi giai đoạn phát triển của mâu thuẫn mà có những cách tác động lên mâu thuẫn khác nhau. Mọi mâu thuẫn dứt khoát phải được giải quyết thông qua con đường đấu tranh giữa các mặt đối lập, tránh khuynh hướng thủ tiêu mâu thuẫn hay điều hoà mâu thuẫn dới hình thức này hay khác. 3.3 Quy luËt phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh: Phủ định biện chứng là quá trình tự thân phủ định, tự thân phát triển, là mắt khâu trên con đường dẫn tới sự ra đời của cái mới tiến bộ hơn so với cái phủ định. Như vậy phủ định cũng là khẳng định. Trong hoạt động lý luận cũng như trong hoạt động thực tiễn chúng ta tin rằng cái mới nhất định sẽ thay thế cái cũ, cái tiến bộ nhất định sẽ thay thế cái lạc hậu. Chống thái độ phủ định sạch trơn quá khứ, khắc phục thái độ bảo thủ, khư khư giữ lại những gì lỗi thời cản trở bước tiến của lịch sử. Quan điểm duy vật biện chứng đòi hỏi chúng ta phải biết kế thừa có phê phán, chọn lọc những nhân tố tích cực của tư tưởng trước, của giai đoạn phát triển trước, của cái bị phủ định nói chung, sử dụng như là tiền đề của sự ra đời cái mới. Mỗi quy luật của phép biện chứng đề cập tới một phương diện của quá trình vận động và phát triển. Trong thực tế, sự vận động và phát triển của bất kì sự vật hay hiện tượng nào cũng là sản phẩm tổng hợp của tất cả các quy luật biện chứng đã nêu . Do vậy để có tác động tích cực tới sự phát triển trong hiện thực, chúng ta phải vận dụng tổng hợp ba quy luật đó. III Mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ 1. MÆt thèng nhÊt HiÕn ph¸p Nhµ n­íc 1992 x¸c nhËn sù tån t¹i l©u dµi cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn dùa trªn chÕ ®é së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t­ nh©n. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI vµ lÇn thø VIII ®· ®­îc x¸c ®Þnh nÒn kinh tÕ n­íc ta tån taÞ 5 thµnh phÇn kinh tÕ. Thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh (kinh tÕ Nhµ n­íc), thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ (hîp t¸c), thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc, thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ. HiÖn nay chóng ta c«ng nhËn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é tiÕn lªn CNXH, x¸c nhËn sù tån t¹i l©u dµi cña nã h¬n n÷a l¹i tuyªn bè ph¸t triÓn tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ã theo ®Þnh h­íng XHCN. §©y kh«ng ph¶i lµ mét gi¸o ®iÒu s¸ch vë mµ lµ nh÷ng kinh nghiÖm rót ra t õ thùc tÕ, nh÷ng thÓ hiÖn tõ nh÷ng thÊt b¹i. Môc tiªu hµng ®Çu trong viÖc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc tãm t¾t thµnh 3 ®iÓm: Gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi, c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n. Môc tiªu còng chÝnh ®· thÓ hiÖn nhÊt qu¸n tõ héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø VI khiÕn §¶ng ta ph¶i ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch ®Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt "bung ra" vµ cho ®Õn nay, trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn 5 thµnh phÇn kinh tÕ chóng ta vÉn thÊy cÇn thiÕt thùc sù l­u ý ®Õn c¸c thµnh phÇn mµ tr­íc ®©y gäi lµ phi XHCN, lµ ®èi t­îng ph¶i c¶i t¹o ngay khi b­íc vµo thêi kú x©y dùng CNXH. Ch¼ng h¹n nh­ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c nhµ kinh doanh t­ nh©n yªn t©m ®Çu t­ l©u dµi, mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc b×nh ®¼ng, vay vèn s¶n xuÊt, b¶o vÖ quyÒn së h÷u vµ hîp ph¸p cña c¸c nhµ t­ b¶n, ¸p dông phæ biÕn vµ ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c h×nh thøc kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc. ChÝnh nhê viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, c«ng cuéc ®æi míi cña chóng ta ®· ®¹t nh÷ng kÕt qu¶ quan träng. C¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng XHCN lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc b»ng ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch vµ c¸c c«ng cô kh¸c. Trong c¬ chÕ ®ã c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã quyÒn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh, quan hÖ b×nh ®¼ng, c¹nh tranh hîp ph¸p, hîp t¸c vµ liªn doanh tù nguyÖn, thÞ tr­êng cã vai trß trùc tiÕp h­íng dÉn c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ lùa chän lÜnh vùc ho¹t ®éng vµph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶. Nhµ n­íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ nh»m ®Þnh h­íng, t¹o m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, kiÓm so¸t chÆt chÏ vµ sö lý vi ph¹m ph¸p luËt trong ho¹t ®éng kinh tÕ, b¶o ®¶m sù hµi hoµ gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi. C«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ ë ViÖt nam ®· lµm nÒn kinh tÕ thay da ®æi thÞt ®­a tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ b×nh qu©n tõ 4,9% trong thêi kú 1986 - 1990 lªn 7,7% trong thêi kú 1990 - 1995 vµ gi¶m tèc ®é l¹m ph¸t tõ 7,75% (n¨m 1986) xuèng 12,7% (1995). Thµnh c«ng cña c¶i c¸ch kh«ng nh÷ng lµ nhê c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ thÝch hîp vµ cßn v× viÖc më cöa cho nÒn kinh tÕ khu vùc t­ nh©n vµo ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi. Nhµ n­íc thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ thµnh phÇn, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö kh«ng t­íc ®o¹t tµi s¶n hîp ph¸p, kh«ng gß Ðp tËp thÓ t­ liÖu s¶n xuÊt, kh«ng ¸p ®Æt h×nh thøc kinh doanh khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng cho quèc tÕ nh©n sinh. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ n­íc ta cã mèi quan hÖ chÆt chÏ vµ thèng nhÊt. Chóng ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh cña hÖ thèng nh©n c«ng lao ®éng x· héi thèng nhÊt vµ môc tiªu duy nhÊt vµ chung nhÊt cña chóng ta lµ ®¸p øng nhu cÇu cña x· héi vµ c­ d©n trªn thÞ tr­êng ®Ó h­íng tíi mét môc ®Ých cuèi cïng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, ®­a n­íc ta trë thµnh mét n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn n­íc ta ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng XHCN nh­ng ®Òu chÞu sù ®iÒu tiÕt thèng nhÊt cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan ®ang t¸c ®éng trong thêi kú qu¸ ®é (N­íc ta trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH trong hoµn c¶nh quèc tÕ cã nh÷ng biÕn ®æi to lín vµ s©u s¾c). §ã lµ"Kinh tÕ quèc doanh gi÷ vai trß chñ ®¹o. Kinh tÕ tËp thÓ kh«ng ngõng ®­îc cñng cè më réng. Kinh tÕ c¸ thÓ cßn cã ph¹m vi t­¬ng ®èi lín, tõng b­íc ®i vµo con ®­êng lµm ¨n hîp t¸c trªn nguyªn t¾c tù nguyÖn, d©n chñ vµ cïng cã lîi. T­ b¶n t­ nh©n ®­îc kinh doanh trong nh÷ng ngµnh cã lîi cho quèc kÕ d©n sinh do luËt ph¸p quy ®Þnh. Ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc d­íi nhiÒu h×nh thøc. Kinh tÕ gia ®×nh ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn m¹nh nh­ng kh«ng ph¶i lµ mét thµnh phÇn kinh tÕ ®éc lËp. C¸c h×nh thøc së h÷u hçn hîp vµ ®an kÕt víi nhau h×nh thµnh c¸c tæ chøc kinh tÕ ®a d¹ng. C¸c tæ chøc kinh tÕ chñ vµ liªn kÕt, hîp t¸c vµ c¹nh tranh trong s¶n xuÊt kinh doanh "MÆc dï thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu chÞu sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc nh÷ng mçi thµnh phÇn ®· ®­îc nh©n d©n h­ëng øng réng r·i vµ ®i nhanh vµo cuéc sèng chÝnh s¸ch Êy ®· gãp phÇn ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n vÒ kinh tÕ, kh¬i dËy®­îc nhiÒu tiÒm n¨ng vµ søc s¸ng t¹o cña nh©n d©n ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, dÞch vô t¹o thªm viÖc lµm s¶n xuÊt cho x· héi thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸, t¹o ra sù c¹nh tranh sèng ®éng trªn thÞ tr­êng. Sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn sù kÕt hîp vµ lîi Ých kinh tÕ x· héi, tËp thÓ vµ ng­êi lao ®éng ngµy cµng cao h¬n. 2. MÆt m©u thuÉn: a. Quy luËt kh«ng nh÷ng chØ ra quan hÖ gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp mµ cßn chØ ra cho chóng ta thÊy, nguån gèc, ®«ng lùc cña sù ph¸t triÓn chÝnh v× thÕ trong sù ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay bªn c¹nh mÆt thèng nhÊt cßn song song ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng t­ b¶n chñ nghÜa. MÆc dï vËy ®ã míi chØ lµ kh¶ n¨ng v× thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi n­íc ta vµ t­¬ng quan lùc l­îng trong bèi c¶nh quèc tÕ nh­ hiÖn nay khi vËn mÖnh cña ®Êt n­íc ph¸t triÓn theo h­íng XHCN "Ch­a ph¶i lµ mét c¸i g× kh«ng thÓ ®¶o ng­îc l¹i. Lµ quyÕt t©m cao kiªn ®Þnh ch­a ®ñ mµ ph¶i cã ®­êng lèi s¸ng suèt kh«n ngoan cña mét chÝnh §¶ng c¸ch m¹ng tiªn tiÕn giµu trÝ tuÖ vµ ®Æc biÖt ph¶i cã bé m¸y Nhµ n­íc m¹nh". M©u thuÉn c¬ b¶n trªn cßn thÓ hiÖn gi÷a mét bªn gåm nh÷ng lùc l­îng vµ khuynh h­íng ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng XHCN trong tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®­îc sù cæ vò, khuyÕn khÝch h­íng dÉn, b¶o trî cña nh÷ng lùc l­îng chÝnh trÞ - x· héi tiªn tiÕn víi mét bªn lµ khuynh h­íng tù ph¸t vµ nh÷ng lùc l­îng vµ nh÷ng lùc l­îng g©y tæn h¹i cho quèc tÕ nh©n sinh. M©u thuÉn c¬ b¶n nµy ®­îc quyÕt ®Þnh nh÷ng m©u thuÉn kinh tÕ - x· héi kh¸c c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. Do ®Æc ®iÓm cña thêi kú qu¸ ®é tiÕn lªn XHCN ë n­íc ta lµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ nhanh chãng lùc l­îng s¶n xuÊt, kh¾c phôc nh÷ng kinh tÕ l¹c hËu vµ lçi thêi b»ng c¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n cña Nhµ n­íc ®Ó ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta ®i lªn CNXH. Do ®ã m©u thuÉn kinh tÕ c¬ b¶n Èn chøa bªn trong qu¸ tr×nh nµy lµ: m©u thuÉn gi÷a hai ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi: §Þnh h­íng XHCN vµ ®Þnh h­íng phi XHCN. §ã lµ m©u thuÉn bªn trong cña nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay. Hai ®Þnh h­íng ®ã song song vµ th­êng xuyªn t¸c ®éng lÉn nhau t¹o thµnh m©u thuÉn kinh tÕ c¬ b¶n chi phèi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ n­íc ta trong thêi kú qu¸ ®é tiÕn lªn CNXH. Do vËy vËn ®éng nÒn kinh tÕ n­íc ta kh«ng thÓ t¸ch rêi sù vËn ®éng cña thÕ giíi cña thêi ®¹i. Ngµy nay nh÷ng nh©n tè bªn trong vµ bªn ngoµi cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam g¾n bã kh¨ng khÝt víi nhau h¬n bao giê hÕt cho nªn cßn cã mét m©u thuÉn n÷a t¸c ®éng m¹nh mÏ vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay lµ m©u thuÉn cña nh©n d©n ta d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng gi÷ v÷ng nÒn ®éc lËp d©n téc vµ kiªn ®Þnh ®i theo con ®­êng XHCN víi c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng trong vµ ngoµi n­íc. Cã mét ®iÒu cã vÎ nh­ ng­îc ®êi trong c«ng cuéc x©y dùng CNXH ë n­íc ta hiÖn nay lµ x©y dùng CNXH b»ng c¸ch më réng ®­êng cho CNTB. Nh­ng CNTB ë ®©y lµ CNTB ho¹t ®éng d­íi sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc XHCN. Vµ kh«ng dÑp bá kinh tÕ t­ nh©n vµ TBCN nh­ chóng ta ®· lµm tr­íc ®©y. Tr¸i l¹i ngµy nay chóng ta b¶o hé vµ khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn. §iÒu nµy kh«ng ph¶i lµ chóng ta thay ®æi con ®­êng ph¸t triÓn kin._.