Phát triển và hoàn thiện nghiệp vụ bao thanh toán tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

1 MÔÛ ÑAÀU Muïc tieâu nghieân cöùu Cuøng vôùi söï phaùt trieån chung cuûa theá giôùi, hoäi nhaäp kinh teá ñaát nöôùc vaøo khu vöïc vaø theá giôùi ñaõ trôû thaønh moät xu theá taát yeáu vaø moät yeâu caàu khaùch quan ñoái vôùi baát kyø quoác gia naøo trong thôøi ñaïi hieän nay. Xu höôùng naøy ñang hình thaønh ngaøy caøng roõ neùt, ñaëc bieät laø neàn kinh teá thò tröôøng ñang trôû thaønh moät saân chôi chung cho taát caû caùc nöôùc, thò tröôøng taøi chính ñang môû roäng phaïm vi hoaït ñoäng gaàn nhö khoâng bieân giôùi, vöøa taïo ñieàu kieän taêng cöôøng hôïp taùc, vöøa laøm saâu saéc vaø gay gaét theâm quaù trình caïnh tranh. Keát thuùc quaù trình gia nhaäp toå chöùc thöông maïi WTO vaøo thaùng 11 naêm 2006, ngaønh taøi chính ngaân haøng Vieät Nam seõ môû cöûa hoäi nhaäp maïnh meõ vôùi khu vöïc vaø theá giôùi. Vì theá, vieäc ña daïng hoaù vaø phaùt trieån saûn phaåm môùi laø moät trong nhöõng chieán löôïc ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa baát cöù ngaân haøng naøo. Ñeå ñaït muïc tieâu naøy, caùc ñònh cheá taøi chính Vieät Nam ñaõ nhanh choùng ñöa caùc saûn phaåm taøi chính môùi treân theá giôùi vaøo trieån khai aùp duïng ôû thò tröôøng taøi chính Vieät Nam, trong ñoù coù nghieäp vuï bao thanh toaùn (Factoring). Nghieäp vuï naøy neáu ñöôïc trieån khai an toaøn vaø hieäu quaû, seõ goùp teân trong danh muïc saûn phaåm ngaân haøng, goùp phaàn naâng cao tính caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa ngaønh ngaân haøng treân theá giôùi, nghieäp vuï bao thanh toaùn ñaõ trôû neân quen thuoäc vaø ñöôïc aùp duïng roäng raõi hôn 100 naêm qua. Theá nhöng ñoái vôùi thò tröôøng taøi chính Vieät Nam, ñaây laïi laø moät nghieäp vuï coøn khaù môùi 2 meû. Vieäc ñöa nghieäp vuï bao thanh toaùn vaøo aùp duïng treân thò tröôøng taøi chính Vieät Nam vaãn coøn gaëp nhieàu khoù khaên. Caùc vaán ñeà veà vaên baûn phaùp lyù lieân quan ñeán nghieäp vuï bao thanh toaùn vaãn coøn toàn taïi nhieàu baát caäp caàn phaûi hoaøn thieän hôn. Caùc ngaân haøng coøn gaëp nhieàu luùng tuùng trong vieäc ñem nghieäp vuï naøy vaøo trieån khai vaø vaän haønh. Caùc doanh nghieäp thì laïi khaù xa laï ñoái vôùi khaùi nieäm “bao thanh toaùn”. Thöïc traïng chung ñoù ñaõ ñöa ra moät yeâu caàu caáp thieát ñoái vôùi thò tröôøng taøi chính Vieät Nam noùi chung vaø caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam noùi rieâng laø phaûi nghieân cöùu kyõ löôõng nghieäp vuï bao thanh toaùn, khoâng chæ veà ñònh nghóa, baûn chaát cuûa nghieäp vuï maø coøn veà tình hình thöïc traïng, nhöõng thuaän lôïi, khoù khaên hieän nay ñeå töø ñoù ñöa caùc giaûi phaùp hoaøn thieän vaø phaùt trieån nghieäp vuï. Ñoù cuõng chính laø muïc tieâu nghieân cöùu cuûa Luaän vaên naøy vôùi ñeà taøi “PHAÙT TRIEÅN VAØ HOAØN THIEÄN NGHIEÄP VUÏ BAO THANH TOAÙN TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM”. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu Thoâng qua vieäc tìm hieåu toång quan cô sôû lyù luaän veà nghieäp vuï bao thanh toaùn vaø kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi ñaõ aùp duïng thaønh coâng hoaëc thaát baïi nghieäp vuï naøy, töø ñoù, nghieân cöùu thöïc traïng nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam, bao goàm nhöõng thuaän lôïi, khoù khaên vaø nhöõng nguyeân nhaân khaùch quan vaø chuû quan, Luaän vaên ñaõ neâu baät moät soá giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån vaø hoaøn thieän nghieäp vuï bao thanh toaùn nhaèm ñöa nghieäp vuï naøy sôùm ñöôïc trieån khai vaø aùp duïng roäng raõi treân thò tröôøng taøi chính Vieät Nam. Phöông phaùp nghieân cöùu 3 Luaän vaên ñöôïc nghieân cöùu döïa treân phöông phaùp duy vaät bieän chöùng keát hôïp vôùi phöông phaùp toång hôïp, phaân tích thoáng keâ töø ñoù ñöa ra nhöõng giaûi phaùp goùp phaàn hoaøn thieän vaø phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Luaän vaên coøn ñöôïc nghieân cöùu döïa treân söï höôùng daãn vaø trao ñoåi yù kieán vôùi giaûng vieân höôùng daãn, vôùi caùc caùn boä nghieäp vuï ngaân haøng AÙ Chaâu, ngaân haøng HSBC vaø caùc taøi lieäu tham khaûo khaùc. Ñoùng goùp cuûa luaän vaên Ñeà taøi ñaõ neâu baät tính caáp thieát, giuùp ta coù caùi nhìn khaùi quaùt veà thöïc traïng tình hình nghieäp vuï bao thanh toaùn treân thò tröôøng taøi chính Vieät Nam, töø ñoù, goùp phaàn neâu baät nhöõng giaûi phaùp vaø kieán nghò nhaèm hoaøn thieän vaø phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn, giuùp cho dòch vuï taøi chính môùi naøy coù theå aùp duïng vaø vaän haønh moät caùch troâi chaûy hôn trong heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Keát caáu ñeà taøi Noäi dung cô baûn cuûa Luaän vaên ñöôïc theå hieän qua ba chöông sau: Chöông 1: Toång quan veà taøi trôï thöông maïi vaø cô sôû lyù luaän veà nghieäp vuï bao thanh toaùn. Chöông 2: Thöïc traïng nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Chöông 3: Giaûi phaùp phaùt trieån vaø hoaøn thieän nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Do ñeà taøi coøn khaù môùi meû, Luaän vaên seõ khoâng traùnh khoûi coøn nhöõng thieáu xoùt caû veà lyù thuyeát vaø kinh nghieäm thöïc tieãn. Kính mong ñöôïc söï goùp yù vaø chæ daãn cuûa quyù Thaày, Coâ ñeå ngöôøi vieát coù hieåu bieát hoaøn chænh hôn. 4 CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ TAØI TRÔÏ THÖÔNG MAÏI VAØ CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ NGHIEÄP VUÏ BAO THANH TOAÙN 1.1 Toång quan veà taøi trôï thöông maïi 1.1.1 Khaùi nieäm veà taøi trôï thöông maïi Taøi trôï laø thuaät ngöõ phaûn aùnh vieäc ngaân haøng ñaùp öùng nhu caàu ña daïng cuûa caùc doanh nghieäp veà phaùt trieån kinh doanh, phoøng choáng ruûi ro, vaø gia taêng khaû naêng caïnh tranh. Vieäc taøi trôï mang laïi nhieàu lôïi ích cho doanh nghieäp vaø ñoàng thôøi cuõng mang laïi nguoàn thu nhaäp cho ngaân haøng töø caùc khoaûn laõi vaø phí dòch vuï. Vaäy taøi trôï thöông maïi laø gì? Taøi trôï thöông maïi coù theå ñöôïc hieåu nhö laø vieäc ngaân haøng cung öùng nguoàn voán cho doanh nghieäp phuïc vuï cho nhu caàu thöông maïi. Caùc khoaûn taøi trôï naøy thöôøng coù kyø haïn ngaén, thôøi gian thu hoài voán nhanh… Taøi trôï xuaát nhaäp khaåu ñöôïc xem laø hình thöùc cuûa taøi trôï thöông maïi quoác teá. 1.1.2 Taàm quan troïng cuûa taøi trôï thöông maïi quoác teá Neàn thöông maïi quoác teá ñaõ vaø ñang phaùt trieån maïnh meõ khoâng ngöøng trong suoát thôøi gian qua, cuøng vôùi söï gia taêng veà caùc moái quan heä thöông maïi song phöông, ña phöông. Theâm vaøo ñoù, tieán trình töï do hoaù taøi chính vaø hoäi nhaäp toaøn caàu ngaøy moät taêng cao ñaõ daàn daàn xoùa boû haøng raøo thöông maïi giöõa caùc quoác gia. Taát caû ñieàu naøy laøm cho nhu caàu veà thöông maïi gia taêng, keùo theo ñoù laø söï gia taêng nhu caàu veà caùc dòch vuï taøi chính quoác teá. Ngaân haøng vôùi vieäc thöïc hieän taøi trôï seõ cung caáp cho doanh nghieäp moät khoái löôïng voán lôùn nhaèm ñaùp öùng nhu caàu môû roäng vaø phaùt trieån kinh doanh. Thoâng qua 5 söï taøi trôï cuûa ngaân haøng, caùc doanh nghieäp seõ coù theâm söùc maïnh caïnh tranh vôùi caùc ñoái thuû khaùc ñeå daønh öu theá. Beân caïnh ñoù, qua hoaït ñoäng taøi trôï naøy ngaân haøng coøn giuùp cho caùc doanh nghieäp khaéc phuïc ñöôïc nhöõng khoù khaên trong hoaït ñoäng kinh doanh quoác teá. Vì theá, coù theå noùi raèng hoaït ñoäng taøi trôï thöông maïi cuûa caùc ngaân haøng chieám vò trí raát quan troïng trong vieäc thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp phaùt trieån noùi rieâng vaø phaùt trieån hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu cuûa Vieät Nam noùi chung. Ñieàu naøy theå hieän ôû caùc maët : - Goùp phaàn laøm giaûm nheï nhu caàu voán cho doanh nghieäp, giuùp doanh nghieäp coù theå toàn taïi vaø phaùt trieån trong thöông tröôøng, môû roäng ñöôïc khaû naêng saûn xuaát kinh doanh vaø oån ñònh vó moâ cuûa neàn kinh teá nhö giaûi quyeát vieäc laøm, giaûm thaát nghieäp, taêng nguoàn thu cho ngaân saùch… - Thoâng qua hoaït ñoäng taøi trôï cuûa ngaân haøng maø caùc doanh nghieäp coù theå ñoåi môùi trang thieát bò, kyõ thuaät, daây chuyeàn saûn xuaát vaø aùp duïng coâng ngheä hieän ñaïi… nhaèm laøm giaûm giaù thaønh saûn phaåm, taêng chaát löôïng vaø töø ñoù naâng cao khaû naêng caïnh tranh. Veà maët vó moâ, hình thöùc taøi trôï taïo ñieàu kieän cho haøng hoaù xuaát nhaäp khaåu löu thoâng troâi chaûy, hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu seõ dieãn ra thöôøng xuyeân, lieân tuïc goùp phaàn phuïc vuï muïc tieâu phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc, goùp phaàn môû roäng quan heä ñoái ngoaïi vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi. 1.1.3 Caùc phöông thöùc taøi trôï thöông maïi 1.1.3.1 Taøi trôï nhaäp khaåu - Taøi trôï theo phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø (L/C – Letter of Credit): 6 Trong phöông thöùc thanh toaùn L/C, nhaø xuaát khaåu yeâu caàu nhaø nhaäp khaåu tieán haønh thuû tuïc môû L/C taïi moät ngaân haøng vôùi caùc ñieàu kieän ñaõ ñöôïc thoaû thuaän. Thuû tuïc môû L/C cho khaùch haøng coù theå ñöôïc xem laø moät hình thöùc taøi trôï cho doanh nghieäp. Bôûi vì, khi ngaân haøng ñoàng yù môû L/C cho nhaø nhaäp khaåu bao haøm trong ñoù laø söï cam keát thanh toaùn cho ngöôøi höôûng lôïi L/C. Ngaân haøng seõ gaùnh chòu ruûi ro neáu nhaø nhaäp khaåu khoâng coù khaû naêng thanh toaùn. Trong tröôøng hôïp naøy, ngaân haøng seõ laø ngöôøi thanh toaùn cho L/C maø mình ñaõ môû ñeå ñaûm baûo uy tín. Ñieàu naøy mang yù nghóa cuûa vieäc cung caáp moät khoaûn tín duïng ngaàm cho khaùch haøng. Do ñoù, khi quyeát ñònh môû L/C, ngaân haøng caàn thaåm ñònh nhaø nhaäp khaåu moät caùch caån thaän. - Cho vay kyù quyõ : Kyù quyõ laø moät ñieàu kieän baét buoäc, moät quy ñònh cuûa ngaân haøng phaùt sinh trong tröôøng hôïp khaùch haøng xin ñöôïc baûo laõnh, môû L/C. Khaùch haøng seõ noäp moät khoaûn tieàn nhaát ñònh vaøo taøi khoaûn kyù quyõ cuûa hoï taïi ngaân haøng xin baûo laõnh. Khoaûn tieàn naøy seõ ñöôïc phong toaû trong taøi khoaûn taïi ngaân haøng cho ñeán khi nghóa vuï baûo laõnh cuûa ngaân haøng chaám döùt. Giaù trò kyù quyõ thöôøng tyû leä thuaän vôùi giaù trò hôïp ñoàng doanh nghieäp xin ñöôïc baûo laõnh. Ngaân haøng xem xeùt haïn möùc baûo laõnh döïa vaøo giaù trò cuûa khoaûn baûo laõnh, uy tín cuûa khaùch haøng vaø ruûi ro cuûa khoaûn baûo laõnh. Tuøy möùc ñoä ruûi ro maø ngaân haøng coù theå yeâu caàu khaùch haøng kyù quyõ ôû nhöõng möùc ñoä khaùc nhau (coù theå dao ñoäng töø 30% ñeán 100% giaù trò baûo laõnh). Thoâng qua hình thöùc kyù quyõ, ngaân haøng coù theå giaûm thieåu ñöôïc ruûi ro trong quaù trình baûo laõnh cho doanh nghieäp. Nhöng veà phía doanh nghieäp, do tieàn kyù quyõ bò phong toaû trong taøi khoaûn theo thôøi gian ngaân haøng chaáp nhaän baûo laõnh neân moät phaàn voán cuûa doanh nghieäp seõ bò ñoùng baêng. - Cho vay baét buoäc: 7 Cho vay baét buoäc phaùt sinh khi nhaø nhaäp khaåu khoâng hoaëc chöa ñuû khaû naêng thanh toaùn khi boä chöùng töø ñeán haïn thanh toaùn. Ngaân haøng cho vay treân giaù trò tieàn haøng coøn thieáu ñeå thanh toaùn ñuùng haïn cho beân ñoái taùc. Vôùi hình thöùc cho vay naøy, doanh nghieäp phaûi chòu moät laõi suaát nhaát ñònh cho ñeán khi khoaûn vay ñöôïc thanh toaùn. 1.1.3.2 Taøi trôï xuaát khaåu - Chieát khaáu boä chöùng töø: Chieát khaáu chöùng töø laø hình thöùc ngaân haøng taøi trôï nhaø xuaát khaåu, thoâng qua vieäc mua laïi hoaëc cho vay treân cô sôû giaù trò boä chöùng töø trôn ñöôïc nhaø xuaát khaåu xuaát trình. Soá tieàn chieát khaáu laø soá tieàn doanh nghieäp ñöôïc höôûng sau khi ñaõ tröø ñi caùc khoaûn laõi vaø hoa hoàng. Taùc duïng hoaït ñoäng chieát khaáu laø taøi trôï voán löu ñoäng cho nhaø xuaát khaåu, ñaûm baûo saûn xuaát kinh doanh lieân tuïc, khoâng bò giaùn ñoaïn trong thôøi gian chôø ngöôøi nhaäp khaåu thanh toaùn tieàn haøng. Phaïm vi chieát khaáu boä chöùng töø thöôøng chæ ñöôïc aùp duïng trong phöông thöùc thanh toaùn L/C. Bôûi vì, noù coù söï raøng buoäc chaët cheõ vieäc giao haøng cuûa ngöôøi xuaát khaåu vaø traùch nhieäm thanh toaùn cuûa ngöôøi nhaäp khaåu thoâng qua caùc ngaân haøng phuïc vuï caùc beân. So vôùi caùc phöông thöùc thanh toaùn quoác teá khaùc, phöông thöùc thanh toaùn L/C coù ruûi ro thaáp hôn. Chieát khaáu thoâng thöôøng coù hai loaïi laø chieát khaáu truy ñoøi vaø chieát khaáu mieãn truy ñoøi. + Chieát khaáu coù truy ñoøi: Ngaân haøng thöïc hieän vieäc cho vay treân cô sôû ngöôøi xuaát khaåu xuaát trình boä chöùng töø. Thôøi gian cho vay ñöôïc tính baèng thôøi gian caàn thieát trung bình ñeå ñoøi tieàn nhaø nhaäp khaåu. Khi ñoù, traùch nhieäm nhaø xuaát khaåu vaãn coøn cho ñeán khi ngaân haøng ñoøi ñöôïc tieàn töø nhaø nhaäp khaåu. + Chieát khaáu mieãn truy ñoøi: Ngaân haøng mua laïi boä chöùng töø xuaát khaåu hoaøn haûo töø ngöôøi xuaát khaåu. Giaù mua seõ thaáp hôn giaù trò boä chöùng töø, do ngaân 8 haøng tröø laïi phí chieát khaáu vaø thôøi gian caàn thieát trung bình ñeå ñoøi laïi tieàn nhaø nhaäp khaåu. Chieát khaáu mieãn truy ñoøi coù nghóa laø ngöôøi xuaát khaåu baùn haún boä chöùng töø cho ngaân haøng, nhaän tieàn vaø khoâng coøn traùch nhieäm hoaøn traû. Traùch nhieäm thu tieàn vaø quyeàn söû duïng soá tieàn thu ñöôïc hoaøn toaøn thuoäc veà ngaân haøng. Thoâng qua hình thöùc chieát khaáu, ngaân haøng coù theå taøi trôï moät phaàn voán löu ñoäng cho ngöôøi xuaát khaåu nhaèm ñaûm baûo quaù trình saûn xuaát kinh doanh khoâng bò giaùn ñoaïn. 1.1.3.3 Taøi trôï treân cô sôû hoái phieáu - Chieát khaáu hoái phieáu: Nhaø xuaát khaåu khi baùn chòu haøng hoaù cho nhaø nhaäp khaåu ôû nöôùc ngoaøi, hoï seõ kí phaùt hoái phieáu coù kyø haïn. Nhaø nhaäp khaåu hoaëc ngaân haøng cuûa nhaø nhaäp khaåu kyù chaáp nhaän vaøo hoái phieáu. Soá tieàn treân hoái phieáu ñöôïc ñaûm baûo thanh toaùn khi ñaùo haïn. Tuy nhieân, neáu nhaø xuaát khaåu phaùt sinh nhu caàu voán, hoï coù theå mang hoái phieáu ñoù ñeán ngaân haøng ñeå xin chieát khaáu, nghóa laø xin nhaän tieàn tröôùc vaø chuyeån quyeàn höôûng lôïi hoái phieáu cho ngaân haøng chieát khaáu. Trong nghieäp vuï naøy, thoâng thöôøng ngaân haøng chæ nhaän chieát khaáu ñoái vôùi hoái phieáu maø khaû naêng thanh toaùn khi ñaùo haïn cuûa hoái phieáu khaù chaéc chaén. - Chaáp nhaän hoái phieáu: Chaáp nhaän hoái phieáu laø nghieäp vuï maø trong thôøi gian quy ñònh, beân baùn phaûi xuaát trình cho beân mua ñeå hoï kyù chaáp nhaän traû tieàn hoái phieáu. Hoái phieáu chæ coù theå löu thoâng deã daøng khi noù ñaõ ñöôïc kyù chaáp nhaän traû tieàn khi ñeán haïn. Treân phöông dieän ngaân haøng, vieäc chaáp nhaän hoái phieáu cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc caáp tín duïng cho khaùch haøng. Nhaø nhaäp khaåu trôû thaønh ngöôøi vay khoaûn tín duïng. Khoaûn tín duïng naøy ñöôïc xem laø hình thöùc, moät söï ñaûm baûo veà taøi chính. 9 Khoaûn vay chæ trôû thaønh khoaûn vay thöïc söï khi nhaø nhaäp khaåu khoâng thanh toaùn tieàn cho beân xuaát khaåu khi ñeán haïn. Khi ñoù, ngaân haøng chòu traùch nhieäm thanh toaùn. Hình thöùc chaáp nhaän hoái phieáu xaûy ra khi beân baùn vaø beân mua chöa tin töôûng nhau veà khaû naêng thanh toaùn. Beân baùn ñeà nghò beân mua yeâu caàu moät ngaân haøng ñöùng ra chaáp nhaän traû tieàn treân hoái phieáu do beân baùn kyù phaùt. Khi ngaân haøng ñaõ ñoàng yù coù nghóa laø moïi ruûi ro seõ do ngaân haøng chòu. Hình thöùc naøy mang laïi lôïi ích laø, vôùi söï chaáp nhaän cuûa ngaân haøng, nhaø xuaát khaåu coù ñöôïc söï ñaûm baûo chaéc chaén veà khaû naêng thanh toaùn vaø khi caàn coù theå mang hoái phieáu naøy chieát khaáu ñeå thu tieàn. Ñieàu naøy taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caû nhaø xuaát khaåu vaø nhaø NK khi hoï coù theå mua ñöôïc haøng hoaù phuïc vuï cho vieäc saûn xuaát kinh doanh cuûa mình. 1.1.3.4 Nghieäp vuï bao thanh toaùn vaø nghieäp vuï mua baùn nôï - Nghieäp vuï bao thanh toaùn (Factoring): Nghieäp vuï bao thanh toaùn laø moät nghieäp vuï taøi trôï maø toå chöùc bao thanh toaùn ñöùng ra mua laïi caùc khoaûn phaûi thu coù truy ñoøi hoaëc mieãn truy ñoøi, nhaèm giuùp doanh nghieäp coù theå coù ñöôïc nguoàn voán löu ñoäng boå sung cho quaù trình kinh doanh. Nghieäp vuï bao thanh toaùn theå hieän toå chöùc bao thanh toaùn bao toaøn boä caùc khoaûn phaûi thu cho ngöôøi baùn vaø cho nhieàu ñoái töôïng cuøng moät luùc. Nghieäp vuï naøy thöôøng coù thôøi haïn ngaén vaø söû duïng cho nhöõng hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu khoâng söû duïng ñeán tín duïng chöùng töø, hoái phieáu. - Nghieäp vuï mua baùn nôï (Forfaiting): Laø nghieäp vuï mua laïi caùc khoaûn nôï seõ ñeán haïn thanh toaùn vaøo moät ngaøy trong töông lai, hình thaønh töø vieäc giao haøng hoaù hay cung öùng dòch vuï maø phaàn lôùn laø caùc giao dòch xuaát nhaäp khaåu khoâng truy ñoøi. Forfaiting thöôøng ñöôïc söû duïng 10 trong daøi haïn vaø hoaït ñoäng döïa vaøo cô sôû cuûa tín duïng chöùng töø, hoái phieáu vaø baûo ñaûm thanh toaùn cuûa ngaân haøng. Ñaây laø nghieäp vuï bao thanh toaùn cho nhöõng khoaûn phaûi thu cuï theå, rieâng leû trong toaøn boä quaù trình xuaát nhaäp khaåu daøi haïn vaø cho töøng ñoái töôïng cuï theå. 1.2 Cô sôû lyù luaän veà nghieäp vuï bao thanh toaùn 1.2.1 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn Nghieäp vuï bao thanh toaùn coù lòch söû phaùt trieån laâu daøi, xuaát phaùt töø hoaït ñoäng ñaïi lyù höôûng hoa hoàng, những người thực hiện việc mua bán và luân chuyển hàng hoá khoaûng 2000 naêm tröôùc döôùi thôøi ñeá cheá La Maõ. Do hệ thống thoâng tin coøn sô khai, ñaïi lyù hoa hoàng thöïc hieän chöùc naêng tieáp thò quan troïng trong giao dòch thöông maïi giöõa nhaø saûn xuaát nöôùc ngoaøi vaø ngöôøi mua trong nöôùc. Laø ñaïi lyù, hoï thöïc söï naém giöõ quyeàn sôû höõu (chöù khoâng phaûi treân danh nghóa) haøng hoaù beân uyû nhieäm – nhaø saûn xuaát nöôùc ngoaøi – roài giao haøng hoaù ñoù cho ngöôøi mua trong nöôùc, ghi soå doanh thu vaø thu nôï khi ñeán haïn, chuyeån dö nôï cho beân uyû nhieäm thu sau khi ñaõ tröø phaàn hoa hoàng cuûa mình, thöôøng ñöôïc theå hieän baèng phaàn traêm cuûa toång doanh thu. Cuøng vôùi söï phaùt trieån toaøn caàu cuûa ngaønh coâng nghieäp Anh vaøo theá kyû 14 - 15 laø söï lôùn maïnh trong taàm quan troïng cuûa ñaïi lyù bao thanh toaùn. Khi hoï daàn tin caäy vaøo khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi mua trong nöôùc maø hoï giao dòch cuøng, hoï baét ñaàu caáp tín duïng cho ngöôøi uûy nhieäm mình ñeå ñöôïc höôûng hoa hoàng cao hôn. Ñeán cuoái theá kyû 19, moät söï thay ñoåi quan troïng trong thöông maïi theá giôùi ñaõ xaûy ra. Myõ phaùt trieån thaønh moät quoác gia chuû quyeàn vaø trôû neân ít bò phuï thuoäc vaøo haøng hoaù nöôùc ngoaøi. Söï phaùt trieån cuûa ngaønh coâng nghieäp Myõ laø do daân soá vaø löïc luôïng lao ñoäng trong nöôùc taêng raát nhanh, taøi nguyeân thieân nhieân dö thöøa, vaø söï aùp 11 ñaët bieåu thueá gaét gao vôùi haøng hoaù nöôùc ngoaøi. Ñoàng thôøi, nhöõng nhaø saûn xuaát Myõ phaùt trieån ñoäi nguõ tieáp thò cuûa mình vaø vì vaäy, nhu caàu chöùc naêng marketing maø ñaïi lyù bao thanh toaùn thöôøng thöïc hieän giaûm ñi. Tuy nhieân, moät laàn nöõa, caùc ñaïi lyù bao thanh toaùn laïi phaùt trieån vaø ñieàu chænh theo nhu caàu neàn kinh teá môùi trong nöôùc, taäp trung vaøo tín duïng, thu nôï, keá toaùn vaø chöùc naêng taøi chính (thöôøng laø thoâng baùo cho ngöôøi mua vieäc baùn caùc khoaûn phaûi thu). Vieäc giao cho ñaïi lyù bao thanh toaùn thöïc hieän caùc chöùc naêng naøy cho pheùp caùc nhaø saûn xuaát ngaønh deät cuûa Myõ taäp trung vaøo saûn xuaát vaø tieáp thò trong thôøi kyø phaùt trieån raát nhanh naøy. Vaøo ñaàu theá kyû 20, khi caùc nhaø saûn xuaát Myõ môû roäng sang caùc ngaønh may maëc, ñoà noäi thaát vaø thaûm thì caùc ñaïi lyù bao thanh toaùn cuûa Myõ cuõng môû roäng chuyeân moân vaø dòch vuï sang caùc ngaønh coâng nghieäp naøy. Ñeán giöõa theá kyû 20, bao thanh toaùn Myõ phaùt trieån sang caùc ngaønh coâng nghieäp môùi nhö ñieän, hoaù chaát, sôïi toång hôïp. Töø khi môùi ra ñôøi, doanh soá nghieäp vuï bao thanh toaùn raát ít. Nhöng qua thôøi gian, doanh soá naøy ñaõ ngaøy moät taêng leân. Soá löôïng ñôn vò tham gia thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn taêng leân nhanh choùng. Tính töø luùc baét ñaàu hình thaønh vôùi chæ moät vaøi ñôn vò bao thanh toaùn thì tính ñeán cuoái naêm 2005, treân theá giôùi ñaõ coù hôn 1.003 ñôn vò bao thanh toaùn vôùi doanh soá ñaït hôn 1.016 tyû EUR. Vieäc gia taêng soá löôïng ñôn vò bao thanh toaùn vaø doanh soá bao thanh toaùn ñaõ noùi leân tính öu vieät cuûa nghieäp vuï naøy. Lòch söû hình thaønh nghieäp vuï bao thanh toaùn ñaõ coù töø laâu ñôøi vaø ñöôïc aùp duïng roäng raõi treân theá giôùi. Tuy nhieân, ñoái vôùi Vieät Nam, nghieäp vuï naøy vaãn coøn khaù môùi meõ trong hoaït ñoäng ngaân haøng noùi rieâng vaø neàn kinh teá noùi chung. 1.2.2 Khaùi nieäm nghieäp vuï bao thanh toaùn 12 Do nghieäp vuï bao thanh toaùn coù quaù trình lòch söû laâu ñôøi neân ñònh nghóa nghieäp vuï naøy cuõng heát söùc ña daïng. - Theo Töø ñieån kinh teá (Dictionary of Economic – Christopher Pass & Bryan Lones), “Nghieäp vuï bao thanh toaùn laø moät söï daøn xeáp taøi chính, qua ñoù moät coâng ty taøi chính chuyeân nghieäp (coâng ty mua nôï – factor firm) mua laïi caùc khoaûn nôï cuûa moät coâng ty vôùi soá tieàn ít hôn giaù trò cuûa khoaûn nôï ñoù. Lôïi nhuaän phaùt sinh töø söï cheânh leäch giöõa tieàn thu ñöôïc cuûa soá nôï ñaõ mua vaø giaù mua thöïc teá cuûa moùn nôï ñoù. Lôïi ích cuûa coâng ty baùn nôï laø nhaän ñöôïc tieàn ngay thay vì phaûi chôø ñeán luùc con nôï traû nôï, hôn nöõa laïi traùnh ñöôïc nhöõng phieàn toaùi vaø caùc chi phí trong vieäc theo ñuoåi caùc con nôï chaäm traû”. - Theo Töø ñieån thuaät ngöõ Ngaân haøng – Hans Klaus thì “Nghieäp vuï bao thanh toaùn laø moät loaïi hình taøi trôï döôùi daïng tín duïng chuyeån nhöôïng nôï. Moät coâng ty chuyeån toaøn boä hay moät phaàn khoaûn nôï cho moät coâng ty taøi chính chuyeân nghieäp (coâng ty mua nôï, thoâng thöôøng laø moät coâng ty tröïc thuoäc ngaân haøng). Coâng ty naøy ñaûm nhaän vieäc thu caùc khoaûn nôï vaø theo doõi caùc khoaûn phaûi thu ñeå höôûng thuû tuïc phí vaø coù luùc öùng tröôùc caùc khoaûn nôï. Thoâng thöôøng, coâng ty mua nôï phaûi chòu ruûi ro maát khaû naêng thanh toaùn cuûa moùn nôï” - Theo Coâng öôùc veà bao thanh toaùn quoác teá cuûa UNIDROIT 1988 (UNIDROIT Convention on International Factoring 1988), nghieäp vuï bao thanh toaùn ñöôïc ñònh nghóa nhö laø moät daïng taøi trôï baèng vieäc mua baùn caùc khoaûn nôï ngaén haïn trong giao dòch thöông maïi giöõa toå chöùc taøi trôï vaø beân cung öùng. Theo ñoù, toå chöùc taøi trôï thöïc hieän toái thieåu hai trong soá caùc chöùc naêng sau: Taøi trôï beân cung öùng (goàm cho vay vaø öùng tröôùc tieàn), quaûn lyù soå saùch lieân quan ñeán caùc khoaûn phaûi thu, thu nôï caùc khoaûn phaûi thu, baûo ñaûm ruûi ro khoâng thanh toaùn cuûa beân mua haøng. 13 - Coøn Hieäp hoäi bao thanh toaùn theá giôùi FCI (Factors Chain International) thì ñònh nghóa nghieäp vuï bao thanh toaùn laø moät loaïi hình dòch vuï taøi chính troïn goùi bao goàm söï keát hôïp giöõa taøi trôï voán hoaït ñoäng, baûo hieåm ruûi ro tín duïng, theo doõi caùc khoaûn phaûi thu vaø dòch vuï thu hoä. Ñoù laø moät söï thoûa thuaän giöõa ngöôøi cung caáp dòch vuï bao thanh toaùn (factor) vôùi ngöôøi cung öùng haøng hoaù dòch vuï hay coøn goïi laø ngöôøi baùn haøng trong quan heä mua baùn haøng hoaù (seller). Theo nhö thoaû thuaän factor seõ mua lai caùc khoaûn phaûi thu cuûa ngöôøi baùn döïa treân khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi mua trong quan heä mua baùn haøng hoaù (buyer) hay coøn goïi laø con nôï trong quan heä tín duïng (debtor). - Theo Quy cheá hoaït ñoäng bao thanh toaùn cuûa caùc toå chöùc tín duïng ban haønh keøm theo quyeát ñònh soá 1096/2004/QÑ-NHNN ban haønh ngaøy 06/09/2004 cuûa Thoáng ñoác Ngaân Haøng Nhaø Nöôùc Vieät Nam, nghieäp vuï bao thanh toaùn laø “moät hình thöùc caáp tín duïng cuûa toå chöùc tín duïng cho beân baùn haøng thoâng qua vieäc mua baùn caùc khoaûn phaûi thu phaùt sinh töø vieäc mua baùn haøng hoaù ñaõ ñöôïc beân baùn haøng vaø beân mua haøng thoûa thuaän trong hôïp ñoàng mua, baùn haøng”. Toùm laïi, do moãi quoác gia coù ngoân ngöõ rieâng, coù taäp quaùn, luaät leä vaø nhu caàu taøi chính, kinh doanh rieâng bieät maø nghieäp vuï bao thanh toaùn coù nhieàu caùch ñònh nghóa khaùc nhau. Nhöng nhìn chung, nghieäp vuï bao thanh toaùn ñöôïc hieåu laø söï chuyeån nhöôïng nôï cuûa ngöôøi mua haøng (con nôï) töø ngöôøi baùn hay cung öùng dòch vuï (chuû nôï cuõ) sang ñôn vò bao thanh toaùn (chuû nôï môùi). Ñôn vò bao thanh toaùn ñaûm baûo vieäc thu nôï, traùnh caùc ruûi ro khoâng traû nôï hoaëc khoâng coù khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi mua. 14 Ngoaøi ra, nghieäp vuï bao thanh toaùn coøn bao goàm moät soá dòch vuï nhö quaûn lyù taøi khoaûn phaûi thu cuûa khaùch haøng, cung caáp caùc thoâng tin kinh teá, tieàn teä, tín duïng vaø thöông maïi nhaèm taêng thu vaø duy trì quan heä laâu daøi vôùi khaùch haøng. 1.2.3 Chöùc naêng cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn - Theo Ñieàu 1 Nhöõng quy ñònh chung veà hoaït ñoäng bao thanh toaùn quoác teá aán baûn thaùng 06/2004 cuûa FCI (General Rules for International Factoring Version FCI June 2004), hôïp ñoàng bao thanh toaùn laø moät hôïp ñoàng, theo ñoù nhaø cung caáp seõ chuyeån nhöôïng caùc khoaûn phaûi thu (hay moät phaàn caùc khoaûn phaûi thu) cho moät ñôn vò bao thanh toaùn, coù theå vì hoaëc khoâng vì muïc ñích taøi trôï, ñeå thöïc hieän ít nhaát moät trong caùc chöùc naêng: Keá toaùn soå saùch caùc khoaûn phaûi thu; Thu nôï caùc khoaûn phaûi thu; Phoøng ngöøa ruûi ro nôï xaáu; - Ñieàu 2 Chöông I Coâng öôùc UNIDROIT veà nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá coøn boå sung theâm moät chöùc naêng nöõa laø taøi trôï cho ngöôøi baùn, bao goàm vieäc cho vay laãn vieäc öùng tieàn thanh toaùn tröôùc. - Vaäy, töø nhöõng quy ñònh treân, ta thaáy raèng nghieäp vuï bao thanh toaùn coù 4 chöùc naêng cô baûn laø: • Baûo hieåm tín duïng (Credit Cover). • Taøi trôï / öùng tröôùc (Finance). • Quaûn trò soå saùch caùc khoaûn phaûi thu (Account Receivable Ledger Administration). • Thu nôï caùc khoaûn phaûi thu (Collection of the account receivable). Ta seõ tieáp caän boán chöùc naêng naøy thoâng qua vieäc tìm hieåu noäi dung vaø lôïi ích cuûa caùc chöùc naêng ñoù ñoái vôùi doanh nghieäp. 1.2.3.1 Baûo hieåm tín duïng 15 Vôùi chöùc naêng naøy, ngöôøi baùn seõ ñöôïc ñaûm baûo laø ñôn vò bao thanh toaùn seõ traû cho ngöôøi baùn 100% giaù trò khoaûn phaûi thu ñaõ ñöôïc baûo hieåm khi: • Ngöôøi mua maát khaû naêng thanh toaùn; hay • Khoaûn phaûi thu quaù 90 ngaøy keå töø ngaøy ñaùo haïn cuûa hoaù ñôn. Tuy nhieân, trong tröôøng hôïp naøy, thôøi gian ñôn vò bao thanh toaùn thanh toaùn cho ngöôøi baùn coù theå khaùc nhau do söï thoûa thuaän tröôùc, nhöng thöôøng thì ñôn vò bao thanh toaùn cam keát seõ thanh toaùn khi ngöôøi mua maát khaû naêng thanh toaùn. Vaäy theá naøo laø moät khoaûn phaûi thu ñöôïc baûo hieåm? Ñoù laø khi ñôn vò bao thanh toaùn caáp cho ngöôøi mua haøng moät haïn möùc tín duïng (muïc ñích laø ñeå thanh toaùn tieàn haøng), khi ngöôøi mua kyù hôïp ñoàng mua baùn haøng hoaù vôøi ngöôøi baùn, thì giaù trò khoaûn phaûi thu phaûi nhoû hôn hoaëc baèng haïn möùc coøn laïi cuûa ngöôøi mua. Luùc naøy, neáu khoâng coù tranh chaáp giöõa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn thì khoaûn phaûi thu aáy ñöôïc goïi laø khoaûn phaûi thu ñöôïc baûo hieåm. Caàn löu yù moät ñieàu raèng, neáu khoaûn phaûi thu coù giaù trò lôùn hôn haïn möùc coøn laïi cuûa ngöôøi mua thì giao dòch mua baùn vaãn ñöôïc thöïc hieän, nhöng giaù trò khoaûn phaûi thu taêng theâm seõ khoâng ñöôïc ñôn vò bao thanh toaùn baûo hieåm töùc laø seõ khoâng thanh toaùn neáu ngöôøi mua maát khaû naêng thanh toaùn hoaëc khoâng thanh toaùn trong thôøi gian 90 ngaøy. Chöùc naêng naøy mang laïi lôïi ích cho caùc doanh nghieäp baùn haøng laø: • Khoaûn phaûi thu ñöôïc baûo hieåm vaø khoâng coù tranh chaáp seõ ñöôïc thanh toaùn trong 90 ngaøy keå töø ngaøy hoaù ñôn ñaùo haïn. • Loaïi boû toån thaát do caùc khoaûn nôï xaáu. • Ngöôøi baùn coù theå coù ñöôïc söï ñaùnh giaù cuûa chuyeân gia veà tö caùch tín duïng cuûa ngöôøi mua. 1.2.3.2 Taøi trôï / öùng tröôùc 16 Vôùi chöùc naêng naøy, ñôn vò bao thanh toaùn cam keát seõ öùng tröôùc cho ngöôøi baùn moät soá tieàn vôùi tæ leä khoaûng 70-80% giaù trò caùc khoaûn phaûi thu ñaït tieâu ean. Khi khoaûn phaûi thu ñöôïc thanh toaùn thì ngöôøi baùn seõ nhaän tieáp soá tieàn coøn laïi sau khi ñaõ tröø ñi phí vaø laõi. Nhôø ñoù maø ngöôøi baùn khoâng phaûi ñôïi ñeán ean thôøi gian baùn chòu maø vaãn coù theâm tieàn ñeå boå sung voán löu ñoäng. Trong ñieàu kieän hieän nay, voán löu ñoäng oån ñònh seõ giuùp cho doanh nghieäp coù ñieàu kieän phaùt trieån nhanh hôn. Lôïi ích cuûa chöùc naêng naøy mang laïi cho doanh nghieäp laø: • Cung caáp theâm moät khoaûn voán löu ñoäng baèng tieàn ñeå taøi trôï cho vieäc môû roäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. • Coù theå ñöôïc ngaân haøng taøi trôï soá tieàn nhieàu hôn laø cho vay truyeàn thoáng. Vì soá tieàn taøi trôï phuï thuoäc giaù trò khoaûng phaûi thu, vaø neáu khoaûn phaûi thu lôùn thì seõ ñöôïc taøi trôï nhieàu hôn. • Khi coù tieàn, doanh nghieäp baùn haøng coù theå traû tieàn haøng cho nhaø cung caáp ñuùng heïn. Nhôø ñoù, uy tín doanh nghieäp baùn haøng coù theå taêng ean. • Chuû doanh nghieäp seõ khoâng bò maát quyeàn kieåm soaùt doanh nghieäp, vì doanh nghieäp baùn haøng khoâng caàn kieám nguoàn voán boå sung töø nhöõng coå ñoâng beân ngoaøi khi thieáu voán. 1.2.3.3 Quaûn trò soå saùch caùc khoaûn phaûi thu Ñôn vò bao thanh toaùn seõ quaûn lyù hoaù ñôn, caùc giaáy nhaän nôï vaø caùc khoaûn thanh toaùn lieân quan ñeán ngöôøi mua. Khi thích hôïp thì ñôn vò bao thanh toaùn seõ gôûi thoâng baùo cho ngöôøi mua veà vieäc ngöôøi baùn ñaõ chuyeån nhöôïng caùc khoaûn phaûi thu cho ñôn vò bao thanh toaùn. Vaø ngöôøi mua phaûi thanh toaùn tieàn cho ñôn vò bao thanh toaùn. Ngöôøi baùn seõ nhaän caùc baùo caùo haøng kyø veà tình traïng cuûa soå quaûn lyù caùc 17 khoaûn phaûi thu. Ñieàu naøy seõ giuùp ngöôøi baùn bieát ñöôïc vay ñuû veà vieäc thanh toaùn cuûa ngöôøi mua. Vôùi chöùc naêng naøy, ngöôøi baùn coù nhöõng lôïi ích sau: • Tieát kieäm ñöôïc chi phí nhaân söï cho doanh nghieäp, ñaëc bieät laø nhöõng doanh nghieäp ñang phaùt trieån maïnh. Caùc doanh nghieäp naøy coù caùc khoaûn phaûi thu gia taêng raát nhanh, ñeå quaûn lyù caùc khoaûn phaûi t._.hu hoï phaûi thueâ theâm nhaân vieân. Bao thanh toaùn seõ giuùp hoï giaûm bôùt soá nhaân vieân khoâng caàn thieát. • Giaûm ñöôïc caùc khoaûn chi phí haønh chính nhö böu ñieän, ñieän thoaïi, fax, di chuyeån… Vì ñaây laø nhöõng chi phí khoâng theå traùnh khoûi trong vieäc thu nôï. • Tieát giaûm thôøi gian quaûn lyù cho doanh nghieäp. 1.2.3.4 Thu nôï caùc khoaûn phaûi thu Moät trong nhöõng vaán ñeà trong vieäc söû duïng phöông thöùc thanh toaùn môû soå (Open Account) laø ngöôøi mua khoâng thanh toaùn cho ngöôøi baùn khi chöa nhaän ñöôïc haøng hoaù. Vaø ñôn vò bao thanh toaùn seõ giuùp giaûi quyeát vaán ñeà naøy baèng caùch thay doanh nghieäp ñi ñoøi nôï neáu ngöôøi mua khoâng thanh toaùn. Chöùc naêng naøy mang ñeán nhöõng lôïi ích cho ngöôøi baùn laø: • Ngöôøi baùn coù theå taäp trung vaøo coâng vieäc chính cuûa mình laø saûn xuaát vaø baùn haøng, thay vì phaûi toán thôøi gian ñi thu tieàn haøng ñaõ baùn. • Ngöôøi baùn coù theå “aån mình” sau ñôn vò bao thanh toaùn, ñeå traùnh aûnh höôûng xaáu trong tröôøng hôïp ngöôøi mua haøng khoâng thanh toaùn. • Vieäc thu tieàn cuûa nhaø bao thanh toaùn seõ nhanh hôn vì hoï chuyeân nghieäp hôn. Nhôø ñoù, chi phí taøi chính seõ ít hôn. ÖÙng vôùi moãi chöùc naêng, bao thanh toaùn mang laïi nhöõng lôïi ích nhaát ñònh rieâng, nhöng khoâng phaûi luùc naøo bao thanh toaùn cuõng hoäi ñuû 4 chöùc naêng aáy, maø 18 ñieàu ñoù coøn tuyø thuoäc vaøo loaïi saûn phaåm bao thanh toaùn maø nhaø bao thanh toaùn cung caáp. Chuùng ta seõ laøm roõ vaán ñeà naøy qua vieäc nghieân cöùu caùc loaïi hình bao thanh toaùn trong phaàn tieáp theo sau ñaây. 1.2.4 Caùc loaïi hình veà nghieäp vuï bao thanh toaùn Döïa vaøo nhöõng tieâu chí phaân loaïi khaùc nhau maø ta coù nhöõng caùch phaân loaïi bao thanh toaùn khaùc nhau, ta coù theå phaân loaïi bao thanh toaùn theo phaïm vi thöïc hieän, theo tính chaát hoaøn traû cuûa khoaûn taøi trôï hoaëc theo tính chaát taøi trôï… 1.2.4.1 Phaân loaïi theo phaïm vi thöïc hieän 1.2.4.1.1 Nghieäp vuï bao thanh toaùn trong nöôùc Nghieäp vuï bao thanh toaùn trong nöôùc laø hình thöùc taøi trôï tín duïng cho caùc doanh nghieäp trong nöôùc, trong ñoù, ñôn vò bao thanh toaùn, thöôøng laø caùc toå chöùc tín duïng, seõ ñöùng ra mua laïi caùc khoaûn nôï chöa ñeán haïn thanh toaùn ñeå trôû thaønh chuû nôï tröïc tieáp ñöùng ra ñoøi nôï ngöôøi mua haøng, ñoàng thôøi cung daáp dòch vuï quaûn lyù soå caùi cho khaùch haøng. Loaïi hình nghieäp vuï bao thanh toaùn naøy ñöôïc thöïc hieän khaù thuaän lôïi vì noù dieãn ra trong moät quoác gia. Do ñoù, caùc ñôn vò bao thanh toaùn coù theå thöôøng xuyeân theo doõi vaø kieåm tra caùc doanh nghieäp cuõng nhö caùc khoaûn phaûi thu moät caùch deã daøng. 1.2.4.1.2 Nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá Nghiệp vụ bao thanh toaùn quoác teá hay coøn goïi laø nghieäp vuï bao thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu laø nghieäp vuï maø ñôn vò bao thanh toaùn cung caáp nghieäp vuï bao thanh toaùn cho nhaø xuaát khaåu vaø nhaø nhaäp khaåu ôû hai quoác gia khaùc nhau, coù hoaït ñoäng mua baùn vöôït qua bieân giôùi cuûa moät quoác gia. Töùc laø hoaït ñoäng caáp tín duïng cuûa ñôn vò bao thanh toaùn cho beân baùn haøng thoâng qua vieäc mua laïi caùc chöùng töø coù 19 giaù, caùc khoaûn phaûi thu phaùt sinh töø vieäc mua baùn haøng hoaù ñaõ ñöôïc beân mua haøng vaø beân baùn haøng thoûa thuaän trong hôïp ñoàng mua baùn haøng hoaù, maø vieäc mua baùn vöôït ra khoûi phaïm vi moät quoác gia. Vôùi hình thöùc naøy thì coù söï tham gia cuûa heä thoáng 2 ñaïi lyù bao thanh toaùn, moät ñaïi lyù taïi nöôùc nhaø xuaát khaåu vaø moät ñaïi lyù taïi nöôùc nhaø nhaäp khaåu. 1.2.4.2 Phaân loaïi theo tính chaát coù hoaøn traû cuûa caùc khoaûn taøi trôï 1.2.4.2.1 Nghieäp vuï bao thanh toaùn coù truy ñoøi Nghieäp vuï bao thanh toaùn coù truy ñoøi laø hình thöùc bao thanh toaùn maø ñôn vò bao thanh toaùn coù quyeàn ñoøi laïi soá tieàn ñaõ öùng tröôùc cho beân baùn haøng, khi beân mua haøng khoâng coù khaû naêng hoaøn thaønh nghóa vuï thanh toaùn caùc khoaûn phaûi thu. Ñaây laø nghieäp vuï bao thanh toaùn cung caáp vay caùc chöùc naêng cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn, tröø chöùc naêng baûo hieåm ruûi ro tín duïng. 1.2.4.2.2 Nghieäp vuï bao thanh toaùn mieãn truy ñoøi Ñaây laø nghieäp vuï bao thanh toaùn cung caáp chöùc naêng baûo hieåm ruûi ro tín duïng. Ñôn vò bao thanh toaùn phaûi chòu hoaøn toaøn traùch nhieäm ñoái vôùi ruûi ro khoâng thu ñöôïc tieàn thanh toaùn, vôùi ñieàu kieän khoâng coù tranh chaáp giöõa ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua. Ñôn vò bao thanh toaùn khoâng coù quyeàn ñoøi laïi soá tieàn ñaõ öùng tröôùc hay ñaõ thanh toaùn cho ngöôøi baùn haøng vaø phaûi thanh toaùn vay ñuû 100% giaù trò hoùa ñôn. Nghieäp vuï bao thanh toaùn vay ñuû vaø bao thanh toaùn ñeán haïn chính laø bao thanh toaùn mieãn truy ñoøi. 1.2.4.3 Phaân loaïi theo tính chaát taøi trôï 1.2.4.3.1 Nghieäp vuï bao thanh toaùn chieát khaáu Laø hình thöùc bao thanh toaùn maø ñôn vò bao thanh toaùn seõ chieát khaáu caùc khoaûn phaûi thu tröôùc ngaøy ñaùo haïn. 20 1.2.4.3.2 Nghieäp vuï bao thanh toaùn cho ñeán khi ñaùo haïn Laø hình thöùc bao thanh toaùn maø ñôn vò bao thanh toaùn traû cho khaùch haøng cuûa ñôn vò bao thanh toaùn giaù mua caùc khoaûn bao thanh toaùn khi ñaùo haïn. 1.3 Quy trình nghieäp vuï bao thanh toaùn 1.3.1 Heä thoáng moät ñôn vò bao thanh toaùn (Thöôøng ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn trong nöôùc) Quy trình naøy dieãn ra nhö sau: (1) Ngöôøi Baùn Ngöôøi Mua Toå chöùc bao thanh toaùn Böôùc 1: Ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn kyù keát hôïp ñoàng mua baùn haøng hoaù trong ñoù coù ñieàu kieän laø ngöôøi baùn ñoàng yù caáp khoaûn tín duïng thöông maïi cho ngöôøi mua. Böôùc 2: Ngöôøi baùn giao haøng hoaù cho ngöôøi mua. Böôùc 3: Ngöôøi baùn ñeán toå chöùc bao thanh toaùn baùn khoaûn phaûi thu töø ngöôøi mua cho ñôn vò bao thanh toaùn. Böôùc 4: Toå chöùc bao thanh toaùn thaåm ñònh hoà sô vaø thaåm ñònh khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi mua. Böôùc 5: Toå chöùc bao thanh toaùn kyù hôïp ñoàng bao thanh toaùn vôùi ngöôøi baùn. Böôùc 6: Ngöôøi baùn chuyeån nhöôïng hoaù ñôn vaø chöùng töø lieân quan cho toå chöùc bao thanh toaùn. Böôùc 7: Toå chöùc bao thanh toaùn thanh toaùn tieàn cho ngöôøi baùn. (2) (3) (4) (6) (8) (9) (7) ø ù ø å ù t t ù (5) 21 Böôùc 8: Thu nôï ngöôøi mua khi ñeán haïn. Böôùc 9: Quyeát toaùn khoaûn coøn laïi giöõa ngöôøi baùn vaø toå chöùc bao thanh toaùn. 1.3.2 Heä thoáng hai ñôn vò bao thanh toaùn (Ñieån hình ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá) Quy trình nghieäp vuï naøy dieãn ra nhö sau: Böôùc 1: Nhaø xuaát khaåu vaø nhaø nhaäp khaåu kyù keát hôïp ñoàng xuaát nhaäp khaåu haøng hoaù. Böôùc 2: Nhaø xuaát khaåu ñeán ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu ñeå yeâu caàu cung caáp dòch vuï bao thanh toaùn. Böôùc 3: Ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu tieán haønh thaåm ñònh khaùch haøng vaø yeâu caàu toå chöùc bao thanh toaùn nhaäp khaåu cung caáp dòch vuï bao thanh toaùn. Böôùc 4: Ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu tieán haønh thaåm ñònh khaùch haøng (nhaø nhaäp khaåu) vaø quyeát ñònh coù kyù hôïp ñoàng cung caáp dòch vu hay khoâng. (5) (6) Nhaø xuaát khaåu (Ngöôøi baùn) Nhaø nhaäp khaåu (Ngöôøi mua) Ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu Ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu (1) (7) (2) (3) (4) (8) (9) (13) (10) (11) (5) (8) (12) 22 Böôùc 5: Ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu traû lôøi tín duïng cho ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu. Ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu traû lôøi tín duïng cho nhaø xuaát khaåu. Böôùc 6: Kyù keát hôïp ñoàng cung caáp dòch vuï giöõa ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu vaø nhaø xuaát khaåu. Böôùc 7: Nhaø xuaát khaåu tieán haønh giao haøng cho beân nhaäp khaåu theo ñuùng hôïp ñoàng ñaõ kyù keát. Böôùc 8: Nhaø xuaát khaåu chuyeån nhöôïng boä chöùng töø cho ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu ñoàng thôøi ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu seõ chuyeån nhöôïng boä chöùng töø naøy cho ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu. Böôùc 9: Ñôn vò bao thanh toaùn thanh xuaát khaåu toaùn tröôùc tieàn cho ñôn vò xuaát khaåu. Böôùc 10: Khi ñeán haïn, ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu tieán haønh thu tieàn töø nhaø nhaäp khaåu. Böôùc 11: Nhaø nhaäp khaåu thanh toaùn cho ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu. Böôùc 12: Ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu thanh toaùn cho beân bao thanh toaùn xuaát khaåu. Böôùc 13: Ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu vaø nhaø xuaát khaåu quyeát toaùn caùc khoaûn coøn laïi. 1.4 Phí trong nghieäp vuï bao thanh toaùn Hieäp hoäi bao thanh toaùn quoác teá FCI kieán nghò cô caáu cuûa phí nghieäp vuï bao thanh toaùn bao goàm phí baûo hieåm ruûi ro tín duïng, phí haønh chính, phí giao dòch tính treân soá löôïng hoaù ñôn / giaáy ghi coù, phí ngaân haøng (caùc phí lieân quan tôùi vieäc chuyeån tieàn thanh toaùn qua heä thoáng ngaân haøng), laõi vaø caùc phí khaùc. 23 Phí nghieäp vuï bao thanh toaùn trong nöôùc thöôøng do ngöôøi baùn thanh toaùn cho ñôn vò bao thanh toaùn trong nöôùc. Phí nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá trong heä thoáng hai ñaïi lyù thöôøng do ngöôøi xuaát khaåu thanh toaùn cho ñaïi lyù bao thanh toaùn xuaát khaåu vaø ñöôïc phaân chia giöõa ñaïi lyù bao thanh toaùn xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu. Phí naøy thöôøng cao hôn phí nghieäp vuï bao thanh toaùn trong nöôùc do khoái löôïng coâng vieäc nhieàu hôn, chi phí heä thoáng, chi phí xöû lyù nhieàu hôn… 1.5 Lôïi ích cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn 1.5.1 Lôïi ích ñoái vôùi ngöôøi baùn - Ngöôøi baùn coù theå thu tieàn ngay thay vì phaûi ñôïi tôùi kyø haïn thanh toaùn theo hôïp ñoàng. - Ñöôïc söû duïng khoaûn phaûi thu ñaûm baûo cho tieàn öùng tröôùc, do ñoù caûi thieän doøng löu chuyeån tieàn teä nhôø thu ñöôïc tieàn haøng nhanh hôn. Löôïng tieàn maët saün coù taïi doanh nghieäp taêng leân, goùp phaàn thuùc ñaåy hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh phaùt trieån. - Taêng lôïi theá caïnh tranh khi chaøo haøng vôùi caùc ñieàu khoaûn thanh toaùn traû chaäm maø khoâng aûnh höôûng ñeán nguoàn voán kinh doanh cuûa mình. - Chuû ñoäng trong vieäc laäp keá hoaïch taøi chính vì döï ñoaùn ñöôïc doøng tieàn vaøo. - Tieát kieäm thôøi gian trong vieäc theo doõi thu hoài caùc khoaûn traû chaäm naøy. - Tieän ích cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn raát quan troïng ñoái vôùi nhaø nhaäp khaåu, bôûi hieän nay caùc nhaø nhaäp khaåu quy moâ chæ chaáp nhaän hình thöùc traû sau vaø töø choái caùc yeâu caàu môû L/C cuûa nhaø xuaát khaåu. Ñieàu naøy seõ khieán cho caùc doanh nghieäp deã maát ñôn haøng xuaát khaåu neáu khoâng coù khaû naêng veà voán. Coøn neáu chaáp nhaän hình thöùc traû sau, doanh nghieäp seõ khoù khaên trong vieäc quay voøng voán, nhaát laø 24 nhöõng ñôn vò xuaát khaåu caùc maët haøng luoân bieán ñoäng giaù nhö caø pheâ, gaïo, tieâu… Vì theá, nghieäp vuï bao thanh toaùn xuaát khaåu seõ giuùp doanh nghieäp giaûi quyeát ñöôïc nhöõng khoù khaên naøy. - Ña phaàn caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû raát thích nghieäp vuï bao thanh toaùn, bôûi thoâng thöôøng nhöõng doanh nghieäp naøy coù toång taøi saûn khoâng lôùn neân raát khoù ñeå caùc ngaân haøng xem xeùt caùc haïn möùc tín duïng. Vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn, hoï ñöôïc deã daøng caáp haïn möùc tín duïng hôn. - Caùc doanh nghieäp khi ñaõ bieát veà nghieäp vuï bao thanh toaùn thöôøng raát thích söû duïng vì noù coù nhieàu hình thöùc khaùc nhau, raát ña daïng ñeå phuïc vuï cho nhu caàu cuûa caùc doanh nghieäp. 1.5.2 Lôïi ích ñoái vôùi ngöôøi mua Ñeán thôøi ñieåm hieän nay, L/C vaãn laø bieän phaùp kieåm soaùt thöông maïi quoác teá ñöôïc chaáp nhaän phoå bieán nhaát treân toaøn caàu, baûo ñaûm raèng nhaø xuaát khaåu seõ cung caáp haøng ñuùng nhö quy ñònh trong hôïp ñoàng hay ñôn ñaët haøng vaø nhaø nhaäp khaåu seõ thöïc hieän nghóa vuï thanh toaùn cuûa mình. Nhöng neáu haøng ñeán chaäm, hoaëc gheù vaøo nôi khoâng ñònh tröôùc, khoâng theo leä thöôøng thì L/C seõ gaây khoù khaên raát lôùn cho nhaø nhaäp khaåu. Trong khi ñoù, söû duïng nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá, nhaø nhaäp khaåu seõ coù nhöõng lôïi ích laø: − Ñöôïc mua haøng deã daøng; − Khoâng caàn phaûi môû L/C, töø ñoù tieát kieäm ñöôïc chi phí taøi chính. 1.5.3 Lôïi ích ñoái vôùi ngaân haøng hay ñôn vò bao thanh toaùn - Đa dạng hoá dịch vụ ngaân hàng: Vôùi tính naêng cung öùng tröôùc nguoàn voán, bao thanh toaùn ñaõ ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu taøi trôï cuûa caùc doanh nghieäp. Veà phía 25 ngaân haøng, thoâng qua vieäc phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn seõ hình thaønh neân dòch vuï môùi ñeå phuïc vuï toát hôn nhu caàu cuûa khaùch haøng. - Phát triển mạng lưới khách hàng: Vieäc aùp duïng nghieäp vuï bao thanh toaùn seõ giuùp ngöôøi tieâu duøng coù nhieàu saûn phaåm môùi hôn ñeå löïa choïn. Moät khi bao thanh toaùn mang laïi hieäu quaû ñích thöïc cho khaùch haøng thì daàn daàn seõ taïo cho khaùch haøng thoùi quen söû duïng. Ñieàu naøy seõ giuùp cho ngaân haøng hay toå chöùc bao thanh toaùn phaùt trieån ñöôïc maïng löôùi khaùch haøng. - Gia taêng lôïi nhuaän: Trong nghieäp vuï bao thanh toaùn, ngaân haøng hay ñôn vò bao thanh toaùn seõ thu ñöôïc caùc khoaûn phí vaø laõi, nhôø ñoù, gia taêng lôïi nhuaän cho ngaân haøng. 1.5.4 Lôïi ích ñoái vôùi neàn kinh teá - Taïo ra moâi tröôøng kinh doanh oån ñònh hôn cho toaøn boä neàn kinh teá, taïo taâm lyù yeân taâm töï tin cho caùc doanh nghieäp khi hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. - Ñaåy maïnh thöông maïi, saûn xuaát vaø ñaëc bieät laø xuaát nhaäp khaåu cuûa quoác gia, taêng thu nhaäp cho neàn kinh teá taøi chính. - Thuùc ñaåy ñaàu tö coù hieäu quaû nguoàn voán cuûa neàn kinh teá, bao goàm nguoàn voán nhaøn roãi trong daân cö. 1.5.5 Lôïi ích ñoái vôùi xaõ hoäi - Neàn kinh teá oån ñònh hôn seõ cho heä quaû moät xaõ hoäi oån ñònh hôn vôùi coâng aên vieäc laøm nhieàu hôn veà soá löôïng vaø oån ñònh hôn veà chaát löôïng. 1.6 Ruûi ro trong nghieäp vuï bao thanh toaùn Nghieäp vuï bao thanh toaùn cuõng coù theå ñem laïi nhöõng ruûi ro cho caùc toå chöùc bao thanh toaùn. Nhöõng ruûi ro naøy coù theå nhaän thaáy töø caùc beân sau: 1.6.1 Ruûi ro töø phía ngöôøi baùn 26 - Moät laø, ruûi ro xuaát hieän do ngöôøi baùn coá tình gaây ra. Coù theå khaùch haøng vì moät muïc ñích khoâng trung thöïc naøo ñoù trong hoaït ñoäng maø daãn ñeán nhöõng ruûi ro cho toå chöùc bao thanh toaùn. - Hai laø, ruûi ro xaûy ra do naêng löïc yeáu keùm cuûa beân baùn veà maët quaûn lyù, saûn xuaát, chieán löôïc phaùt trieån… Töø ñoù, keùo theo saûn phaåm cuûa beân baùn khoâng ñuû hay khoâng ñaït yeâu caàu, khoâng ñaùp öùng ñöôïc chaát löôïng ñeà ra. Vaø nhö theá, giaù trò caùc khoaûn phaûi thu theo hôïp ñoàng mua baùn ñaõ kyù laïi nhoû hôn giaù trò öùng tröôùc cuûa ñôn vò bao thanh toaùn ñaõ caáp cho beân baùn. Ñaây chính laø maáu choát caên baûn aûnh höôûng ñeán lôïi ích cuûa toå chöùc bao thanh toaùn. 1.6.2 Ruûi ro töø phía ngöôøi mua Naêng löïc taøi chính vaø ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi mua seõ laø yeáu toá quan troïng trong vieäc toå chöùc bao thanh toaùn coù thu ñöôïc caùc khoaûn phaûi thu moät caùch deã daøng hay khoâng. Do beân mua laø beân an ba ñoái vôùi caùc ñôn vò bao thanh toaùn, do vaäy, quaù trình tieáp caän vôùi beân mua seõ coù nhöõng ñieåm khoâng thuaän lôïi. Neáu nhö beân mua ñaõ coù chuû yù xaáu vôùi beân baùn thì vieäc ngaân haøng thöïc hieän bao thanh toaùn cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc ngaân haøng mua laïi ruûi ro. Trong hoaït ñoäng tín duïng noùi chung, ruûi ro ñaïo ñöùc laø ruûi ro khoù löôøng vaø thöôøng gaây ra nhöõng haäu quaû xaáu, coù chaêng cuõng maát thôøi gian vaø toán nhieàu chi phí. 1.6.3 Ruûi ro töø phía ngaân haøng hay ñôn vò bao thanh toaùn Döôùi goùc ñoä laø toå chöùc thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn, caùc toå chöùc tín duïng phaûi thöïc söï hieåu vaø giaùm saùt caùc khoaûn phaûi thu. Tuy vaäy, vieäc xem xeùt ñaùnh giaù khaùch haøng beân mua cuõng laø caû moät quaù trình, ñaây laø ruûi ro xuaát hieän trong quaù trình thaåm ñònh. Nguyeân nhaân coù theå do trình ñoä caùn boä thaåm ñònh yeáu hoaëc thaåm ñònh khoâng kyõ. 27 1.7 Khaùch haøng muïc tieâu cuûa dòch vuï bao thanh toaùn Khoâng phaûi taát caû caùc doanh nghieäp vaø taát caû caùc saûn phaåm ñeàu phuø hôïp vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn. Chính vì theá, moät loaït caùc tieâu chuaån ñöôïc ñöa ra ñeå xaùc ñònh “tính bao thanh toaùn ñöôïc” (factorability – factorable) cuûa moät saûn phaåm vaø moät doanh nghieäp. 1.7.1 “Tính coù theå bao thanh toaùn ñöôïc” cuûa saûn phaåm Vieäc phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn nhaèm ñaùp öùng nhu caàu cuûa ngöôøi baùn caáp tín duïng thöông maïi ngaén haïn cho ngöôøi mua, neân nhöõng saûn phaåm coù theå bao thanh toaùn ñöôïc phaûi ñaûm baûo raèng: - Caùc khoaûn nôï phaùt sinh töø vieäc baùn caùc saûn phaåm ñoù coù theå thu ñöôïc töø ngöôøi mua moät caùch khoâng ñieàu kieän maø khoâng caàn söï tham gia cuûa ngöôøi baùn. Nhöõng saûn phaåm phuø hôïp nhaát vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn laø nguyeân vaät lieäu, linh kieän vaø haøng tieâu duøng. Nhöõng saûn phaåm naøy khoâng yeâu caàu caùc dòch vuï haäu maõi hoaëc baûo trì, baûo haønh. Noùi moät caùch khaùc, chuùng ñöôïc saûn xuaát, baùn ñi vaø ngöôøi baùn khoâng phaûi quan taâm ñeán saûn phaåm ñoù nöõa. - Hoaù ñôn laø chöùng töø ngöôøi baùn phaùt haønh ñeå ñoøi tieàn ngöôøi mua thanh toaùn nhöõng khoaûn nôï phaùt sinh töø vieäc mua baùn haøng giöõa hai beân. Do ñoù, hoaù ñôn cuûa caùc saûn phaåm coù theå bao thanh toaùn ñöôïc phaûi ñaùp öùng nhöõng ñieàu kieän sau: • Caùc hoaù ñôn phaûi chuyeån nhöôïng ñöôïc, thu nôï ñöôïc moät caùch khoâng ñieàu kieän. • Hoaù ñôn phaûi ñaïi dieän cho moät giao dòch baùn haøng thöïc söï cuûa moät saûn phaåm. 28 • Trong tröôøng hôïp ngöôøi baùn bò phaù saûn, nhöõng hoaù ñôn ñeán haïn phaûi giöõ ñöôïc giaù trò cuûa chuùng, nghóa laø chuùng seõ khoâng coù tranh chaáp, kieän tuïng vaø do ñoù seõ khoâng bò maát giaù trò. 1.7.2 “Tính coù theå bao thanh toaùn ñöôïc” cuûa doanh nghieäp Doanh nghieäp phuø hôïp vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn phaûi coù nhöõng ñaëc ñieåm sau: 1.7.2.1 Doanh nghieäp baùn haøng − Saûn phaåm coù theå bao thanh toaùn ñöôïc. − Ñang bò ngöôøi mua yeâu caàu baùn haøng theo phöông thöùc thanh toaùn ghi soå. − Tình hình taøi chính kinh doanh toát. − Trình ñoä quaûn lyù toát. − Coù kinh nghieäm trong saûn xuaát, kinh doanh vaø xuaát khaåu saûn phaåm (thôøi gian, khoái löôïng vaø chaát löôïng giao dòch). − Coù moái quan heä truyeàn thoáng toát vôùi caùc beân mua haøng. − Truyeàn thoáng giao dòch toát vôùi ngaân haøng, caùc ñôn vò bao thanh toaùn, baûo hieåm ruûi ro, tín duïng khaùc. 1.7.2.2 Doanh nghieäp mua haøng − Tình hình taøi chính kinh doanh vaø uy tín tín duïng toát. − Coù uy tín vaø kinh nghieäm treân thò tröôøng veà saûn phaåm ñöôïc bao thanh toaùn. − Trình ñoä quaûn lyù toát. Ñôn vò bao thanh toaùn phaûi xem xeùt “tính coù theå bao thanh toaùn ñöôïc” cuûa caû ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua ñeå ñöa ra quyeát ñònh cuûa mình. Trong nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá, do möùc ñoä phöùc taïp vaø khoù khaên hôn nghieäp vuï bao thanh toaùn trong 29 nöôùc neân ngoaøi nhöõng tieâu chuaån chung cuûa bao thanh toaùn, khaùch haøng tieàm naêng coøn phaûi vöôït qua ñöôïc nhöõng tieâu chí ñaùnh giaù chaët cheõ hôn vaø chi tieát hôn. Neáu moät saûn phaåm, moät khaùch haøng tieàm naêng khoâng phuø hôïp vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn trong nöôùc thì cuõng seõ khoâng phuø hôïp vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá. 1.8 So saùnh bao thanh toaùn vôùi caùc phöông thöùc taøi trôï thöông maïi khaùc Nhöõng khía caïnh maø baát kyø ngöôøi kinh doanh naøo cung quan taâm khi löïa choïn moät phöông thöùc taøi trôï vaø quaûn lyù tín duïng thöông maïi laø: • Chi phí. • Ruûi ro tín duïng. • Luoàng tieàn maët. • Khaû naêng caïnh tranh. Sau ñaây laø baûng phaân tích moät soá phöông thöùc thanh toaùn bao goàm: hoái phieáu, nhôø thu keøm chöùng töø (goàm nhôø thu traû ngay D/P vaø nhôø thu chaáp nhaän thanh toaùn D/A), L/C vaø bao thanh toaùn theo caùc khía caïnh neâu treân xeùt töø quan ñieåm cuûa doanh nghieäp baùn haøng. Baûng 1 – Phaân tích khaû naêng caïnh tranh cuûa moät soá phöông thöùc thanh toaùn xeùt theo quan ñieåm cuûa doanh nghieäp baùn haøng Phöông thöùc Chi phí Ruûi ro tín duïng Taøi trôï luoàng tieàn maët Khaû naêng caïnh tranh cuûa ngöôøi baùn Hoái phieáu Thaáp nhaát Cao nhaát Khoâng Cao nhaát D/A Thaáp Cao Khoâng Cao D/P Thaáp Cao Khoâng Thaáp L/C Cao Thaáp nhaát Coù Thaáp nhaát Bao thanh toaùn Cao nhaát Thaáp Coù Cao nhaát 30 Vaäy, ñoái vôùi ngöôøi baùn haøng, bao thanh toaùn laø söï toång hôïp cuûa baûo hieåm ruûi ro tín duïng vaø taøi trôï luoàng tieàn maët, nhöng vaãn mang laïi cho ngöôøi baùn khaû naêng caïnh tranh cao vaø cho ngöôøi mua moät phöông thöùc thanh toaùn deã chòu. Treân thöïc teá, vieäc löïa choïn moät phöông thöùc taøi trôï vaø quaûn lyù tín duïng thöông maïi phuø hôïp coøn phuï thuoäc vaøo ñaëc ñieåm cuûa thò tröôøng, ñaëc ñieåm cuûa saûn phaåm vaø thaùi ñoä cuûa ngöôøi baùn ñoái vôùi ruûi ro, cuõng nhö mong muoán môû roäng thò tröôøng cuûa ngöôøi baùn. Ngoaøi ra, coøn moät yeáu toá khoâng nhoû, ñoù laø yeâu caàu cuûa ngöôøi mua. Dó nhieân, neáu ngöôøi baùn ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa ngöôøi mua thì ngöôøi mua seõ mua haøng nhieàu hôn. Nhöng ñieàu naøy laïi luoân tæ leä nghòch vôùi tín duïng cuûa ngöôøi baùn. Vaán ñeà laø, caàn löïa choïn moät phöông aùn sao cho ñoâi beân mua, baùn cuøng coù lôïi nhaèm duy trì moái quan heä thöông maïi beàn laâu. 1.9 Keát luaän chöông 1 Toùm laïi, vôùi quaù trình lòch söû phaùt trieån laâu ñôøi vaø nhöõng lôïi ích öu vieät, nghieäp vuï bao thanh toaùn ñaõ trôû thaønh moät saûn phaåm quan troïng trong lónh vöïc hoaït ñoäng ngaân haøng. Vieäc hieåu roõ nhöõng khaùi nieäm, caùc loaïi hình nghieäp vuï bao thanh toaùn, quy trình thöïc hieän, caùc lôïi ích cuûa nghieäp vuï mang laïi cuõng nhö nhöõng ruûi ro, haïn cheá vaø tính coù theå bao thanh toaùn ñöôïc cuûa moät saûn phaåm, moät doanh nghieäp… laø cô sôû neàn taûng giuùp cho caùc toå chöùc bao thanh toaùn coù theå xaây döïng quy trình, thuû tuïc aùp duïng nghieäp vuï bao thanh toaùn phuø hôïp vôùi tình hình thöïc tieãn cuûa caùc moãi quoác gia. Chöông tieáp theo cuûa ñeà taøi seõ taäp trung trình baøy thöïc traïng cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng Vieät Nam cuøng vôùi nhöõng khoù khaên vaø toàn taïi cuûa noù trong vieäc aùp duïng nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. 31 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG NGHIEÄP VUÏ BAO THANH TOAÙN TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM 2.1 Thöïc traïng nghieäp vuï bao thanh toaùn treân theá giôùi 2.1.1 Luaät ñieàu chænh Hieän nay, nghieäp vuï bao thanh toaùn theá giôùi ñang hoaït ñoäng döôùi söï ñieàu chænh cuûa caùc coâng öôùc quoác teá vaø luaät cuûa caùc hieäp hoäi. Nhìn chung, caùc luaät naøy ra ñôøi ñeàu nhaèm muïc ñích ñöa ra caùc höôùng daãn vaø quy taéc chung cho caùc giao dòch bao thanh toaùn quoác teá ñöôïc thöïc hieän thoáng nhaát vaø deã daøng hôn. 2.1.1.1 Coâng öôùc quoác teá 2.1.1.1.1 Coâng öôùc UNIDROIT veà bao thanh toaùn quoác teá Coâng öôùc UNIDROIT ñöôïc kyù taïi Ottawa, Canada vaøo 28/5/1988. Coâng öôùc naøy chi phoái caùc hôïp ñoàng bao thanh toaùn vaø vieäc chuyeån nhöôïng caùc khoaûn phaûi thu. Tính ñeán thôøi ñieåm thaùng 1 naêm 2007, ñaõ coù 61 quoác gia laø thaønh vieân cuûa UNIDROIT. Caùc chính phuû tham gia Coâng öôùc naøy nhaän thöùc ñöôïc raèng nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá coù vai troø quan troïng trong vieäc phaùt trieån thöông maïi quoác teá vaø thöøa nhaän taàm quan troïng cuûa vieäc aùp duïng caùc quy ñònh chuaån ñoàng nhaát ñeå cung caáp moät khung phaùp lyù taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá, ñoàng thôøi giöõ caân baèng lôïi ích cuûa caùc beân lieân quan ñeán giao dòch bao thanh toaùn. Nhöõng noäi dung chính cuûa Coâng öôùc UNIDROIT bao goàm: - Vieäc ngöôøi baùn chuyeån nhöôïng caùc khoaûn phaûi thu cho ñôn vò bao thanh toaùn coù hieäu löïc ngay caû khi ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua coù thoaû thuaän caám khoâng 32 chuyeån nhöôïng, tröø tröôøng hôïp luaät quoác gia nôi coù truï sôû kinh doanh chính cuûa ngöôøi mua, vaøo thôøi ñieåm hôïp ñoàng mua baùn haøng hoaù giöõa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn ñöôïc kyù keát, caám vieäc chuyeån nhöôïng neâu treân. - Ngöôøi mua haøng coù nghóa vuï phaûi thanh toaùn cho ñôn vò bao thanh toaùn khi vaø chæ khi ngöôøi mua haøng khoâng bieát baát kyø moät ai coù quyeàn cao hôn ñôn vò bao thanh toaùn ñoái vôùi caùc khoaûn nôï vaø ngöôøi mua ñaõ nhaän ñöôïc thoâng baùo veà vieäc chuyeån nhöôïng caùc khoaûn nôï töø ngöôøi baùn haøng hoaëc töø ñôn vò bao thanh toaùn ñaõ ñöôïc ngöôøi baùn uyû quyeàn. Nghóa vuï thanh toaùn cuûa ngöôøi mua ñoái vôùi ñôn vò bao thanh toaùn chæ coù hieäu löïc ñoái vôùi nhöõng khoaûn nôï phaùt sinh töø hôïp ñoàng mua baùn haøng kyù keát taïi hoaëc tröôùc thôøi ñieåm ngöôøi mua nhaän ñöôïc thoâng baùo töø vieäc chuyeån nhöôïng. - Ngöôøi mua khoâng coù quyeàn truy ñoøi ñôn vò bao thanh toaùn traû laïi tieàn maø ngöôøi mua ñaõ thanh toaùn cho ñôn vò bao thanh toaùn duø ngöôøi mua coù quyeàn truy ñoøi ñieàu ñoù töø ngöôøi baùn, tröø hai tröôøng hôïp sau: • Ñôn vò bao thanh toaùn chöa thanh toaùn khoaûn tieàn noùi treân cho ngöôøi baùn; hoaëc • Ñôn vò bao thanh toaùn ñaõ thanh toaùn khoaûn tieàn noùi treân cho ngöôøi baùn maëc duø vaøo thôøi ñieåm thanh toaùn, ñôn vò bao thanh toaùn bieát ngöôøi baùn khoâng thöïc hieän hoaëc thöïc hieän sai hoaëc thöïc hieän chaäm treã hôïp ñoàng. - Caùc quy ñònh cuûa Coâng öôùc ñoái vôùi laàn chuyeån nhöôïng ñaàu tieân cuõng ñöôïc aùp duïng töông töï vôùi caùc laàn chuyeån nhöôïng tieáp theo, neáu hôïp ñoàng bao thanh toaùn khoâng caám vieäc chuyeån nhöôïng tieáp theo. Coâng öôùc xem ngöôøi ñöôïc chuyeån nhöôïng trong caùc laàn chuyeån nhöôïng tieáp theo coù vai troø nhö ñôn vò bao thanh toaùn trong laàn chuyeån nhöôïng ñaàu tieân. 33 - Thoâng baùo veà vieäc chuyeån nhöôïng tieáp theo phaûi bao goàm thoâng baùo veà taát caû caùc chuyeån nhöôïng tröôùc ñoù. - Coâng öôùc chæ ñieàu chænh hoaït ñoäng bao thanh toaùn quoác teá, coù hieäu löïc töø ngaøy 01-5-1995 taïi nhöõng nöôùc ñaõ pheâ chuaån hoaëc thöøa nhaän Coâng öôùc. 2.1.1.1.2 Coâng öôùc Lieân hôïp quoác UNICITRAL veà vieäc chuyeån nhöôïng caùc khoaûn phaûi thu trong thöông maïi quoác teá Coâng öôùc naøy ñöôïc Hoäi ñoàng chung Lieân hôïp quoác thoâng qua ngaøy 12-12- 2001 vaø ñeå ngoû cho chính phuû caùc nöôùc tham gia kyù keát. Hieän nay môùi chæ coù 3 nöôùc tham gia kyù keát neân Coâng öôùc chöa coù hieäu löïc thi haønh. 2.1.1.2 Luaät Hieäp hoäi Hieän nay, treân theá giôùi coù hai Hieäp hoäi bao thanh toaùn quoác teá lôùn nhaát laø FCI (Factors Chain International) vaø IFG (International Factors Group). Haàu heát caùc coâng ty bao thanh toaùn theá giôùi ñeàu laø thaønh vieân cuûa hai Hieäp hoäi naøy. Caùc Hieäp hoäi coù heä thoáng luaät rieâng ñeå ñieàu chænh hoaït ñoäng bao thanh toaùn quoác teá cuûa caùc thaønh vieân. - Khaùi quaùt veà hieâp hoäi bao thanh toaùn quoác teá FCI Laø Hieäp hoäi bao thanh toaùn quoác teá lôùn nhaát hieän nay, ñöôïc thaønh laäp töø naêm 1968, truï sôû ñaët taïi Haø Lan. Ñeán thôøi ñieåm cuoái naêm 2006, Hieäp hoäi naøy coù 212 thaønh vieân taïi hôn 61 quoác gia. Toång doanh soá bao thanh toaùn cuûa Hieäp hoäi naêm 2005 ñaït hôn 578 tyû EUR, chieám 56% doanh soá bao thanh toaùn toaøn caàu. FCI coù moät heä thoáng caùc quy taéc ñieàu chænh hoaït ñoäng bao thanh toaùn quoác teá giöõa caùc thaønh vieân cuûa Hieäp hoäi, bao goàm: ñieàu leä FCI, thoaû thuaän ñaïi lyù giöõa caùc thaønh vieân FCI, caùc quy taéc chung veà hoaït ñoäng bao thanh toaùn quoác teá (GRIF – General 34 Rules for International Factoring), quy taéc giao dòch giöõa caùc thaønh vieân trong maïng edifactoring.com vaø quy taéc troïng taøi FCI. - Khaùi quaùt veà hieâp hoäi bao thanh toaùn quoác teá IFG Ñöôïc thaønh laäp töø naêm 1963, truï sôû ñaët taïi Bæ. Ñeán cuoái naêm 2006, Hieäp hoäi coù 84 thaønh vieân taïi 50 quoác gia, toång doanh soá bao thanh toaùn ñaït hôn 290 tyû EUR, chieám khoaûng 33% doanh soá bao thanh toaùn treân toaøn theá giôùi. Heä thoáng luaät cuûa IFG bao goàm Quy taéc giöõa caùc thaønh vieân, ñieàu leä Hieäp hoäi, caùc quy taéc chung veà hoaït ñoäng bao thanh toaùn quoác teá (GRIF) vaø höôùng daãn DEX quy ñònh quy trình giao dòch giöõa caùc thaønh vieân thoâng qua maïng Ifexchange. 2.1.2 Söï phaùt trieån doanh soá cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn theá giôùi Treân theá giôùi hieän ñaõ coù hôn 1.003 ñôn vò bao thanh toaùn vaø theo soá lieäu cuûa FCI thì naêm 2005, doanh soá bao thanh toaùn treân theá giôùi ñaït 1.016.547 trieäu EUR, taêng 18% so vôùi naêm 2004. Baûng 2 - Söï phaùt trieån doanh soá cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn caùc Chaâu Luïc töø naêm 1998 ñeán naêm 2005 Ñôn vò tính: trieäu EUR 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Chaâu AÂu 295.778 352.214 414.383 468.326 552.851 546.935 612.504 715.486 Chaâu AÙ 61.723 78.775 69.865 76.078 69.850 89.096 111.614 135.841 Chaâu Myõ 91.326 115.134 126.517 127.157 115.301 104.542 110.094 135.630 Chaâu UÙc 3.481 5.284 7.420 8.320 9.992 13.979 18.417 23.380 Chaâu Phi 4.198 5.470 5.655 5.801 6.023 5.840 7.586 6.237 Toång 456.506 556.877 623.840 685.682 724.197 760.392 860.215 1.016.547 Nguoàn: www.factors-chain.com – FCI annual review 2006 35 Töø soá lieäu treân, ta thaáy nghieäp vuï bao thanh toaùn treân theá giôùi phaùt trieån ngaøy caøng maïnh meõ, nhaát laø vaøo naêm 2005. So vôùi naêm 1998, vôùi doanh soá bao thanh toaùn chæ ñaït khoaûng 456.506 trieäu EUR, thì ñeán naêm 2005, con soá n._. vaø quyeát ñònh taøi trôï sai. Ñeå haïn cheá ruûi ro trong nghieäp vuï bao thanh toaùn, toå chöùc bao thanh toaùn caàn naém roõ thoâng tin ñeå ra quyeát ñònh ñuùng. Ñeå thöïc hieän ñieàu naøy: - Caùc doanh nghieäp caàn taïo laäp thoùi quen thöïc hieän vieäc kieåm toaùn moät caùch trung thöïc vaø coâng khai thoâng tin. Caùc doanh nghieäp, nhaát laø caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, ña phaàn ñeàu thöïc hieän heä thoáng nhieàu soå saùch keá toaùn vaø thöïc hieän vieäc baùo caùo khoâng trung thöïc. Ñieàu naøy gaây raát nhieàu khoù khaên cho ngaân haøng trong vieäc thaåm ñònh vaø ñaùnh giaù khaùch haøng. Vì theá, chính phuû caàn coù nhöõng quy ñònh cuï theå veà vieäc coâng khai thoâng tin vaø trung thöïc veà soá lieäu treân baùo caùo. - Nghieäp vuï bao thanh toaùn xaûy ra ruûi ro haàu heát laø töø phía ngöôøi mua, do ñoù, vieäc thaåm ñònh ngöôøi mua vaø khaû naêng thu hoài khoaûn phaûi thu laø quan troïng nhaát. Thoâng tin töø phía ngöôøi mua ñoái vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn laø raát quan troïng. Ngaân haøng coù theå thu thaäp thoâng tin veà ngöôøi mua thoâng qua caùc ngaân haøng ñaïi lyù hoaëc toå chöùc FCI. Vieäc môû roäng quan heä ñaïi lyù vaø tham gia vaøo FCI laø ñieàu khoâng theå thieáu ñöôïc khi thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn. Thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy seõ giuùp toå chöùc bao thanh toaùn coù nhieàu thoâng tin chính xaùc veà ngöôøi mua hôn. Do ñoù, khi ra quyeát ñònh bao thanh toaùn chuùng ta seõ haïn cheá ñöôïc ruûi ro xaûy ra do thieáu thoâng tin cuõng nhö thieáu kinh nghieäm trong vieäc thaåm ñònh khaùch haøng vaø thaåm ñònh khaû naêng coù theå thu hoài cuûa caùc khoaûn phaûi thu. - Thuùc ñaåy tieán trình coå phaàn hoaù caùc doanh nghieäp nhaèm taïo theâm saûn phaåm vaø ñieàu kieän ñeå thò tröôøng chöùng khoaùn phaùt trieån. Vieäc phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn seõ taïo thoùi quen vaø buoäc caùc doanh nghieäp coâng khai thoâng tin. Treân thò tröôøng chöùng khoaùn, nhaø ñaàu tö muoán ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn naøo cuõng caàn phaûi naém roõ veà tình hình hoaït ñoäng vaø tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. Do ñoù, 70 thoâng tin treân thò tröôøng chöùng khoaùn phaûi laø coâng khai vaø chính xaùc. Beân caïnh vieäc coâng khai thoâng tin, khi thò tröôøng chöùng khoaùn phaùt trieån, caùc doanh nghieäp seõ gia taêng naêng löïc caïnh tranh vaø gia taêng naêng löïc saûn xuaát. Chính ñieàu naøy seõ thuùc ñaåy gia taêng nhu caàu voán trong caùc doanh nghieäp vaø laøm gia taêng nhu caàu taøi trôï, töø ñoù, taïo cô sôû ñeå nghieäp vuï bao thanh toaùn phaùt trieån. 3.3.1.4 Quy ñònh veà quaûn lyù ruûi ro trong nghieäp vuï bao thanh toaùn Ruûi ro chuû yeáu trong nghieäp vuï bao thanh toaùn thöôøng xuaát phaùt töø phía ngöôøi mua (nhaø nhaäp khaåu), nghóa laø khi ngöôøi mua khoâng coù khaû naêng hoaøn traû cho moät khoaûn nôï thöông maïi maø ngaân haøng ñaõ taøi trôï cho ngöôøi baùn. Vì theá, caàn coù nhöõng quy ñònh ñeå haïn cheá ruûi ro. Moät trong nhöõng nghieäp vuï maø ngaân haøng coù theå söû duïng ñeå haïn cheá ruûi ro chính laø vieäc söû duïng caùc coâng cuï baûo hieåm. Coù theå noùi, coâng ty baûo hieåm laø coâng cuï toát nhaát cho nghieäp vuï bao thanh toaùn trong vieäc phoøng ngöøa ruûi ro. Tuy nhieân, hieän nay thò tröôøng baûo hieåm Vieät Nam vaãn coøn yeáu so vôùi thò tröôøng baûo hieåm theá giôùi, vaø saûn phaåm baûo hieåm cho caùc khoaûn taøi trôï ngaân haøng chöa ña daïng, caùc coâng ty baûo hieåm vaãn chöa thöïc hieän baûo hieåm cho nghieäp vuï bao thanh toaùn. Vì theá, nhaèm laøm giaûm ruûi ro cho toå chöùc bao thanh toaùn khi thöïc hieän nghieäp vuï, chính phuû caàn ban haønh caùc quy ñònh veà vieäc söû duïng caùc coâng cuï baûo hieåm ruûi ro trong bao thanh toaùn, cho pheùp caùc coâng ty baûo hieåm thöïc hieän caùc nghieäp vuï baûo hieåm bao thanh toaùn. Coù theå thöïc hieän caùc hình thöùc baûo hieåm nhö sau: + Baûo hieåm toaøn boä: Ñôn vò bao thanh toaùn coù theå tieán haønh mua baûo hieåm toaøn boä cho khoaûn bao thanh toaùn. Khi ruûi ro xaûy ra, coâng ty baûo hieåm seõ chòu toaøn boä ruûi ro. Do ñoù, ñôn vò bao thanh toaùn seõ haïn cheá ñöôïc ruûi ro. 71 + Baûo hieåm chia seõ toån thaát: Ñôn vò bao thanh toaùn thöïc hieän vieäc mua baûo hieåm theo phaàn traêm. Nghóa laø khi toån thaát xaûy ra, coâng ty baûo hieåm chæ chòu moät phaàn toån thaát theo tyû leä phaàn traêm ñaõ thöïc hieän vieäc baûo hieåm, phaàn coøn laïi laø do toå chöùc bao thanh toaùn gaùnh chòu. + Baûo hieåm vöôït toån thaát: Ñôn vò bao thanh toaùn quy ñònh soá toån thaát coù theå gaùnh chòu do ruûi ro gaây ra laø bao nhieâu treân giaù trò moät khoaûn bao thanh toaùn, phaàn coøn laïi seõ mua baûo hieåm. Khi ruûi ro xaûy ra, ñôn vò bao thanh toaùn seõ chòu toån thaát treân moãi khoaûn phaûi thu toái ña treân soá tieàn ñaõ thoûa thuaän vaø coâng ty baûo hieåm seõ chòu baát kyø phaàn toån thaát naøo vöôït quaù thoûa thuaän ñoù. + Baûo hieåm vöôït quaù toån thaát toång theå: Ñôn vò bao thanh toaùn coù theå thöïc hieän kyù keát hôïp ñoàng baûo hieåm toån thaát toång theå trong moät năm. Loaïi baûo hieåm naøy nhaèm baûo veä ñôn vò bao thanh toaùn trong tröôøng hôïp coù söï tích tuï quaù lôùn caùc toån thaát trong naêm baát kyø. Ñôn vò bao thanh toaùn seõ thoûa thuaän vôùi coâng ty baûo hieåm moät giaù trò toån thaát trong naêm vaø neáu toaøn boä toån thaát nôï khoù ñoøi vöôït quaù giaù trò ñaõ thoûa thuaän thì coâng ty baûo hieåm seõ thanh toaùn phaàn vöôït ñoù. 3.3.2 Giaûi phaùp vi moâ 3.3.2.1 Veà saûn phaåm Nghieäp vuï bao thanh toaùn vaãn coøn laø moät saûn phaåm dòch vuï taøi chính khaù môùi meû trong heä thoáng ngaân haøng thöông maïi vaø neàn kinh teá Vieät Nam. Do ñoù, ñeå phaùt trieån nghieäp vuï naøy, ta caàn phaûi: 3.3.2.1.1 Taïo nhaän bieát veà saûn phaåm cho ngöôøi tieâu duøng Caàn xaùc ñònh nghieäp vuï bao thanh toaùn laø moät saûn phaåm taøi chính vaø khaùch haøng laø caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng mua baùn haøng hoaù vaø coù phaùt sinh caùc khoaûn phaûi thu. 72 Saûn phaåm taøi chính cuõng gioáng nhö saûn phaåm haøng hoaù thoâng thöôøng khaùc, chæ khaùc nhau moät ñieåm laø tính naêng söû duïng. Do ñoù, vieäc phaùt trieån saûn phaåm cuõng coù nhöõng neùt gioáng nhö phaùt trieån caùc haøng hoaù thoâng thöôøng khaùc. Baát cöù doanh nghieäp naøo, muoán phaùt trieån saûn xuaát ñeàu phaûi nghieân cöùu caûi tieán chaát löôïng vaø ña daïng hoaù saûn phaåm ñeå phuïc vuï ngöôøi tieâu duøng. Ñeå laøm vieäc naøy, caùc doanh nghieäp caàn tieán haønh nghieân cöùu saûn phaåm môùi vaø ñöa saûn phaåm ra thò tröôøng. Tröôùc khi ñöa saûn phaåm ra thò tröôøng, ta caàn phaûi thaêm doø vaø cho khaùch haøng laøm quen vôùi saûn phaåm môùi. Caùc doanh nghieäp thöôøng choïn caùch phoå bieán nhaát laø quaûng caùo saûn phaåm ñeå khaùch haøng bieát ñeán saûn phaåm cuûa mình. Ñoái vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn cuõng theá, do coøn quaù môùi laï, ngöôøi tieâu duøng vaãn chöa nhaän ra tính öu vieät cuûa nghieäp vuï naøy. Vì theá, ñieàu ñaàu tieân chuùng ta caàn thöïc hieän vieäc giôùi thieäu cho khaùch haøng laøm quen vôùi nghieäp vuï. - Ñeå giôùi thieäu nghieäp vuï naøy ñeán ngöôøi coù nhu caàu söû duïng, ñieàu ñaàu tieân maø caùc toå chöùc bao thanh toaùn hay ngaân haøng caàn thöïc hieän laø toå chöùc caùc buoåi taäp huaán, giôùi thieäu veà nghieäp vuï naøy cho caùc caùn boä coâng taùc taïi ngaân haøng veà öu nhöôïc ñieåm vaø noäi dung nghieäp vuï. Moät khi caùc nhaân vieân ngaân haøng hieåu roõ veà nghieäp vuï bao thanh toaùn thì vieäc tö vaán cho khaøch haøng veà saûn phaåm dòch vuï naøy cuõng seõ roõ raøng, chính xaùc vaø deã hieåu hôn. - Böôùc tieáp theo chuùng ta caàn laøm laø thöïc hieän vieäc quaûng caùo veà saûn phaåm dòch vuï. Vieäc quaûng caùo seõ laøm cho caùc doanh nghieäp chuù yù tôùi saûn phaåm. Coù theå thöïc hieän quaûng caùo thoâng qua caùc phöông tieän thoâng tin nhö tôø böôùm, truyeàn ñôn, baùo, ñaøi, treân maïng, hoaëc thoâng qua vieäc toå chöùc caùc buoåi hoäi thaûo chuyeân ñeà. Chuùng ta khoâng theå phaùt trieån moät saûn phaåm khi ngöôøi tieâu duøng khoâng bieát gì veà saûn phaåm maø chuùng ta cung caáp. Khaùch haøng chæ phaùt sinh nhu caàu vaø söû 73 duïng dòch vuï khi hoï bieát roõ veà dòch vuï maø ta cung caáp. Do ñoù, vieäc taïo nhaän bieát veà saûn phaåm cho ngöôøi tieâu duøng laø voâ cuøng quan troïng trong vieäc phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn. 3.3.2.1.2 Xaùc ñònh khaùch haøng muïc tieâu Vieäc quan troïng thöù hai laø xaùc ñònh khaùch haøng muïc tieâu, vieäc choïn sai khaùch haøng khoâng chæ laøm cho saûn phaåm khoâng tieâu thuï ñöôïc maø coøn laøm maát thôøi gian cuûa caùc beân tham gia. Caùc ngaân haøng Vieät Nam neân baét ñaàu vôùi nhöõng khaùch haøng coù quan heä giao dòch töø tröôùc vì coù theå hieåu roõ hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp ñoù. Ña soá caùc ngaân haøng hieän nay ñeàu coù moät löôïng khaùch haøng giao dòch töông ñoái nhieàu. Moãi moät ngaân haøng ñeàu coù chính saùch khaùch haøng khaùc nhau, do ñoù cuõng seõ coù tieâu chí löïa choïn khaùch haøng khaùch nhau. Ñoái vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn, ñieàu naøy cuõng khoâng ngoaïi leä. Ñeå thöïc hieän vieäc löïa choïn khaùch haøng muïc tieâu, ngaân haøng hay toå chöùc bao thanh toaùn coù theå thöïc hieän caùc böôùc sau: - Xaùc ñònh ñoái töôïng khaùch haøng maø ngaân haøng coù theå thöïc hieän cung öùng nghieäp vuï bao thanh toaùn: Trong vieäc cung öùng nghieäp vuï naøy, toå chöùc bao thanh toaùn chuù yù ñeán nhöõng khaùch haøng coù quan heä giao thöông kinh teá, quan heä mua baùn haøng hoaù, phaùt sinh caùc khoaûn phaûi thu vaø coù nhu caàu veà voán. Thoâng qua vieäc xaùc ñònh ñoái töôïng khaùch haøng, toå chöùc bao thanh toaùn coù theå thöïc hieän phaân khuùc thò tröôøng. - Sau khi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc ñoái töôïng ñeå cung öùng haøng hoaù, böôùc tieáp theo laø löïa choïn trong soá nhöõng khaùch haøng ñang hoaït ñoäng giao dòch taïi ngaân haøng vaø caùc khaùch haøng tieàm naêng xem khaùch haøng naøo laø ñoái töôïng cuï theå tieáp caän hay cung öùng dòch vuï. Trong nghieäp vuï bao thanh toaùn, coù nhieàu hình thöùc bao thanh toaùn 74 nhö bao thanh toaùn truy ñoøi, bao thanh toaùn mieãn truy ñoøi… toå chöùc bao thanh toaùn phaûi xaùc ñònh ñöôïc ñoái töôïng naøo seõ ñöôïc cung caáp nghieäp vuï bao thanh toaùn coù truy ñoøi vaø ñoái töôïng naøo ñöôïc cung caáp nghieäp vuï bao thanh toaùn mieãn truy ñoøi. Vieäc löïa choïn khaùch haøng naøy phuï thuoäc quan troïng nhaát vaøo khaû naêng thanh toaùn cuûa hoaù ñôn, naêng löïc taøi chính cuûa ngöôøi mua, tình hình hoaït ñoäng trong quaù khöù vaø hieän taïi cuûa ngöôøi baùn. Töø ñoù maø xaùc ñònh khaùch haøng cuï theå maø ngaân haøng hay toå chöùc bao thanh toaùn seõ cung öùng nghieäp vuï. - Vieäc löïa choïn cuï theå khaùch haøng muïc tieâu naøy coøn giuùp cho toå chöùc bao thanh toaùn deã daøng hôn trong vieäc löïa choïn caùch thöùc giôùi thieäu saûn phaåm cho ngöôøi coù nhu caàu söû duïng. Khoâng phaûi baát kyø khaùch haøng naøo cuõng coù theå ñöôïc tieán haønh thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn vì nhieàu yeáu toá, trong ñoù, yeáu toá ruûi ro coù aûnh höôûng quan troïng maø caùc toå chöùc tín duïng löïa choïn cho mình caùc loaïi khaùch haøng muïc tieâu khaùc nhau, töø ñoù maø thöïc hieän phaân khuùc thò tröôøng, cung öùng nhöõng loaïi hình nghieäp vuï bao thanh toaùn khaùc nhau thích hôïp cho töøng loaïi khaùch haøng khaùc nhau. Trong quaù trình nghieân cöùu nghieäp vuï bao thanh toaùn, ta thaáy moät nghòch lyù trong caùch löïa choïn ñoái töôïng cung caáp nghieäp vuï bao thanh toaùn. Ñoù laø ña soá caùc doanh nghieäp nhoû ñeàu söû duïng phöông thöùc thanh toaùn ghi soå. Trong khi ñoù, caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam laïi öu tieân cung caáp nghieäp vuï bao thanh toaùn cho caùc doanh nghieäp coù quy moâ lôùn. Tuy nhieân, theo thoâng leä quoác teá, nghieäp vuï bao thanh toaùn ñöôïc thieát keá ñeå phuïc vuï caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû coù toác ñoä phaùt trieån cao. Thieát nghó, caùc ngaân haøng caàn xem xeùt laïi chính saùch naøy vì thò tröôøng caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû laø moät thò phaàn maøu môõ maø caùc ngaân haøng thöông maïi caàn sôùm taän duïng khai thaùc. Vaäy laøm sao coù theå dung hoaø nhu caàu thò tröôøng? 75 Theo ngöôøi vieát, böôùc ñaàu caùc ngaân haøng thöông maïi trong nöôùc neân chaáp nhaän moät soá doanh nghieäp nhoû coù hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh toát cuõng nhö coù beân ñoái taùc tin caäy. Caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam coù theå chaáp nhaän ruûi ro nhöng ñoái töôïng khaùch haøng seõ ña daïng hôn vaø khaû naêng môû roäng thò phaàn laø raát cao. Tuy nhieân giaûi phaùp treân cuõng caàn coù tính heä thoáng, ñeå coù theå löïa choïn moät khaùch haøng hieäu quaû, caùc ngaân haøng thöông maïi caàn hieåu roõ nhieàu khía caïnh cuûa hoï. Sau ñaây laø moät soá tieâu chí giôùi thieäu khaùch haøng hieäu quaû: • Tieâu chí thöù nhaát laø ñaùnh giaù khoaûn phaûi thu. Töùc laø khoaûn phaûi thu phaûi thoaû maõn caùc yeâu caàu coù theå chuyeån nhöôïng ñöôïc. Neáu quy ñònh khoâng theå chuyeån nhöôïng, khoaûn phaûi thu naøy cuõng phaûi coù khaû naêng truy ñoøi ñöôïc. Ngaân haøng neân öu tieân nhöõng khaùch haøng coù soá löôïng ngöôøi mua lôùn vaø coù uy tín. Caùc khoaûn khaáu tröø trong thöông maïi laø taát yeáu, tuy nhieân cuõng phaûi laøm roõ raøng ñeå traùnh tranh chaáp xaûy ra giöõa caùc beân. • Tieâu chí thöù hai laø ñaùnh giaù khaû naêng toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa beân baùn. Trong ñoù phaûi xem xeùt kyõ caùc yeáu toá sau: Hoaït ñoäng coâng ty ñang nhö theá naøo? Naêng löïc quaûn lyù ra sao? Tình hình taøi chính toát khoâng? Saûn phaåm cung caáp coù phaûi laø loaïi tieàm naêng vaø coù khaû naêng caïnh tranh cao khoâng? Lyù do maø coâng ty caàn taøi trôï? • Tieâu chí quan troïng thöù ba laø phaûi ñaùnh giaù khoái löôïng coâng vieäc thöïc hieän vaø hieäu quaû thu ñöôïc. Ñôn vò bao thanh toaùn seõ öu tieân caùc ñôn haøng lôùn vì neáu ñôn haøng nhoû thì chi phí vaän haønh vaø quaûn lyù boä phaän bao thanh toaùn seõ khoâng buø ñaép ñöôïc. Tuy nhieân, caùc ngaân haøng thöông maïi cuõng caàn quan taâm ñeán caùc khaùch haøng nhoû neáu nhö thaáy ñöôïc tieàm naêng phaùt trieån cuûa hoï trong töông lai. 76 3.3.2.1.3 Xaây döïng moät heä thoáng saûn phaåm ña daïng vaø phuø hôïp Xaây döïng vaø thieát keá saûn phaåm laø khaâu quan troïng trong vieäc taïo neân saûn phaåm môùi. Laø moät saûn phaåm taøi chính, vieäc xaây döïng vaø thieát keá nghieäp vuï bao thanh toaùn khoâng nhö nhöõng saûn phaåm haøng hoaù thoâng thöôøng, vì ñieàu naøy coøn phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá lieân quan nhö khaû naêng veà voán, trình ñoä nhaân vieân taùc nghieäp, tình hình hoaït ñoäng, vaø moái quan heä vôùi caùc toå chöùc tín duïng trong vaø ngoaøi nöôùc… Vieäc xaây döïng nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng ñöôïc xem nhö laø vieäc xaây döïng neân quy trình ñeå thöïc hieän nghieäp vuï. Trong ñieàu kieän cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam hieän nay, nghieäp vuï bao thanh toaùn ñöôïc xem laø moät nghieäp vuï coøn khaù môùi meû, trình ñoä hieåu bieát vaø quaûn lyù cuûa caùn boä nhaân vieân ngaân haøng coøn haïn cheá neân khi quyeát ñònh trieån khai nghieäp vuï naøy, caàn phaûi löïa choïn nghieäp vuï bao thanh toaùn phuø hôïp. Trong giai ñoaïn ñaàu, ta neân ñöa ra nghieäp vuï bao thanh toaùn coù quyeàn truy ñoøi. Sau moät thôøi gian aùp duïng, coù theå trieån khai nghieäp vuï bao thanh toaùn mieãn truy ñoøi cho nhöõng khaùch haøng mua coù uy tín toát vaø quy moâ lôùn. Sau khi xaùc ñònh ñöôïc nghieäp vuï naøo seõ cung caáp, böôùc tieáp theo laø phaûi laäp quy trình thöïc hieän cho phuø hôïp. Vieäc xaây döïng moät quy trình hôïp lyù seõ giuùp cho vieäc vaän haønh nghieäp vuï ñöôïc troâi chaûy, traùnh tình traïng luùng tuùng khi söû duïng. 3.3.2.1.4 Xaây döïng chính saùch giaù caû hôïp lyù Moät trong nhöõng nguyeân nhaân haïn cheá söï phaùt trieån cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn chính laø yeáu toá veà giaù. Ña soá caùc doanh nghieäp ñeàu cho raèng taøi trôï baèng nghieäp vuï bao thanh toaùn seõ toán keùm hôn nhieàu so vôùi caùc saûn phaåm tín duïng khaùc. Tuy nhieân, trong giai ñoaïn ñaàu, do löôïng khaùch haøng chöa nhieàu neân caùc ngaân haøng 77 laïi raát khoù haï giaù thaønh saûn phaåm. Sau ñaây laø moät soá kieán nghò coù theå phaàn naøo giaûi quyeát vaán ñeà veà giaù: - Khai thaùc baùn saûn phaåm cheùo: Vieäc baùn cheùo caùc saûn phaåm taøi chính ñaõ ñöôïc caùc ngaân haøng thöông maïi, ñaëc bieät laø caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi chuù troïng vaø aùp duïng. Coù theå xem xeùt vieäc baùn nghieäp vuï bao thanh toaùn vôùi giaù öu ñaõi ñeå coù theå cung caáp nhöõng saûn phaåm khaùc nhaèm gia taêng thò phaàn vaø môû roâng saûn phaåm hoaëc ngöôïc laïi. Trong vieäc tính phí bao thanh toaùn thì khoâng nhaát thieát phaûi luùc naøo cuõng tính phí treân giaù trò khoaûn phaûi thu maø ta coù theå tính phí moät laàn hoaëc coù theå thay ñoåi tuøy theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng vaø phaûi döïa treân lôïi nhuaän toång theå maø khaùch haøng ñoù mang laïi cho ngaân haøng. Neáu khaùch haøng coù ñôn haøng lôùn thì coù theå haï phí xuoáng nhöng ñi keøm vôùi moät soá ñieàu kieän raøng buoäc nhö tieàn phaûi chuyeån vaøo taøi khoaûn, duy trì soá dö toái thieåu trong taøi khoaûn, taát caû caùc giao dòch lieân quan khaùc ñeàu phaûi thöïc hieän qua ngaân haøng. Vieäc tính toaùn hieäu quaû trong khai thaùc baùn saûn phaåm cheùo phaûi ñöôïc theo doõi thöôøng xuyeân ñeå coù nhöõng ñieàu chænh thích hôïp trong tröôøng hôïp lôïi nhuaän mang laïi do baùn saûn phaåm cheùo khoâng buø ñaép ñöôïc phaàn giaûm phí bao thanh toaùn. - Tieát kieäm chi phí: Vieäc cuøng chia seû vôùi nhau heä thoáng ñaùnh giaù tín duïng, maïng löôùi thoâng tin khaùch haøng giöõa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam seõ giuùp tieát giaûm ñöôïc chi phí, töø ñoù, seõ haï ñöôïc giaù thaønh saûn phaåm. 3.3.2.1.5 Xaây döïng cô sôû haï taàng phuïc vuï khaùch haøng Sau khi ñaõ chuaån bò saün saøng caùc ñieàu kieän trieån khai nghieäp vuï bao thanh toaùn, böôùc tieáp theo laø phaûi taïo cô sôû haï taàng ñeå phuïc vuï vieäc cung caáp saûn phaåm nhö taïo maïng löôùi vaø cô sôû ñeå saûn phaåm ñöôïc tieâu thuï. Caàn phaûi ñöa ra caùc quy 78 ñònh veà vieäc thöïc hieän nghieäp vuï, xaây döïng phoøng ban, löïa choïn nhaân vieân ñeå saün saøng cung öùng dòch vuï cho khaùch haøng. Beân caïnh caùc quy ñònh cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc veà vieäc toå chöùc thöïc hieän bao thanh toaùn, caùc toå chöùc tín duïng caàn phaûi coù nhöõng quy ñònh rieâng thích hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa mình nhaèm taïo thuaän lôïi cho khaùch haøng vaø khoâng traùi quy ñònh cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc. Ñoù coù theå laø nhöõng quy ñònh veà haïn möùc öùng tröôùc tieàn cho khaùch haøng, quy ñònh veà caùc khoaûn phí vaø leä phí aùp duïng trong nghieäp vuï bao thanh toaùn, quy ñònh veà ñieàu kieän cho moät khaùch haøng söû duïng nghieäp vuï bao thanh toaùn nhö tình hình taøi chính, uy tín, saûn phaåm maø doanh nghieäp cung caáp… 3.3.2.2 Veà phía caùc ngaân haøng thöông maïi - ñôn vò bao thanh toaùn 3.3.2.2.1 Ñaøo taïo vaø boài döôõng caùn boä thöïc hieän nghieäp vuï Hieän nay, ña soá caùc caùn boä nhaân vieân trong toå chöùc tín duïng chöa naém roõ veà nghieäp vuï bao thanh toaùn. Trình ñoä cuûa caùn boä nhaân vieân vaø caáp quaûn lyù chieám vò trí raát quan troïng trong vieäc phaùt trieån nghieäp vuï. Nhaân vieân laø ngöôøi chòu traùch nhieäm thöïc hieän nghieäp vuï neân phaûi naém roõ caùc quy trình, quy ñònh lieân quan ñeán nghieäp vuï ñeå haïn cheá ruûi ro coù theå xaûy ra. Vì theá, vieäc ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc phuïc vuï cho vieäc phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn laø voâ cuøng quan troïng. Theo thoáng keâ taïi caùc ngaân haøng thöông maïi hieän nay, ña soá caùc caùn boä ñeàu treû, coù taâm huyeát vaø coù trình ñoä, ñaëc bieät ñoái vôùi moät soá phoøng nghieäp vuï thì caùn boä ñeàu coù trình ñoä ñaïi hoïc vaø treân ñaïi hoïc. Do ñoù, vieäc tieáp thu caùi môùi khoâng phaûi laø ñieàu quaù khoù khaên. Moät soá coâng vieäc maø caùc toå chöùc bao thanh toaùn caàn thöïc hieän trong vieäc ñaøo taïo caùn boä phuïc vuï laø: 79 - Tuyeån choïn nhöõng caù nhaân coù trình ñoä chuyeân moân vaø trình ñoä ngoaïi ngöõ, coù naêng löïc tieáp thu vaø öùng duïng caùi môùi trong coâng taùc ñeå phuïc vuï vieäc phaùt trieån nghieäp vuï. - Nhöõng ngöôøi ñöôïc tuyeån choïn laø nhöõng ngöôøi coù taâm huyeát vaø ñaïo ñöùc ngheà nghieäp. - Ngaân haøng coù theå toå chöùc caùc buoåi hoäi thaûo cho nhaân vieân tham gia hoaëc cöû caùn boä tham gia caùc buoåi thuyeát trình, hoäi thaûo do caùc ngaân haøng, toå chöùc bao thanh toaùn toaøn caàu toå chöùc nhaèm hieåu bieát theâm veà nghieäp vuï. - Gôûi caùn boä sang caùc ngaân haøng baïn ñaõ coù kinh nghieäm trong nghieäp vuï bao thanh toaùn hoaëc ñöa sang nöôùc ngoaøi ñeå tìm hieåu, hoïc hoûi kinh nghieäm vaø naâng cao kieán thöùc veà nghieäp vuï bao thanh toaùn. - Ngoaøi ra, neân tuyeån caùc chuyeân vieân nöôùc ngoaøi coù kinh nghieäm trong lónh vöïc naøy vaøo laõnh ñaïo ñoäi nguõ bao thanh toaùn trong giai ñoaïn ñaàu. Ñieàu naøy coù theå gia taêng chi phí quaûn lyù cho ñôn vò nhöng ngöôïc laïi hieäu quaû mang laïi laø ñieàu ñaùng xem xeùt hôn. Trieån voïng phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn ôû Vieät Nam laø raát cao. Vì theá, ñeå coù theå phaùt trieån ñöôïc thò tröôøng, ñeå coù theå giaûi quyeát caùc vaán ñeà phaùt sinh moät caùch nhanh choùng thì ñoøi hoûi phaûi coù moät chuyeân vieân am hieåu saâu saéc lónh vöïc bao thanh toaùn cuõng nhö veà thöông maïi quoác teá. 3.3.2.2.2 Naâng cao chaát löôïng phuïc vuï khaùch haøng Yeáu toá chaát löôïng dòch vuï tröôùc, trong vaø sau khi giao dòch ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc taïo cho khaùch haøng caûm giaùc yeân taâm, tin töôûng ñoái vôùi toå chöùc bao thanh toaùn. Ñieàu naøy ñoøi hoûi caùn boä nhaân vieân caàn coù tính kieân nhaãn, khaû naêng giao tieáp, taïo khoâng khí thaân thieän gaàn guõi, caùch thöùc nhaéc nôï hieäu quaû, taïo moái quan heä laâu daøi. 80 Trong ñieàu kieän thò tröôøng taøi chính Vieät Nam hieän nay, caùc ngaân haøng thöông maïi caïnh tranh ngaøy caøng gay gaét. Ngoaøi caïnh tranh veà giaù, caùc ngaân haøng ngaøy caøng coù xu höôùng chuù troïng ñeán vaán ñeà chaát löôïng phuïc vuï. Vì theá, beân caïnh vieäc naâng cao kieán thöùc nghieäp vuï bao thanh toaùn, caùc toå chöùc tín duïng cuõng caàn phaûi naâng cao chaát löôïng phuïc vuï cho nhaân vieân. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng ñieàu kieän giuùp cho nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi moät ngaân haøng ñöôïc söû duïng nhieàu hôn. 3.3.2.2.3 Xöû lyù ruûi ro trong nghieäp vuï bao thanh toaùn Coù nhieàu nguyeân nhaân gaây ra ruûi ro cho nghieäp vuï bao thanh toaùn, coù theå laø do söï thaåm ñònh caùc khoaûn phaûi thu khoâng chính xaùc cuûa chuyeân vieân ngaân haøng, do ngöôøi mua hoaëc ngöôøi baùn coá tình coù haønh vi löøa ñaûo, hoaëc do nhöõng nguyeân nhaân baát khaû khaùng xaûy ra maø daãn ñeán tình traïng khoaûn nôï khoâng thu hoài ñöôïc. Ñoái vôùi caùc khoaûn bao thanh toaùn coù truy ñoøi, neáu ngöôøi mua khoâng traû nôï, ngaân haøng seõ tieán haønh thu hoài khoaûn nôï töø ngöôøi baùn. Trong tröôøng hôïp naøy, ngaân haøng seõ traùnh ñöôïc ruûi ro do ngöôøi mua khoâng thanh toaùn. Nhöng neáu ngöôøi baùn khoâng thöïc hieän vieäc hoaøn traû thì cuõng coù theå xaûy ra ruûi ro cho ngaân haøng. Coøn ñoái vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn khoâng truy ñoøi, khi ngöôøi mua khoâng thanh toaùn, ngaân haøng seõ chòu toaøn boä ruûi ro. Vì theá, vieäc mua baûo hieåm tín duïng cho caùc khoaûn bao thanh toaùn vaø thöïc hieän trích laäp quyõ döï phoøng ruûi ro cho nghieäp vuï naøy seõ giuùp ngaân haøng phaàn naøo buø ñaép ñöôïc toån thaát phaùt sinh. Moät ñieàu maø ngöôøi vieát muoán ñi saâu trong luaän vaên naøy laø caùch thöùc quaûn lyù vaø xöû lyù ruûi ro cho caùc toå chöùc bao thanh toaùn khi ngöôøi mua coù daáu hieäu gaëp khoù khaên taøi chính. Khi ngöôøi mua maát khaû naêng thanh toaùn khi khoaûn nôï ñeán haïn thanh toaùn, caùc toå chöùc tín dung thöôøng nghó tôùi caùc giaûi phaùp ñeå buoäc ngöôøi mua 81 phaûi thanh toaùn nôï, thaäm chí laø kieän tuïng hoï ra toøa vaø ñieàu naøy seõ coù theå buoäc ngöôøi mua phaù saûn. Tuy nhieân, ñaây khoâng phaûi laø bieän phaùp neân aùp duïng, ñaëc bieät khi ngöôøi mua laø coâng ty lôùn. Thaät ra, ta coù theå söû duïng caùc bieän phaùp khaùc hieäu quaû hôn: - Ñoøi tieàn baèng phöông phaùp taêng daàn caáp baäc: Caùc ngaân haøng seõ xöû lyù tình hình theo höôùng thöông löôïng vaán ñeà vôùi töøng ngöôøi coù caáp baäc taêng daàn trong coâng ty mua. Vaø dó nhieân, nhöõng ngöôøi chòu traùch nhieäm ñi thöông löôïng trong ngaân haøng cuõng phaûi coù caáp baäc töôhg ñöông. Ñieàu naøy coù theå seõ giuùp tình hình ñöôïc giaûi quyeát oån thoûa hôn trong ñaøm phaùn, thöông löôïng thay cho vieäc kieän tuïng, vì ñoâi khi ngöôøi mua chæ tieát loä nhöõng thoâng tin maät (nhö chieán löôïc taêng voán, keá hoaïch phaùt trieån cuûa coâng ty…) cho nhöõng ngöôøi quaûn lyù caáp cao trong ngaân haøng. - Neáu nhö ngaân haøng thaáy ñöôïc ñoù chæ laø khoù khaên nhaát thôøi veà maët doøng tieàn hoaëc ngöôøi mua thöïc söï coù ñöôïc chieán löôïc kinh doanh phaùt trieån roõ raøng trong töông lai thì ngaân haøng coù theå xem xeùt vieäc gia haïn thôøi gian thanh toaùn khoaûn nôï. Ñieàu naøy seõ giuùp cho ngöôøi mua vöôït qua ñöôïc khoù khaên nhaát thôøi, taïo ñieàu kieän cho ngöôøi mua tieáp tuïc saûn xuaát kinh doanh vaø khoaûn nôï seõ ñöôïc thu hoài sau ñoù moät caùch deã daøng hôn, traùnh ñöôïc caùc toån thaát phaùt sinh. Dó nhieân, ñieàu naøy ñoøi hoûi caùc ngaân haøng phaûi ñaønh giaù kyõ tieàm löïc cuûa ngöôøi mua, neáu aùp duïng phuø hôïp, seõ thu ñöôïc nhöõng keát quaû khaû quan. - Sau ñoù laø phaûi ñaët ra lòch trình thanh toaùn cuï theå baèng vaên baûn. Lòch trình thanh toaùn naøy khoâng neân quaù khaét khe maø phaûi phuø hôïp vôùi doøng tieàn vaøo cuûa ngöôøi mua. Tuy nhieân, caùc ngaân haøng caàn khuyeán caùo ngöôøi mua veà möùc ñoä nghieâm troïng cuûa vaán ñeà vaø löu yù raèng baát kyø söï vi phaïm lòch trình thanh toaùn naøo cuõng coù nghóa laø toaøn boä khoaûn nôï chöa traû seõ laäp töùc ñeán haïn thanh toaùn. 82 Coù theå noùi, vieäc quaûn lyù vaø xöû lyù ruûi ro cuûa ngaân haøng moät caùch coù hieäu quaû seõ phaàn naøo giuùp cho nghieäp vuï bao thanh toaùn ñöôïc hoaøn thieän hôn. Cuõng caàn phaûi hieåu raèng, neáu kieän tuïng laø bieän phaùp duy nhaát coù theå aùp duïng ñeå xöû lyù vieäc ngöôøi mua thöôøng xuyeân thaát tín vaø coá tình trì hoaõn thanh toaùn thì caùc ngaân haøng thöông maïi ñöøng neân ngaàn ngaïi nhôø ñeán söï can thieäp cuûa toaø aùn. 3.4 Keát luaän chöông 3 Vieät Nam vôùi moät thò tröôøng taøi chính phaùt trieån chöa cao, nguoàn voán cuûa caùc ngaân haøng coøn raát haïn cheá, trình ñoä quaûn lyù vaø chaát löôïng nguoàn nhaân löïc coøn keùm. Vì theá maø khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam vaãn coøn raát yeáu so vôùi caùc ngaân haøng theá giôùi. Vaãn bieát laø theá, nhöng xu theá hoäi nhaäp buoäc chuùng ta phaûi töï do hoaù taøi chính. Söï caïnh tranh trong thò tröôøng naøy ñöôïc döï ñoaùn laø seõ raát khoác lieät. Ñeå ñöùng vöõng ñoøi hoûi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam phaûi coù nhöõng chieán löôïc naâng cao caû veà theá löïc taøi chính, nguoàn nhaân löïc vaø chieán thuaät khoân ngoan. Tieàm naêng phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi thò tröôøng taøi chính Vieät Nam laø raát lôùn, theá nhöng, ñeå nghieäp vuï naøy coù theå vaän haønh moät caùch troâi chaûy thì ñoøi hoûi caùc caû caùc cô quan Chính phuû, Ngaân haøng Nhaø nöôùc vaø caùc ngaân haøng thöông maïi phaûi khoâng ngöøng hoaøn thieän, khaéc phuïc nhöõng toàn taïi vaø haïn cheá aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn ôû Vieät Nam. 83 KEÁT LUAÄN Vôùi quaù trình lòch söû phaùt trieån laâu ñôøi vaø nhöõng ñieåm öu vieät nhaát ñònh, nghieäp vuï bao thanh toaùn ñaõ trôû thaønh moät saûn phaåm quan troïng trong hoaït ñoäng taøi chính ngaân haøng. Nghieäp vuï naøy khoâng chæ taïo neân lôïi theá caïnh tranh cho caùc ngaân haøng, ñôn vò bao thanh toaùn maø coøn naâng cao hình aûnh cuûa quoác gia coù nghieäp vuï naøy phaùt trieån. Vieät Nam gia nhaäp vaøo WTO ñoàng nghóa vôùi vieäc phaûi môû cöûa thò tröôøng taøi chính cho caùc toå chöùc taøi chính nöôùc ngoaøi mang caùc saûn phaåm môùi, coâng ngheä tieân tieán, caùch quaûn lyù hieän ñaïi… vaøo caïnh tranh. Nghieäp vuï bao thanh toaùn ñaõ phaùt trieån ôû nhieàu nöôùc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi nhöng vaãn coøn laø thò tröôøng môùi ôû Vieät Nam, vì theá coù söï cheânh leäch trong caïnh tranh giöõa ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam vaø chi nhaùnh ngaân haøng nöôùc ngoaøi. Hieän nay, tuy raèng ñaõ coù nhieàu ngaân haøng thöông maïi trong nöôùc thaáy ñöôïc trieån voïng cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn vaø ñaõ ñöôïc Ngaân haøng Nhaø nöôùc caáp giaáy pheùp hoaït ñoäng. Tuy nhieân, ñeå nghieäp vuï bao thanh toaùn thöïc söï phaùt trieån thì ñoøi hoûi phaûi coù chieán löôïc cuï theå trong töøng giai ñoaïn vaø caàn coù söï phoái hôïp ñoàng boä giöõa caùc boä ngaønh lieân quan. Thaùch thöùc ñaët ra cho caùc ngaân haøng thöông maïi hieän nay laø phaûi tìm ra höôùng ñi rieâng phuø hôïp vôùi thò tröôøng taøi chính Vieät Nam nhaèm cung caáp cho caùc doanh nghieäp nghieäp vuï bao thanh toaùn toát nhaát. Döïa treân nhöõng cô sôû lyù luaän chung veà nghieäp vuï bao thanh toaùn, nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm trong quaù trình thöïc tieãn, Luaän vaên ñaõ ñeà ra caùc giaûi phaùt nhaèm hoaøn thieän vaø phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn, taïo cô sôû ñeå nghieäp vuï naøy trôû 84 thaønh moät nghieäp vuï taøi chính chuû löïc cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam trong moät töông lai gaàn. ._.