Phát triển thị trường xăng dầu Việt Nam đến năm 2020

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HOÀ CHÍ MINH ------------------------------------------------------------ TRAÀN HIEÄP THÖÔNG PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2020 Chuyeân ngaønh : QUAÛN TRÒ KINH DOANH Maõ soá : 62.34.05.01 LUAÄN AÙN TIEÁN SYÕ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: GS.TS. HOAØNG THÒ CHÆNH, ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP.HCM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH – NAÊM 2008 LÔØI CAM ÑOAN ---------------------------- Toâi xin cam ñoan baûn luaän aùn “ PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2020” naøy laø coâng trình nghieân cöùu cuûa rieâng toâi. Caùc soá lieäu ñöôïc söû duïng trung thöïc vaø keát quaû neâu trong luaän aùn chöa töøng ñöôïc ai coâng boá trong baát cöù coâng trình naøo khaùc. TP Hoà Chí Minh, ngaøy thaùng naêm 2008 Taùc giaû luaän aùn TRAÀN HIEÄP THÖÔNG MUÏC LUÏC -------------- Trang phuï bìa Trang Lôøi cam ñoan Muïc luïc Danh muïc chöõ vieát taét duøng trong luaän aùn Danh muïc caùc baûng trong luaän aùn Danh muïc caùc hình trong luaän aùn MÔÛ ÑAÀU ............................................................................................................ 1 CHÖÔNG I: LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU ....................................................................................................... 9 1.1. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM VEÀ THÒ TRÖÔØNG................................................ 9 1.1.1. Khaùi nieäm veà thò tröôøng ........................................................................... 9 1.1.2. Vai troø cuûa thò tröôøng.. ........................................................................... 10 1.1.3. Chöùc naêng cuûa thò tröôøng.. ..................................................................... 10 1.1.4. Ñaëc ñieåm cuûa thò tröôøng......................................................................... 11 1.1.5. Thò tröôøng ñoäc quyeàn nhoùm................................................................. ..18 1.2. MOÄT SOÁ LYÙ THUYEÁT VEÀ PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG.................... 21 1.2.1. Lyù thuyeát cuûa Gary Hamel .................................................................... 21 1.2.2. Lyù thuyeát cuûa John Naisbitt. .................................................................. 22 1.2.3. Lyù thuyeát “ Naêm nhaân toá caïnh tranh ” cuûa M. Porter . ........................ 22 1.2.4. Quan ñieåm cuûa taùc giaû veà phaùt trieån thò tröôøng . .................................. 25 1.3. THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU..................................................................... 26 1.3.1. Khaùi nieäm veà thò tröôøng xaêng daàu. ....................................................... 26 1.3. 2. Ñaëc ñieåm cuûa thò tröôøng xaêng daàu theá giôùi ........................................ 27 1.4. NHÖÕNG BAØI HOÏC CHO NGAØNH XAÊNG DAÀU VIEÄT NAM TÖØ KINH NGHIEÄM PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU CUÛA MOÄT SOÁ NÖÔÙC ........................................................................................................ 37 1.4.1. Trung Quoác ............................................................................................. 37 1.4.2. Nhaät Baûn ................................................................................................. 39 1.4.3. Malaysia.................................................................................................. 41 1.4.4. Nauy. ....................................................................................................... 42 1.4.5. Nhöõng baøi hoïc töø kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc........................................ 45 1.5. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG I ........................................................................... 46 CHÖÔNG II: HIEÄN TRAÏNG THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU VIEÄT NAM THÔØI GIAN QUA ................................................................. 48 2.1. QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU VN.............. 48 2.1.1. Caùc giai ñoaïn phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam. ..................... 48 2.1.2. Ñaëc ñieåm thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam thôøi gian qua... .................... 54 2.2. NHAÄN XEÙT THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU VIEÄT NAM THÔØI GIAN QUA THEO CAÙC NHAÂN TOÁ CAÏNH TRANH ....................................... 59 2.2.1. Thöïc traïng thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam xeùt theo caùc nhaân toá caïnh tranh ....................................................................................................... 60 2.2.2. Nguyeân nhaân cuûa thöïc traïng thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam ............... 66 2.3. ÑAÙNH GIAÙ THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU VIEÄT NAM THEO PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH MA TRAÄN SWOT.................................................... 73 2.3.1. Döï baùo veà nhu caàu xaêng daàu cuûa Vieät Nam vaø theá giôùi...................... 73 2.3.2. Nhöõng ñieåm maïnh cuûa thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam ........................ 76 2.3.3. Nhöõng ñieåm yeáu cuûa thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam ........................... 81 2.3.4. Döï baùo caùc cô hoäi taùc ñoäng ñeán thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam trong töông lai....................................................................................... ..96 2.3.5. Döï baùo nhöõng nguy cô aûnh höôûng ñeán thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam trong töông lai..................................................................................100 2.4. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG II ....................................................................... 103 CHÖÔNG III: PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2020.................................................................................. 105 3.1. MUÏC TIEÂU VAØ QUAN ÑIEÅM CUÛA NHAØ NÖÔÙC VEÀ PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU VIEÄT NAM TRONG THÔØI KYØ HOÄI NHAÄP KINH TEÁ THEÁ GIÔÙI ................................................ 105 3.1.1. Muïc tieâu phaùt trieån cuûa ngaønh xaêng daàu Vieät Nam........................... 105 3.1.2. Quan ñieåm phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam ñeán naêm 2020 ............................................................................................................... 110 3.2. GIAÛI PHAÙP PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2020 ..................................................................................... 111 3.2.1. Hình thaønh giaûi phaùp chieán löôïc döïa treân ma traän SWOT................. 111 3.2.2. Moät soá giaûi phaùp phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam ñeán naêm 2020..................................................................................................116 3.2.2.1. Nhoùm giaûi phaùp taêng nguoàn cung ............................................. ...117 3.2.2.2. Nhoùm giaûi phaùp lieân quan ñeán chính saùch phaân phoái ................. 124 3.2.2.3. Nhoùm giaûi phaùp lieân quan ñeán ñònh höôùng nhu caàu thò tröôøng ... 132 3.2.2.4. Nhoùm giaûi phaùp hoaøn thieän cô cheá quaûn lyù nhaø nöôùc trong lónh vöïc xaêng daàu...................................................................................139 3.3. KIEÁN NGHÒ ............................................................................................. 149 3.3.1. Vôùi chính phuû........................................................................................ 149 3.3.2. Vôùi caùc cô quan höõu traùch.................................................................... 160 3.4. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 ....................................................................... 161 KEÁT LUAÄN.................................................................................................... 163 Caùc coâng trình ñaõ coâng boá cuûa taùc giaû coù lieân quan ñeán luaän aùn Danh muïc taøi lieäu tham khaûo DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT DUØNG TRONG LUAÄN AÙN ------------------------------------ A.F.T.A : Khu vöïc maäu dòch töï do ASEAN. APEC : Dieãn ñaøn Hôïp taùc kinh teá Chaâu AÙ – TBD. ASEAN : Hieäp hoäi caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ. B.A.T : Hieäp ñònh Thöông maïi Vieät – Myõ. CLXD : Chaát löôïng xaêng daàu. CN : Coâng nghieäp. CNDK : Coâng nghieäp daàu khí. CP : Chính phuû. CPH : Coå phaàn hoaù. CSVC : Cô sôû vaät chaát. CTHT : Caïnh tranh hoaøn toaøn. DN : Doanh nghieäp. DNNN : Doanh nghieäp nhaø nöôùc. DK : Daàu khí. EIA.DOE : Cô quan thoâng taán Boä Naêng löôïng Hoa kyø. GDP : Toång saûn phaåm quoác noäi. GTVT : Giao thoâng vaän taûi. I.A.E.A : Cô quan naêng löôïng quoác teá. KD : Kinh doanh. KDXD : Kinh doanh xaêng daàu. NK : Nhaäp khaåu. OPEC : Toå chöùc caùc nöôùc xuaát khaåu daàu moû. QLTT : Quaûn lyù thò tröôøng. TCCLDL : Tieâu chuaån chaát löôïng ño löôøng. TNHH : Traùch nhieäm höõu haïn. TK : Thoáng keâ. TBD : Thaùi Bình Döông. U.A.E : Caùc Tieåu vöông quoác AÛ raäp thoáng nhaát. VN : Vieät Nam. WTO : Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi. XD : Xaêng daàu. XK : Xuaát khaåu. DANH MUÏC CAÙC HÌNH TRONG LUAÄN AÙN ---------------------------- STT NOÄI DUNG Trang H.1.1 Giaù traàn taïo ra khan hieám haøng hoaù. 12 H.1.2 Khi nhaø nöôùc aùp duïng giaù traàn. 13 H.1.3 Giaù saøn gaây ra dö thöøa haøng hoaù. 14 H.1.4 Taùc ñoäng cuûa chính saùch thueá tôùi thò tröôøng. 15 H.1.5 Khi Caàu co giaõn hoaøn toaøn theo giaù. 15 H.1.6 Khi Caàu khoâng co giaõn theo giaù. 16 H.1.7 Khi nhaø nöôùc ñaùnh thueá theo saûn löôïng. 16 H.1.8 Khi nhaø nöôùc ñaùnh thueá khoâng theo saûn löôïng. 17 H.1.9 Taùc ñoäng cuûa chính saùch trôï caáp leân thò tröôøng. 17 H.1.10 Khi Caàu co giaõn hoaøn toaøn theo giaù. 18 H.1.11 Khi Caàu khoâng co giaõn hoaøn toaøn theo giaù. 18 H.1.12 Caân baèng giaù vaø saûn löôïng cuûa thò tröôøng ñoäc quyeàn nhoùm. 19 -1 - MÔÛ ÑAÀU 1. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA VIEÄC NGHIEÂN CÖÙU LUAÄN AÙN. Xaêng daàu coù vai troø voâ cuøng quan troïng trong ñôøi soáng kinh teá chính trò xaõ hoäi hieän ñaïi. Laø saûn phaåm ñöôïc chieát xuaát töø daàu moû, ñöôïc phaùt hieän laàn ñaàu naêm 1859 ôû Hoa Kyø, xaêng daàu ñaõ nhanh choùng trôû thaønh nguoàn naêng löôïng chuû yeáu cuûa theá kyû 20 vaø cho ñeán giöõa theá kyû 21, xaêng daàu vaãn laø loaïi nhieân lieäu duy nhaát cuûa hôn 90% caùc phöông tieän giao thoâng vaän taûi hieän ñaïi. Ngoaøi chöùc naêng laø nhieân lieäu, xaêng daàu coøn laø nguoàn naêng löôïng ñoát cung caáp cho caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp vaø daân duïng. Theo taøi lieäu cuûa Toå chöùc naêng löôïng quoác teá IAEA, hieän nay, moãi naêm, nhaân loaïi söû duïng khoaûng hôn 8 tyû taán naêng löôïng tieâu chuaån, trong ñoù xaêng daàu chieám khoaûng gaàn 38%, khí thieân nhieân 25%, caùc daïng naêng löôïng khaùc nhö than ñaù, thuûy ñieän, ñieän haït nhaân khoaûng 35%….[42]. Trong theá kyû 21, nhaân loaïi seõ ñöôïc chöùng kieán nhöõng tieán boä vöôït baäc cuûa khoa hoïc, kyõ thuaät, coâng ngheä trong caùc lónh vöïc cuûa ñôøi soáng nhöng vaãn chöa coù nguoàn naêng löôïng naøo coù theå thay theá hoaøn toaøn cho xaêng daàu. Moät ñaëc ñieåm raát deã nhaän thaáy laø doanh soá vaø lôïi nhuaän cuûa thò tröôøng xaêng daàu laø raát lôùn. Vôùi löôïng tieàn giao dòch haøng naêm leân tôùi haøng ngaøn tyû dollars Myõ, thò tröôøng xaêng daàu theá giôùi ñoùng moät vai troø raát quan troïng trong neàn kinh teá theá giôùi. Moïi quoác gia ñeàu coi thò tröôøng naøy coù yù nghóa ñaëc bieät quan troïng trong vieäc duy trì oån ñònh kinh teá ñaát nöôùc vaø laø moät nguoàn thu ngaân saùch ñaùng keå. Cuõng chính vì taàm quan troïng cuûa noù maø thò tröôøng xaêng daàu theá giôùi luoân tieàm aån nhöõng baát oån khoù löôøng. Chæ trong voøng hôn moät theá kyû gaàn ñaây, xaõ hoäi loaøi ngöôøi ñaõ traûi qua nhieàu cuoäc khuûng hoaûng kinh teá nghieâm troïng, ñaëc bieät laø vaøo nhöõng thaäp nieân 20, 70, 90 cuûa theá kyû tröôùc, trong ñoù phaàn lôùn coù nguyeân nhaân töø söï baát oån cuûa thò tröôøng xaêng daàu theá giôùi. Vieät Nam laø quoác gia coù daàu moû. Theo soá lieäu ñöôïc coâng boá thì tröõ löôïng daàu moû ñaõ tìm thaáy cuûa Vieät Nam coù theå khai thaùc trong voøng khoaûng 20 - 30 naêm nöõa. Moät soá moû môùi ñaõ phaùt hieän coù daàu vaø coøn nhieàu vuøng bieån tieàm naêng trong laõnh thoå vaãn chöa ñöôïc thaêm doø. Tuy nhieân, Vieät Nam laø moät trong soá ít quoác gia xuaát khaåu 100% daàu thoâ khai thaùc ñöôïc, ñoàng -2 - thôøi laïi nhaäp khaåu hoaøn toaøn caùc saûn phaåm xaêng daàu. Ñoù laø moät baát hôïp lyù vaø laø moät trong caùc nguyeân nhaân kìm haõm söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá ñaát nöôùc. Maëc duø vaäy, trong suoát moät thôøi gian daøi, vôùi moâ hình kinh teá taäp trung, Nhaø nöôùc ñaõ taïo ra söï oån ñònh töông ñoái cho thò tröôøng xaêng daàu trong nöôùc. Trong xu theá hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi hieän nay, Nhaø nöôùc Vieät Nam cuõng ñang thöïc hieän nhöõng chuyeån ñoåi thích öùng, ñoù laø xaây döïng moâ hình kinh teá thò tröôøng coù söï ñieàu tieát cuûa Nhaø nöôùc theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Vieäc xaây döïng moâ hình kinh teá môùi vôùi nhöõng tieâu chí khaùc haún vôùi tröôùc ñaây seõ laøm thay ñoåi caáu truùc cuûa neàn kinh teá ñaát nöôùc vaø maëc duø söï thay ñoåi naøy seõ taïo ra nhöõng ñoäng löïc môùi cho söï phaùt trieån cuûa kinh teá ñaát nöôùc trong töông lai nhöng taát yeáu seõ aûnh höôûng tôùi thò tröôøng xaêng daàu trong nöôùc trong moät giai ñoaïn nhaát ñònh. Vì theá, phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu phaûi ñöôïc coi laø moät muïc tieâu troïng taâm trong nhöõng hoaïch ñònh chieán löôïc phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc trong thôøi kyø naøy. Luaän aùn “Phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam ñeán naêm 2020” seõ trình baøy nhöõng gôïi yù, ñeà xuaát cho vieäc thöïc hieän muïc tieâu neâu treân. 2. MUÏC ÑÍCH CUÛA LUAÄN AÙN: Vieät Nam laø moät trong soá ít quoác gia xuaát khaåu daàu nhöng cuõng ñoàng thôøi cuõng laø nöôùc nhaäp khaåu 100% caùc loaïi xaêng daàu. Trong suoát moät thôøi gian daøi, thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam gaàn nhö khoâng coù nhöõng bieán ñoäng hay khuûng hoaûng hay coù theå noùi, ngöôøi tieâu duøng xaêng daàu Vieät Nam ñaõ ñöùng ngoaøi caùc bieán ñoäng cuûa thò tröôøng quoác teá. Tuy nhieân chæ vaøi naêm gaàn ñaây, neàn kinh teá vaø ngöôøi tieâu duøng Vieät Nam ñaõ phaûi nhieàu laàn lieân tieáp höùng chòu haäu quaû cuûa nhöõng ñôït taêng giaù hoaëc chaát löôïng saûn phaåm keùm töø nhöõng nhaø cung caáp. Dö luaän xaõ hoäi ñaõ nhieàu laàn leân tieáng cheâ traùch veà heä thoáng, cô cheá ñieàu haønh kinh doanh xaêng daàu cuûa Nhaø nöôùc ñaõ ñeå cho caùc doanh nghieäp kinh doanh xaêng daàu baét cheït ngöôøi tieâu duøng, taêng giaûm giaù moät caùch tuøy tieän, khoâng ñaûm baûo ñöôïc quyeàn lôïi cuûa ngöôøi tieâu duøng. Trong khi ñoù, Nhaø nöôùc thì than phieàn veà tình traïng thaâm huït ngaân saùch do phaûi bao caáp giaù xaêng daàu, phaûi buø loã cho caùc doanh nghieäp kinh doanh nhaäp khaåu xaêng daàu; baûn thaân caùc doanh nghieäp kinh doanh xaêng daàu cuõng keâu than do loã kinh doanh, thaäm chí ñoå loãi cho vieäc -3 - vì phaûi thöïc hieän caùc chæ tieâu, yeâu caàu nhieäm vuï chính trò cuûa Nhaø nöôùc maø doanh nghieäp luoân ôû bôø vöïc phaù saûn. Tieán trình hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi cuûa Vieät Nam ñang ngaøy caøng saâu, roäng vaø yeâu caàu cuûa söï hoäi nhaäp buoäc caû Nhaø nöôùc laãn caùc doanh nghieäp kinh doanh xaêng daàu Vieät Nam phaûi coù caùi nhìn thöïc teá hôn, khaùch quan hôn veà töông lai phaùt trieån cuûa thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam trong thôøi kyø hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi. Luaän aùn “Phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam ñeán naêm 2020” coù ba muïc ñích laø : 1. Toång quan nhöõng lyù thuyeát coù lieân quan ñeán phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu. 2. Thoâng qua vieäc phaân tích quaù trình hình thaønh, hieän traïng thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam ñeå tìm ra nhöõng nguyeân nhaân chuû yeáu taùc ñoäng tôùi quaù trình phaùt trieån cuûa thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam trong quaù khöù, hieän taïi vaø trong töông lai. 3. Töø ñoù, ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam giai ñoaïn ñeán naêm 2020. Ñeå thöïc hieän ñöôïc nhöõng muïc ñích neâu treân, Luaän aùn seõ phaûi giaûi quyeát caùc nhieäm vuï chính laø: 1. Trình baøy moät soá vaán ñeà lyù luaän chuû yeáu lieân quan ñeán phaùt trieån thò tröôøng noùi chung vaø thò tröôøng xaêng daàu noùi rieâng. 2. Phaân tích kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc trong vieäc phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu, töø ñoù ruùt ra nhöõng baøi hoïc caàn thieát ñeå coù theå vaän duïng trong vieäc phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu ôû Vieät Nam. 3. Phaân tích vaø ñaùnh giaù ñöôïc thöïc traïng thò tröôøng xaêng daàu ôû Vieät Nam treân caùc khía caïnh nhö : moâi tröôøng kinh doanh vaø ñaëc ñieåm thò tröôøng; caùc nhaân toá caïnh tranh treân thò tröôøng xaêng daàu ôû Vieät Nam; chæ ra ñöôïc nhöõng ñieåm maïnh, ñieåm yeáu, caùc cô hoäi vaø thaùch thöùc cuûa ngaønh xaêng daàu Vieät Nam. 4. Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam giai ñoaïn ñeán naêm 2020. Caùc giaûi phaùp phaûi vöøa coù ñoùng goùp ñoái vôùi khoa hoïc chuyeân ngaønh, vöøa coù ñoùng goùp cho thöïc tieãn quaûn trò kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp kinh doanh xaêng daàu ôû nöôùc ta. 3. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU CUÛA LUAÄN AÙN: -4 - Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu cuûa thò tröôøng xaêng daàu laø raát roäng caû veà phaïm vi khoâng gian-ñòa lyù, phaïm vi thôøi gian vaø ñaëc bieät laø phaïm vi noäi dung. Do tính chaát phoå bieán, ña duïng cuûa saûn phaåm ( treân phaïm vi toaøn caàu) coù nguoàn goác hình thaønh, traûi qua khaâu cheá bieán raát ñaëc thuø (laø saûn phaåm taïo thaønh töø daàu moû, phaûi qua khaâu loïc, hoùa daàu) vaø mang tính ñaàu cô cao (lôïi nhuaän cao, nguoàn cung khoâng oån ñònh, deã bò taùc ñoäng aûnh höôûng bôûi caùc nguy cô ñòa chính trò, kyõ thuaät, thôøi tieát…), laø chi phí ñaàu vaøo cho nhieàu ngaønh kinh teá kyõ thuaät neân ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu cuûa thò tröôøng xaêng daàu coù theå noùi laø gaàn nhö khoâng coù giôùi haïn. Ñaëc bieät laø trong phaïm vi noäi dung, thò tröôøng xaêng daàu coù phoå noäi dung lieân quan raát roäng. Töø caùc khaâu thuoäc lónh vöïc thöôïng nguoàn nhö tìm kieám, thaêm doø, khai thaùc (caû treân bôø laãn ngoaøi khôi), caùc khaâu toàn tröõ, cheá bieán (loïc, hoùa daàu), vaän chuyeån ñeán lónh vöïc haï nguoàn nhö baûo quaûn, phaân phoái, tieâu thuï (nhaäp khaåu, baùn buoân, baùn le ). Baûn thaân trong moãi khaâu naøy laïi bao goàm nhieàu coâng ñoaïn yeâu caàu kyõ thuaät, coâng ngheä, phöông thöùc kinh doanh, chòu taùc ñoäng bôûi caùc chính saùch quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc khaùc nhau… Trong khuoân khoå cuûa Luaän aùn, ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa Luaän aùn laø xaêng daàu vaø phaïm vi nghieân cöùu laø thò tröôøng cuûa caùc coâng ty kinh doanh xaêng daàu hieän nay. Xaêng daàu - ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa Luaän aùn cuõng ñöôïc giôùi haïn laø nhöõng saûn phaåm xaêng daàu thoâng thöôøng phuïc vuï cho nhu caàu giao thoâng vaän taûi (xe cô giôùi, taøu thuyeàn), cho caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp (loø ñoát, nhaø maùy nhieät ñieän…) hoaëc nhu caàu tieâu duøng caù nhaân ( phöông tieän ñi laïi, chaïy maùy phaùt ñieän gia ñình, maùy bôm töôùi, tieâu…). Luaän aùn khoâng ñeà caäp ñeán xaêng daàu chuyeân duøng cho nhu caàu an ninh, quoác phoøng vaø cuõng khoâng ñeà caäp ñeán ñoái töôïng daàu moû (laø nguoàn goác phaùt xuaát cuûa xaêng daàu) maëc duø treân thöïc teá thò tröôøng daàu moû vaø thò tröôøng xaêng daàu coù moái lieân heä ñaëc bieät khaêng khít vaø aûnh höôûng qua laïi laãn nhau. Maëc duø phaïm vi nghieân cöùu cuûa Luaän aùn laø thò tröôøng cuûa caùc coâng ty kinh doanh xaêng daàu ôû Vieät Nam hieän nay, nhöng Luaän aùn cuõng -5 - chæ giôùi haïn trong vieäc nghieân cöùu döôùi goùc ñoä cuûa ngöôøi tieâu duøng saûn phaåm xaêng daàu. Luaän aùn khoâng ñi saâu vaøo tìm hieåu nghieân cöùu quy trình quaûn trò kinh doanh cuûa doanh nghieäp, khoâng phaân tích saâu veà chieán löôïc kinh doanh cuûa doanh nghieäp, khoâng thöïc hieän phaân tích veà cô caáu giaù thaønh saûn phaåm, keát quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa töøng doanh nghieäp (duø laø doanh nghieäp saûn xuaát, nhaäp khaåu hay kinh doanh phaân phoái). Luaän aùn cuõng khoâng phaân tích nguyeân nhaân vaø so saùnh möùc ñoä caùc aûnh höôûng (tích cöïc hay tieâu cöïc) cuûa caùc chính saùch quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi hoaït ñoäng kinh doanh cuûa töøng doanh nghieäp kinh doanh xaêng daàu Vieät Nam, khoâng trình baøy cuï theå veà chính saùch kinh doanh, xaâm nhaäp thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam cuûa caùc taäp ñoaøn, caùc coâng ty lôùn treân theá giôùi. Toùm laïi, ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa Luaän aùn laø saûn phaåm xaêng daàu thoâng thöôøng vaø phaïm vi nghieân cöùu giôùi haïn trong caùc haønh vi ñaõ vaø ñang dieãn ra treân thò tröôøng xaêng daàu ôû Vieät Nam. 4. CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: Luaän aùn naøy ñöôïc nghieân cöùu treân cô sôû vaän duïng kieán thöùc thuoäc ngaønh kinh teá, ñaëc bieät laø chuyeân ngaønh quaûn trò kinh doanh, trong ñoù neàn taûng laø Lyù thuyeát kinh teá vi moâ, Lyù thuyeát veà caïnh tranh... Döïa treân pheùp duy vaät bieän chöùng, luaän aùn coù söû duïng caùc phöông phaùp chuû yeáu laø : phöông phaùp thoáng keâ ñôn giaûn, quan saùt, phaân tích vaø toång hôïp taøi lieäu, phöông phaùp ma traän SWOT... Treân cô sôû caùc keát quaû thoáng keâ, baèng phöông phaùp thöïc chöùng, taùc giaû ñöa ra nhaän xeùt, ñoái chieáu vôùi nhöõng keát luaän theo lyù thuyeát. Khi phaùt hieän coù nhöõng baát hôïp lyù, taùc giaû ñöa ra caùc giaûi phaùp khaéc phuïc theo quan ñieåm laáy thöïc tieãn laø cô sôû kieåm tra lyù thuyeát. Caùc döõ lieäu ñöôïc laáy töø caùc coâng boá chính thöùc cuûa caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc nhö Nieân giaùm thoáng keâ, caùc baùo caùo… Ngoaøi ra, taùc giaû cuõng söû duïng nhieàu taøi lieäu ñöôïc ñaêng taûi trong caùc taïp chí chuyeân ngaønh daàu khí, xaêng daàu, thò tröôøng vaø treân caùc thoâng tin ñaïi chuùng nhö baùo, ñaøi trong vaø ngoaøi nöôùc. Luaän aùn trình baøy theo keát caáu: trình baøy lyù thuyeát, ñaùnh giaù thöïc traïng, ñeà xuaát caùc giaûi phaùp vaø neâu nhöõng kieán nghò. -6 - 5. TOÅNG QUAN CAÙC ÑEÀ TAØI NGHIEÂN CÖÙU LIEÂN QUAN ÑEÁN THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU VIEÄT NAM Ñaõ coù nhieàu luaän vaên, coâng trình nghieân cöùu veà ñeà taøi xaêng daàu. Tuy nhieân, phaàn lôùn caùc nghieân cöùu ñoù chæ taäp trung phaân tích moâ hình toå chöùc nhö cuûa taùc giaû Voõ Taán Phong trong luaän aùn Tieán só “ Ñoåi môùi cô caáu toå chöùc ngaønh daàu khí Vieät Nam” [24] hoaëc veà cô cheá quaûn lyù ngaønh cuûa taùc giaû Löông Troïng Haûi trong luaän vaên thaïc só “ Moät soá vaán ñeà veà hoaøn thieän cô cheá quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi ngaønh xaêng daàu Vieät Nam “ [14]. Ñeà taøi nghieân cöùu veà thò tröôøng chöa ñöôïc khai thaùc saâu. Maëc duø taùc giaû Nguyeãn Thò Lan trong luaän vaên“ Moät soá vaán ñeà trong vieäc phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu cuûa coâng ty Petrolimex” [18] ñaõ coù ñeà caäp tôùi thò tröôøng xaêng daàu nhöng giôùi haïn nghieân cöùu chæ döøng ôû quy moâ caáp coâng ty. Caùc nghieân cöùu naøy coù nhöõng öu ñieåm laø ñi saâu vaøo phaân tích moät vaán ñeà cuï theå nhö toå chöùc, cô cheá quaûn lyù.... vaø caùc giaûi phaùp chieán löôïc ñöa ra ñöôïc trình baøy töông ñoái cuï theå. Tuy nhieân, caùc luaän aùn naøy coù moät soá haïn cheá laø : 1. Söï nghieân cöùu thöôøng nghieâng veà phaàn thöôïng nguoàn cuûa ngaønh daàu khí (lónh vöïc daàu khí) chöù chöa ñaët troïng taâm vaøo phaàn haï nguoàn töùc laø lónh vöïc kinh doanh phaân phoái, tieâu thuï, vaän taûi... laø nhöõng yeáu toá quan troïng caáu thaønh vaø aûnh höôûng ñeán thò tröôøng. 2. Khi trình baøy veà thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam, caùc nghieân cöùu treân chöa tieán haønh phaân tích thò tröôøng theo quan ñieåm caïnh tranh trong ñieàu kieän Vieät Nam ñang trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Chính töø nhöõng haïn cheá ñoù maø taùc giaû thaáy caàn phaûi coù söï nghieân cöùu vaø do ñoù ñaõ hình thaønh neân Luaän aùn naøy. 6. KEÁT QUAÛ ÑAÏT ÑÖÔÏC CUÛA LUAÄN AÙN. Keát quaû chuû yeáu ñaït ñöôïc cuûa Luaän aùn laø : 6.1. Ñoái vôùi khoa hoïc chuyeân ngaønh : a) Ñaõ khaùi quaùt hoùa caùc khaùi nieäm vaø lyù thuyeát veà phaùt trieån thò tröôøng; -7 - b) Phaân tích caùc ñaëc ñieåm cuûa thò tröôøng xaêng daàu theá giôùi vôùi nhöõng ñaëc tröng cô baûn cæa thò tröôøng ñoäc quyeàn nhoùm; c) Toång keát nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm ôû moät soá nöôùc treân theá giôùi veà phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu. 6.2. Ñoái vôùi thöïc tieãn quaûn trò kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp kinh doanh xaêng daàu ôû nöôùc ta: a) Phaân tích vaø ñaùnh giaù ñöôïc thöïc traïng thò tröôøng xaêng daàu ôû Vieät Nam treân caùc khía caïnh : moâi tröôøng kinh doanh vaø ñaëc ñieåm thò tröôøng; b) Phaân tích caùc nhaân toá caïnh tranh treân thò tröôøng xaêng daàu ôû Vieät Nam. c) Chæ ra caùc cô hoäi, thaùch thöùc vaø ñieåm maïnh, ñieåm yeáu cuûa ngaønh xaêng daàu Vieät Nam d) Trong Luaän aùn, taùc giaû ñeà xuaát nhieàu giaûi phaùp ñôn leû ñoàng thôøi coù nhöõng giaûi phaùp ñoàng boä mang tính caên baûn cho vieäc phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam trong thôøi kyø môùi. Muïc tieâu cuûa nhöõng giaûi phaùp ñoù laø nhaèm xaây döïng chieán löôïc oån ñònh nguoàn cung xaêng daàu treân cô sôû quy hoaïch caùc nguoàn naêng löôïng quoác gia gaén vôùi quy hoaïch phaùt trieån ngaønh daàu khí Vieät Nam vaø hoaøn thieän moâ hình quaûn lyù nhaø nöôùc, cô cheá ñieàu haønh ñoái vôùi hoaït ñoäng kinh doanh xaêng daàu phuø hôïp vôùi xu höôùng vaän ñoäng cuûa thò tröôøng. e) Ñaõ coù caùc kieán nghò vôùi Chính phuû vaø caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc veà moät soá giaûi phaùp töø phía quaûn lyù vó moâ nhaèm taïo moâi tröôøng thuaän lôïi cho caùc doanh nghieäp phaùt trieån kinh doanh xaêng daàu trong moâi tröôøng caïnh tranh toaøn caàu. 6.3. Ngoaøi ra, Luaän aùn coøn ñaët ra nhöõng caâu hoûi gôïi yù như: - Söï caàn thieát cuûa vieäc nghieân cöùu vaø phaùt trieån moät soá ngaønh kyõ thuaät phuïc vuï cho kinh teá quoác daân, ñaëc bieät laø trong lónh vöïc naêng löôïng; - Tính caáp baùch trong vieäc thöïc hieän ñoåi môùi heä thoáng quaûn lyù phaân phoái xaêng daàu; - Söï caàn coù caùch nhìn môùi veà traùch nhieäm vôùi theá heä mai sau trong vieäc giöõ gìn, baûo veä moâi tröôøng cuõng nhö söû duïng taøi nguyeân ñaát nöôùc. 7. NHÖÕNG ÑIEÅM MÔÙI CUÛA LUAÄN AÙN. -8 - Luaän aùn ñaõ trình baøy ñöôïc moät soá ñieåm môùi laø: - Trình baøy quan ñieåm cuûa taùc giaû veà phaùt trieån thò tröôøng; - Nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm veà quaûn lyù thò tröôøng xaêng daàu cuûa theá giôùi coù theå vaän duïng phuø hôïp cho Vieät Nam; - Ñaëc ñieåm thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam. - Phaân tích chæ roõ nhöõng ñieåm maïnh, ñieåm yeáu, caùc cô hoäi vaø nhöõng thaùch thöùc cuûa thò tröôøng xaêng daàu nöôùc ta theo caùc nhaân toá caïnh tranh cuûa M.Porter vaø theo ma traän SWOT. - Caùc ñeà xuaát giaûi phaùp phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu cho doanh nghieäp. - Beân caïnh vieäc ñeà xuaát caùc giaûi phaùp cuï theå, luaän aùn coøn ñeà xuaát giaûi phaùp chieán löôïc döïa treân ma traän SWOT. -9- CHÖÔNG I LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU ****************** 1.1. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM VEÀ THÒ TRÖÔØNG. Thò tröôøng laø moät khaùi nieäm raát roäng caû veà khoâng gian vaø thôøi gian. Thò tröôøng xuaát hieän ñoàng thôøi vôùi söï ra ñôøi cuûa neàn saûn xuaát haøng hoùa vaø ñöôïc hình thaønh trong lónh vöïc löu thoâng, phaân phoái. Söï hieän höõu cuûa thò tröôøng raát ña daïng vaø khoâng coù giôùi haïn veà quy moâ vaø hình thöùc. 1.1.1. KHAÙI NIEÄM VEÀ THÒ TRÖÔØNG . Theo nghóa ñen, “ Thò tröôøng” laø nôi gaëp gôõ ñeå tieán haønh caùc hoaït ñoäng mua baùn. Ngöôøi coù haøng hoùa, dòch vuï ñem ra trao ñoåi goïi laø beân baùn; ngöôøi coù nhu caàu caàn ñöôïc thoûa maõn vaø coù khaû naêng thanh toaùn goïi laø beân mua. Ñeå hình thaønh thò tröôøng, phaûi coù caùc yeáu toá laø: 1. Ñoái töôïng trao ñoåi : laø saûn phaåm haøng hoùa hay dòch vuï. 2. Ñoái töôïng tham gia trao ñoåi : goàm coù beân baùn vaø beân mua. 3. Ñieàu kieän trao ñoåi: khaû naêng cung caáp, thanh toaùn. Theo taùc giaû luaän aùn, khaùi nieäm thò tröôøng ñöôïc neâu döôùi ñaây ñaõ theå hieän khaù ñaày ñuû veà baûn chaát cuûa thò tröôøng : Thò tröôøng laø bieåu hieän cuûa quaù trình vaän ñoäng, trong ñoù theå hieän caùc quyeát ñònh cuûa ngöôøi tieâu duøng veà haøng hoùa vaø dòch vuï cuõng nhö quyeát ñònh cuûa caùc doanh nghieäp veà soá löôïng, chaát löôïng, maãu maõ cuûa haøng hoùa. Ñoù laø nhöõng moái quan heä giöõa toång soá caàu vaø cung cuûa töøng loaïi haøng hoùa cuï theå. Thò tröôøng khoâng chæ laø moät ñòa ñieåm, moät khoâng gian vaø thôøi gian cuï theå, maø coøn laø moät heä thoáng bao goàm caùc hoaït ñoäng cuûa caùc nhaø saûn xuaát, ngöôøi moâi giôùi, ngöôøi cung öùng, ngöôøi söû duïng… cuøng thöïc hieän vieäc mua vaø baùn saûn phaåm. [9] -10- 1.1.2. VAI TROØ CUÛA THÒ TRÖÔØNG. Thò tröôøng coù vai troø heát söùc quan troïng trong neàn kinh teá quoác gia. Qua thò tröôøng coù theå hình dung ra nhöõng nhu caàu cuûa neàn kinh teá, xaõ hoäi; coù theå nhaän bieát ñöôïc möùc ñoä, hình thöùc, hieäu quaû cuûa caùc phöông thöùc phaân phoái haøng hoùa vaø qua thò tröôøng coù theå ñaùnh giaù ñöôïc tieàm löïc kinh teá quoác gia, xu höôùng tieâu duøng, trình ñoä daân trí. Thò tröôøng laø khaùch quan! Thò tröôøng coù vai troø quan troïng bôûi vì noù coù caùc chöùc naêng nhö sau: chöùc naêng trung gian, chöùc naêng kích thích, chöùc naêng saøng loïc, chöùc naêng thoâng tin. 1.1.3. CHÖÙC NAÊNG CUÛA THÒ TRÖÔØNG. - Chöùc naêng trung gian : Doanh nghieäp ñöa haøng hoùa cuûa mình vaøo thò tröôøng vôùi mong muoán chuû quan laø baùn ñöôïc nhieàu haøng hoùa vôùi giaù caû khoâng nhöõng ñuû buø ñaép caùc chi phí ñaõ boû ra maø coøn thu ñöôïc nhieàu lôïi nhuaän. Ngöôøi tieâu duøng tìm ñeán thò tröôøng ñeå mua nhöõng haøng hoùa ñuùng coâng duïng, hôïp thò hieáu vaø phuø hôïp vôùi khaû naêng thanh toaùn theo mong muoán cuûa mình. - Chöùc naêng kích thích : Thoâng qua thò tröôøng, haøng hoùa hình thaønh neân caùc giaù trò trao ñoåi cuûa mình, laøm cô sôû cho vieäc phaân phoái caùc nguoàn löïc._.. Döôùi aùp löïc cuûa vieäc phaân boá laïi caùc nguoàn löïc ñeå hình thaønh caùc giaù trò trao ñoåi haøng hoaù hôïp lyù, caùc doanh nghieäp ñaõ buoäc phaûi höôùng tôùi nhöõng caûi caùch tieán boä, kích thích vaø thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc, coâng ngheä… - Chöùc naêng saøng loïc : Döôùi taùc ñoäng cuûa quy luaät giaù trò vaø quy luaät caïnh tranh trong quan heä cung caàu, thò tröôøng thöïc hieän chöùc naêng saøng loïc thoâng qua quaù trình hình thaønh giaù caû haøng hoaù ñöôïc thò tröôøng chaáp nhaän. Nhöõng saûn phaåm ñöôïc thò tröôøng chaáp nhaän seõ taïo cho nhaø saûn xuaát, ngöôøi cung öùng nhöõng yeáu toá baûo ñaûm cho vieäc tieáp tuïc phaùt trieån hoaït ñoäng cuûa mình; ngöôïc laïi, haøng hoaù, dòch vuï khoâng phuø hôïp vôùi nhu caàu cuûa thò tröôøng thì seõ bò ñaøo thaûi. Chæ nhöõng haøng hoaù dòch vuï phuø hôïp vôùi thò tröôøng môùi coù theå toàn taïi ñöôïc. - Chöùc naêng thoâng tin : Chöùc naêng thoâng tin chæ cho ngöôøi saûn xuaát vaø cung öùng bieát neân saûn xuaát haøng hoùa naøo, khoái löôïng bao nhieâu, neân -11- tung ra thò tröôøng luùc naøo; noù cuõng chæ cho ngöôøi tieâu thuï haøng hoùa bieát neân mua loaïi haøng hoaù ñoù hay coù theå mua haøng hoùa thay theá khaùc phuø hôïp vôùi mong muoán hay khaû naêng thu nhaäp cuûa hoï. Thò tröôøng cuõng laø nôi chöùa ñöïng thoâng tin veà cung vaø caàu cuûa töøng loaïi haøng hoùa, chi phí saûn xuaát, giaù caû thò tröôøng, chaát löôïng thò tröôøng… vaø taäp hôïp thoâng tin veà caùc yeáu toá saûn xuaát, phaân phoái saûn phaåm ñeå nhaø saûn xuaát vaø ngöôøi tieâu duøng ra caùc quyeát ñònh phuø hôïp vôùi lôïi ích cuûa mình. Vai troø thoâng tin töø thò tröôøng laø quan troïng, song vieäc choïn loïc vaø xöû lyù thoâng tin coøn quan troïng hôn nhieàu vì ñeå ñöa ra nhöõng quyeát ñònh chính xaùc nhaèm thuùc ñaåy hoaït ñoäng kinh teá trong cô cheá thò tröôøng coøn tuøy thuïoâc vaøo söï saøng loïc vaø xöû lyù thoâng tin. [ 9] Toùm laïi, thò tröôøng coù vai troø quan troïng trong hoaït ñoäng ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi. Caùc chöùc naêng cuûa thò tröôøng coù moái quan heä gaén boù maät thieát vôùi nhau, söï taùch bieät chæ laø öôùc leä mang tính chaát nghieân cöùu. 1.1.4. ÑAËC ÑIEÅM CUÛA THÒ TRÖÔØNG. 1.1.4.1. Thò tröôøng vaän ñoäng theo caùc quy luaät kinh teá. [9] Treân thò tröôøng coù nhieàu quy luaät kinh teá hoaït ñoäng ñan xen nhau, vaø coù quan heä maät thieát vôùi nhau. Coù boán quy luaät cô baûn ñoù laø: quy luaät cung caàu, quy luaät giaù trò, quy luaät caïnh tranh, quy luaät giaù trò thaëng dö. - Quy luaät cung caàu : Laø quy luaät theå hieän moái quan heä giöõa nhu caàu vaø khaû naêng cung öùng treân thò tröôøng. Quy luaät naøy quy ñònh cung vaø caàu luoân luoân coù xu theá chuyeån ñoäng laïi gaàn nhau ñeå taïo theá caân baèng treân thò tröôøng. - Quy luaät caïnh tranh : Theo quy luaät naøy, haøng hoùa saûn xuaát ra phaûi ngaøy caøng coù xu höùông giaûm chi phí, naâng cao chaát löôïng, coù khaû naêng caïnh tranh treân thò tröôøng vôùi caùc haøng khaùc cuøng loaïi. Nhaø cung caáp haøng hoaù, dòch vuï khoâng chæ ñeå thu lôïi tröôùc maét maø coøn phaûi bieát höôùng ñeán thò tröôøng trong töông lai laâu daøi. - Quy luaät giaù trò : -12- Quy luaät naøy quy ñònh nhöõng haøng hoaù ñöôïc trao ñoåi treân cô sôû hao phí lao ñoäng xaõ hoäi caàn thieát, töùc laø chi phí bình quaân trong xaõ hoäi. - Quy luaät giaù trò thaëng dö : Laø quy luaät, theo ñoù, giaù haøng hoùa baùn ra, phaûi ñuû buø ñaép chi phí saûn xuaát, löu thoâng vaø phaûi coù moät khoaûn lôïi nhuaän ñeå taùi saûn xuaát vaø môû roäng. 1.1.4.2. Thò tröôøng chòu söï can thieäp cuûa Nhaø nöôùc Ñeå phuïc vuï cho nhöõng muïc tieâu öu tieân, nhaø nöôùc seõ coù chính saùch can thieäp vaøo thò tröôøng baèng bieän phaùp tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp nhö quy ñònh giaù traàn, giaù saøn, hoaëc can thieäp baèng chính saùch thueá, trôï caáp ... [19] 1.1.4.2.1. Quy ñònh giaù traàn (giaù toái ña -Pmax) : Laø möùc giaù baùn cao nhaát maø nhaø nöôùc quy ñònh cho moät loaïi maët haøng naøo ñoù. Khi nhaø nöôùc quy ñònh giaù traàn Pmax, ngöôøi baùn chæ cung caáp moät löôïng Q1 QE > Q1). Do caàu lôùn hôn cung, thò tröôøng seõ thieáu huït moät löôïng haøng hoùa: Q(thieáu huït) = Q2 - Q1. Hình 1.1: Giaù traàn taïo ra khan hieám haøng hoaù. Kyù hieäu : -13- P: Giaù baùn haøng hoùa; PE : giaù caân baèng Q: Löôïng haøng baùn ra thò tröôøng; QE: Saûn löôïng caân baèng D : Ñöôøng caàu; S: Ñöôøng Cung; E: Ñieåm caân baèng. ™ Ñaëc ñieåm cuûa chính saùch quy ñònh giaù traàn. 1. Vôùi chính saùch quy ñònh giaù traàn, doanh nghieäp ñoäc quyeàn seõ phaûi cung caáp haøng hoaù ôû möùc giaù thaáp hôn möùc giaù mong muoán nhöng vaãn thu ñöôïc lôïi nhuaän toát duø khoâng coøn “ sieâu lôïi nhuaän”. 2. Khi nhaø nöôùc quy ñònh giaù traàn, ngöôøi tieâu duøng seõ ñöôïc lôïi vì hoï seõ ñöôïc cung caáp saûn phaåm vôùi giaù thaáp hôn giaù do DN ñoäc quyeàn aán ñònh, soá löôïng saûn phaåm treân thò tröôøng seõ nhieàu hôn. 3. Vieäc quy ñònh giaù traàn coù theå gaây taùc duïng ngöôïc vì neáu möùc giaù quy ñònh quaù thaáp, doanh nghieäp coù theå loã neân seõ ngöng saûn xuaát (hoaëc cung öùng), gaây neân tình traïng khan hieám haøng hoùa treân thò tröôøng. Vì theá Nhaø nöôùc caàn phaûi caân nhaéc möùc giaù quy ñònh hôïp lyù ñeå baûo ñaûm haøi hoaø lôïi ích xaõ hoäi, quyeàn lôïi ngöôøi tieâu duøng vaø lôïi nhuaän cuûa DN. Hình 1.2 : Khi nhaø nöôùc aùp duïng giaù traàn. MC: Chi phí bieân; MR: Doanh thu bieân; AC: chi phí trung bình 1.1.4.2.2. Quy ñònh giaù saøn (giaù toái thieåu - Pmin) : -14- Giaù saøn laø möùc giaù thaáp nhaát do Nhaø nöôùc quy ñònh cho maët haøng naøo ñoù. [19] Khi nhaø nöôùc quy ñònh giaù saøn (Pmin), ngöôøi baùn saün saøng cung caáp moät löôïng haøng Q1 cao hôn löôïng QE (giaù caân baèng), nhöng ngöôøi mua chæ muoán mua moät löôïng haøng Q2 maø thoâi (Q2 < QE ). Do caàu nhoû hôn cung, thò tröôøng seõ dö ra moät löôïng haøng laø : Q(dö thöøa) = Q1 - Q2. Hình 1.3 : Giaù saøn gaây ra dö thöøa haøng hoaù. ™ Ñaëc ñieåm cuûa chính saùch quy ñònh giaù saøn : 1. Vôùi quy ñònh möùc giaù saøn, ngöôøi tieâu duøng seõ bò thieät vì phaûi mua haøng ôû möùc giaù cao hôn möùc giaù caân baèng treân thò tröôøng. 2. Ngöôøi baùn tuy ñöôïc höôûng lôïi vì baùn ôû möùc giaù cao nhöng saûn löôïng baùn seõ giaûm töø QE xuoáng Q2. Neáu chính phuû khoâng coù bieän phaùp can thieäp hoã trôï baèng caùch mua heát löôïng haøng hoùa dö thöøa thì ngöôøi baùn seõ khoâng ñuû doanh thu ñeå buø ñaép chi phí. 3. Nhöng neáu nhaø nöôùc mua heát löôïng haøng hoùa dö thöøa naøy ñeå baûo ñaûm cho söï toàn taïi cuûa doanh nghieäp thì xeùt veà goùc ñoä kinh teá, khoaûn tieàn naøy ñaõ khoâng ñöôïc söû duïng coù hieäu quaû. 1.1.4.2.3. Chính saùch thueá : -15- Nhaø nöôùc thöïc hieän can thieäp giaùn tieáp vaøo thò tröôøng baèng chính saùch thueá vaø chính saùch trôï caáp ñeå laøm thay ñoåi giaù caû haøng hoùa treân thò tröôøng. Nhaø nöôùc söû duïng vieäc ñaùnh thueá nhö moät hình thöùc phaân phoái laïi thu nhaäp, nhaèm haïn cheá saûn xuaát moät loaïi haøng hoaù naøo ñoù. [19] Khi nhaø nöôùc ñaùnh thueá t ñoàng treân 1 ñôn vò haøng hoùa, ngöôøi baùn khoâng muoán chòu khoaûn thueá ñoù neân coù xu höôùng baùn cao hôn möùc giaù cuõ. Giaù taêng, ñöôøng cung dòch chuyeån sang phaûi moät ñoaïn t ñoàng. Söï dòch chuyeån cuûa ñöôøng cung seõ taïo neân ñieåm caân baèng môùi laø E2 , giaù caân baèng môùi laø PE2, löôïng caân baèng môùi laø QE2. Luùc naøy PE2 > PE1; QE2 < QE1 (giaù taêng, saûn löôïng giaûm). Khi ñoù, seõ xaûy ra hai tröôøng hôïp ñaëc bieät laø : 1. Ñöôøng caàu co giaõn hoaøn toaøn theo giaù ( lEDl = ∞ ). 2. Ñöôøng caàu khoâng co giaõn theo giaù ( lEDl = 0). Hình 1.4: Taùc ñoäng cuûa chính saùch thueá tôùi thò tröôøng. ¾ Ñoái vôùi ñöôøng caàu co giaõn hoaøn toaøn theo giaù lEDl = ∞ thì ngöôøi baùn phaûi gaùnh chòu toaøn boä khoaûn thueá. Hình 1.5: Khi Caàu co giaõn hoaøn toaøn theo giaù. -16- ¾ Ñoái vôùi ñöôøng caàu khoâng co giaõn theo giaù lEDl = 0, ngöôøi tieâu duøng gaùnh chòu hoaøn toaøn khoaûn thueá. Hình 1.6: Khi Caàu khoâng co giaõn theo giaù. ™ Ñaëc ñieåm cuûa vieäc ñaùnh thueá. Ñaùnh thueá laøm cho lôïi nhuaän DN giaûm ñi. Neáu thueá quaù naëng, coù theå gaây ra taùc haïi cho xaõ hoäi vì doanh nghieäp ñoäc quyeàn hoaëc laø chuyeån phaàn thueá cho ngöôøi tieâu duøng chòu baèng caùch taêng giaù baùn, hoaëc ngöng saûn xuaát gaây aùp löïc thò tröôøng. Nhaø nöôùc caàn tính toaùn möùc thueá hôïp lyù sao cho doanh nghieäp vaãn coù lôïi sau khi ñoùng thueá vaø taêng saûn löôïng baùn ra theo muïc tieâu toái ña hoùa lôïi nhuaän, xaõ hoäi coù theâm haøng hoùa. Coù hai hình thöùc ñaùnh thueá laø : theo saûn löôïng vaø khoâng theo saûn löôïng. • Ñaùnh thueá theo saûn löôïng: Thueá theo saûn löôïng laø chi phí bieán ñoåi. Sau khi ñaùnh thueá, chæ coù ngöôøi tieâu duøng laø bò thieät haïi vì giaù baùn taêng, saûn löôïng giaûm so vôùi khi chöa coù thueá. [19] Hình 1.7 : Khi nhaø nöôùc ñaùnh thueá theo saûn löôïng. -17- • Ñaùnh thueá khoâng theo saûn löôïng: Thueá khoâng theo saûn löôïng (thueá khoaùn hay thueá coá ñònh) laø chi phí coá ñònh. Khi nhaø nöôùc ñaùnh thueá, ngöôøi tieâu duøng khoâng bò aûnh höôûng do giaù vaø saûn löôïng khoâng ñoåi, nhöng lôïi nhuaän doanh nghieäp giaûm baèng ñuùng khoaûn thueá . [19] Hình 1.8 : Khi nhaø nöôùc ñaùnh thueá khoâng theo saûn löôïng. 1.1.4.2.4. Chính saùch trôï caáp : Nhaø nöôùc söû duïng trôï caáp nhö moät hình thöùc phaân phoái laïi thu nhaäp hay khuyeán khích saûn xuaát moät loaïi haøng hoaù hay dòch vuï naøo ñoù, ngöôïc laïi vôùi chính saùch thueá. [19] Khi nhaø nöôùc trôï caáp s ñoàng/1 ñôn vò haøng hoùa, ngöôøi baùn seõ cung öùng moät löôïng haøng hoùa lôùn hôn vôùi giaù thaáp hôn, ñöôøng cung dòch chuyeån sang phaûi taïo neân ñieåm caân baèng môùi E2 vôùi giaù vaø löôïng caân baèng môùi laø PE2 vaø QE2. Luùc naøy QE2 > QE1 vaøPE2 < PE1 (giaù giaûm, löôïng taêng). Coù hai tröôøng hôïp ñaëc bieät : caàu co giaõn theo giaù vaø caàu khoâng co giaõn theo giaù. Hình1. 9: Taùc ñoäng cuûa chính saùch trôï caáp leân thò tröôøng. -18- ™ Ñoái vôùi ñöôøng caàu hoaøn toaøn co giaõn theo giaù lEDl = ∞ thì nhaø saûn xuaát höôûng toaøn boä khoaûn trôï caáp ñoù. Hình 1.10: Khi Caàu co giaõn hoaøn toaøn theo giaù. ™ Ñoái vôùi ñöôøng caàu khoâng co giaõn theo giaù lEDl = 0 thì ngöôøi tieâu duøng höôûng toaøn boä khoaûn trôï caáp ñoù. Hình 1.11: Khi Caàu khoâng co giaõn theo giaù. 1.1.5. THÒ TRÖÔØNG ÑOÄC QUYEÀN NHOÙM. Thò tröôøng ñoäc quyeàn nhoùm laø thò tröôøng maø ôû ñoù chæ coù moät soá doanh nghieäp cung caáp toaøn boä hay gaàn nhö laø toaøn boä saûn löôïng cho thò tröôøng.[19] -19- Hình1.12: Caân baèng giaù, saûn löôïng cuûa thò tröôøng ñoäc quyeàn nhoùm. 1.1.5.1. Ñaëc ñieåm: - Cung caàu : Thò tröôøng ít ngöôøi baùn, thò phaàn doanh nghieäp khaù lôùn vaø phuï thuoäc laãn nhau. Ñöôøng caàu thò tröôøng coù theå xaùc ñònh deã daøng nhöng ñöôøng caàu doanh nghieäp khoù thieát laäp. - Saûn phaåm : Saûn phaåm cuûa Thò tröôøng ñoäc quyeàn nhoùm coù theå ñoàng nhaát hoaëc phaân bieät vaø coù khaû naêng thay theá cho nhau. - Giaù saûn phaåm : Giaù caû trong thò tröôøng ñoäc quyeàn nhoùm thöôøng coá ñònh do khoâng coù ñoäng löïc thay ñoåi giaù. - Thoâng tin : Thoâng tin thò tröôøng thöôøng khoâng ñuùng vôùi tình hình thöïc teá do caùc doanh nghieäp ñoäc quyeàn coù xu höôùng lieân keát vôùi nhau, khoâng cung caáp trung thöïc, ñaày ñuû thoâng tin caàn thieát. 1.1.5.2. Doanh nghieäp trong thò tröôøng ñoäc quyeàn nhoùm. Doanh nghieäp trong thò tröôøng ñoäc quyeàn nhoùm hình thaønh theo hai xu höôùng: caùc doanh nghieäp hôïp taùc hoaëc khoâng hôïp taùc vôùi nhau. Doanh nghieäp môùi khoù gia nhaäp thò tröôøng ! 1.1.5.2.1. Caùc doanh nghieäp ñoäc quyeàn nhoùm hôïp taùc vôùi nhau: Laø khi caùc doanh nghieäp thöïc hieän thöông löôïng vaø ñöa ra chieán löôïc chung, theo hai hình thöùc : ngaàm hoaëc coâng khai. -20- ™ Hôïp taùc ngaàm : Khi thöïc hieän söï hôïp taùc naøy, seõ hình thaønh moâ hình laõnh ñaïo giaù, trong ñoù, moät vaøi doanh nghieäp lôùn coù öu theá treân caû hai maët laø:chi phí saûn xuaát thaáp nhaát, chaát löôïng saûn phaåm oån ñònh, uy tín vaø quy moâ saûn xuaát lôùn, saûn löôïng chieám tyû troïng lôùn trong ngaønh. Doanh nghieäp chieám öu theá laø ngöôøi quyeát ñònh giaù baùn, caùc doanh nghieäp khaùc seõ laø nhöõng ngöôøi chaáp nhaän giaù. ™ Hôïp taùc coâng khai : Khi caùc doanh nghieäp coâng khai thoûa thuaän hôïp taùc vôùi nhau thaønh moät lieân minh saûn xuaát hoaëc cung öùng thì lieân minh ñoù ñöôïc goïi laø Cartel. Haønh vi cuûa Cartel cuõng gioáng nhö doanh nghieäp nhieàu boä phaän. Toång saûn löôïng vaø giaù caû ñöôïc quyeát ñònh chung, sau ñoù tieán haønh phaân chia giöõa caùc thaønh vieân. Giöõa caùc doanh nghieäp naøy coù söï thoáng nhaát trong chöông trình, keá hoaïch chung nhöng ñoàng thôøi vaãn coù söï caïnh tranh nhaèm giaønh lôïi nhuaän toái ña cho mình. Khi caùc doanh nghieäp lôùn cuøng ngaønh phoái hôïp vôùi nhau ñeå môû roäng söùc maïnh, thì thò tröôøng trôû thaønh thò tröôøng ñoäc quyeàn hoaøn toaøn. Khi ñoù hoï coù theå chi phoái thò tröôøng, aùp duïng chính saùch ñöa ra möùc giaù baùn thaät cao vaø khai thaùc toái ña ngöôøi tieâu duøng. Toå chöùc caùc quoác gia xuaát khaåu daàu moû “ The Organization of Petroleum Exporting Countries ” goïi taét laø OPEC ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1973 bôûi 9 thaønh vieân ( Algeria, Arab Saudi, Kuwait, Irak, Iran, Indonesia, Nigeria, Quata, Venezuela) laø moät Cartel. Toå chöùc naøy quy ñònh möùc saûn xuaát daàu haøng naêm cho caùc thaønh vieân, qua ñoù, giaùn tieáp xaùc ñònh möùc giaù daàu moû cho caùc nöôùc khaùc. Töø ngaøy thaønh laäp, OPEC ñaõ ñaåy giaù daàu theá giôùi taêng leân ñeán hôn 10 laàn, töø 6 USD/ thuøng ñeán nay ( 9/2008) laø xaáp xæ 140 USD/ thuøng. Maëc duø trong nhöõng thaùng gaàn ñaây, do khuûng hoaûng kinh teá toaøn caàu neân giaù xaêng daàu theá giôùi coù xu höôùng giaûm nhöng khoâng laøm thay ñoåi moät thöïc teá hieån nhieân laø thò tröôøng xaêng daàu theá giôùi vaãn phuï thuoäc vaøo caùc quyeát ñònh cuûa OPEC. Cartel gioáng ñoäc quyeàn hoaøn toaøn nhöng thöïc teá nguy hieåm hôn. -21- 1.1.5.2.2. Doanh nghieäp ñoäc quyeàn nhoùm khoâng hôïp taùc vôùi nhau. Ñoù laø khi caùc doanh nghieäp khoâng thöông löôïng vôùi nhau, khoâng coù nhöõng hôïp ñoàng raøng buoäc maø chæ caïnh tranh nhau, thöïc hieän caùc chieán löôïc tranh giaønh thò phaàn theo kieåu maïnh ñöôïc yeáu thua… Neáu khoâng coù söï hôïp taùc thì ñöôøng caàu cuûa doanh nghieäp seõ phuï thuoäc vaøo tính toaùn, chieán löôïc cuûa chính doanh nghieäp ñoù. Tuy nhieân tröôùc khi coù quyeát ñònh taêng giaûm saûn löôïng, giaù, thay ñoåi maãu maõ … doanh nghieäp thöôøng thaêm doø phaûn öùng cuûa caùc ñoái thuû caïnh tranh. Nhö vaäy, haäu quaû do caùc doanh nghieäp trong thò tröôøng ñoäc quyeàn nhoùm hôïp taùc vôùi nhau gaây neân seõ lôùn hôn raát nhieàu khi khoâng hôïp taùc. Tính beàn vöõng cuûa moái lieân keát naøy raát chaët vaø khoù bò phaù vôõ do quyeàn lôïi cuûa caùc beân ñöôïc gaén chaët vaø xaùc ñònh roõ raøng. Khi quyeàn lôïi cuûa Nhaø nöôùc, cuûa xaõ hoäi bò lieân keát naøy xaâm phaïm, Nhaø nöôùc seõ aùp duïng caùc chính saùch can thieäp caàn thieát. 1.2. MOÄT SOÁ LYÙ THUYEÁT VEÀ PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG. 1.2.1. LYÙ THUYEÁT CUÛA GARY HAMEL .[37] Gary Hamel laø taùc giaû cuûa cuoán “ Caïnh tranh ñoùn ñaàu töông lai” (Competing for the Future, 1995) ñöôïc meänh danh laø “ nhaø thoâng thaùi veà chieán löôïc cuûa theá giôùi hieän ñaïi ”. Theo oâng, trong thôøi ñaïi ngaøy nay, baûn chaát khaùch haøng vaø baûn chaát cuûa söï caïnh tranh ñaõ khaùc vôùi tröôùc ñaây. Caïnh tranh trong kinh doanh ngaøy nay khoâng phaûi laø cuoäc chieán giöõa caùc ñoái thuû ñang toàn taïi trong moät ngaønh coù ranh giôùi caáu truùc roõ raøng nhaèm phaân chia thaëng dö kinh teá nhö theo moâ hình cuûa M. Porter. Caïnh tranh ngaøy nay laø cuoäc chieán tranh giaønh nhöõng cô hoäi seõ xuaát hieän trong töông lai. Thaäm chí thuaät ngöõ “ ngaønh ngheà kinh doanh – industry ” khoâng coøn moâ taû chính xaùc ñöôïc nhöõng gì ñang dieãn ra trong moâi tröôøng kinh doanh ña daïng vaø phöùc taïp nhö hieän nay. Hamel cho raèng sô ñoà “ Naêm nhaân toá caïnh tranh “ cuûa M. Porter ñaõ loãi thôøi vaø khoâng coøn phuø hôïp trong tình hình thò tröôøng hoãn hôïp nhö ngaøy nay. Hamel khaúng ñònh : Khaû naêng naém baét caùc cô hoäi trong töông lai chính laø ñieàu quyeát ñònh -22- then choát trong vieäc phaùt trieån thò tröôøng vì chuùng ta khoâng theå ñoùn ñaàu töông lai baèng nhöõng coâng cuï cuûa quaù khöù. [38] 1.2.2. LYÙ THUYEÁT CUÛA JOHN NAISBITT. [40] Trong taùc phaåm “Nghòch lyù toaøn caàu”, John Naisbitt laïi cho raèng khuynh höôùng chính cuûa kinh doanh toaøn caàu trong theá kyû 21 laø lieân minh chieán löôïc. Veà phöông dieän moâi tröôøng kinh doanh, yeáu toá caïnh tranh ñaõ trôû thaønh môø nhaït hoaëc ñaõ thay ñoåi yù nghóa. Caùc doanh nghieäp, thay vì caêng söùc, goàng mình trong cuoäc chaïy ñua caïnh tranh thì seõ cuøng nhau thaønh laäp caùc lieân minh chieán löôïc ñeå cuøng nhau caêng roäng taám löôùi ñeå höùng taát caû moïi cô hoäi ñeán töø töông lai. Ñieåm ñaùng chuù yù cuûa lyù thuyeát John Naisbitt laø moâi tröôøng kinh doanh cuûa theá kyû 21 ñöôïc dieãn ra khi toaøn caàu hoaù ñaõ trôû thaønh moät thöïc teá khoâng theå ñaûo ngöôïc vaø ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa oâng laø caùc doanh nghieäp lôùn, ñaõ coù nhöõng thaønh coâng nhaát ñònh trong quaù khöù. 1.2.3. LYÙ THUYEÁT “ NAÊM NHAÂN TOÁ CAÏNH TRANH “ CUÛA M. PORTER [21] Michael E. Porter, Giaùo sö cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh doanh Havard, laø ngöôøi coù nhieàu ñoùng goùp tích cöïc trong lónh vöïc kinh doanh cuûa nöôùc Myõ noùi rieâng vaø cuûa theá giôùi noùi chung. Heä thoáng lyù luaän cuûa oâng vôùi nhöõng khaùi nieäm, luaän chöùng thuyeát phuïc, saâu saéc ñöôïc trình baøy qua hai cuoán saùch “ Chieán löôïc caïnh tranh “ vaø “ Lôïi theá caïnh tranh” ñaõ trôû neân noåi tieáng treân theá giôùi khoâng chæ ñoái vôùi caùc nhaø kinh teá hoïc maø coøn ñöôïc coi nhö nhöõng baøi hoïc öùng duïng kinh ñieån trong hoaït ñoäng cuûa nhieàu doanh nghieäp thaønh coâng. [8] Quan ñieåm veà lôïi theá caïnh tranh beàn vöõng (SCA) cuûa oâng ñaõ coù giaù trò öùng duïng cao trong thöïc tieãn. Trong phaàn trình baøy döôùi ñaây, taùc giaû seõ khaùi quaùt moät soá lyù luaän cô baûn cuûa M.E.Porter veà caïnh tranh, yeáu toá quyeát ñònh ñeán söï phaùt trieån thò tröôøng ñöôïc trình baøy qua taùc phaåm “ Chieán löôïc caïnh tranh” do Nhaø xuaát baûn Khoa hoïc vaø Kyõ thuaät Haø noäi xuaát baûn naêm 1996, taùi baûn naêm 2004. -23- Theo quan ñieåm cuûa M.E.Porter, trong moät moâi tröôøng caïnh tranh hoaøn haûo seõ luoân dieãn ra caùc hoaït ñoäng caïnh tranh ñeå keùo tyû leä lôïi nhuaän thu ñöôïc töø voán ñaàu tö veà phía tyû leä lôïi nhuaän saâu. Söùc maïnh cuûa caùc löïc löôïng caïnh tranh trong ngaønh quyeát ñònh cöôøng ñoä luoàng vaøo cuûa ñaàu tö vaø ñieàu khieån möùc lôïi nhuaän ñaït tôùi möùc thò tröôøng töï do. Naêm nhaân toá caïnh tranh ñöôïc M.Porter moâ taû laøø: 1. Nguy cô nhaäp cuoäc cuûa caùc ñoái thuû môùi. 2. Moái ñe doaï cuûa caùc saûn phaåm thay theá. 3. Quyeàn löïc cuûa ngöôøi mua. 4. Quyeàn löïc cuûa nhaø cung öùng. 5. Söï caïnh tranh giöõa caùc ñoái thuû hieän thôøi. Toaøn boä naêm nhaân toá caïnh tranh naøy keát hôïp vôùi nhau xaùc ñònh cöôøng ñoä caïnh tranh vaø möùc lôïi nhuaän cuûa ngaønh; nhöõng nhaân toá maïnh nhaát seõ thoáng trò vaø trôû thaønh troïng yeáu trong söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng. [21] 1.2.3.1. Nguy cô nhaäp cuoäc cuûa caùc ñoái thuû môùi. Nhöõng ñoái thuû môùi mang ñeán naêng löïc saûn xuaát môùi, söï mong muoán chieám lónh moät thò phaàn naøo ñoù vaø thöôøng laø nhöõng nguoàn löïc to lôùn. Söï tham gia cuûa nhöõng ñoái thuû môùi khieán giaù baùn coù theå bò keùo xuoáng hoaëc chi phí cuûa caùc doanh nghieäp ñi tröôùc coù theå bò taêng leân vaø keát quaû laø laøm giaûm möùc lôïi nhuaän. Tuy nhieân, söï nhaäp cuoäc cuûa cuûa nhöõng ñoái thuû môùi seõ luoân luoân vaáp phaûi nhöõng raøo caûn. Nguy cô nhaäp cuoäc vaøo moät ngaønh phuï thuoäc vaøo nhöõng barie (raøo chaén) nhaäp cuoäc theå hieän qua caùc phaûn öùng cuûa caùc ñaáu thuû caïnh tranh hieän thôøi maø caùc ñaáu thuû môùi coù theå döï ñoaùn ñöôïc. Möùc ñoä quyeát lieät cuûa caùc barie caøng cao thì khaû naêng nhaäp cuoäc caøng thaáp. Saùu raøo caûn ñoái vôùi söï gia nhaäp ngaønh laø: 1- Tính kinh teá nhôø quy moâ. 2- Tính dò bieät cuûa saûn phaåm. 3- Nhöõng ñoøi hoûi veà voán. 4- Chi phí chuyeån moái. 5- Khaû naêng tieáp caän vôùi caùc keânh phaân phoái. -24- 6- Nhöõng baát lôïi veà chi phí khoâng lieân quan ñeán quy moâ. 1.2.3.2. Moái ñe dọa cuûa caùc saûn phaåm thay theá. Caùc saûn phaåm thay theá haïn cheá möùc lôïi nhuaän tieàm naêng cuûa moät ngaønh baèng caùch ñaët ngöôõng toái ña cho möùc giaù maø caùc doanh nghieäp trong ngaønh coù theå kinh doanh coù laõi. Khaû naêng löïa choïn veà giaù caû cuûa caùc saûn phaåm thay theá caøng haáp daãn thì ngöôõng chaën treân ñoái vôùi lôïi nhuaän cuûa ngaønh caøng vöõng chaéc hôn. Caùc saûn phaåm thay theá ñaùng ñöôïc quan taâm nhaát laø nhöõng saûn phaåm thuoäc veà xu theá caûi thieän vieäc ñaùnh ñoåi tình hình giaù caû cuûa chuùng laáy saûn phaåm cuûa ngaønh hoaëc do coù lôïi nhuaän saûn xuaát cao. Khi ñoù, caùc saûn phaåm thay theá seõ oà aït vaøo cuoäc, laøm taêng caïnh tranh trong ngaønh vaø buoäc phaûi giaûm giaù hoaëc caûi thieän tình hình hoaït ñoäng. Vieäc phaân tích nhöõng xu höôùng nhö vaäy coù yù nghóa quan troïng trong vieäc quyeát ñònh neân coá gaéng chaën saûn phaåm thay theá ñoù laïi hay hoaïch ñònh moät chieán löôïc coù tính ñeán saûn phaåm ñoù nhö moät nhaân toá quan troïng khoâng theå traùnh khoûi. 1.2.3.3. Quyeàn löïc cuûa ngöôøi mua. Ngöôøi mua söû duïng quyeàn löïc cuûa mình baèng caùc yeâu caàu baét eùp giaù giaûm xuoáng, thöïc hieän maëc caû ñeå coù chaát löôïng toát hôn, yeâu caàu ñöôïc phuïc vuï toát hôn vaø laøm cho caùc ñoái thuû caïnh tranh choáng laïi nhau. Taát caû ñeàu laøm cho hao toån möùc lôïi nhuaän cuûa ngaønh. Quyeàn löïc cuûa moãi moät nhoùm khaùch haøng phuï thuoäc vaøo caùc ñaëc ñieåm cuûa thò tröôøng vaø taàm quan troïng cuûa nhoùm khaùch haøng naøy ñoái vôùi ngaønh theå hieän qua caùc bieåu hieän nhö: mua taäp trung, mua khoái löôïng lôùn, tyû troïng lôùn trong doanh thu, lôïi nhuaän, söï lieân keát noäi boä, coù nhieàu thoâng tin… 1.2.3.4. Quyeàn löïc cuûa nhaø cung öùng. Nhöõng nhaø cung öùng coù theå khaúng ñònh quyeàn löïc cuûa mình ñoái vôùi caùc thaønh vieân trong cuoäc thöông löôïng baèng caùch ñe doaï taêng giaù hoaëc giaûm chaát löôïng hoaøng hoaù dòch vuï ñaõ mua vaø baèng caùch ñoù, caùc nhaø cung öùng coù theá löïc ñaõ cheøn eùp lôïi nhuaän cuûa moät ngaønh khi ngaønh -25- ñoù khoâng coù khaû naêng buø ñaép laïi chi phí taêng leân trong möùc giaù cuûa ngaønh. Nhöõng ñieàu kieän laøm taêng quyeàn löïc cuûa nhaø cung öùng coù xu höôùng ngöôïc laïi vôùi nhöõng ñieàu kieän laøm taêng quyeàn löïc cuûa ngöôøi mua. Nhoùm cung öùng quyeàn löïc coù caùc bieåu hieän nhö : chæ coù moät soá ít caùc doanh nghieäp naém quyeàn thoáng trò toaøn boä nhoùm vaø nhoùm coù möùc ñoä taäp trung cao hôn so vôùi ngaønh tieâu thuï haøng cuûa nhoùm, saûn phaåm cuûa nhoùm laø vaät tö ñaàu vaøo quan troïng ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng cuûa khaùch haøng, caùc saûn phaåm cuûa nhoùm cung öùng coù tính khaùc bieät… 1.2.3.5. Söï caïnh tranh giöõa caùc ñoái thuû hieän thôøi. Laø nguy cô tröïc tieáp vaø laø moät nhaân toá laøm cho lôïi nhuaän ngaønh giaûm. Ngay caû khi caùc nhaân toá “Nguy cô nhaäp cuoäc cuûa caùc ñoái thuû môùi ” vaø “ Moái ñe doaï cuûa caùc saûn phaåm thay theá ” khoâng xuaát hieän thì baûn thaân nhaân toá “ Söï caïnh tranh giöõa caùc ñoái thuû hieän thôøi ” cuõng bao haøm khaû naêng veà söï haïn cheá tieàm naêng lôïi nhuaän ngaønh. Khi thò tröôøng coù quaù nhieàu doanh nghieäp vaø saûn phaåm gioáng nhau thì caïnh tranh seõ leân ñeán möùc ñoä caêng thaúng ñaëc bieät vôùi caùc bieåu hieän nhö coång vaøo thò tröôøng boû ngoû, caùc doanh nghieäp khoâng coù uy löïc maëc caû vôùi nhaø cung öùng cuõng nhö khaùch haøng vaø söï caïnh tranh giöõa caùc coâng ty laø hoaøn toaøn thaû noåi, khoâng ai kieåm soaùt thò tröôøng… 1.2.4. QUAN ÑIEÅM CUÛA TAÙC GIAÛ VEÀ PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG. Sau khi nghieân cöùu moät soá lyù thuyeát veà phaùt trieån thò tröôøng, theo taùc giaû luaän aùn, nhöõng lyù thuyeát lieân quan ñeán phaùt trieån thò tröôøng caïnh tranh hoaøn haûo cuûa caùc taùc giaû Gary Hamel vaø John Naisbitt raát ñaùng ñeå chuùng ta nghieân cöùu vaø vaän duïng trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh. Tuy nhieân söï nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû naøy vaãn chöa ñöôïc thöïc chöùng moät caùch ña daïng trong hoaït ñoäng kinh doanh. Nhöôïc ñieåm cuûa nhöõng lyù thuyeát naøy laø noù mang tính caù bieät cho moät soá ngaønh, thò tröôøng ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån. Ñoái vôùi nhöõng neàn kinh teá ñang phaùt trieån coù nhöõng ñaëc thuø töông ñoái khaùc vôùi caùc nöôùc coù neàn kinh teá -26- thò tröôøng phaùt trieån thì nhöõng vaán ñeà maø caùc lyù thuyeát naøy ñöa ra caàn ñöôïc nghieân cöùu kyõ hôn. Nhöõng lyù thuyeát cuûa M. Porter veà phaùt trieån thò tröôøng, trong ñoù neâu baät söï quan troïng cuûa naêm nhaân toá taùc ñoäng ñeán söï caïnh tranh cuûa thò tröôøng coù giaù trò veà lyù luaän cuõng nhö trong thöïc tieãn khoâng chæ ôû caùc neàn kinh teá phaùt trieån maø coøn coù theå aùp duïng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, thaäm chí nhöõng nöôùc môùi chaäp chöõng böôùc vaøo neàn kinh teá thò tröôøng nhö Vieät Nam. Taùc giaû raát ñoàng yù vôùi M. Porter veà naêm nhaân toá caïnh tranh aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng. Tuy nhieân, theo taùc giaû, ngoaøi naêm nhaân toá treân, caàn phaûi nhaán maïnh ñeán vai troø cuûa Nhaø nöôùc ñoái vôùi thò tröôøng, moät yeáu toá coù taàm quan troïng coù theå noùi laø raát ñaëc bieät, quyeát ñònh ñeán söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng, ñieàu maø M. Porter chæ ñaùnh giaù nhö laø moät nhaân toá bình thöôøng gioáng nhö nhieàu nhaân toá khaùc. Ñaëc bieät, khi nghieân cöùu chieán löôïc phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam, ta cuõng neân xem xeùt ñeán vieäc keát hôïp lyù thuyeát “ Naêm nhaân toá caïnh tranh” cuûa M.Porter vôùi vieäc vaän duïng lyù thuyeát cuûa Jonh Naisbitt trong vieäc ñoùn ñaàu töông lai baèng moâ hình nhöõng lieân minh chieán löôïc, keát hôïp ña daïng phuø hôïp vôùi khaû naêng cuûa moãi quoác gia. Quan ñieåm treân cuûa taùc giaû seõ ñöôïc minh chöùng trong phaàn nghieân cöùu veà ñaëc ñieåm thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam tieáp theo döôùi ñaây. 1.3. THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU. 1.3.1. KHAÙI NIEÄM VEÀ THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU. Theo khaùi nieäm chung veà thò tröôøng, thò tröôøng xaêng daàu laø nôi dieãn ra caùc hoaït ñoäng giao dòch, mua baùn, chuyeån nhöôïng nhöõng haøng hoùa laø saûn phaåm cuûa daàu moû ñaõ qua qua khaâu cheá bieán (loïc, hoùa daàu), thöôøng ñöôïc goïi vôùi danh töø chung laø xaêng daàu caùc loaïi. Hieän nay, treân thò tröôøng xaêng daàu löu haønh raát nhieàu loaïi xaêng daàu tuøy theo nhu caàu vaø ñaëc tính söû duïng. Tuøy theo moãi quoác gia coù theå -27- coù nhöõng kyù hieäu khaùc nhau, nhöng nhìn chung, xaêng daàu thöôøng goàm caùc loaïi chính nhö sau: - Xaêng: M83, M92, M93, M95, M97… duøng cho ñoäng cô ñoát trong söû duïng xaêng nhö oâ toâ, xe maùy... - Xaêng duøng cho maùy bay : TC1,ZA1… - Daàu D.O ( Diesel Oil) : chuû yeáu duøng cho ñoäng cô ñoát trong söû duïng daàu nhö oâ toâ, taøu, thuyeàn... - Daàu Mazut (Fuel Oil) : laø nhieân lieäu cho ñoäng cô daàu coâng suaát lôùn ( taøu bieån, nhaø maùy ñieän…) vaø caùc loø ñoát coâng nghieäp (loø luyeän kim, loø hôi, loø nung…) - Daàu löûa (Kerosen Oil) : duøng laøm chaát ñoát trong sinh hoaït, chaát dung moâi trong caùc nhaø maùy coâng nghieäp. Nhö vaäy, thò tröôøng xaêng daàu raát ña daïng veà chuûng loaïi. Baûn thaân moãi loaïi saûn phaåm xaêng daàu noùi treân laïi coù nhöõng yeâu caàu thò tröôøng chuyeân bieät khaùc nhau. Khoâng nhöõng theá, vôùi ñaëc tính laø saûn saûn phaåm ñaàu ra cuûa daàu moû, thò tröôøng lieân quan cuûa xaêng daàu coù phaïm vi hoaït ñoäng raát roäng lôùn bao goàm caû thò tröôøng daàu moû vôùi caùc hoaït ñoäng lieân quan nhö thaêm doø, tìm kieám, khai thaùc (treân ñaát lieàn cuõng nhö ngoaøi bieån), thò tröôøng cheá bieán daàu moû nhö loïc daàu, hoùa daàu, thò tröôøng vaän chuyeån xaêng daàu theo phaïm vi noäi ñòa, quoác teá vôùi caùc loaïi hình vaän chuyeån khaùc nhau (xe boàn, taøu hoûa, caùc tuyeán ñöôøng oáng, taøu thuyeàn chaïy treân soâng, ven bieån, ngoaøi ñaïi döông…). Trong Luaän aùn naøy, khaùi nieäm thò tröôøng xaêng daàu ñöôïc taùc giaû söû duïng laø ñeà caäp ñeán thò tröôøng ngaønh xaêng daàu bao goàm nhöõng loaïi xaêng daàu chính phuïc vuï cho kinh teá quoác daân vaø tieâu duøng noäi ñòa ñöôïc caùc doanh nghieäp kinh doanh xaêng daàu ñöa vaøo kinh doanh trong quaù trình löu thoâng, phaân phoái. Khaùi niệm thò tröôøng cuûa doanh nghieäp kinh doanh xaêng daàu ôû Vieät Nam trong luận án này ñeà caäp ñeán thò tröôøng cuûa caùc doanh nghieäp kinh doanh xaêng daàu ôû caùc khaâu nhaäp khaåu, kinh doanh phaân phoái noäi ñòa caùc loaïi xaêng daàu. 1.3.2. ÑAËC ÑIEÅM CUÛA THÒ TRÖÔØNG XAÊNG DAÀU THEÁ GIÔÙI. Xaêng daàu laø saûn phaåm töø daàu moû, vaø daàu moû laø taøi nguyeân khoâng theå taùi taïo, ñang coù xu höôùng caïn kieät. -28- Theo thuyeát kieán taïo maûng (lyù thuyeát ñaët neàn taûng cho nghieân cöùu nguoàn goác hình thaønh daàu moû), daàu moû ñöôïc taïo neân töø xaùc ñoä._. ở những ñịa ñieåm vaø vị trí khaùc nhau. Caùc traïm ñieän baèng söùc gioù ñaët ôû ven bieån cho saûn löôïng cao hôn caùc traïm noäi ñịa vì bôø bieån thöôøng coù gioù maïnh. Daûi bôø bieån Vieät Nam daøi treân 3.000km coù theå taïo ra coâng suaát haøng tỉ KW ñieän baèng söùc gioù. Caùc nước chaâu Aâu, Mỹ vaø caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån khaùc söû duïng nhieàu nhaø maùy ñieän chaïy baèng söùc gioù. Xaây dựng nhaø maùy ñieän baèng söùc gioù laø moät giaûi phaùp hieän thöïc, coù hieäu quaû cao, coù theå nhanh choùng ñaùp öùng nhu caàu ñieän naêng cuûa caû nöôùc, goùp phaàn giaûm aùp löïc veà nhu caàu naêng löôïng cho neàn kinh teá quoác daân. Ngaøy nay, ñieän baèng söùc gioù raát phoå bieán vaø giaù thaønh cuõng reû hôn nhieàu. Maëc duø gioù laø daïng naêng löôïng voâ hình vaø mang tính ngaãu nhieân cao neân khi ñaàu tö vaøo lónh vöïc naøy caàn coù caùc soá lieäu thoáng keâ ñuû tin caäy. Chi phí ñaàu tö cho ñieän baèng söùc gioù thaáp hôn so vôùi thuyû ñieän! Chi phí cho traïm ñieän baèng söùc gioù 4.800 KW khoaûng 3.000.000 euro. Vôùi 500 traïm ñieän baèng söùc gioù loaïi 4.800 KW sẽ coù coâng suaát 2,4 trieäu KW, -154- baèng coâng suaát Nhaø maùy thủy ñieän Sơn La, tổng chi phí sẽ laø : 500 x 3.000.000 = 1,50 tỉ euro = 1,875 tỉ USD, thaáp hơn so vôùi dự toùan 2,4 tỉ USD ñeå xaây dựng Nhaø maùy thuyû ñieän Sôn La. Caùc traïm ñieän baèng söùc gioù coù theå ñaët gaàn nôi tieâu thuï ñieän, traùnh ñöôïc toán phí xaây döïng ñöôøng daây taûi ñieän. Ñieän khí hoaù ngaønh ñöôøng saét laø xu höôùng taát yeáu cuûa caùc nöôùc coâng nghieäp. Chæ caàn ñaët caùc traïm 4.800 kw doïc tuyeán ñöôøng saét vôùi khoaûng caùch khoaûng 10 km/traïm laø seõ coù ñuû naêng löôïng cho caùc ñoaøn taøu ở Vieät Nam. Caùc ñaàu maùy diesel vaø than ñaù tieâu thuï nhieàu nhieân lieäu vaø gaây oâ nhieãm moâi tröôøng seõ ñöôïc thay theá baèng ñaàu maùy chaïy ñieän. Caùc traïm ñieän baèng söùc gioù cuõng coù theå ñaët treân những mỏm nuùi, những ñồi hoang khoâng sử dụng ñược cho coâng nghieäp hoaëc noâng nghieäp. Treân maùi nhaø cao taàng cũng coù theå ñaët traïm ñieän baèng söùc gioù duøng cho caùc nhu caàu trong nhaø vaø cung caáp ñieän cho thaønh phố khi khoâng duøng heát ñieän. Caùc traïm ñieän baèng söùc gioù seõ giaûi quyeát ñöôïc nhöõng nhu caàu cho thuyû lôïi, töôùi tieâu taïi nhöõng vuøng xa löôùi ñieän quoác gia vaø chi phí cuõng reû hôn neáu phaûi xaây döïng nhöõng ñöôøng daây taûi ñieän lôùn vaø xa. Nhöõng traïm ñieän baèng söùc gioù cuõng seõ cung caáp ñieän cho caùc nhaø maùy nöôùc laø moät moâ hình toát ñeå giaûi quyeát vieäc cung caáp nöôùc ngoït cho vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long. Moät traïm 40 KW coù theå cung caáp ñủ ñieän cho một xaõ vuøng cao, một khaùch sạn du lịch, moät ñoäi ñòa chaát… Một noâng trường caø pheâ hay cao su treân cao nguyeân coù theå xaây dựng traïm ñieän baèng söùc gioù vöøa cung caáp nöôùc töôùi cho noâng tröôøng hay duøng cho xöôûng cheá bieán vaø phuïc vuï cho nhu caàu sinh hoaït cuûa coâng nhaân.[33 ] Naêm 2006, Toång coâng ty Coå phaàn xaây döïng Ñieän Vieät Nam ñaõ hoaøn taát nghieân cöùu khaû thi Nhaø maùy Phong ñieän Phöông Mai 3 treân dieän tích 138.8 ha taïi Nhôn Hoäi-Bình Ñònh, vôùi toång möùc ñaàu tö hôn 53 trieäu USD. Nhaø maùy seõ cung caáp 67 trieäu KWh ñieän moãi naêm. Maëc duø giaù baùn döï kieán laø 6,7 cent/KWh (khaù cao trong ñieàu kieän Vieät Nam hieän nay trong khi taäp ñoaøn Ñieän löïc Vieät Nam chæ chaáp nhaän möùc 0,4 cent/KWh) nhöng xeùt veà töông lai laâu daøi, ñaây cuõng laø moät höôùng ñi tích cöïc. Taïi caùc nöôùc, giaù ñieän saïch ñöôïc nhaø nöôùc hoã trôï nhö Haø lan laø12,7 cent, Taây Ban Nha laø 11,4 cent, Nhaät laø 11 cent, Haøn Quoác laø 10,5 cent, Trung Quoác laø 8,6 cent. [33] ™ Phaùt trieån naêng löôïng maët trôøi. -155- Naêng löôïng maët trôøi laø nguoàn naêng löôïng töï nhieân voâ cuøng quyù giaù vaø tính ra cuõng voâ cuøng reû. Tuy nhieân ñeå bieán nguoàn naêng löôïng naøy phuïc vuï cho caùc hoaït ñoäng nghieäp vaø tieâu duøng mang tính thuaän tieän thì caàn phaûi coù nhieàu ñaàu tö cho nghieân cöùu vaø thöïc hieän. Myõ laø nöôùc ñang daãn ñaàu trong lóng vöïc naøy. Hieän taïi, moät coâng ty ôû San Francisco ñang thöïc hieän moät döï aùn xaây döïng nhaø maùy naêng löôïng maët trôøi lôùn nhaát theá giôùi taïi Fresno, bang California, Hoa Kyø. Nhaø maùy Community Choice naøy coù coâng suaát 80 Megawatt, ñöôïc xaây döïng treân dieän tích 640 ha, lôùn gaáp 17 laàn nhaø maùy naêng löôïng lôùn nhaát nöôùc Myõ, lôùn gaáp 7 laàn nhaø maùy naêng löôïng lôùn nhaát theá giôùi hieän nay vaø lôùn gaáp hai laàn trung taâm naêng löôïng maët trôøi ñang xaây döïng ôû Ñöùc. Naêng löôïng töø nhaø maùy naøy seõ ñöôïc cung caáp cho khoaûng 21.000 hoä gia ñình. Hieän nay ñang coù nhöõng nghieân cöùu ñeå saûn xuaát caùc teá baøo naêng löôïng maët trôøi, moãi naêm cung caáp 430 megawatt, töùc cao hôn 3 laàn toång saûn löôïng ñieän maët trôøi hieän nay treân toaøn nöôùc Myõ. Cho ñeán nay, chuùng ta chöa coù keát quaû nghieân cöùu chính thöùc naøo trong lónh vöïc naøy ñöôïc coâng boá maëc duø nöôùc ta laø nöôùc nhieät ñôùi coù raát nhieàu öu ñaõi töø naéng maët trôøi. ™ Phaùt trieån saûn xuaát Ethanol Ethanol laø moät loaïi nhieân lieäu daïng coàn, ñöôïc coi laø giaûi phaùp saùng giaù cho vieäc thay theá nhieân lieäu hoaù thaïch bôûi caùc tieâu chuaån deã saûn xuaát, giaù reû vaø thaân thieän vôùi moâi tröôøng. Ethanol ñöôïc saûn xuaát baèng phöông phaùp leân men vaø chöng caát caùc loaïi nguõ coác chöùa tinh boät nhö ngoâ, luùa myø, luùa maïch, saén, mía … Chæ caàn 3 ngaøy cheá bieán laø ñaõ coù ñöôïc nhieân lieäu Ethanol ñeå söû duïng vaø giaù thaønh chæ baèng treân 50% giaù xaêng daàu khaùc. Caùc nöôùc phaùt trieån raát quan taâm ñeán vieäc phaùt trieån saûn xuaát, öùng duïng Ethanol trong chính saùch naêng löôïng cuûa mình. Theo caùc chuyeân gia döï baùo, ñeán naêm 2010, nhu caàu veà Ethanol cho lónh vöïc GTVT seõ taêng leân gaáp 4 laàn hieän nay, khoaûng 80 tyû lít. Brasil noåi tieáng vôùi ngaønh mía ñöôøng, nay cuõng ñang daãn ñaàu theá giôùi veà söû duïng xe hôi chaïy baèng nhieân lieäu Ethanol. 80% löôïng xe ra laø xe söû duïng ñöôïc caû -156- hai loaïi nhieân nhieân lieäu laø xaêng vaø Ethanol. Naêm 2006, Brasil saûn xuaát khoaûng 16,6 tyû lít Ethanol vaø haàu heát soá naøy ñöôïc duøng cho xe hôi vaø tieát kieäm khoaûng 400 tyû USD tieàn nhaäp khaåu xaêng daàu. Töø nay ñeán naêm 2012, Brasil seõ ñöa vaøo hoaït ñoäng theâm 70 nhaø maùy saûn xuaát Ethanol. Hoa Kyø, quoác gia söû duïng nhieân lieäu lôùn nhaát theá giôùi cuõng ñang coù nhöõng höôùng ñi tìm giaûi phaùp thoâng qua Ethanol. Döï kieán, nöôùc naøy seõ thöïc hieän giaûm khoaûng 10-15% nhu caàu söû duïng xaêng daàu vaøo naêm 2025 thoâng qua vieäc ñöa ethanol vaøo phuïc vuï cho caùc phöông tieän di chuyeån. Hieän nay, Hoa kyø coù 110 trung taâm saûn xuaát Ethanol. Thaùng 4 naêm 2007, Toång thoáng Bush ñaõ ñöa ra chöông trình phaùt trieån saûn xuaát Ethanol vôùi muïc tieâu laø 35 tyû gallons moät naêm keå töø naêm 2017. Caùc quoác gia treân ñaây ñaõ thöïc thi nhieàu söï hoã trôï caàn thieát cho vieäc phaùt trieån saûn xuaát Ethanol. Nhaø nöôùc Vieät Nam cuõng ñaõ coù nhöõng böôùc ñi ñaàu tieân cho vieäc ñaët neàn taûng cho ngaønh coâng nghieäp saûn xuaát Ethanol. Theo thỏa thuaän ñöôïc kyù keát giöõa Coâng ty CP Dòch vuï Du lòch Daàu khí Petrosetco vôùi taäp ñoaøn Itochu (Nhaät Baûn), moät lieân doanh vôùi voán ñaàu tö 100 triệu USD ñaõ ñöôïc thaønh laäp ñeå xaây döïng nhaø maùy saûn xuaát Ethanol ñaàu tieân taïi Vieät Nam. Nhaø maùy döï ñònh được đặt tại Khu coâng nghieäp Hiệp Phước, Thaønh phoá Hoà Chí Minh, coâng suất 100 triệu lít Ethanol/năm, nguoàn nguyeân liệu laø töø saén. Toaøn bộ saûn phaåm cuûa nhaø maùy sẽ ñaùp öùng khoaûng 1/3 nhu cầu của thị trường. Nhaø maùy döï kieán seõ hoaøn thaønh vaøo quyù I naêm 2009. ™ Phaùt trieån nhieân lieäu khoâng phaûi hoaù thaïch. ¾ Moät giaûi phaùp tích cöïc laø saûn xuaát caùc loaïi xaêng, daàu DO thay theá töø caùc nguyeân lieäu khoâng phaûi hoaù thaïch nhö töø daàu coï, töø môõ caù… Theo nhöõng keát quaû nghieân cöùu ban ñaàu, nhöõng nhieân lieäu naøy khi ñöôïc xöû lyù ñuùng quy trình kyõ thuaät seõ coù öu ñieåm laø khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, giaù thaønh haï (tính theo thôøi giaù T.12/2006 laø 5000ñ/lít trong khi giaù DO laø 8600ñ/l ) [6]. ¾ Vieät Nam ñaõ coù hôn 10 coâng trình nghieân cöùu taïo ra xaêng daàu khoâng coù nguoàn goác hoùa thaïch. Trong ñoù coù coâng trình nghieân cöùu cheá taïo xaêng A95, C95 maø theo keát luaän nghieân cöùu ban ñaàu, loaïi xaêng naøy coù chæ soá oâ nhieãm moâi tröôøng thaáp hôn nhieàu so vôùi xaêng thoâng thöôøng, noàng ñoä CO chæ ôû möùc 0.66%, nhieät ñoä daàu boâi trôn chæ khoûang 58oC, -157- möùc oâ nhieãm thaáp hôn so vôùi loïai xaêng A92. Maët khaùc, chæ soá aên moøn maùy cuûa xe khi chaïy xaêng naøy raát thaáp. Ñieàu ñaëc bieät cuûa loaïi nhieân lieäu naøy laø khoâng phaûi thay theá baát cöù chi tieát naøo cuûa ñoäng cô xe. Ñaây laø moät giaûi phaùp caàn thieát cho töông lai gaàn. [6] ¾ Saûn xuaát nhieân lieäu töø nöôùc theo nguyeân lyù taùch nöôùc thaønh Hydro cung caáp nhieät naêng cho ñoäng cô vaø thaûi ra Oxy hoaëc Ozon. Moät soá quoác gia nhö Myõ, Nhaät… ñaõ coù nhöõng böôùc tieán ñaùng chuù yù trong vieäc cheá taïo xe hôi chaïy baèng nöôùc. Tuy caùc nghieân cöùu naøy chöa hoøan thieän vaø chöa theå aùp duïng trong ñaïi traø nhöng tieàm naêng cuûa noù khoâng phaûi laø nhoû. ¾ Söû duïng coâng ngheä BIO ñeå bieán caùc chaát thaûi hoaëc nöôùc thaûi töø caùc nhaø maùy cheá bieán tinh boät saén, tinh boät gaïo, cheá bieán thöïc phaåm…thaønh nguoàn nhieân lieäu phuïc vuï cho chính caùc nhaø maùy ñoù. Hieän ñaõ coù coâng ty coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñang hoaït ñoäng trong lónh vöïc naøy ôû Vieät Nam. 3.3.1.2. HOAØN THIEÄN HAØNH LANG PHAÙP LYÙ VAØ THÖÏC HIEÄN CAÛI CAÙCH HAØNH CHÍNH. 3.3.1.2.1. Ban haønh luaät. Nhaø nöôùc ta ñaõ ban haønh nhieàu Luaät nhaèm taêng cöôøng vaø hieän thöïc hoaù haønh lang phaùp lyù cho caùc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Tuy nhieân, thöïc teá cho thaáy, Nhaø nöôùc caàn phaûi ñaåy nhanh toác ñoä laøm luaät trong ñoù coù tính ñeán nhöõng tình huoáng dieãn bieán phöùc taïp cuûa thò tröôøng. Caøng sôùm ban haønh Luaät thì coâng taùc quaûn lyù caøng trôû neân hoaøn thieän hôn. Ví duï : Theo cam keát, haøng hoaù cuûa nhöõng coâng ty thuoäc caùc quoác gia ASEAN ñöa vaøo Vieät nam theo tieâu chuaån ASEAN seõ ñöôïc höôûng öu ñaõi veà thueá quan töø 5% ñeán 50% vaø ngöôïc laïi. Treân thöïc teá, coù raát nhieàu taäp ñoaøn kinh doanh nöôùc ngoaøi ñaõ mua nhöõng coâng ty thuoäc caùc quoác gia ASEAN ñeå töø ñoù ñöa haøng hoaù cuûa hoï vaøo Vieät Nam theo tieâu chuaån ASEAN ñeå ñöôïc höôûng öu ñaõi veà thueá quan, cho duø phaàn giaù trò gia taêng cuûa hoï khoâng ñuû ñeå caáp chöùng chæ haøng hoaù xuaát xöù töø ASEAN. Ñieàu naøy gaây baát lôïi cho caùc doanh nghieäp trong nöôùc. Tuy nhieân, cho ñeán nay, do chuùng ta vaãn chöa coù vaên baûn phaùp luaät naøo ñieàu chænh ñeán nhöõng haønh vi thuoäc lónh vöïc naøy neân caùc cô -158- quan quaûn lyù nhaø nöôùc chöùc naêng chöa coù cô sôû phaùp lyù ñeå giaùm saùt, cheá taøi nhöõng loaïi vuï vieäc kieåu naøy. 3.3.1.2.2. Xaây döïng caùc haøng raøo kyõ thuaät. Töø ví duï treân, chuùng ta coù theå thaáy, vieäc xaây döïng moät haøng raøo kyõ thuaät nhaèm caáp chöùng chæ haøng hoaù laø moät caùch ñeå haïn cheá haøng nhaäp khaåu vaøo nöôùc ta, baûo veä quyeàn lôïi cuûa caùc doanh nghieäp trong nöôùc. Ñeå xaây döïng haøng raøo kyõ thuaät, Nhaø nöôùc caàn coù keá hoaïch ñaàu tö taäp trung cho caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu, ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc cho hoaït ñoäng khoa hoïc, kyõ thuaät, nhaát laø lónh vöïc khoa hoïc cô baûn. 3.3.1.2.3. Xaây döïng caùc tieâu chuaån baûo veä moâi tröôøng vaø baûo veä ngöôøi tieâu duøng. Xaây döïng caùc tieâu chuaån baûo veä moâi tröôøng cuõng laø moät bieän phaùp taïo haønh lang phaùp lyù cho vieäc thöïc hieän chính saùch cuûa nhaø nöôùc trong chieán löôïc hoaïch ñònh chính saùch phaùt trieån thò tröôøng. Ñeå laøm ñöôïc vieäc naøy, Nhaø nöôùc caàn phaûi xaây döïng moät chính saùch quoác gia trong vieäc baûo veä moâi tröôøng, ñònh ra caùc tieâu chuaån coù tính phaùp lyù, töø ñoù buoäc caùc caùc nhaø saûn xuaát phaûi thöïc hieän moät caùch nghieâm tuùc. Xaây döïng tieâu chí cho nhöõng khu baûo toàn thieân nhieân vôùi quy moâ lôùn cuõng laø moät höôùng ñi ñuùng. Baûo veä quyeàn lôïi cuûa ngöôøi tieâu duøng laø moät hoaït ñoäng coù nhieàu yù nghóa, vöøa ñem laïi lôïi ích chính ñaùng cuûa ngöôøi tieâu duøng, vöøa nhaèm laøm cho caùc doanh nghieäp saûn xuaát, nhaø phaân phoái coù yù thöùc trong vieäc ñöa ra caùc saûn phaåm tieâu duøng ñuùng chaát löôïng cam keát, moät hình thöùc taïo ra söï caïnh tranh laønh maïnh. Ñeå baûo veä quyeàn lôïi ngöôøi tieâu duøng, Nhaø nöôùc ñaõ ban haønh Phaùp leänh Baûo veä quyeàn lôïi ngöôøi tieâu duøng (soá 13/1999/PL-UBTVQH 10 ngaøy 27/4/1999 cuûa UÛy ban Thöôøng vuï Quoác hoäi ). Nghò ñònh soá 55/2008/NÑ-CP ngaøy 24/4/2008 cuûa Chính phuû quy ñònh chi tieát thi haønh Phaùp leänh Baûo veä quyeàn lôïi ngöôøi tieâu duøng, Cuïc quaûn lyù caïnh tranh – Boä Coâng Thöông laø cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc trong lónh vöïc naøy. -159- Trong boái caûnh caùc bieän phaùp xaây döïng haøng raøo kyõ thuaät ngaøy caøng khoù hôn thì vieäc xaây döïng caùc “haøng raøo” baèng tieâu chuaån baûo veä ngöôøi tieâu duøng trôû neân deã daøng hôn vaø mang tính chuû ñoäng hôn vaø deã daøng nhaän ñöôïc söï uûng hoä cuûa coäng ñoàng quoác teá . Ban haønh Luaät veà Baûo veä quyeàn lôïi ngöôøi tieâu duøng : Ñeå coâng taùc Baûo veä ngöôøi tieâu duøng ñöôïc thöïc thi nghieâm tuùc thì caàn phaûi thay theá Phaùp leänh Baûo veä ngöôøi tieâu duøng hieän nay (do UBTVQH ban haønh naêm 1999) baèng moät Luaät môùi, vôùi nhöõng quy ñònh boå xung phuø hôïp vôùi tình hình hieän taïi vaø mang tính döï ñoaùn cao. Đặc biệt Luật bảo vệ quyền lợi người tieâu duøng caàn phaûi ñöa ra ñöôïc nhöõng quy ñònh roõ raøng hơn về chức năng, quyền hạn, traùch nhieäm của caùc cô quan quản lí Nhaø nöôùc, hình thức vaø nguoàn kinh phí hoạt ñộng cho caùc toå chöùc Bảo vệ quyền lợi người tieâu duøng, caùc bieän phaùp cheá taøi phải mang tính răn ñe, phoøng ngöøa một caùch coù hieäu quả những haønh vi xaâm phaïm quyeàn vaø lôïi ích chính ñaùng cuûa ngöôøi tieâu duøng, ñaëc bieät laø trong lónh vöïc xaêng daàu. Thôøi gian thöïc hieän: neân hoaøn taát tröôùc naêm 2010. 3.3.1.2.4. Thöïc hieän caûi caùch haønh chính. Thöïc traïng hieän nay cuûa ngaønh daàu khí noùi chung vaø ngaønh xaêng daàu noùi rieâng laø coù quaù nhieàu cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc tham gia quaûn lyù ngaønh. Vì theá söï vaän ñoäng, ñieàu haønh hoaït ñoäng cuûa cô cheá naøy laøm maát ñi tính chuû ñoäng saùng taïo, maát ñi yeáu toá thôøi gian, laø nhöõng ñieàu kieän quan troïng ñeå doanh nghieäp thaønh coâng. Thöïc hieän caûi caùch haønh chính ñang ñöôïc Nhaø nöôùc quan taâm, theo ñoù, yeâu caàu boä maùy hoaït ñoäng quaûn lyù nhaø nöôùc phaûi tinh giaûn, taêng cöôøng hieäu quaû. ™ Theo tinh thaàn ñoù, xin ñeà nghò thaønh laäp Boä Naêng löôïng quoác gia. Vieäc taäp trung coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc vaøo moät cô quan nhö ñeà xuaát seõ coù nhöõng öu ñieåm laø: 1. Nhaø nöôùc kieåm soaùt ñöôïc hoaït ñoäng cuûa caùc nguoàn naêng löôïng quoác gia, quaûn lyù söï phaân boá söû duïng nhöõng nguoàn naøy theo quy hoaïch vaø chuû ñoäng baûo veä taøi nguyeân cho caùc theá heä mai sau. 2. Taäp trung vaø thoáng nhaát nguyeân taéc söû duïng caùc coâng cuï quaûn lyù Nhaø nöôùc vôùi ngaønh xaêng daàu nhö haïn ngaïch, thueá, phuï thu… -160- theo moät ñaàu moái, caùc coâng taùc phoái hôïp, thöïc thi ñöôïc thöïc hieän nhanh choùng, chính xaùc vaø thöïc hieän chuû ñoäng trong vieäc xaây döïng vaø ñieàu haønh Quyõ bình oån giaù. 3. Tinh giaûn boä maùy haønh chính, naâng cao hieäu quaû quaûn lyù Nhaø nöôùc. ™ Xaây döïng chính saùch ñaøo taïo, phaùt trieån vaø baûo veä nguoàn löïc quoác gia. Vieäc xaây döïng chính saùch ñaøo taïo, phaùt trieån vaø baûo veä nguoàn löïc quoác gia caàn ñöôïc coi nhö moät yeáu toá soáng coøn cho töông lai cuûa ñaát nöôùc. Nguoàn löïc cuûa quoác gia bao goàm caû nhöõng giaù trò vaät chaát laãn tinh thaàn, caû cuûa caûi laãn con ngöôøi, caû giaù trò cuûa vaên minh hieän ñaïi laãn nhöõng giaù trò vaên hoaù truyeàn thoáng. Moïi hoaït ñoäng kinh teá suy cho cuøng cuõng chæ nhaèm thoaû maõn nhu caàu tieâu duøng cuûa con ngöôøi vaø cuõng chæ coù con ngöôøi môùi ñieàu haønh ñöôïc caùc tieán trình hoaït ñoäng cuûa kinh teá. Do ñoù, raát caàn xaây döïng moät chính saùch ñaøo taïo, phaùt trieån con ngöôøi coù caên cô baøi baûn vaø phuø hôïp vôùi tieán boä xaõ hoäi. Ñoù chính laø moät trong nhieàu caùch baûo veä ñöôïc nguoàn löïc quoác gia. 3.3.2. VÔÙI CAÙC CÔ QUAN HÖÕU TRAÙCH. Theo tinh thaàn cuûa ñoåi môùi, caûi caùch haønh chính laø moät nhu caàu caáp baùch mang tính soáng coøn ñoái vôùi hoaït ñoäng kinh teá xaõ hoäi. Muïc tieâu cuûa caûi caùch haønh chính laø taïo ra moät cô cheá hoaït ñoäng trong lónh vöïc quaûn lyù nhaø nöôùc theo höôùng tinh goïn, hieäu quaû. Caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc chæ taäp trung cho caùc chöùc naêng chính laø hoaïch ñònh chính saùch, kieåm tra vaø tham möu ñieàu chænh caùc chính saùch sao cho caùc muïc tieâu ñeà ra ñöôïc thöïc thi hoaøn chænh. Trong quaù trình thöïc thi, daàn daàn, söï can thieäp cuûa Boä, ngaønh chuû quaûn cuõng nhö caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc ñòa phöông vaøo hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp seõ giaûm ñi nhöng vai troø cuûa cuûa caùc cô quan naøy khoâng heà keùm quan troïng. Noùi caùch khaùc, taàm quan troïng cuûa caùc cô quan naøy khoâng heà thay ñoåi maø chæ chuyeån töø can thieäp tröïc tieáp sang ñieàu haønh vó moâ maø thoâi. Ñeå thöïc hieän nhöõng muïc tieâu naøy, baûn thaân caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc trung öông cuõng nhö ñòa phöông caàn phaûi coù nhöõng ñoåi môùi veà nhaän thöùc cuõng nhö kieân quyeát trong toå chöùc thöï hieän. Vieäc thöïc thi moâ -161- hình kinh teá môùi, chuyeån töø neàn kinh teá taäp trung bao caáp sang neàn kinh teá thò tröôøng coù ñieàu tieát cuûa Nhaø nöôùc ñoøi hoûi cô caáu caùn boä quaûn lyù cuõng nhö heä thoáng ñieàu haønh coù nhieàu thay ñoåi. Söï thay ñoåi yeâu caàu ñoái vôùi caùn boä quaûn lyù taát yeáu daãn ñeán thay ñoåi cô caáu caùn boä quaûn lyù. Vieäc naøy laøm cho coâng taùc toå chöùc nhaân söï trôû neân raát quan troïng vaø khoâng khoûi coù nhöõng nhöõng khoù khaên nhaát ñònh khi cô caáu caùn boä theo cô cheá cuõ ñaõ taïo ra heä thoáng caùn boä, coâng chöùc khoâng ñuû khaû naêng thöïc thi theo yeâu caàu môùi. Vieäc taäp trung thoáng nhaát quaûn lyù ngaønh naêng löôïng bao goàm caû daàu khí vaøo moät cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc yeâu caàu cô quan naøy cuõng phaûi coù ban laõnh ñaïo coù taàm, coù taâm. Caùc cô quan chuû quaûn tröôùc ñaây cuõng khoâng neân vì lôïi ích cuïc boä, ñòa phöông maø gaây neân nhöõng trì treä hoaëc caûn trôû vieäc thöïc hieän. Moät kieán nghò nöõa vôùi caùc cô quan höõu quan laø coâng taùc chuaån bò nhaân söï, ñaøo taïo nguoàn löïc cho töông lai. Vieäc ñaùnh giaù naêng löïc caùn boä cuõng caàn phaûi theo nhöõng tieâu chí môùi, vöøa coù ñaïo ñöùc caùch maïng vöøa coù naêng löïc quaûn lyù trong moâi tröôøng caïnh tranh cuûa thò tröôøng. 3.4. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG III Chöông 3 cuûa Luaän aùn ñaõ trình baøy nhöõng noäi dung chính sau ñaây: 1. Muïc tieâu vaø quan ñieåm phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam trong thôøi kyø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá laø: - OÅn ñònh nguoàn cung xaêng daàu, baûo ñaûm cho nhu caàu kinh teá, an ninh quoác phoøng vaø phuïc vuï tieâu duøng trong nöôùc. - Xaây döïng cô cheá quaûn lyù Nhaø nöôùc theo höôùng linh hoaït, hieäu quaû. - Naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc trong hoaït ñoäng kinh doanh xaêng daàu. - Ñaùp öùng nhöõng cam keát cuûa nhaø nöôùc Vieät Nam vôùi quoác teá. 2. Ñeà ra moät soá giaûi phaùp phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam ñeán naêm 2020 bao goàm 4 nhoùm giaûi phaùp chính laø: - Nhoùm giaûi phaùp taêng nguoàn cung: mang tính cô baûn vaø coù yù nghóa quyeát ñònh nhaèm giaûi quyeát vaán ñeà oån ñònh nguoàn cung vaø chuaån bò caùc cô sôû vaät chaát caàn thieát phuø hôïp vôùi yeâu caàu ñaëc thuø veà quy -162- moâ cuûa ngaønh haøng xaêng daàu. Khi thöïc hieän nhoùm giaûi phaùp naøy, ñoàng nghóa vôùi vieäc giaûi quyeát nhaân toá caïnh tranh thöù nhaát laø nguy cô nhaäp cuoäc cuûa caùc ñoái thuû môùi, thöïc chaát laø taêng khaû naêng nhaäp cuoäc cho caùc nhaø cung caáp môùi, ñoàng thôøi laøm giaûm söï leä thuoäc vaøo nhaân toá thöù tö laø quyeàn löïc cuûa nhaø cung öùng. - Nhoùm giaûi phaùp lieân quan ñeán chính saùch phaân phoái: coù yù nghóa hoã trôï cho vieäc xaây döïng heä thoáng phaân phoái oån ñònh, beàn vöõng, thöïc hieän taêng tính caïnh tranh cuûa thò tröôøng trong nöôùc theo höôùng coâng khai, minh baïch vaø khaéc phuïc nhöôïc ñieåm cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc veà khaû naêng caïnh tranh keùm. Thöïc hieän nhoùm giaûi phaùp naøy laø taïo ra moät moâi tröôøng caïnh tranh laønh maïnh, bình ñaúng giöõa caùc nhaø cung caáp, töø ñoù naâng cao ñöôïc giaù trò cuûa nhaân toá thöù ba laø quyeàn löïc cuûa ngöôøi mua. - Nhoùm giaûi phaùp lieân quan ñeán ñònh höôùng nhu caàu thò tröôøng: nhaèm giaûm bôùt aùp löïc veà söï leä thuoäc cuûa neàn kinh teá ñaát nöôùc vaøo xaêng daàu vaø ñoàng thôøi laøm cho nhaân toá thöù hai - caùc saûn phaåm thay theá, thöïc söï trôû neân caáp thieát, kích thích söï tieán boä cuûa khoa hoïc, coâng ngheä vaø goùp phaàn ñònh höôùng ngöôøi tieâu duøng. - Nhoùm giaûi phaùp hoaøn thieän cô cheá quaûn lyù nhaø nöôùc trong lónh vöïc xaêng daàu mang yù nghóa quyeát ñònh, taïo moâi tröôøng caàn thieát ñeå thò tröôøng xaêng daàu vaän ñoäng theo quy luaät, naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp kinh doanh xaêng daàu nhaø nöôùc. 3. Moät soá kieán nghò vôùi Chính phuû vaø caùc cô quan höõu quan veà chính saùch phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu goàm: - Ñònh höôùng phaùt trieån thò tröôøng. - Hoaøn thieän haønh lang phaùp lyù vaø caûi caùch haønh chính -163- KEÁT LUAÄN Xaêng daàu laø maët haøng chieán löôïc ñoái vôùi moïi neàn kinh teá hieän ñaïi. Ñoùng goùp cuûa ngaønh xaêng daàu cho neàn kinh teá quoác daân laø voâ cuøng to lôùn. Aûnh höôûng cuûa xaêng daàu ñeán neàn kinh teá laø raát nhaïy caûm vaø dieãn bieán cuûa thò tröôøng xaêng daàu raát phöùc taïp. Baát cöù moät nhaø nöôùc naøo cuõng phaûi naém chaët hoaït ñoäng cuûa ngaønh naøy nhöng quaûn lyù ñieàu haønh thò tröôøng xaêng daàu khoâng theå chæ döïa vaøo mong muoán maø phaûi coù nhöõng ñieàu kieän caàn vaø ñuû. Ñieàu kieän caàn laø quoác gia ñoù phaûi coù taøi nguyeân daàu moû hoaëc tieàm löïc kinh teá taøi chính maïnh meõ ñeå coù theå thöïc hieän nhaäp khaåu hay saûn xuaát ra xaêng daàu. Ñieàu kieän ñuû laø toå chöùc quaûn lyù lónh vöïc naøy phaûi thaät khoa hoïc, coù chieán löôïc phaùt trieån; cô cheá quaûn lyù cuõng nhö heä thoáng ñieàu haønh, thöïc thi phaûi coù ñuû naêng löïc, trình ñoä, nhaän thöùc vaø treân heát laø phaûi coù yù thöùc ñoái vôùi coäng ñoàng. Ñeå phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam beàn vöõng trong boái caûnh hoäi nhaäp quoác teá, caàn coù nhieàu ñoùng goùp yù kieán cuûa caùc nhaø quaûn lyù, caùc nhaø chuyeân moân, caùc nhaø nghieân cöùu. Mong muoán cuûa taùc giaû laø thoâng qua vieäc phaân tích thöïc traïng thò tröôøng xaêng daàu Vieät Nam, caên cöù vaøo nhöõng phaân tích döï baùo, qua nghieân cöùu kinh nghieäm cuûa moät soá caùc quoác gia trong vieäc xaây döïng vaø phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu trong nöôùc… ñöa ra moät soá giaûi phaùp phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá cuûa Vieät Nam. Nhöõng giaûi phaùp ñöôïc ñeà caäp trong luaän aùn töïu trung goàm coù nhöõng ñeà xuaát sau : 1. Nhaø nöôùc caàn nhanh choùng thöïc hieän quaûn lyù Nhaø nöôùc ngaønh xaêng daàu theo nguyeân taéc taäp trung, hieäu quaû treân cô sôû phaân ñònh roõ chöùc naêng quaûn lyù nhaø nöôùc vôùi quaûn lyù hoaït ñoäng kinh doanh. 2. Nhaø nöôùc thöïc hieän quaûn lyù baèng cô cheá chuû ñoäng, linh hoaït vaø thöïc hieän caûi caùch haønh chính theo höôùng môû. -164- 3. Nhaø nöôùc ñònh höôùng chieán löôïc phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu theo quy hoaïch toång theå an toaøn naêng löôïng quoác gia coù tính ñeán nhöõng nguoàn naêng löôïng thay theá khaùc. 4. Nhaø nöôùc hoaøn thieän haønh lang phaùp lyù nhaèm taïo ñieàu kieän cho coâng taùc quaûn lyù thò tröôøng ñöôïc thöïc thi theo höôùng nghieâm minh. 5. Caên cöù vaøo loä trình môû cöûa thò tröôøng phaân phoái, kinh doanh baùn leû ñaõ cam keát, gaáp ruùt xaây döïng nhöõng Taäp ñoaøn kinh teá toå hôïp xaêng daàu maïnh, chuaån bò tieàm naêng cho caïnh tranh trong töông lai. 6. Caùc doanh nghieäp trong nöôùc caàn coù ñoåi môùi nhaän thöùc trong vieäc kinh doanh, nhaèm chieám lónh môùi, môû roäng hoaëc giöõ ñöôïc thò phaàn baèng phöông thöùc töï nhieân hôïp quy luaät thò tröôøng chöù khoâng baèng cô cheá ñaëc quyeàn. Söï keát hôïp giöõa caùc doanh nghieäp trong nöôùc caàn ñöôïc coi laø moät söï töï nguyeän mang tính soáng coøn chöù khoâng theå theo hình thöùc haønh chính meänh leänh. Ñieàu mong moûi cuûa taùc giaû laø baèng luaän aùn naøy xin ñöôïc goùp phaàn nhoû beù cuûa mình vaøo kho taøng lyù luaän veà söï nghieäp phaùt trieån ngaønh xaêng daàu Vieät Nam, laø moät nguoàn taøi lieäu tham khaûo trong vieäc xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu trong nöôùc, moät yeáu toá quan troïng ñaûm baûo cho söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa ñaát nöôùc. DANH MUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO TIEÁNG VIEÄT 1. Ba möôi naêm daàu khí Vieät Nam, Taïp chí Coâng nghieäp, NXB Haø Noäi, 10-2005. 2. Baùo caùo caùc naêm 2005-2007, Boä GTVT. 3. Baùo caùo caùc naêm 2000-2007, Boä Thöông maïi. 4. Baùo caùo naêm 2006, Hieäp hoäi haït nhaân theá giôùi (World Nuclear Association) 5. Baùo caùo toång keát -Toång coâng ty xaêng daàu Vieät Nam, naêm 2005. 6. Baùo caùo 2005-2007, Vieän Khoa hoïc & Coâng ngheä Vieät Nam. 7. NGUYEÃN THÒ LIEÂN DIEÄP. Chieán löôïc vaø chính saùch kinh doanh, NXB Thoáng keâ 1998. 8. DÖÔNG NGOÏC DUÕNG. Chieán löôïc caïnh tranh theo lyù thuyeát cuûa Michael E. Porter, NXB Toång hôïp TP HCM, 2005. 9. HOÀ ÑÖÙC HUØNG & NGUYEÃN THÒ LIEÂN DIEÄP, Quaûn trò Marketing, NXB Thoáng keâ, 1995. 10. Ñeà aùn qui hoaïch phaùt trieån ngaønh xaêng daàu Vieät Nam ñeán naêm 2010, Boä Thöông maïi, 1995. 11. Ñeà aùn phaùt trieån thöông maïi trong nöôùc ñeán naêm 2010 vaø ñònh höôùng ñeán naêm 2020, Boä Thöông maïi. 12. Ñònh höôùng chieán löôïc phaùt trieån coâng nghieäp Vieät Nam ñeán naêm 2010, Boä Coâng nghieäp, 1999. 13. FRED DAVID. Khaùi luaän Quaûn trò chieán löôïc, Nxb KH&KT, 2005. 14. LÖÔNG TROÏNG HAÛI (2000). Moät soá vaán ñeà veà hoaøn thieän cô cheá quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi ngaønh xaêng daàu Vieät Nam, Luaän vaên Thaïc só. 15. ÑINH ÑÖÙC HÖÕU (2006). Keá hoaïch xaây döïng nhaø maùy ñieän nguyeân töû nhaèm cung caáp ñieän cho xaõ hoäi laø moät vieäc laøm caàn thieát, Baùo caùo Hieäp hoäi haït nhaân theá giôùi. 16. J. MASSERON. Kinh teá Hydrocarbur, NXB HN,1994. 17. Kyû yeáu 60 naêm Thöông maïi Vieät Nam (1946-2006). Taïp chí Thöông maïi, naêm 2006. 18. NGUYEÃN THÒ LAN (2002). Moät soá vaán ñeà trong vieäc phaùt trieån thò tröôøng xaêng daàu cuûa coâng ty Petrolimex, Luaän vaên Thaïc só. 19. LE BAÛO LAÂM. Kinh teá vi moâ, NXB Thoáng keâ, 2004. 20. LE NGOÏC. Nhöõng xu höôùng kinh teá trong theá kyû 21, NXB KH & KT, 2000. 21. MICHAEL E. PORTER, Chieán löôïc caïnh tranh, NXB KHKT, 1996. 22. Nghò ñònh soá 55/2007/NÑ-CP ngaøy 06/04/2007 cuûa Thuû töôùng Chính phuû veà kinh doanh xaêng daàu. 23. Nieân giaùm Thoáng keâ. NXB Thoáng keâ, 1985 - 2005. 24. VOÕ TAÁN PHONG(2002). Ñoåi môùi cô caáu toå chöùc ngaønh daàu khí Vieät Nam, Luaän aùn tieán só. 25. PetroViet Nam. Chieán löôïc phaùt trieån daàu khí 2006-2015. 26. Quyeát ñònh soá 27/2007/QÑ-TTg cuûa Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät Ñeà aùn phaùt trieån thöông maïi trong nöôùc ñeán naêm 2010 vaø ñònh höôùng ñeán naêm 2020. 27. PHAN HÖÕU DUY QUOÁC (2003), Thuyû ñieän tích naêng, giaûi phaùp môùi cho thuyû ñieän Vieät Nam, baùo TTCT ngaøy 28-9-2003. 28. Taïp chí Daàu khí. Kyû nieäm 30 naêm ngaøy thaønh laäp Ngaønh, Toång coâng ty Daàu khí Vieät Nam, NXB Thanh Nieân, 2005. 29. Taïp chí Coäng saûn caùc naêm 2005, 2006, 2007. 30. Toång cuïc Tieâu chuaån Chaát löôïng vaø Ño löôøng Vieät Nam. 31. TRAÀN NGOÏC TOAÛN (2007). PetroVietnam ñoùng goùp 20% GDP caû nöôùc, Thôøi baùo kinh teá Vieät Nam, 2007. 32. TOÂN THAÁT NGUYEÃN THIEÂM, Thò tröôøng chieán löôïc cô caáu, NXB Treû, 2007. 33. NGUYEÃN THEÁ VIEÄT (2006). Ñieän baèng söùc gioù: kho baùu ñang chôø, World Nuclear Association-2006. 34. Vaên kieän Ñaïi hoäi X cuûa Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam - Taïp chí Coäng saûn, 2006. TIEÁNG ANH 35. A.I.LEVORSEN(1982).Geology of Petroleum, University of California, Berkeclay. 36. Energy Bulletin Magazin, 2006-2007 37. GARY HAMEL(1995). Compenting for the Future, 1995 38. IAEA - Annual Report 2005, 2006, 2007,2008 39. ICON - News 2005-2006-2007-2008 40. JOHN NASBITT, Global Paradox, 1995 41. Kyodo News, 3/2006. 42. Petronas - A Global Perspective, 2002. 43. Petroleum Argus, Singapore, 1999. 44. Statoil- Annual Report and Account, 1995-2005. 45. Statoil-Ready for futher challenges, 1991. 46. The World Economic Magazin, 2005-2008. 47. The U.S. D.O.E Strategic Petroleum Reserve, Brochure 2006. 48. U.S Department of Energy, Comments to Webmaster, 2005,2006 ._.