Phát triển ngành công nghiệp đóng tàu biển và vai trò của ngành này trong chuyên chở hàng hoá xuất nhập khẩu của Việt Nam những năm gần đây

Lêi më ®Çu ViÖt Nam lµ mét quèc gia biÓn, cã mét nöa biªn giíi gi¸p víi biÓn tõ phÝa §«ng, Nam vµ T©y Nam bao gåm 3.260km bê biÓn tõ B¾c vµo Nam víi nhiÒu vÞ trÝ phï hîp cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mét hÖ thèng c¶ng biÓn hiÖn ®¹i. §©y lµ nh÷ng tiÒm n¨ng to lín mang tÝnh chÊt chiÕn l­îc ®Ó chóng ta ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn. VÞ trÝ n­íc ta còng kÒ cËn ngay bªn nhiÒu tuyÕn hµng h¶i quèc tÕ, l¹i thuéc khu vùc ®ang cã tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao vµ thÞ tr­êng vËn t¶i biÓn s«i ®éng, tµu thuyÒn ra vµo thuËn tiÖn, giao l­u víi c¸c ch©u lôc nhanh chãng, dÔ dµng. Trong vËn héi míi cña ®Êt n­íc, víi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ngo¹i th­¬ng ®­îc n©ng cao, vËn t¶i hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn ngµy cµng chiÕm mét tû träng lín, vai trß cña ngµnh hµng h¶i, trong ®ã cã ngµnh ®ãng tµu biÓn ngµy cµng trë nªn quan träng h¬n bao giê hÕt. C«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn, h¬n thÕ n÷a, l¹i lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp lín, mét ngµnh c«ng nghiÖp tæng hîp, sö dông nhiÒu s¶n phÈm cña nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c nhau. Do ®ã, c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ph¶i trë thµnh mét ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän, t¹o thÞ tr­êng cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c ph¸t triÓn, gãp phÇn thùc hiÖn th¾ng lîi ®­êng lèi c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng vµ vÞ trÝ cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ víi chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, t¸c gi¶ ®· chän viÕt kho¸ luËn tèt nghiÖp víi ®Ò tµi “Thùc tr¹ng, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn vµ vai trß cña ngµnh nµy trong chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y”. Néi dung cña kho¸ luËn tèt nghiÖp bao gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I. Kh¸i qu¸t vÒ ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam Ch­¬ng II. T×nh h×nh ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn vµ vai trß cña ngµnh nµy trong chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y Ch­¬ng III. ChiÕn l­îc, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña ngµnh nµy trong chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu Thùc hiÖn néi dung trªn, t¸c gi¶ kho¸ luËn ®· sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu nh­: ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp, ph©n tÝch thèng kª, ®èi chiÕu, so s¸nh c¸c sè liÖu, tµi liÖu, t­ liÖu thu thËp ®­îc ®Ó lµm s¸ng tá vµ gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu mµ ®Ò tµi ®Æt ra. T¸c gi¶ xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c c« chó, anh chÞ c«ng t¸c t¹i Côc hµng h¶i ViÖt Nam vµ Tæng c«ng ty c«ng nghiÖp tµu thuû ViÖt Nam ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì trong viÖc thu thËp tµi liÖu; xin ch©n thµnh c¶m ¬n tËp thÓ c¸c thÇy c« gi¸o tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng ®· truyÒn thô nh÷ng kiÕn thøc bæ Ých vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô; vµ ®Æc biÖt lµ sù tËn t×nh chØ b¶o vµ gióp ®ì cña thÇy T« Träng NghiÖp - gi¸o viªn bé m«n Kinh tÕ Ngo¹i Th­¬ng - ng­êi ®· trùc tiÕp h­íng dÉn t¸c gi¶ hoµn thµnh tèt kho¸ luËn nµy. Hµ Néi th¸ng 12/2003 Ch­¬ng I Kh¸i qu¸t vÒ ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam I. §Æc ®iÓm vµ vai trß cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam 1. §Æc ®iÓm ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam ViÖt Nam cã h¬n 3.260km bê biÓn vµ trªn 1 triÖu km vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ biÓn, cã hµng v¹n ki l« mÐt ®­êng s«ng ®æ ra biÓn, ®ã lµ mét tiÒm n¨ng t¹o ra ­u thÕ ®èi víi khu vùc ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn, ®Æc biÖt lµ giao th«ng vËn t¶i biÓn. Ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam lµ mét ngµnh ®· cã truyÒn thèng, nghÒ ®ãng vµ söa ch÷a tµu ®· sím h×nh thµnh ë n­íc ta tõ thêi vua Minh M¹ng (tõ n¨m 1838-1839). §Æc biÖt tõ n¨m 1960, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· quan t©m x©y dùng vµ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn. Ngµy nay ngµnh ®· cã mét lùc l­îng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, lùc l­îng lao ®éng ®ång bé, tõng b­íc kÕ thõa vµ ph¸t triÓn, gãp phÇn kh«ng nhá vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cña ®Êt n­íc. Tuy cßn nhá bÐ vµ trang bÞ c«ng nghÖ cßn l¹c hËu so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, song ngµnh cã mét tiÒm n¨ng lín - ®ã lµ ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ, ®éi ngò c¸n bé kü thuËt, c¸n bé qu¶n lý dµy dÆn kinh nghiÖm hµng v¹n ng­êi. Ngµnh cã c¸c c¬ së ®µo t¹o lµ Tr­êng ®¹i häc Hµng H¶i, c¸c tr­êng trung cÊp vµ tr­êng c«ng nh©n kü thuËt ®ãng tµu, cã c¬ quan khoa häc c«ng nghÖ chuyªn ngµnh lu«n bæ sung cho ngµnh lùc l­îng khoa häc c«ng nghÖ vµ vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ. Lùc l­îng lao ®éng ®­îc x©y dùng vµ tr­ëng thµnh kh¸ ®ång bé, bao gåm tõ kh©u ®µo t¹o, nghiªn cøu thiÕt kÕ, thùc nghiÖm vµ gi¸m ®Þnh chÊt l­îng ®Õn chÕ t¹o s¶n phÈm. §©y lµ nh÷ng nh©n tè ®Ó cã thÓ t¹o nªn sù ph¸t triÓn vµ b­íc nh÷ng b­íc tiÕn míi cña c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn . C«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn lµ ngµnh c«ng nghiÖp ®· ®­îc thö th¸ch vµ ®· tÝch luü ®­îc kinh nghiÖm s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. Trong nhiÒu n¨m qua, ®i tõ dÔ ®Õn khã, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, víi nh÷ng biÖn ph¸p vµ h×nh thøc c«ng nghÖ kh¸c nhau, ngµnh ®· t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm söa ch÷a vµ ®ãng míi c¸c lo¹i ph­¬ng tiÖn, thiÕt bÞ tµu thuû ngµy cµng cã gi¸ trÞ vµ chÊt l­îng cao, thay thÕ ®­îc mét phÇn hµng ho¸ nhËp khÈu. Ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam lµ mét ngµnh ®ãng tµu biÓn tæng hîp, mét ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän thóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. C«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn sö dông s¶n phÈm cña hÇu hÕt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c nh­: luyÖn kim chÕ t¹o m¸y, ho¸ chÊt, ®iÖn, ®iÖn tö, vËt liÖu… Nh­ vËy nÕu ®ãng mét con tµu, ngoµi viÖc sö dông hµng v¹n c«ng nh©n cña ngµnh cßn ph¶i cÇn ®Õn lùc l­îng lín h¬n cña c¸c ngµnh kh¸c phôc vô vÖ tinh cho nã. Theo dù b¸o nhu cÇu vÒ ph­¬ng tiÖn thuû cña c¸c ngµnh vµ møc ®é t¨ng tr­ëng vÒ c¬ së vËt chÊt cña c¸c nhµ m¸y ®ãng söa ch÷a tµu, tõ nay ®Õn n¨m 2010 chóng ta cã kh¶ n¨ng t¹o ra mét khèi l­îng hµng ho¸ ®ãng míi vµ söa ch÷a ®¹t hµng tû USD, trong ®ã c«ng nghiÖp tµu thuû ph¶i sö dông h¬n 70% gi¸ trÞ c¸c s¶n phÈm cña c¸c ngµnh kh¸c trong vµ ngoµi n­íc. C«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp cã thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc rÊt réng lín. ThÞ tr­êng ®ã ngµy cµng ®­îc më réng vµ nh©n lªn bëi 2 yÕu tè: Sù ph¸t triÓn vµ tr×nh ®é vµ c«ng nghÖ cña nhiÒu ngµnh nghÒ trong n­íc. Sù t¨ng tr­ëng vÒ c¬ së vËt chÊt, kü thuËt, c«ng nghÖ, tr×nh ®é tay nghÒ cña c«ng nh©n thuéc b¶n th©n ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu. Cã thÓ thÊy ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn cã kh¶ n¨ng héi nhËp ®­îc vµo thÞ tr­êng quèc tÕ, cã kh¶ n¨ng h×nh thµnh mét ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô quèc tÕ ngµy mét më réng, t¹o ra mét tiÒm lùc ph¸t triÓn l©u bÒn cho ®Êt n­íc. 2. Vai trß cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam 2.1. Ngµnh ®ãng tµu biÓn víi sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam 2.1.1. C«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn lµ ngµnh c«ng nghiÖp t¹o nªn n¨ng lùc trang thiÕt bÞ kü thuËt chñ yÕu ®Ó thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn. Kinh tÕ biÓn bao gåm rÊt nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi phong phó vµ ®a d¹ng. §ã lµ: Kh¶o s¸t vµ nghiªn cøu biÓn, x©y dùng c¸c c«ng tr×nh biÓn, vËn t¶i biÓn, khai th¸c vµ dÞch vô c¶ng, th¨m dß khai th¸c tµi nguyªn biÓn, tr­íc hÕt lµ th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ, nu«i trång ®¸nh b¾t vµ chÕ biÕn h¶i s¶n, du lÞch trªn biÓn…§ã lµ nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ réng lín nh­ng l¹i tiÕn hµnh trªn biÓn - mét m«i tr­êng hÕt søc khã kh¨n phøc t¹p, ®ßi hái nh÷ng khèi l­îng c¬ së vËt chÊt kü thuËt lín, cã yªu cÇu kü thuËt cao. §Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®ã ph¶i cã mét ngµnh c«ng nghiÖp mang tÝnh hËu cÇn, ®¸p øng yªu cÇu lµm chñ, tiÕn tíi cung øng vµ ®æi míi ®­îc nh÷ng trang bÞ kü thuËt cÇn cã, ®ã lµ ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn. 2.1.2. C«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp lín, mét ngµnh c«ng nghiÖp gãp phÇn t¹o nªn thÞ tr­êng cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c C«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn lµ ngµnh c«ng nghiÖp tæng hîp, sö dông s¶n phÈm cña nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. §ång thêi, víi t­ c¸ch lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp liªn ngµnh chÕ t¹o c¬ khÝ, mét khi ®· ph¸t triÓn, c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn sÏ l¹i cã kh¶ n¨ng trang bÞ vµ cung øng kü thuËt còng nh­ chia sÎ nhu cÇu thÞ tr­êng víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c nh­ chÕ t¹o c¸c cÊu kiÖn thÐp lín cña giµn khoan biÓn, c¸c lß xi m¨ng, dÇm cÇu lín, c¸c tæ hîp kÕt cÊu thÐp mµ c¸c ngµnh c¬ khÝ l¾p r¸p kh¸c khã cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn ®­îc. 2.1.3. C«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn lµ ngµnh c«ng nghiÖp chiÕn l­îc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc C«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn t¹o nªn c¸c ®éi tµu ho¹t ®éng ven biÓn, h¶i ®¶o, nèi hai vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ s«ng Cöu Long, ®Æc biÖt nèi c¸c vïng kinh tÕ quan träng cña ®Êt n­íc: B¾c cã tam gi¸c t¨ng tr­ëng Hµ Néi-H¶i Phßng-Qu¶ng Ninh, Trung cã trôc t¨ng tr­ëng HuÕ-§µ N½ng-Dung QuÊt; Nam cã tam gi¸c t¨ng tr­ëngthµnh phè Hå ChÝ Minh-Vòng Tµu-Biªn Hoµ; nèi c¸c vïng s©u, vïng xa trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. C«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ®ãng vai trß quan träng trong viÖc t¹o nªn c¸c ph­¬ng tiÖn phôc vô ®­êng lèi më cöa cña §¶ng, cïng víi c¸c ngµnh kh¸c cña giao th«ng vËn t¶i thùc hiÖn nhiÖm vô ®i tr­íc mét b­íc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. 2.1.4. C«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn lµ ngµnh c«ng nghiÖp tËp trung nhiÒu tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi vµ thõa h­ëng chóng tõ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng còng nh­ c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao kh¸c. Ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn thóc ®Èy nhiÒu lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ kh¸c ph¸t triÓn nhanh chãng vµ kh¸ ®ång bé tõ nghiªn cøu, chÈn ®o¸n, kiÓm ®Þnh kü thuËt vµ øng dông c«ng nghÖ míi. Do ®ã c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ph¸t triÓn sÏ kÐo theo sù ph¸t triÓn ®ång bé cña hÇu hÕt c¸c ngµnh khoa häc c«ng nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c«ng nghiÖp ViÖt Nam kh«ng nh÷ng cã thÓ tiÕn kÞp tr×nh ®é khoa häc c«ng nghiÖp tiªn tiÕn trªn thÕ giíi mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ “®i t¾t, ®ãn ®Çu” cho nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. 2.2. Ngµnh ®ãng tµu biÓn víi ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi Tr­íc ®¹i héi VI cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, trong bèi c¶nh khñng ho¶ng kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n­íc, nh×n chung giao th«ng vËn t¶i vÉn lµ mét kh©u yÕu kÐm. Ho¹t ®éng cña c¸c ®¬n vÞ trong ngµnh mang tÝnh chÊt bao cÊp vµ û l¹i, c«ng nghiÖp giao th«ng vËn t¶i tr× trÖ, thiÕu vèn, thiÕu kinh nghiÖm tæ chøc qu¶n lý, c¸c tæ chøc trong ngµnh cßn trïng l¾p…ChÝnh phñ ph¶i th­êng xuyªn trùc tiÕp can thiÖp vµo c¸c kh©u cña toµn ngµnh. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ®· ®Ò ra ®­êng lèi ®æi míi toµn diÖn, më ra mét b­íc ngoÆt míi trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña n­íc ta, ngµnh giao th«ng vËn t¶i ®· nhanh chãng n¾m b¾t nh÷ng quan ®iÓm, chñ tr­¬ng míi cña §¶ng vËn dông triÓn khai vµo trong ngµnh víi nh÷ng ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng ®ång bé. Nh÷ng n¨m tiÕp theo, d­íi ¸nh s¸ng cña c¸c NghÞ quyÕt §¹i Héi VII, VII ngµnh giao th«ng vËn t¶i tiÕp tôc ®æi míi, x©y dùng, ph¸t triÓn. Sù ®ãng gãp cña ngµnh giao th«ng ®èi víi x· héi ®· kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña ngµnh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, x©y dùng ®Êt n­íc. Trong ®ã cã sù ®ãng gãp ®¸ng kÓ cña c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam. 2.2.1. §èi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ B»ng viÖc t¹o ra ®­îc nh÷ng s¶n phÈm cã tÝnh n¨ng kü thuËt cao nh­ tµu vËn t¶i 6.500T, tµu cao tèc, tµu chuyªn dông, söa ch÷a ®­îc 70% sè tÊn tµu biÓn ë trong n­íc vµ nhiÒu tµu n­íc ngoµi, ®· h×nh thµnh liªn doanh ®ãng tµu biÓn lín víi Hµn Quèc…, ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam gãp phÇn lµm thay ®æi diÖn m¹o nÒn c«ng nghiÖp n­íc nhµ víi tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m trªn 13% (kÓ tõ 1995 ®Õn nay). Trong c¬ cÊu ®éi tµu chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, ®éi tµu chë x¨ng dÇu, sè ph­¬ng tiÖn ®­îc ®ãng ë trong n­íc ngµy cµng ®­îc t¨ng lªn, thay thÕ cho ph­¬ng tiÖn thuª, mua cña n­íc ngoµi. §iÒu nµy gióp quèc gia tiÕt kiÖm ®­îc mét l­îng ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ. 2.2.2. §èi víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. ViÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ®· mang l¹i hiÖu qu¶ tÝch cùc trong viÖc thùc hiÖn NghÞ quyÕt TW8 còng nh­ dù th¶o nghÞ quyÕt TW9 ®Ò ra vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng vµ söa ch÷a tµu ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thµnh 3 khu vùc t­¬ng øng víi 3 vïng kinh tÕ lín cña ®Êt n­íc: H¶i Phßng – Qu¶ng Ninh, miÒn trung vµ miÒn Nam. Mçi khu vùc t¹o thµnh côm c«ng nghiÖp ®ãng vµ söa ch÷a tµu phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña mçi vïng, thuËn tiÖn cho cho viÖc giao l­u kinh tÕ gi÷a c¸c miÒn còng nh­ còng nh­ t¹o ®iÓm nót ph¸t triÓn c«ng nghiÖp c¬ khÝ. T¹i khu vùc H¶i Phßng – Qu¶ng Ninh cã thÓ nãi c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn lµ ngµnh c«ng nghiÖp then chèt, mang l¹i nguån thu lín cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc víi c¸c nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn chñ ®¹o ngµnh nh­: §ãng tµu B¹ch §»ng , S«ng CÊm, H¹ Long…ViÖc ph¸t triÓn c¸c côm c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ vïng ®ång b»ng B¾c Bé ch©u thæ s«ng Hång, s«ng Cöu Long, ®Èy nhanh tèc ®é chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. §èi víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. §Ó t¹o ra ®­îc mét con tµu, ngoµi lùc l­îng lao ®éng cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn cßn cÇn tíi mét lùc l­îng kh«ng nhá cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt bæ trî nh­ s¶n xuÊt c¸c thiÕt bÞ nghi khÝ hµng h¶i, chÕ t¹o ®éng c¬ tµu thuû…Do ®ã ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn sÏ t¹o ra viÖc lµm cho khèi l­îng lao ®éng lín, gi¶i quyÕt ®­îc mét phÇn vÊn ®Ò thÊt nghiÖp mµ x· héi ®ang quan t©m. Trong xu thÕ chuyÓn dÞch c¬ cÊu c«ng – n«ng nghiÖp – dÞch vô, c¸c dÞch vô c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn nh­ ph¸ dì tµu cò, s¶n xuÊt thÐp ®ãng tµu biÓn, dÞch vô vËn t¶i b»ng nh÷ng con tµu chÕ thö…®· më ra h­íng s¶n xuÊt míi, thu hót lao ®éng ®­îc chuyÓn dÞch tõ n«ng nghiÖp t¹i khu vùc cã c¸c c¬ së ®ãng tµu biÓn sang. II. Vµi nÐt vÒ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam tõ 1955 ®Õn 1990 Trong c¸c lo¹i h×nh vËn t¶i, vËn t¶i thuû lµ lo¹i h×nh vËn t¶i kinh tÕ nhÊt v× vËy c¸c quèc gia cã ­u thÕ vÒ ®­êng s«ng biÓn ®Òu muèn ph¸t triÓn lo¹i h×nh vËn t¶i nµy. ViÖt Nam tõ bao ®êi nay lµ mét quèc gia biÓn. §¶ng, ChÝnh phñ lu«n chó träng ph¸t triÓn vËn t¶i thuû. Vµ ®Ó ph¸t triÓn vËn t¶i thuû kh©u then chèt lµ ph¶i ph¸t triÓn c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c lo¹i ph­¬ng tiÖn vËn t¶i thuû g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Chóng ta cã thÓ ®iÓm l¹i c¸c giai ®o¹n ®ã nh­ sau: 1. Thêi Kú 1955 - 1960 §Êt n­íc võa ra khái chiÕn tranh. Trªn c¸c tuyÕn s«ng biÓn toµn miÒn B¾c, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i hÕt søc nghÌo nµn, l¹c hËu, chØ cã mét Ýt ca n«, sµ lan cò ch¹y trªn mét vµi tuyÕn ®i Hµ Néi, H¶i Phßng, Nam §Þnh…, trong khi yªu cÇu vËn t¶i phôc vô c«ng cuéc kh«i phôc kinh tÕ ®Æt ra bao nhiªu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. NhiÖm vô cña ngµnh ®ãng tµu trong giai ®o¹n nµy chØ lµ l¾p r¸p c¸c ph©n ®o¹n, tæng ®o¹n sµ lan, tµu lai, tµu cuèc cã s½n tõ Liªn X« (cò), Trung Quèc, CHDC §øc (cò) chuyÓn sang. C¬ së s¶n xuÊt cña ngµnh chØ gåm 4 X­ëng ®ãng tµu biÓn vµ X­ëng c¬ khÝ H¶i Phßng (tiÒn th©n cña nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn B¹ch §»ng ngµy nay) ®ît ®Çu chuÈn bÞ khëi c«ng. Bé phËn thiÕt kÕ tµu thuû míi b¾t ®Çu ®­îc thµnh lËp theo ®óng “bµi b¶n” cña c«ng nghÖ ®ãng tÇu míi mµ ta ®· b­íc ®Çu tiÕp thu tõ Liªn X«, Trung Quèc. §©y lµ thêi kú tËp d­ît cña c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam . 2. Thêi kú 1961 - 1970 Giai ®o¹n nµy c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn vÉn chñ yÕu lµ söa ch÷a, kh«i phôc tµu cò. D­íi sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Bé GTVT, Côc vËn t¶i thuû bé, c¸c x­ëng ®ãng tµu biÓn tiÕp tôc söa ch÷a kh«i phôc mét sè tµu kh¸ch ta trôc vít ®­îc nh­ tµu §µ N½ng, tµu Mü Tho ch¹y trªn tuyÕn H¶i Phßng – CÈm Ph¶, H¶i Phßng – Nam §Þnh, phôc vô ®¾c lùc c«ng t¸c vËn chuyÓn hµnh kh¸ch ë vïng ®ång b»ng trong suèt mét thêi gian dµi. Tµu cuèc §×nh Vò theo thiÕt kÕ kh«i phôc cña ta còng ®­îc c¸c x­ëng hîp t¸c kh«i phôc l¹i, tiÕp tôc n¹o vÐt tuyÕn ®ång b»ng duyªn h¶i. Hai s¶n phÈm ®Çu tiªn cña ngµnh ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam do chóng ta tù thiÕt kÕ vµ thi c«ng lµ tµu lai 135 Cv, mín n­íc 1,25m vµ Ca n« lai phµ vá gç ®· ra ®êi vµo thêi kú nµy. Nã ®¸nh dÊu b­íc ®i chËp ch÷ng ®Çu tiªn cña ngµnh ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam . Vµ chØ sau mét thêi gian ng¾n, ngµnh ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam ®· cã sù chuyÓn m×nh râ nÐt. B¾t ®Çu tõ viÖc s¶n xuÊt c¸c sµ lan 200T ViÖt KiÕn, ca n« Th¸i MÌo vµ hµng lo¹t sµ lan, tµu lai kh¸c, chóng ta ®· dÇn dÇn chÊm døt viÖc nhËp c¸c ph©n tæng ®o¹n cã s½n, tiÕn tíi tù thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o c¸c ph­¬ng tiÖn. Nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kØ 60 lµ thêi kú c¶ n­íc thùc hiÖn NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng III: X©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c, ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt n­íc. Cïng víi guång m¸y s¶n xuÊt c«ng nghiÖp c¶ n­íc, ngµnh c¬ khÝ GTVT ®ang tù v­¬n lªn víi nhÞp ®é ngµy cµng s«i ®éng nh»m kh«i phôc l¹i ®Êt n­íc. Nh÷ng con tµu vËn t¶i ®ñ c¸c lo¹i ®· lÇn l­ît ®­îc bæ sung vµo c¸c ®¬n vÞ vËn t¶i, ®¬n vÞ giao th«ng, xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp trªn toµn miÒn B¾c. Vµ ®Ó ®¸p øng víi yªu cÇu cña c¸ch m¹ng miÒn Nam, tõ 1961 – 1962 chóng ta ®· cho ra ®êi nh÷ng chiÕc “tµu kh«ng sè” phôc vô cho ®­êng mßn Hå ChÝ Minh trªn biÓn, chuyÓn qu©n, l­¬ng tiÕp søc cho ®ång bµo miÒn Nam ®¸nh Mü. Khi giÆc Mü g©y ra chiÕn tranh ph¸ ho¹i miÒn B¾c th× nhiÖm vô cña ng­êi c«ng nh©n ®ãng tµu nÆng nÒ h¬n. §ã lµ viÖc ®¶m b¶o giao th«ng. Cã thÓ nãi ®©y lµ thêi kú nÈy në nhiÒu s¶n phÈm minh chøng cho trÝ tuÖ ViÖt Nam, chøng minh cho ý chÝ tù lùc tù c­êng trong viÖc chiÕn tranh kh«ng c©n søc nh»m ®¶m b¶o giao th«ng, chi viÖn cho tiÒn tuyÕn. Trong giai ®o¹n nµy chóng ta ph¶i tËp trung phÇn lín n¨ng lùc phôc vô cho viÖc s¶n xuÊt c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i thuû thêi chiÕn, ®ång thêi ph¶i chuÈn bÞ cho nhu cÇu ph­¬ng tiÖn vËn t¶i thuû thêi b×nh. Mét sè s¶n phÈm tiªu biÓu cho thêi kú nµy nh­: Tµu cao tèc phãng l«i cho H¶i Qu©n, c¸c lo¹i s¶n phÈm rót gän kÝch th­íc cho phï hîp víi thêi chiÕn (ca n« lai phµ, ca n« con cãc, ca n« con nßng näc…), c¸c lo¹i sµ lan 30 – 100T, thuyÒn vËn t¶i biÓn g¾n m¸y 50 tÊn… lµm tiÒn ®Ò cho viÖc chÕ t¹o lo¹t tµu “Tù lùc” h¬n 500 chiÕc sau nµy. §Æc biÖt c¸c s¶n phÈm ®¶m b¶o giao th«ng trªn c¸c bÕn phµ, bÕn s«ng ®­îc thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o hÕt søc ®a d¹ng. §ã lµ m¸y kÐo léi n­íc, phµ ghÐp, phµ truyÒn lùc, sari« truyÒn lùc…®­îc thö nghiÖm vµ ®­a vµo ho¹t ®éng ë ngoµi ®Þa ph­¬ng, nhÊt lµ trªn tuyÕn löa Khu IV. Hµng lo¹t tµu kh¸ch (trªn 100 kh¸ch), hµng lo¹t ca n«, tµu lai trong s«ng vµ lai phµ ra ®êi. Nh×n chung, trong thêi kú chèng Mü cøu n­íc, hµng tr¨m s¶n phÈm mang nÆng nÐt ®Æc tr­ng vÒ trÝ tuÖ vµ mang lßng dòng c¶m do nh÷ng ng­êi kü s­, c«ng nh©n ngµnh ®ãng tµu s¸ng t¹o ra vµ gãp søc cïng toµn d©n, toµn qu©n ta chiÕn th¾ng kÎ thï trªn mÆt trËn GTVT víi ý chÝ quyÕt th¾ng “§Þch ph¸ ta cø ®i”. Trong giai ®o¹n nµy, tæng s¶n l­îng mµ ngµnh ®ãng gãp cho ®Êt n­íc cßn qu¸ nhá bÐ, chñ yÕu lµ phôc vô cho sù nghiÖp GTVT thêi chiÕn. ChÊt l­îng s¶n phÈm ch­a ®­îc coi träng, c«ng nghÖ cßn th« s¬. Tuy nhiªn, sè c¬ së s¶n xuÊt ®· ®­îc t¨ng lªn: Nhµ m¸y ®ãng tµu B¹ch §»ng ®· b¾t ®Çu ®­a vµo sö dông; mét sè x­ëng ®ãng tµu ®­îc n©ng cÊp lªn thµnh nhµ m¸y ®ãng tµu nh­: Nhµ m¸y ®ãng tµu Tam B¹c, Nhµ m¸y ®ãng tµu S«ng CÊm, Nhµ m¸y ®ãng tµu S«ng L«… 3. Thêi kú 1971 - 1980 ChiÕn tranh ph¸ ho¹i lÇn thø hai cña Mü ra miÒn B¾c víi quy m« vµ c­êng ®é cao h¬n ®Æt ngµnh GTVT tr­íc thö th¸ch míi. Mét lÇn n÷a c¸c ph­¬ng tiÖn GTVT thêi chiÕn ®­îc huy ®éng. Næi bËt nhÊt trong thêi kú nµy, lùc l­îng c¸n bé khoa häc kü thuËt ngµnh ®ãng tµu biÓn vµ c¸c ngµnh liªn quan cïng víi c¸c c«ng nh©n bËc cao cña nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn Tam B¹c ®· s¸ng chÕ ra ca n« phãng tõ kh«ng ng­êi l¸i “T5” ®Ó rµ ph¸ bom tõ tr­êng, triÖt ph¸ thuû l«i cña Mü. T5 ®i ®Õ ®©u, thuû l«i næ ®Õn ®ã. Sau hiÖp ®Þng Pari nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn B¹ch §»ng ®· s¶n xuÊt hµng lo¹t ca n« T5, vµ cïng víi lùc l­îng rµ ph¸ bom m×n cña ngµnh GTVT, H¶i qu©n nh©n d©n ViÖt Nam , T5 ®· hoµn thµnh viÖc rµ quÐt hµng v¹n tr¸i bom m×n trªn c¸c tuyÕn ®­êng thuû ë miÒn B¾c. Sau khi n­íc nhµ thèng nhÊt (1975) ho¹t ®éng c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn b­íc sang thêi kú hoµ b×nh – x©y dùng víi nhiÖm vô chÝnh trÞ lµ : nghiªn cøu, thiÕt kÕ chÕ t¹o c¸c lo¹i ph­¬ng tiÖn thuû phôc vô yªu cÇu cña sù nghiÖp ph¸t triÓn ngµnh GTVT nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ nãi chung. Thµnh qu¶ cña thêi kú nµy lµ hµng lo¹t s¶n phÈm ®· ®­îc thiÕt kÕ vµ cho ra ®êi phôc vô s¶n xuÊt trªn suèt chiÒu dµi ®Êt n­íc; c¸c s¶n phÈm ngµy cµng ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, t¨ng dÇn vÒ quy m« vµ tr×nh ®é kü thuËt hiÖn ®¹i. NhiÒu lo¹i tÇu ®· vµ ®ang ®­îc thiÕt kÕ cã träng t¶i kh¸c nhau. Nh÷ng s¶n phÈm ®iÓn h×nh trong giai ®o¹n nµy lµ : Tµu hµng cì nhá 70 -400T ch¹y ven biÓn, tµu kh¸ch ®i s«ng vµ tµu du lÞch c¸c lo¹i, tµu lai, tµu kÐo ®Èy c¸c lo¹i, ®éi sµ lan víi nhiÒu chñng lo¹i ®­îc bæ sung thªm ®Ó thÝch øng víi hiÖn tr­êng, c¸c lo¹i ©u næi, c¸c lo¹i thuyÒn, xuång phôc vô yªu cÇu vËn t¶i – du lÞch ®­êng thuû, phôc vô chèng lôt, phôc vô c«ng t¸c kh¸c, tµu cao tèc b»ng thÐp c­êng ®é cao vµ hîp kim nh«m… Sè l­îng s¶n phÈm trong giai ®o¹n nµy ®­îc t¨ng lªn râ rÖt, tuy tæng s¶n phÈm mµ ngµnh t¹o ra cho x· héi chiÕm mét tû träng kh«ng lín. Lùc l­îng lao ®éng t¨ng c¶ vÒ chÊt l­îng vµ sè l­îng : §éi ngò c¸n bé KHKT, c«ng nh©n lµnh nghÒ ®­îc ®µo t¹o t¹i c¸c n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ph¸t triÓn trong khèi XHCN ®­îc bæ sung cho ngµnh ngµy mét nhiÒu. Trong giai ®o¹n nµy, nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn H¹ Long cã quy m« ®ãng míi ®Õn tµu 3.000T do Ba Lan gióp ta x©y dùng cïng víi ®éi ngò thî lµnh nghÒ do B¹n ®µo t¹o ®· ®i vµo s¶n xuÊt. Nhµ m¸y s÷a ch÷a tµu biÓn Phµ Rõng do PhÇn Lan gióp ®ì ®· b¾t ®Çu khëi c«ng x©y dùng. C¸c c¬ së ®ãng tµu biÓn ë miÒn Nam tuy cßn kh¸ khiªm tèn nh­ng ®· ®­îc cñng cè vµ b­íc ®Çu b¾t nhÞp víi tiÕn triÓn chung cña toµn ngµnh. 4. Thêi kú 1981 - 1990 §©y lµ thêi kú khã kh¨n nhÊt cña nÒn c«ng nghiÖp ViÖt Nam nãi chung vµ cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn nãi riªng, nhÊt lµ giai ®o¹n tõ 1985 khi “c¬n b·o” gi¸ l­¬ng tiÒn b¸o hiÖu cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ toµn diÖn cña ®Êt n­íc. Sau c¸c chØ thÞ, NghÞ ®Þnh 25CP, 217, 176…lµ sù thay ®æi c¬ chÕ, thay ®æi tæ chøc, s¾p xÕp l¹i ®éi ngò vµ thay ®æi chÕ ®é tiÒn l­¬ng. Vèn cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp l©m vµo t×nh tr¹ng bÕ t¾c, ngµnh c¬ khÝ hÇu nh­ ho¹t ®éng cÇm chõng. Tuy vËy ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn còng ®· s¶n xuÊt ®­îc mét sè s¶n phÈm víi tiÕn bé v­ît bËc: tµu kh¸ch 220 chç ngåi, tµu hµng 1.000T – 3.850T, tµu chë x¨ng dÇu 400, c¸c lo¹i tµu kÐo, tµu kÐo ®Èy, tµu lai, tµu kh¶o s¸t, c¸c lo¹i phµ chë kh¸ch, phµ qua s«ng, phµ tù hµnh… ch­¬ng II. T×nh h×nh ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn vµ vai trß cña ngµnh nµy trong chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y I. T×nh h×nh ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y NÒn kinh tÕ ViÖt Nam b­íc sang trang míi: Kinh tÕ thÞ tr­êng víi sù n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o cña tõng thµnh viªn tham gia vµo nÒn kinh tÕ ®ã. Dùa vµo nhu cÇu cña ngµnh hµng h¶i, ®Çu khÝ, cña c¸c ®Þa ph­¬ng, cña quèc phßng…, ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ®· thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o ®­îc mét khèi l­îng lín ph­¬ng tiÖn thuû víi chÊt l­îng ngµy cµng hoµn thiÖn. ViÖc chÕ t¹o c¸c lo¹i ph­¬ng tiÖn thuû kh«ng chØ phôc vô ph¸t triÓn ®éi tµu trong n­íc mµ cßn v­¬n tíi c¸c n­íc trong khu vùc. Nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn Tam B¹c, H¹ Long, S«ng CÊm ®· ®ãng míi nh÷ng con tµu chë hµng, chë kh¸ch cho n­íc b¹n Lµo, C¨m Pu Chia. Vµ nh»m khai th¸c, tËn dông nguyªn vËt liÖu ®· qua sö dông, ngµnh ®· thµnh lËp c¸c c¬ së nhËp khÈu tµu cò vÒ ph¸ dì lÊy t«n thÐp ®Æc chñng cung cÊp cho ngµnh, cho xuÊt khÈu phÕ liÖu. Tõ 1996, sau khi cñng cè l¹i tæ chøc, c¸c ®¬n vÞ ®ãng tµu biÓn cña ngµnh GTVT vµ mét sè ®Þa ph­¬ng ®­îc s¾p xÕp l¹i vµ n»m trong Tæng c«ng ty c«ng nghiÖp tµu thuû ViÖt Nam. Tæng c«ng ty c«ng nghiÖp tµu thuû ®· cho ra ®êi hµng chôc con tµu tõ 1.000T ®Õn 4.000T víi chÊt l­îng ngµy cµng cao, phôc håi ®­îc nh÷ng tµu hót biÓn cã tÝnh n¨ng phøc t¹p vµ c«ng søc lín nh­ tµu hót Long Ch©u, tµu trÇn H­ng §¹o. ChÕ t¹o thµnh c«ng tµu hót biÓn 300m/h, l¾p r¸p tµu hót tíi 4.000HP. §ãng míi vµ ®­a vµo vËn hµnh sµ lan cÇn cÈu næi 600T cïng hÖ sµ lan cã kh¶ n¨ng tù ch×m, næi søc n©ng 2.000T. §ãng hµng chôc tµu vËn t¶i qu©n sù cho Bé Quèc Phßng cã søc chë tõ 450T ®Õn 1200T. §ãng thµnh c«ng tµu hµng kh« 3.850T, tµu kh¸ch biÓn 200 kh¸ch cã gi­êng n»m riªng biÖt, ®Çy ®ñ tiÖn nghi. §ãng thµnh c«ng tµu ®¸nh c¸ xa bê 600HP, phµ tù hµnh cã hÖ thèng phun xoay, tµu cao tèc vá thÐp c­êng ®é cao vµ tµu vá nh«m 28 – 30 h¶i lý, tµu nghiªn cøu biÓn hiÖn ®¹i, tµu hoa tiªu. §Æc biÖt ®· ®ãng míi thµnh c«ng tµu hµng 6.500T cho C«ng ty vËn t¶i biÓn ViÖt Nam . HiÖn nay tæng c«ng ty tµu thuû ViÖt Nam ®ang gÊp rót hoµn thiÖn ô næi 8.500T, tµu dÇu 3.500T. N¨m 2000 nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn B¹ch §»ng ®· ®ãng míi tµu hµng 6.500T sè 2 vµ tµu biÓn 11.500T, Nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn H¹ Long chuÈn bÞ ®ãng tµu biÓn 6.500T. §Ó cã thÓ ®¸p øng víi nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam ®· triÓn khai c¸c c«ng ty liªn doanh cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ C«ng ty HYUN§AI – VINASHIN sau khi hoµn thµnh thi c«ng giai ®o¹n mét cã n¨ng lùc söa ch÷a tµu träng t¶i ®Õn 400.000T. C«ng ty liªn doanh ®ang tÝch cùc chuÈn bÞ ®Çu t­ giai ®o¹n 2 ®Ó t¹o ra n¨ng lùc ®ãng míi tµu biÓn cã träng t¶i ®Õn 100.000T vµo nh÷ng n¨m gÇn ®©y. 1. S¶n phÈm vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt 1.1. §ãng míi Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c nhµ m¸y vµ c¬ së ®ãng tµu biÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ®· ®ãng míi ®­îc kho¶ng 320 ph­¬ng tiÖn, chñ yÕu lµ c¸c tµu hµng cì nhá, tµu lai, tµu ®Èy, sµ lan…víi tæng träng t¶i 127.292DWT, tæng c«ng suÊt kho¶ng 407.551cv, tuæi b×nh qu©n kho¶ng 6,5 tuæi. Ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn trong n­íc ®Õn nay chØ míi ®¸p øng ch­a ®Çy 20% nhu cÇu cÇn ®ãng míi c¸c ph­¬ng tiÖn thuû. (Xem b¶ng 1) Qua thèng kª cho thÊy s¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam ngoµi môc ®Ých phôc vô an ninh quèc phßng th× s¶n phÈm ®ãng míi cung cÊp cho thÞ tr­êng theo h­íng phôc vô vËn t¶i ®­êng biÓn cña kinh tÕ ViÖt Nam. Trong tæng s¶n l­îng ®ãng míi hµng n¨m, l­îng tµu phôc vô cho vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn chiÕm kho¶ng 20% tæng s¶n l­îng. Ph­¬ng tiÖn chë s¶n phÈm dÇu nhËp khÈu, dÇu th« khai th¸c trong n­íc ch­a ®­îc chó träng mÆc dï nhu cÇu thÞ tr­êng nµy lµ rÊt lín. HiÖn nay viÖc vËn chuyÓn dÇu th« ®­îc thùc hiÖn víi c¸c ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn chñ yÕu thuª cña n­íc ngoµi, ®iÒu nµy lµm gi¶m nguån lîi nhuËn chóng ta thu ®­îc qua viÖc khai th¸c dÇu khÝ. B¶ng 1. Mét sè s¶n phÈm chÝnh cña ngµnh 1995 – 2000 §¬n vÞ tÝnh : chiÕc STT S¶n phÈm Sè l­îng 1 Tµu hµng: §Õn 1.200T 3.850T 6.500T 10 1 1 2 Tµu kÐo ®Èy: Tµu kÐo ®Èy 540 cv – 1200cv Tµu kÐo c¶ng ®Õn 3.200 cv 5 1 3 Tµu c«ng t¸c, tµu chuyªn dông: Tµu chë dÇu 3.500T Tµu hót bïn Tµu tuÇn tra trªn s«ng Tµu th¶ phao CÇn cÈu næi tù hµnh 600T. 1 4 5 4 1 4 Tµu phôc vô an ninh _ quèc phßng: Tµu tuÇn tra cao tèc. Tµu vËn t¶i qu©n sù cã søc chë 400 -600T Tµu vËn t¶i qu©n sù cã søc chë trªn 1.000T Tµu cao tèc vá thÐp c­êng ®é cao. Tµu vËn t¶i ®æ bé. 4 25 12 3 3 5 Sµ lan c¸c lo¹i: Sµ lan chë hµng tù hµnh ®Õn 400T Sµ lan chë dÇu 300 – 600T. Sµ lan mÆt boong. 35 6 26 6 Tµu, phµ chë kh¸ch: Phµ tù hµnh d­íi 100T. Phµ tù hµnh 100T. Tµu kh¸ch ®Õn 220 chç. Tµu du lÞch trªn s«ng. 4 8 5 2 Nguån : Bé GTVT, ViÖn khoa häc c«ng nghÖ tµu thuû ViÖt Nam N¨m 2002 lµ n¨m ®¸nh dÊu nhiÒu thµnh c«ng míi cña ngµnh ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam. Trong n¨m 2002, Tæng c«ng ty c«ng nghiÖp tµu thuû ViÖt Nam ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan trong s¶n xuÊt kinh doanh: gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng ®¹t trªn 4626 tû ®ång, gi¸ trÞ doanh thu ®¹t trªn 3735 tû ®ång, trong ®ã khèi c¸c doanh nghiÖp h¹ch to¸n ®éc lËp vµ phô thuéc ®¹t 110.6% kÕ ho¹ch, t¨ng 87.7% so víi n¨m 2001 vÒ gi¸ trÞ doanh thu. Kim Chi - §ãng tµu ViÖt Nam nh÷ng b­íc tiÕn míi Trong n¨m võa qua, c¶ n­íc ®· ®­îc chøng kiÕn nh÷ng s¶n phÈm ®ãng tµu biÓn tiªu biÓu-niÒm tù hµo cña ngµnh ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam. Tr­íc tiªn ph¶i kÓ ®Õn sù kiÖn nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn B¹ch §»ng ®ãng míi thµnh c«ng tµu chë hµng ®a n¨ng 11.500 tÊn VINASHIN SUN-s¶n phÈm c«ng nghiÖp träng ®iÓm quèc gia lín nhÊt, ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ, do c¬ quan ®¨ng kiÓm NK (NhËt B¶n) nghiÖm thu vµ cÊp giÊy chøng nhËn xuÊt x­ëng. Con tµu nµy ®­îc thi c«ng trong thêi gian 9 th¸ng, mét kû lôc nhanh nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay ë ViÖt Nam vÒ thêi gian ®ãng tµu biÓn, ®Æt biÖt, thêi gian l¾p ®Æt m¸y mãc thiÕt bÞ, ch¹y thö vµ bµn giao tµu ch­a ®Çy 2 th¸ng. S¶n phÈm tiªu biÓu thø hai lµ c«ng tr×nh ho¸n c¶i tµu RAYNA 32,000 tÊn thµnh tµu B¹ch §»ng Giang chë hµng chuyªn dông do C«ng ty t­ vÊn thiÕt kÕ c«ng nghiÖp tµu thuû thiÕt kÕ, ba ®¬n vÞ ®ång thi c«ng lµ C«ng ty c«ng nghiÖp tµu thuû Nam TriÖu, nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn B¹ch §»ng vµ c«ng ty ®ãng tµu biÓn vµ c«ng nghiÖp hµng h¶i Sµi Gßn. 1.2. Söa ch÷a Ngµnh ®ãng tµu biÓn ®· ®­îc thùc hiÖn tèt viÖc söa ch÷a c¸c lo¹i tµu, c«ng tr×nh næi cho chñ tµu trong vµ ngoµi n­íc. Trung b×nh hµng n¨m ®· cã kho¶ng 230 – 250 tµu biÓn c¸c lo¹i cì 1.000DWT ®Õn lín nhÊt 15.000DWT ®­îc söa ch÷a t¹i ô, gÇn 2.000 c¸c lo¹i tµu s«ng, ca n«, tµu lai d¾t, phµ ®­îc söa ch÷a lín, nhá t¹i c¸c c¬ së ®ãng tµu biÓn, ®¹i tu cña ngµnh, cô thÓ: - Söa ch÷a thay thÕ c¸c bé phËn kÕt cÊu vá tõ cÊp 2 – 3 n¨m cho c¸c tµu 5.000 – 15.000DWT, ®Õn cÊp 5 n¨m cho c¸c tµu 1.000 – 5.000DWT t¹i c¸c nhµ m¸y cã quy m« võa vµ lín. - Söa ch÷a võa vµ lín c¸c lo¹i m¸y cã c«ng suÊt trung b×nh vµ nhá, cì d­íi 2.500CV. §èi víi c¸c m¸y hiÖn ®¹i, c«ng suÊt lín, vßng quay thÊp míi thùc hiÖn söa ch÷a nhá, th¸o l¾p b¶o d­ìng lµ chÝnh. Tuy nhiªn c«ng nghÖ söa ch÷a tµu cßn t¹m thêi, møc ®é c¬ giíi ho¸ thÊp, quy m« c«ng nghÖ còng kh«ng ®ång bé, chñ yÕu lµ söa ch÷a phÇn vá tµu, phÇn trang trÝ vµ söa ch÷a c¸c trang thiÕt bÞ th«ng th­êng, cßn c«ng nghÖ còng nh­ kü thuËt söa ch÷a hÖ thèng ®éng lùc, hÖ thèng ®iÒu khiÓn, th¸o l¾p tù ®éng…c«ng nghÖ xóc röa, lµm s¹ch c¸c lo¹i hÇm, kÐo dÇu cßn thÊp. Do t×nh tr¹ng trªn nªn ®èi víi c¸c c¬ së söa ch÷a hiÖn nay thêi gian söa ch÷a tµu cßn kÐo dµi, n¨ng suÊt khai th¸c bÞ h¹n chÕ, trung b×nh kho¶ng 50 – 60% c«ng suÊt thiÕt kÕ. 1.3. S¶n l­îng Tr­íc 1990, tæng s¶n l­îng mµ ngµnh ®ãng gãp cho x· héi cßn nhá bÐ, c¸c c¬ së s¶n xuÊt ch­a ®­îc ®Çu t­ lín, vèn l­u ®éng Ýt, s¶n phÈm chñ yÕu phôc vô vËn t¶i ven biÓn. KÓ tõ n¨m 1990 c¬ chÕ qu¶n lý cña Nhµ n­íc cã biÕn ®æi theo c¬ chÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn chñ ®éng t×m hiÓu thÞ tr­êng, tõng b­íc kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña ngµnh trong x· héi. B¶ng 2. Tèc ®é t¨ng tr­ëng s¶n l­îng thêi kú 1990-2000 §¬n vÞ tÝnh: Tû ®ång STT N¨m Gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng thùc hiÖn Tèc ®é ph¸t triÓn (%) 1 1996 426 100 2 1997 509 119.5 3 1998 772 151.7 4 1999 957 124 5 2000 1271 132.8 6 2002 4626 164.5 Nguån: Vinashin Trong ®ã tû träng c¸c n¨m 2001 vµ 2002 cña c¸c ho¹t ®éng nh­ sau: §ãng míi vµ söa ch÷a: 57%. DÞch vô kh¸c (ph¸ dì tµu cò, th­¬ng m¹i…): 43%. Theo sè liÖu thèng kª, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam ®· cã tiÕn bé ®¸ng kÓ vÒ t¨ng tr­ëng gi¸ trÞ s._.¶n xuÊt hµng n¨m. Xu h­íng t¨ng tr­ëng s¶n xuÊt cña ngµnh lµ phï hîp víi xu h­íng ph¸t triÓn: c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn thÕ giíi ®ang chuyÓn vÒ c¸c n­íc Ch©u ¸. H¬n n÷a c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam b­íc ®Çu ®· ®­îc Nhµ n­íc quan t©m ®Çu t­ chiÒu s©u, më réng c¸c c¬ së s¶n xuÊt, s¾p xÕp l¹i vµ æn ®Þnh tæ chøc s¶n xuÊt trªn ph¹m vi c¶ n­íc. VÒ c¬ b¶n, trong thêi kú 1990 – 2000 ngµnh ®· ®¹t ®­îc c¸c chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n l­îng ®Æt ra víi tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 25,6% (tÝnh tõ 1996 – 2000 ch­a kÓ c«ng ty liªn doanh Hyun®ai – Vinashin) 2. Quy m« s¶n xuÊt vµ sö dông lao ®éng 2.1. C¸c c¬ së s¶n xuÊt. Tæng c«ng ty c«ng nghiÖp tµu thuû ViÖt Nam hiÖn cã c¸c ®¬n vÞ tr¶i dµi trªn ph¹m vi c¶ n­íc tõ Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Phó Thä, H¶i D­¬ng, Hµ Néi, Nam §Þnh, §µ N½ng, Kh¸nh Hoµ, thµnh phè Hå ChÝ Minh ®Õn CÇn Th¬, trong ®ã c¸c c¬ së s¶n xuÊt chñ yÕu ®­îc ph©n chia thµnh c¸c khu vùc; H¶i Phßng – Qu¶ng Ninh; miÒn Trung vµ khu vùc miÒn Nam. (Xem B¶ng 3) B¶ng 3. Chi tiÕt c¬ së chñ yÕu ®ãng tµu biÓn cña toµn ngµnh TT Tªn ®¬n vÞ VÞ trÝ Hoµn thµnh Quy m« 1 NM ®ãng tµu biÓn B¹ch §»ng H¶i Phßng 1965 do TQ gióp x©y dùng §ãng míi tµu ®Õn 10000T, söa ch÷a tµu ®Õn 8000T 2 Nm ®ãng tµu biÓn H¹ Long Qu¶ng Ninh 1976- Ba Lan gióp x©y dùng §ãng míi –söa ch÷a tµu ®Õn 3000T 3 N/m söa ch÷a tµu biÓn Phµ Rõng Nt 1984 PhÇn Lan gióp x©y dùng Söa ch÷a tµu biÓn ®Õn 20000T 4 N/m ®ãng tµu biÓn BÕn KiÒu H¶i Phßng 1973 Na Uy gióp x©y dùng §ãng míi –söa ch÷a tµu ®Õn 1500T 5 N/m ®ãng tµu biÓn S«ng CÊm Nt 1961 §ãng míi –söa ch÷a tµu ®Õn 650T 6 N/m ®ãng tµu biÓn Tam B¹c Nt 1963 §ãng míi tµu ®Õn 400T 7 Cty ®ãng tµu biÓn Nam TriÖu Qu¶ng Ninh 1967 Söa ch÷a tµu ®Õn 5000T 8 N/m ®ãng tµu biÓn S«ng L« Phó Thä 1969 §ãng míi –söa ch÷a tµu ®Õn 600T 9 N/m ®ãng tµu biÓn Nam Hµ Nam Hµ 1960 §ãng míi –söa ch÷a tµu ®Õn 600T 10 N/m ®ãng tµu biÓn BÕn Thuû NghÖ TÜnh 1978 §ãng míi –söa ch÷a tµu ®Õn 600T 11 N/m ®ãng tµu biÓn S«ng Hµn Quµng Nam 1979 §ãng míi –söa ch÷a tµu ®Õn 600T 12 N/m ®ãng tµu biÓn Nha Trang Kh¸nh Hoµ 1993 §ãng míi –söa ch÷a tµu ®Õn 400T 13 Cty c«ng nghiÖp tµu thuû Sµi Gßn TP HCM 1976 §ãng míi tµu ®Õn 1000T – söa ch÷a tµu ®Õn 22000T 14 Cty ®ãng tµu biÓn & c«ng nghiÖp biÓn TP HCM 1992 Söa ch÷a tµu ®Õn 8000T 15 N/m ®ãng tµu biÓn 76 TP HCM 1976 §ãng míi – söa ch÷a tµu ®Õn 600T Nguån: Vinashin a. Khu vùc H¶i Phßng – Qu¶ng Ninh. H¶i Phßng – Qu¶ng Ninh lµ nh÷ng n¬i cã c¸c nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn ®Çu tiªn cña miÒn B¾c. C¬ së vËt chÊt kü thuËt c¸c nhµ m¸y t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ. Khu vùc nµy lµ n¬i ®ãng míi vµ söa ch÷a tµu biÓn chñ yÕu cña ViÖt Nam . N¨ng lùc söa ch÷a ®¹t kho¶ng 85 – 91 chiÕc/ n¨m chiÕm 42% tæng n¨ng lùc hiÖn cã cña c¶ n­íc; ®ãng míi 5 – 6 chiÕc/n¨m (cì tµu 5.000 – 10.000T)- vµ ®©y còng chÝnh lµ s¶n l­îng vµ n¨ng lùc ®ãng tµu biÓn hiÖn nay cña c¶ n­íc. Tæng c«ng ty c«ng nghiÖp tµu thuû ViÖt Nam – Tham luËn vÒ c«ng t¸c qu¶n lý s¶n xuÊt, t¹i héi nghÞ tæng kÕt c«ng t¸c n¨m 2002 vµ triÓn khai kÕ ho¹ch n¨m 2003 ThÕ m¹nh NhiÒu c¬ së s¶n xuÊt ®­îc x©y dùng do cã sù gióp ®ì cña c¸c n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ph¸t triÓn . C¸c nhµ m¸y ®­îc x©y dùng t¹i nh÷ng vÞ trÝ cã ®ñ ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ yÕu tè ®Þa lý, tù nhiªn, hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng vµ kinh tÕ x· héi. M¹ng l­íi giao th«ng thuû, bé kh¸ phï hîp cho quy tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét c¬ së c«ng nghiÖp lín phôc vô ®ãng, söa ch÷a tµu cña khu vùc. MÆt b»ng s¶n xuÊt cña c¸c nhµ m¸y cßn ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó ph¸t triÓn c¸c c«ng tr×nh nhµ x­ëng, ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh khai th¸c vµ cã thÓ më réng, n©ng cÊp ®Õn quy m« vµ n¨ng lùc cao h¬n. Mét sè c¬ së ®· vµ ®ang ®­îc n©ng cÊp so víi thiÕt kÕ ban ®Çu nh­: + Nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn B¹ch §»ng sau n¨m 1975 cã n©ng cÊp ®µ ®Ó ®ãng míi ®­îc tµu 3.000T, n¨m 1999 b¾t ®Çu n©ng cÊp ®Ó ®ãng tµu biÓn tõ 10.000T trë lªn. HiÖn nay nhµ m¸y ®· ®ãng thµnh c«ng tµu vËn t¶i 6.500T vµ tµu 11.500T. + Nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn H¹ long ®ang ®­îc n©ng cÊp ®Ó cã thÓ ®ãng tµu biÓn ®Õn 15.000T vµ söa tµu ®Õn 30.000T. + C¸c nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn BÕn KiÒn, S«ng CÊm, Tam B¹c, Nam TriÖu hiÖn ®ang ®­îc ®Çu t­ ®Ó x©y dùng thªm cÇu tµu, triÒn tµu, c¶i t¹o n©ng cÊp ô tµu ®Ó cã thÓ ®ãng vµ söa ch÷a ®­îc c¸c lo¹i tµu vËn t¶i biÓn vµ pha s«ng biÓn ®Õn 5.000T, tµu cao tèc vá nh«m, tµu hót bïn, tµu ®¸nh b¾t c¸ xa bê lo¹i 300 ®Õn 600cv… H¹n chÕ N¨ng lùc cßn bÐ, s¶n l­îng ®ãng tµu biÓn ë c¸c nhµ m¸y míi chØ ®¹t trung b×nh 1 -2 chiÕc/n¨m. S¶n l­îng tham gia söa ch÷a trung b×nh nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®¹t tõ 25 – 30 chiÕc/n¨m (n/m B¹ch §»ng, Phµ Rõng), 8 – 10 chiÕc/n¨m (c¸c n/m kh¸c) ®èi víi c¸c lo¹i tµu biÓn tõ 1.000DWT trë lªn. Trang bÞ c«ng nghÖ nh×n chung cßn l¹c hËu. b. Khu vùc miÒn trung C¸c c¬ së vïng nµy ®ãng c¸c ph­¬ng tiÖn thuû lo¹i träng t¶i nhá ®Õn 600T, tham gia söa ch÷a tõ 18 – 23 chiÕc/n¨m. Khu vùc miÒn Trung trªn chiÒu dµi 1.600km bê biÓn cã nhiÒu vÞnh, cöa biÓn kh¸ ­u viÖt cho viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c c¬ së söa ch÷a, ®ãng míi ph­¬ng tiÖn thuû, nh­ng do ®iÒu kiÖn khÝ hËu tù nhiªn kh¾c nghiÖt, nªn nhiÒu tiÒm n¨ng tµi nguyªn, kinh tÕ to lín ch­a ®­îc khai th¸c. Do ®ã kinh tÕ biÓn, m¹ng l­íi c¶ng biÓn ch­a ph¸t triÓn m¹nh, l­îng hµng ho¸ qua c¶ng biÓn cßn thÊp, l­îng tµu ra vµo ch­a nhiÒu. V× vËy c¬ së s¶n xuÊt cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ch­a nhiÒu, hiÖn chØ cã c¸c c¬ së: Nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn BÕn Thuû Nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn S«ng Hµn Nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn Nha Trang C¸c c¬ së nµy ®Òu míi ®­îc x©y dùng, chñ yÕu phôc vô giao th«ng ®­êng thuû néi ®Þa vµ ven biÓn, trang thiÕt bÞ kü thuËt cßn nghÌo nµn ch­a ®­îc chó ý ®óng møc. Tuy nhiªn t¹i ®©y c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ®· cã C«ng ty liªn doanh Huyn®ai – Vinashin míi ®­a vµo khai th¸c nh­ng còng ®· gãp phÇn lµm thay ®æi bé mÆt c«ng nghÖ ë khu vùc nµy. c. Khu vùc miÒn Nam Sè l­îng nhµ m¸y cßn Ýt, ph©n bè t¶n m¹n trong khi nhu cÇu phôc vô ë khu vùc nµy, ®Æc biÖt lµ vïng TP Hå ChÝ Minh – Vòng Tµu rÊt cao. Tæng n¨ng lùc söa ch÷a kho¶ng 98 – 115 chiÕc/n¨m, nh­ng so víi yªu cÇu thÞ tr­êng cña khu vùc th× cßn rÊt thÊp. Kh¶ n¨ng ®ãng míi cßn h¹n chÕ. ThÕ m¹nh HÇu hÕt c¸c c¬ së ®Òu ®­îc thµnh lËp tõ sau n¨m 1975, cã søc v­¬n lªn m¹nh. Cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi kh¸ thuËn lîi cho qu¸ tr×nh khai th¸c vµ ph¸t triÓn. Tõ sau n¨m 1995 mét sè nhµ m¸y ®ang ®Çu t­ x©y dùng míi triÒn tµu, cÇu tµu ®Ó cã thÓ ®ãng míi ®­îc c¸c lo¹i tµu cã träng t¶i tõ 5.000DWT trë lªn, tiÕp nhËn söa ch÷a tµu ®Õn 25.000DWT (C«ng ty c«ng nghiÖp tµu thuû Sµi Gßn) MÆt yÕu Nh×n chung thùc tr¹ng c¬ së vËt chÊt lü thuËt nhµ x­ëng, kho b·i, c«ng tr×nh n©ng h¹ tµu, cÇu bÕn…cña c¸c Nhµ m¸y cßn s¬ khai. Do ®ã n¨ng lùc ®ãng míi còng nh­ söa ch÷a tµu lín cßn h¹n chÕ. Qua nh÷ng ph©n tÝch trªn, cã thÓ rót ra mét sè tån t¹i chñ yÕu vÒ c¬ së vËt chÊt cña ngµnh ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam nãi chung lµ: - C¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn rÊt thiÕu thèn, kh«ng ®ång bé (vÝ dô cã ô hoÆc triÒn tµu nh­ng kh«ng cã cÇu tµu, hoÆc cã cÇu tµu mµ ch­a cã c«ng tr×nh n©ng tµu). - HÖ thèng nhµ x­ëng kh¸ cò kü, tÇm ho¹t ®éng h¹n chÕ. Mét sè nhµ m¸y cßn ch­a cã ®ñ ph©n x­ëng, th­êng ph¶i ghÐp chung c¸c bé phËn. - NÒn c«ng nghiÖp phô trî ch­a ph¸t triÓn , phÇn lín vËt t­ thiÕt bÞ ®Ó ®ãng míi vµ söa ch÷a ph­¬ng tiÖn thuû ®Òu ph¶i nhËp cña n­íc ngoµi. 2.2. Lao ®éng Toµn ngµnh cã kho¶ng h¬n 9.000 lao ®éng cã tr×nh ®é häc vÊn cao chñ yÕu tËp trung t¹i viÖn khoa häc c«ng nghÖ tµu thuû (Gi¸o s­, phã gi¸o s­, tiÕn sü: 14 ng­êi). Lùc l­îng c¸n bé ®¹i häc, trªn ®¹i häc ®­îc ®µo t¹o ë c¸c n­íc XHCN vµ Tr­êng ®¹i häc Hµng H¶i ViÖt Nam. §éi ngò c¸n bé kinh tÕ, kü thuËt am hiÓu nghÒ nghiÖp s©u s¾c, nh¹y c¶m víi thÞ tr­êng. §éi ngò thî bËc cao, c«ng nh©n kü thuËt lµnh nghÒ ®­îc ®µo t¹o ë c¸c n­íc §«ng ¢u cò vµ tr­êng c«ng nh©n ®ãng tµu biÓn trong n­íc, cã n¨ng lùc ®¶m ®­¬ng ®ãng míi vµ söa ch÷a nh÷ng con tµu cã trang thiÕt bÞ kü thuËt phøc t¹p. Lùc l­îng thî bËc cao chñ yÕu tËp trung ë mét sè nhµ m¸y lín khu vùc H¶i Phßng – Qu¶ng Ninh, cô thÓ: §¹i häc, cao ®¼ng, trung häc chuyªn nghiÖp: 1.762 ng­êi chiÕm 19,6% tæng sè lùc l­îng toµn ngµnh. Thî bËc cao: 500 ng­êi chiÕm 5,5% lao ®éng toµn ngµnh. Chi tiÕt vÒ nguån nh©n lùc ®­îc tr×nh bµy trong b¶ng 4 B¶ng 4. Ph©n bè lao ®éng t¹i c¸c c¬ së ®ãng tµu biÓn chñ yÕu §¬n vÞ tÝnh : ng­êi STT §¬n vÞ Tæng sè §H vµ TH Thî bËc cao 1 N/m ®ãng tµu biÓn B¹ch §»ng 1.800 240 70 2 N/m ®ãng tµu biÓn H¹ Long 1.240 120 60 3 N/m §ãng tµu S«ng CÊm 558 150 23 4 N/m s.c tµu biÓn Phµ Rõng 850 150 50 5 N/m ®ãng tµu biÓn BÕn KiÒn 430 127 30 6 N/m ®ãng tµu biÓn Tam B¹c 367 50 13 7 C. ty ®ãng tµu biÓn Nam TriÖu 455 40 38 8 N/m ®ãng tµu biÓn Nam Hµ 250 25 53 9 N/m ®ãng tµu biÓn S«ng L« 457 80 21 10 N/m ®ãng tµu biÓn S«ng Hµn 92 28 9 11 C. ty CNtµu thuû Sµi Gßn 377 97 15 12 C.ty ®ãng tµu biÓn & biÓn 313 65 45 13 N/m ®ãng tµu biÓn 76 374 44 11 Nguån : Vinashin Nh­ vËy trong c¬ cÊu lao ®éng cña c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn lùc l­îng c«ng nh©n kü thuËt ®ãng vai trß chÝnh, sè c«ng nh©n lµnh nghÒ, thî bËc cao chñ yÕu lµ thî hµn chiÕm tû träng thÊp ( chØ cã 5,5%), c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ trung cÊp kü thuËt t­¬ng ®èi hîp lý. Lùc l­îng lao ®éng cña toµn ngµnh ph©n bè ®ång ®Òu c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, mét sè nhµ m¸y nh­ ®ãng tµu biÓn H¹ Long, B¹ch §»ng cã ®éi ngò lao ®éng ®µo t¹o ®ång bé tõ c¸c n­íc §«ng ¢u cò nªn kh¶ n¨ng tiÕp thu c«ng nghÖ ®ãng tµu biÓn còng nh­ hiÖp t¸c lao ®éng tèt. Tuy nhiªn tr×nh ®é cña lao ®éng ®ãng tµu biÓn do ®­îc ®µo t¹o chñ yÕu trong nh÷ng n¨m 70, 80 nªn ch­a b¾t nhÞp ®­îc víi c«ng nghÖ ®ãng tµu biÓn cña khu vùc vµ thÕ giíi trong giai ®o¹n hiÖn nay. Ngµnh cÇn cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o l¹i ë tÊt c¶ kh©u: ®¹i häc, trung cÊp, thî lµnh nghÒ…nh»m ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, cã nghiÖp vô qu¶n lý tiªn tiÕn vµ s¸ng t¹o, tay nghÒ cao ®Ó phôc vô thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. 3. ThÞ tr­êng tiªu thô 3.1. ThÞ tr­êng néi ®Þa. C¬ cÊu tiªu thô s¶n phÈm nh­ sau: C¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i thuû do ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn t¹o ra phôc vô cho c¸c nhu cÇu vËn t¶i trong n­íc, cho xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn chóng ta ch­a ®¸p øng ®ñ nhu cÇu vËn t¶i hµng ho¸ còng nh­ chuyªn chë hµnh kh¸ch. Trong ®éi tµu biÓn cña ngµnh hµng h¶i ViÖt Nam, ph­¬ng tiÖn ®ãng míi trong n­íc chØ chiÕm 17,5% tæng träng t¶i; 56,15% sè chiÕc V­¬ng §×nh Lam - §Þnh h­íng ph¸t triÓn ngµnh hµng h¶i ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2005 , cßn l¹i chóng ta vÉn ph¶i sö dông tµu ®­îc ®ãng ë n­íc ngoµi (14 n­íc kh¸c nhau) d­íi h×nh thøc vay mua tµu cò . HiÖn nay ®éi tµu biÓn ViÖt Nam chØ cã kh¶ n¨ng ®¶m nhiÖm kho¶ng 80% nhu cÇu vËn chuyÓn ®­êng biÓn néi ®Þa vµ 10% yªu cÇu hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña c¶ n­íc, ch­a tÝnh ®Õn ®éi tµu vËn t¶i dÇu th«. Nh­ vËy n¨ng lùc ®ãng tµu biÓn n­íc ta lµ qu¸ thiÕu hôt so víi yªu cÇu vËn t¶i biÓn ngay trong hiÖn t¹i, ch­a nãi ®Õn nhu cÇu t¨ng tr­ëng vËn chuyÓn hµng ho¸ phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong nh÷ng giai ®o¹n tíi ®©y. 3.2. XuÊt khÈu ThÞ tr­êng xuÊt khÈu tµu cña ngµnh nh×n chung cßn ®Ó ngá, chóng ta míi chØ ®ãng míi cho n­íc b¹n Lµo, C¨m Pu Chia vµi con tµu chë kh¸ch (80 – 100 chç), thuyÒn buåm du lÞch lo¹i nhá…vµ xuÊt khÈu ®­îc 1 – 2% gi¸ trÞ s¶n xuÊt c¸c lo¹i thiÕt bÞ, phô tïng phôc vô cho c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn (t¹i nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn Tam B¹c). HiÖn nay ngµnh ®· thµnh lËp C«ng ty ph¸ dì tµu cò víi nhiÖm vô träng t©m lµ nhËp khÈu tµu cò vÒ ph¸ dì, lÊy t«n, thÐp phÕ liÖu vµ s¶n phÈm tõ ph¸ dì tµu phôc vô ®ãng tµu biÓn trong n­íc vµ t¸i xuÊt khÈu. §©y lµ ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt nh»m kh¾c phôc khã kh¨n vÒ nguyªn liÖu, thiÕt bÞ nghi khÝ hµng h¶i cho c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn mµ ngµnh vÉn ph¶i nhËp khÈu. Tõ 2 n¨m trë l¹i ®©y ngµnh ®· vµ ®ang khai th¸c thÞ tr­êng Iraq, ®· ký ®­îc mét lo¹t c¸c hîp ®ång cung cÊp c¸c tµu ®ãng míi, s¶n l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ngµnh ngµy cµng t¨ng. B¶ng 5. Kim ng¹ch xuÊt khÈu tµu biÓn Kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m TrÞ gi¸ (USD) 1999 316.548 2000 320.086 2001 1.976.313 2002 2.184.021 ‘a Nguån: Vinashin Nh­ vËy thÞ tr­êng tiÖu thô s¶n phÈm cña ngµnh chñ yÕu phôc vô nÒn kinh tÕ trong n­íc, dÞch vô söa ch÷a tµu n­íc ngoµi ra vµo t¹i c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam . Víi n¨ng lùc hiÖn cã cña ngµnh, chóng ta hoµn toµn cã kh¶ n¨ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thÞ tr­êng trong n­íc vµ h­íng tíi xuÊt khÈu tµu ra c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. 4. Khoa häc vµ c«ng nghÖ Nh×n chung phÇn trang bÞ kü thuËt cña ngµnh ®ãng tµu biÓn cßn thiÕu vµ ch­a ®ång bé. C¸c triÒn, ®µ, ô n©ng tµu nhá. M¸y mãc gia c«ng c¬ khÝ ch­a hiÖn ®¹i, n¨ng lùc chÞu t¶i thÊp. Sµn phãng d¹ng chØ ®ñ ®Ó phãng d¹ng c¸c tµu nhá, viÖc phãng d¹ng lµ hoµn toµn thñ c«ng. Kh©u s¬ chÕ vËt liÖu n¨ng suÊt thÊp, nhiÒu nhµ m¸y cßn thiÕu d©y chuyÒn s¬ chÕ t«n thÐp vµ c¸c èng, c¸c kÕt cÊu h×nh khèi kh¸c. ThiÕt bÞ chuyªn dïng vµ d©y chuyÒn c«ng nghÖ ch­a ®­îc ®Çu t­ ®óng møc . Quy tr×nh c«ng nghÖ söa ch÷a, ®ãng míi cßn th« s¬. nh÷ng trang thiÕt bÞ ®· cã th× l¹c hËu vµ phÇn lín lµ m¸y c«ng cô c¾t gät th«ng th­êng. C¸c thiÕt bÞ chuyªn dïng phôc vô cho c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn nh­ m¸y uèn, lèc t«n dµy, m¸y c¾t v¸t mÐp t«n, m¸y c©n chØnh lo¹i lín, m¸y c¨n chØnh t©m, m¸y phun c¸t, phun n­íc nãng, phun s¬n ¸p cao lùc, thiÕt bÞ phãng d¹ng theo ch­¬ng tr×nh, m¸y khoan xuyªn, m¸y hµn tù ®éng…C¸c thiÕt bÞ kü thuËt ®o kiÓm tra, dß t×m h­ háng, khuyÕt tËt cña t«n, thÐp, cña kÕt cÊu m¸y, ®­êng èng.. c¸c ®­êng hµn, c¸c líp s¬n trang trÝ… cßn th« s¬ vµ thiÕu thèn. §Ó cã thÓ ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, quèc phßng vµ an ninh ®Êt n­íc, trong giai ®o¹n ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn cÇn ph¶i ®­îc ®Çu t­ trang bÞ kü thuËt mét c¸ch ®óng møc, tiÕn hµnh n©ng cÊp c¸c c¬ së s¶n xuÊt nh»m n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña ngµnh nhiÒu h¬n n÷a. 5. HiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi 5.1. C«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ®ãng gãp vµo sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ Gi¸ trÞ s¶n l­îng mµ ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn t¹o ra gãp phÇn lµm t¨ng gi¸ trÞ s¶n l­îng c«ng nghiÖp hµng n¨m (n¨m 1990 gi¸ trÞ s¶n l­îng ®¹t 56 tû ®ång, n¨m 2000 ®¹t 1.271 tû ®ång) Kim Chi - §ãng tµu ViÖt Nam nh÷ng b­íc tiÕn míi , ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ®Êt n­íc. S¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ®¸p øng phÇn nµo nhu cÇu vËn chuyÓn hµng ho¸ t¨ng lªn kh«ng ngõng gi÷a c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm cña ®Êt n­íc. 5.2. C«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn gãp phÇn t¨ng doanh thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc Víi tæng doanh thu tõ c¸c c«ng t¸c söa ch÷a, ®ãng míi tµu hiÖn ®¹t kho¶ng 40 – 45 triÖu USD/n¨m Tæng c«ng ty c«ng nghiÖp tµu thuû ViÖt Nam – B¸o c¸o tæng kÕt ho¹t ®éng n¨m 2002 , c¸c nhµ m¸y ®· bæ sung cho nguån thu ng©n s¸ch nhµ n­íc (tõ c¸c nguån thuÕ nghÜa vô cña chÝnh nhµ m¸y vµ tõ c¸c c¬ së dÞch vô tµu biÓn kh¸c) hµng n¨m ­íc tÝnh kho¶ng 2 triÖu USD. ®ãng gãp mét phÇn vµo qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n­íc. Sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ®· hç trî cã hiÖu qu¶ cho qu¸ tr×nh x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ khai th¸c vËn t¶i. 5.3.C«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn víi viÖc gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò x· héi Ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng vµ söa ch÷a tµu ph¸t triÓn ®· ®µo t¹o ®­îc ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ cã tr×nh ®é ngµy cµng cao, ®ñ kh¶ n¨ng tiÕp thu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, bæ sung mét lùc l­îng lao ®éng hïng hËu cho giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam . Ngµnh ®· gi¶i quyÕt viÖc lµm cho gÇn mét v¹n ng­êi lao ®éng, cïng víi hµng v¹n lao ®éng cña c¸c ngµnh vÖ tinh, dÞch vô kh¸c. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn t¹o c¬ së thu hót thªm lao ®éng, gi¶i quyÕt viÖc lµm còng nh­ t¸c ®éng m¹nh ®Õn ph©n bæ l¹i lao ®éng theo h­íng chuyÓn dÞch lao ®éng n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, lao ®éng khu vùc n«ng th«n sang khu vùc ®« thÞ, ®ång thêi t¸c ®éng ®Õn viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng thu nhËp, c¶i thiÖn tõng b­íc ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng. 5.4. Cïng víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp quan träng kh¸c, ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn gãp phÇn h×nh thµnh c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm cña ®Êt n­íc. T¹i vïng kinh tÕ §«ng B¾c, ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng vµ söa ch÷a tµu lµ mét trong nh÷ng ngµnh chñ ®¹o cña thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc víi c¬ së ®ãng míi vµ söa ch÷a tµu lín nhÊt c¶ n­íc. C«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ë ®©y ®· gãp phÇn t¹o vïng kinh tÕ träng ®iÓm cña quèc gia, lµ ngµnh kinh tÕ mòi nhän cña ®Þa ph­¬ng, vïng. * §¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn ngµnh ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam Thµnh tùu VÒ c¬ b¶n, hÖ thèng c¬ së s¶n xuÊt ®ãng tµu biÓn ®· ®­îc h×nh thµnh ë c¶ 3 khu vùc B¾c, Trung, Nam, ®Æc biÖt lµ khu vùc phÝa B¾c tËp trung sè l­îng lín c¸c nhµ m¸y cã quy m« t­¬ng ®èi hoµn chØnh so víi c¶ n­íc. Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c nhµ m¸y, c¬ së phôc vô söa ch÷a tµu biÓn n­íc ta ®· tham gia söa ch÷a trªn 250 chiÕc/n¨m c¸c lo¹i tµu biÓn tõ cì 1.000DWT ®Õn lín nhÊt lµ 20.000DWT Vinashin , phôc vô c¸c tµu biÓn trong n­íc vµ tµu n­íc ngoµi ®Õn c¶ng ViÖt Nam víi chÊt söa ch÷a t­¬ng ®èi kh¸ (®­îc ®¸nh gi¸ t­¬ng ®­¬ng víi Trung Quèc, Philippin vµ Indonesia), nhÊt lµ nhµ m¸y Phµ Rõng, B¹ch §»ng. H¬n n÷a, gi¸ thµnh l¹i thÊp (kho¶ng 60 – 65% møc gi¸ cña khu vùc §«ng Nam ¸), nªn ®· cã søc hót vµ lµ ®Þa chØ qu¸ quen thuéc ®èi víi c¸c chñ tµu trong n­íc còng nh­ n­íc ngoµi. Doanh thu cña nh÷ng nhµ m¸y lín nh­ Phµ Rõng, B¹ch §»ng nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®¹t ®Õn 6 – 6,5 triÖu USD/n¨m cho c«ng t¸c ®ãng míi vµ söa ch÷a. Víi kh¶ n¨ng ®ãng míi cßn khiªm tèn, chÊt l­îng ®ãng tµu biÓn cßn ch­a cao, nh­ng c¸c s¶n phÈm cña ta ®· ®¶m b¶o ®­îc c¸c yªu cÇu cña chñ hµng, theo ®óng qui ph¹m vµ c«ng ­íc quèc tÕ, cã chÕ ®é b¶o hµnh…, gi¸ thµnh thÊp so víi gi¸ ®ãng tµu biÓn n­íc ngoµi. Cïng víi sù lín m¹nh cña nªn c«ng nghiÖp ViÖt Nam, ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ®· vµ ®ang tõng b­íc t¹o thÕ vµ lùc, t¹o sù tÝch tô vÒ l­îng vµ thay ®æi vÒ chÊt. Ngµnh ®· x©y dùng ®­îc hÖ thèng c¸c c¬ së ®ãng vµ söa ch÷a tµu theo däc chiÒu dµi ®Êt n­íc, ®· më réng liªn doanh liªn kÕt víi c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi, h×nh thµnh ®­îc 4 liªn doanh cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, gãp phÇn n©ng lªn mét b­íc n¨ng lùc trong lÜnh vùc më réng thÞ tr­êng s¶n phÈm, cung cÊp nguyªn vËt liÖu phôc vô ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn trong n­íc; n©ng cao n¨ng lùc ®ãng míi vµ söa ch÷a tµu cã träng t¶i lín, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c n­íc trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng. Ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ®· h×nh thµnh ®­îc c¬ cÊu ®ång bé tõ ®µo t¹o, nghiªn cøu thiÕt kÕ ®Õn s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Bªn c¹nh sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, ngµnh ®· cã ®­îc ®éi ngò c¸n bé kinh tÕ, kü thuËt am hiÓu s©u s¾c nghÒ nghiÖp, nh¹y c¶m víi thÞ tr­êng cïng ®éi ngò c«ng nh©n kü thuËt lµnh nghÒ ®· t¹o ra mét khèi l­îng s¶n phÈm kh¸ lín, ®· ®ãng vµ söa ch÷a nh÷ng con tµu cã trang thiÕt bÞ kü thuËt phøc t¹p mµ trong n­íc Ýt cã ®¬n vÞ nµo ®¶m ®­¬ng ®­îc. Trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2010, s¶n phÈm tµu thñy ViÖt Nam cã mét thÞ tr­êng réng lín trong vµ ngoµi n­íc - ®©y lµ mét trong nh÷ng thuËn lîi lín mµ ngµnh t¹o ra. Cïng víi sù tiÕn bé vÒ tæ chøc, tÝch tô tËp trung n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ®¸p øng yªu cÇu thÞ tr­êng, b­íc ®Çu ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam ®· cã nh÷ng tiÕn bé vÒ c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®¹t nhÞp ®é t¨ng tr­ëng cao trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt king doanh. ViÖn khoa häc c«ng nghÖ tµu thñy vµ c¸c c«ng ty t­ vÊn thiÕt kÕ ®· sö dông h×nh thøc thiÕt kÕ tù ®éng CAD vµo thiÕt kÕ tµu, ®· nghiªn cøu chÕ thö thµnh c«ng nhiÒu lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ tµu thñy. Mét sè c¬ së s¶n xuÊt ®· ®­a d©y chuyÒn lµm s¹ch vµ s¬n vá tµu ®¹t tiªu chuÈn ®¨ng kiÓm quèc tÕ vµo trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o s¶n phÈm. C¸c thiÕt bÞ c¾t kim lo¹i dïng oxy vµ axªtylen ®ang dÇn dÇn ®­îc thay thÕ b»ng thiÕt bÞ c¾t dïng khÝ ho¸ láng LPG, nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ gi¶m « nhiÔm m«i tr­êng. Mét trung t©m bÓ thö m« h×nh hiÖn ®¹i ®ang ®­îc khÈn tr­¬ng hoµn thiÖn nh»m thö nghiÖm tÝnh n¨ng tµu thñy. Ngµnh ®ang ®Çu t­ 2 d©y chuyÒn chÕ t¹o tµu ®¸nh b¾t c¸ xa bê b»ng vËt liÖu composite víi c«ng suÊt 100 chiÕc/n¨m. Khã kh¨n vµ tån t¹i MÆc dï ngµnh ®· ®¹t ®­îc kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, ®· vµ ®ang t¹o ra ®­îc mét l­îng hµng ho¸ cã gi¸ trÞ lín c¶ vÒ mÆt sè l­îng vµ tÝnh n¨ng kü thuËt, nh­ng nh×n vµo hiÖn tr¹ng ngµnh næi cém lªn mét sè tån t¹i Trong khi lùc l­îng s¶n xuÊt cßn rÊt nghÌo nµn l¹c hËu th× ®Çu t­ l¹i hÕt søc ph©n t¸n. Chóng ta ®· b­íc ®Çu ®Çu t­ chiÒu s©u trang thiÕt bÞ c¸c lo¹i m¸y c«ng cô hiÖn ®¹i cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt, nh­ng vèn ®Çu t­ tõ nguån ng©n s¸ch ®· Ýt l¹i cßn ph©n t¸n manh món, kh«ng ®ång bé, kÐm hiÖu qu¶. ThËm chÝ trong khi ch­a sö dông hÕt c«ng suÊt vµ n¨ng lùc cña nh÷ng c¬ së hiÖn cã l¹i t×m c¸ch ®Çu t­ vµ bæ sung tiÕp nh÷ng d©y chuyÒn s¶n xuÊt t­¬ng tù ë c¸c ®¬n vÞ kh¸c lµm t¨ng thªm sù l·ng phÝ vµ ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn chung cña toµn ngµnh. Trªn ph¹m vi toµn quèc, khèi c¸c nhµ m¸y cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn chØ chiÕm 55% s¶n l­îng, cßn l¹i khèi c¸c nhµ m¸y cña Bé Quèc phßng chiÕm 30% s¶n l­îng, vµ c¸c nhµ m¸y trùc thuéc Bé Thñy s¶n, Bé C«ng nghiÖp , Bé x©y dùng…vµ mét sè ®Þa ph­¬ng chiÕm 15% s¶n l­îng. Sù ph©n t¸n nh­ vËy lµm cho n¨ng lùc s¶n xuÊt hiÖn cã kh«ng cã ®iÒu kiÖn ph¸t huy mét c¸ch ®Çy ®ñ, tr×nh ®é tÝch tô thÊp. Trong khi ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn cã lùc l­îng c«ng nh©n kü thuËt, kü s­ ®ãng tµu biÓn vµ c¸n bé qu¶n lý t­¬ng ®èi ®ång bé víi tr×nh ®é chuyªn m«n tay nghÒ cao, c¬ së vËt chÊt kü thuËt kh¸ ®Çy ®ñ, cho phÐp ®ãng míi ®­îc c¸c lo¹i tµu ®Õn cì 10.000T vµ söa ch÷a ®­îc c¸c lo¹i tµu tíi cì 20.000T th× c¸c ch­¬ng tr×nh ®ãng míi tµu cã c«ng suÊt lín ®¸nh b¾t c¸ xa bê, c¸c tµu tuÇn tiÔu cao tèc cho c¶nh s¸t biÓn, tµu hót bïn…l¹i do c¸c Bé, Ngµnh kh¸c qu¶n lý vµ hä l¹i ®ang ®Çu t­ tiÒn vèn tõ nguån ng©n s¸ch ®Ó x©y dùng c¬ së cã c«ng nghÖ t­¬ng tù, lµm míi tõ ®Çu c¸c s¶n phÈm nãi trªn. C«ng nghÖ cßn l¹c hËu, ë phÇn lín c¸c c¬ së söa ch÷a hiÖn nay thêi gian söa tµu th­êng kÐo dµi, n¨ng suÊt khai th¸c bÞ h¹n chÕ (trung b×nh kho¶ng 50 – 60% c«ng suÊt thiÕt kÕ). N¨ng lùc s¶n xuÊt cña ngµnh cßn nhá bÐ so víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. Ngoµi ra, c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc kh«ng tËp trung, cã biÓu hiÖn ph©n t¸n, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mÊt m¸t thÞ tr­êng vµ thÊt tho¸t nguån tµi chÝnh cña quèc gia. C¸c chñ tµu vËn t¶i trong n­íc liªn doanh víi n­íc ngoµi nhiÒu n¨m gÇn ®©y vÉn ®­a tµu ®i söa ë n­íc ngoµi, trong khi n¨ng lùc ë trong n­íc cã thÓ ®¶m ®­¬ng ®­îc. ViÖc mua, nhËp tµu thuyÒn còng th­êng kh«ng ®­îc qu¶n lý chÆt chÏ vµ theo mét nguyªn t¾c thèng nhÊt. Sù hç trî cña Nhµ n­íc ®èi víi c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn vÉn cßn thiÕu nh÷ng chÝnh s¸ch c¬ b¶n, tuy thêi gian gÇn ®©y ®· cã mét sè chñ tr­¬ng tÝch cùc nh­ chÝnh s¸ch hç trî vÒ vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn, chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu, thuÕ VAT nh­ng vÉn gÆp nhiÒu trë ng¹i khi triÓn khai thùc hiÖn. Nh­ vËy, muèn ph¸t triÓn vËn t¶i biÓn vµ c¸c ngµnh kinh tÕ biÓn th× ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ ®ãng míi vµ söa ch÷a tµu ph¶i ph¸t triÓn phï hîp. Cã thÓ nãi ®ãng tµu biÓn lµ mét ngµnh kinh tÕ - kü thuËt quèc gia. ViÖc ph¸t triÓn ®éi tµu vËn t¶i, ®éi tµu chuyªn chë hµnh kh¸ch cña ViÖt Nam lµ ph­¬ng h­íng cã tÝnh chiÕn l­îc trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Tuy n­íc ta cã lîi thÕ vÒ tuyÕn hµng h¶i, song thùc tÕ ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn cña chóng ta ph¸t triÓn ch­a t­¬ng xøng. Nh×n chung tõ nh÷ng thËp niªn 60- ë miÒn B¾c, ngo¹i trõ nhµ m¸y ®ãng tµu biÓn B¹ch §»ng do Trung Quèc gióp ta x©y dùng cã kh¶ n¨ng ®ãng ®­îc cì tµu 1.000DWT th× c¸c c¬ së kh¸c chØ ®ãng c¸c tµu nhá vµ sµ lan. Qua h¬n bèn m­¬i n¨m x©y dùng vµ ph¸t triÓn, ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam hiÖn nay cã thÓ vÉn ®­îc coi lµ ngµnh non trÎ cÇn ph¶i ®­îc quan t©m, ®Çu t­ ph¸t triÓn. MÆc dï trong giai ®o¹n tõ 1990 ®Õn nay ngµnh ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tÝch rÊt ®¸ng tù hµo (nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn) nh­ng ngµnh ®· gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n v­íng m¾c ¶nh h­ëng ®Õn nhÞp ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®Çu t­ x©y dùng: S¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn cã gi¸ trÞ lín, thêi gian chÕ t¹o dµi, vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp Ýt ph¶i ®i vay ®Ó s¶n xuÊt. NÕu ¸p dông l·i suÊt hiÖn hµnh víi thêi gian vµ tÝnh chÊt s¶n phÈm nh­ vËy th× s¶n phÈm s¶n xuÊt ra gi¸ thµnh sÏ rÊt cao, kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp, kh«ng cã l·i, khã tiªu thô. Còng do tÝnh ®Æc thï cña s¶n phÈm, do yªu cÇu kü thuËt ®èi víi c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn nªn vËt t­ thiÕt bÞ chñ yÕu ph¶i nhËp ngo¹i v× trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc hoÆc s¶n xuÊt ®­îc nh­ng ch­a ®¶m b¶o yªu cÇu chÊt l­îng cña s¶n phÈm, møc thuÕ nhËp khÈu ®èi víi lo¹i hµng nµy cßn nhiÒu ®iÓm bÊt cËp, ch­a ®­îc ®iÒu chØnh cho phï hîp vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn . C¸c ®¬n vÞ trong n­íc cã nhu cÇu sö dông ph­¬ng tiÖn thuû lµ s¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ®Òu muèn mua tµu cò cña n­íc ngoµi, do ®ã s¶n phÈm s¶n xuÊt trong n­íc khã t×m ®­îc kh¸ch hµng. VÒ t©m lý, c¸c chñ tµu muèn mua tµu cò cña n­íc ngoµi v× gi¸ rÎ. §©y lµ ®iÒu bÊt cËp lín nhÊt gi÷a c¸c chñ tµu vµ ng­êi ®ãng tµu biÓn nÕu kh«ng cã sù can thiÖp cña ChÝnh phñ th× kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc. Tõ n¨m 1997, do ¶nh h­ëng cña khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc, c¸c chñ tµu thiÕu vèn nªn trong hîp ®ång ®ãng tµu biÓn, phÇn lín hä yªu cÇu ph­¬ng thøc thanh to¸n lµ ch×a kho¸ trao tay (vÝ dô tµu 6.500T) hoÆc thuª mua, mua tr¶ chËm (nh­ tµu dÇu 3.500T) ®ßi hái ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn ph¶i tù thu xÕp vèn, mµ viÖc vay vèn t¹i c¸c ng©n hµng kh«ng ph¶i lµ ®iÒu ®¬n gi¶n. II. Vai trß cña ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn trong chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu 1. §Æc ®iÓm cña ph­¬ng thøc vËn t¶i b»ng ®­êng biÓn 1.1. ­u ®iÓm cña ph­¬ng thøc vËn t¶i b»ng ®­êng biÓn TÊt c¶ c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i cã thÓ tham gia chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. Tuy nhiªn, lùa chän ph­¬ng thøc nµo ®Ó chuyÓn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­: lo¹i hµng, hµnh tr×nh cña hµng ho¸, ®iÒu kiÖn bu«n b¸n, lo¹i bao b×, yªu cÇu cña kh¸ch hµng. Mét yÕu tè quan träng n÷a cÇn ph¶i tÝnh ®Õn lµ ®Æc ®iÓm, ­u, nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng thøc vËn t¶i. Sau ®©y lµ b¶ng so s¸nh tÝnh ­u viÖt cña tõng ph­¬ng thøc vËn t¶i theo mét sè tiªu chÝ. B¶ng 6. B¶ng so s¸nh ®Æc ®iÓm cña c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i XÕp h¹ng Tèc ®é TÝnh ®Òu ®Æn §é tin cËy N¨ng lùc vËn chuyÓn TÝnh linh ho¹t Gi¸ thµnh 1 §­êng kh«ng §­êng èng §­êng èng §­êng thuû §­êng « t« §­êng thuû 2 §­êng « t« §­êng « t« §­êng « t« §­êng s¾t §­êng s¾t §­êng èng 3 §­êng s¾t §­êng s¾t §­êng s¾t §­êng « t« §­êng kh«ng §­êng s¾t 4 §­êng thuû §­êng s¾t §­êng thuû §­êng kh«ng §­êng thuû §­êng « t« 5 §­êng èng §­êng thuû §­êng kh«ng §­êng èng §­êng èng §­êng kh«ng Nguån: Bé Giao th«ng vËn t¶i Qua b¶ng trªn ta cã thÓ thÊy vËn t¶i ®­êng thuû chiÕm ­u thÕ v­ît tréi vÒ n¨ng lùc vËn chuyÓn vµ gi¸ thµnh. §©y lµ hai tiªu chÝ hµng ®Çu ®­îc nh¾c ®Õn khi lùa chän ph­¬ng thøc vËn t¶i. ChÝnh v× hai ­u thÕ v­ît tréi nµy mµ hiÖn nay ph­¬ng thøc vËn t¶i b»ng ®­êng biÓn tham gia chuyªn chë tíi h¬n 80% tæng hµng ho¸ th­¬ng m¹i trªn thÕ giíi Ths. Mai V¨n Khang – HiÖn tr¹ng ®éi tµu biÓn ViÖt Nam . Së dÜ vËn t¶i ®­êng biÓn ®ãng vai trß quan träng nh­ vËy trong th­¬ng m¹i quèc tÕ v× nã cã nh÷ng ­u ®iÓm næi bËt sau: VËn t¶i ®­êng biÓn cã n¨ng lùc vËn chuyÓn lín: Ph­¬ng tiÖn vËn t¶i trong vËn t¶i ®­êng biÓn lµ c¸c tµu cã søc chë lín, l¹i cã thÓ ch¹y nhiÒu tµu trong cïng mét thêi gian, trªn cïng mét tuyÕt ®­êng, thêi gian tµu n»m chê ®îi t¹i c¸c c¶ng gi¶m nhê sö dông container vµ c¸c ph­¬ng tiÖn xÕp dì hiÖn ®¹i nªn kh¶ n¨ng th«ng qua c¶ng rÊt lín VËn t¶i ®­êng biÓn thÝch hîp cho viÖc vËn chuyÓn hÇu hÕt c¸c lo¹i hµng ho¸ trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. §Æc biÖt thÝch hîp lµ lo¹i hµng rêi cã gi¸ trÞ thÊp nh­: than, quÆng, ngò cèc, ph«t ph¸t, dÇu má Chi phÝ vËn chuyÓn x©y dùng c¸c tuyÕt ®­êng hµng h¶i thÊp: C¸c tuyÕn ®­êng hµng h¶i hÇu hÕt lµ c¸c tuyÕt ®­êng th«ng tù nhiªn nªn kh«ng ®ßi hái nhiÒu vèn, nguyªn vËt liÖu, søc lao ®éng ®Ó x©y dùng, duy tr×, b¶o qu¶n trõ viÖc x©y dùng c¸c kªnh ®µo vµ h¶i c¶ng. Gi¸ thµnh vËn t¶i biÓn rÊt thÊp: gi¸ thµnh vËn t¶i biÓn thuéc vµo lo¹i thÊp nhÊt trong tÊt c¶ c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i do träng t¶i biÓn lín, cù ly vËn chuyÓn trung b×nh lín, biªn chÕ Ýt nªn n¨ng suÊt lao ®éng trong ngµnh vËn t¶i biÓn cao. NhiÒu tiÕn bé khoa häc kü thuËt trong vËn t¶i vµ th«ng tin ®­îc ¸p dông nªn gi¸ thµnh vËn t¶i biÓn cã xu h­íng ngµy cµng h¹ thÊp h¬n. Nh÷ng ­u ®iÓm trªn khiÕn cho vËn t¶i biÓn trë thµnh ph­¬ng thøc phæ biÕn nhÊt trong chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt khÈu. §Æc biÖt khi chuyªn chë hµng ho¸ container ngµy cµng ph¸t triÓn, th× chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn l¹i cµng ®ãng vai trß quan träng. Cã thÓ thÊy râ vai trß cña ph­¬ng thøc vËn t¶i biÓn ®èi víi chuyªn chë hµng hãa trªn thÕ giíi ngµy cµng t¨ng th«ng qua b¶ng sau: B¶ng 7. Bu«n b¸n ®­êng biÓn cña thÕ giíi theo mét sè mÆt hµng qua c¸c n¨m ( tû tÊn/ h¶i lý) N¨m DÇu th« S¶n phÈm dÇu QuÆng s¾t Than Ngò cèc Hµng kh¸c Tæng céng 1970 5597 890 1093 418 475 2118 10645 1980 8385 1020 1613 952 1087 3720 16777 1990 6261 1560 1978 1849 1073 4440 17161 1995 7225 1945 2287 2176 1160 5395 20188 1997 7563 2050 2420 2270 1153 5970 21413 2000 8563 2320 2805 2434 1241 6607 23970 Nguån: T¹p chÝ hµng h¶i sè 7/2001 Thùc tÕ n­íc ta lµ mét quèc gia biÓn, víi h¬n h¬n 3.260km bê biÓn däc theo ®Êt n­íc vµ trªn 1 triÖu km vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ biÓn.VÞ trÝ ®Þa lý cña ViÖt Nam n»m ngay s¸t ®­êng vËn t¶i biÓn quèc tÕ, n»m trong khu vùc cã nh÷ng c¶ng quèc tÕ l­u l­îng hµng lu©n chuyÓn c¸c lo¹i lín nhÊt thÕ giíi. ViÖt Nam cßn lµ con ®­êng biÓn gÇn nhÊt cña b¸n ®¶o §«ng D­¬ng, B¾c Th¸i Lan vµ Nam Trung Quèc, ®ã lµ mét tiÒm n¨ng t¹o ra ­u thÕ ®èi víi khu vùc ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn, ®Æc biÖt lµ giao th«ng vËn t¶i biÓn. H¬n n÷a, ViÖt Nam n»m ngay t¹i khu vùc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi trong thËp kû qua, vµ còng lµ quèc gia cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao trong nhiÒu n¨m liÒn. §Çu t­ trùc tiÕp vµo ViÖt Nam vµ c¸c n­íc trong khu vùc kÐo theo ®ã lµ sù gia t¨ng m¹nh mÏ khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vµ nhu cÇu vËn t¶i biÓn. ChÝnh v× vËy, ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn nãi riªng hay ngµnh hµng h¶i nãi chung, trong ®ã cã ngµnh ®ãng tµu biÓn ViÖt Nam lµ mét nhiÖm vô quan träng trong nh÷ng n¨m tíi. 1.2. Nh­îc ®iÓm cña vËn t¶i b»ng ®­êng bi._.