Phát triển Kinh tế thị trường theo định hướng Xã hội chủ nghĩa

Lêi më ®Çu ThÕ kû XX ®· kÕt thóc, loµi ng­êi ®ang b­íc vµo mét thiªn niªn kû míi. Nh×n l¹i qu¸ khø, thÕ kû XX víi nh÷ng biÕn ®æi d÷ déi: Sù xuÊt hiÖn Liªn X« vµ hÖ thèng XHCN, råi tan r· vµo n¨m 1991; khñng ho¶ng kinh tÕ tµi chÝnh ë Ch©u ¸ lµm rung chuyÓn hÖ thèng kinh tÕ thÕ giíi; chiÕn tranh côc bé, xung ®ét s¾c téc, t«n gi¸o, xu thÕ c¹nh tranh gi÷a c¸c khèi ngµy cµng gay g¾t, c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra víi tèc ®é nh­ vò b·o, ®­a loµi ng­êi cã c¸ch nh×n nhËn míi, chøng kiÕn nhiÒu thµnh tùu cña c¸ch m¹ng sinh häc vµ c¸ch m¹ng vò trô; sù ph¸t triÓn s«i ®éng, phong phó cña c¸c nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ¢u- MÜ, NhËt B¶n vµ c¸c n­íc NICS Ch©u ¸. §ång thêi thÕ giíi còng chøng kiÕn sù c¹nh tranh kh«ng chØ kinh tÕ ®¬n thuÇn vÒ hµng ho¸, tiÒn tÖ tµi chÝnh, kü nghÖ, mµ cßn ®Êu tranh quyÕt liÖt ®Ó t×m ®Õn m« h×nh kinh tÕ tèi ­u – X· héi tèt ®Ñp. NhiÒu häc gi¶ ®· th¼ng th¾n chØ ra nh÷ng m©u thuÉn vµ khuyÕt tËt vèn cã cña x· héi t­ b¶n hiÖn ®¹i vµ cho r»ng ®Ó kh¾c phôc vµ hoµn thiÖn nã, ph¶i c¶i biÕn x· héi t­ b¶n vµ thay vµo ®ã lµ x· héi “hËu t­ b¶n”, “x· héi siªu c«ng nghiÖp”, “x· héi hËu c«ng nghiÖp”…Tuy nhiªn, KTTT t­ b¶n hiÖn ®¹i th× nh÷ng khuyÕt tËt vèn cã cña nã: thÊt nghiÖp, khñng ho¶ng, ph©n hãa giµu nghÌo, huû diÖt m«i tr­êng sinh th¸i, nh÷ng phÈm chÊt nh©n b¶n cña con ng­êi bÞ tha ho¸…®ang diÔn ra mµ kh«ng ®iÒu chØnh ®­îc trong x· héi t­ b¶n hiÖn ®¹i.C¸c m« h×nh KTTT x· héi cña T©y ¢u mµ ®¹i diÖn lµ CHLB §øc, kh«ng lÊy g× lµm s¸ng sña vµ cã søc hÊp dÉn. KTTT céng ®ång cña NhËt B¶n th× kh«ng tr¸nh khái khñng ho¶ng kinh tÕ- tµi chÝnh. “Kinh tÕ thÞ tr­êng ph©n t¸n” kiÓu Mü trong mÊy n¨m gÇn ®©y tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh¸ nh­ng thÕ giíi kh«ng chÊp nhËn nh÷ng vÊn ®Ò tiªu cùc x· héi, sù tha ho¸ cña con ng­êi vµ gia ®×nh…Trong buæi giao thêi gi÷a hai thiªn niªn kû cña nh©n lo¹i, c¸c ®¶ng chÝnh trÞ vµ c¸c n­íc mét lÇn n÷a tù ®Æt cho m×nh c©u hái “nªn x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ thÕ nµo” ®Ó tr¸nh ®­îc nh÷ng khuyÕt tËt vèn cã cña nã. Con ng­êi sèng trong nh©n ¸i; b¶n s¾c v¨n ho¸ truyÒn thèng cña d©n téc ®­îc ph¸t huy, con ng­êi kh«ng bÞ tha ho¸, ph©n ho¸ giµu nghÌo, c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi tèt h¬n, m«i tr­êng sinh th¸i ®­îc ®¶m b¶o. B»ng lý luËn vµ thùc tiÔn, nh÷ng ng­êi Macxit nh÷ng ng­êi céng s¶n ®· minh chøng cã søc thuyÕt phôc r»ng CNTB hiÖn ®¹i kh«ng ph¶i lµ ®Ých cuèi cïng cña lÞch sö loµi ng­êi mµ con ®­êng ph¸t triÓn cña loµi ng­êi lµ tiÕp tôc v­ît qua CNTB hiÖn ®¹i. Ngµy nay, ®i lªn CNXH ë n­íc ta, §¶ng ta chñ tr­¬ng ph¸t triÓn nÒn KTTT cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. §ã lµ con ®­êng, m« h×nh kinh tÕ mµ B¸c Hå vµ §¶ng ta ®· lùa chän lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. H¬n 10 n¨m c¶i biÕn c¸ch m¹ng chóng ta ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng ghi nhËn, ®· v­ît qua khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi, tiÕp tôc ®i lªn. Tuy nhiªn,®Ó võa ®¶m b¶o ph¸t triÓn kinh tÕ, võa ®¶m b¶o ®Þnh h­íng XHCN lµ mét nhiÖm vô rÊt khã kh¨n, l©u dµi, cã tÝnh chiÕn l­îc. ChÝnh v× vËy em chän ®Ò tµi nµy lµm ®Ò ¸n m«n häc. 1.Kinh tÕ hµng ho¸ - Kinh tÕ thÞ tr­êng: 1.1.TÝnh tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh ®i lªn CNCS: Kinh tÕ hµng ho¸ theo kh¸i niÖm chung nhÊt lµ s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm ®Ó b¸n, ®Ó trao ®æi trªn thÞ tr­êng. Anghen viÕt: “Chóng t«i dïng s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Ó chØ giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ, trong ®ã nh÷ng vËt phÈm s¶n xuÊt ra kh«ng ph¶i chØ ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña ng­êi s¶n xuÊt mµ cßn ®Ó trao ®æi, nghÜa lµ nh÷ng hµng ho¸ chø kh«ng ph¶i nh÷ng gi¸ trÞ sö dông.”(1) M¸c-Anghen tuyÓn tËp - TËp II - NXB Sù thËt Hµ Néi- 1962 (trang 147) . S¶n xuÊt hµng ho¸ lµ sù ph¸t triÓn cao h¬n vµ ®èi lËp víi kinh tÕ tù cung tù cÊp. LÞch sö cña nã g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ v¨n minh x· héi. Nh­ng ë c¸c x· héi tr­íc ®©y nã g¾n liÒn víi hiÖn t­îng ph©n ho¸ giai cÊp, bãc lét vµ ®èi kh¸ng x· héi. Theo M¸c- Anghen chñ nghÜa céng s¶n sÏ kh«ng cßn s¶n xuÊt hµng ho¸ v× ®©y lµ x· héi v¨n minh ph¸t triÓn rÊt cao dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. Lµ ng­êi ®Çu tiªn hiÖn thùc ho¸ chñ nghÜa M¸c ë n­íc Nga - Mét n­íc t­ b¶n kÐm ph¸t triÓn. Thùc tÕ cho thÊy luËn ®iÓm cña M¸c ch­a thÓ vËn dông ë c¸c n­íc s¶n xuÊt nhá ®i lªn CNXH. Bëi vËy, thêi kú ®Çu thÕ kû XX Lª-nin ®· s¸ng t¹o ra chÝnh s¸ch kinh tÕ míi gióp nÒn kinh tÕ Nga tõng b­íc æn ®Þnh ®i lªn. Thùc chÊt cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi lµ x©y dùng nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc X« ViÕt. Lª-nin chñ tr­¬ng: ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ ph¶i biÕt sö dông ®óng ®¾n c¸c quan hÖ hµng ho¸, tiÒn tÖ vµo c«ng cuéc x©y dùng CNXH. Trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNCS cÇn ph¶i tËp trung mäi nguån lùc x©y dùng x· héi míi ®ã còng chÝnh lµ môc ®Ých cao nhÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam. Bëi vÒ lý thuyÕt mçi h×nh th¸i x· héi chØ cã thÓ ph¸t huy ­u thÕ khi quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é cña LLSX. Tuy nhiªn, sau khi Lª-nin qua ®êi nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o Liªn X« vµ nhiÒu n­íc XHCN kh¸c kh«ng nhËn thøc ®óng quan ®iÓm cña Ng­êi hä cho r»ng s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ tµn d­ cña chÕ ®é t­ b¶n vµ thay thÕ nã b»ng c¬ chÕ qu¶n lý quan liªu, bao cÊp g¾n liÒn víi nã lµ nÒn kinh tÕ hiÖn vËt ngù trÞ. HËu qu¶ cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch lµ sù thôt lïi vÒ s¶n xuÊt, khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ, ®êi sèng x· héi kh«ng ®­îc n©ng cao, n¨ng suÊt lao ®éng gi¶m v× thiÕu hôt nh÷ng nh©n tè kÝch thÝch…§©y lµ nguyªn nh©n quan träng c¶n trë nh÷ng môc tiªu tèt ®Ñp cña CNXH. V× nh÷ng c¬ së nªu trªn cña s¶n xuÊt hµng ho¸ trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH lµ b­íc ph¸t triÓn tÊt yÕu tiÕp tôc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña loµi ng­êi tõ khi ra ®êi. S¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng ph¶i lµ ®Æc tr­ng riªng cña CNTB mµ lµ vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt, lµ nÊc thang chñ yÕu ®i lªn CNCS. ChØ khi nµo nh©n lo¹i ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®Õn tr×nh ®é cao ®ñ ®iÒu kiÖn phñ ®Þnh kinh tÕ hµng ho¸ th× nã míi kh«ng cßn lý do ®Ó tån t¹i. 1.2.Kinh tÕ thÞ tr­êng-NÊc thang ph¸t triÓn cao h¬n cña kinh tÕ hµng ho¸: Kinh tÕ hµng ho¸ lµ kiÓu tæ chøc ho¹t ®éng kinh tÕ tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nhiÒu h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi. Kinh tÕ hµng ho¸ lµ lo¹i h×nh tiÕn bé, lµ nÊc thang cao h¬n kinh tÕ tù cÊp tù tóc trong sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi. Cßn KTTT lµ nÊc thang ph¸t triÓn cao h¬n cña kinh tÕ hµng ho¸, khi mµ c¸c yÕu tè “®Çu ra” vµ “®Çu vµo” cña s¶n xuÊt ®Òu ®­îc thùc hiÖn th«ng qua thÞ tr­êng. Tr­íc ®©y ng­êi ta th­êng ®¸nh ®ång KTTT vµ CNTB hay nãi c¸ch kh¸c: KTTT chØ cã trong x· héi t­ b¶n. Nh­ng C¸c-M¸c ®· nªu hai ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh KTTT lµ së h÷u kh¸c nhau vµ sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Sau nµy ®Ó cô thÓ ho¸ vµ thÝch nghi trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng c¹nh tranh quyÕt liÖt, nhiÒu nhµ kinh tÕ ®· ®Ò cËp râ h¬n c¸c ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng lµ quyÒn chiÕm h÷u tµi s¶n kh¸c nhau vµ lîi Ých cña ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau, t¹o ®éng lùc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. HiÓu theo nghÜa ®ã th× KTTT kh«ng chØ tån t¹i trong x· héi t­ b¶n mµ nã cßn tån t¹i trong c¶ x· héi CNXH. Do ®ã, ta cã thÓ ph©n chia KTTT thµnh ba lo¹i: nÒn KTTT TBCN, nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCNvµ nÒn KTTT XHCN. V× cïng thuéc lo¹i h×nh KTTT, c¸c m« h×nh KTTT TBCN, KTTT ®Þnh h­íng XHCN hay KTTT XHCN ®Òu mang nh÷ng tÝnh chÊt chung th«ng th­êng vµ chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt chung cña KTTT, nã ®ßi hái ph¶i t¹o lËp vµ vËn dông ®ång bé c¸c yÕu tè vµ c¬ chÕ thÞ tr­êng. §ã lµ dùa trªn c¬ së ®a d¹ng ho¸ vÒ së h÷u vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Ó ®¶m b¶o sù tù do vµ tù chñ kinh tÕ cho c¸c chñ thÓ thÞ tr­êng; c¸c yÕu tè chñ yÕu vµ ph¹m trï c¬ b¶n cña KTTT nh­ c¹nh tranh - ®éc quyÒn, cung- cÇu, hµng- tiÒn, gi¸ trÞ- gi¸ c¶, lao ®éng- t­ b¶n, gi¸ trÞ sö dông- gi¸ trÞ- gi¸ trÞ thÆng d­ vµ lîi nhuËn...; c¸c quy luËt cña KTTT nh­ quy luËt gi¸ c¶, gi¸ trÞ, gi¸ trÞ thÆng d­, cung cÇu, c¹nh tranh…; c¬ chÕ vËn hµnh kinh tÕ vµ sù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng th«ng qua c¸c tÝn hiÖu gi¸ c¶ vµ cung- cÇu, trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i cßn cã sù qu¶n lý nhÊt ®Þnh cña nhµ n­íc. 1.2.1.Kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa: §èi víi m« h×nh KTTT TBCN cã nh÷ng ®Æc tr­ng nh­ sau: ®©y lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña KTTT víi sù vËn hµnh ®ång bé th«ng suèt cña hÖ thèng c¸c thÞ tr­êng riªng còng nh­ dùa chñ yÕu vµo c¸c quy luËt gi¸ trÞ thÆng d­, tÝch luü, TSX më réng kh«ng ngõng. ChÕ ®é së h÷u t­ nh©n TBCN chiÕm ®Þa vÞ chi phèi b¶n chÊt, xu h­íng ph¸t triÓn còng nh­ quy luËt vËn ®éng cña nÒn s¶n xuÊt; c¸c nhµ t­ b¶n lín (chø kh«ng ph¶i ng­êi së h÷u nãi chung) ngµy cµng cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó tËp trung TLSX vµ cña c¶i vµo tay, do ®ã, thèng trÞ nÒn kinh tÕ phôc vô cho lîi Ých cña hä. Tù do c¹nh tranh cña TBCN dÉn ®Õn “c¸ lín nuèt c¸ bД, ¸p ®Æt “luËt ch¬i cña kÎ m¹nh”, kÎ m¹nh sÏ hèt b¹c “mét c¸ch sßng ph¼ng” vµ “l¹nh ling”; trªn thùc tÕ mét thiÓu sè c¸c nhµ t­ b¶n lín lu«n cÊu kÕt víi nh÷ng thÕ lùc chÝnh trÞ cÇm quyÒn ®Ó thùc hiÖn sù bãc lét , thèng trÞ víi ®a sè nh©n d©n lao ®éng nghÌo khæ. Tr×nh ®é x· héi ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ TBCN ngµy cµng cao dÉn tíi sù cÇn thiÕt ®iÒu chØnh nhµ n­íc ®èi víi nÒn kinh tÕ, nªn chñ nghÜa t­ b¶n cµng mang tÝnh kÕ ho¹ch trong ph¹m vi quèc gia vµ quèc tÕ. Tuy nhiªn, do b¶n chÊt cè h÷u cña së h÷u t­ nh©n vµ ®éng c¬ lîi nhuËn mµ cµng ®Èy tíi sù ph¸t triÓn c¹nh tranh v« tæ chøc vµ khñng ho¶ng s©u s¾c; CNTB hiÖn ®¹i ®· bæ xung thªm vµo c¸c cuéc khñng ho¶ng s¶n xuÊt chu kú b»ng c¸c cuéc khñng ho¶ng c¬ cÊu vµ tµi chÝnh- tiÒn tÖ. Sù c¹nh tranh còng ngµy cµng quy m« vµ khèc liÖt h¬n, ®ã lµ c¸c cuéc chiÕn tranh vÒ kinh tÕ- th­¬ng m¹i- c«ng nghÖ, vÒ tiÒn tÖ, s¾t thÐp, «t«, m¸y bay vµ dÇu má ë vïng VÞnh hiÖn nay, lµ chiÕn tranh gi÷a c¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia còng nh­ gi÷ac¸c “trôc”, c¸c “trung t©m” vµ c¸c khu vùc trªn thÕ giíi. Nh×n chung, thu nhËp vµ møc sèng cña d©n c­ ®­îc t¨ng lªn râ rÖt, hay nh­ ng­êi ta nãi: “n­íc lªn th× thuyÒn lªn”; nh­ng ®i s©u ph©n tÝch dùa trªn sè liÖu thèng kª chÝnh thøc cña c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn th× cã thÓ nhËn thÊy r»ng møc t¨ng lªn nµy còng rÊt kh¸c nhau, ®Æc biÖt kho¶ng c¸ch vÒ møc sèng gi÷a giai cÊp t­ s¶n vµ lao ®éng còng nh­ gi÷a c¸c n­íc giÇu vµ n­íc nghÌo ngµy cµng xa nhau, tøc sù ph©n ho¸- bÊt b×nh ®¼ng x· héi ngµy cµng s©u s¾c.ChÝnh sù ph©n cùc vµ m©u thuÉn x· héi kh«ng thÓ ®iÒu hoµ nµy lµ nguy c¬ tiÒm Èn g©y nªn bÊt æn vµ cÇn thiÕt ph¶i thñ tiªu chÕ ®é TBCN- mét chÕ ®é chØ tån t¹i, ph¸t triÓn trªn sù bãc lét cña thiÓu sè nhµ t­ b¶n ®èi víi ®a sè nh÷ng ng­êi lao ®éng. 1.2.2.Kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN vµ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN: C¸c m« h×nh KTTT XHCN (Trung Quèc) vµ KTTT ®Þnh h­íng XHCN (ViÖt Nam) cã mét sè ®iÓm gièng nhau c¨n b¶n: §ã lµ ®Òu kh¼ng ®Þnh tÝnh chÊt vµ xu thÕ ph¸t triÓn tÊt yÕu XHCN cña c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ- x· héi. Tuy nhiªn, do c¸c n­íc nµy h·y cßn thÊp kÐm, ch­a ph¸t triÓn nªn CNXH cßn ë tr×nh ®é thÊp hay CNXH ch­a hoµn chØnh: “CNXH giai ®o¹n ®Çu” (theo c¸ch nãi cña Trung Quèc) vµ “thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH” (theo c¸ch nãi cña ViÖt Nam). Do ®ã, nhiÖm vô cña giai ®o¹n x©y dùng CNXH hiÖn nay lµ ph¶i thùc hiÖn ph¸t triÓn nhanh chãng c¸c LLSX , tiÕn hµnh CNH – H§H ®Êt n­íc, kh¾c phôc m©u thuÉn chñ yÕu gi÷a yªu cÇu c¶i thiÖn, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña nh©n d©n víi nÒn s¶n xuÊt x¨ héi l¹c hËu. ViÖc sö dông KTTT, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kÓ c¶ thu hót ®Çu t­ cña t­ b¶n nø¬c ngoµi còng lµ mét tÊt yÕu ®Ó phôc vô cho c¸c môc tiªu XHCN. XÐt vÒ nh÷ng nhiÖm vô nÆng nÒ vµ néi dung s©u s¾c cña c¸c cuéc c¶i t¹o kinh tÕ- x· héi th× CNXH giai ®o¹n ®Çu còng nh­ thêi kú qu¸ ®é sÏ kh«ng thÓ chãng v¸nh mµ ph¶i rÊt l©u dµi. VÝ dô, Trung Quèc sù kiÕn tíi hµng tr¨m n¨m vµ phÊn ®Êu vµo gi÷a thÕ kû XXI ®¹t møc ph¸t triÓn trung b×nh cña thÕ giíi; cßn ViÖt Nam còng dù kiÕn n¨m 2020 trë thµnh n­íc CNH tr×nh ®é tiªn tiÕn cña thÕ giíi. 1.2.2.1.Kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa: §­¬ng nhiªn cã sù kh¸c nhau gi÷a hai m« h×nh CNXH, chñ yÕu do nh÷ng ®Æc thï vÒ ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh kinh tÕ – x· héi vµ lÞch sö cña mçi n­íc kh¸c nhau. Trung Quèc chñ tr­¬ng x©y dùng KTTT XHCN mang mµu s¾c riªng vµ phï hîp víi x· héi Trung Quèc. §Æc tr­ng cña chÕ ®é kinh tÕ cña CNXH giai ®o¹n ®Çu hay KTTT XHCN Trung Quèc cã 3 ®iÓm quan träng: LÊy chÕ ®é c«ng h÷u lµm chñ thÓ, lÊy ph©n phèi theo lao ®éng lµ chñ thÓ; lÊy ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ n­íc lµ chñ ®¹o. §iÒu nµy ®­îc biÓu hiÖn qua c¸c mÆt sau ®©y: Thø nhÊt, VÒ së h÷u, th× kiªn tr× chÕ ®é c«ng h÷u lµm chñ thÓ, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cïng ph¸t triÓn, ®æi míi c¬ cÊu së h÷u x· héi. ChÕ ®é c«ng h÷u ë ®©y bao gåm quèc h÷u, së h÷u tËp thÓ, quèc h÷u vµ së h÷u tËp thÓ liªn doanh víi c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c hay lµ së h÷u hçn hîp. Vai trß chñ thÓ cña c«ng h÷u ®­îc thÓ hiÖn ë chç chiÕm tû träng ­u thÕ, cã së h÷u tËp thÓ vµ nhµ n­íc, khèng chÕ c¸c m¹ch m¸u kinh tÕ vµ ®ãng vai trß chñ ®¹o ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ. Cã thÓ thÊy ®©y lµ sù bæ sung quan träng vÒ lý luËn. H×nh thøc thùc hiÖn chÕ ®é c«ng h÷u còng ®­îc ®a d¹ng ho¸; võa cã quèc h÷ul¹i võa cã tËp thÓ, võa cã chÕ ®é cæ phÇn l¹i võa cã chÕ ®é hîp t¸c cæ phÇn, võa cã quèc h÷u vµ tËp thÓ cã cæ phiÕu khèng chÕ l¹i võa tham gia së h÷u hçn hîp víi c¸c thµnh phÇn së h÷u kh¸c. Thø hai, ph©n phèi theo lao ®éng lµ chñ yÕu ®ång thêi l¹i thõa nhËn nhiÒu ph­¬ng thøc ph©n phèi cïng tån t¹i. C¬ cÊu ph©n phèi ®­îc ®a d¹ng ho¸: Ph©n phèi theo lao ®éng kÕt hîp víi ph©n phèi theo c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, theo gãp vèn vµ theo trÝ tuÖ tµi n¨ng. Thø ba, thÓ chÕ kinh tÕ lÊy x©y dùng, hoµn thiÖn KTTT XHCN lµm môc tiªu. §iÒu nµy cã ý nghÜa lµm cho nÒn kinh tÕ ®­îc thÞ tr­êng ho¸, vËn hµnh theo c¸c quy luËt vµ nguyªn t¾c cña KTTT; lµm cho thÞ tr­êng ph¸t huy vai trß c¬ së trong bè trÝ nguån lùc d­íi sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ n­íc; kÕt hîp kÕ ho¹ch víi thÞ tr­êng ®Ó gi¶i phãng søc s¶n xuÊt vµ thóc ®Èy nhanh chãng sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Theo quan ®iÓm cña Trung Quèc kÕ ho¹ch vµ thÞ tr­êng kh«ng quy ®Þnh sù kh¸c biÖt vÒ b¶n chÊt gi÷a CNXH vµ CNTB. Tr¸I l¹i, CNXH còng cã thÞ tr­êng vµ CNTB còng cã kÕ ho¹ch. B¶n chÊt cña CNXH lµ ë chç gi¶i phãng søc s¶n xuÊt , ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt. 1.2.2.2.Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa: Víi t­ c¸ch lµ c¸i ®Æc thï, KTTT ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®­¬ng nhiªn ph¶i phï hîp víi c¸i chung, nh­ng ph¶i lÊy c¸i ®Æc thï chÕ ­íc c¸i chung, sö dông c¸i chung KTTT nh»m ®¶m b¶o tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c, môc tiªu vµ ®Þnh h­íng XHCN. Nãi sö dông KTTT cho môc ®Ých cña CNXH chñ yÕu lµ khai th¸c mÆt tÝch cùc vµ tiÕn bé cña KTTT trong viÖc t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy LLSX ph¸t triÓn, x· héi ho¸ nÒn s¶n xuÊt vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, ®Ó cã ®iÒu kiÖn phóc lîi vµ n©ng cao møc sèng cho nh©n d©n. Do ®ã ngoµi nh÷ng tÝnh chÊt chung cña KTTT, th× KTTT ®Þnh h­íng XHCN cßn cã nÐt kh¸c biÖt: Thø nhÊt, KTTT dùa trªn c¬ së chÕ ®é c«ng h÷u lµm chñ thÓ hay chñ ®¹o, bao gåm c¸c h×nh thøc së h÷u nhµ n­íc, së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u x· héi chiÕm ­u thÕ. §iÒu nµy lµ phï hîp víi xu thÕ lÞch sö cña x· héi ho¸ s¶n xuÊt. §Ó thÞ tr­êng ho¸ chØ cÇn t¸ch quyÒn sö dông khái quyÒn së h÷u, còng gièng nh­ ®èi víi thÞ tr­êng quyÒn sö dông ®Êt ®ai hay chÕ ®é ®¹i diÖn trong së h÷u cæ phÇn. Thø hai, KTTT ph¸t triÓn cã kÕ ho¹ch hay nãi c¸ch kh¸c, sù kÕt hîp h÷u c¬ gi÷a hai c¬ chÕ kÕ ho¹ch vµ thÞ tr­êng; ®iÒu nµy cã thÓ thùc hiÖn ®­îc trong ®iÒu kiÖn mét nÒn s¶n xuÊt cã tÝnh x· héi ho¸ cao, dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u; h¬n n÷a, ë ®©y kh«ng nªn hiÓu kÕ ho¹ch theo kiÓu cò mµ lµ kÕ ho¹ch- ch­¬ng tr×nh mang tÝnh ®Þnh h­íng, trªn nguyªn t¾c thÞ tr­êng trùc tiÕp ®iÒu tiÕt, ph©n bæ c¸c nguån lùc vµ doanh nghiÖp, cßn nhµ n­íc qu¶n lý thÞ tr­êng gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c c«ng cô - ®ßn bÈy kinh tÕ vÜ m« còng nh­ tæng thÓ søc m¹nh nhµ n­íc vÒ chÝnh trÞ- hµnh chÝnh vµ luËt ph¸p- thÓ chÕ. Thø ba, t¸c dông ph©n ho¸ hai cùc cña KTTT sÏ bÞ h¹n chÕ ®¸ng kÓ nhê c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm vµ an sinh x· héi còng nh­ c«ng cô thuÕ luü tiÕn ®¸nh vµo tµi s¶n vµ thu nhËp. §ång thêi, mÆt tÝch cùc cña quy luËt gi¸ trÞ ®­îc sö dông nh»m kÝch thÝc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng h¹ thÊp chi phÝ gi¸ thµnh, ph¸t triÓn s¶n xuÊt, t¨ng cña c¶i vµ phóc lîi x· héi, do ®ã, cho phÐp mét sè ng­êi giµu lªn tr­íc cïng lµm g­¬ng vµ tÊt c¶ cïng giµu lªn theo. Thø t­, KTTT trong s¹ch vµ kh«ng cã tham nhòng, v× vÒ nguyªn t¾c chÝnh quyÒn ph¶i t¸ch khái doanh nghiÖp, chØ lµ c¬ quan qu¶n lý, gi¸m s¸t gióp ®ì cho thÞ tr­êng vËn hµnh tèt. Tr¸i l¹i, KTTT TBCN lu«n cã sù c©u kÕt gi÷a c¸c thÕ lùc tµi phiÖt vµ nhµ n­íc, lµm môc ruçng bé m¸y nhµ n­íc vµ chi phèi c¸c chÝnh s¸ch cña quèc gia, h×nh thµnh t­ b¶n lòng ®o¹n nhµ n­íc vµ chñ nghÜa ®Õ quèc x©m l­îc. Thø n¨m, KTTT víi ng­êi lao ®éng lµm chñ. §iÒu nµy lµ cã thÓ trªn c¬ së nhµ n­íc thùc sù cña d©n, do d©n vµ chÕ ®é c«ng h÷u; trong ®ã, ng­êi lao ®éng còng ®ång thêi lµ ng­êi së h÷u c¸c TLSX , kÓ c¶ quyÒn së h÷u søc lao ®éng cña b¶n th©n m×nh víi víi ®iÒu kiÖn t¸ch quyÒn së h÷u søc lao ®éng vµ quyÒn sö dông søc lao ®éng. Thø s¸u, KTTT víi viÖc kh«ng ngõng c¶i thiÖn hoµn c¶nh cña hµng tr¨m triÖu n«ng d©n vµ vµ n«ng nghiÖp, g¾n n«ng d©n víi thÞ tr­êng c¶ n­íc vµ quèc tÕ , lµm cho n«ng d©n giµu lªn cïng víi toµn x· héi. §ã lµ sù thËt hiÓn nhiªn b¾t nguån tõ mét thùc tÕ lµ c¶ Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®Òu cßn phæ biÕn lµ nÒn s¶n xuÊt nhá cña n«ng d©n. Thø b¶y, KTTT víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc ®æi míi vµ c¬ c©ó l¹i, trªn c¬ së t¸ch chÝnh quyÒn khái doanh nghiÖp vµ t¸ch quyÒn së h÷u tµi s¶n nhµ n­íc khái quyÒn kinh doanh, lµm cho doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng hiÖu qu¶ trong KTTT, cã kh¶ n¨ng trë thµnh chç dùa v÷ng ch¾c trong cho KTTT. Môc tiªu ch©n chÝnh cña c¶i c¸ch thÞ tr­êng nÒn kinh tÕ lµ ®a d¹ng ho¸ së h÷u vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, kh¬i dËy ®éng c¬ lîi Ých vµ tinh thÇn kinh doanh s¸ng t¹o, hoµn toµn kh«ng cã nghÜa lµ t­ h÷u ho¸ tµi s¶n c«ng h÷u mµ chñ yÕu ph¶i chuyÓn c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc sang ho¹t déng thÝch øng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng. Nh×n chung, KTTT ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ kiÓu tæ chøc kinh tÕ x· héi ®Æc biÖt cña x· héi ®Æc biÖt- nÒn kinh tÕ qu¸ ®é cña x· héi qu¸ ®é. §ång thêi, nã còng ph¶n ¸nh sù kÕt hîp gi÷a c¸i chung- KTTT víi c¸i riªng lµ ®Þnh h­íng XHCN , dùa trªn nguyªn t¾c t«n träng c¸i chung ®ång thêi lÊy c¸i ®Æc thï lµm chñ ®¹o, nh»m chÕ ngù vµ sö dông c¸i chung phôc vô môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi. 2.§Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam: Kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn qua ba giai ®o¹n t­¬ng øng víi ba giai ®o¹n ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt: s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n, kinh tÕ thÞ tr­êng tù do, kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i. HiÖn nay kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ta cßn ë tr×nh ®é kÐm ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, n­íc ta kh«ng lÆp l¹i nguyªn vÑn tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®i tr­íc: kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n chuyÓn lªn kinh tÕ thÞ tr­êng tù do, råi tõ kinh tÕ thÞ tr­êng tù do chuyÓn lªn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i, mµ n­íc ta cÇn ph¶i vµ cã thÓ x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i, ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa theo kiÓu rót ng¾n. Do vËy, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta kh«ng ph¶i lµ nÒn kinh tÕ bao cÊp, qu¶n lý theo kiÓu tËp trung quan liªu bao cÊp nh­ tr­íc ®©y, kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ thÞ tr­êng tù do nh­ c¸ch cña c¸c n­íc t­ b¶n, vµ còng ch­a hoµn toµn lµ kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa. Bëi v× chóng ta cßn ®ang ë trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, cßn cã sù ®Êu tranh gi÷a c¸i cò vµ c¸i míi, võa cã, võa ch­a cã ®Çy ®ñ yÕu tè x· héi chñ nghÜa.Víi nh÷ng nÐt ®Æc tr­ng nh­ vËy mµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ta mét mÆt võa cã tÝnh chÊt chung cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, võa mang nh÷ng nÐt riªng.Ngoµi nh÷ng nÐt chung cña KTTT nh­: - C¸c chñ thÓ kinh tÕ cã tÝnh ®éc lËp, cã quyÒn tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh. - Gi¸ c¶ do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh, hÖ thèng thÞ tr­êng ®­îc ph¸t triÓn ®Çy ®ñ vµ nã cã t¸c dông lµm c¬ së cho viÖc ph©n phèi c¸c nguån lùc kinh tÕ vµo trong c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. - NÒn kinh tÕ vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt vèn cã cña kinh tÕ thÞ tr­êng nh­: quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, quy luËt c¹nh tranh…Sù t¸c ®éng gi÷a c¸c quy luËt t¹o nªn c¬ chÕ ®iÒu tiÕt cña nÒn kinh tÕ. - Kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i cßn cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ n­íc th«ng qua luËt ph¸p kinh tÕ, kÕ ho¹ch ho¸, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta cßn cã nh÷ng nÐt ®Æc tr­ng: 2.1.Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam lµ nÒn kinh tÕ kÕt hîp hai mÆt kinh tÕ – x· héi ngay trong tõng b­íc ph¸t triÓn. Trong nhiÒu ®Æc tÝnh cã thÓ lµm tiªu thøc ®Ó ph©n biÖt nÒn KTTT nµy víi nÒn KTTT kh¸c ph¶i nãi ®Õn môc tiªu kinh tÕ- x· héi mµ nhµ n­íc vµ nh©n d©n ®· lùa chän lµm ®Þnh h­íng chi phèi sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña nÒn KTTT. Môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh ®· quy ®Þnh tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ph¶i ®Þnh h­íng XHCN cho nÒn KTTT ë n­íc ta. §ã chÝnh lµ sù kh¸c biÖt râ nÐt nhÊt gi÷a KTTT n­íc ta víi KTTT c¸c n­íc kh¸c. Sù kh¸c biÖt nµy ®­îc §¶ng chØ râ trong §¹i héi IX: “Môc ®Ých cña nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN lµ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña CNXH, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n.”(1) Hå ChÝ Minh toµn tËp, NXB CTQG 1995-1996,T8,trang 493. Trong nÒn KTTT n­íc ta, c¸c h×nh thøc kinh tÕ vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý cña KTTT ®­îc sö dông nh­ mét c«ng cô, ph­¬ng tiÖn ®Ó ®¹t tíi nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng cao, bÒn v÷ng, æn ®Þnh nh»m môc tiªu “d©n giµu, n­íc m¹nh” gãp phÇn ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng, søc lùc trong x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi c¸ nh©n lµm giµu cho m×nh vµ cho toµn x· héi. §©y còng chÝnh lµ néi dung, yªu cÇu ph¸t triÓn rót ng¾n ë n­íc ta hiÖn nay. §ång thêi víi viÖc khai th¸c triÖt ®Ó nh÷ng mÆt tÝch cùc, nh÷ng lîi thÕ cña KTTT, chóng ta kh¾c phôc, ng¨n ngõa, h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc ph¸t sinh tõ mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: võa kÝch thÝch s¶n xuÊt, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, võa b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n vµ n©ng cao ®Þa vÞ lµm chñ cña ng­êi lao ®éng; vËn dông c¸c quy luËt cña thÞ tr­êng ®Ó kiªn tr× thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c«ng b»ng, tiÕn bé x· héi c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n phï hîp víi tõng b­íc t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn c«ng b»ng trong ph¸t triÓn con ng­êi.Theo ®ã cã thÓ coi ph¸t triÓn trong c«ng b»ng lµ mét ®Æc ®iÓm quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta. Chóng ta kh«ng ®îi khi KTTT ph¸t triÓn míi gi¶i quyÕt c«ng b»ng x· héi mµ cã thÓ vµ cÇn ph¶i gi¶i quyÕt nã trong tõng b­íc ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, s¶n xuÊt g¾n liÒn víi ®êi sèng nh©n d©n, thu nhËp kinh tÕ ®i ®«i víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, khuyÕn khÝch lµm giµu hîp ph¸p, g¾n liÒnvíi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.Ph¸t triÓn trong c«ng b»ng lµ sù ph¸t triÓn mµ mäi tÇng líp nh©n d©n ®Òu cã ®iÒu kiÖn ®Ó tham gia vµ ®­îc h­ëng nh÷ng thµnh qu¶ t­¬ng xøng víi søc lùc, kh¶ n¨ng, trÝ tuÖ hä bá ra, b¶o ®¶m c¬ b¶n vÒ c¬ héi cho ng­êi d©n tham gia c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi. Ph¸t triÓn trong c«ng b»ng ®­îc hiÓu lµ c¶ hai mÆt kinh tÕ vµ x· héi cña thÞ tr­êng ph¶i ®­îc chñ ®éng kÕt hîp víi nhau th«ng qua luËt ph¸p , chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch x· héi c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m«. C¸i kh¸c c¬ b¶n cña thÞ tr­êng XHCN lµ thu hÑp dÇn sù ph©n biÖt giµu nghÌo. C«ng b»ng vÒ ph©n phèi thu nhËp ®· t¹o ra vµ lµ nguån gèc cña mäi c«ng b»ng kh¸c nh­ c«ng b»ng vÒ ch¨m sãc y tÕ, vÒ häc hµnh…Muèn vËy ph¶i vËn dông c¸c quy luËt thÞ tr­êng ®Ó kiªn tr× thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi chø kh«ng ph¶i ra nh÷ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh thay cho thÞ tr­êng hay dïng mét bé m¸y ph©n phèi thay cho thÞ tr­êng, ph¶i dïng luËt ph¸p ®Ó cho quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng dÇn dÇn ®­îc ph¸t huy t¸c dông ngµy cµng cao h¬n kiÓu t­ b¶n. §Ó ®¹t tíi c«ng b»ng trong ph©n phèi thu nhËp , chóng ta thùc hiÖn c¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp: ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu suÊt c«ng t¸c, ph©n phèi theo møc gãp vèn vµ c¸c nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt kinh doanh, ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi, trong ®ã h×nh thøc ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, ®i ®«i víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp mét c¸ch hîp lý nh»m thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch chªnh lÖch giµu- nghÌo, võa khuyÕn khÝch lao ®éng, võa ®¶m b¶o nh÷ng phóc lîi x· héi c¬ b¶n. 2.2.NÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ta trong thêi kú qu¸ ®é gåm nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ trªn c¬ së c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt (së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t­ nh©n). Mçi thµnh phÇn kinh tÕ cã môc ®Ých cô thÓ kh¸c nhau nh­ng ®Òu ph¶i chÞu sù chi phèi vµ kiÓm so¸t, ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa. Nhµ n­íc ta víi t­ c¸ch lµ ®¹i diÖn cho ý chÝ vµ quyÒn lùc cña nh©n d©n, ®ång thêi n¾m trong tay c¸c m¹ch m¸u quan träng cã ®ñ ®iÒu kiÖn h­íng dÉn ®iÒu tiÕt, kiÓm so¸t tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng XHCN nh»m môc ®Ých d©n giµu n­íc m¹nh mäi ng­êi sèng h¹nh phóc cã v¨n ho¸, kû c­¬ng. V× vËy, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt ®­îc t¹o m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nh­ng mçi chñ thÓ kinh tÕ ®Òu ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt. S¶n xuÊt hµng ho¸ x· héi chñ nghÜa bao gåm c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thuéc kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ ph¶i trë thµnh nÒn t¶ng cña toµn bé nÒn kinh tÕ ®ãng vai trß chñ ®¹o lµ chç dùa ®Ó nhµ n­íc qu¶n lý ®iÒu tiÕt h­íng dÉn s¶n xuÊt hµng ho¸ cu¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng XHCN. Kinh tÕ quèc doanh còng nh­ mäi thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¶i ®­¬ng ®Çu víi thÞ tr­êng, chÞu sù chi phèi cña c¸c quy luËt thÞ tr­êng. §Ó lµm tèt vai trß chñ ®¹o cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i kh¾c phôc h¹n chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh, lµm chñ thÞ tr­êng b»ng nghÖ thuËt qu¶n lý, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt hµng ho¸ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Trong thêi kú qu¸ ®é tiÒm n¨ng cña nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ nµy cßn lín , cã vai trß quan träng trong ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, t¹o ra c«ng viÖc vµ s¶n phÈm hµng ho¸ cho x· héi, gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n kinh tÕ- x· héi. Nh­ng s¶n xuÊt hµng ho¸ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ã ®Òu cã c¬ së chung lµ dùa trªn chÕ ®é t­ h÷u kh«ng thÓ tr¸nh khái viÖc ch¹y theo lîi nhuËn vµ khuynh h­íng tù ph¸t t­ b¶n. Bëi vËy chñ tr­¬ng vµ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh doanh vµ lµm giµu chÝnh ®¸ng nh­ng nhµ nø¬c ph¶i sö dông nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó ng¨n chÆn khuynh h­íng tù ph¸t tiªu cùc, h­íng c¸c thµnh phÇn nµy theo con ®­êng x· hé chñ nghÜa. Tãm l¹i, trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn trong thêi kú qu¸ ®é mÆc dï mçi thµnh phÇn kinh tÕ, mçi lo¹i s¶n xuÊt hµng ho¸ cã b¶n chÊt x· héi riªng song chóng ®Òu lµ nh÷ng bé phËn cÊu thµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt, h×nh thµnh vµ chÞu sù chi phèi cña mét thÞ tr­êng x· héi thèng nhÊt, chóng võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh lÉn nhau d­íi sù qu¶n lý ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa. 2.3.Nhµ n­íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta lµ nhµ n­íc cña d©n, do d©n, v× d©n ®Æt d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. Trong nÒn KTTT hiÖn ®¹i nhµ n­íc tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ lµ xu h­íng kh¸ch quan. Nh­ng kh¸c víi b¶n chÊt cña nhµ n­íc t­ s¶n, nhµ n­íc ta lµ nhµ n­íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n. ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm cho KTTT n­íc ta kh¸c KTTT TBCN vÒ b¶n chÊt vµ m« h×nh. NÒn kinh tÕ Êy ®Æt d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n, d­íi sù qu¶n lý cña nhµ n­íc XHCN ViÖt Nam nh»m h¹n chÕ, kh¾c phôc nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ tr­êng, thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi, nh©n ®¹o mµ b¶n th©n thÞ tr­êng kh«ng lµm ®­îc. §¶ng céng s¶n vµ nhµ n­íc XHCN ViÖt Nam ®· t×m ra m« h×nh KTTT cña riªng m×nh. §©y lµ mét néi dung quan träng kh«ng thÓ thiÕu trong ®Þnh h­íng XHCN ®èi víi nÒn KTTT. Sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nhÊt ®¶m b¶o ®Þnh h­íng XHCN cña nÒn KTTT còng nh­ toµn bé sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n­íc. §¶ng ph¶i kh¼ng ®Þnh vai trß cña m×nh b»ng c¬ chÕ l·nh ®¹o phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn KTTT. §¶ng ®Þnh h­íng KTTT theo CNXH thÓ hiÖn ë sù l·nh ®¹o, viÖc thùc hiÖn ®­êng lèi, chÝnh s¸ch KTTT víi môc tiªu v× lîi Ých cña nh©n d©n, v× mét x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Qua ®ã, §¶ng uèn n¾n nh÷ng lÖch l¹c, bæ sung vµ hoµn chØnh nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ KTTT, ®¶m b¶o tÝnh chÝnh trÞ trong sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ. Víi sù l·nh ®¹o chiÕn l­îc §¶ng ph¶i lu«n nghiªn cøu, b¸m s¸t thùc tiÔn, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc tiÔn, m¹nh d¹n thö nghiÖm vµ tæng kÕt thùc tiÔn, kiÓm chøng, hoµn thiÖn c­¬ng lÜnh chiÕn l­îc, dù b¸o mét c¸ch khoa häc, chÝnh x¸c vÒ sù ph¸t triÓn cña nÒn KTTT n­íc ta. §©y còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh n©ng cao n¨ng lùc tæ chøc vµ ph­¬ng ph¸p ho¹t ®éng thùc tiÔn cña §¶ng. Tr×nh ®é l·nh ®¹o cña §¶ng trong ®iÒu kiÖn x©y dùng nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ®ßi hái ph¶i kÕt hîp ®­îc tÝnh nguyªn t¾c chiÕn l­îc vµ sù mÒm dÎo vÒ s¸ch l­îc. KTTT ®Þnh h­íng XHCN ®ßi hái sù l·nh ®¹o cña §¶ng trªn c¬ së nhÊt qu¸n vÒ ®Þnh h­íng vµ nguyªn t¾c, ®ã lµ kiªn ®Þnh môc tiªu vµ con ®­êng XHCN . Sù kiªn ®Þnh ®ã thÓ hiÖn b¶n lÜnh chÝnh trÞ cña §¶ng, ®ßi hái §¶ng ph¶i thËn träng trong viÖc lùa chän b­íc ®i, trong ®ã x¸c ®Þnh æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ ®iÒu kiÖn, tiÒn ®Ò ®Ó ®æi míi kinh tÕ cã kÕt qu¶. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ®¹t môc tiªu XHCN ph¶i mÒm dÎo vµ linh ho¹t, võa dùa trªn nguyªn t¾c vµ quy luËt cña KTTT, võa dùa trªn nguyªn t¾c vµ b¶n chÊt cña CNXH tr­íc hÕt lµ vÒ së h÷u, tæ chøc, qu¶n lý vµ quan hÖ ph©n phèi; khai th¸c tèi ®a nh÷ng mÆt tèt cña KTTT ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, ph¸t triÓn x· héi, ®ång thêi ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p cÇn thiÕt nh»m h¹n chÕ hËu qu¶ x· héi do mÆt tr¸i kinh tÕ thÞ tr­êng g©y ra. 2.4.Sù vËn hµnh cña nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN lµ sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a thÞ tr­êng vµ kÕ ho¹ch. Trong nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN, chóng ta sö dông c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ, thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. §ång thêi, chóng ta l·nh ®¹o, qu¶n lý nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng h­íng ®i lªn CNXH ®Ó kh¾c phôc thÊt b¹i cña thÞ tr­êng, thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi, nh©n ®¹o mµ b¶n th©n thÞ tr­êng kh«ng lµm ®­îc. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn KTTT, bÊt cø sù thiªn lÖch vÒ c¬ chÕ nµo ®Òu biÓu hiÖn sù chÖch h­íng. Víi sù song hµnh cña c¬ chÕ, mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i ®­îc th«ng qua thÞ tr­êng, chÞu sù chi phèi cña c¸c quy luËt thÞ tr­êng, song ph¶i ®Æt d­íi sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc b»ng c¸c c«ng cô vµ qu¶n lý vÜ m« kh¸c. Søc ph¸ ho¹i, dÔ g©y th­¬ng tæn cña c¹nh tranh vµ sù bÊt lùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ph¶i ®­îc bæ sung b»ng kÕ ho¹ch vµ ho¹t ®éng kiÓm so¸t, ®iÒu khiÓn c©n b»ng kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n­íc. CÇn kh¾c phôc quan ®iÓm cùc ®oan cho r»ng thÞ tr­êng lµ s¶n phÈm cña CNTB vµ kÕ ho¹ch lµ ®Æc tr­ng riªng cña nÒn kinh tÕ XHCN. Thùc tÕ, thÞ tr­êng lµ s¶n phÈm cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ nãi chung(trong ®ã cã s¶n xuÊt hµ._.