Phát triển Kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
Tài liệu Phát triển Kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam: ... Ebook Phát triển Kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
Tóm tắt tài liệu Phát triển Kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
KÓ tõ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, cïng víi viÖc ®a ra ®êng lèi ®æi míi vÒ kinh tÕ, nhê hµng lo¹t chÝnh s¸ch tÝch cùc cô thÓ ho¸ chñ tr¬ng c¶i c¸ch s©u réng nÒn kinh tÕ mµ nhê ®ã níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín kh«ng chØ trong ph¸t triÓn kinh tÕ mµ c¶ trong c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn x· héi. X¸c ®Þnh ®Þnh híng x©y dùng nÒn kinh tÕ níc ta thµnh nÒn kinh tÕ thÞ trêng mang tÝnh x· héi chñ nghÜa ®· trë thµnh môc tiªu cho tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý vµ ph¸t triÓn ®Êt níc. ChÝnh v× vËy mµ em lùa chän ®Ò tµi cho ®Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ cña m×nh lµ “Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam”.
Trong khu«n khæ bµi viÕt nµy em kh«ng cã ý ®Þnh ®i qua s©u vµo bÊt cø vÊn ®Ò g× mµ chØ dùa trªn c¬ së kiÕn thøc ®· ®îc trang bÞ vµ thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ th«ng qua c¸c sè liÖu thèng kª ®Ó ®¸nh gi¸ nÒn kinh tÕ níc nhµ. Do ®ã còng thËt dÔ hiÓu nÕu cã nh÷ng khiÕm khuyÕt kh«ng thÓ tr¸nh khái trong qu¸ tr×nh viÕt bµi. Nh©n ®©y em còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o TS T« §øc H¹nh ®· nhiÖt t×nh híng dÉn vµ gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh lµm bµi.
CÊu tróc ®Ò ¸n ®îc chia lµm ba phÇn:
Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan.
Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam
Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam.
C¬ së lý luËn cña bµi viÕt dùa trªn gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ tËp 2, gi¸o tr×nh lÞch sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ vµ nhÊt lµ v¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. C¸c sè liÖu th«ng kª tr×nh bµy trong bµi ®îc chän läc vµ ph©n tÝch trªn c¬ së chñ yÕu lµ Niªn gi¸m thèng kª 2001 vµ mét sè tµi liÖu kh¸c bao gåm b¸o c¸o thêng kú chÝnh phñ vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, c¸c b¸o §Çu t, diÔn dµn doanh nghiÖp...
Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam lµ mét sù tÊt yÕu kh¸ch quan.
1.1. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam hiÖn nay.
§Ó t×m hiÓu vÒ nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam hiÖn nay chóng ta quan t©m ®Õn hai vÊn ®Ò quan träng nhÊt cña mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ vÊn ®Ò c¬ chÕ thÞ trêng.
1.1.1. Kh¸i niÖm nÒn kinh tÕ hµng ho¸.
ë ViÖt Nam hiÖn nay phæ biÕn quan ®iÓm vÒ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vÒ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®îc ®a ra trong v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX. Theo v¨n kiÖn nµy th× nÒn kinh tÕ hµng ho¸ lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ x· héi mµ trong ®ã h×nh th¸i phæ biÕn lµ s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®Ó b¸n, ®Ó trao ®æi trªn thÞ trêng.
NÒn kinh tÕ hµng ho¸ râ rµng ®èi lËp víi nÒn kinh tÕ tù nhiªn ë môc ®Ých s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ. NÕu trong nÒn kinh tÕ tù nhiªn s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ®Ó phôc vô cho nhu cÇu cña chÝnh ngêi s¶n xuÊt th× trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ngêi s¶n xuÊt s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Ó ®em trao ®æi trªn thÞ trêng. Còng tõ ®ã mµ ph¬ng thøc trao ®æi trong nÒn kinh tÕ tù nhiªn lµ trao ®æi hµng ®æi hµng cßn trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ lµ trao ®æi T-H-T. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ còng ®èi lËp víi nÒn kinh tÕ chØ huy bëi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®îc ®iÒu tiÕt bëi c¬ chÕ thÞ trêng trong khi nÒn kinh tÕ chØ huy ®îc ®iÒu tiÕt bëi c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Thùc tÕ nÒn kinh tÕ níc ta trong giai ®o¹n 1975-1986 vµ giai ®o¹n sau 1986 kÓ tõ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ®Õn nay ®· cho thÊy sù yÕu kÐm cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ so víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Do ®ã thËt dÔ hiÓu khi §¶ng vµ Nhµ níc ViÖt Nam l¹i quyÕt t©m x©y dùng nÒn kinh tÕ níc ta thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸.
1.1.2. VÊn ®Ò thÞ trêng theo quan ®iÓm hiÖn ®¹i.
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, mäi s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Òu ®îc mua b¸n trªn thÞ trêng. ThÞ trêng cã vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn cu¶ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ bëi mét lý do quan träng nhÊt lµ thÞ trêng chÝnh lµ lµ trung t©m cña c¶ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸. Nã ®ãng vai trß lµm m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng trao ®æi hµng ho¸ vµ qua ®ã gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt cña nÒn kinh tÕ lµ s¶n xuÊt mÆt hµng g×, sè lîng bao nhiªu. Ban ®Çu ngêi ta tin r»ng thÞ trêng lµ mét phÇn tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, ra ®êi vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸. Theo nghÜa ®ã thÞ trêng g¾n liÒn víi ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh trªn ®ã diÔn ra nh÷ng qu¸ tr×nh trao ®æi, mua b¸n hµng ho¸.
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸, thÞ trêng còng ®îc më réng vµ quan niÖm thÞ trêng còng ®îc hiÓu ®µy ®ñ h¬n. §ã lµ lÜnh vùc trao ®æi hµng ho¸ th«ng qua tiÒn tÖ lµm m«i giíi. Trªn thÞ trêng ngêi mua vµ ngêi b¸n t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ vµ sè lîng hµng ho¸ lu th«ng trªn thÞ trêng.
Ngµy nay c¸c nhµ kinh tÕ häc thèng nhÊt víi nhau vÒ quan ®iÓm thÞ trêng nh sau: ThÞ trêng lµ mét qu¸ tr×nh mµ trong ®ã ngêi b¸n vµ ngêi mua t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ s¶n lîng. Còng theo quan ®iÓm kinh tÕ häc hiÖn ®¹i thÞ trêng ®îc chia thµnh thÞ trêng hµng ho¸ tiªu dïng, dÞch vô vµ thÞ trêng c¸c yÕu tè ®Çu vµo, thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng quèc tÕ.
1.2. C¬ chÕ thÞ trêng
1.2.1.§Þnh nghÜa c¬ chÕ thÞ trêng.
Chóng ta biÕt r»ng hai vÊn ®Ò quan träng nhÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ c¬ chÕ thÞ trêng. Theo ®Þnh nghÜa cña Samuelson viÕt trong cuèn Kinh tÕ häc th× c¬ chÕ thÞ trêng lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ trong ®ã c¸ nh©n ngêi tiªu dïng vµ c¸c nhµ kinh doanh t¸c ®éng lÉn nhau qua thÞ trêng ®Ó x¸c ®Þnh ba vÊn ®Ò trung t©m cña tæ chøc kinh tÕ lµ s¶n xuÊt c¸i g×, nh thÕ nµo vµ cho ai? Theo Samuelson c¬ chÕ thÞ trêng “kh«ng ph¶i lµ sù hçn ®én mµ lµ trËt tù kinh tÕ”, “lµ mét bé m¸y tinh vi phèi hîp mét c¸ch kh«ng tù gi¸c nh©n d©n vµ doanh nghiÖp”. Do ®ã nãi ®Õn thÞ trêng vµ c¬ chÕ thÞ trêng lµ ph¶i nãi tíi ngêi b¸n, ngêi mua vµ gi¸ c¶, hµng ho¸ vµ gi¸ c¶ hµng ho¸. Hµng ho¸ bao gåm hµng tiªu dïng, dÞch vô vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh lao ®éng, ®Êt ®ai, t b¶n. B¸n c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®ã mang l¹i thu nhËp th«ng qua gi¸ c¶. Vµ mçi ngêi l¹i sö dông thu nhËp ®ã ®Ó mua hµng ho¸ dÞch vô m×nh cÇn. Th«ng qua sù c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu c¬ chÕ thÞ trêng sÏ cã mét hÖ thèng tù c©n b»ng gi÷a gi¸ c¶ vµ s¶n xuÊt, trong ®ã cung cÇu chÝnh lµ sù kh¸i qu¸t gi÷a hai lùc lîng ngêi b¸n vµ ngêi mua trªn thÞ trêng. §ã còng lµ néi dung quy luËt cung cÇu hµng ho¸.
Theo quan ®iÓm cña §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX th× c¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ do sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ vèn cã cña nã, c¬ chÕ ®ã gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò c¬ b¶n cña tæ chøc kinh tÕ lµ c¸i g×, nh thÕ nµo vµ cho ai. C¬ chÕ thÞ trêng bao gåm c¸c yÕu tè c¬ b¶n lµ cung, cÇu vµ gi¸ c¶ hµng ho¸.
MÆc dï cßn kh¸ nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhng vÒ c¬ b¶n chóng ta cã thÓ hiÓu c¬ chÕ thÞ trêng chÝnh lµ c¬ chÕ ®iÒu chØnh cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ cho phÐp x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ lîng hµng ho¸, gi¸ b¸n cho c¸c thµnh phÇn c¬ b¶n tham gia vµo nÒn kinh tÕ lµ ngêi mua vµ nhµ s¶n xuÊt. Khi so s¸nh c¬ chÕ nµy víi c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung mÖnh lÖnh hµnh chÝnh cña nÒn kinh tÕ chØ huy th× râ rµng c¬ chÕ thÞ trêng cã nhiÒu ®iÓm u viÖt h¬n. MÆc dï vËy b¶n th©n c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng còng cßn kh¸ nhiÒu nh÷ng nhîc ®iÓm nªn cÇn cã thªm c¬ chÕ hç trî cña Nhµ níc. Chóng ta sÏ xem xÐt nh÷ng vÊn ®Ò nµy trong c¸c phÇn sau.
1.2.2. ¦u ®iÓm vµ khuyÕt ®iÓm cña c¬ chÕ thÞ trêng.
C¬ chÕ thÞ trêng ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ vËn ®éng mét c¸ch b×nh thêng, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng kinh tÕ, t¹o ra thµnh tùu kinh tÕ to lín mµ c¸c nÒn kinh tÕ tríc ®©y kh«ng thÓ nµo ®¹t ®Õn ®îc. §ã chÝnh lµ u ®iÓm to lín nhÊt cña c¬ chÕ thÞ trêng mÆc dï b¶n th©n nã còng vÉn tån t¹i nh÷ng nhîc ®iÓm vèn lµ b¶n chÊt cña nã.
Theo quan ®iÓm cña Samuelson nÒn kinh tÕ thÞ trêng chÞu sù ®iÒu khiÓn cña “hai «ng vua”: ngêi tiªu dïng vµ kü thuËt. Ngêi tiªu dïng thèng trÞ thÞ trêng v× hä chÝnh lµ ngêi bá tiÒn ra mua hµng ho¸ do c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra. Hay nãi mét c¸ch ®¬n gi¶n h¬n, hä chÝnh lµ ngêi quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña doanh nghiÖp th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh mua vµ sö dông hµng ho¸ dÞch vô cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn ngoµi ngêi tiªu dïng ra thÞ trêng cßn tån t¹i mét «ng vua n÷a, ®ã lµ kü thuËt. Bëi v× viÖc s¶n xuÊt kh«ng thÓ vît qu¸ kh¶ n¨ng kü thuËt nªn thùc ra cÇu hµng ho¸ ph¶i chÞu theo cung øng cña ngêi s¶n xuÊt. Ngêi s¶n xuÊt s½n sµng chuyÓn sang lÜnh vùc kinh doanh kh¸c nÕu nh cã lîi nhuËn h¬n. á ®©y thÞ trêng ®ãng vai trß trung gian gi÷a së thÝch ngêi tiªu dïng vµ h¹n chÕ kü thuËt.
Qua ph©n tÝch trªn ta cã thÓ h×nh dung phÇn nµo nh÷ng u ®iÓm cña c¬ chÕ thÞ trêng. Tríc hÕt c¬ chÕ thÞ trêng kÝch thÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn. Do ®ã mµ mäi tiÒm n¨ng cña nÒn kinh tÕ ®îc sö dông tèi ®a tham gia vµo ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ. §ång thêi tÝnh c¹nh tranh quyÕt liÖt lu«n tån t¹i trong nÒn kinh tÕ b¾t buéc ngêi s¶n xuÊt gi¶m chi phÝ lao ®éng ®Õn møc tèi thiÓu b»ng c¸ch t¨ng cêng ¸p dông khoa häc kü thuËt míi. ChÝnh yÕu tè nµy ®· thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt lîng vµo sè lîng hµng ho¸, qua ®ã ngêi tiªu dïng chÝnh lµ nh÷ng ngêi ®îc lîi nhiÒu nhÊt.
¦u ®iÓm thø hai lµ tÝnh mÒm dÎo dÔ ®iÒu chØnh cña c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng. ChÝnh sù thay ®æi vÒ gi¸ c¶ trªn thÞ trêng cho phÐp c¸c doanh nghiÖp nhanh chãng nhËn biÕt yªu thay ®æi cho phï hîp víi t×nh h×nh míi. Trong thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc thêng chËm ch¹p trong viÖc thay ®æi nµy do viÖc ra quyÕt ®Þnh kh«ng thÓ nhanh chãng nh ë c¸c doanh nghiÖp kh«ng ph¶i Nhµ níc. VÊn ®Ò c¬ b¶n lµ ë chç sù chuyÓn ®æi nhanh chãng nµy gióp cho nÒn kinh tÕ nhanh chãng ®i vµo æn ®Þnh h¬n khi cã sù thay ®æi. Tuy nhiªn ®«i khi chÝnh nÒn kinh tÕ còng kh«ng thÓ nhanh chãng ®i vµo æn ®Þnh mµ khi ®ã cÇn cã sù can thiÖp cña Nhµ níc thong qua c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« hîp lý.
Nãi chung, môc ®Ých cña c¸c doanh nghiÖp khi tham gia vµo thÞ trêng lµ lîi nhuËn. ThÕ nhng lîi nhuËn l¹i chØ cã ®îc th«ng qua sù tiªu dïng cña c¸ch hµng. Bëi vËy ®Ó cã ®îc lîi nhuËn tèi ®a, c¸c doanh nghiÖp b¾t buéc ph¶i quan t©m ®Õn nhu cÇu cña kh¸ch hµng, cô thÓ lµ nhu cÇu vÒ chÊt lîng vµ gi¸ c¶. Kh¸ch hµng lu«n ®ßi hái chÊt lîng hµng ho¸ ph¶i ®îc n©ng cao trong khi gi¸ b¸n h¹ xuèng. §Ó ®¸p øng ®ßi hái cña “«ng vua” nµy doanh nghiÖp ph¶i lùa chän ph¬ng thøc s¶n xuÊt sao cho chi ohÝ s¶n cuÊt gi¶m xuèng ®Õn møc cã thÓ trong khi vÉn ®¶m b¶o chÊt lîng. Nh vËy c¬ chÕ thÞ trêng ®· gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ trong khi víi c¬ chÕ kÕ hoach ho¸ viÖc Nhµ níc tù ra quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt thêng g©y ra sù kh¸c biÖt gi÷a cÇu vµ cung dÉn ®Õn sù rèi lo¹n cña thÞ trêng hµng ho¸.
Tuy nhiªn lÞch sö loµi ngêi còng ghi nhËn nh÷ng khuyÕt ®iÓm cña c¬ chÕ thÞ trêng ®Æc biÖt lµ trong c¸c vÊn ®Ò x· héi. Tríc hÕt do ¸p lùc c¹nh tranh mµ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®· ph¸t sinh vÊn ®Ò ph©n ho¸ giµu nghÌo. Nh÷ng ngêi tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®îc cïng víi c¬ chÕ thÞ trêng sÏ cã ®îc nh÷ng nguån thu nhËp lín trë nªn giµu cã trong khi mét bé phËn kh«ng nhá kh¸c ph¶i chÊp nhËn ph¸ s¶n, trë nªn nghÌo khã. Khi x· héi cµng ph¸t triÓn th× sù ph©n ho¸ giµu nghÌo cµng diÔn ra m¹nh mÏ gi÷a nh÷ng c d©n cïng quèc gia, gi÷a møc sèng d©n chóng cña c¸c níc. Ngµy nay, sù kh¸c biÖt ®ã ®· lªn ®Õn hµng tr¨m lÇn. T¹i nh÷ng quèc gia cã møc sèng cao, GDP ®Çu ngêi hµng n¨m vµo kho¶ng trªn 30000 USD trong khi quèc gia nghÌo khã nhÊt nh Mozambic thu nhËp ®Çu ngêi tÝnh theo GDP chØ ®¹t 80USD. Sù chªnh lÖch nµy sÏ cµng thÓ hiÖn râ h¬n khi so s¸nh víi tû lÖ håi ®Çu thÕ kû tríc chØ kho¶ng vµi chôc lÇn.
Ngoµi ra do môc tiªu lîi nhuËn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ngêi ta s½n sµng l¹m dông tµi nguyªn x· héi, lµm « nhiÔm m«i trêng nh»m môc tiªu gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt qua ®ã n©ng cao lîi nhuËn. HËu qu¶ lµ m«i trêng bÞ « nhiÔm nghiªm träng, tµi nguyªn c¹n kiÖt, hÖ sinh th¸i mÊt c©n b»ng. ChØ ®Õn gÇn ®©y ngêi ta míi nhËn thøc ®îc vÊn ®Ò nµy. Nhng khi mµ c¸c níc nç lùc gi¶m lîng khÝ th¶i xuèng th× viÖc Mü rót khái c«ng íc Kyoto th× ngêi ta sÏ cßn v« sè viÖc ph¶i lµm ®Ó ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cho c¸c thÕ hÖ sau. Còng do môc ®Ých lîi nhuËn mµ c¸c nhµ kinh doanh sÏ kh«ng tham gia vµo mét sè lÜnh vùc kinh tÕ cã tû suÊt lîi nhuËn thÊp hoÆc c¸c ngµnh kinh tÕ c«ng céng. Do ®ã nÒn kinh tÕ cã thÕ ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi vµ cÇn cã sù tham gia vµo cña Nhµ níc ®Ó kh¾c phôc nhîc ®iÓm nµy.
Cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX lµ thêi kú ®Ønh cao cña c¸c c«ng ty ®éc quyÒn víi lµn sãng s¸t nhËp vµ th«n tÝnh. Ph¶i mÊt hµng chôc n¨m sau ngêi ta míi nhËn ra t¸c h¹i cña c¸c c«ng ty ®éc quyÒn nµy ®èi víi nÒn kinh tÕ. T¹i Mü LuËt chèng ®éc quyÒn chØ ra ®êi vµo n¨m 1960, c¸c níc kh¸c cßn muén h¬n. Bëi v× c¬ chÕ thÞ trêng chØ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ trong m«i trêng c¹nh tranh hoµn h¶o ®Ó cã thÓ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt nhê ®ã mµ sö dông hiÖu qu¶ ®Õn tèi ®a c¸c nguån lùc cña nÒn kinh tÕ. Khi cã sù tån t¹i cña c¸c c«ng ty ®éc quyÒn c¬ chÕ nµy kh«ng cßn hiÖu qu¶ n÷a. Nhng sù xuÊt hiÖn cña c¸c c«ng ty ®éc quyÒn gÇn nh lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh c¹nh tranh. Bëi vËy sù can thiÖp cña Nhµ níc lµ cÇn thiÕt ®Ó duy tr× tÝnh lµnh m¹nh cña thÞ trêng.
1.3. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam.
1.3.1. §Þnh nghÜa nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Theo quan ®iÓm cña Samuelson trÝch trong Kinh tÕ häc th× “Mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét c¬ chÕ tinh vi ®Ó phèi hîp mét c¸ch kh«ng tù gi¸c nh©n d©n vµ doanh nghiÖp th«ng qua hÖ th«ng gi¸ c¶ vµ thÞ trêng. Nã lµ mét ph¬ng tiÖn giao th«ng ®Ó tËp hîp tri thøc vµ hµnh ®éng cña hµng triÖu c¸ nh©n kh¸c nhau, kh«ng cã bé n·o trung t©m nã vÉn gi¶i ®îc bµi to¸n mµ m¸y tÝnh lín nhÊt ngµy nay còng kh«ng thÓ gi¶i næi. Kh«ng ai thiÕt kÕ ra nã. Nã tù xuÊt hiÖn vµ nã ®ang thay ®æi còng nh x· héi loµi ngêi.”
Theo quan ®iÓm cña §¶ng ta, mét nÒn kinh tÕ mµ trong ®ã nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nã do thÞ trêng quyÕt ®Þnh ®îc xem lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Nãi c¸ch kh¸c nÒn kinh tÕ thÞ trêng chÝnh lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ chÞu sù ®iÒu khiÓn cña c¬ chÕ thÞ trêng. NÒn kinh tÕ nµy kh¸c víi nÒn kinh tÕ tËp trung ë chñ thÓ x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ. Ë nÒn kinh tÕ tËp trung chñ thÓ nµy lµ Nhµ níc th«ng qua c¸c mÖnh lÖnh hµnh chÝnh. ChÝnh sù kh¸c biÖt nµy t¹o ra søc m¹nh vµ ®éng lùc cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn.
T¹i ViÖt Nam kÓ tõ §¹i héi §¶ng toµn quèc lµn thø VI, chóng ta ®· x¸c ®Þnh x©y dùng nÒn kinh tÕ thµnh nÒn kinh tÕ thÞ trêng nhng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Tøc lµ cã sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ nhng kh«ng ph¶i can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ theo kiÓu mÖnh lÖnh hµnh chÝnh mµ can thiÖp th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« nh»m æn ®Þnh nÒn kinh tÕ vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµo s¶n xuÊt vµ kinh doanh. Sù can thiÖp nµy ®îc xem lµ cÇn thiÕt nh»m thiÕt lËp khu«n khæ ph¸p luËt phï hîp, söa ch÷a nh÷ng khuyÕt tËt cña thÞ trêng, ®¶m b¶o sù c«ng b»ng x· héi vµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« (Kinh tÕ häc- Samuelson). §©y lµ lý thuyÕt nÒn kinh tÕ hçn hîp ®· ®îc Samuelson ®a ra. Theo «ng ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i dùa trªn hai bµn tay lµ c¬ chÕ thÞ trêng vµ Nhµ níc:” ®iÒu hµnh mét nÒn kinh tÕ kh«ng cã c¶ chÝnh phñ lÉn thÞ trêng th× còng nh ®Þnh vç tay b»ng mét bµn tay”. Tuy nhiªn trong hoµn c¶nh níc ta th× sù can thiÖp cña Nhµ níc cßn ®ãng vai trß gi÷ cho nÒn kinh tÕ ®i theo ®óng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
1.3.2. Sù tån t¹i nÒn kinh tÕ thÞ trêng t¹i ViÖt Nam lµ mét thùc tÕ kh¸ch quan.
ViÖt Nam ®ang tån t¹i ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt lµ c¬ së tån t¹i cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Ph©n c«ng lao ®éng ®ang ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. NhiÒu ngµnh nghÒ míi ®· ra ®êi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cã hµm lîng kü thuËt kÕt tinh trong s¶n phÈm cao nh ®iÖn tö, tin häc... Bªn c¹nh ®ã c¸c ngµnh nghÒ cæ truyÒn còng ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ. C¸c s¶n phÈm cña ngµnh ®ang tõng bíc kh¼ng ®Þnh th¬ng hiÖu trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ. §©y chÝnh lµ nh÷ng thÕ m¹nh cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. Sù ph¸t triÓn nµy ®· kÐo theo sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña lùc lîng s¶n xuÊt. Lao ®éng ViÖt Nam ®· ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ vÒ chÊt còng nh vÒ lîng. §ång thêi t×nh tr¹ng lao ®éng còng ®îc ph©n bè l¹i cho phï hîp h¬n gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng. Lao ®éng ViÖt Nam còng ®· v¬n ra thÞ trêng thÕ giíi vµ thùc tÕ ®· chøng minh ®îc nh÷ng u thÕ cña m×nh. Thùc sù ph©n c«ng lao ®éng ViÖt Nam ®· trë thµnh mét bé phËn cña ph©n c«ng lao ®éng thÕ giíi.
KÓ tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn VI, ViÖt Nam ®· chÝnh thøc thõa nhËn sù tån t¹i cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh. Nhê ®ã c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®· cã nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn. Tõ ®ã xuÊt hiÖn sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c h×nh thøc së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm lao ®éng. §©y chÝnh lµ ®iÒu kiÖn ®ñ ®Ó nÒn kinh tÕ hµng ho¸ cã c¬ së ra ®êi. Kh¸c biÖt vÒ së h÷u t liÖu s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm lao ®éng ®· t¹o ra ®éng lùc to lín ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn mÆc dï mÆt tr¸i cña nã chÝnh lµ vÊn ®Ò ph©n ho¸ giµu nghÌo.
Sau mét thêi gian dµi duy tr× c¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· ®Õn lóc chóng ta cÇn mét sù chuyÓn ®æi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. C¬ chÕ thÞ trêng víi nh÷ng u thÕ kh«ng thÓ chèi c·i lµ mét sù lùa chän hîp lý vµ tÊt yÕu. C¬ chÕ qu¶n lý cò cång kÒnh, kÐm n¨ng lùc ®· kh«ng cßn phï hîp víi t×nh h×nh trong níc vµ quèc tÕ. Nh÷ng c¨n bÖnh ®Æc trng cña c¬ chÕ cò nh b¶o thñ, tr× trÖ, kÐm n¨ng lùc, h×nh thµnh nªn mét bé m¸y qu¶n lý thiÕu chuyªn m«n nghiÖp vô nhng l¹i cã th¸i ®é quan liªu cöa quyÒn cÇn ph¶i ®îc thay ®æi. Thùc tÕ cho thÊy tr¶i qua gÇn hai m¬i n¨m ®æi míi vËy nhng chóng ta vÉn ph¶i thùc hiÖn c¸c cuéc chØnh ®èn §¶ng, c¶i c¸ch bé m¸y hµnh chÝnh chøng tá nh÷ng quan niÖm cò sai lÇm ®· ¨n s©u b¸m rÔ nh thÕ nµo. ViÖc xo¸ bá hoµn toµn kh«ng hÒ dÔ rµng, kh«ng thÓ hoµn thµnh trong mét sím mét chiÒu nhng ®ã lµ viÖc cÇn thiÕt ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. Cïng víi c¬ chÕ cò lµ sù bÊt cËp khi Nhµ níc can thiÖp qu¸ s©u vµo s¶n xuÊt kinh doanh, ®iÒu hµnh kh«ng tu©n theo c¸c quy luËt kinh tÕ mµ theo c¶m tÝnh dÉn ®Õn sù thÊt b¹i trong thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi ®· ®Æt ra. ChuyÓn sang c¬ chÕ míi sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù c¸c thµnh phÇn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn theo ®óng nh÷ng quy luËt kinh tÕ kh¸c quan.
1.3.3. Nh©n tè b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi theo híng kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
Môc tiªu ph¸t triÓn ®Ò ra kh«ng chØ c¶i thiÖn nÒn kinh tÕ níc ta mµ cßn ®Æt ra yªu cÇu ®¶m b¶o ®Þnh híng kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. Theo ®Þnh híng kinh tÕ níc ta th× kinh tÕ Nhµ níc lµ mét trong nh÷ng nh©n tè b¶o ®¶m tÝnh híng kinh tÕ thÞ trêng. Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo nguyªn t¾c tù h¹ch to¸n, ph©n phèi theo lao ®éng vµ hîp t¸c kinh doanh. Chñ tr¬ng cña Nhµ níc ta lµ kinh tÕ Nhµ níc tËp trung vµo nh÷ng lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ nh ng©n hµng, tµi chÝnh, ®iÖn lùc, an ninh quèc phßng vµ khu vùc kinh tÕ c«ng céng vµ n¾m gi÷ vai trß chñ ®¹o, ®Þnh híng cho nÒn kinh tÕ. Kinh tÕ Nhµ níc cÇn ®ñ søc m¹nh ®Ó cã thÓ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ nhÊt lµ trong nh÷ng cuéc khñng ho¶ng, suy tho¸i kinh tÕ. Ngoµi ra cßn mét nh©n tè ®ãng vai trß quan träng kh¸c lµ sù tham gia cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Tuy nhiªn Nhµ níc chØ can thiÖp ë tÇm vÜ m«, ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh vµ trong s¹ch cña thÞ trêng. §ång thêi sù can thiÖp cña Nhµ níc th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn tèt h¬n cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng. Nhµ níc còng ®ãng vai trß x¸c ®Þnh híng s¶n xuÊt träng ®iÓm, khu vùc cÇn tËp trung vµo ph¸t triÓn kinh tÕ gióp nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®ång ®Òu c©n ®èi.
II. Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam hiÖn nay.
2.1. §¸nh gi¸ chung.
Mêi l¨m n¨m ®æi míi cha ph¶i lµ dµi nhng chóng ta cã thÕ thÊy ®îc sù thµnh c«ng bíc ®Çu cña c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ theo híng x· héi chñ nghÜa. NÕu so s¸nh víi thêi ®iÓm n¨m 1986 khi chóng ta b¾t ®Çu c«ng cuéc ®æi míi th× cã thÓ thÊy sù kh¸c biÖt to lín trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi níc ta. Cô thÓ lµ t×nh h×nh kinh tÕ x· héi æn ®Þnh ®êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn râ rÖt, c¬ cÊu kinh tÕ cã sù thay ®æi to lín víi sù xuÊt hiÖn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ míi, c¸c khu vùc kinh tÕ míi kü thuËt cao còng xuÊt hiÖn vµ ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo tæng s¶n phÈm quèc gia. N«ng nghiÖp kh«ng cßn cã tû träng cao trong tæng s¶n phÈm n÷a. Tû lÖ t¨ng trëng kinh tÕ ë níc ta lµ kh¸ cao, trong nh÷ng n¨m qua lµ kho¶ng 7%/n¨m, ®ã lµ mét thµnh c«ng to lín trong khi t×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay kh«ng mÊy s¸ng sña. Khu vùc kinh tÕ c«ng céng cã sù c¶i thiÖn vµ hoµn chØnh ®Æc biÖt ë c¸c thµnh phè lín. HÖ thèng ph¸p luËt ®îc chØnh söa vµ tõng bíc hoµn thiÖn. Thñ tôc hµnh chÝnh ®ang ®îc ®¬n gi¶n ho¸. C¬ cÊu lao ®éng cã sù thay ®æi, tû lÖ lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m ®i, trong khi ë c¸c ngµnh kh¸c cã xu híng t¨ng lªn. Tû lÖ lao ®éng thÊt nghiÖp gi¶m. VÊn ®Ò ph¸t triÓn con ngêi ®ang ®îc ®Æt ra vµ c¶i thiÖn, tÝnh d©n chñ ®îc ®Æt ra nhÊt lµ trong c¸c vÊn ®Ò x· héi. Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong níc, vÞ thÕ níc ta trªn trêng quèc tÕ còng ®îc n©ng cao. ViÖt Nam ®· tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ lín trªn thÕ giíi, ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i víi c¸c quèc gia kh¸c, tham gia tÝch cùc vµo c¸c vÊn ®Ò thÕ giíi, c¸c diÔn ®µn, héi nghÞ tõng bíc qu¶ng b¸ h×nh ¶nh ViÖt Nam víi b¹n bÌ quèc tÕ. §ay chÝnh lµ nh÷ng thµnh c«ng c¬ b¶n cña níc ta sau 15 n¨m ®æi míi.
MÆc dï vËy kh«ng ph¶i chóng ta kh«ng cßn nh÷ng h¹n chÕ. C¬ cÊu kinh tÕ nãi chung vÉn cha phï hîp, c¬ së h¹ tÇng kh«ng theo kÞp víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ ®· vµ ®ang ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu cÊp thiÕt cÇn tiÕp tôc thay ®æi cho phï hîp víi yªu cÇu cña qu¸ tr×nh ®æi míi. VÊn ®Ò ph¸t triÓn thÞ trêng níc ngoµi cßn nhiÒu h¹n chÕ cha ph¸t huy hÕt n¨ng lùc s¶n xuÊt trong níc. ViÖc ®Çu t vèn cßn cha ®îc nghiªn cøu kü vµ cha ph¸t huy hÕt hiÖu qu¶ sö dông vèn. NhiÒu ngµnh kinh tÕ cßn ph¶i nhê vµo sù b¶o hé cña Nhµ níc ®Ó cã thÓ tån t¹i. Mét sè c¬ sá kinh tÕ quèc doanh ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶ cha ®îc xö lý vÉn ®ang lµ g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch Nhµ níc. HÖ thèng luËt cha æn ®Þnh vµ ®Æc biÖt lµ vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp, h¹n chÕ, cha phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, thñ tôc hµnh chÝnh cßn chång chÐo
2.2. Nh÷ng thµnh c«ng trong c¶i c¸ch x©y dùng c¬ chÕ kinh tÕ míi.
§Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng thµnh c«ng cña c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë níc ta chóng ta h·y xem xÐt mét sè nh÷ng kÕt qu¶ ph¸t triÓn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m qua, ®Æc biÖt trong n¨m 2001.
B¶ng 1:
Tæng s¶n phÈm trong níc theo gi¸ thùc tÕ ph©n theo khu vùc kinh tÕ
Tæng sè
N«ng, l©m nghiÖp
C«ng nghiÖp
DÞch vô
N¨m
vµ thuû s¶n
vµ x©y dùng
Tû ®ång
C¬ cÊu
Tû ®ång
C¬ cÊu
Tû ®ång
C¬ cÊu
Tû ®ång
C¬ cÊu
1990
41955
100
16252
38.74
9513
22.67
16190
38.59
1991
76707
100
31058
40.49
18252
23.79
27397
35.72
1992
110532
100
37513
33.94
30135
27.26
42884
38.8
1993
140258
100
41895
29.87
40535
28.9
57828
41.23
1994
178550
100
48968
27.43
51540
28.87
78026
43.7
1995
228892
100
62219
27.18
65820
28.76
100853
44.06
1996
272036
100
75514
27.76
80876
29.73
115646
42.51
1997
313623
100
80826
25.77
100595
32.08
132202
42.15
1998
361017
100
93073
25.78
117299
32.49
150645
41.73
1999
399942
100
101723
25.43
137959
34.49
160260
40.08
2000
441646
100
108356
24.53
162220
36.73
171070
38.74
2001
484493
100
114412
23.62
183291
37.83
186790
38.55
Qua kÕt qu¶ trªn, chóng ta cã thÓ phÇn nµo ®¸nh gi¸ ®îc tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam trong c¸c khu vùc kinh tÕ c¬ b¶n. Tõ n¨m 1990 ®Õn nay, tæng s¶n phÈm trong níc GDP liªn tôc t¨ng víi tèc ®é kh¸ cao, trung b×nh kho¶ng 7%/n¨m (chØ sè ph¸t triÓn tæng s¶n phÈm trong níc ®îc tr×nh bµy ë phÇn sau).Trong ®ã, khu vùc kinh tÕ n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n mÆc dï cã kÕt qu¶ t¨ng tèt nhng tû träng l¹i liªn tôc gi¶m. §iÒu nµy ph¶n ¸nh bíc chuyÓn biÕn ®¸ng mõng trong c¬ cÊu GDP. §Õn n¨m 2001 tû träng cña ngµnh chØ cßn kho¶ng 23,62%, thÊp nhÊt trong c¶ ba khu vùc kinh tÕ. Trong khi ®ã tû träng cña c«ng nghiÖp vµ x©y dùng l¹i liªn tôc t¨ng lªn vµ t¨ng kh¸ nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Thùc tÕ theo b¸o c¸o ®Çu n¨m cña chÝnh phñ, trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003 ngµnh c«ng nghiÖp còng lµ ngµnh cã tèc ®é t¨ng trëng cao nhÊt, kho¶ng 15% so víi cïng kú n¨m 2002. Trong kho¶ng 3 n¨m trë l¹i ®©y, khu vùc kinh tÕ nµy ®ang cã nh÷ng dÊu hiÖu cho thÊy sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ ®Æc biÖt trong khèi c«ng nghiÖp nÆng vèn kh¸ nÆng nÒ vµ chËm ch¹p. Cã thÓ coi ®ã lµ nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng mõng thu ®îc tõ hµng lo¹t chÝnh s¸ch u ®·i mµ Nhµ níc dµnh cho khu vùc nµy. Còng theo b¸o c¸o trªn th× vµi n¨m trë l¹i ®©y ®· xuÊt hiÖn kh¸ nhiÒu nhµ ®Çu t quan t©m ®Çu t vµ ngµnh kinh tÕ quan träng nµy.
Trong nh÷ng n¨m qua ngµnh du lÞch ViÖt Nam ®· cã bíc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ. §Æc biÖt trong n¨m 2002 du lÞch ®· cã sù t¨ng trëng ®ét biÕn. N¨m 2003 mÆc dï bÞ ¶nh hëng bëi chiÕn tranh Ir¾c vµ nhÊt lµ dÞch SARS nhng ngµnh du lÞch ViÖt Nam ®· nhanh chãng phôc håi th«ng qua c¸c ho¹t ®éng tuyªn truyÒn qu¶ng b¸ h×nh ¶nh ®Êt níc vµ con ngêi ViÖt Nam. KÕt q¶u ph©n tÝch cho thÊy trong 6 th¸ng ®Çu n¨m ngµnh du lÞch vÉn ®¹t ®îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ ®Æc biÖt lµ lîng kh¸ch quèc tÕ kh«ng hÒ gi¶m, trong khi lîng kh¸ch du lÞch trong níc l¹i t¨ng lªn. §ã lµ kÕt qu¶ cña chÝnh s¸ch chuyÓn híng tõ thÞ trêng níc ngoµi vµo thÞ trêng trong níc ®îc ®a ra khi dÞch SARS bïng næ. Trong 6 th¸ng cuèi n¨m, ViÖtNam ®ang cã chñ tr¬ng ®Èy m¹nh ph¸t triÓn du lÞch ®Æc biÖt lµ thÞ trêng quèc tÕ do dÞch SARS ®· ®îc khèng chÕ hoµn toµn.
B¶ng 2:
Tæng s¶n phÈm mét sè ngµnh kinh tÕ quan träng
N¨m
1995
1998
1999
2000
2001
Tèng s¶n phÈm quèc néi
228892
361017
399942
441646
484493
N«ng nghiÖp
52713
76170
83335
87537
91687
L©m nghiÖp
2842
5304
5737
5913
6080
Thuû s¶n
6664
11598
12651
14906
16645
C«ng nghiÖp khai th¸c má
11009
24196
33703
42606
44544
C«ng nghiÖp chÕ biÕn
34318
61906
70158
81979
95129
S¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®iÖn, khÝ ®èt vµ níc
4701
10339
11725
13993
16197
X©y dùng
15792
20858
21764
23642
27421
Kh¸ch s¹n nhµ hµng
8625
12404
13412
14343
15808
VËn t¶i kho b·i vµ th«ng tin liªn l¹c
9117
14076
15546
17341
19431
Tµi chÝnh tÝn dông
4604
6274
7488
8148
8847
Khoa häc c«ng nghÖ
1405
2026
1902
2345
2656
Gi¸o dôc ®µo t¹o
8293
13202
14004
14841
16489
Y tÕ vµ ho¹t ®éng cøu trî x· héi
3642
4979
5401
5999
6367
Ho¹t ®éng phôc vô c¸ nh©n vµ céng ®ång
4979
8874
9323
9853
10672
C¸c ngµnh kh¸c
60188
88808
93184
98200
106520
Quan s¸t b¶ng trªn chóng ta cã thÓ thÊy c¸c ngµnh kinh tÕ quan träng nhÊt ®Òu cã sù t¨ng trëng liªn tôc trong nh÷ng n¨m qua víi tèc ®é t¬ng ®èi cao vµ æn ®Þnh. Quan trong nhÊt ë ®©y lµ yÕu tè æn ®Þnh v× chÝnh sù æn ®Þnh míi cã t¸c dông h¹n chÕ khñng ho¶ng còng nh c¸c yÕu tè bÊt thêng kh¸c cã thÓ ¶nh hëng ®Õn nÒn kinh tÕ. Trong c¸c ngµnh trªn ®¸ng chó ý cã ngµnh gi¸o dôc vµ c¸c ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ cã møc ®é t¨ng trëng kh¸ nhanh. §Õn n¨m 2001 ho¹t ®éng gi¸o dôc ®µo t¹o ®· ®¹t 3.4% tæng s¶n phÈm GDP. MÆc dï tû träng trong GDP cña ngµnh thùc tÕ kh«ng t¨ng mµ cßn cã xu híng gi¶m so víi nh÷ng n¨m tríc nhng sè tuyÖt ®èi l¹i liªn tôc t¨ng chøng tá sù ph¸t trªn cña ngµnh. Tuy nhiªn qua ®ã còng cã thÓ thÊy thùc tr¹ng lµ ngµnh gi¸o dôc ®µo t¹o còng nh c¸c ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ vÉn cha ®îc chó ý ®Çu t ®Çu t ®óng møc nªn mÆc dï sè tuyÖt ®èi t¨ng nhng tû träng vÉn gi¶m tøc lµ møc ph¸t triÓn cha t¬ng xøng víi møc t¨ng trëng chung cña toµn x· héi. Còng tõ b¶ng 2 ngêi ta dÔ dµng nhËn thÊy mÆc dï kh«ng cßn gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ nhng ngµnh n«ng nghiÖp vÉn chiÕm tû lÖ kh¸ cao vµ nhÊt lµ sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu cña c¸c ngµnh n«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n. Ngµnh l©m nghiÖp vÉn hÇu nh kh«ng ph¸t triÓn. Thuû s¶n ph¸t triÓn chËm vµ chØ thùc sù ph¸t triÓn trong kho¶ng 2-3 n¨m trë l¹i ®©y. C¸c ngµnh thuéc lÜnh vùc c«ng nghiÖp nãi chung ®Òu t¨ng trëng kh¸ trõ khai th¸c má mÆc dï vÉn t¨ng trëng nhng dêng nh ®ang cã dÊu hiÖu ch÷ng l¹i. §©y lµ vÊn ®Ó c¸c nhµ qu¶n lý cÇn quan t©m. C«ng nghiÖp chÕ biÕn t¨ng trëng nhanh c¶ vÒ sè tuyÖt ®èi lÉn tû träng ®ãng gãp vµo nÒn kinh tÕ. §©y lµ tÝn hiÖu ®¸ng mõng cho thÊy chóng ta ®· ®i dÇn ®Õn s¶n xuÊt hµng ho¸ thay v× chØ s¶n xuÊt vµ cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm th« hoÆc míi qua s¬ chÕ , b¸n s¬ chÕ. §Õn n¨m 2001 tû trong cña ngµnh ®¹t 19,63% tøc lµ cao nhÊt nÒn kinh tÕ. ChØ sè ph¸t triÓn cña ngµnh trong n¨m qua lµ 111.3% tøc lµ chØ sau tèc ®é ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp nÆng 114%.
Xem xÐt nÒn kinh tÕ ngoµi chØ sè GDP cßn cã chØ sè GNP (Gross National Product- tæng s¶n phÈm quèc gia). Cïng víi sù t¨ng trëng cña GDP th× chØ sè GNP còng t¨ng lªn t¬ng øng. H¬n thÕ n÷a tû lÖ GNP so víi GDP t¨ng lªn liªn tôc trong nh÷ng n¨m qua cho thÊy xu híng míi xuÊt khÈu t b¶n ra níc ngoµi ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nh»m tËn dông c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi còng nh c¸c u ®·i khi ®Çu t ë níc ngoµi ®Ó tõng bíc ®a hµng ho¸ mang th¬ng hiÖu ViÖt Nam tiÕn ra thÞ trêng thÕ giíi.
B¶ng 3:
Tæng s¶n phÈm quèc gia
N¨m
Tæng s¶n phÈm quèc gia GNP (tû ®ång)
Tæng s¶n phÈm quèc néi GDP (tû ®ång)
Tû lÖ GNP so víi GDP (%)
1990
39284
41955
93.6
1997
307875
313623
98.2
1998
354368
361016
98.2
1999
394614
399942
98.7
2000
436922
441646
98.9
TiÕp theo chóng ta sÏ xem xÐt c¬ cÊu tæng s¶n phÈm quèc néi GDP theo thµnh phÇn kinh tÕ. Chóng ta còng xem xÐt vµ ph©n tÝch c¬ cÊu vèn s¶n xuÊt theo thµnh phÇn kinh tÕ trong quan hÖ víi tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp ®Ó qua ®ã ®¸nh gi¸ toµn bé nÒn kinh tÕ níc ta. Theo nghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng IX nÒn kinh tÕ níc ta bao gåm 6 thµnh phÇn kinh tÕ:
Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc.
Thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ
Thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n
Thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ
Thµnh phÇn kinh tÕ hçn hîp
Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi
Trong 6 thµnh phÇn kinh tÕ trªn th× kinh tÕ Nhµ níc ®îc xem lµ thµnh phÇn kinh tÕ ®ãng vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n n¾m gi÷ c¸c ngµnh s¶n xuÊt quan träng nhÊt, ®¶m b¶o cung cÊp c¸c s¶n phÈm c«ng céng vµ nh÷ng s¶n phÈm thuéc c¸c lÜnh vùc quèc kÕ d©n sinh. Nã t¹o c¬ së h¹ tÇng cho nÒn kinh tÕ hµng ho¸ hç trî cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo ®óng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®îc ®Æc biÖt coi träng, khuyÕn khÝch, thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ cÇn ®îc ®Èy m¹nh vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn ®ång thêi cÇn t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý ®Ó x©y dùng nÒn nÕp. Thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n còng cÇn ®îc ®Èy m¹nh vµ._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
11174.doc
